53077 Ñoái ñaàu vôùi vuøng hieåm nguy Hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi ñang laøm 10C keå töø thôøi kyø tieàn coâng nghieäp. Caùc xanh laù caây ñaäm cho bieát lôùp phuû daøy cho haønh tinh aám leân. Trong thieân moâ hình khí haäu toaøn caàu öôùc löôïng aûnh ñaëc hôn. Caùc quaù trình sinh hoïc treân nieân kyû vöøa qua, nhieät ñoä bình quaân höôûng cuûa caùc kòch baûn phaùt thaûi khaùc maët ñaát vaø trong caùc ñaïi döông ñoùng cuûa Traùi ñaát bieán ñoäng trong khoaûng nhau trong töông lai ñoái vôùi khí haäu Traùi vai troø chuû choát trong vieäc ñieàu tieát döôùi 0,70C (ñöôïc minh hoïa baèng maøu ñaát, vaø döï baùo nhieàu möùc nhieät ñoä coù nhieät ñoä Traùi ñaát vaø chu trình caùc-bon, xanh); tuy nhieân, phaùt thaûi khí nhaø theå xaûy ra treân toaøn caàu trong theá kyû vaø nhöõng thoâng tin gioáng nhö thoâng tin kính do con ngöôøi taïo ra ñaõ laøm taêng naøy. Nhöõng öôùc löôïng naøy cho thaáy, ñöôïc moâ taû trong caùc baûn ñoà toaøn caàu voït nhieät ñoä cuûa haønh tinh trong theá keå caû nhöõng noã löïc giaûm thieåu maïnh naøy coù yù nghóa thieát yeáu ñoái vôùi vieäc kyû tröôùc (ñöôïc minh hoïa baèng maøu meõ nhaát vaãn coù theå daãn ñeán tình traïng quaûn lyù caùc nguoàn taøi nguyeân thieân vaøng). Döï kieán söï taêng nhieät ñoä trong nhieät ñoä aám leân 20C hoaëc hôn (möùc nhieân haïn cheá trong moät theá giôùi ngaøy voøng 100 naêm tôùi (minh hoïa baèng taêng naøy ñaõ ñöôïc cho laø nguy hieåm), vaø caøng ñoâng ñuùc hôn. maøu ñoû) do taêng phaùt thaûi coù theå seõ haàu heát caùc moâ hình ñeàu döï baùo raèng, laøm cho haønh tinh aám leân 50C so vôùi giaûm thieåu ít tích cöïc hôn seõ daãn ñeán Nguoàn: thôøi kyø tieàn coâng nghieäp. Con ngöôøi möùc taêng nhieät ñoä laø 30C, thaäm chí 50C Jones, P. D., vaø M. E. Mann. 2004. “Khí chöa bao giôø traûi qua tình traïng aám leân hoaëc hôn (maëc duø nhöõng döï ñoaùn veà haäu trong thieân nieân kyû vöøa qua.” Caùc nhö vaäy vaø nhöõng taùc ñoäng vaät lyù seõ möùc taêng nhieät ñoä cao hôn vaãn chöa ñaùnh giaù veà ñòa vaät lyù gaây caûn trôû nghieâm troïng cho söï phaùt hoaøn toaøn chaéc chaén). 42(2): doi:10.1029/2003RG000143. trieån. Duy nhaát chæ coù caùc haønh ñoäng Hình aûnh ba quaû caàu treân trang Jones, P. D., D. E. Parker, T. J. Osborn, caáp thieát vaø tham voïng ñeå kìm haõm bìa laø toång hôïp caùc döõ lieäu thu thaäp vaø K. R. Briffa. 2009. “Nhöõng baát thöôøng phaùt thaûi khí nhaø kính môùi coù theå giuùp ñöôïc nhôø veä tinh trong caùc thaùng muøa trong nhieät ñoä toaøn caàu vaø nhieät ñoä ôû caùc chuùng ta traùnh ñöôïc tình traïng aám leân heø töø naêm 1998 ñeán naêm 2007. Caùc baùn caàu—Caùc ghi cheùp caên baûn veà ñaát vaø ñaày nguy hieåm naøy. gam maøu cuûa ñaïi döông ñaïi dieän cho bieån.” Trong taäp Caùc xu höôùng: Taäp hôïp Söï taêng nhieät ñoä cuûa haønh tinh söï taäp trung chaát dieäp luïc, moät thöôùc caùc döõ lieäu veà nhöõng thay ñoåi treân toaøn trong 1.000 naêm qua döïa treân moät loaït ño söï phaân boá cuûa thöïc vaät ñaïi döông caàu. Trung taâm Phaân tích thoâng tin veà caùc- caùc öôùc löôïng coù tính ñaïi dieän (ví duï treân toaøn caàu (phieâu sinh thöïc vaät). boâ-ních, Phoøng Thí ghieäm Quoác gia Oak nhö phaân tích voøng sinh tröôûng cuûa Maøu xanh nöôùc bieån saãm laø nhöõng Ridge, Boä Naêng löôïng Hoa Kyø, Oak Ridge, caây hoaëc laáy maãu loõi baêng) ñeå xaùc ñònh vuøng nôi maø chaát dieäp luïc taäp trung TN. doi: 10.3334/CDIAC/cli.002 phaïm vi bieán ñoäng nhieät ñoä daøi haïn. Vôùi ít, maøu xanh laù, maøu vaøng vaø maøu IPCC (UÛy ban Lieân chính phuû veà Bieán ñoåi caùc quan traéc thôøi tieát hieän ñaïi baét ñaàu ñoû cho thaáy söï taäp trung dieäp luïc lôùn khí haäu). 2007. Bieán ñoåi khí haäu naêm 2007: töø theá kyû 19, nhieät ñoä toaøn caàu ñaõ coù hôn. Caùc gam maøu cuûa ñaát ñaïi dieän Baùo caùo toång hôïp. Ñoùng goùp cuûa caùc theå ñöôïc öôùc löôïng chính xaùc hôn; döõ cho lôùp phuû thöïc vaät, maøu traéng, naâu nhoùm coâng taùc I, II vaø III veà Baùo caùo ñaùnh lieäu nhieät keá trong khoaûng 150 naêm qua vaø naâu vaøng cho bieát lôùp phuû thöïc vaät giaù laàn thöù 4 cuûa UÛy ban Lieân chính phuû veà cho thaáy nhieät ñoä toaøn caàu ñaõ taêng gaàn toái thieåu, vaø maøu xanh laù caây nhaït ñeán Bieán ñoåi khí haäu. Geneva: IPCC. Nhiệt độ so với thời kỳ tiền công nghiệp (°C) 5 Trong quá khứ Đã quan trắc được 4 Trong tương lai 3 2 1 0 –1 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 2100 Năm 2010 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi Phaùt trieån vaø Bieán ñoåi Khí haäu 2010 Phaùt trieån vaø Bieán ñoåi Khí haäu NGAÂN HAØNG THEÁ GIÔÙI Wasington, DC © 2010 Ngaân haøng Quoác teá veà Taùi thieát vaø Phaùt trieån / Ngaân haøng Theá giôùi 1818 H Street, NW Washington, DC 20433 Telephone: 202-473-1000 Internet: www.worldbank.org E-mail: feedback@worldbank.org Baûo hoä baûn quyeàn. 1 2 3 4 13 12 11 10 Taäp saùch naøy laø saûn phaåm cuûa caùc caùn boä thuoäc Ngaân haøng Quoác teá veà Taùi thieát vaø Phaùt trieån/Ngaân haøng Theá giôùi. Caùc keát quaû tìm hieåu, caùc giaûi thích vaø keát luaän ñöa ra trong taäp saùch naøy khoâng phaûn aùnh quan ñieåm chính thöùc cuûa Ban Giaùm ñoác ñieàu haønh Ngaân haøng Theá giôùi hoaëc caùc chính phuû maø hoï ñaïi dieän. Ngaân haøng Theá giôùi khoâng ñaûm baûo tính chính xaùc cuûa caùc döõ lieäu trong taäp saùch naøy. Ñöôøng bieân giôùi, maøu saéc, teân goïi vaø caùc thoâng tin khaùc bieåu hieän treân caùc baûn ñoà trong taäp saùch naøy khoâng haøm yù baát kyø ñaùnh giaù naøo cuûa Ngaân haøng Theá giôùi veà vò theá phaùp lyù cuûa baát kyø vuøng laõnh thoå naøo vaø cuõng khoâng theå hieän baát kyø söï uûng hoä hay chaáp nhaän naøo cuûa Ngaân haøng veà caùc ñöôøng bieân giôùi ñoù. Caùc quyeàn vaø giaáy pheùp Taøi lieäu cuûa aán baûn naøy ñaõ ñöôïc baûo hoä baûn quyeàn. Vieäc sao cheùp vaø/hoaëc chuyeån giao baát kyø phaàn naøo hay toaøn boä noäi dung cuûa taøi lieäu naøo maø khoâng coù giaáy pheùp coù theå bò coi laø haønh vi vi phaïm phaùp luaät. Ngaân haøng Quoác teá veà Taùi thieát vaø Phaùt trieån/Ngaân haøng Theá giôùi khuyeán khích vieäc phoå bieán taøi lieäu naøy vaø trong caùc ñieàu kieän bình thöôøng, seõ caáp pheùp cheá baûn caùc phaàn cuûa taøi lieäu moät caùch phuø hôïp. Ñeå ñöôïc pheùp sao cheùp hoaëc in laïi baát kyø phaàn naøo cuûa taøi lieäu naøy, haõy göûi yeâu caàu vôùi ñaày ñuû thoâng tin ñeán Trung taâm Caáp pheùp Söû duïng baûn quyeàn, 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, Hoa Kyø; Soá ñieän thoaïi: 978-750-8400; fax: 978-750-4470; In- ternet: www.copyright.com. Taát caû caùc caâu hoûi khaùc lieân quan ñeán quyeàn vaø giaáy pheùp, keå caû nhöôïng baûn quyeàn, phaûi ñöôïc göûi veà Vaên phoøng Nhaø xuaát baûn, Ngaân haøng Theá giôùi, 1818 H Street NW, Washington, DC 20433, USA; fax: 202-522-2422; e-mail: pubrights@worldbank.org. Bìa meàm ISBN: 978-0-8213-7987-5 ISSN: 0163-5085 eISBN: 978-0-8213-7988-2 DOI: 10.1596/978-0-8213-7987-5 Bìa cöùng ISSN: 0163-5085 ISBN: 978-0-8213-7989-5 DOI: 10.1596/978-0-8213-7989-5 Thieát keá bìa: Rock Creek Strategic Marketing Caùc aûnh bìa: Norman Kuring, Ocean Biology Processing Group, National Aeronau- tics and Space Administration (http://oceancolor.gsfc.nasa.gov) Thieát keá beân trong: Naylor Design, Inc. Saép chöõ: Precision Graphics Danh muïc aûnh: Gary Braasch: Toång quan, chöông 3, 4, 5, 7; Corbis: chöông 1, 2, 6, 8 Ñeå tìm hieåu theâm thoâng tin veà Baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010, xin truy caäp trang http://www.worldbank.org/wdr. Muïc luïc Lôøi noùi ñaàu xiv Lôøi caûm ôn xvii Töø vieát taét vaø chuù thích soá lieäu xix Caùc thoâng ñieäp chính xxvii Toång quan: Bieán ñoåi khí haäu vì söï phaùt trieån 1 Tình huoáng haønh ñoäng 5 Moät theá giôùi thoâng minh veà khí haäu hoaøn toaøn naèm trong taàm tay neáu chuùng ta haønh ñoäng ngay baây giôø, haønh ñoäng cuøng nhau vaø haønh ñoäng theo moät caùch khaùc 13 Ñeå ñieàu ñoù xaûy ra: caùc aùp löïc môùi, coâng cuï môùi vaø nguoàn löïc môùi 24 1 Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi khí haäu vaø phaùt trieån 47 Neáu khoâng ngaên chaën bieán ñoåi khí haäu thì seõ khoâng theå phaùt trieån beàn vöõng 50 Caân nhaéc thieät hôn 60 Chi phí do trì hoaõn tieán haønh caùc bieän phaùp can thieäp toaøn caàu 68 Naém baét cô hoäi: ñoäng löïc tröôùc maét vaø bieán theå trong daøi haïn 71 Tieâu ñieåm A: Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu 85 Phaàn Moät 2 Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 103 Quaûn lyù thích öùng: Chung soáng vôùi söï bieán ñoåi 105 Quaûn lyù caùc ruûi ro vaät chaát: Traùnh nhöõng gì coù theå traùnh ñöôïc 108 Quaûn lyù caùc ruûi ro taøi chính: Caùc coâng cuï döï phoøng linh hoaït 120 Quaûn lyù caùc ruûi ro xaõ hoäi: Trao quyeàn cho caùc coäng ñoàng ñeå hoï töï baûo veä mình 125 Höôùng tôùi naêm 2050: Theá giôùi seõ ra sao? 132 Tieâu ñieåm B: ña daïng sinh hoïc vaø caùc dòch vuï heä sinh thaùi trong ñieàu kieän khí haäu ñang bieán ñoåi 146 3 Quaûn lyù Ñaát vaø Nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 157 Thieát laäp nhöõng ñieàu kieän cô baûn ñeå quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân 159 v vi MUÏC LUÏC Taêng hieäu quaû söû duïng nöôùc vaø baûo veä nguoàn nöôùc 162 Taêng saûn löôïng noâng nghieäp cuøng vôùi baûo veä moâi tröôøng 171 Taêng saûn löôïng vaø baûo toàn trong saûn xuaát ngö nghieäp vaø thuûy haûi saûn 185 Thieát laäp nhöõng thoûa thuaän quoác teá linh hoaït 187 Möùc ñoä tin caäy thoâng tin ñoùng vai troø thieát yeáu trong quaûn lyù hieäu quaû taøi nguyeân thieân nhieân 192 Ñònh giaù caùc-bon, löông thöïc vaø naêng löôïng coù theå taïo baøn ñaïp caàn thieát 198 4 Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 224 Caân ñoái caùc muïc tieâu traùi ngöôïc nhau 225 Theá giôùi caàn ñi ñeán ñaâu: Chuyeån sang moät töông lai naêng löôïng beàn vöõng 231 Thöïc hieän tieát kieäm töø hieäu quaû naêng löôïng 245 Môû roäng qui moâ aùp duïng caùc coâng ngheä coù ñoä phaùt thaûi caùc-bon thaáp hieän haønh 255 Ñaåy maïnh saùng taïo vaø caùc coâng ngheä tieân tieán 258 Caàn loàng gheùp caùc chính saùch 260 Phaàn Hai 5 Ñöa phaùt trieån vaøo trong cô cheá khí haäu toaøn caàu 274 Xaây döïng cô cheá khí haäu: vöôït leân treân nhöõng caêng thaúng giöõa phaùt trieån vaø khí haäu 273 Caùc phöông phaùp hôïp nhaát haønh ñoäng cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån vôùi kieán truùc toaøn caàu 282 Hoã trôï noã löïc giaûm nheï cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån 288 Thuùc ñaåy noã löïc quoác teá nhaèm hôïp nhaát thích öùng vaøo moâ hình phaùt trieån thaân thieän vôùi moâi tröôøng 290 Tieâu ñieåm C: Thöông maïi vaø bieán ñoåi khí haäu 295 6 Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 304 Söï thieáu huït veà taøi chính 305 Nhöõng ñieåm chöa hieäu quaû trong caùc coâng cuï huy ñoäng taøi chính cho khí haäu hieän nay 310 Taêng qui moâ cuûa vieäc huy ñoäng taøi chính choáng bieán ñoåi khí haäu 317 Ñaûm baûo tính minh baïch, hieäu quaû vaø bình ñaúng trong vieäc söû duïng voán 328 Gaén keát caùc nhu caàu huy ñoäng voán vaø nguoàn voán 332 7 Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 332 Coâng cuï, coâng ngheä vaø theå cheá phuø hôïp coù theå mang moät theá giôùi khoân ngoan vôùi khí haäu laïi gaàn trong taàm tay cuûa chuùng ta 343 Hôïp taùc quoác teá vaø chia seû chi phí coù theå laøm ñoøn baåy cho caùc noã löïc xuùc tieán ñoåi MUÏC LUÏC vii môùi trong nöôùc 349 Caùc chöông trình, chính saùch vaø theå cheá cuûa nhaø nöôùc nhaèm ñaåy maïnh ñoåi môùi coâng ngheä vaø ñaåy nhanh quaù trình phoå bieán coâng ngheä 361 8 Khaéc phuïc löïc caûn veà haønh vi vaø theå cheá 383 Khai thaùc thay ñoåi haønh vi caù nhaân 385 Ñöa chính quyeàn nhaäp cuoäc 394 Tö duy chính trò veà chính saùch khí haäu 401 Phaùt trieån khoân ngoan vôùi khí haäu phaûi baét ñaàu töø beân trong 408 Chuù thích thö muïc 417 Chuù giaûi thuaät ngöõ 421 Caùc chæ baùo choïn loïc 431 Baûng A1 Löôïng phaùt thaûi vaø maät ñoä caùc-bon lieân quan ñeán söû duïng naêng löôïng 432 Baûng A2 Löôïng phaùt thaûi khí lieân quan ñeán söû duïng ñaát 433 Baûng A3 Toång cung naêng löôïng sô caáp 434 Baûng A4 Thieân tai 436 Baûng A5 Ñaát, nöôùc vaø noâng nghieäp 437 Baûng A6 Taøi saûn cuûa caùc quoác gia 438 Baûng A7 Saùng cheá, nghieân cöùu vaø phaùt trieån 439 Caùc ñònh nghóa vaø chuù thích 440 Kyù hieäu vaø töøø taäp hôïp 445 Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 431 Nguoàn soá lieäu vaø phöông phaùp luaän 446 Phaân loaïi caùc neàn kinh teá vaø thöôùc ño toång hôïp 447 Thuaät ngöõ vaø phaïm vi bao phuû caùc quoác gia 447 Chuù giaûi kyõ thuaät 447 Caùc bieåu töôïng 447 Phaân loaïi caùc neàn kinh teá theo khu vöïc vaø thu nhaäp, taøi khoùa 2010 449 Baûng 1 Caùc chæ baùo phaùt trieån then choát 450 Baûng 2 Tình traïng ngheøo 452 Baûng 3 Caùc muïc tieâu phaùt trieån thieân nieân kyû: Xoùa ñoùi giaûm ngheøo vaø naâng cao möùc soáng 454 Baûng 4 Caùc hoaït ñoäng kinh teá 456 Baûng 5 Thöông maïi, vieän trôï vaø taøi chính 459 Baûng 6 Nhöõng chæ baùo cô baûn ñoái vôùi caùc kinh teá khaùc 461 Chuù thích kyõ thuaät 463 Phöông phaùp thoáng keâ 469 Phöông phaùp Atlas cuûa Ngaân haøng Theá giôùi 470 viii MUÏC LUÏC Danh muïc caùc Hoäp 1 Taát caû caùc khu vöïc ñang phaùt trieån ñeàu deã bò 2.7 Döõ lieäu veä tinh vaø thoâng tin ñòa lyù laø coâng cuï toån thöông bôûi caùc taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí quaûn lyù ruûi ro - vaø khoâng toán keùm 119 haäu - nhöng vì caùc nguyeân nhaân khaùc nhau 8 2.8 Taïo coâng aên vieäc laøm ñeå giaûm ruûi ro luõ luït 121 2 Taêng tröôûng kinh teá: caàn nhöng chöa ñu 9 2.9 Ñoái taùc coâng - tö ñeå chia seû caùc ruûi ro khí haäu: 3 Chi phí “baûo hieåm khí haäu” 11 Baûo hieåm chaên nuoâi ôû Moâng Coå 122 4 Caùc maïng löôùi an sinh: töø hoã trôï thu nhaäp ñeán 2.10 Quyõ Baûo hieåm Ruûi ro thieân tai Ca-ri-beâ: Baûo giaûm bôùt khaû naêng deã bò toån thöông bôûi bieán hieåm giaùn ñoaïn dòch vuï sau thieân tai 125 ñoåi khí haäu 16 2.11 Lao ñoäng coâng ích ôû AÁn Ñoä theo Ñaïo luaät quoác 5 Caùc caùch tieáp caän khaû quan toát cho ngöôøi noâng gia cuûa AÁn Ñoä veà ñaûm baûo vieäc laøm noâng thoân daân cuõng nhö moâi tröôøng 23 130 6 Söï kheùo leùo caàn thieát: Ñeå thích öùng caàn coù 2.12 Di cö ngaøy nay 131 nhöõng coâng cuï vaø kieán thöùc môùi 25 FB.1 Ña daïng sinh hoïc laø gì? Caùc dòch vuï heä sinh thaùi 7 Caùc thaønh phoá giaûm bôùt löôïng caùc-bon laø gì ? 147 tích tuï 27 FB.2 Traû tieàn cho caùc dòch vuï giaûm thieåu vaø heä sinh 8 Vai troø cuûa söû duïng ñaát, noâng nghieäp vaø laâm thaùi 151 nghieäp trong quaûn lyù bieán ñoåi khí haäu 32 FB.3 Trích ñoaïn tuyeân boá cuûa caùc daân toäc baûn ñòa veà 1.1 Taïo ñieàu kieän ñeå phuï nöõ caûi thieän thích nghi bieán ñoåi khí haäu 151 vaø keát quaû can thieäp 53 3.1 Quyeát ñònh coù hieäu löïc ñeå thay ñoåi caùch laøm 1.2 Kieán thöùc cô baûn veà chi phí, lôïi ích töø phoøng cuûa ngöôøi quaûn lyù nguoàn nöôùc 166 traùnh bieán ñoåi khí haäu 61 3.2 Nguy cô khi coù thò tröôøng quyeàn söû duïng nöôùc 1.3 Phaûn hoài döông, ñieåm giôùi haïn, ngöôõng giôùi tröôùc khi coù cô caáu theå cheá töông öùng nöôùc haïn vaø phi tuyeán tính trong caùc heä thoáng töï 168 nhieân vaø kinh teá xaõ hoäi 63 3.3 Quaûn lyù nguoàn nöôùc trong dung sai cho pheùp ôû 1.4 Vaán ñeà ñaïo ñöùc vaø bieán ñoåi khí haäu 65 Tuy-ni-di 169 FA.1 Chu trình caùc-bon 86 3.4 Daàu coï, giaûm phaùt thaûi vaø traùnh khai hoang röøng 175 FA.2 Söùc khoûe cuûa ñaïi döông: Caùc raïn san hoâ vaø tình traïng a-xít hoùa ñaïi döông 94 3.5 Ña daïng hoùa saûn phaåm vaø thò tröôøng: giaûi phaùp kinh teá vaø kinh teá vaø sinh thaùi cho nhöõng noâng 2.1 Caùc ñaëc ñieåm cuûa quaûn lyù thích öùng 107 daân nhoû leû ôû vuøng nhieät ñôùi 179 2.2 Quy hoaïch caùc ñoâ thò xanh hôn vaø saïch hôn: 3.6 Canh taùc baèng coâng ngheä sinh hoïc giuùp noâng Tröôøng hôïp cuûa thaønh phoá Curitiba 110 daân thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 182 2.3 Thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu: Alexandria, 3.7 Than sinh hoïc coù theå chuyeån hoùa caùc-bon vaø Casablanca, vaø Tunis 111 taêng naêng suaát treân moät quy moâ lôùn 183 2.4 Thuùc ñaåy söï ñoàng boä giöõa giaûm thieåu vaø thích 3.8 Giôùi hoaïch ñònh chính saùch ôû Ma-roác ñoái maët öùng 113 vôùi khoù khaên trong caân baèng nhaäp khaåu nguõ coác 2.5 Chuaån bò saün saøng cho caùc ñôït naéng noùng 114 188 2.6 Giaûi quyeát caùc xung ñoät vaø ñi tröôùc caùc taùc 3.9 Caùc döï aùn thí ñieåm taøi trôï hoaït ñoäng thu hoài ñoäng: Quaûn lyù ruûi ro tröôùc khi caùc söï kieän cöïc caùc-bon noâng nghieäp ôû Keâ-nia 202 ñoan trôû thaønh thaûm hoïa 118 MUÏC LUÏC ix 4.1 Khuûng hoaûng taøi chính taïo cô hoäi ñeå trieån khai 6.2 Ñaùnh giaù caùc lôïi ích ñoàng thôøi cuûa CDM 312 aùp duïng caùc naêng löôïng saïch vaø hieäu quaû 224 6.3 Thueá caùc-bon so vôùi vieäc muaquota phaùt thaûi 4.2 Naêng löôïng saïch vaø hieäu quaû coù theå toát cho phaùt 314 trieån 226 6.4 Boä Taøi chính In-ñoâ-neâ-xia tham gia vaøo caùc vaán 4.3 Moät theá giôùi 450 ppm CO2e (aám leân 2°C) ñoøi ñeà bieán ñoåi khí haäu 318 hoûi nhöõng thay ñoåi caên baûn trong heä thoáng 6.5 Baûo toàn caùc-bon ñaát noâng nghieäp 325 naêng löôïng toaøn caàu 235 6.6 Phaân boå nguoàn taøi chính phaùt trieån öu ñaõi 4.4 Naêng löôïng hoãn hôïp theo vuøng ñeå ñaït muïc tieâu 329 450 ppm CO2e (aám leân 2°C) 237 6.7 Tính deã toån thöông tröôùc bieán ñoåi khí haäu so 4.5 Caùc coâng ngheä naêng löôïng taùi taïo coù tieàm naêng vôùi naêng löïc xaõ hoäi 330 song cuõng phaûi ñoái maët vôùi nhieàu thaùch thöùc 6.8 Tính deã toån thöông tröôùc khí haäu so vôùi khaû 241 naêng thích öùng 331 4.6 Caùc coâng ngheä tieân tieán 245 7.1 AÙp duïng coâng ngheä ñòa kyõ thuaät giuùp theá giôùi 4.7 Vai troø cuûa chính saùch ñoâ thò trong vieäc ñaït ñöôïc öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu 345 lôïi ích caû veà giaûm phaùt thaûi laãn phaùt trieån 247 7.2 Ñoåi môùi laø moät quaù trình phöùc taïp vaø chæ coù theå xuùc 4.8 Hieäu quaû naêng löôïng ñang phaûi ñoái maët vôùi tieán baèng caùc chính saùch giaûi quyeát nhieàu phaàn cuûa nhieàu raøo caûn vaø thaát baïi thò tröôøng vaø phi thò moät heä thoáng phöùc taïp 351 tröôøng 249 7.3 Theo doõi ñoåi môùi coâng ngheä: Xaây döïng heä thoáng 4.9 Chæ rieâng chính saùch ñònh giaù caùc-bon thì chöa dòch vuï khí haäu toaøn caàu vaø moät “heä thoáng cuûa caùc ñuû 250 heä thoáng” 353 4.10 Caùc chöông trình naêng löôïng taùi taïo vaø hieäu quaû 7.4 ITER: Moät khôûi ñaàu keùo daøi ñeå chia seû chi phí naêng löôïng cuûa California 252 R&D ngaønh naêng löôïng 354 4.11 Kinh nghieäm cuûa nhoùm Ngaân haøng Theá giôùi 7.5 Coâng ngheä veà quy moâ thu hoài vaø löu tröõ trong caáp voán cho hieäu quaû naêng löôïng 253 caùc-bon ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng noã löïc treân taàm 4.12 Caùc khoù khaên trong vieäc so saùnh chi phí coâng quoác teá 355 ngheä naêng löôïng: Vaán ñeà veà giaû thieát 254 7.6 Tuû laïnh sieâu hieäu quaû: Moät chöông trình tieân 4.13 Taêng tröôûng kinh teá beàn vöõng ñoàng haønh vôùi phong veà cam keát tröôùc töø thò tröôøng? 356 caét giaûm khí thaûi ôû Ñan Maïch 255 7.7 Moät phaùt minh ñoåi môùi thích öùng vuøng bôø bieån 4.14 Luaät aán ñònh giaù, nhöôïng quyeàn, öu ñaõi thueá ñaày höùa heïn 360 vaø caùc tieâu chuaån taùi taïo ôû Ñöùc, Trung Quoác, vaø 7.8 Caùc tröôøng ñaïi hoïc phaûi coù tinh thaàn ñoåi môùi: Hoa Kyø 256 Tröôøng hôïp chaâu Phi 362 4.15 Naêng löôïng maët trôøi taäp trung ôû Trung Ñoâng vaø 7.9 CGIAR: Moät moâ hình veà bieán ñoåi khí haäu? 365 Baéc Myõ 259 7.10 Caûi tieán thieát keá cuûa beáp loø coù theå giaûm khoùi 5.1 Cô cheáä khí haäu ngaøy nay 274 muoäi, mang laïi lôïi ích quan troïng cho söùc khoûe 5.2 Moät soá ñeà xuaát veà chia seû gaùnh naëng 278 con ngöôøi vaø giaûm nheï taùc haïi 370 5.3 Caùc caùch tieáp caän ña dieän toû ra phuø hôïp vôùi 8.1 Truyeàn thoâng sai leäch veà söï caàn thieát haønh ñoäng nguyeân taéc bình ñaúng vaø hieäu quaû 284 vì khí haäu 385 FC.1 Ñaùnh thueá caùc-bon aûo 297 8.2 Hieåu sai veà tính naêng ñoäng cuûa vaán ñeà bieán ñoåi 6.1 Tính chi phí cho thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu khí haäu taïo neân söï töï maõn 387 ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån 307 8.3 Nhaän thöùc veà ruûi ro coù theå nhaán chìm chính x MUÏC LUÏC saùch nhö theá naøo: Quaûn lyù ruûi ro luõ luït 387 8.9 Naâng cao traùch nhieäm giaûi trình cuûa chính phuû 8.4 Coäng ñoàng tham gia troïn veïn vaøo hoaït ñoäng veà vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu ôû Vöông quoác Anh giaûm nheï ruûi ro lôû ñaát ôû vuøng Ca-ri-beâ 389 400 8.5 Truyeàn thoâng veà bieán ñoåi khí haäu 390 8.10 Chính saùch lieân bang xanh vaø bieán ñoåi khí haäu 402 8.6 Loàng gheùp chöông trình giaùo duïc veà khí haäu vaøo chöông trình giaûng daïy hoïc ñöôøng 393 8.11 Keâu goïi söï uûng hoä cho vieäc mua baùn haïn ngaïch oâ nhieãm 405 8.7 Loä trình caûi caùch theå cheá cho haønh ñoäng vì bieán ñoåi khí haäu cuûa Trung Quoác vaø Aán Ñoä 398 8.12 Khu vöïc tö nhaân ñang thay ñoåi caùch laøm, thaäm trí khi trong nöôùc chöa coù luaät 408 8.8 Chöông trình haønh ñoäng thích öùng quoác gia 399 Danh muïc caùc Hình 1 Daáu veát caùc-bon khoâng ñoàng ñeàu: Möùc phaùt thaûi nhaäp cao lôùn hôn nhieàu so vôùi caùc nöôùc ñang treân ñaàu ngöôøi ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp thaáp, thu phaùt trieån 49 nhaäp trung bình vaø thu nhaäp cao, 2005 3 1.2 Nhieân lieäu sinh hoïc töø ngoâ ôû Myõ laøm taêng khí thaûi CO2 vaø chi phí y teá so vôùi xaêng 57 2 Haønh ñoäng taùi laäp söï caân baèng: chæ rieâng vieäc 1.3 Ñaùnh giaù thieät haïi voâ ích do tham gia khoâng chuyeån ñoåi töø caùc xe SUV sang caùc xe haønh ñaày ñuû vaøo thoûa thuaän khí haäu 69 khaùch söû duïng nhieân lieäu hieäu quaû ôû Hoa Kyø 1.4 Chi kích caàu vì traùi ñaát ñang ngaøy moät taêng 73 cuõng ñaõ coù theå buø laïi löôïng phaùt thaûi taïo khi caáp FA.1 Phaùt thaûi khí nhaø kính toaøn caàu ñaõ vaø ñang gia ñieän cho 1,6 tyû ngöôøi nöõa 5 taêng 88 3 Caùc nöôùc coù thu nhaäp cao töø tröôùc ñeán nay luoân FA.2 Caùc nhaân toá chính aûnh höôûng ñeán khí haäu keå luoân goùp moät phaàn raát lôùn trong phaùt thaûi toaøn töø cuoäc Caùch maïng Coâng 89 caàu vaø hieän vaãn ñang tieáp tuïc nhö vaäy 5 FA.3 Nhieät ñoä bình quaân haøng naêm vaø haøm löôïng 4 Ngoaøi caùc sô ñoà coù CO2 6 CO2 toaøn caàu tieáp tuïc taêng, 1880–2007 89 5 Con ñöôøng phía tröôùc seõ nhö theá naøo? Trong soá FA.4 Caùc taûng baêng ôû Grôn-len ñang tan 90 nhieàu phöông aùn nhö sau: Tieáp tuïc-haønh ñoäng- FA.5 Than chaùy ñöôïm hôn: Ñaùnh giaù caùc nguy cô nhö cuõ hoaëc giaûm thieåu ñoái phoù 13 thieät haïi taêng töø naêm 2001 ñeán naêm 2007 92 FA.6 Döï baùo caùc taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu theo 6 Caùc taùc ñoäng khí haäu seõ toàn taïi trong moät thôøi vuøng 93 gian daøi: nhieät ñoä taêng vaø möïc nöôùc bieån daâng FA.7 Caùc caùch thöùc ñeå giôùi haïn möùc taêng nhieät ñoä ôû ñi keøm vôùi haøm löôïng CO2 cao 14 2°C so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp 97 7 Phaùt thaûi CO2e toaøn caàu phaân theo ngaønh: 2.1 Soá ngöôøi bò aûnh höôûng bôûi caùc thieân tai lieân Khoâng chæ naêng löôïng maø noâng nghieäp vaø quan ñeán khí haäu ñang gia taêng 117 laâm nghieäp cuõng laø nhöõng nguoàn phaùt thaûi 2.2 Luõ luït ñang gia taêng, thaäm chí ôû chaâu Phi nôi chính 19 thöôøng xaûy ra haïn haùn 119 9 Döï kieán nhu caàu cao khieán cho chi phí quang 2.3 Baûo hieåm coøn haïn cheá ôû caùc nöôùc ñang phaùt ñieän maët trôøi giaûm, do saûn xuaát coù theå ñöôïc trieån 123 thöïc hieän ôû quy moâ lôùn 21 2.4 Bieán ñoåi sa maïc baèng kieán thöùc baûn ñòa, haønh 10 Khoaûn thieáu huït lôùn: Öôùc tính chi phí khí haäu ñoäng cuûanoâng daân vaø hoïc hoûi xaõ hoäi 126 taêng theâm haøng naêm ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu 2°C, 3.1 Bieán ñoåi khí haäu ñieån hình taïi moät vuøng löu vöïc so vôùi caùc nguoàn löïc hieän coù 30 soâng seõ aûnh höôûng ñeán toaøn boä chu kyø thuûy vaên 1.1 Möùc xaû khí thaûi treân töøng caù nhaân ôû nöôùc thu 161 MUÏC LUÏC xi 3.2 Nöôùc ngoït ôû caùc doøng soâng chieám moät phaàn raát taêng 1,5% moãi naêm, chuû yeáu do tieâu duøng than nhoû löôïng nöôùc saün coù treân haønh tinh, noâng ñaù. Töø naêm 1950 ñeán 2006, möùc taêng naøy laø nghieäp söû duïng nöôùc nhieàu nhaát 164 2,7% moãi naêm, chuû yeáu do tieâu duøng daàu moû vaø 3.3 Saûn xuaát thòt tieâu toán nöôùc hôn caùc loaïi caây khí ga töï nhieân 227 troàng chuû yeáu (lít nöôùc treân kilogram saûn 4.3 Maëc duø tieâu thuï naêng löôïng vaø löôïng phaùt thaûi phaåm) 176 bình quaân ñaàu ngöôøi thaáp, song caùc nöôùc ñang 3.4 Saûn xuaát thòt boø chuyeân saâu laø moät ngaønh saûn phaùt trieån seõ ñoùng vai troø chuû choát trong möùc xuaát ra nhieàu khí thaûi nhaø kính 176 taêng tröôûng tieân thuï thuï naêng löôïng vaø phaùt thaûi caùc- bon trong töông lai 229 3.5 Naêng suaát noâng nghieäp seõ phaûi taêng nhanh hôn do bieán ñoåi khí haäu 177 4.4 Phaùt thaûi khí nhaø kính phaân theo ngaønh: möùc toaøn theá giôùi, ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp cao, trung 3.6 Heä sinh thaùi bò bieán ñoåi nhieàu trong noâng bình vaø thaáp 229 nghieäp 178 4.5 Sôû höõu xe oâ toâ taêng cuøng vôùi thu nhaäp, nhöng 3.7 Moâ phoûng vi tính tình traïng söû duïng ñaát loàng caùc chính saùch veà giaù, giao thoâng coâng coäng, gheùp ôû Coâ-loâm-bia 180 quy hoaïch ñoâ thò, taêng maät ñoä ñoâ thò coù theå 3.8 Nhu caàu veà toâm, caù töø ngaønh thuûy saûn seõ taêng, kieàm cheá toác ñoä gia taêng cuûa löôïng oâ toâ löu nhaát laø ôû chaâu AÙ vaø chaâu Phi 185 haønh 231 3.9 Caùc kyõ thuaät caûm bieán töø xa söû duïng ôû caùc vöôøn 4.6 Theá giôùi caàn ñi ñeán ñaâu: Phaùt thaûi khí CO2 nho ôû Worcester (Muõi Taây, Nam Phi) ñeå ño ñaïc lieân quan ñeán naêng löôïng treân bình quaân ñaàu hieäu quaû söû duïng nöôùc 192 ngöôøi 232 3.10 ÔÛ Andhra Pradesh, AÁn Ñoä, noâng daân töï thu thaäp 4.7 Chæ moät nöûa caùc moâ hình naêng löôïng ñöôïc soá lieäu thuûy vaên baèng nhöõng thieát bò vaø coâng cuï cho laø coù theå giaûm löôïng phaùt thaûi xuoáng möùc raát ñôn giaûn ñeå xaùc ñònh möùc khai thaùc töø caùc caàn thieát ñeå duy trì kòch baûn 450 ppm ñòa taàng coù nöôùc 193 CO2e (2°C) 232 3.11 Cô caáu noâng nghieäp thích öùng khí haäu lyù töôûng 4.8 Öôùc tính caùc chi phí caét giaûm toaøn caàu vaø trong töông lai phaûi cho pheùp ngöôøi noâng daân giaù caùc-bon cho möùc 450 ppm vaø 550 ppm söû duïng nhöõng coâng ngheä vaø kyõ thuaät môùi ñeå CO2e (2°C vaø 3°C) trong naêm 2030 töø 5 toái ña hoùa saûn löôïng vaø cho pheùp ngöôøi quaûn lyù moâ hình 234 ñaát baûo veä moâi tröôøng töï nhieân, trong ñoù moâi 4.9 Caùc haønh ñoäng toaøn caàu laø caàn thieát ñeå haïn tröôøng soáng töï nhieân ñöôïc loàng gheùp vôùi caùc cheá möùc aám leân cuûa traùi ñaát ôû 2°C (450 ppm ñieàu kieän saûn xuaát noâng nghieäp 194 CO2e) hoaëc 3°C (550 ppm CO2e). Chæ rieâng 3.12 Cô caáu noâng nghieäp thích öùng khí haäu lyù töôûng caùc nöôùc phaùt trieån khoâng theå ñöa theá giôùi trong töông lai söû duïng coâng ngheä linh hoaït ñeå vaøo quyõ ñaïo 2°C hoaëc 3°C, ngay caû khi caùc döï phoøng tröôùc nhöõng bieán ñoäng khí haäu thoâng nöôùc naøy caét giaûm löôïng phaùt thaûi cuûa hoï qua haï taàng töï nhieân, haï taàng nhaân taïo vaø cô baèng 0 vaøo naêm 2050 239 cheá thò tröôøng 195 4.10 Cheânh leäch phaùt thaûi giöõa nôi phaùt thaûi nhieàu 3.13 Giaù nguõ coác toaøn caàu döï kieán taêng 50 - 100% nhaát vaø nôi ít nhaát treân theá giôùi laø raát lôùn, nhöng tính ñeán naêm 2050 197 haøng loaït coâng ngheä naêng löôïng saïch coù theå 3.14 Thueá caùc-bon ñaùnh treân möùc xaû thaûi töø saûn giuùp theá giôùi döøng laïi ôû kòch baûn 450 ppm xuaát noâng nghieäp vaø chuyeån ñoåi söû duïng ñaát CO2e (2°C) 242 seõ khuyeán khích baûo veä caùc taøi nguyeân thieân 4.11 Muïc tieâu laø ñöa caùc coâng ngheä söû duïng ít caùc- nhieân 199 bon töø moät khaùi nieäm chöa ñöôïc minh chöùng 4.1 Caâu chuyeän ñaèng sau möùc phaùt thaûi taêng gaáp thaønh moät chöông trình ñöôïc trieån khai roäng ñoâi: thay ñoåi trong ñoä haøm chöùa naêng löôïng khaép vaø caét giaûm phaùt thaûi nhieàu hôn nöõa 243 vaø caùc-bon khoâng ñuû ñeå kieàm cheá nhu caàu söû 4.12 Naêng löôïng maët trôøi seõ reû hôn theo thôøi gian duïng naêng löôïng ñi keøm vôùi thu nhaäp gia nhôø hoaït ñoäng nghieân cöùu phaùt trieån vaø nhu taêng 227 caàu cao hôn do quy moâ saûn xuaát lôùn hôn 258 4.2 Caùc nguoàn naêng löôïng thoâ töø naêm 1850–2006. FC.1 Nhaäp khaåu – xuaát khaåu caùc saûn phaåm coù ñoä Töø naêm 1850 ñeán 1950, tieâu thuï naêng löôïng ñaõ haøm chöùa naêng löôïng cao taïi caùc nöôùc thu nhaäp xii MUÏC LUÏC cao, thaáp vaø trung bình 297 ñaàu tö töø 5 haõng saûn xuaát thieát bò naêng löôïng 6.1 Caùc chi phí giaûm nheï haøng naêm taêng leân cuøng gioù haøng ñaàu theá giôùi, song tình hình thöïc hieän vôùi möùc ñoä tham voïng vaø söï chaéc chaén trong quyeàn sôû höõu trí tueä yeáu keùm ñang haïn cheá vieäc vieäc ñaït ñöôïc muïc tieâu nhieät ñoä 305 chuyeån giao coâng ngheä vaø naêng löïc R&D 369 6.2 Khoaûng caùch laø raát lôùn: nhu caàu huy ñoäng taøi 8.1 Caùc hoaït ñoäng tröïc tieáp cuûa ngöôøi tieâu duøng chính cho khí haäu öôùc tính haøng naêm ñeå giaûm Hoa Kyø taïo ra 1/3 toång löôïng phaùt thaûi CO2 cuûa 2°C, so vôùi caùc nguoàn voán hieän coù 311 nöôùc naøy 384 7.1 Coâng suaát naêng löôïng gioù laép ñaët treân toaøn caàu 8.2 Ñieàu chænh nhoû ôû ñòa phöông nhöng cho lôïi ích taêng voït trong thaäp nieân vöøa qua 341 lôùn toaøn caàu: Chuyeån töø SUV sang oâ toâ con chôû khaùch tieát kieäm nhieân lieäu taïi Myõ seõ buø ñaép 7.2 Ngaân saùch chính phuû daønh cho RD&D naêng ñöôïc gaàn nhö toaøn boä löôïng phaùt thaûi taïo ra töø löôïng ôû möùc thaáp nhaát, chuû yeáu laø naêng löôïng vieäc cung caáp naêng löôïng cho theâm hôn 1,6 tyû haït nhaân 348 ngöôøi 385 7.3 Chi tieâu haøng naêm cho RD&D naêng löôïng vaø 8.3 ÔÛ caùc quoác gia, söï saün saøng ñoái phoù vôùi bieán bieán ñoåi khí haäu so vôùi trôï caáp 349 ñoåi khí haäu cuûa caùc caù nhaân khoâng ñoàng nhaát 7.4 Toác ñoä ñoåi môùi coâng ngheä ít caùc-bon khoâng vaø thöôøng khoâng bieán thaønh haønh ñoäng cuï ñoàng ñeàu 349 theå 386 7.5 Chính saùch taùc ñoäng ñeán moïi maét xích trong 8.4 Bieán ñoåi khí haäu vaãn chöa phaûi laø moät öu chuoãi ñoåi môùi coâng ngheä 353 tieân 388 7.6 “Thung luõng töû thaàn” giöõa nghieân cöùu vaø thò 8.5 Möùc ñoä quan ngaïi veà bieán ñoåi khí haäu giaûm khi tröôøng 356 cuûa caûi vaät chaát taêng leân 389 7.7 Tyû leä ghi danh hoïc ngaønh kyõ thuaät coâng trình ôû 8.6 Quaûn lyù hieäu quaû song haønh vôùi thaønh tích moâi nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån vaãn coøn thaáp 363 tröôøng toát 396 7.8 Xe ñaïp ñieän hieän nay laø phöông tieän ñi laïi reû 8.7 Caùc cheá ñoä daân chuû hieäu quaû hôn ñoái vôùi ñaàu nhaát vaø saïch nhaát ôû Trung Quoác 367 ra chính saùch khí haäu, hôn laø keát quaû phaùt 7.9 Caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình ñang thu huùt trieån 404 Danh muïc Baûn ñoà 1 Bieán ñoåi khí haäu seõ laøm giaûm naêng suaát noâng ñöôïc khai thaùc so vôùi nhöõng nguoàn thuûy ñieän nghieäp ôû haàu heát caùc nöôùc vaøo naêm 2050, xeùt tieàm naêng thaáp nhöng ñöôïc khai thaùc nhieàu ôû theo caùc thoâng leä canh taùc vaø caùc loaïi caây troàng Myõ 56 hieän taïi 7 FA.1 Söï bieán ñoäng mang tính khu vöïc trong caùc xu 1.1 Hôn 1 tyû ngöôøi soáng nhôø nguoàn nöôùc töø caùc höôùng khí haäu toaøn caàu trong 30 naêm qua 91 doøng soâng Hi-ma-lay-a ñang ngaøy moät thu FA.2 Caùc yeáu toá coù theå buøng phaùt trong heä khí haäu: heïp 48 phaân phoái treân toaøn caàu 96 1.2 Caùc nöôùc giaøu cuõng bò aûnh höôûng bôûi khí haäu 2.1 Nguy cô: Daân cö vaø caùc sieâu ñoâ thò taäp trung ôû baát thöôøng: Ñôït naéng noùng naêm 2003 laøm cheát caùc vuøng duyeân haûi naèm ôû cao ñoä thaáp seõ bò ñe cho hôn 70.000 ngöôøi ôû chaâu AÂu 51 doïa bôûi möïc nöôùc bieån daâng vaø soùng coàn do baõo 1.3 Bieán ñoåi khí haäu seõ laøm taêng ngheøo ñoùi ôû haàu 108 heát caùc vuøng ôû Bra-xin, nhaát laø nhöõng vuøng 2.2 Moät thaùch thöùc phöùc taïp: quaûn lyù söï taêng ngheøo nhaát 52 tröôûng ñoâ thò vaø ruûi ro luõ luït trong trong ñieàu 1.4 Côn baõo thaùng 1/2008 ôû Trung Quoác laøm giaùn kieän bieán ñoåi khí haäu ôû Nam AÙ vaø Ñoâng Nam ñoaïn giao thoâng nghieâm troïng trong khi ñaây laø AÙ 112 ngaønh ñaàu taøu cho taêng tröôûng kinh teá 55 2.3 Caùc thaønh phoá phöông baéc caàn chuaån bò ñoái 1.5 Chaâu Phi coù tieàm naêng thuûy ñieän to lôùn chöa phoù vôùi khí haäu Ñòa Trung Haûi - ngay baây MUÏC LUÏC xiii giôø 115 ích töø cô cheá REDD 152 2.4 Bieán ñoåi khí haäu thuùc ñaåy söï quay laïi cuûa beänh 3.1 Nguoàn cung caáp nöôùc ñöôïc döï baùo seõ coù nhieàu soát xuaát huyeát ôû chaâu Myõ 116 thay ñoåi cho ñeán giöõa theá kyû 21 ôû nhieàu nôi treân 2.5 Caùc nöôùc nhoû vaø ngheøo deã bò toån thöông veà theá giôùi 162 maët taøi chính do caùc söï kieän thôøi tieát cöïc 3.2 Theá giôùi seõ chöùng kieán caùc muøa khoâ daøi hôn ñoan 124 cuõng nhö löôïng möa lôùn hôn 163 2.6 Nhöõng ngöôøi daân di cö Xeâ-neâ-gan ñònh cö taïi 3.3 Bieán ñoåi khí haäu seõ laøm giaûm saûn löôïng noâng caùc vuøng thöôøng xuyeân bò luõ luït xung quanh ñoâ nghieäp ôû haàu heát caùc nöôùc tính ñeán naêm 2050 thò Dakar 132 caên cöù vaøo caùc taäp quaùn noâng nghieäp vaø gioáng FB.1 Maëc duø nhieàu thay ñoåi döï kieán cuûa heä sinh thaùi caây troàng hieän nay 172 dieãn ra ôû caùc khu vöïc phöông baéc vaø sa maïc voán 3.4 Noâng nghieäp chuyeân canh ôû caùc nöôùc phaùt trieån khoâng phaûi laø nhöõng ñieåm noùng ña daïng sinh ñaõ goùp phaàn laøm taêng ñoä phì nhieàu ôû nhöõng hoïc, nhöng vaãn coøn nhieàu vuøng bò truøng laëp vaø vuøng ñaát cheát 177 caàn quan taâm 148 3.5 Thöông maïi luùa gaïo theá giôùi phuï thuoäc vaøo FB.2 Caùc vuøng khoâng ñöôïc baûo veä coù nguy cô cao nguoàn xuaát khaåu töø moät soá ít caùc nöôùc 189 chaët phaù röøng cao vaø kho tröõ caùc-bon lôùn, caàn 3.6 Caùc nöôùc phaùt trieån coù nhieàu ñieåm thu thaäp döõ phaûi laø caùc khu vöïc ñöôïc öu tieân ñeå höôûng lôïi lieäu vaø chuoãi thôøi gian soá lieäu giaùm saùt nguoàn nöôùc hôn 191 Danh muïc caùc Baûng 1 Chi phí giaûm thieåu taêng theâm vaø caùc yeâu caàu taøi 4.5 Caùc can thieäp chính saùch ñoái vôùi hieäu quaû chính ñi keøm vôùi muïc tieâu 2°C: Caùc nöôùc ñang naêng löôïng, naêng löôïng taùi taïo vaø giao thoâng phaùt trieån seõ caàn nhöõng gì vaøo naêm 2030? 12 vaän taûi 251 2 Chi phí seõ laø bao nhieâu trong daøi haïn? Giaù 6.1 Caùc coâng cuï hieän thôøi veà taøi chính khí haäu trò hieän taïi cuûa chi phí giaûm thieåu ñeán naêm 304 2100 12 6.2 Öôùc tính soá voán caàn thieát haøng naêm cho bieán FA.1 Caùc yeáu toá coù theå buøng phaùt trong heä khí haäu: ñoåi khí haäu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån 306 caùc ñieåm kích thích (ñieåm nuùt), khug thôøi gian, 6.3 Tieàm naêng trieån khai CDM theo khu vöïc vaø soá vaø taùc ñoäng 96 thu caùc-bon (cho ñeán naêm 2012) 309 FB.1 Ñaùnh giaù xu höôùng hieän taïi trong tình traïng 6.4 Caùc quyõ khí haäu song phöông vaø ña phöông caùc dòch vuï chính töø caùc heä sinh thaùi treân toaøn môùi 311 caàu 147 6.5 Taùc ñoäng veà thueá cuûa moät loaïi phí thích öùng 4.1 Theá giôùi phaûi laøm gì ñeå ñaït möùc 450 ppm CO2e cho Cô cheá Phaùt trieån Saïch (2020) 317 giöõ cho traùi ñaát aám leân 2ñoä C - kòch baûn minh 6.6 Caùc nguoàn taøi chính tieàm naêng cho giaûm nheï hoïa 233 vaø thích öùng 320 6.7 Caùc saùng kieán quoác gia vaø ña phöông ñeå giaûm 4.2 Ñaàu tö caàn thieát ñeå haïn cheá möùc aám leân khai thaùc röøng vaø thoùa hoùa röøng 324 cuûa traùi ñaát ôû 2°C (450 ppm CO2e) vaøo naêm 7.1 Caùc thoûa thuaän ñònh höôùng coâng ngheä quoác teá 2030 234 lieân quan ñeán bieán ñoåi khí haäu 350 4.3 Boái caûnh moãi quoác gia khaùc nhau ñoøi hoûi caùc 7.2 Caùc öu tieân chính saùch quoác gia chính ñoái vôùi phöông phaùp phuø hôïp 239 ñoåi môùi coâng ngheä 361 4.4 Caùc coâng cuï chính saùch phaûi phuø hôïp vôùi möùc chín muoài cuûa coâng ngheä 243 xiv Lôøi noùi ñaàu Bieán ñoåi khí haäu laø moät trong nhöõng thaùch thöùc phöùc taïp nhaát cuûa theá kyû coøn non treû cuûa chuùng ta. Khoâng moät nöôùc naøo traùnh ñöôïc aûnh höôûng cuûa bieán ñoåi khí haäu. Khoâng nöôùc naøo coù theå moät mình ñöông ñaàu vôùi nhöõng thaùch thöùc gaén lieàn vôùi nhau maø bieán ñoåi khí haäu taïo ra, bao goàm caùc quyeát ñònh chính trò gaây nhieàu tranh caõi, söï thay ñoåi coâng ngheä deã laøm ngöôøi ta naûn loøng vaø nhöõng haäu quaû saâu roäng treân toaøn caàu. Khi haønh tinh aám leân, caùc moâ hình möa thay ñoåi vaø caùc söï kieän cöïc ñoan nhö haïn haùn, luõ luït vaø chaùy röøng cuõng trôû neân thöôøng xuyeân hôn. Haøng trieäu ngöôøi ôû caùc vuøng duyeân haûi ñoâng daân cö vaø caùc quoác ñaûo seõ maát nhaø cöûa khi möïc nöôùc bieån daâng. Ngöôøi ngheøo ôû chaâu Phi, chaâu AÙ vaø nhöõng nôi khaùc phaûi ñöông ñaàu vôùi nguy cô maát muøa, naêng suaát noâng nghieäp giaûm, naïn ñoùi, suy dinh döôõng vaø beänh taät gia taêng. Laø moät ñònh cheá ña phöông vôùi söù meänh vì söï phaùt trieån toaøn dieän vaø beàn vöõng, Nhoùm Ngaân haøng Theá giôùi coù traùch nhieäm coá gaéng giaûi thích moät soá moái töông quan giöõa caùc ngaønh— caùc neàn kinh teá phaùt trieån, khoa hoïc, naêng löôïng, sinh thaùi, coâng ngheä, taøi chính vaø caùc cheá ñoä quoác teá cuõng nhö quaûn trò nhaø nöôùc hieäu quaû. Vôùi 186 thaønh vieân, Nhoùm Ngaân haøng Theá giôùi haøng ngaøy phaûi ñöông ñaàu vôùi thaùch thöùc xaây döïng söï hôïp taùc giöõa caùc nhaø nöôùc coù ñaëc ñieåm heát söùc khaùc nhau vôùi khu vöïc tö nhaân vaø xaõ hoäi daân söï nhaèm ñaït ñöôïc nhöõng gì ñaõ cuøng cam keát. Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi laàn thöù 23 naøy laø moät noã löïc ñeå aùp duïng kinh nghieäm noùi treân, keát hôïp vôùi caùc keát quaû nghieân cöùu vaø kieán thöùc tieân tieán veà Phaùt trieån vaø Bieán ñoåi khí haäu. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ phaûi chòu gaùnh naëng chuû yeáu töø caùc haäu quaû cuûa bieán ñoåi khí haäu, keå caû khi hoï gaéng söùc xoùa ñoùi giaûm ngheøo vaø taêng tröôûng kinh teá. Vôùi nhöõng nöôùc naøy, bieán ñoåi khí haäu ñe doïa laøm taêng khaû naêng deã bò toån thöông, taøn phaù nhöõng thaønh töïu phaûi maát bao coâng khoù khaên môùi ñaït ñöôïc, vaø phaù hoaïi nghieâm troïng nhöõng trieån voïng phaùt trieån. Thaäm chí, vieäc thöïc hieän caùc Muïc tieâu Phaùt trieån thieân nieân kyû— vaø ñaûm baûo moät töông lai an toaøn vaø beàn vöõng sau naêm 2015— seõ coøn khoù khaên hôn nöõa. Ñoàng thôøi, nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån coøn lo ngaïi veà nhöõng haïn cheá trong lôøi keâu goïi thieát yeáu phaûi phaùt trieån naêng löôïng hoaëc caùc quy taéc môùi coù theå kìm cheá nhieàu nhu caàu cuûa hoï— töø xaây döïng cô sôû haï taàng ñeán phaùt trieån kinh doanh. Ñeå ñöông ñaàu vôùi thaùch thöùc lôùn vaø ña phöông dieän do bieán ñoåi khí haäu, caàn coù söï hôïp taùc vaø söï kheùo leùo phi thöôøng. Moät “theá giôùi thoâng minh veà khí haäu” laø ñieàu coù theå ñaït ñöôïc trong thôøi ñaïi cuûa chuùng ta— theá nhöng, nhö Baùo caùo naøy cho thaáy, ñeå ñaït ñöôïc söï chuyeån ñoåi ñoù, chuùng ta phaûi haønh ñoäng ngay baây giôø, haønh ñoäng cuøng nhau vaø haønh ñoäng theo moät caùch khaùc. xv Chuùng ta phaûi haønh ñoäng ngay baây giôø, vì nhöõng gì chuùng ta laøm hoâm nay seõ quyeát ñònh ñieàu kieän khí haäu cuûa ngaøy mai cuõng nhö nhöõng löïa choïn ñeå ñònh hình töông lai cuûa chuùng ta. Ngaøy hoâm nay, chuùng ta ñang thaûi ra khí nhaø kính giöõ nhieät trong baàu khí quyeån trong haøng thaäp kyû, hoaëc thaäm chí, haøng theá kyû. Chuùng ta ñang xaây caùc nhaø maùy ñieän, hoà chöùa, nhaø cöûa, heä thoáng giao thoâng vaø caùc ñoâ thò coù khaû naêng toàn taïi ít nhaát 50 naêm hoaëc hôn. Caùc coâng ngheä vaø gioáng caây troàng môùi maø chuùng ta thöû nghieäm ngaøy hoâm nay coù theå ñònh hình caùc nguoàn naêng löôïng vaø löông thöïc ñeå ñaùp öùng nhu caàu cho hôn 3 tyû ngöôøi nöõa vaøo naêm 2050. Chuùng ta phaûi haønh ñoäng cuøng nhau, vì bieán ñoåi khí haäu laø khuûng hoaûng cho taát caû moïi ngöôøi. Bieán ñoåi khí haäu khoâng theå ñöôïc giaûi quyeát neáu caùc nöôùc khoâng hôïp taùc treân quy moâ toaøn caàu ñeå taêng cöôøng hieäu quaû naêng löôïng, phaùt trieån vaø khai thaùc caùc coâng ngheä saïch, ñoàng thôøi môû roäng caùc “beå” töï nhieân ñeå gia taêng thaûm thöïc vaät thoâng qua haáp thuï khí nhaø kính. Chuùng ta caàn baûo veä cuoäc soáng cuûa con ngöôøi vaø caùc taøi nguyeân sinh thaùi. Chuùng ta phaûi haønh ñoäng cuøng nhau moät caùch coâng baèng vaø theo moät caùch khaùc vôùi tröôùc ñaây. Trong quaù khöù, caùc nöôùc phaùt trieån ñaõ taïo ra phaàn lôùn khí thaûi vaø coù löôïng phaùt thaûi treân ñaàu ngöôøi cao hôn. Nhöõng nöôùc naøy caàn ñi ñaàu baèng caùch giaûm ñaùng keå caùc daáu veát caùc-bon cuûa mình vaø thuùc ñaåy nghieân cöùu veà caùc phöông aùn xanh thay theá. Tuy nhieân, phaàn lôùn phaùt thaûi cuûa theá giôùi trong töông lai seõ ñöôïc taïo ra ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Caùc nöôùc naøy seõ caàn ñeán caùc nguoàn voán vaø chuyeån giao coâng ngheä phuø hôïp ñeå ñi theo con ñöôøng phaùt trieån ít caùc-bon— nhöng ñoàng thôøi khoâng laøm hoûng caùc trieån voïng phaùt trieån cuûa mình. Vaø hoï caàn ñöôïc trôï giuùp ñeå thích öùng vôùi nhöõng thay ñoåi khoâng theå traùnh khoûi trong ñieàu kieän khí haäu. Chuùng ta caàn haønh ñoäng theo moät caùch khaùc, bôûi vì chuùng ta khoâng theå laäp keá hoaïch cho töông lai döïa vaøo caùc ñieàu kieän khí haäu cuûa quaù khöù. Caùc nhu caàu khí haäu cuûa ngaøy mai seõ khieán chuùng ta phaûi xaây döïng nhöõng cô sôû haï taàng coù theå choáng chòu caùc ñieàu kieän môùi vaø hoã trôï cho nhieàu ngöôøi hôn; chuùng ta phaûi söû duïng caùc taøi nguyeân ñaát vaø nöôùc voán raát haïn cheá ñeå cung caáp ñuû löông thöïc, vaø söû duïng sinh khoái ñeå taïo ra nhieân lieäu, nhöng ñoàng thôøi vaãn baûo toàn ñöôïc caùc heä sinh thaùi; vaø chuùng ta cuõng phaûi ñònh daïng laïi caùc heä thoáng naêng löôïng cuûa theá giôùi. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, caàn phaûi coù nhöõng bieän phaùp thích öùng döïa treân thoâng tin môùi veà caùc moâ hình nhieät ñoä, löôïng möa vaø caùc loaøi sinh vaät ñang bieán ñoåi. Nhöõng bieán ñoåi ôû phaïm vi quy moâ naøy seõ caàn ñeán moät nguoàn taøi chính boå sung voâ cuøng lôùn ñeå thích öùng vaø giaûm thieåu, cuõng nhö nhöõng nghieân cöùu saâu mang tính chieán löôïc ñeå môû roäng caùc caùch tieáp caän khaû quan vaø khai phaù caùc yù töôûng môùi vaø taùo baïo. Chuùng ta caàn coù moät ñoäng löïc môùi. Ñieàu toái quan troïng laø caùc nöôùc phaûi ñaït ñöôïc moät thoûa thuaän khí haäu taïi Copenhagen vaøo thaùng 12 tôùi, trong ñoù loàng gheùp caùc nhu caàu phaùt trieån vôùi caùc haønh ñoäng khí haäu. Nhoùm Ngaân haøng Theá giôùi ñaõ xaây döïng moät soá saùng kieán taøi chính ñeå giuùp caùc nöôùc ñöông ñaàu vôùi bieán ñoåi khí haäu, nhö ñaõ neâu trong Khung Chieán löôïc veà Phaùt trieån vaø Bieán ñoåi khí haäu. Nhöõng saùng kieán naøy goàm coù caùc quyõ vaø quyõ hoã trôï caùc-bon cuûa chuùng toâi, ñaây laø nhöõng coâng cuï seõ tieáp tuïc phaùt trieån khi nhu caàu taøi chính cho hieäu quaû naêng löôïng vaø naêng löôïng taùi taïo tieáp tuïc taêng cao. Chuùng toâi ñang coá gaéng phaùt trieån nhöõng kinh nghieäm xvi thöïc tieãn veà vieäc caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù theå nhaän ñöôïc nhöõng lôïi ích gì töø cheá ñoä bieán ñoåi khí haäu vaø coù theå hoã trôï nhö theá naøo cho cheá ñoä bieán ñoåi khí haäu —töø caùc cô cheá khaû thi ñeå khuyeán khích phoøng choáng phaù röøng, ñeán caùc moâ hình taêng tröôûng ít caùc-bon hôn vaø caùc saùng kieán keát hôïp giöõa thích öùng vôùi giaûm thieåu. Baèng nhöõng caùch naøy, chuùng ta coù theå hoã trôï quaù trình maø UNFCCC vaø caùc nöôùc xaây döïng caùc cô cheá khuyeán khích vaø khoâng khuyeán khích môùi ôû caáp ñoä quoác teá. Coøn phaûi laøm nhieàu hôn theá. Höôùng tôùi phía tröôùc, Nhoùm Ngaân haøng Theá giôùi ñang ñieàu chænh caùc chieán löôïc moâi tröôøng vaø naêng löôïng cuûa mình cho töông lai, vaø giuùp caùc nöôùc cuûng coá caùc thoâng leä quaûn lyù ruûi ro, ñoàng thôøi phaùt trieån caùc maïng löôùi an sinh ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng ruûi ro khoâng theå giaûm thieåu hoaøn toaøn. Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi 2010 keâu goïi haønh ñoäng veà caùc vaán ñeà khí haäu: neáu chuùng ta haønh ñoäng ngay baây giôø, haønh ñoäng cuøng nhau vaø haønh ñoäng theo moät caùch khaùc, seõ coù nhöõng cô hoäi thöïc söï ñeå ñònh hình töông lai khí haäu cuûa chuùng ta vì muïc tieâu toaøn caàu hoùa toaøn dieän vaø beàn vöõng. Robert B. Zoellick Chuû tòch Nhoùm Ngaân haøng Theá giôùi xvii Lôøi caûm ôn Baùo caùo naøy ñöôïc soaïn thaûo bôûi nhoùm taùc giaû noøng coát do Rosina Bierbaum vaø Marianne Fay chæ ñaïo, vaø coù söï tham gia cuûa Julia Bucknall, Samuel Fankhauser, Ricardo Fuentes- Nieva, Kirk Hamilton, Andreas Kopp, Andrea Liverani, Alexander Lotsch, Ian Noble, Jean- Louis Racine, Mark Rosegrant, Xiaodong Wang, Xueman Wang, vaø Michael Ian Westphal. Baùo caùo coù söï ñoùng goùp quan troïng cuûa Arun Agrawal, Philippe Ambrosi, Elliot Diringer, Calestous Juma, Jean-Charles Hourcade, Kseniya Lvovsky, Muthukumara Mani, Alan Miller, vaø Michael Toman. Nhöõng thoâng tin vaø soá lieäu coù ích do Leon Clarke, Jens Dinkel, Jae Edmonds, Per-Anders Enkvist, Brigitte Knopf, vaø Volker Krey cung caáp. Nhoùm taùc giaû coøn nhaän ñöôïc söï hoã trôï cuûa Rachel Block, Doina Cebotari, Nicola Cenacchi, Sandy Chang, Nate Engle, Hilary Gopnik, vaø Hrishikesh Patel. Nhöõng ñoùng goùp boå sung ñeán töø Lidvard Gronnevet vaø Jon Strand. Bruce Ross-Larson laø ngöôøi hieäu ñính chuû yeáu. Ban Thieát keá Baûn ñoà cuûa Ngaân haøng Theá giôùi laø nôi taïo ra caùc baûn ñoà cho baùo caùo döôùi söï chæ daãn cuûa Jeff Lecksell. Phoøng Xuaát baûn cung caáp caùc dòch vuï hieäu ñính, thieát keá baûn in, saép chöõ vaø in aán döôùi söï giaùm saùt cuûa Mary Fisk vaø Andres Meneses; Stephen McGroarty laø ngöôøi hieäu ñính phuï. Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi 2010 ñöôïc nhaän ñoàng taøi trôï töø toå chöùc Kinh teá hoïc Phaùt trieån (DEC) vaø Maïng löôùi Phaùt trieån Beàn vöõng (SDN). Coâng vieäc ñöôïc thöïc hieän döôùi söï chæ daãn chung cuûa Justin Yifu Lin thuoäc DEC vaø Katherine Sierra thuoäc SDN. Warren Evans vaø Alan H. Gelb cuõng coù nhöõng chæ daãn raát quyù baùu. Moät Nhoùm Coá vaán goàm coù Neil Adger, Zhou Dadi, Rashid Hassan, Geoffrey Heal, John Holdren (ñeán thaùng 12/2008), Jean-Charles Hourcade, Saleemul Huq, Calestous Juma, Nebojša Nakic´enovic´, Carlos Nobre, John Schellnhuber, Robert Watson, vaø John Weyant ñaõ cung caáp nhieàu lôøi khuyeân tuyeät vôøi trong moïi giai ñoaïn soaïn thaûo baùo caùo. Baùo caùo cuõng ñaõ ñöôïc Chuû tòch Ngaân haøng Theá giôùi, oâng Robert B. Zoellick, ñöa ra caùc yù kieán bình luaän vaø chæ ñaïo. Nhieàu caù nhaân trong noäi boä vaø beân ngoaøi Ngaân haøng Theá giôùi ñaõ ñoùng goùp yù kieán vaø nhaän xeùt. Nhoùm Döõ lieäu Phaùt trieån ñoùng goùp vaøo phaàn phuï luïc döõ lieäu vaø chòu traùch nhieäm veà phaàn Moät soá Chæ soá Phaùt trieån Theá giôùi. Nhoùm soaïn thaûo cuõng nhaän ñöôïc nhieàu yù kieán tham vaán. Caùc cuoäc hoïp vaø hoäi thaûo khu vöïc ñöôïc toå chöùc ôû caùc ñòa phöông hoaëc thoâng qua caùc hoäi nghò truyeàn hình (söû duïng Maïng löôùi Hoïc taäp Phaùt trieån Toaøn caàu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi) taïi caùc nöôùc: AÙc-hen-ti- na, Baêng-la-ñeùt, Bæ, Beâ-nanh, Boát-xoan-na, Buoác-ki-na Pha-xoâ, Trung Quoác, Coâ-xta Ri-ca, xviii Bôø bieån Ngaø, Ñan Maïch, Coäng hoøa Ñoâ-mi-ních, EÂ-ti-oâ-pia, Phaàn Lan, Phaùp, Ñöùc, Ga-na, AÁn Ñoä, In-ñoâ-neâ-xia, Keâ-nia, Coâ-oeùt, Meâ-hi-coâ, Moâ-daêm-bích, Haø Lan, Ni-ca-ra-goa, Na-uy, Peâ- ru, Phi-líp-pin, Ba Lan, Xeâ-neâ-gan, Nam Phi, Thuïy Ñieån, Tan-dan-nia, Thaùi Lan, Toâ-goâ, Tuy-ni-di, U-gan-ña, Caùc Tieåu vöông quoác A-raäp thoáng nhaát, vaø Vöông quoác Anh. Nhoùm soaïn thaûo xin göûi lôøi caùm ôn taát caû caùc ñaïi bieåu ñaõ tham döï nhöõng hoäi thaûo vaø hoäi nghò truyeàn hình naøy, bao goàm caùc nhaø nghieân cöùu hoïc thuaät, nhaø nghieân cöùu chính saùch, caùc quan chöùc chính phuû, vaø nhaân vieân caùc toå chöùc phi chính phuû, xaõ hoäi daân söï vaø caùc toå chöùc thuoäc khu vöïc tö nhaân. Cuoái cuøng, nhoùm xin caùm ôn söï hoã trôï to lôùn cuûa Chính phuû Na-uy, Cô quan Phaùt trieån Quoác teá Vöông quoác Anh, Chính phuû Ñan Maïch, Chính phuû Ñöùc thoâng qua Cô quan Hôïp taùc Kyõ thuaät Ñöùc, Chính phuû Thuïy Ñieån thoâng qua Trung taâm Ña daïng sinh hoïc/Chöông trình Ña daïng sinh hoïc Quoác teá Thuïy Ñieån (SwedBio), Quyõ Tín thaùc Phaùt trieån Beàn vöõng veà Moâi tröôøng vaø Xaõ hoäi (TFESSD), Quyõ Tín thaùc chöông trình cuûa caùc nhaø taøi trôï, vaø Chöông trình Kieán thöùc ñeå Thay ñoåi (KCP). Caùm ôn Rebecca Sugui vôùi tö caùch trôï lyù ñieàu haønh chính cho nhoùm soaïn thaûo - ñaây laø laàn thöù 17 baø tham gia cuøng vôùi nhoùm soaïn thaûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi - Sonia Joseph vaø Jason Victor, trôï lyù chöông trình, Bertha Medina, trôï lyù cuûa nhoùm, vaø Evangeline Santo Domingo, trôï lyù quaûn lyù nguoàn löïc. xix Töø vieát taét vaø chuù thích döõ lieäu Töø vieát taét AAU Ñôn vò giaûm thaûi coù theå sang nhöôïng ARPP Baùo caùo thöôøng nieân veà Keát quaû hoaït ñoäng danh muïc ñaàu tö BRIICS Bra-xin, Lieân bang Nga, AÁn Ñoä, In-ñoâ-neâ-xia, Trung Quoác, vaø Nam Phi Bt Bacillus thuringiensis CCS Thu vaø tröõ caùc-bon CDM Cô cheá Phaùt trieån saïch CER Tín chæ giaûm phaùt thaûi CGIAR Nhoùm Tö vaán veà Nghieân cöùu Noâng nghieäp Quoác teá CIPAV Trung taâm Nghieân cöùu vaø Caùc heä thoáng Saûn xuaát Chaên nuoâi beàn vöõng CH4 Khí meâ-tan CO2 Khí caùc-boâ-ních CO2e Töông ñöông khí caùc-boâ-ních CPIA Ñaùnh giaù Chính saùch vaø Theá cheá Quoác gia CTF Quyõ Coâng ngheä saïch EE Hieäu quaû naêng löôïng EIT Caùc neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi ENSO Coâng ty dòch vuï naêng löôïng ESCO Coâng ty dòch vuï naêng löôïng ETF–IW Quyõ Chuyeån ñoåi Moâi tröôøng– Cöûa soå quoác teá EU Lieân minh chaâu AÂu FCPF Quyõ Ñoái taùc Caùc-bon Laâm nghieäp FDI Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi FIP Chöông trình Ñaàu tö Laâm nghieäp GCCA Lieân minh Bieán ñoåi khí haäu toaøn caàu GCS Doanh nghieäp caùc dòch vuï khí haäu toaøn caàu GDP Toång saûn phaåm quoác noäi GEO Nhoùm Quan traéc Traùi ñaát GEOSS Heä thoáng caùc Heä thoáng Quan traéc Traùi ñaát Toaøn caàu GEEREF Quyõ Hieäu quaû Naêng löôïng vaø Naêng löôïng Taùi taïo GEF Quyõ Moâi tröôøng Toaøn caàu GFDRR Quyõ giaûm thieåu vaø Khaéc phuïc Thieân tai Toaøn caàu GHG Khí nhaø kính GM Bieán ñoåi gien Gt Gigaton (moät tyû taán) GWP Tieàm naêng aám leân treân toaøn caàu IAASTD Ñaùnh giaù Quoác teá veà Khoa hoïc vaø Coâng ngheä Noâng nghieäp cho Phaùt trieån IATAL Thueá thích öùng giao thoâng haøng khoâng quoác teá xx IDA Hieäp hoäi Phaùt trieån Quoác teá IEA Cô quan Naêng löôïng Quoác teá IFC Coâng ty Taøi chính Quoác teá IFCI Saùng kieán Caùc-bon Laâm nghieäp Quoác teá IIASA Vieän Phaân tích caùc Heä thoáng ÖÙng duïng Quoác teá IMERS Heä thoáng Giaûm phaùt thaûi Haøng haûi Quoác teá IPCC Nhoùm Lieân chính phuû veà Bieán ñoåi khí haäu IPR Caùc quyeàn sôû höõu trí tueä kWh ki-loâ-oaùt giôø JI Phoái hôïp thöïc hieän LDCF Quyõ Quoác gia keùm phaùt trieån LECZ Caùc vuøng duyeân haûi naèm ôû cao ñoä thaáp LPG Khí ga hoùa loûng MEA Thoûa thuaän moâi tröôøng ña phöông MRGRA Hieäp öôùc Giaûm phaùt thaûi khí nhaø kính khu vöïc Trung Taây MRV ño löôøng ñöôïc, baùo caùo ñöôïc vaø kieåm chöùng ñöôïc NAPA Chöông trình haønh ñoäng thích öùng quoác gia N2O OÂ-xít ni-tô NGO Toå chöùc phi chính phuû O3 OÂ-zoân O&M Vaän haønh vaø baûo döôõng OECD Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån Kinh teá PaCIS Heä thoáng Thoâng tin Khí haäu Thaùi Bình Döông ppb phaàn tyû PPCR Chöông trình Thí ñieåm Choáng chòu khí haäu ppm phaàn trieäu PPP ngang giaù söùc mua R&D nghieân cöùu vaø phaùt trieån RD&D nghieân cöùu, phaùt trieån vaø khai thaùc RDD&D nghieân cöùu, phaùt trieån, trình dieãn vaø khai thaùc REDD giaûm phaùt thaûi do phaù röøng vaø suy thoaùi röøng RGGI Saùng kieán Khí nhaø kính Khu vöïc SCCF Quyõ Bieán ñoåi khí haäu Chieán löôïc SDII chæ soá maät ñoä haøng ngaøy ñôn giaûn SD-PAMs Caùc chính saùch vaø bieän phaùp phaùt trieån beàn vöõng SO2 oâ-xít sun-phua SUV xe hai caàu ña duïng kieåu daùng theå thao toe töông ñöông taán daàu TRIPS Caùc khía caïnh lieân quan ñeán thöông maïi trong quyeàn sôû höõu trí tueä Tt nghìn tyû taán UN Lieân Hôïp Quoác (LHQ) UNFCCC Coâng öôùc khung LHQ veà Bieán ñoåi khí haäu UN-REDD Chöông trình Phoái hôïp LHQ veà Giaûm phaùt thaûi do phaù röøng vaø suy thoaùi röøng WCI Saùng kieán Khí haäu Phöông Taây WGI Chæ soá Quaûn trò nhaø nöôùc Theá giôùi WMO Toå chöùc Khí töôïng Theá giôùi WTO Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi xxi Chuù thích döõ lieäu Caùc nöôùc ñöôïc phaân chia thaønh caùc nhoùm khu vöïc vaø nhoùm thu nhaäp trong Baùo caùo naøy ñeàu coù teân trong baûng Phaân nhoùm caùc Neàn kinh teá ôû cuoái baûng Moät soá Chæ soá Phaùt trieån Theá giôùi. Phaân nhoùm thu nhaäp döïa treân toång saûn phaåm quoác daân (GNP) treân ñaàu ngöôøi; caùc ngöôõng phaân nhoùm thu nhaäp trong baûn hieäu ñính naøy coù theå tìm thaáy trong phaàn Giôùi thieäu veà Moät soá Chæ soá Phaùt trieån Theá giôùi. Caùc hình veõ, baûn ñoà vaø baûng bieåu (bao goàm moät soá chæ soá) moâ taû caùc nhoùm thu nhaäp ñeàu döïa treân phaân nhoùm thu nhaäp cuûa Ngaân haøng Theá giôùi naêm 2009. Döõ lieäu trong Moät soá Chæ soá Phaùt trieån Theá giôùi döïa treân phaân nhoùm naêm 2010. Caùc bình quaân nhoùm moâ taû trong caùc hình veõ vaø baûng bieåu laø bình quaân khoâng gia quyeàn cuûa caùc nöôùc trong nhoùm, tröø phi coù chuù thích khaùc. Caùc nöôùc ôû ñaây coù nghóa laø caùc neàn kinh teá vaø khoâng haøm yù baát kyø söï ñaùnh giaù naøo töø phía Ngaân haøng Theá giôùi veà vò theá phaùp lyù hay moät vò theá naøo khaùc cuûa moät laõnh thoå. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån bao goàm caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình, vaø do ñoù, ñeå thuaän tieän, thuaät ngöõ naøy cuõng coù theå bao goàm caùc neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi töø neàn kinh teá keá hoaïch hoùa taäp trung. Thuaät ngöõ caùc nöôùc coâng nghieäp hoaëc caùc nöôùc phaùt trieån coù theå ñöôïc söû duïng ñeå chæ caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao. Caùc con soá tính baèng ñôn vò ñoâ-la ñöôïc hieåu laø ñoàng ñoâ-la Myõ hieän taïi, tröø phi coù chuù thích cuï theå khaùc. Tyû coù nghóa laø 1.000 trieäu; vaø nghìn tyû coù nghóa laø 1.000 tyû. xxii Caùc thoâng ñieäp chính cuûa Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi 2010 Xoùa ñoùi giaûm ngheøo vaø phaùt trieån beàn vöõng vaãn laø nhöõng öu tieân troïng taâm treân toaøn caàu. Moät phaàn tö daân soá ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaãn ñang soáng vôùi möùc thu nhaäp döôùi 1,25 ñoâ-la/ngaøy. Moät tyû ngöôøi thieáu nöôùc saïch; 1,6 tyû ngöôøi chöa coù ñieän; vaø 3 tyû ngöôøi chöa ñöôïc höôûng ñieàu kieän veä sinh phuø hôïp. Moät phaàn tö trong toång soá treû em ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån bò suy dinh döôõng. Giaûi quyeát nhöõng nhu caàu naøy vaãn ñang laø öu tieân cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån cuõng nhö vieän trôï phaùt trieån— vôùi nhaän thöùc raèng, söï phaùt trieån seõ khoâng deã daøng maø ngaøy caøng khoù khaên hôn do bieán ñoåi khí haäu. Tuy vaäy, bieán ñoåi khí haäu cuõng laø vaán ñeà caàn giaûi quyeát khaån caáp. Bieán ñoåi khí haäu ñe doïa taát caû caùc nöôùc, trong ñoù caùc nöôùc ñang phaùt trieån deã bò toån thöông nhaát. Öôùc tính, caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ phaûi chòu khoaûng 75 ñeán 80% chi phí toån thaát do bieán ñoåi khí haäu. Thaäm chí, neáu nhieät ñoä traùi ñaát chæ taêng 2oC so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp - ñaây laø möùc toái thieåu maø theá giôùi coù khaû naêng ñaït ñöôïc - thì GDP cuûa chaâu Phi vaø Nam AÙ cuõng seõ giaûm vónh vieãn 4-5%. Haàu heát caùc nöôùc ñang phaùt trieån thieáu naêng löïc taøi chính vaø kyõ thuaät ñeå quaûn lyù caùc ruûi ro khí haäu ngaøy caøng gia taêng. Caùc nöôùc naøy cuõng leä thuoäc tröïc tieáp hôn vaøo caùc taøi nguyeân thieân nhieân nhaïy caûm vôùi khí haäu ñeå taïo ra thu nhaäp vaø cuûa caûi vaät chaát. Vaø haàu heát caùc nöôùc ôû caùc khu vöïc nhieät ñôùi vaø caän nhieät ñôùi ñaõ baét ñaàu gaùnh chòu söï bieán ñoåi maïnh trong ñieàu kieän khí haäu. Taêng tröôûng kinh teá khoâng thoâi seõ coù theå khoâng ñuû nhanh hoaëc ñuû coâng baèng ñeå ñöông ñaàu vôùi nhöõng nguy cô töø bieán ñoåi khí haäu, ñaëc bieät laø neáu taêng tröôûng vaãn döïa vaøo söû duïng nhieàu caùc-bon vaø thuùc ñaåy tình traïng aám leân treân toaøn caàu. Do ñoù, chính saùch khí haäu khoâng theå chæ ñoùng khung ôû vieäc löïa choïn giöõa taêng tröôûng vôùi bieán ñoåi khí haäu. Treân thöïc teá, caùc chính saùch thoâng minh veà khí haäu laø nhöõng chính saùch coù theå taêng cöôøng phaùt trieån, giaûm khaû naêng bò toån thöông, vaø cung caáp taøi chính ñeå chuyeån sang caùc con ñöôøng taêng tröôûng ít caùc-bon. Moät theá giôùi thoâng minh veà khí haäu hoaøn toaøn naèm trong taàm tay chuùng ta neáu chuùng ta haønh ñoäng ngay baây giôø, haønh ñoäng cuøng nhau vaø haønh ñoäng khaùc so vôùi nhöõng gì chuùng ta ñaõ laøm trong quaù khöù: Haønh ñoäng ngay baây giôø laø ñieàu thieát yeáu, neáu khoâng caùc giaûi phaùp seõ bieán maát, chi phí seõ taêng neáu theá giôùi cam keát theo con ñöôøng phaùt trieån söû duïng nhieàu caùc-bon, vaø traùi ñaát seõ coù xu höôùng aám leân khoù coù theå ñaûo ngöôïc. Bieán xxiii ñoåi khí haäu ñaõ baét ñaàu phaù hoaïi caùc noã löïc caûi thieän möùc soáng vaø thöïc hieän caùc Muïc tieâu Phaùt trieån Thieân nieân kyû. Ñeå giöõ cho möùc taêng nhieät ñoä khoâng quaù 2oC so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp - ñaây laø ñieàu toát nhaát chuùng ta coù theå laøm ñöôïc - caàn coù moät cuoäc caùch maïng naêng löôïng thöïc söï ñeå trieån khai ngay laäp töùc hieäu quaû naêng löôïng vaø caùc coâng ngheä ít caùc-bon hieän coù, keøm theo ñoù laø ñaàu tö oà aït cho theá heä coâng ngheä tieáp theo maø neáu khoâng coù thì taêng tröôûng ít caùc-bon khoâng theå trôû thaønh hieän thöïc. Caàn haønh ñoäng ngay ñeå ñöông ñaàu vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø haïn cheá toái ña chi phí cho ngöôøi daân, cô sôû haï taàng vaø caùc heä sinh thaùi cuûa ngaøy hoâm nay cuõng nhö chuaån bò cho nhöõng thay ñoåi lôùn hôn trong töông lai. Haønh ñoäng cuøng nhau laø yeáu toá chuû choát ñeå giöõ cho chi phí giaûm vaø giaûi quyeát hieäu quaû caû muïc tieâu thích öùng cuõng nhö giaûm thieåu. Caàn baét ñaàu töø vieäc caùc nöôùc coù thu nhaäp cao phaûi coù nhöõng haønh ñoäng maïnh meõ ñeå giaûm phaùt thaûi trong nöôùc. Nhö vaäy seõ giaûi phoùng bôùt moät “khoaûng khoâng oâ nhieãm” cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nhöng quan troïng hôn laø vieäc naøy seõ thuùc ñaåy söï ñoåi môùi vaø nhu caàu ñoái vôùi caùc coâng ngheä môùi ñeå coù theå nhanh choùng phaùt trieån vaø môû roäng coâng ngheä. Ngoaøi ra, moät thò tröôøng caùc-bon ñuû lôùn vaø oån ñònh cuõng seõ ñöôïc thieát laäp. Caû hai hieäu öùng naøy ñeàu quan troïng ñeå caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù khaû naêng chuyeån sang con ñöôøng phaùt trieån ít caùc-bon, ñoàng thôøi nhanh choùng tieáp caän ñöôïc caùc dòch vuï naêng löôïng caàn thieát cho phaùt trieån, maëc duø caùc nöôùc naøy vaãn caàn ñöôïc hoã trôï theâm veà maët taøi chính. Vieäc haønh ñoäng cuøng nhau coøn coù yù nghóa quan troïng ôû choã thuùc ñaåy söï phaùt trieån tieán boä trong moät moâi tröôøng khaéc nghieät hôn - ruûi ro khí haäu gia taêng seõ vöôït quaù naêng löïc thích öùng cuûa caùc coäng ñoàng. Söï hoã trôï cuûa quoác gia vaø quoác teá seõ ñoùng vai troø thieát yeáu ñeå baûo veä nhöõng ñoái töôïng deã bò toån thöông nhaát thoâng qua caùc chöông trình trôï giuùp xaõ hoäi, nhaèm thieát laäp cô cheá chia seû ruûi ro ôû caáp quoác teá, vaø thuùc ñaåy trao ñoåi kieán thöùc, coâng ngheä vaø thoâng tin. Haønh ñoäng theo moät caùch khaùc laø ñieàu caàn thieát ñeå coù theå xaây döïng moät töông lai beàn vöõng trong moät theá giôùi ñang bieán ñoåi. Trong moät vaøi thaäp kyû tôùi, caùc heä thoáng naêng löôïng cuûa theá giôùi phaûi ñöôïc chuyeån ñoåi sao cho phaùt thaûi toaøn caàu giaûm töø 50 ñeán 80%. Caàn xaây döïng cô sôû haï taàng ñeå choáng chòu nhöõng hieän töôïng cöïc ñoan môùi. Ñeå nuoâi soáng theâm 3 tyû ngöôøi maø khoâng gaây ra theâm nhöõng nguy cô cho caùc heä sinh thaùi voán ñaõ ñang chòu söùc eùp lôùn, phaûi caûi thieän naêng suaát noâng nghieäp vaø hieäu quaû söû duïng nöôùc. Chæ coù caùch quaûn lyù toång hôïp daøi haïn ôû quy moâ lôùn vaø laäp keá hoaïch linh hoaït môùi coù theå ñaùp öùng nhöõng nhu caàu ñang gia taêng veà taøi nguyeân thieân nhieân ñeå saûn xuaát löông thöïc, naêng löôïng sinh hoïc, thuûy ñieän vaø caùc dòch vuï heä sinh thaùi, trong khi vaãn baûo toàn ña daïng sinh hoïc vaø duy trì caùc “beå” caùc-bon trong ñaát vaø röøng. Caùc chieán löôïc kinh teá vaø xaõ hoäi thieát thöïc phaûi laø nhöõng chieán löôïc coù xeùt ñeán nhöõng yeáu toá baát ñònh ñang gia taêng vaø chieán löôïc giuùp taêng cöôøng thích öùng vôùi nhieàu traïng thaùi khí haäu trong töông lai - khoâng chæ laø ñöông ñaàu moät caùch xxiv “toái öu” vôùi ñieàu kieän khí haäu trong quaù khöù. Chính saùch hieäu quaû seõ giuùp chuùng ta cuøng nhau ñaùnh giaù caùc haønh ñoäng giaûm thieåu, thích öùng vaø phaùt trieån, taát caû seõ vaãn döïa vaøo nhöõng nguoàn löïc coù haïn ñoù (nhö nhaân löïc, taøi chính vaø taøi nguyeân thieân nhieân). Caàn coù moät thoûa thuaän coâng baèng vaø hieäu quaû veà khí haäu toaøn caàu. Moät thoûa thuaän nhö vaäy seõ coâng nhaän nhöõng nhu caàu ñang thay ñoåi vaø nhöõng haïn cheá cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån, giuùp caùc nöôùc naøy coù nguoàn taøi chính vaø coâng ngheä ñeå ñöông ñaàu vôùi nhöõng thaùch thöùc ngaøy caøng taêng trong phaùt trieån, ñaûm baûo raèng hoï khoâng bò chaën laïi ôû moät tyû leä thaáp vónh vieãn trong baàu khí quyeån chung toaøn caàu, vaø thieát laäp caùc cô cheá ñeå taùch baïch giöõa nôi dieãn ra haønh ñoäng giaûm thieåu vôùi beân cung caáp taøi chính cho haønh ñoäng giaûm thieåu. Haàu heát söï taêng phaùt thaûi seõ xaûy ra ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nôi maø löôïng caùc-bon phaùt thaûi hieän vaãn coøn thaáp so vôùi maët baèng chung vaø nôi maø neàn kinh teá phaûi taêng tröôûng nhanh ñeå giaûm ngheøo. Caùc nöôùc coù thu nhaäp cao phaûi cung caáp hoã trôï taøi chính vaø kyõ thuaät cho caùc haønh ñoäng thích öùng vaø taêng tröôûng ít caùc-bon ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Nguoàn taøi chính hieän taïi cho thích öùng vaø giaûm thieåu chöa ñeán 5% con soá caàn thieát haøng naêm vaøo naêm 2030, nhöng nhöõng thieáu huït naøy coù theå ñöôïc giaûi quyeát thoâng qua caùc cô cheá taøi chính ñoåi môùi. Thaønh coâng tuøy thuoäc vaøo vieäc thay ñoåi haønh vi vaø yù kieán cuûa coâng chuùng. Caùc caù nhaân, vôùi vai troø coâng daân vaø ngöôøi tieâu duøng, seõ quyeát ñònh töông lai cuûa haønh tinh. Maëc duø ngaøy caøng nhieàu ngöôøi bieát veà bieán ñoåi khí haäu vaø tin raèng caàn phaûi haønh ñoäng, nhöng vaãn coøn quaù ít ngöôøi coi ñaây laø öu tieân, vaø quaù nhieàu ngöôøi khoâng haønh ñoäng khi coù cô hoäi. Do ñoù, thaùch thöùc lôùn nhaát chính laø vieäc thay ñoåi caùc haønh vi vaø theå cheá, nhaát laø ôû nhöõng nöôùc coù thu nhaäp cao. Caùc thay ñoåi trong chính saùch coâng—ôû caáp ñòa phöông, caáp vuøng, quoác gia vaø quoác teá —laø ñieàu caàn thieát ñeå khu vöïc tö nhaân vaø daân söï thaáy deã daøng hôn vaø quan taâm hôn ñeán vieäc haønh ñoäng. Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån B a möôi naêm tröôùc ñaây, moät nöûa nay, quaù trình phaùt trieån seõ phaûi ñoái maët vôùi theá giôùi ñang phaùt trieån coøn soáng nhöõng thaùch thöùc ngaøy caøng taêng. Ñeán cuoái trong caûnh ngheøo ñoùi cuøng cöïc - theá kyû naøy, bieán ñoåi khí haäu coù theå laøm cho ngaøy nay, chæ coøn 25%.1 Hieän nay, traùi ñaát aám leân theâm 5oC hoaëc hôn, so vôùi thôøi tyû leä treû em suy dinh döôõng vaø coù nguy cô töû tieàn coâng nghieäp vaø laøm cho traùi ñaát trôû thaønh vong sôùm ñaõ giaûm xuoáng moät caùch ñaùng keå. moät theá giôùi hoaøn toaøn khaùc so vôùi hieän nay, Vaø ñieàu kieän tieáp caän cô sôû haï taàng hieän taïi ñaõ vôùi nhieàu söï kieän thôøi tieát cöïc ñoan hôn, môû roäng hôn nhieàu. Ñieàu coát yeáu vôùi söï tieán nhieàu heä sinh thaùi phaûi chòu aùp löïc vaø bieán boä: Taêng tröôûng kinh teá nhanh theo höôùng ñoåi, nhieàu loaøi sinh vaät bò tuyeät chuûng, vaø toaøn ñoåi môùi coâng ngheä vaø caûi caùch theå cheá, ñaëc boä caùc ñaûo quoác seõ coù nguy cô bò ngaäp döôùi bieät laø taïi caùc quoác gia hieän ñang coù thu nhaäp nöôùc. Thaäm chí nhöõng noã löïc maïnh meõ nhaát trung bình, nôi möùc thu nhaäp treân ñaàu ngöôøi cuûa chuùng ta cuõng khoù coù theå oån ñònh nhieät ñaõ taêng gaáp ñoâi. Tuy nhieân, nhu caàu vaãn coøn ñoä traùi ñaát ôû möùc taêng döôùi 2oC so vôùi thôøi kyø raát lôùn, vì naêm nay, laàn ñaàu tieân trong lòch söû, tieàn coâng nghieäp. Ñieàu naøy coù nghóa laø söï aám soá ngöôøi bò ñoùi treân theá giôùi ñaõ vöôït qua leân cuûa traùi ñaát seõ laø ñieàu maø chuùng ta phaûi ngöôõng 1 tyû ngöôøi.2 Vôùi nhieàu ngöôøi coøn ñang thích öùng. chòu caûnh ñoùi ngheøo nhö vaäy, taêng tröôûng vaø Caùc nöôùc coù thu nhaäp cao hoaøn toaøn coù xoùa ñoùi giaûm ngheøo vaãn laø öu tieân bao truøm ôû theå vaø nhaát thieát phaûi giaûm bôùt phaùt thaûi caùc- caùc nöôùc ñang phaùt trieån. bon. Caùc nöôùc naøy khoâng theå cöù tieáp tuïc ñoùng Bieán ñoåi khí haäu caøng laøm cho thaùch thöùc goùp phaàn phaùt thaûi cuûa mình trong baàu khí naøy trôû neân phöùc taïp hôn. Tröôùc heát, con quyeån chung moät caùch thieáu coâng baèng vaø ngöôøi ñaõ caûm nhaän ñöôïc caùc taùc ñoäng cuûa thieáu beàn vöõng. Maët khaùc, caùc nöôùc ñang bieán ñoåi khí haäu, haïn haùn vaø luõ luït xaûy ra phaùt trieån - nôi maø löôïng phaùt thaûi bình quaân nhieàu hôn, caùc côn baõo trôû neân maïnh hôn vaø treân ñaàu ngöôøi chæ baèng moät phaàn ba so vôùi nhieàu ñôït naéng noùng hôn - nhöõng hieän töôïng caùc nöôùc coù thu nhaäp cao (xem Hình 1) – laïi naøy gaây ra gaùnh naëng khoù khaên hôn cho moïi coù nhu caàu môû roäng maïnh meõ ngaønh naêng caù nhaân, doanh nghieäp, vaø chính phuû caùc löôïng, giao thoâng, caùc heä thoáng ñoâ thò vaø saûn nöôùc, vaø ruùt ñi nhöõng nguoàn löïc leõ ra coù theå xuaát noâng nghieäp. Neáu tieáp tuïc söû duïng caùc duøng cho phaùt trieån. Thöù hai, neáu bieán ñoåi coâng ngheä truyeàn thoáng taïo ra nhieàu caùc-bon, khí haäu tieáp tuïc dieãn ra vôùi toác ñoä nhö hieän nhöõng hoaït ñoäng phaùt trieån môû roäng naøy seõ Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 3 taïo ra nhieàu khí nhaø kính hôn vaø laøm cho bieán ûi treân ñaàu ngöôøi ô Hình 1 Daáu veát caùc-bon khoâng ñoàng ñeàu: möùc phaùt tha û caùc nöôùc coù thu nhaäp thaáp, thu nhaäp trung bình vaø thu nhaäp cao, 2005 ñoåi khí haäu nghieâm troïng hôn. Khi ñoù, vaán ñeà khoâng chæ laø laøm theá naøo ñeå söï phaùt trieån coù 16 theå choáng chòu ñöôïc vôùi bieán ñoåi khí haäu. - Vaán ñeà seõ laø laøm theá naøo ñeå tieáp tuïc taêng 14 tröôûng vaø ñaït ñöôïc söï thònh vöôïng maø khoâng 12 gaây neân bieán ñoåi khí haäu “nguy hieåm”.3 10 Chính saùch veà bieán ñoåi khí haäu khoâng 8 phaûi laø söï löïa choïn ñôn giaûn giöõa moät beân laø moät theá giôùi taêng tröôûng nhanh vaø nhieàu caùc- 6 bon, vaø beân kia laø moät theá giôùi taêng tröôûng 4 chaäm vaø ít caùc-bon - hay laø moät caâu hoûi ñôn 2 giaûn: neân phaùt trieån hay baûo toàn haønh tinh cuûa chuùng ta. Tình traïng nhieàu caùc-bon hieän 0 nay xuaát phaùt töø raát nhieàu söï thieáu hieäu quaû.4 Ví duï nhö, caùc coâng ngheä hieän taïi vaø caùc Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi 2008c; WRI 2008 taêng vôùi phaùt tha û duïng ñaát töø Houghton 2009. ûi do thay ñoåi sö thoâng leä toát nhaát coù theå laøm giaûm 20 - 30% Chuù thích: Phaùt thaûi khí nhaø kính bao goàm khí caùc-boâ-ních (CO2), meâ-tan (CH4), oâ-xít ni-tô (N2O), vaø caùc khí khaùc coù möùc tieâu thuï naêng löôïng trong ngaønh coâng û ñöôïc bieåu hieän baèng ñaïi löôïng töông ñöông CO2 (vieát laø theå laøm cho traùi ñaát aám theâm (goïi chung laø caùc khí F). Taát ca ûi do thay ñoåi CO2e)—nghóa laø löôïng CO2 coù theå gaây ra taùc ñoäng aám leân töông ñöông ñoái vôùi traùi ñaát. Naêm 2005, phaùt tha nghieäp vaø ngaønh ñieän, vaø töø ñoù giaûm bôùt û duïng ñaát taïi caùc nöôùc coù thu nhaäp cao töông ñoái nho sö û. löôïng phaùt thaûi caùc-bon maø khoâng phaûi hy sinh söï taêng tröôûng.5 Nhieàu hoaït ñoäng giaûm Vaø söï leä thuoäc vaøo nhieân lieäu hoùa thaïch thieåu – nghóa laø thay ñoåi ñeå giaûm phaùt thaûi ñöôïc cho laø khoù coù theå traùnh khoûi neáu xeùt ñeán khí nhaø kính – cuõng ñoàng thôøi ñem laïi nhieàu söï thieáu thoûa ñaùng trong caùc noã löïc tìm kieám lôïi ích lôùn veà y teá coâng coäng, an ninh naêng nhöõng giaûi phaùp thay theá. Trong khi möùc trôï löôïng, beàn vöõng moâi tröôøng vaø tieát kieäm taøi giaù cho caùc saûn phaåm xaêng daàu treân toaøn caàu chính. Ví duï nhö ôû chaâu Phi, caùc cô hoäi giaûm leân tôùi khoaûng 150 tyû ñoâ la moãi naêm, thì chi thieåu ñöôïc keát noái vôùi quaûn lyù ñaát vaø röøng beàn tieâu coâng cho nghieân cöùu, phaùt trieån vaø trieån vöõng hôn, söû duïng naêng löôïng saïch hôn (nhö khai veà naêng löôïng (RD&D) chæ xaáp xæ 10 tyû thuûy ñieän hoaëc ñòa nhieät), vaø taïo ra heä thoáng ñoâ la trong nhieàu thaäp kyû, ngoaïi tröø nhöõng giao thoâng ñoâ thò beàn vöõng. Nhö vaäy, chöông luùc taêng giaûm ñoät ngoät sau cuoäc khuûng hoaûng trình giaûm thieåu ôû chaâu Phi raát töông thích daàu löûa (xem Chöông 7), nghóa laø chæ chieám vôùi muïc tieâu phaùt trieån.6 Ñaây cuõng laø tröôøng 4% trong toång chi tieâu coâng cho hoaït ñoäng hôïp cuûa chaâu Myõ La-tinh.7 RD&D. Chi tieâu cuûa khu vöïc tö nhaân cho Söï taêng tröôûng vaø thònh vöôïng khoâng phaûi nghieân cöùu, phaùt trieån vaø khai thaùc naêng laø nguyeân nhaân duy nhaát taïo ra nhieàu khí nhaø löôïng vaøo khoaûng 40 ñeán 60 tyû ñoâ la moãi naêm, kính hôn, cho duø chuùng ñaõ töøng song haønh chieám khoaûng 0,5% doanh thu cuûa khu vöïc trong quaù khöù. Moät soá moâ hình tieâu duøng vaø tö nhaân - nhöng cuõng chæ baèng moät phaàn nhoû saûn xuaát taïo ra nhieàu khí nhaø kính hôn. Thaäm möùc ñaàu tö nghieân cöùu, phaùt trieån vaø khai chí neáu loaïi tröø caùc nhaø saûn xuaát daàu thì thaùc trong nhöõng ngaønh saùng taïo nhö vieãn löôïng phaùt thaûi treân ñaàu ngöôøi ôû caùc nöôùc coù thoâng (8%) hoaëc döôïc phaåm (15%).10 thu nhaäp cao vaãn thay ñoåi theo heä soá boán laàn, Söï chuyeån ñoåi sang moät theá giôùi ít caùc-bon töø möùc töông ñöông 7 taán CO2 (CO2e)8 treân thoâng qua ñoåi môùi coâng ngheä cuøng vôùi caûi ñaàu ngöôøi ôû Thuïy Syõ ñeán 27 taán ôû OÂ-xtraây-lia caùch theå cheá phaûi baét ñaàu baèng söï haønh ñoäng vaø Luyùch-xaêm-bua.9 ngay vaø maïnh meõ cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp 4 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 cao nhaèm caét giaûm söï phaùt thaûi caùc-bon thieáu nhieàu nhaát haäu quaû cuûa caùc söï kieän thôøi tieát beàn vöõng taïi nöôùc mình. Nhö vaäy seõ taïo ra cöïc ñoan (xem Chöông 2). Vaø söï gia taêng moät khoaûng troáng töï do trong baàu khí quyeån nhieät ñoä, duø nhoû nhaát, cuõng seõ khieán caùc chung (xem Hình 2). Quan troïng hôn, moät nöôùc naøy phaûi ñöa ra nhöõng ñieàu chænh lôùn cam keát ñaùng tin caäy töø caùc nöôùc coù thu nhaäp trong caùch thieát keá vaø thöïc hieän chính saùch cao veà vieäc giaûm ñaùng keå löôïng phaùt thaûi seõ phaùt trieån, trong loái soáng vaø sinh keá cuûa ngöôøi giuùp thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu, phaùt daân, cuõng nhö nhöõng thay ñoåi trong caùc nguy trieån vaø khai thaùc caàn thieát ñoái vôùi caùc coâng cô vaø cô hoäi maø hoï phaûi ñoái maët. ngheä vaø quy trình môùi trong ngaønh naêng Cuoäc khuûng hoaûng taøi chính hieän nay löôïng, giao thoâng, coâng nghieäp vaø noâng khoâng theå laø moät caùi côù ñeå ñaåy vaán ñeà khí haäu nghieäp. Nhu caàu lôùn vaø deã döï ñoaùn veà caùc sang moät beân. Trung bình moãi cuoäc khuûng coâng ngheä thay theá seõ laøm giaûm giaù thaønh vaø hoaûng taøi chính keùo daøi khoâng quaù 2 naêm vaø giuùp caùc coâng ngheä naøy caïnh tranh vôùi nhieân laøm giaûm 3% toång saûn phaåm quoác noäi (GDP), lieäu hoùa thaïch. Chæ khi naøo caùc coâng ngheä môùi nhöng toån thaát naøy seõ ñöôïc buø laïi bôûi tyû leä coù möùc giaù caïnh tranh, môùi coù theå haïn cheá taêng tröôûng hôn 20% trong voøng 8 naêm phuïc bieán ñoåi khí haäu maø khoâng phaûi hy sinh söï hoài vaø phaùt trieån sau khuûng hoaûng.12 Nhö vaäy, taêng tröôûng. vôùi taát caû nhöõng thieät haïi maø chuùng gaây ra thì Caùc nöôùc ñang phaùt trieån cuõng coù khaû caùc cuoäc khuûng hoaûng taøi chính ñeán vaø seõ ñi. naêng chuyeån ñoåi theo höôùng ít caùc-bon maø Nhöng vôùi moái nguy ngaøy caøng taêng do bieán khoâng phaûi thoûa hieäp vôùi söï phaùt trieån, nhöng ñoåi khí haäu thì khoâng nhö vaäy. Taïi sao? ñieàu naøy coù theå khaùc nhau tuøy theo töøng Bôûi vì thôøi gian khoâng ñöùng veà phía chuùng nöôùc, vaø tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä hoã trôï taøi chính ta. Caùc taùc ñoäng cuûa khí nhaø kính thaûi ra baàu vaø kyõ thuaät töø caùc nöôùc coù thu nhaäp cao. Söï khí quyeån seõ coøn ñöôïc caûm nhaän trong nhieàu hoã trôï naøy laø coâng baèng (vaø phuø hôïp vôùi Coâng thaäp kyû, thaäm chí trong caû thieân nieân kyû,13 öôùc khung naêm 1992 cuûa LHQ veà Bieán ñoåi khieán cho vieäc quay trôû laïi moät möùc “an toaøn” khí haäu, goïi taét laø UNFCCC): caùc nöôùc coù thu laø ñieàu raát khoù khaên. Tính ì naøy cuûa heä thoáng nhaäp cao chieám 1/6 daân soá theá giôùi phaûi chòu khí haäu laø trôû ngaïi nghieâm troïng ñeå buø laïi traùch nhieäm veà vieäc phaùt thaûi ra gaàn 2/3 löôïng nhöõng noã löïc khieâm toán hieän taïi baèng caùc khí nhaø kính coù trong khí quyeån (xem hình haønh ñoäng giaûm thieåu ñöôïc taêng cöôøng trong 3). Vaø nhö vaäy cuõng seõ raát hieäu quaû: khi giuùp töông lai.14 Söï chaäm treã naøy cuõng laøm taêng caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù nguoàn taøi chính chi phí do caùc taùc ñoäng ngaøy caøng nghieâm ñeå sôùm thöïc hieän caùc hoaït ñoäng giaûm thieåu - troïng hôn vaø caùc giaûi phaùp giaûm thieåu ít toán ví duï nhö, thoâng qua xaây döïng nhaø ôû vaø cô sôû keùm ngaøy caøng bieán maát khi caùc neàn kinh teá haï taàng trong caùc thaäp nieân tôùi - soá tieàn tieát bò gaén chaët vôùi caùc cô sôû haï taàng vaø loái soáng söû kieäm ñöôïc seõ lôùn ñeán möùc taïo ra nhöõng lôïi duïng nhieàu caùc-bon – khi ñoù tính ì seõ caøng ích kinh teá roõ reät cho taát caû caùc beân.11 Nhöng lôùn hôn. vieäc thieát keá, chöa noùi ñeán thöïc hieän, moät Caàn haønh ñoäng ngay ñeå giöõ cho möùc ñoä thoûa thuaän quoác teá lieân quan ñeán chuyeån giao aám leân cuûa nhieät ñoä traùi ñaát chæ ôû möùc xaáp xæ caùc nguoàn löïc lôùn, oån ñònh vaø deã döï ñoaùn 2°C. Möùc aám leân toaøn caàu ñoù chöa phaûi laø hoaøn toaøn khoâng phaûi laø vieäc nhoû. möùc mong muoán, nhöng ñoù laø nhöõng gì toát Caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nhaát laø caùc nhaát chuùng ta coù theå laøm. Trong lónh vöïc kinh nöôùc ngheøo nhaát vaø deã bò aûnh höôûng nhaát, teá, khoâng bao giôø coù ñöôïc söï ñoàng thuaän tuyeät cuõng seõ caàn ñöôïc hoã trôï ñeå thích öùng vôùi bieán ñoái veà phöông aùn kinh teá toái öu. Tuy nhieân, ñoåi khí haäu. Caùc nöôùc naøy ñaõ phaûi gaùnh chòu trong lónh vöïc chính saùch vaø khoa hoïc, caøng Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 5 ngaøy caøng coù ñoàng thuaän veà muïc tieâu giöõ cho Hình 2 Haønh ñoäng taùi laäp söï caân baèng: Chæ rieâng vieäc chuyeån ñoåi töø caùc xe SUV sang caùc xe haønh khaùch sö û duïng ûô nhieân lieäu hieäu qua ûi taïo ra khi caáp ñieän cho 1,6 ty û Hoa Kyø cuõng ñaõ coù theå buø laïi löôïng phaùt tha û ngöôøi nöõa nhieät ñoä traùi ñaát aám leân khoâng quaù 2°C laø moät ûi (trieäu taán CO2) Phaùt tha haønh ñoäng coù traùch nhieäm caàn ñöôïc thöïc 350 hieän.15 Baùo caùo naøy uûng hoä luaän ñieåm treân. Töø quan ñieåm phaùt trieån, khoâng theå chaáp 300 nhaän ñöôïc neáu nhieät ñoä toaøn caàu aám leân quaù 2°C. Nhöng ñeå oån ñònh ôû möùc 2°C ñaõ laø moät 250 muïc tieâu caàn ñeán nhöõng thay ñoåi lôùn trong loái soáng, moät cuoäc caùch maïng naêng löôïng 200 thöïc söï, vaø söï chuyeån ñoåi trong caùch thöùc quaûn lyù ñaát vaø röøng. Vaø khaû naêng thích öùng 150 cao cuõng seõ laø moät yeâu caàu caàn thieát. Ñeå ñöông ñaàu vôùi bieán ñoåi khí haäu, loaøi ngöôøi seõ 100 caàn ñeán taát caû nhöõng saùng taïo, ñoåi môùi vaø taøi kheùo leùo naèm trong khaû naêng cuûa mình. 50 Tính ì, söï coâng baèng vaø söï kheùo leùo laø ba chuû ñeà chính xuyeân suoát Baùo caùo naøy. Tính ì 0 ñöôïc xaùc ñònh laø thuoäc tính cuûa thaùch thöùc khí Giaûm phaùt thaûi khi chuyeån ñoåi Taêng phaùt thaûi khi ñaûm baûo ñieàu kieän haäu – ñaây laø lyù do taïi sao chuùng ta phaûi haønh töø caùc xe SUV cuûa Hoa Kyø sang caùc xe oâ toâ caáp ñieän cô baûn cho 1,6 tyû ngöôøi ñaùp öùng tieâu chuaån tieát kieäm nhieân lieäu cuûa EU chöa ñöôïc söû duïng ñieän ñoäng ngay laäp töùc. Coâng baèng laø yeáu toá chuû Nguoàn: caùc tính toaùn cu ûa nhoùm soaïn tha ûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi döïa treân BTS 2008. choát ñeå ñaït ñöôïc moät thoûa thuaän toaøn caàu coù Chuù thích: Caùc con soá öôùc tính döïa treân soá löôïng hôn 40 trieäu chieác xe SUV (xe ña duïng kieåu daùng theå thao) taïi Hoa Kyø û daëm (gia vôùi toång chieàu daøi quaõng ñöôøng chaïy moãi naêm laø 480 ty û ñònh quaõng ñöôøng chaïy trung bình cu ûa moãi xe laø 12.000 hieäu quaû, vaø ñaït ñöôïc söï tin töôûng ñeå tìm ra daëm). Vôùi möùc sö û duïng nhieân lieäu bình quaân laø 18 daëm moät ga-loâng, löôïng xe SUV naøy seõ tieâu thuï 27 ty û ga-loâng xaêng moãi naêm, vôùi möùc phaùt tha ûi laø 2.421 gam caùc-bon moãi ga-loâng. Khi chuyeån sang caùc xe oâ toâ sö û û duïng nhieân lieäu hieäu qua moät giaûi phaùp hieäu quaû nhaèm giaûi quyeát thaûm vôùi möùc söû duïng nhieân lieäu bình quaân cuûa caùc xe haønh khaùch kieåu môùi ñöôïc baùn ô û Lieân minh chaâu AÂu (45 daëm moät ga- kòch chung – ñaây laø lyù do taïi sao chuùng ta phaûi loâng, xem ICCT 2007), seõ gia ûm ñöôïc 142 trieäu taán CO2 (39 trieäu taán caùc-bon) moãi naêm. Tieâu thuï ñieän cu ûa caùc gia ñình ngheøo ô û caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñöôïc öôùc tính laø 170 kwh moãi ngöôøi trong moät naêm, vaø gia û ñònh ñieän ñöôïc cung caáp cuøng nhau haønh ñoäng. Vaø söï kheùo leùo cuûa con vôùi möùc tieâu thuï caùc-bon bình quaân hieän nay treân theá giôùi laø 160 gam caùc-bon cho moãi kwh, nhö vaäy töông ñöông vôùi 160 trieäu taán CO2 (44 trieäu taán caùc-bon). Kích thöôùc cu ûa kyù hieäu ñieän trong ba ûn ñoà toaøn caàu töông öùng vôùi soá löôïng ngöôøi ngöôøi laø caâu traû lôøi duy nhaát coù theå cho moät chöa ñöôïc caáp ñieän. vaán ñeà phöùc taïp nhö vaäy neáu xeùt veà maët chính ûi toaøn caàu vaø Hình 3 Caùc nöôùc coù thu nhaäp cao töø tröôùc ñeán nay luoân luoân goùp moät phaàn raát lôùn trong phaùt tha trò vaø khoa hoïc — ñaây laø phaåm chaát coù theå giuùp hieän vaãn ñang tieáp tuïc nhö vaäy chuùng ta haønh ñoäng theo moät caùch khaùc so vôùi û leä ñoùng goùp trong phaùt tha Ty ûi toaøn caàu, tröôùc ñaây vaø naêm 2005 quaù khöù. Haønh ñoäng ngay baây giôø, haønh ñoäng cuøng nhau vaø haønh ñoäng theo moät caùch khaùc – ñoù laø caùc böôùc ñi caàn thieát ñeå ñaët moät theá giôùi thoâng minh veà khí haäu vaøo trong taàm tay cuûa chuùng ta. Nhöng tröôùc tieân caàn phaûi tin töôûng raèng ñaây laø moät tình huoáng maø chuùng ta nhaát thieát phaûi haønh ñoäng. Tình huoáng phaûi haønh ñoäng Nhieät ñoä trung bình treân traùi ñaát ñaõ aám leân gaàn 1°C keå töø ñaàu thôøi kyø coâng nghieäp. Theo Nguoàn: DOE 2009; Ngaân haøng Theá giôùi 2008c; WRI 2008 taêng phaùt tha û duïng ñaáttheo Houghton 2009. ûi töø thay ñoåi sö lôøi leõ moâ taû trong Baùo caùo Ñaùnh giaù laàn thöù 4 Chuù thích: Soá lieäu bao goàm hôn 200 quoác gia trong nhieàu naêm gaàn ñaây. Khoâng coù soá lieäu töø theá ky û 19 cho taát caû moïi quoác gia, nhöng taát ca û nhöõng nöôùc taïo ra phaùt tha ûi CO2 töø naêng löôïng bao goàm ûi lôùn nhaát trong thôøi kyø ñoù ñeàu coù teân. Phaùt tha cuûa UÛy ban Lieân chính phuû veà Bieán ñoåi khí û duïng khí ñoát, vaø sa ñoát nhieân lieäu hoùa thaïch, sö ûn xuaát xi maêng. Phaùt tha ûi khí nhaø kính goàm coù khí caùc-boâ-ních (CO2), meâ- haäu (IPCC), moät taøi lieäu theå hieän söï ñoàng tan (CH4), oâ-xít ni-tô (N2O), vaø caùc loaïi khí coù kha û naêng laøm nhieät ñoä traùi ñaát aám leân (goïi chung laø caùc khí F). Caùc lónh vöïc phaùt thaûi bao goàm naêng löôïng vaø caùc quaù trình coâng nghieäp, noâng nghieäp, thay ñoåi sö û duïng ñaát (theo Houghton 2009), thuaän cuûa hôn 2000 nhaø khoa hoïc ñaïi dieän ûi. Löôïng phaùt tha vaø chaát tha ûi vöôït möùc theo tyû troïng daân soá ñöôïc tính döïa treân möùc cheânh leäch veà phaùt thaûi ñoàng ñeàu treân ñaàu ngöôøi; naêm 2005, caùc nöôùc coù thu nhaäp cao chieám 16% daân soá toaøn caàu; töø naêm 1850 ñeán nay, trung bình caùc nöôùc coù thu nhaäp cao chieám khoa ûng 20% daân soá toaøn caàu. 6 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 cho moïi quoác gia thuoäc Lieân Hôïp Quoác: “Söï quaân cuûa khoâng khí vaø ñaïi döông, hieän töôïng aám leân cuûa heä khí haäu laø ñieàu chaéc chaén.”16 baêng tuyeát tan ngaøy caøng nhieàu vaø möïc nöôùc Haøm löôïng CO2 , loaïi khí nhaø kính quan troïng bieån daâng. Soá ngaøy laïnh, ñeâm laïnh vaø söông nhaát trong baàu khí quyeån toaøn caàu, dao ñoäng giaù giaûm ñi, trong khi caùc ñôït naéng noùng ngaøy ôû möùc 200 - 300 ppm trong suoát 800.000 naêm, caøng xaûy ra thöôøng xuyeân hôn. Löôïng möa nhöng ñaõ taêng leân khoaûng 387 ppm trong 150 taêng treân toaøn caàu, trong khi taïi OÂ-xtraây-lia, naêm vöøa qua (xem Hình 4), chuû yeáu laø do ñoát Trung AÙ, löu vöïc Ñòa Trung Haûi, Sahel, mieàn nhieân lieäu hoùa thaïch, vaø moät nguyeân nhaân Taây nöôùc Myõ, vaø nhieàu khu vöïc khaùc xaûy ra nhoû hôn, ñoù laø do saûn xuaát noâng nghieäp vaø nhieàu ñôït haïn haùn khaéc nghieät. Möa to vaø luõ thay ñoåi söû duïng ñaát. Moät thaäp kyû sau khi Nghò luït xaûy ra thöôøng xuyeân hôn, thieät haïi – vaø coù ñònh thö Kyoto quy ñònh caùc giôùi haïn phaùt thaûi leõ caû cöôøng ñoä - cuûa nhöõng côn baõo vaø loác caùc-bon quoác teá, khi caùc nöôùc phaùt trieån baét nhieät ñôùi ñaõ trôû neân nghieâm troïng hôn. ñaàu giai ñoaïn ñaàu tieân trong quaù trình kieåm keâ phaùt thaûi, caùc loaïi khí nhaø kính trong khí Bieán ñoåi khí haäu ñe doïa taát caû, nhaát laø quyeån vaãn tieáp tuïc taêng. Teä hôn theá, toác ñoä caùc nöôùc ñang phaùt trieån taêng coøn nhanh hôn tröôùc.17 Söï aám leân hôn 5°C maø bieán ñoåi khí haäu khoâng Con ngöôøi ñaõ coù theå nhìn thaáy nhöõng aûnh ñöôïc giaûm thieåu coù theå gaây ra trong theá kyû höôûng cuûa bieán ñoåi khí haäu qua nhieät ñoä bình naøy18 töông ñöông vôùi söï cheânh leäch nhieät ñoä giöõa thôøi ñaïi ngaøy nay vôùi thôøi kyø baêng haø cuoái Hình 4 Ngoaøi caùc sô ñoà coù CO2 cuøng, khi caùc doøng soâng baêng vöôn tôùi taän Haøm löôïng CO2 (ppm) trung taâm luïc ñòa chaâu AÂu vaø mieàn baéc Hoa Kyø. Bieán ñoåi naøy dieãn ra trong hôn moät thieân nieân kyû; nhöng bieán ñoåi khí haäu do con ngöôøi taïo ra chæ maát thôøi gian moät theá kyû, khieán cho caùc xaõ hoäi vaø heä sinh thaùi khoâng coù nhieàu thôøi gian ñeå thích öùng vôùi toác ñoä bieán ñoåi quaù nhanh. Söï bieán ñoåi nhieät ñoä nhanh nhö vaäy coù theå gaây ra hieän töôïng chuyeån vò ôû caùc heä sinh thaùi coù yù nghóa quan troïng vôùi xaõ hoäi vaø neàn kinh teá cuûa con ngöôøi — ví duï nhö khaû naêng dieät vong trôû laïi cuûa caùc caùnh röøng nhieät ñôùi A-ma-doân, söï bieán maát hoaøn toaøn cuûa caùc doøng soâng baêng ôû daõy An-ñeùt vaø Hi-ma-lay-a, hay caùc ñaïi döông nhanh choùng bò a-xít hoùa, phaù vôõ caùc heä sinh thaùi bieån vaø laøm cheát caùc raïn san hoâ. Toác ñoä vaø quy moâ bieán ñoåi coù theå khieán cho hôn 50% loaøi sinh vaät bò tuyeät chuûng. Möïc nöôùc bieån coù theå daâng theâm 1 Nguoàn: Lüthi vaø caùc taùc gia û khaùc 2008. meùt vaøo theá kyû naøy,19 ñe doïa hôn 60 trieäu Chuù thích: Haøm löôïng CO2 ô û loõi khoái û traùi ñaát ñang thay ñoåi vaø ñöôïc ghi laïi qua phaân tích caùc bong boùng khí bò giöõ laïi ô baêng taïi Nam Cöïc töø 800.000 naêm tröôùc. ngöôøi vaø khoái taøi saûn trò giaù 200 tyû ñoâ la chæ Trong suoát khoa ûng thôøi gian daøi nhö vaäy, caùc yeáu toá töï nhieân ñaõ khieán cho haøm löôïng CO2 trong khí quyeån bieán ñoäng rieâng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån.20 Naêng suaát trong khoa ûng töø 170 ñeán 300 ppm. Caùc soá lieäu lieân quan ñeán nhieät ñoä cho thaáy roõ raèng nhöõng bieán ñoäng naøy ñoùng vai troø trung taâm trong vieäc quyeát ñònh noâng nghieäp coù theå giaûm suùt treân toaøn theá khí haäu toaøn caàu. Do caùc hoaït ñoäng cu ûa con ngöôøi, haøm löôïng CO2 hieän taïi (khoaûng 387 ppm) ñaõ vöôït 30% so vôùi möùc giôùi, nhaát laø taïi nhöõng vuøng nhieät ñôùi, keå caû cao nhaát trong voøng ít nhaát 800.000 naêm qua. Neáu khoâng coù nhöõng bieän phaùp kieåm soaùt maïnh, löôïng phaùt tha ûi öôùc tính cho theá ky û naøy seõ khieán cho haøm löôïng CO2 taêng khoa ûng 2-3 laàn so vôùi möùc cao nhaát töøng thaáy trong voøng 800.000 khi coù nhöõng thay ñoåi trong thoâng leä canh taùc. naêm trôû laïi ñaây hoaëc hôn, nhö moâ ta û trong hai kòch ba ûi döï kieán cho naêm 2100. ûn phaùt tha Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 7 Moãi naêm coù theå coù hôn 3 trieäu ngöôøi nöõa cheát ngöôøi coù theå seõ khoâng coøn ñuû nöôùc duøng cho vì suy dinh döôõng.21 nhu caàu sinh hoaït.23 Thaäm chí neáu nhieät ñoä traùi ñaát chæ taêng theâm 2°C so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp thì Caùc nöôùc ñang phaùt trieån deã bò aûnh cuõng seõ taïo ra nhöõng hình thaùi thôøi tieát môùi höôûng hôn vaø ít coù khaû naêng choáng chòu ñem laïi haäu quaû treân toaøn caàu. Söï bieán thieân vôùi caùc moái nguy khí haäu. Phaàn lôùn nhöõng thôøi tieát ngaøy caøng taêng, caùc söï kieän thôøi tieát haäu quaû naøy seõ rôi xuoáng caùc nöôùc ñang phaùt cöïc ñoan ngaøy caøng thöôøng xuyeân vaø maïnh trieån. Nhieät ñoä traùi ñaát aám leân theâm 2°C hôn, caùc vuøng duyeân haûi ngaøy caøng coù nhieàu nghóa laø thu nhaäp ñaàu ngöôøi haøng naêm taïi nguy cô bò aûnh höôûng bôûi soùng daâng cao trong chaâu Phi vaø Nam AÙ seõ giaûm thöôøng xuyeân töø côn baõo, taát caû ñeàu coù nguy cô gaây ra nhöõng 4 ñeán 5%,24 trong khi toån thaát toái thieåu cuûa taùc ñoäng coù tính thaûm hoïa vaø khoâng theå ñaûo caùc nöôùc coù thu nhaäp cao vaø GDP bình quaân ngöôïc. Khoaûng 100 ñeán 400 trieäu ngöôøi nöõa toaøn caàu laø khoaûng 1%.25 Nhöõng toån thaát naøy seõ coù nguy cô bò ñoùi.22 Vaø khoaûng 1 ñeán 2 tyû chuû yeáu xuaát phaùt töø caùc taùc ñoäng trong noâng ûn ñoà 1 Bieán ñoåi khí haäu seõ laøm gia Ba û haàu heát caùc nöôùc vaøo naêm 2050, xeùt theo caùc thoâng leä canh taùc vaø gioáng caây troàng hieän taïi ûm naêng suaát noâng nghieäp ô Nguoàn: Müller vaø caùc taùc gia û khaùc 2009; Ngaân haøng Theá giôùi 2008c. Chuù thích: Maøu saéc trong hình cho thaáy ty û leä thay ñoåi trong naêng suaát cu ûa ca ûa 11 loaïi caây troàng chính (luùa mì, gaïo, ngoâ, keâ, ñaäu Haø Lan, cu ûi ñöôøng, khoai lang, ñaäu töông, laïc, haït hoa höôùng döông vaø haït caûi daàu) töø naêm 2046 ñeán 2055, so vôùi giai ñoaïn 1996–2005. Möùc thay ñoåi naêng suaát ñöôïc tính laø trò soá trung bình cu ûa ba kòch ba ûi cu ûn phaùt tha ûa 5 moâ hình khí haäu toaøn caàu, trong ñoù giaû ñònh raèng khoâng boùn phaân taïo ra CO2 (moät bieän phaùp coù theå thuùc ñaåy caây troàng taêng tröô û sö ûng vaø hieäu qua û duïng nöôùc töø haøm löôïng CO2 cao hôn trong khoâng khí xung quanh). Caùc con soá naøy cho û leä ñoùng goùp cu bieát ty ûa ngaønh noâng nghieäp cho GDP ô û leä naøy ô û töøng khu vöïc (ty û khu vöïc chaâu Phi caän Xa-ha-ra laø 23% neáu khoâng keå Nam Phi). Coù theå döï baùo nhieàu khu vöïc leä thuoäc vaøo sa ûn xuaát noâng nghieäp seõ chòu caùc taùc ñoäng lôùn vaø baát lôïi veà naêng suaát . 8 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hoäp 1 Taát caû caùc khu vöïc ñang phaùt trieån ñeàu deã bò toån thöông bôûi caùc taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu – nhöng vì caùc nguyeân nhaân khaùc nhau Nhöõng vaán ñeà chung cuûa caùc nöôùc ñöôïc quaûn lyù toát ôû Ñoâng Nam AÙ ñaõ coù röøng nhieät ñôùi A-ma-doân seõ bieán khu ñang phaùt trieån—nguoàn löïc taøi chính vaø giaù trò 13 tyû ñoâ la—trong khi caùc taøi vöïc roäng lôùn thaønh thaûo nguyeân caèn coãi con ngöôøi haïn cheá, coäng vôùi theå cheá nguyeân naøy voán ñaõ chòu nhieàu aùp löïc do xa-van, gaây neân nhöõng haäu quaû nghieâm yeáu keùm—laø nguyeân nhaân daãn ñeán khaû oâ nhieãm coâng nghieäp, phaùt trieån mieàn troïng cho heä khí haäu ôû khu vöïc – vaø coù naêng deã bò toån thöông cuûa caùc nöôùc duyeân haûi, ñaùnh baét thuûy saûn quaù möùc theå laø cho caû theá giôùi. naøy. Nhöng ngoaøi ra coøn caùc yeáu toá vaø oâ nhieãm do caùc doøng chaûy maët Nöôùc laø yeáu toá ñaëc bieät deã bò toån khaùc khoâng keùm phaàn quan troïng, ñoù laø nhieãm thuoác tröø saâu vaø vi chaát töø hoaït thöông ôû Trung Ñoâng vaø Baéc Phi vì ñaây nhöõng yeáu toá ñi keøm vôùi ñieàu kieän ñòa lyù ñoäng noâng nghieäp. voán laø khu vöïc khoâ haïn nhaát theá giôùi. vaø lòch söû cuûa caùc nöôùc. ÔÛ Ñoâng AÂu vaø Trung AÙ, tính deã bò Löôïng nöôùc coù theå cung caáp tính treân Chaâu Phi caän Xa-ha-ra voán coù ñieàu toån thöông xuaát phaùt töø di saûn coøn rôi ñaàu ngöôøi ñöôïc döï baùo seõ giaûm moät kieän töï nhieân khoâng thuaän lôïi (vôùi hai rôùt laïi töø thôøi Xoâ Vieát vôùi caùch thöùc quaûn nöûa vaøo naêm 2050 keå caû khi khoâng bò phaàn ba dieän tích beà maët töï nhieân laø sa lyù moâi tröôøng baát hôïp lyù vaø tình traïng cô taùc ñoäng bôûi bieán ñoåi khí haäu. Khu vöïc maïc hoaëc ñaát ñai caèn coãi), deã xaûy ra sôû haï taàng yeáu keùm ôû haàu heát caùc nöôùc naøy khoâng coù nhieàu phöông aùn haáp daãn haïn haùn vaø luõ luït, vaø ñöôïc döï baùo laø seõ trong khu vöïc. Coù theå xem xeùt moät ví duï ñeå taêng naêng löïc tröõ nöôùc, vì gaàn 90% gia taêng gaáp nhieàu laàn do bieán ñoåi khí nhö sau: nhieät ñoä taêng vaø löôïng möa nguoàn nöôùc ngoït cuûa khu vöïc ñaõ ñöôïc haäu. Caùc neàn kinh teá trong khu vöïc leä giaûm ôû vuøng Trung AÙ seõ laøm traàm troïng döï tröõ trong caùc hoà chöùa. Söï khan hieám thuoäc nhieàu vaøo taøi nguyeân thieân nhieân. theâm thaûm hoïa moâi tröôøng ôû vuøng bieån nöôùc ngaøy caøng taêng, cuøng vôùi söï bieán Sinh khoái chieám 80% nguoàn cung naêng Nam A-ran, nôi ñang daàn daàn bieán maát ñoäng lôùn seõ ñe doïa saûn xuaát noâng löôïng sô caáp trong nöôùc. Noâng nghieäp do tröôùc ñaây con ngöôøi ñaõ daãn nöôùc töø nghieäp, hieän ñang chieám tôùi 85% toång töôùi baèng nöôùc möa, cung caáp khoaûng ñaây ra vuøng sa maïc ñeå troàng boâng), löôïng nöôùc söû duïng trong caû khu vöïc. 23% GDP (khoâng keå Nam Phi), vaø vieäc trong khi ñoù, caùt vaø muoái töø ñaùy bieån Tính deã bò toån thöông caøng taêng do maät laøm cho khoaûng 70% daân soá. Cô sôû haï caïn khoâ bò gioù thoåi ñeán caùc doøng soâng ñoä daân soá cao, hoaït ñoäng phaùt trieån kinh taàng khoâng ñaày ñuû coù theå gaây trôû ngaïi baêng ôû Trung AÙ, do ñoù caøng ñaåy nhanh teá ôû caùc vuøng duyeân haûi thöôøng xuyeân cho caùc noã löïc thích öùng, vaø naêng löïc tieán trình tan baêng khi nhieät ñoä taêng. Cô bò luõ luït, vaø caùc söùc eùp veà xaõ hoäi vaø tröõ nöôùc raát haïn cheá maëc duø coù nguoàn sôû haï taàng vaø nhaø ôû coù chaát löôïng xaây chính trò khieán cho caùc nguoàn löïc caøng nöôùc doài daøo. Beänh soát reùt, voán laø döïng keùm, khoâng ñöôïc duy tu baûo trôû neân khan hieám. nguyeân nhaân gaây töû vong lôùn nhaát trong döôõng vaø xuoáng caáp — moät di saûn cuûa Nam AÙ bò aûnh höôûng bôûi cô sôû taøi khu vöïc, ñaõ baét ñaàu lan roäng sang caùc kyû nguyeân Xoâ Vieát vaø nhöõng naêm thaùng nguyeân thieân nhieân voán ñaõ suy thoaùi vaø vuøng thuoäc vó ñoä cao hôn tröôùc ñaây voán quaù ñoä — hoaøn toaøn khoâng phuø hôïp ñeå chòu quaù nhieàu aùp löïc, do ñieàu kieän ñòa an toaøn. choáng chòu laïi nhöõng côn baõo, nhöõng lyù coäng vôùi tyû leä ngheøo ñoùi cao vaø maät Taïi Ñoâng AÙ Thaùi Bình Döông, moät ñôït naéng noùng hoaëc luõ luït. ñoä daân soá ñoâng ñuùc. Nguoàn nöôùc coù nguyeân nhaân quan troïng daãn ñeán tính Taïi chaâu Myõ La-tinh vaø Ca-ri-beâ, theå seõ chòu taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí deã bò toån thöông laø soá löôïng daân cö caùc heä sinh thaùi chuû choát nhaát ñang bò haäu thoâng qua nhöõng aûnh höôûng ñeán ñoâng ñuùc soáng ôû vuøng duyeân haûi vaø caùc ñe doïa. Tröôùc heát, caùc doøng soâng baêng cheá ñoä gioù muøa, hieän ñang cung caáp tôùi haûi ñaûo truõng thaáp – rieâng Trung Quoác nhieät ñôùi ôû daõy An-ñeùt ñöôïc döï baùo laø 70% löôïng möa haøng naêm trong thôøi kyø coù khoaûng 130 trieäu daân vaø Vieät Nam seõ bieán maát, do ñoù seõ laøm thay ñoåi thôøi chæ coù 4 thaùng, vaø nhöõng aûnh höôûng coù khoaûng 40 trieäu daân, xaáp xæ moät nöûa gian vaø cöôøng ñoä doøng chaûy ñeán moät soá laøm tan baêng ôû caùc doøng soâng baêng taïi daân soá, ñang soáng taïi nhöõng nôi nhö nöôùc trong khu vöïc, khieán cho ít nhaát 77 daõy Hi-ma-lay-a. Möïc nöôùc bieån daâng vaäy. Nguyeân nhaân thöù hai laø caùc nöôùc trieäu ngöôøi seõ bò söùc eùp veà nöôùc vaøo laø vaán ñeà raát ñaùng lo ngaïi, vì khu vöïc trong khu vöïc naøy, ñaëc bieät laø nhöõng naêm 2020, vaø ñe doïa caùc coâng trình naøy coù ñöôøng bôø bieån daøi, nôi taäp trung nöôùc ngheøo, vaãn tieáp tuïc leä thuoäc vaøo thuûy ñieän voán laø nguoàn cung caáp hôn ñoâng daân cö; ñoàng thôøi, caùc caùnh ñoàng saûn xuaát noâng nghieäp nhö laø nguoàn thu moät nöûa löôïng ñieän cho nhieàu nöôùc canh taùc coù nguy cô bò xaâm nhaäp maën, nhaäp vaø taïo vieäc laøm chuû yeáu. Khi söùc Nam Myõ. Thöù hai, tình traïng caùc ñaïi vaø nhieàu hoøn ñaûo thaáp truõng. Trong eùp ñoái vôùi taøi nguyeân ñaát, nöôùc vaø röøng döông aám leân vaø a-xít hoùa seõ taåy traéng nhöõng kòch baûn bieán ñoåi khí haäu taêng—do taêng tröôûng daân soá, ñoâ thò hoùa thöôøng xuyeân hôn vaø coù theå laøm cheát nghieâm troïng hôn, möïc nöôùc bieån daâng vaø suy thoaùi moâi tröôøng trong boái caûnh caùc raïn san hoâ ôû Ca-ri-beâ laø nôi nuoâi seõ laøm cho phaàn lôùn quaàn ñaûo Man-ñi- coâng nghieäp hoùa nhanh choùng—söï bieán döôõng khoaûng 65% caùc loaøi caù trong löu vô vaø khoaûng 18% dieän tích Baêng-la- ñoäng lôùn hôn vaø caùc yeáu toá cöïc ñoan seõ vöïc naøy, laø nôi truù aån töï nhieân ñeå traùnh ñeùt ngaäp chìm döôùi nöôùc. laøm cho vieäc quaûn lyù trôû neân phöùc taïp soùng baõo vaø moät taøi saûn du lòch quan hôn. Trong löu vöïc soâng Meâ-koâng, troïng. Thöù ba, thieät haïi ôû caùc vuøng ñaát löôïng möa seõ gia taêng vaøo muøa möa, thaáp thuoäc Vònh Meâ-hi-coâ seõ khieán cho Nguoàn: de la Torre, Fajnzylber, vaø Nash coøn muøa khoâ seõ keùo daøi theâm hai thaùng. vuøng ven bieån deã bò toån thöông hôn bôûi 2008; Fay, Block, vaø Ebinger 2010; Ngaân Nguyeân nhaân thöù ba laø caùc neàn kinh teá caùc côn baõo thöôøng xuyeân hôn vaø maïnh haøng Theá giôùi 2007a; Ngaân haøng Theá giôùi trong khu vöïc leä thuoäc nhieàu vaøo taøi hôn. Thöù tö, taùc ñoäng nghieâm troïng nhaát 2007c; Ngaân haøng Theá giôùi 2008b; Ngaân nguyeân bieån — rieâng caùc raïn san hoâ coù theå laø söï dieät vong nhanh choùng cuûa haøng Theá giôùi 2009b Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 9 nghieäp, voán laø moät ngaønh quan troïng trong Hoäp 2 Taêng tröôûng kinh teá: Caàn nhöng chöa ñuû neàn kinh teá cuûa caû chaâu Phi vaø Nam AÙ (xem Baûn ñoà 1). Caùc nöôùc giaøu hôn coù nhieàu nguoàn thoáng caûnh baùo baõo sôùm döïa vaøo löïc hôn ñeå ñöông ñaàu vôùi caùc taùc coäng ñoàng vaø moät chöông trình döï Öôùc tính caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ phaûi ñoäng khí haäu, vaø ngöôøi daân coù trình baùo vaø öùng phoù luõ luït döïa treân kinh gaùnh chòu haàu heát chi phí toån thaát – khoaûng ñoä hoïc vaán cuõng nhö söùc khoûe toát nghieäm chuyeân moân trong nöôùc vaø 75–80%.26 Ñieàu naøy coù theå giaûi thích baèng hôn chaéc chaén seõ coù khaû naêng quoác teá. Nhöng phaïm vi khaû naêng choáng chòu toát hôn vôùi khí haäu. Tuy thích öùng bò haïn cheá bôûi nguoàn löïc – moät soá yeáu toá (xem Hoäp 1). Caùc nöôùc ñang nhieân quaù trình taêng tröôûng coù theå thu nhaäp ñaàu ngöôøi haøng naêm cuûa phaùt trieån ñaëc bieät leä thuoäc vaøo caùc dòch vuï laøm taêng khaû naêng deã bò toån thöông Baêng-la-ñeùt chæ coù 450 USD. Trong heä sinh thaùi vaø voán töï nhieân ñeå saûn xuaát trong vôùi bieán ñoåi khí haäu, nhö tröôøng hôïp khi ñoù, chính phuû Haø Lan ñang laäp gia taêng khai thaùc nöôùc cho hoaït keá hoaïch ñaàu tö 100 USD moãi naêm caùc ngaønh nhaïy caûm vôùi khí haäu. Phaàn lôùn ñoäng canh taùc, coâng nghieäp, hay cho moãi coâng daân Haø Lan trong theá daân soá ôû caùc nöôùc naøy soáng taïi nhöõng nôi deã tieâu duøng taïi caùc tænh khoâ haïn xung kyû tôùi. Nhöng keå caû Haø Lan, vôùi möùc bò aûnh höôûng vaät chaát vaø coù ñieàu kieän kinh teá quanh Baéc Kinh, hoaëc taïi In-ñoâ-neâ- thu nhaäp treân ñaàu ngöôøi gaáp 100 laàn xia, Ma-ña-gaùt-xca, Thaùi Lan, vaø Bôø Baêng-la-ñeùt, cuõng phaûi trieån khai khoâng oån ñònh. Ñoàng thôøi naêng löïc taøi chính bieån Vònh Hoa Kyø, nôi caùc caùnh röøng moät chöông trình taùi ñònh cö choïn loïc vaø theå cheá ñeå thích öùng cuûa hoï cuõng raát haïn ngaäp maën coù taùc duïng phoøng hoä ñaõ vôùi caùc nhoùm daân sinh soáng ôû caùc cheá. Caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch ôû moät soá bò phaù boû ñeå nuoâi toâm vaø phaùt trieån vuøng ñaát thaáp, vì chính phuû khoâng du lòch. Vôùi caùc nöôùc coù thu nhaäp ñuû khaû naêng thöïc hieän caùc bieän nöôùc ñang phaùt trieån cuõng ñaõ nhaän thaáy raèng, thaáp, söï taêng tröôûng coù theå khoâng phaùp phoøng hoä lieân tuïc ôû khaép moïi ngaân saùch phaùt trieån cuûa hoï ñaõ phaûi chi tieâu ñuû nhanh ñeå aùp duïng söï baûo veää nhö nôi. nhieàu hôn cho muïc tieâu ñoái phoù vôùi caùc tình caùc nöôùc giaøu coù theå laøm. Baêng-la- Nguoàn: Barbier vaø Sathirathai 2004; ñeùt vaø Haø Lan naèm trong soá nhöõng huoáng khaån caáp lieân quan ñeán thôøi tieát.27 Deltacommissie 2008; FAO 2007; nöôùc seõ bò aûnh höôûng nhieàu nhaát khi Chính phuû Baêng-la-ñeùt 2008; Guan vaø Thaäm chí, caùc nöôùc coù thu nhaäp cao cuõng möïc nöôùc bieån daâng. Baêng-la-ñeùt ñaõ Hubacek 2008; Karim vaø Mimura 2008; seõ bò aûnh höôûng khi traùi ñaát aám leân ôû möùc ñoä baét ñaàu nhieàu noã löïc ñeå giaûm khaû Shalizi 2006; Xia vaø caùc taùc giaû khaùc naêng bò toån thöông cuûa daân chuùng, vöøa phaûi. Treân thöïc teá, möùc thieät haïi tính treân 2007. trong ñoù coù vieäc trieån khai moät heä ñaàu ngöôøi ôû caùc nöôùc giaøu hôn coù theå seõ cao hôn vì tuy caùc nöôùc naøy chæ chieám 16% daân soá ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi deã bò toån thöông. Taêng theá giôùi, nhöng laïi chieám tôùi 20–25% chi phí tröôûng khoâng ñaûm baûo ñöôïc raèng caùc ñònh thieät haïi treân toaøn caàu. Nhöng roõ raøng, söï giaøu cheá chuû choát hoaït ñoäng toát. Vaø neáu vaãn döïa coù seõ giuùp caùc nöôùc naøy ñöông ñaàu toát hôn vôùi treân nhieàu caùc-bon, söï taêng tröôûng seõ tieáp tuïc caùc taùc ñoäng. Bieán ñoåi khí haäu seõ gieo raéc söï laøm gia taêng tình traïng aám leân cuûa traùi ñaát. taøn phaù ôû khaép moïi nôi – ñaëc bieät laø laøm saâu Nhöng khoâng coù lyù do gì ñeå nghó raèng con theâm caùi hoá ngaên caùch giöõa caùc nöôùc phaùt ñöôøng taêng tröôûng ít caùc-bon nhaát thieát phaûi trieån vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. giaûm toác ñoä taêng tröôûng kinh teá: nhieàu quy Taêng tröôûng laø caàn thieát ñeå coù khaû ñònh moâi tröôøng ñeán sau nhöõng caûnh baùo veà naêng ñoái phoù toát hôn, nhöng nhö vaäy tình traïng maát vieäc laøm haøng loaït hay söï suïp chöa ñuû. Taêng tröôûng kinh teá laø ñieàu caàn ñoå cuûa ngaønh, nhöng chæ raát ít trong soá ñoù trôû thieát ñeå xoùa ñoùi giaûm ngheøo vaø ñaây laø troïng thaønh hieän thöïc.28 Tuy nhieân roõ raøng laø chi taâm cuûa vieäc taêng khaû naêng choáng chòu vôùi phí chuyeån ñoåi raát lôùn, ñaëc bieät laø ñeå phaùt bieán ñoåi khí haäu ôû caùc nöôùc ngheøo. Tuy trieån caùc coâng ngheä söû duïng ít caùc-bon vaø cô nhieân, neáu chæ taêng tröôûng thì chöa theå giaûi sôû haï taàng cho naêng löôïng, giao thoâng, nhaø ôû, quyeát vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu. Söï taêng tröôûng ñoâ thò hoùa vaø phaùt trieån noâng thoân. Coù hai khoâng theå ñuû nhanh ñeå giuùp caùc nöôùc ngheøo luaän ñieåm thöôøng gaëp, cho raèng nhöõng chi hôn, maët khaùc, taêng tröôûng cuõng coù theå laøm phí chuyeån ñoåi naøy khoâng theå chaáp nhaän taêng khaû naêng deã bò toån thöông tröôùc caùc ñöôïc vì nhöõng nhu caàu caáp thieát hôn phaûi hieåm hoïa khí haäu (xem Hoäp 2). Ngoaøi ra, taêng ñaàu tö ngay ôû caùc nöôùc ngheøo, vaø caàn chuù yù tröôûng thöôøng khoâng ñuû coâng baèng ñeå baûo veä ñeå khoâng hy sinh phuùc lôïi cuûa ngöôøi ngheøo 10 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ngaøy hoâm nay nhaèm ñaùnh ñoåi laáy lôïi ích cuûa ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu laø töông ñoái nhoû vaø nhöõng theá heä töông lai, vaø coù leõ seõ laø nhöõng dieãn ra töø töø theo thôøi gian, ñoàng thôøi coi nheï theá heä giaøu coù hôn. Nhöõng quan ngaïi naøy nhöõng gì xaûy ra trong töông lai, seõ thích choïn cuõng coù ñieåm xaùc ñaùng. Nhöng ñieàu quan löïa nhöõng haønh ñoäng khieâm toán cho thôøi troïng laø hoaøn toaøn coù theå ñöa ra moät luaän cöù ñieåm hieän taïi. Nhöng moät ngöôøi bi quan veà kinh teá vöõng chaéc ñeå thuùc ñaåy nhöõng haønh coâng ngheä seõ laøm ngöôïc laïi). Do ñoù, caùc nhaø ñoäng tham voïng hôn veà bieán ñoåi khí haäu. kinh teá hoïc vaãn chöa theå hoaøn toaøn thoáng nhaát veà kòch baûn caùc-bon toái öu veà maët kinh Kinh teá hoïc veà bieán ñoåi khí haäu: giaûm teá hoaëc xaõ hoäi. Tuy nhieân, ñaõ xuaát hieän moät soá thieåu ruûi ro khí haäu laø ñieàu coù theå thöïc hieän quan ñieåm thoáng nhaát. Trong caùc moâ hình Bieán ñoåi khí haäu gaây toán keùm chi phí, baát keå chính, lôïi ích cuûa vieäc oån ñònh möùc ñoä aám leân löïa choïn chính saùch naøo. Chi tieâu ít hôn cho ôû 2,5°C ñeàu vöôït quaù chi phí (maëc duø khoâng giaûm thieåu coù nghóa laø chi tieâu nhieàu hôn cho nhaát thieát phaûi ñaûm baûo ôû möùc 2°C).29 Vaø taát thích öùng vaø chaáp nhaän thieät haïi lôùn hôn: chi caû moâ hình ñeàu keát luaän raèng, tieáp tuïc caùch phí khi haønh ñoäng phaûi ñöôïc so saùnh vôùi chi thöùc haønh ñoäng nhö tröôùc (nghóa laø khoâng heà phí khi khoâng haønh ñoäng. Nhöng nhö ñaõ noùi coù noã löïc giaûm thieåu hay töông töï) seõ ñem laïi trong Chöông 1, vieäc so saùnh raát phöùc taïp vì thaûm hoïa. khoù coù theå chaéc chaén ñöôïc veà caùc coâng ngheä Nhöõng ngöôøi vaän ñoäng chính saùch giaûm seõ coù trong töông lai (vaø caùc chi phí cuûa daàn phaùt thaûi keát luaän raèng, muïc tieâu toái öu chuùng), khaû naêng thích öùng cuûa xaõ hoäi vaø caùc – nghóa laø muïc tieâu maø taïi ñoù, toång chi phí heä sinh thaùi (vaø chi phí ñeå thích öùng), möùc (nghóa laø coäng caû chi phí taùc ñoäng vaø giaûm ñoä thieät haïi do haøm löôïng khí nhaø kính taêng thieåu) seõ thaáp nhaát — coù theå cao hôn nhieàu gaây neân, vaø ngöôõng nhieät ñoä maø neáu vöôït quaù ôû möùc 3°C.30 Nhöng hoï cuõng thaáy raèng, chi thì seõ xaûy ra caùc taùc ñoäng coù tính thaûm hoïa phí gia taêng ñeå giöõ möùc ñoä aám leân ôû xaáp xæ (xem phaàn Taâm ñieåm Khoa hoïc). Vieäc so saùnh 2°C seõ raát khieâm toán, chöa ñeán 0,5% GDP coøn phöùc taïp theâm bôûi nhöõng vaán ñeà phaân (xem Hoäp 3). Noùi caùch khaùc, toång chi phí phoái theo thôøi gian (haønh ñoäng giaûm thieåu cho phöông aùn 2°C khoâng nhieàu hôn laém cuûa moät theá heä seõ taïo ra nhöõng lôïi ích cho so vôùi toång chi phí cuûa phöông aùn toái öu veà nhieàu theá heä tieáp sau) vaø khoâng gian (moät soá maët kinh teá vaø ít tham voïng hôn. Taïi sao laïi vuøng deã bò toån thöông hôn nhöõng vuøng khaùc, nhö vaäy? Nguyeân nhaân moät phaàn laø do do ñoù, caàn nhöõng noã löïc giaûm thieåu maïnh meõ nhöõng gì tieát kieäm ñöôïc khi giaûm thieåu ít treân toaøn caàu). Vaø söï phöùc taïp cuõng taêng hôn seõ buø cho caùc chi phí phaùt sinh khi xaûy theâm bôûi caâu hoûi, laøm theá naøo ñeå ñaùnh giaù ra taùc ñoäng nghieâm troïng hôn hoaëc khi yeâu nhöõng toån thaát veà sinh maïng, sinh keá, vaø caùc caàu chi tieâu cho thích öùng taêng leân.31 Moät dòch vuï phi thò tröôøng nhö ña daïng sinh hoïc phaàn nguyeân nhaân khaùc laø söï cheânh leäch vaø heä sinh thaùi. thöïc teá giöõa phöông aùn tham voïng vaø Caùc nhaø kinh teá hoïc ñaõ coá gaéng xaùc ñònh phöông aùn khieâm toán chæ lieân quan ñeán chính saùch khí haäu toái öu thoâng qua phaân nhöõng chi phí xaûy ra trong töông lai, maø tích chi phí – lôïi ích. Nhöng nhö minh hoïa ôû nhöõng ngöôøi theo thuyeát giaûm daàn phaùt Hoäp 3, keát quaû naøy coù tính nhaïy vôùi caùc giaû thaûi laïi khoâng coi troïng ñieàu naøy. ñònh cuï theå veà nhöõng yeáu toá coøn chöa chaéc So vôùi moät phaân tích chi phí – lôïi ích ñôn chaén, vaø vôùi caùc löïa choïn quy chuaån lieân quan giaûn thì nhöõng yeáu toá baát ñònh veà caùc toån thaát ñeán phaân phoái vaø ño löôøng. (Moät ngöôøi laïc coù theå xaûy ra lieân quan ñeán bieán ñoåi khí haäu quan veà coâng ngheä vaø döï ñoaùn raèng caùc taùc vaø khaû naêng xaûy ra caùc nguy cô thaûm hoïa giuùp Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 11 baûo veä maïnh meõ hôn söï caàn thieát phaûi coù Nhöng vöôït ra ngoaøi caâu hoûi veà “baûo hieåm nhöõng haønh ñoäng sôùm vaø maïnh meõ. Giaù trò khí haäu” laø caâu hoûi, chi phí giaûm thieåu – cuøng taêng theâm naøy coù theå ñöôïc coi nhö tieàn phí vôùi caùc nhu caàu taøi chính keøm theo cuûa noù – baûo hieåm ñeå giöõ cho bieán ñoåi khí haäu naèm seõ laø bao nhieâu. Trong trung haïn, öôùc tính chi trong caùi maø caùc nhaø khoa hoïc coi laø daûi an phí giaûm thieåu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån dao toaøn.32 Chi tieâu döôùi 0,5% CDP cho “baûo hieåm ñoäng trong khoaûng 140 ñeán 175 tyû USD moãi khí haäu” coù theå laø moät ñeà nghò ñöôïc xaõ hoäi naêm cho ñeán naêm 2030. Ñaây ñöôïc coi laø chi chaáp nhaän: vì ngaøy nay theá giôùi ñaõ chi ñeán 3% phí taêng theâm so vôùi kòch baûn tieáp tuïc-haønh GDP toaøn caàu cho baûo hieåm.33 ñoäng-nhö cuõ (xem Baûng 1). Hoäp 3 Chi phí “baûo hieåm khí haäu” Hof den Elzen, vaø van Vuuren nghieân ppm ñoái vôùi caùc giaû ñònh Stern vaø Nord- tieâu 550 ppm cao hôn khoaûng 0,5% so cöùu tính nhaïy cuûa muïc tieâu khí haäu toái haus (ñöôïc baùo caùo laø söï cheânh leäch veà vôùi muïc tieâu 750 ppm. öu vôùi caùc giaû ñònh veà phaïm vi thôøi gian, keát quaû moâ hình hoùa giöõa giaù trò tieâu Moät ñoäng cô maïnh meõ ñeå löïa choïn tính nhaïy cuûa khí haäu (möùc ñoä aám leân ñi duøng hieän taïi vaø giaù trò tieâu duøng hieän muïc tieâu haøm löôïng toái öu thaáp hôn, ñoù keøm vôùi haøm löôïng CO2 taêng gaáp ñoâi taïi maø theá giôùi coù theå ñaït ñöôïc neáu laø giaûm nguy cô xaûy ra caùc taùc ñoäng coù so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp), chi phí khoâng coù bieán ñoåi khí haäu). tính thaûm hoïa lieân quan ñeán söï aám leân giaûm thieåu, caùc toån thaát coù theå xaûy ra, Moät ñieåm chuû yeáu coù theå thaáy roõ treân toaøn caàu. Töø quan ñieåm naøy, coù theå vaø tyû leä chieát khaáu. Ñeå phaân tích, hoï cho trong hình veõ, ñoù laø ñoä phaúng töông ñoái xem xeùt chi phí dòch chuyeån töø muïc tieâu chaïy moâ hình ñaùnh giaù toång hôïp (FAIR), cuûa ñöôøng toån thaát tieâu duøng so vôùi caùc haøm löôïng CO2 toái öu cao ñeán muïc tieâu vaø bieán ñoåi caùc thoâng soá cuûa moâ hình giaù trò haøm löôïng CO2 cao nhaát. Do ñoù, thaáp hôn nhö laø chi phí baûo hieåm khí haäu theo moät loaït caùc giaû ñònh laáy töø caùc taøi khi haøm löôïng dòch chuyeån töø 750 ppm – nghóa laø löôïng cuûa caûi maø theá giôùi seõ lieäu nghieân cöùu, trong ñoù ñaùng chuù yù xuoáng 550 ppm, toån thaát tieâu duøng seõ phaûi hy sinh ñeå giaûm bôùt nguy cô xaûy ra nhaát laø caùc giaû ñònh lieân quan ñeán hai töông ñoái nhoû (0,3%) vôùi caùc giaû ñònh thaûm hoïa. Phaân tích cuûa Hof den Elzen, nhaø kinh teá hoïc noåi tieáng: Nicholas Nordhaus. Keát quaû cho thaáy raèng, chi vaø van Vuuren cho thaáy raèng chi phí baûo Stern, ngöôøi uûng hoä thuyeát haønh ñoäng phí giaûm thieåu phoøng ngöøa ñeán 550 hieåm khí haäu khaù nhoû döôùi moät loaït caùc sôùm vaø tham voïng; vaø William Nord- ppm seõ khoâng lôùn. Vôùi caùc giaû ñònh giaû ñònh khaùc nhau veà heä khí haäu vaø chi haus, ngöôøi uûng hoä caùch tieáp caän daàn Stern, giaù trò tieâu duøng hieän taïi vôùi muïc phí ñeå giaûm thieåu bieán ñoåi khí haäu. daàn trong hoaït ñoäng giaûm thieåu khí haäu. ûa hieäp: Toån thaát tieâu duøng so vôùi moät theá giôùi khoâng coù tình traïng khí haäu aám leân, vôùi haøm löôïng Xem xeùt caùc tho CO2 ñænh khoâng gioáng nhau Khoâng coù gì ngaïc nhieân laø moâ hình ûm giaù trò tieâu duøng thöïc hieän taïi (%) Gia cuûa hoï ñöa ra nhieàu muïc tieâu toái öu hoaøn toaøn khaùc nhau, tuøy thuoäc vaøo giaû ñònh ñöôïc söû duïng. (Muïc tieâu toái öu ñöôïc xaùc ñònh laø haøm löôïng ôû möùc laøm giaûm ít nhaát giaù trò hieän taïi cuûa tieâu duøng toaøn caàu). Caùc “giaû ñònh Stern” (bao goàm tính nhaïy khí haäu vaø caùc toån thaát khí haäu khaù cao, vaø phaïm vi thôøi gian daøi keát hôïp vôùi tyû leä chieát khaáu vaø chi phí giaûm thieåu thaáp) taïo ra haøm löôïng CO2e toái öu cao nhaát laø 540 ppm. Caùc “giaû ñònh Nordhaus” (giaû ñònh tính nhaïy vaø caùc toån thaát khí haäu thaáp hôn, phaïm vi thôøi gian ngaén hôn vaø tyû leä chieát khaáu cao hôn) ñöa ra con soá toái öu laø 750 Möùc haøm löôïng CO2e ñænh (ppm) ppm. Trong caû hai tröôøng hôïp, chi phí Nguoàn: Trích daãn cu ûa Hof den Elzen, vaø van Vuuren 2008, hình soá 10. thích öùng ñeàu ñöôïc aån trong haøm toån Chuù thích: Caùc ñöôøng ñoà thò cho thaáy ty û leä toån thaát giaù trò tieâu duøng hieän so vôùi neáu ñieàu kieän khí haäu khoâng bò bieán ñoåi, thaát khí haäu. ñöôïc tính baèng haøm muïc tieâu haøm löôïng CO2 ñænh. Caùc “gia û ñònh Stern” vaø “gia û ñònh Nordhaus” ñeà caäp ñeán nhöõng löïa Hình veõ ôû döôùi moâ taû chi phí thaáp choïn giaù trò caùc thoâng soá chính cu ûa moâ hình nhö ñaõ gia ûi thích ôû treân. Caùc chaám ñen töôïng tröng ñieåm toái öu cho töøng taäp hôïp giaû ñònh, taïi ñoù ñieåm toái öu ñöôïc xaùc ñònh baèng haøm löôïng khí nhaø kính ô û möùc haïn cheá toái ña toån thaát tieâu duøng nhaát ñeå oån ñònh haøm löôïng trong khí toaøn caàu, tính baèng toång chi phí cho haønh ñoäng gia ûm thieåu vaø toån thaát do taùc ñoäng cu ûa BÑKH. quyeån trong khoaûng töø 500 ñeán 800 12 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Tuy nhieân, caùc nhu caàu taøi chính seõ cao nhöng chi phí ñaàu tö ban ñaàu seõ taêng ñeán hôn, vì nhieàu khoaûn tieát kieäm töø giaûm chi phí 563 tyû USD so vôùi caùc nhu caàu ñaàu tö neáu tieáp vaän haønh nhôø söû duïng naêng löôïng taùi taïo hay tuïc-haønh ñoäng-nhö cuõ. McKinsey cuõng chæ ra taêng hieäu quaû naêng löôïng seõ chæ trôû thaønh raèng, con soá naøy baèng möùc taêng khoaûng 3% hieän thöïc sau moät thôøi gian. Chaúng haïn nhö, trong ñaàu tö toaøn caàu theo moâ hình tieáp tuïc- McKinsey ñaõ öôùc tính raèng, maëc duø chi phí haønh ñoäng-nhö cuõ, vaø nhö vaäy, vaãn coù khaû taêng theâm vaøo naêm 2030 seõ laø 175 tyû USD, naêng ñöôïc ñaùp öùng trong naêng löïc cuûa caùc thò tröôøng taøi chính toaøn caàu.34 Tuy nhieân, töø Baûng 1 Caùc chi phí gia ûm thieåu taêng theâm vaø caùc yeâu caàu taøi chính ñi keøm vôùi muïc tieâu 2oC: Caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ caàn nhöõng gì vaøo naêm 2030? tröôùc ñeán nay, vaán ñeà voán vaãn luoân luoân laø Khoâng ñoåi, USD 2005 moät trôû ngaïi vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, Teân moâ hình Chi phí gia ûm thieåu Yeâu caàu voán khieán cho hoï khoâng ñuû tieàn ñaàu tö cho cô sôû haï taàng vaø thöôøng löïa choïn nhöõng giaûi phaùp IEA ETP 586 naêng löôïng baát hôïp lyù, nhöng khoâng caàn McKinsey 175 583 nhieàu chi phí ñaàu tö cô baûn ban ñaàu, tuy sau MESSAGE 264 ñoù toång chi phí coù theå cao hôn. Do ñoù, vieäc MiniCAM 139 tìm kieám nhöõng cô cheá voán phuø hôïp phaûi REMIND 384 ñöôïc coi laø moät öu tieân. Theá coøn trong daøi haïn thì sao? Caùc chi phí Nguoàn: IEA ETP: IEA 2008c; McKinsey: McKinsey & Company 2009 vaø caùc soá lieäu boå sung do McKinsey (J. Dinkel) cung caáp cho naêm 2030, vôùi ty û giaù 1,25 USD = 1 Euro; MESSAGE: IIASA 2009 vaø caùc soá lieäu boå sung do V. giaûm thieåu seõ taêng theo thôøi gian ñeå ñöông Krey cung caáp; MiniCAM: Edmonds vaø caùc taùc gia û khaùc 2008 vaø soá lieäu boå sung do J. Edmonds vaø L. Clarke cung caáp; ñaàu vôùi tình traïng daân soá vaø nhu caàu naêng REMIND: Knopf vaø caùc taùc gia û khaùc, soá lieäu saép tôùi vaø soá lieäu boå sung do B. Knopf cung caáp. Chuù thích: Ca û chi phí giaûm thieåu vaø caùc yeâu caàu taøi chính keøm theo ñeàu taêng so vôùi goác so saùnh laø tieáp tuïc-haønh ñoäng- löôïng gia taêng – nhöng thu nhaäp cuõng seõ nhö cuõ. Caùc soá ñöôïc öôùc löôïng ñeå oån ñònh khí nhaø kính ô û möùc 450 ppm CO2e, nhö vaäy seõ coù 40–50% cô hoäi duy trì möùc û möùc döôùi 20C vaøo naêm 2100 (Schaeffer vaø caùc taùc gia ñoä aám leân ô û khaùc 2008; Hare vaø Meinshausen 2006). IEA ETP laø taêng theo thôøi gian. Do ñoù, giaù trò hieän taïi cuûa moâ hình do Cô quan Naêng löôïng Quoác teá xaây döïng, vaø McKinsey laø phöông phaùp ñoäc quyeàn cu ûa McKinsey & Company; caùc chi phí giaûm thieåu toaøn caàu ñeán naêm MESSAGE, MiniCAM, vaø REMIND, theo thöù töï, laø caùc moâ hình ñaùnh giaù ñoàng caáp cu ûa Vieän Phaân tích caùc Heä thoáng ÖÙng duïng Quoác teá, Phoøng thí nghieäm Taây Baéc Thaùi Bình Döông, vaø Vieän Nghieân cöùu Taùc ñoäng Khí haäu Potsdam. Moâ hình 2100 ñöôïc öôùc tính laø seõ duy trì ôû khoaûng McKinsey bao truøm taát ca û caùc ngaønh; caùc moâ hình khaùc chæ bao truøm caùc noã löïc gia ûm thieåu trong ngaønh naêng löôïng. caùch khaù xa döôùi 1% GDP toaøn caàu, vaø coù theå MiniCAM baùo caùo keát qua û USD chi phí gia û laø 168 ty ûm thieåu vaøo naêm 2035, tính theo giaù USD khoâng ñoåi naêm 2000; con soá naøy ñöôïc noäi suy cho naêm 2030 vaø ñoåi theo giaù USD naêm 2005. dao ñoäng töø 0,3 ñeán 0,7% (xem Baûng 2). Tuy nhieân, taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, chi phí ûng 2 Chi phí seõ laø bao nhieâu trong daøi haïn? Giaù trò hieän taïi cu Ba ûm thieåu ñeán naêm 2100 ûa chi phí gia giaûm thieåu chieám moät tyû leä cao hôn trong Giaù trò hieän taïi cu ûa chi phí gia ûm thieåu ñeán naêm 2100 vôùi möùc 450 ppm CO2e GDP quoác gia, cuï theå laø töø 0,5 ñeán 1,2%. (% GDP) Cho ñeán nay chöa coù nhieàu öôùc tính veà Caùc moâ hình Theá giôùi Caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhu caàu ñaàu tö ñeå thích öùng vôùi bieán ñoåi khí DICE 0.7 haäu, vaø caùc soá lieäu hieän coù laïi khoâng phuø hôïp FAIR 0.6 ñeå so saùnh ñoái chieáu. Moät vaøi soá lieäu chæ xem MESSAGE 0.3 0.5 xeùt chi phí cuûa caùc döï aùn vieän trôï nöôùc ngoaøi MiniCAM 0.7 1.2 nhaèm choáng ñôõ taùc ñoäng khí haäu. Moät soá PAGE 0.4 0.9 nhöõng soá lieäu khaùc chæ ñeà caäp ñeán moät vaøi REMIND 0.4 ngaønh cuï theå. Coù raát ít soá lieäu xem xeùt toång nhu caàu cuûa moät quoác gia (xem Chöông 6). Nguoàn: DICE: Nordhaus 2008 (öôùc tính töø ba ûng 5.3 vaø hình 5.3); FAIR: Hof den Elzen, vaø van Vuuren 2008; MESSAGE: IIASA 2009; MiniCAM: Edmonds vaø caùc taùc gia û khaùc 2008 vaø caùc trao ñoåi caù nhaân; PAGE: Hope 2009 vaø caùc trao ñoåi Moät nghieân cöùu môùi ñaây cuûa Ngaân haøng caù nhaân; REMIND: Knopf vaø caùc taùc gia û khaùc, saép coâng boá Theá giôùi ñaõ coá gaéng giaûi quyeát vaán ñeà naøy vaø Chuù thích: DICE, FAIR, MESSAGE, MiniCAM, PAGE, vaø REMIND laø caùc moâ hình ñaùnh giaù ñoàng caáp. Soá lieäu ñöôïc öôùc û möùc 450 ppm CO2e, nhö vaäy seõ coù 40–50% cô hoäi duy trì möùc aám leân döôùi 2oC vaøo naêm tính ñeå oån ñònh khí nhaø kính ô cho raèng, nhu caàu ñaàu tö coù theå dao ñoäng töø 2100 (Schaeffer vaø caùc taùc gia û khaùc 2008; Hare vaø Meinshausen 2006). Moâ hình FAIR cho keát qua ûm thieåu û chi phí gia 75 ñeán 100 tyû USD moãi naêm, chæ ôû rieâng caùc sö ûn thaáp (xem ba û duïng caùc kòch ba ûng 3 cuûa Hof den Elzen, vaø van Vuuren 2008). nöôùc ñang phaùt trieån.35 Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 13 chuyeån ñoåi caùc heä thoáng naêng löôïng, saûn xuaát Moät theá giôùi thoâng minh veà khí haäu löông thöïc vaø quaûn lyù ruûi ro cuûa chuùng ta. hoaøn toaøn naèm trong taàm tay neáu chuùng ta haønh ñoäng ngay baây giôø, Haønh ñoäng ngay: Tính ì nghóa laø nhöõng haønh ñoäng cuøng nhau vaø haønh ñoäng haønh ñoäng ngaøy hoâm nay seõ quyeát ñònh theo moät caùch khaùc nhöõng löïa choïn cho ngaøy mai Heä khí haäu ñaõ cho thaáy tính ì raát lôùn (Hình Keå caû khi chi phí taêng theâm töø caùc haønh 6). Haøm löôïng caùc khí coù ñoä treã lôùn so vôùi quaù ñoäng nhaèm giaûm thieåu nguy cô khí haäu laø trình giaûm phaùt thaûi: CO2 toàn taïi trong khí khoâng ñaùng keå vaø nhu caàu ñaàu tö khoâng quyeån trong haøng thaäp kyû cho ñeán haøng theá phaûi laø quaù cao ñeán möùc khoâng ñaùp öùng kyû, do ñoù phaûi maát moät thôøi gian daøi ñeå söï suy ñöôïc, thì vieäc oån ñònh möùc nhieät ñoä aám leân giaûm phaùt thaûi coù theå taïo ra aûnh höôûng ñeán ôû xung quanh khoaûng 2°C so vôùi thôøi kyø tieàn haøm löôïng caùc loaïi khí. Nhieät ñoä laïi coù ñoä treã coâng nghieäp vaãn laø moät tham voïng voâ cuøng so vôùi haøm löôïng caùc khí: noù seõ tieáp tuïc taêng lôùn. Bôûi vì, muoán vaäy thì möùc phaùt thaûi naêm trong moät vaøi theá kyû sau khi haøm löôïng caùc 2050 phaûi baèng 50% möùc phaùt thaûi cuûa khí oån ñònh trôû laïi. Vaø möïc nöôùc bieån taêng thì nhöõng naêm 1990 vaø phaûi baèng 0 hoaëc döôùi coù ñoä treã so vôùi nhieät ñoä: söï giaõn nôû cuûa caùc 0 vaøo naêm 2100 (Hình 5). Ñeå laøm ñöôïc ñieàu ñaïi döông do taêng nhieät ñoä seõ keùo daøi suoát ñoù caàn coù nhöõng noã löïc phi thöôøng vaø ngay 1.000 naêm hoaëc hôn, trong khi ñoù, hieän töôïng laäp töùc: trong voøng 20 naêm tôùi, neáu so vôùi möïc nöôùc bieån daâng do baêng tan coù theå keùo vieäc tieáp tuïc-haønh ñoäng-nhö cuõ thì phaùt thaûi toaøn caàu seõ phaûi giaûm bôùt moät löôïng töông Hình 5 Con ñöôøng phía tröôùc seõ nhö theá naøo? Trong soá nhieàu phöông aùn, coù hai phöông aùn nhö sau: Tieáp tuïc- ûm thieåu ñoái phoù haønh ñoäng-nhö cuõ hoaëc gia ñöông vôùi toång phaùt thaûi hieän taïi cuûa caùc ûi toaøn caàu haøng naêm (GtCO2e) Öôùc tính toång phaùt tha nöôùc coù thu nhaäp cao. Ngoaøi ra, keå caû kòch baûn traùi ñaát aám leân 2°C cuõng caàn nhieàu chi phí ñeå thích öùng—vì söï thay ñoåi cuûa nhöõng Tuïc-haønh ñoä ng- nhö cuõ (~50C) loaïi nguy cô maø con ngöôøi phaûi chuaån bò Muïc tieâu 20C ñöông ñaàu; nôi sinh soáng cuûa con ngöôøi; thöùc aên; vaø caû caùch thöùc maø con ngöôøi thieát keá, phaùt trieån vaø quaûn lyù caùc heä sinh thaùi noâng nghieäp vaø ñoâ thò.36 Nhö vaäy, caùc thaùch thöùc giaûm thieåu vaø thích öùng ñeàu raát lôùn. Nhöng giaû ñònh cuûa Baùo caùo naøy laø caùc thaùch thöùc coù theå ñöôïc giaûi quyeát thoâng qua nhöõng chính saùch thoâng minh veà khí haäu vaø ñaây laø nhöõng chính saùch caàn haønh ñoäng ngay, haønh ñoäng cuøng nhau (hoaëc noùi caùch khaùc laø haønh ñoäng treân toaøn Naêm Nguoàn: Clarke vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép coâng boá. caàu) vaø haønh ñoäng theo moät caùch khaùc. Phaûi Chuù thích: Da ûi treân cuøng moâ ta ûng öôùc löôïng giöõa caùc moâ hình (GTEM, IMAGE, MESSAGE, MiniCAM) tính toaùn phaùt û khoa haønh ñoäng ngay, vì heä khí haäu cuõng nhö caùc thaûi trong kòch ba ûn tieáp tuïc-haønh ñoäng-nhö cuõ. Daûi thaáp hôn moâ ta û con ñöôøng coù theå ñem laïi haøm löôïng 450 ppm CO2e (vôùi 50% cô hoäi haïn cheá söï taêng nhieät ñoä döôùi 2oC). Phaùt tha ûi khí nhaø kính goàm coù CO2, CH4, vaø N2O. Phaùt tha ûi aâm (laø heä thoáng kinh teá xaõ hoäi coù tính ì heát söùc lôùn. ñieàu caàn ñaït ñöôïc treân con ñöôøng 2oC) haøm yù raèng, möùc phaùt tha ûi haøng naêm thaáp hôn möùc haáp thu vaø tröõ caùc-bon thoâng Phaûi haønh ñoäng cuøng nhau, ñeå giaûm chi phí vaø qua caùc quy trình töï nhieân (ví duï, taêng tröô ûng thöïc vaät) vaø caùc quy trình nhaân taïo (ví duï nhö phaùt trieån caùc nhieân lieäu sinh hoïc, vaø coâ laäp CO2 döôùi loøng ñaát khi ñoát nhieân lieäu sinh hoïc). GTEM, IMAGE, MESSAGE, vaø MiniCAM, theo thöù töï baûo veä nhöõng ñoái töôïng deã bò toån thöông nhaát. laàn löôït, laø nhöõng moâ hình ñaùnh giaù tích hôïp cu ûa Cô quan Kinh teá hoïc Noâng nghieäp vaø Taøi nguyeân OÂ-xtraây-lia, Cô quan Vaø phaûi haønh ñoäng theo moät caùch khaùc, vì moät Ñaùnh giaù Moâi tröôøng Haø Lan, Vieän Phaân tích Quoác teá veà caùc Heä thoáng ÖÙng duïng, vaø Phoøng thí nghieäm quoác gia Taây Baéc Thaùi Bình Döông. theá giôùi thoâng minh veà khí haäu seõ caàn phaûi 14 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hình 6 Caùc taùc ñoäng khí haäu seõ toàn taïi trong moät thôøi gian daøi: nhieät ñoä taêng vaø möïc nöôùc bieån daâng ñi keøm trì hoaõn giaûm thieåu trong 10 naêm, coù nghóa laø vôùi haøm löôïng CO2 cao Phaùt thaûi CO2 haøng naêm gaàn nhö khoâng coù caùch naøo ñeå giöõ möùc taêng Thôøi gian ñeå ñaït caân baèng nhieät ñoä khoâng quaù 2°C.38 Tính ì cuõng hieän dieän trong moâi tröôøng ñaõ coù vaø haïn cheá söï linh hoaït trong vieäc giaûm khí nhaø kính hay thieát keá caùc bieän phaùp thích öùng. Caùc ñaàu tö cô sôû haï taàng thieáu tính ñoàng Haøm löôïng CO2 boä, thöôøng taäp trung theo thôøi gian thay vì ñöôïc phaân boá ñoàng ñeàu.39 Chuùng toàn taïi khaù Ñænh phaùt tha ûi CO2: laâu: 15–40 naêm ñoái vôùi caùc nhaø maùy vaø traïm 0 ñeán 100 naêm ñieän, 40–75 naêm ñoái vôùi ñöôøng giao thoâng, ñöôøng xe löûa vaø maïng phaân phoái ñieän. Caùc quyeát ñònh veà söû duïng ñaát vaø hình thaùi ñoâ Nhieät ñoä thò—caáu truùc vaø maät ñoä caùc thaønh phoá—coù taùc ñoäng trong hôn moät theá kyû. Vaø caùc cô sôû haï Haøm löôïng CO2 100 ñeán 300 naêm taàng laâu daøi ñoù laïi thuùc ñaåy ñaàu tö voán vaøo nhöõng yeáu toá ñi keøm (ví duï nhö ñaàu tö phaùt trieån xe oâ toâ cho caùc thaønh phoá coù maät ñoä thaáp; naêng löïc saûn xuaát ñieän vaø saûn xuaát nhieät töø ñoát khí ga sau khí coù caùc ñöôøng oáng ga), Möïc nöôùc bieån daâng khieán cho caùc neàn kinh teá bò gaén chaët vôùi loái Möïc nöôùc bieån daâng do tan soáng vaø caùc moâ hình tieâu duøng naêng löôïng. û baêng: moät vaøi thieân nieân ky Tính ì cuûa caùc nguoàn voán vaät chaát khoâng ôû Möïc nöôùc bieån daâng do ñaâu gaàn hôn trong heä khí haäu vaø coù khaû naêng û nhieät: haøng theá giaõn nô aûnh höôûng ñeán chi phí hôn laø tính khaû thi cuûa û ñeán moät thieân nieân ky ky û vieäc thöïc hieän moät muïc tieâu phaùt thaûi cuï theå — vaø tính ì naøy raát lôùn. Caùc cô hoäi ñeå chuyeån ñoåi töø tích luõy voán nhieàu caùc-bon sang ít caùc- bon khoâng ñöôïc phaân boá ñeàu theo thôøi gian.40 Trung Quoác döï kieán taêng gaáp ñoâi caùc hoaït ñoäng xaây döïng trong giai ñoaïn 2000 - 2015. Hieän nay 100 naêm 1.000 naêm Vaø soá löôïng caùc nhaø maùy ñieän chaïy baèng than Nguoàn: Nhoùm taùc giaû Baùo caùo Phaùt trieån theá giôùi, döïa treân IPCC 2001. ñöôïc döï kieán xaây döïng treân toaøn theá giôùi Chuù thích: caùc con soá ñaõ ñöôïcc caùch ñieäu; caùc bieân ñoä ô ûng chæ coù yù nghóa minh hoïa . û moãi ba trong voøng 25 naêm tôùi thì nhieàu ñeán möùc khoái löôïng phaùt thaûi CO2 trong toaøn boä voøng daøi ñeán vaøi thieân nieân kyû.37 ñôøi hoaït ñoäng cuûa chuùng seõ ngang baèng möùc Do ñoù, caùc ñoäng löïc cuûa heä khí haäu haïn phaùt thaûi cuûa taát caû moïi hoaït ñoäng ñoát chaùy cheá nhöõng noã löïc cuûa ngaøy hoâm nay baèng caùc than keå töø ñaàu kyû nguyeân coâng nghieäp ñeán giaûm thieåu trong töông lai. Ví duï nhö, ñeå oån nay.41 Chæ coù nhöõng coâng trình naèm gaàn khu ñònh khí haäu ôû möùc xaáp xæ 2°C (khoaûng 450 vöïc tröõ caùc-bon môùi coù theå ñöôïc trang bò theâm ppm CO2e), phaùt thaûi toaøn caàu seõ phaûi baét ñeå thu vaø giöõ caùc-bon (neáu vaø khi coâng ngheä ñaàu giaûm ngay töø baây giôø vaø giaûm khoaûng trôû neân coù saün veà maët thöông maïi: xem 1,5% moãi naêm. Neáu chaäm 5 naêm, seõ phaûi buø Chöông 4 vaø Chöông 7). Cho caùc nhaø maùy laïi baèng möùc giaûm phaùt thaûi nhanh hôn. Neáu naøy nghæ hoaït ñoäng tröôùc khi keát thuùc voøng quaù muoän, seõ khoâng coøn caùch naøo ñeå buø laïi: Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 15 ñôøi cuûa chuùng —neáu nhö nhöõng thay ñoåi veà giaûm chi phí giaûm thieåu.45 Cuõng caàn phaûi taïo khí haäu baét buoäc phaûi laøm nhö vaäy—seõ laø moät ñieàu kieän ñeå thích öùng, nhaát laø thoâng qua giaûi phaùp voâ cuøng toán keùm. hoaït ñoäng quaûn lyù ruûi ro vaø caùc maïng löôùi an Tính ì cuõng laø moät yeáu toá trong Nghieân sinh toát hôn ñeå baûo veä nhöõng ñoái töôïng deã bò cöùu vaø Phaùt trieån (R&D) vaø khai thaùc caùc coâng toån thöông nhaát. ngheä môùi. Caùc nguoàn naêng löôïng môùi thöôøng phaûi maát 50 naêm ñeå khai thaùc ñöôïc moät nöûa Giöõ cho chi phí giaûm vaø ñöôïc phaân boå tieàm naêng.42 Caàn coù nhöõng khoaûn ñaàu tö raát moät caùch coâng baèng. Khaû naêng chi traû tuøy lôùn cho R&D ñeå ñaûm baûo raèng caùc coâng ngheä thuoäc vaøo vieäc caùc hoaït ñoäng giaûm thieåu coù môùi saün saøng vaø coù theå thaâm nhaäp thò tröôøng hieäu quaû veà maët chi phí hay khoâng. Khi öôùc moät caùch nhanh choùng trong töông lai gaàn. tính caùc chi phí giaûm thieåu nhö ñaõ trình baøy Ñeå ñaùp öùng nhu caàu naøy, caàn coù theâm töø 100 ôû treân, caùc nhaø laäp moâ hình giaû ñònh raèng, tyû ñeán 700 tyû ñoâ la moãi naêm.43 Söï ñoåi môùi phaùt thaûi khí nhaø kính seõ giaûm ôû baát kyø ñaâu vaø cuõng raát caàn thieát trong caùc ngaønh nhö giao baát kyø khi naøo chi phí giaûm thieåu reû nhaát. ÔÛ thoâng, xaây döïng, quaûn lyù nöôùc, thieát keá ñoâ baát kyø ñaâu coù nghóa laø luoân luoân coá gaéng taêng thò, vaø nhieàu ngaønh khaùc coù aûnh höôûng ñeán hieäu quaû naêng löôïng vaø aùp duïng caùc giaûi phaùp bieán ñoåi khí haäu, vaø ñeán löôït mình, laïi chòu ít toán keùm chi phí khaùc ñeå giaûm thieåu trong aûnh höôûng cuûa bieán ñoåi khí haäu —do ñoù, söï baát kyø ngaønh naøo hay taïi baát kyø quoác gia naøo ñoåi môùi laø moät vaán ñeà coát yeáu ñeå thích öùng. khi coù cô hoäi. Baát kyø khi naøo coù nghóa laø phaân Tính ì cuõng toàn taïi trong haønh vi cuûa caùc kyø ñaàu tö cho caùc thieát bò môùi, cô sôû haï taàng, caù nhaân vaø toå chöùc. Maëc duø coù söï quan taâm hoaëc caùc döï aùn noâng nghieäp vaø laâm nghieäp maïnh meõ hôn töø phía coâng chuùng nhöng caùc nhaèm giaûm thieåu chi phí vaø giöõ cho caùc neàn haønh vi vaãn chöa thay ñoåi nhieàu. Caùc coâng kinh teá khoâng bò gaén chaët vôùi nhieàu caùc-bon, ngheä hieäu quaû naêng löôïng hieän coù vaãn chöa khieán cho vieäc thay ñoåi sau naøy trôû neân raát ñöôïc chaáp nhaän maëc duø chuùng khaù hieäu quaû toán keùm. Nôùi loûng quy taéc “ôû baát kyø ñaâu vaø baát vaø coù khaû naêng töï buø ñaép chi phí. Hoaït ñoäng kyø khi naøo”—ñieàu naøy chaéc chaén seõ xaûy ra R&D cho naêng löôïng taùi taïo vaãn chöa ñöôïc trong theá giôùi thöïc, nhaát laø khi thieáu cô cheá caáp ñuû voán. Ngöôøi noâng daân vaãn ñöôïc khuyeán giaù caùc-bon toaøn caàu—seõ laøm taêng ñaùng keå khích töôùi quaù nhieàu cho caây troàng, trong khi chi phí giaûm thieåu. vieäc naøy aûnh höôûng ñeán söû duïng naêng löôïng, Haøm yù ôû ñaây laø noã löïc toaøn caàu seõ mang laïi vì naêng löôïng laø ñaàu vaøo quan troïng ñeå cung thaønh quaû to lôùn —taát caû caùc nhaø phaân tích caáp vaø xöû lyù nöôùc. Xaây döïng vaãn tieáp tuïc phaùt ñeàu thoáng nhaát yù kieán veà ñieåm naøy. Neáu moät trieån ôû caùc khu vöïc deã xaûy ra nguy cô, vaø cô sôû nöôùc hay moät nhoùm caùc nöôùc khoâng giaûm haï taàng vaãn ñöôïc thieát keá theo caùc ñieàu kieän thieåu, thì nhöõng nöôùc khaùc seõ phaûi coù nhöõng khí haäu cuûa quaù khöù.44 Thay ñoåi haønh vi vaø giaûi phaùp giaûm thieåu toán keùm hôn ñeå ñaït caùc muïc tieâu cuõng nhö tieâu chuaån cuûa caùc toå ñöôïc muïc tieâu ñaõ ñöa ra cho toaøn caàu. Ví duï chöùc laø moät vieäc khoù vaø thöôøng dieãn bieán raát nhö, theo moät öôùc tính, söï khoâng tham gia chaäm, nhöng vieäc naøy ñaõ töøng ñöôïc thöïc hieän cuûa Hoa Kyø vaøo nghò ñònh Kyoto, trong khi tröôùc kia (xem Chöông 8). ñaây laø nöôùc chieám ñeán 20% phaùt thaûi toaøn theá giôùi, seõ khieán chi phí ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu Haønh ñoäng cuøng nhau: Vì söï coâng baèng ban ñaàu taêng theâm 60%.46 vaø hieäu quaû. Söï coâng baèng vaø tính hieäu quaû laø nhöõng Haønh ñoäng taäp theå laø ñieàu caàn thieát ñeå ñöông nguyeân nhaân ñeå xaây döïng caùc coâng cuï taøi ñaàu moät caùch hieäu quaû vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø chính coù theå taùch baïch giöõa beân cung caáp taøi 16 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 caùch ñaùng keå. Töø caùi nhìn cöïc ñoan, söï thieáu HOÄP 4 Caùc maïng löôùi an sinh: Töø hoã trôï thu nhaäp ñeán giaûm bôùt khaû naêng deã bò toån thöông bôûi bieán voán taøi chính seõ daãn ñeán tình traïng trì hoaõn ñoåi khí haäu noã löïc giaûm thieåu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån Töø raát laâu trong lòch söû, Baêng-la-ñeùt laáy vieäc laøm thöôøng ñöôïc trieån khai ñeán naêm 2020, vaø ñieàu ñoù seõ khieán cho chi ñaõ coù nhieàu luõ luït vaø loác toá, vaø nhöõng trong muøa noâng nhaøn vaø ñöôïc môû phí oån ñònh möùc taêng nhieät ñoä ôû 2°C taêng thieân tai naøy coù theå seõ trôû neân roäng trong caùc thôøi kyø coù tình traïng gaàn gaáp ñoâi.48 Vôùi öôùc tính chi phí giaûm thieåu thöôøng xuyeân vaø nghieâm troïng hôn. khaån caáp. Chöông trình naøy cuõng Chính phuû ñaõ xaây döïng caùc maïng ñöôïc thöïc hieän vôùi söï phoái hôïp cuûa seõ taêng theâm töø 4 ñeán 25 nghìn tyû ñoâ la trong löôùi an sinh coù theå ñieàu chænh khaù deã chính quyeàn ñòa phöông, nhöng vieäc theá kyû tôùi49, nhöõng thieät haïi do trì hoaõn noã daøng khi caàn öùng phoù vôùi caùc haäu quaûn lyù chöông trình ñöôïc thöïc hieän löïc giaûm thieåu seõ lôùn ñeán möùc caùc nöôùc coù quaû cuûa bieán ñoåi khí haäu. Caùc ví duï thoâng qua moät hôïp ñoàng phuï kyù vôùi thaønh coâng nhaát laø chöông trình caùc toå chöùc phi chính phuû ôû nhieàu thu nhaäp cao cam keát haïn cheá bieán ñoåi khí cung caáp thöïc phaåm cho nhoùm deã bò vuøng trong nöôùc. Nhìn chung, nhöõng haäu nguy hieåm coù theå thaáy roõ nhöõng lôïi ích toån thöông, chöông trình ñoåi coâng ngöôøi lao ñoäng coù maët taïi khu vöïc kinh teá khi cung caáp taøi chính cho caùc nöôùc lao ñoäng laáy löông thöïc, vaø moät laøm vieäc coù theå ñöôïc nhaän vieäc laøm, chöông trình baûo ñaûm vieäc laøm môùi. nhöng thoâng thöôøng, coâng vieäc ñang phaùt trieån ñeå hoï coù nhöõng haønh ñoäng Chöông trình cung caáp thöïc khoâng ñuû cho taát caû moïi ngöôøi neân giaûm thieåu sôùm.50 Nhìn chung, toång chi phí phaåm cho caùc nhoùm deã bò toån phaûi phaân boå theo cô cheá luaân giaûm thieåu coù theå giaûm moät caùch ñaùng keå thöông ñöôïc thöïc hieän lieân tuïc, trong phieân. taát caû moïi thôøi kyø, vaø thöôøng bao Caùc chöông trình cuûa Baêng-la- thoâng qua caùc cô cheá taøi chính caùc-bon hoaït phuû khoaûng 2 trieäu hoä daân. Nhöng ñeùt vaø caùc chöông trình ôû AÁn Ñoä hay ñoäng toát, caùc chuyeån giao voán taøi chính vaø caùc chöông trình naøy ñöôïc thieát keá ñeå coù nhöõng nôi khaùc ñaõ ñem laïi moät soá daáu hieäu giaù caû coù theå giuùp öôùc löôïng keát quaû theå môû roäng ngay khi xaûy ra khuûng baøi hoïc. Ñeå öùng phoù nhanh, caàn hoaûng: ngay sau côn baõo naêm 2008, ñaûm baûo khaû naêng tieáp caän nhanh maø giaû ñònh “ôû baát kyø ñaâu vaø baát kyø khi chöông trình ñaõ ñöôïc môû roäng ra 10 vôùi nguoàn voán, vaø caàn coù caùc quy naøo”mang laïi. trieäu hoä daân. Vieäc xaùc ñònh ñoái töôïng taéc xaùc ñònh ñoái töôïng muïc tieâu ñeå muïc tieâu do chính quyeàn cô sôû tieán nhaän dieän ñuùng nhöõng ngöôøi caàn hoã haønh döôùi söï giaùm saùt cuûa cô quan trôï—laø nhöõng ngöôøi ngheøo laâu daøi Quaûn lyù ruûi ro toát hôn vaø baûo veä nhöõng quaûn lyù haønh chính ñòa phöông vaø hay nhöõng ngöôøi chæ caàn hoã trôï taïm ngöôøi ngheøo nhaát. ÔÛ nhieàu nôi, nhöõng ruûi ñöôïc ñaùnh giaù laø khaù toát. thôøi— vaø thuû tuïc caàn ñöôïc thoáng ro ít khi xaûy ra tröôùc ñaây ñang caøng ngaøy caøng Chöông trình baûo ñaûm vieäc laøm nhaát tröôùc khi xaûy ra cuù soác. Coù theå aùp duïng cho nhöõng caù nhaân hoaøn xaùc ñònh saün moät danh muïc caùc döï trôû neân phoå bieán hôn. Luõ luït tröôùc ñaây raát toaøn khoâng coù nguoàn thu nhaäp naøo aùn “saün saøng trieån khai ngay” vaø phuø hieám xaûy ra ôû chaâu Phi nhöng hieän nay caøng khaùc (bao goàm caû khaû naêng tieáp caän hôïp ñeå taêng khaû naêng choáng chòu ngaøy caøng taêng, vaø côn baõo bieån ñaàu tieân ghi caùc maïng löôùi an sinh khaùc) vaø cung (tröõ nöôùc, caùc heä thoáng töôùi noâng caáp vieäc laøm ñeán 100 ngaøy vôùi möùc nghieäp, taùi troàng röøng, vaø laøm keø keát nhaän ñöôïc ôû Nam Ñaïi Taây Döông ñaõ taán coâng löông töông ñöông möùc thu nhaäp töø hôïp môû roäng gaáp ñoâi thaønh ñöôøng ñi Bra-xin vaøo naêm 2004.51 Giaûm bôùt ruûi ro thieân noâng nghieäp vaøo muøa noâng nhaøn. ôû nhöõng vuøng ñaát thaáp). Kinh tai-thoâng qua caùc heä thoáng caûnh baùo sôùm döïa Yeáu toá baûo ñaûm seõ giuùp cho nhöõng nghieäm töø AÁn Ñoä vaø Baêng-la-ñeùt ai caàn hoã trôï ñeàu nhaän ñöôïc söï hoã cuõng cho thaáy raèng, caàn coù nhöõng vaøo coäng ñoàng, heä thoáng giaùm saùt khí haäu, cô trôï. Neáu chöông trình khoâng cung höôùng daãn chuyeân moân (caùc kyõ sö) sôû haï taàng an toaøn hôn, cuûng coá vaø thöïc thi caáp ñöôïc vieäc laøm, ñoái töôïng hoã trôï veà löïa choïn, thieát keá vaø thöïc thi caùc caùc boä luaät xaây döïng vaø phaân vuøng, cuøng vôùi seõ ñöôïc nhaän löông ñaày ñuû cho 40 coâng trình coâng ích vaø döï aùn trang ngaøy vaø moät nöûa löông cho 60 ngaøy thieát bò. caùc bieän phaùp khaùc-trôû neân quan troïng hôn coøn laïi. trong boái caûnh bieán ñoåi khí haäu. Caùc ñoåi môùi Chöông trình ñoåi coâng lao ñoäng Nguoàn: ñoùng goùp cuûa Qaiser Khan. veà taøi chính vaø theå cheá cuõng coù theå haïn cheá caùc ruûi ro ñoái vôùi söùc khoûe vaø sinh keá. Ñieàu chính cho hoaït ñoäng giaûm thieåu vôùi nôi thöïc naøy ñoøi hoûi nhöõng haønh ñoäng trong nöôùc- hieän giaûm thieåu. Neáu khoâng thì tieàm naêng nhöng haønh ñoäng trong nöôùc seõ ñöôïc taêng giaûm thieåu lôùn ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån cöôøng hôn nhieàu neáu ñöôïc hoã trôï bôûi nguoàn (65–70% giaûm phaùt thaûi, coäng theâm 45–70% taøi chính vaø kinh nghieäm quoác teá veà nhöõng ñaàu tö giaûm thieåu toaøn caàu vaøo naêm 2030)47 thoâng leä toát nhaát. seõ khoâng ñöôïc huy ñoäng ñaày ñuû, khieán cho Nhöng nhö thaûo luaän ôû Chöông 2, tích chi phí ñeå ñaït muïc tieâu ñaõ ñònh taêng moät cöïc giaûm thieåu ruûi ro seõ khoâng bao giôø ñuû vì Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 17 luoân luoân coù moät phaàn ruûi ro toàn ñoïng laïi caàn thieân tai nhö baõo bieån hay ñoäng ñaát gaây taøn ñöôïc quaûn lyù thoâng qua caùc cô cheá chuaån bò phaù.54 Nhöõng quyõ nhö vaäy coù theå caàn ñöôïc vaø öùng phoù toát hôn. Do ñoù, quaù trình phaùt coäng ñoàng quoác teá hoã trôï. Nhìn chung, caùc trieån coù theå phaûi dieãn ra theo moät caùch khaùc, nöôùc coù thu nhaäp cao ñoùng vai troø coát yeáu vaø nhaán maïnh nhieàu hôn vaøo caùc ruûi ro khí trong vieäc ñaûm baûo raèng caùc nöôùc ñang phaùt haäu vaø thôøi tieát. Hôïp taùc quoác teá coù theå giuùp trieån coù theå tieáp caän kòp thôøi caùc nguoàn löïc phaàn naøo, ví duï nhö thoâng qua caùc noã löïc taäp caàn thieát khi xaûy ra cuù soác, coù theå laø thoâng qua trung ñeå caûi thieän vieäc taïo ra thoâng tin khí vieäc hoã trôï caùc quyõ ñaõ noùi hoaëc thoâng qua haäu vaø ñaûm baûo söï saün coù thoâng tin (xem cung caáp tröïc tieáp nguoàn voán khaån caáp. Chöông 7) cuõng nhö chia seû caùc thoâng leä toát Nhöng baûo hieåm vaø caáp voán khaån caáp chæ nhaát ñeå ñöông ñaàu vôùi khí haäu ñang bieán ñoåi laø moät phaàn trong khung quaûn lyù ruûi ro roäng vaø seõ coøn bieán ñoäng nhieàu hôn.52 hôn. Caùc chính saùch xaõ hoäi seõ coù vai troø quan Baûo hieåm laø moät coâng cuï khaùc ñeå quaûn lyù troïng hôn trong vieäc giuùp moïi ngöôøi ñöông phaàn ruûi ro coøn laïi, nhöng baûo hieåm cuõng coù ñaàu vôùi caùc nguy cô ngaøy caøng thöôøng xuyeân, nhöõng haïn cheá cuûa noù. Ruûi ro khí haäu ñang gia lieân tuïc vaø aûnh höôûng ñeán sinh keá cuûa hoï. Caùc taêng theo höôùng gaây ra aûnh höôûng ñoàng thôøi chính saùch xaõ hoäi giuùp giaûm bôùt khaû naêng deã ñeán nhieàu khu vöïc hoaëc nhieàu nhoùm ñoâng bò toån thöông veà maët kinh teá vaø xaõ hoäi vaø taêng daân, do ñoù seõ raát khoù baûo hieåm. Thaäm chí caû cöôøng khaû naêng choáng chòu vôùi bieán ñoåi khí khi coù baûo hieåm, nhöõng toån thaát do thieân tai haäu. Moät coäng ñoàng daân cö khoûe maïnh vaø (nhö luõ luït hoaëc haïn haùn nghieâm troïng) cuõng ñöôïc giaùo duïc toát vôùi khaû naêng tieáp caän baûo khoâng theå ñöôïc buø ñaép hoaøn toaøn cho caùc caù trôï xaõ hoäi seõ coù theå ñöông ñaàu toát hôn vôùi caùc nhaân, coäng ñoàng, vaø khu vöïc tö nhaân. Trong cuù soác khí haäu vaø bieán ñoåi khí haäu. Caùc chính ñieàu kieän khí haäu deã thay ñoåi hôn, chính phuû saùch baûo trôï xaõ hoäi, neáu ñaõ coù thì phaûi ñöôïc caùc nöôùc seõ ngaøy caøng ñoùng vai troø cöùu caùnh cuûng coá, vaø neáu chöa coù thì phaûi ñöôïc xaây cuoái cuøng trong lónh vöïc baûo hieåm vaø coù traùch döïng vaø thieát keá sao cho coù theå trieån khai vaø nhieäm aån trong hoã trôï taùi thieát vaø khoâi phuïc môû roäng nhanh choùng sau khi xaûy ra moät cuù sau thieân tai. Ñieàu naøy ñoøi hoûi caùc chính phuû soác.55 Xaây döïng nhöõng maïng löôùi an sinh xaõ phaûi baûo veä khaû naêng thanh khoaûn cuûa mình hoäi ôû nhöõng nöôùc chöa coù laø ñieàu heát söùc trong nhöõng thôøi kyø khuûng hoaûng, ñaëc bieät laø quan troïng, vaø Baêng-la-ñeùt laø moät ví duï cho trong tröôøng hôïp caùc nöôùc ngheøo hôn hoaëc thaáy vieäc naøy coù theå thaønh hieän thöïc keå caû ôû nhoû hôn vaø deã bò toån thöông veà maët taøi chính nhöõng nöôùc raát ngheøo (xem Hoäp 4). Caùc cô do taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu: ví duï nhö, quan phaùt trieån coù theå giuùp phoå bieán caùc moâ côn baõo Ivan ñaõ gaây ra nhöõng thieät haïi töông hình maïng löôùi an sinh xaõ hoäi ñaõ thaønh coâng ñöông vôùi 200% GDP cuûa Greâ-na-ña.53 Khaû vaø ñieàu chænh caùc moâ hình cho phuø hôïp vôùi naêng cung caáp voán ngay laäp töùc ñeå trieån khai nhöõng nhu caàu xuaát phaùt töø aûnh höôûng cuûa quaù trình taùi thieát vaø khoâi phuïc seõ giaûm bôùt bieán ñoåi khí haäu. nhöõng aûnh höôûng cuûa thieân tai ñoái vôùi quaù trình phaùt trieån. Ñaûm baûo ñuû löông thöïc vaø nöôùc cho taát caû Caùc quyõ ña quoác gia vaø taùi baûo hieåm cuõng caùc quoác gia. Haønh ñoäng quoác teá coù yù nghóa coù theå coù ích. Quyõ Baûo hieåm Ruûi ro Thieân tai coát yeáu trong quaûn lyù caùc thaùch thöùc veà an Ca-ri-beâ baûo hieåm cho caùc ruûi ro ôû 16 nöôùc ninh löông thöïc vaø nöôùc saïch phaùt sinh do söï thuoäc vuøng Ca-ri-beâ, vaø cuûng coá thò tröôøng taùi keát hôïp giöõa bieán ñoåi khí haäu vôùi söùc eùp daân baûo hieåm ñeå cung caáp thanh khoaûn cho chính soá —keå caû khi naêng suaát noâng nghieäp vaø hieäu phuû caùc quoác gia naøy ngay sau khi xaûy ra caùc quaû söû duïng nöôùc ñaõ ñöôïc caûi thieän. Moät 18 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 phaàn naêm nguoàn nöôùc ngoït coù theå taùi taïo treân soá thò tröôøng, taát caû nhöõng haønh ñoäng naøy coù theá giôùi ñang ñöôïc chia seû giöõa caùc quoác gia,56 theå khieán cho maäu dòch löông thöïc hieäu quaû bao goàm 261 löu vöïc soâng xuyeân bieân giôùi. hôn vaø traùnh ñöôïc nhöõng dao ñoäng lôùn veà giaù. Ñaây laø ngoâi nhaø cho 40% daân soá theá giôùi vaø Cuõng coù theå phoøng traùnh söï leân xuoáng veà giaù ñöôïc ñieàu chænh bôûi hôn 150 hieäp öôùc quoác caû baèng caùch ñaàu tö döï tröõ chieán löôïc caùc loaïi teá, tuy khoâng phaûi bao giôø cuõng bao goàm taát nguõ coác vaø löông thöïc chính, vaø ñaàu tö cho caû caùc quoác gia trong löu vöïc.57 Neáu muoán caùc coâng cuï phoøng ngöøa ruûi ro.60 quaûn lyù caùc nguoàn taøi nguyeân naøy moät caùch chaët cheõ hôn, caùc quoác gia seõ phaûi môû roäng Haønh ñoäng theo moät caùch khaùc: hôïp taùc taïi caùc thuûy vöïc quoác teá thoâng qua chuyeån ñoåi caùc heä thoáng naêng nhöõng hieäp öôùc quoác teá môùi hoaëc söûa ñoåi löôïng; saûn xuaát löông thöïc vaø ra nhöõng hieäp öôùc ñaõ coù. Heä thoáng phaân phoái quyeát ñònh nöôùc caàn ñöôïc ñieàu chænh do söï bieán ñoäng Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu giaûm phaùt thaûi caàn ngaøy caøng taêng, vaø söï hôïp taùc chæ coù theå thaønh thieát, caàn phaûi chuyeån ñoåi caùc heä thoáng naêng coâng neáu taát caû caùc quoác gia trong löu vöïc löôïng cuõng nhö caùch thöùc quaûn lyù noâng ñeàu tham gia vaø nhaän traùch nhieäm quaûn lyù nghieäp, söû duïng ñaát vaø röøng (xem Hình 7). nguoàn nöôùc. Nhöõng chuyeån ñoåi naøy caàn phaûi keát hôïp vôùi Töông töï, söï gia taêng tình traïng khoâ haïn caùc thích öùng caàn thieát ñoái vôùi bieán ñoåi khí ôû nhöõng quoác gia voán ñaõ phaûi nhaäp khaåu haäu. Töø vieäc neân troàng loaïi caây naøo hay neân phaàn lôùn nhu caàu löông thöïc trong nöôùc, phaùt trieån naêng löïc thuûy ñieän ñeán möùc ñoä cuøng vôùi nhöõng söï kieän cöïc ñoan xaûy ra naøo, thì caùc quyeát ñònh cuõng phaûi löôøng tröôùc thöôøng xuyeân hôn vaø söï taêng tröôûng daân soá vaø vôùi nhieàu keát quaû taùc ñoäng khí haäu maø chuùng thu nhaäp, seõ laøm cho nhu caàu nhaäp khaåu ta coù theå phaûi ñöông ñaàu trong töông lai, thay löông thöïc tieáp tuïc taêng.58 Nhöng caùc thò vì chæ thích öùng moät caùch toái öu vôùi ñieàu kieän tröôøng löông thöïc toaøn caàu voán raát moûng khí haäu trong quaù khöù. manh—vì chæ coù moät soá khaù ít caùc quoác gia xuaát khaåu löông thöïc.59 Do ñoù, nhöõng thay Thuùc ñaåy moät cuoäc caùch maïng naêng ñoåi nhoû trong cung hoaëc caàu ñeàu coù theå taïo ra löôïng thöïc söï. Neáu coù nguoàn taøi chính thì nhöõng aûnh höôûng lôùn ñeán giaù löông thöïc. Vaø coù theå giaûm phaùt thaûi ñuû nhieàu hoaëc ñuû caùc nöôùc nhoû vôùi quyeàn löïc thò tröôøng nhoû seõ nhanh maø khoâng phaûi hy sinh söï taêng khoù ñaûm baûo ñöôïc löôïng nhaäp khaåu löông tröôûng khoâng? Haàu heát caùc moâ hình cho thaáy thöïc oån ñònh. raèng, ñieàu ñoù hoaøn toaøn coù theå laøm ñöôïc, Ñeå ñaûm baûo ñuû nöôùc vaø dinh döôõng cho maëc duø khoâng moâ hình naøo cho raèng ñoù laø taát caû moïi ngöôøi, theá giôùi seõ phaûi döïa vaøo moät vieäc deã daøng (xem Chöông 4). Hieäu quaû heä thoáng thöông maïi caûi tieán vaø ít bò aûnh naêng löôïng cao hôn moät caùch ñaùng keå, quaûn höôûng bôûi nhöõng dao ñoäng lôùn veà giaù caû. Taïo lyù nhu caàu naêng löôïng chaët cheõ hôn, vaø taêng ñieàu kieän cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån tieáp quy moâ khai thaùc caùc nguoàn ñieän phaùt thaûi caän thò tröôøng thoâng qua giaûm bôùt caùc raøo caûn CO2 thaáp hieän coù seõ laø nhöõng bieän phaùp coù thöông maïi, xaây döïng heä thoáng giao thoâng coù theå giaûm moät nöûa phaùt thaûi caàn thieát ñeå theá theå choáng chòu caùc ñieàu kieän thôøi tieát (ví duï giôùi ñi treân con ñöôøng höôùng tôùi muïc tieâu nhö taêng khaû naêng tieáp caän vôùi caùc tuyeán 2°C (xem Hình 8). Nhieàu bieän phaùp ñem laïi ñöôøng coù theå ñi ñöôïc quanh naêm), caûi tieán nhöõng lôïi ích ñoàng thôøi raát lôùn, nhöng bò caûn caùc phöông phaùp ñaáu thaàu, vaø cung caáp trôû bôûi nhöõng trôû ngaïi taøi chính vaø theå cheá, thoâng tin toát hôn veà khí haäu cuõng nhö caùc chæ voán raát khoù vöôït qua. Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 19 Nhö vaäy, caùc coâng ngheä vaø thoâng leä ñaõ bieát trình thöông maïi vaø phaùt trieån coâng nghieäp coù theå tieát kieäm thôøi gian-neáu ñöôïc môû roäng hieäu quaû hôn veà naêng löôïng, neân caàn phaûi quy moâ. Ñeå ñaït ñöôïc ñieàu ñoù, ñònh giaù naêng ñöa ra caùc öu ñaõi ñeå khuyeán khích caùc doanh löôïng thích hôïp laø vieäc heát söùc caàn thieát. Caét nghieäp naøy tieát kieäm naêng löôïng. Ñieàu naøy coù giaûm trôï caáp vaø taêng thueá nhieân lieäu laø vieäc theå ñöôïc thöïc hieän baèng caùch taùch rieâng lôïi khoù khaên veà maët chính trò, nhöng söï leân nhuaän cuûa doanh nghieäp khoûi doanh soá toång, xuoáng giaù daàu vaø khí töï nhieân trong thôøi gian thay vaøo ñoù, lôïi nhuaän seõ taêng theo nhöõng gaàn ñaây khieán cho ñaây laø thôøi ñieåm thích hôïp thaønh coâng trong tieát kieäm naêng löôïng. Ñaây laø ñeå laøm nhö vaäy. Treân thöïc teá, caùc nöôùc chaâu caùch tieáp caän trong chöông trình tieát kieäm AÂu ñaõ taän duïng cuoäc khuûng hoaûng daàu löûa naêng löôïng xuaát saéc ôû California: vieäc aùp naêm 1974 ñeå ñöa ra aùp duïng thueá nhieân lieäu duïng chöông trình naøy ñaõ trôû thaønh moät ñieàu cao. Keát quaû laø nhu caàu nhieân lieäu giaûm kieän cho baát kyø tieåu bang naøo ôû Hoa Kyø muoán xuoáng moät nöûa so vôùi khi giaù nhieân lieäu xaáp nhaän taøi trôï hieäu quaû naêng löôïng töø goùi kích xæ möùc ôû Hoa Kyø.61 Töông töï, giaù ñieän ôû chaâu thích taøi chính cuûa Lieân bang Hoa Kyø trong AÂu cao gaáp ñoâi so vôùi Hoa Kyø, vaø möùc tieâu thuï naêm 2009. ñieän treân ñaàu ngöôøi ôû chaâu AÂu chæ baèng moät Vôùi naêng löôïng taùi taïo, caùc thoûa thuaän mua nöûa ôû Hoa Kyø.62 Giaù caû laø nguyeân nhaân taïi sao ñieän daøi haïn naèm trong phaïm vi luaät ñònh möùc phaùt thaûi treân ñaàu ngöôøi ôû chaâu AÂu (10 ñaûm baûo khaû naêng tieáp caän löôùi ñieän môû vaø taán CO2e) chöa baèng moät nöûa ôû Hoa Kyø (23 coâng baèng cho caùc nhaø saûn xuaát ñieän ñoäc laäp taán).63 Trôï caáp naêng löôïng toaøn caàu ôû caùc seõ coù söùc huùt lôùn vôùi caùc nhaø ñaàu tö. Vieäc naøy nöôùc ñang phaùt trieån ñöôïc öôùc tính ôû möùc coù theå ñöôïc thöïc hieän thoâng qua quy ñònh baét 310 tyû ñoâ la vaøo naêm 2007,64 vaø mang laïi lôïi buoäc mua naêng löôïng taùi taïo ôû moät möùc giaù coá ích phaàn lôùn cho caùc nhoùm daân soá coù thu ñònh (ñöôïc goïi laø bieåu giaù feed- in tariff) nhö nhaäp cao. ôû Ñöùc vaø Taây Ban Nha; hoaëc thoâng qua caùc Hôïp lyù hoùa trôï caáp naêng löôïng ñeå höôùng tôùi ñoái töôïng laø ngöôøi ngheøo vaø khuyeán khích Hình 7 Phaùt tha ûi CO2e toaøn caàu theo ngaønh: Khoâng chæ naêng löôïng ûi chính maø noâng nghieäp vaø laâm nghieäp cuõng laø nhöõng nguoàn phaùt tha giao thoâng vaø naêng löôïng beàn vöõng coù theå Chaát tha ûi giaûm phaùt thaûi CO2 toaøn caàu vaø ñem laïi moät vaø nöôùc tha ûi loaït lôïi ích khaùc. Nhöng ñònh giaù chæ laø moät Thay ñoåi söû Naêng löôïng duïng ñaát vaø coâng cuï ñeå trieån khai chöông trình hieäu quaû laâm nghieäp naêng löôïng, vaø chöông trình naøy coù theå bò aûnh höôûng bôûi caùc thaát baïi cuûa thò tröôøng, chi phí giao dòch cao vaø caùc trôû ngaïi taøi chính. Noâng nghieäp Do ñoù, cuõng caàn phaûi coù caùc ñònh möùc, caûi caùch luaät ñònh vaø öu ñaõi taøi chính—vaø phaûi Giao thoâng hieäu quaû veà maët chi phí. Caùc tieâu chuaån veà Caùc khu daân Coâng nghieäp cö vaø toøa nhaø hieäu quaû vaø chöông trình quaûng caùo coù theå thöông maïi toán keùm khoaûng 1,5 xu (ñoâ la Myõ) cho moãi Nguoàn: IPCC 2007a, hình 2.1. kwh, ít hôn nhieàu so vôùi baát kyø giaûi phaùp caáp Chuù thích: Ty û leä khí nhaø kính nhaân taïo (do con ngöôøi taïo ra) vaøo naêm ñieän naøo khaùc,65 trong khi caùc chæ tieâu hieäu 2004, tính baèng CO2e (xem hình 1 ñeå bieát ñònh nghóa veà CO2e). Phaùt thaûi lieân quan ñeán sö û duïng ñaát vaø thay ñoåi sö û duïng ñaát, ví duï nhö quaû naêng löôïng coâng nghieäp khuyeán khích phaân boùn noâng nghieäp, chaên nuoâi, chaët phaù röøng vaø ñoát röøng, chieám söï ñoåi môùi vaø taêng tính caïnh tranh.66Vaø bôûi vì khoa ûng 30% toång phaùt tha ûi khí nhaø kính. Caùc-bon ñöôïc haáp thu vaøo caây röøng, thöïc vaät khaùc vaø ñaát taïo ra moät “oå” caùc-bon lôùn, do ñoù ca ûi caùc doanh nghieäp coâng ích coù theå laø nhöõng tieán qua ûm khí nhaø kính ûn lyù ñaát coù vai troø thieát yeáu trong caùc noã löïc gia keânh hieäu quaû ñeå vieäc laøm nhaø, xaây caùc coâng trong baàu khí quyeån. 20 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 tieâu chuaån ñaàu tö naêng löôïng taùi taïo trong ñoù lieäu sinh hoïc theá heä hai, vaø quang ñieän maët yeâu caàu moät tyû leä toái thieåu trong toång caùc trôøi coù yù nghóa heát söùc quan troïng. nguoàn naêng löôïng phaûi laø naêng löôïng taùi taïo, Moät soá trong caùc coâng ngheä môùi caàn thieát nhö nhieàu bang ôû Hoa Kyø ñaõ trieån khai.67 ñaõ xuaát hieän roäng raõi. Caùc döï aùn trình dieãn Ñieàu quan troïng laø, nhu caàu deã döï ñoaùn hôn thu vaø tröõ caùc-bon ñang ñöôïc trieån khai seõ coù theå giaûm bôùt chi phí saûn xuaát naêng nhöng chæ môùi tröõ ñöôïc khoaûng 4 trieäu taán löôïng taùi taïo, vaø ñieàu naøy coù lôïi cho taát caû caùc CO2 moãi naêm.68 Ñeå chöùng minh ñöôïc ñaày ñuû nöôùc. Treân thöïc teá, kinh nghieäm cho thaáy tính khaû thi vaø beàn vöõng cuûa coâng ngheä naøy ôû raèng, so vôùi ñoåi môùi coâng ngheä thì döï baùo nhu caùc khu vöïc vaø ñieàu kieän khaùc nhau, seõ caàn caàu thaäm chí coøn coù theå taùc ñoäng maïnh hôn ñeán khoaûng 30 nhaø maùy quy moâ ñaày ñuû vôùi ñeán vieäc giaûm giaù (xem Hình 9). toång chi phí töø 75 ñeán 100 tyû USD.69 Caàn ñaït Nhöng caùc coâng ngheä môùi laø ñieàu khoâng ñöôïc coâng suaát tröõ 1 tyû taán CO2 moãi naêm vaøo theå thieáu: moãi moät moâ hình naêng löôïng ñöôïc naêm 2020 ñeå duy trì möùc taêng nhieät ñoä ôû 2°C. ñaùnh giaù cho Baùo caùo naøy ñeàu keát luaän raèng, Caùc ñaàu tö nghieân cöùu nhieân lieäu sinh khoâng theå ñeán ñöôïc con ñöôøng 2°C neáu chæ hoïc cuõng raát caàn thieát. Neáu môû roäng saûn xuaát nhôø vaøo hieäu quaû naêng löôïng vaø phoå bieán caùc baèng caùch söû duïng theá heä nhieân lieäu sinh hoïc coâng ngheä hieän taïi. Caùc coâng ngheä môùi hoaëc hieän taïi thì seõ laøm maát nhieàu dieän tích röøng môùi xuaát hieän, nhö thu vaø tröõ caùc-bon, nhieân vaø ñoàng coû töï nhieân vaø caïnh tranh vôùi saûn Hình 8 û caùc bieän phaùp vaø coâng ngheä tieân tieán hieän coù, khoâng pha Danh saùch ñaày ñu ûi phaùp ñôn gia ûi gia ûn maø kyø dieäu, ñeå theá giôùi coù theå ñi treân con ñöôøng ñaït muïc tieâu 2°C û taán) CO2e (ty uõ öc g-nh ûm nhu caàu Gia ñoän -haønh áp tuïc Tie Naêng löôïng taùi taïo (thu ûy ñieän, maët trôøi, gioù, naêng löôïng sinh hoïc) Haït nhaân Tieáp tuïc-h aønh ñ Thu vaø tröõ caùc-bon oäng-nhö cuõ hoùa thaïch Caùc ‘beå’ caùc-bon trong röøng Caùc khí nhaø kính khaùc (CH4, N2O, caùc khí F) Chuyeån ñoåi nhieân lieäu hoùa thaïch (töø than thaønh khí ga) Naêm Nguoàn: Nhoùm soaïn tha ûa IIASA 2009 ûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi, vôùi soá lieäu cu Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 21 xuaát löông thöïc.70 Caùc nhieân lieäu sinh hoïc söû duïng quaù möùc taøi nguyeân, seõ tieáp tuïc bò thuoäc theá heä thöù hai döïa vaøo caùc loaïi caây phi ñe doïa hôn nöõa bôûi bieán ñoåi khí haäu. Saûn xuaát löông thöïc, do ñoù coù theå laøm giaûm söï caïnh nhieàu hôn vaø baûo veä toát hôn trong ñieàu kieän tranh vôùi noâng nghieäp, do söû duïng ít ñaát hôn. khí haäu khaéc nghieät hôn, ñoàng thôøi giaûm phaùt Nhöng chuùng vaãn coù theå daãn ñeán söï maát maùt thaûi khí nhaø kính laø moät yeâu caàu cao. Ñeå thöïc ñaát chaên thaû gia suùc vaø caùc heä sinh thaùi ñoàng hieän, caàn phaûi quaûn lyù caùc nhu caàu caïnh coû, ñoàng thôøi taïo ra söï caïnh tranh veà nguoàn tranh veà ñaát vaø nöôùc cuûa ngaønh noâng nghieäp, nöôùc.71 heä sinh thaùi röøng vaø caùc heä sinh thaùi khaùc, caùc Ñeå coù ñöôïc nhöõng ñoät phaù trong caùc coâng ñoâ thò vaø ngaønh naêng löôïng. ngheä thoâng minh vôùi khí haäu, seõ caàn ñeán Nhö vaäy, noâng nghieäp seõ phaûi ñaït naêng nhöõng chi tieâu lôùn hôn nhieàu ñeå nghieân cöùu, suaát cao hôn, saûn xuaát ñöôïc nhieàu caây troàng phaùt trieån, thöû nghieäm vaø khai thaùc. Nhö ñaõ hôn töø moãi gioït nöôùc vaø töø moãi heùc-ta ñaát— noùi ôû treân, chi tieâu coâng vaø chi tieâu tö nhaân maø khoâng laøm taêng caùc chi phí moâi tröôøng treân toaøn caàu cho caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu, hieän ñang gaén lieàn vôùi thaâm canh noâng phaùt trieån vaø khai thaùc naêng löôïng vaãn raát nghieäp. Vaø caùc xaõ hoäi seõ phaûi noã löïc hôn khieâm toán, caû veà phöông dieän nhu caàu öôùc nhieàu ñeå baûo veä caùc heä sinh thaùi. Ñeå traùnh tính cuõng nhö khi so saùnh vôùi nhöõng gì ñöôïc khoâng laáy theâm ñaát cho muïc ñích canh taùc vaø ñaàu tö cho caùc ngaønh saùng taïo. Chi tieâu môû roäng thaønh ñaát vaø röøng “khoâng quaûn lyù”, khieâm toán nghóa laø chaäm tieán trieån, vaø naêng naêng suaát noâng nghieäp coù theå phaûi taêng löôïng taùi taïo môùi chæ chieám 0,4% toång soá caùc khoaûng 1,8% moãi naêm, so vôùi 1% moãi naêm khi baèng saùng cheá.72 Hôn nöõa, caùc nöôùc ñang khoâng coù bieán ñoåi khí haäu.73 Phaàn lôùn söï taêng phaùt trieån caàn ñöôïc tieáp caän caùc coâng ngheä naêng suaát seõ dieãn ra ôû caùc nöôùc ñang phaùt naøy, ñieàu naøy coù nghóa laø phaûi thuùc ñaåy naêng trieån do noâng nghieäp ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp löïc trong nöôùc ñeå xaùc ñònh vaø thích öùng caùc cao gaàn nhö ñaõ ñaït ñöôïc naêng suaát toái ña coù coâng ngheä môùi cuõng nhö taêng cöôøng caùc cô theå. Raát may laø ñang xuaát hieän caùc coâng ngheä cheá quoác teá veà chuyeån giao coâng ngheä (xem vaø thoâng leä saûn xuaát môùi (xem Hoäp 5). Moät soá Chöông 7). giuùp taêng naêng suaát vaø khaû naêng phuïc hoài nhôø coâ laäp caùc-bon trong ñaát vaø giaûm thieåu Chuyeån ñoåi quaûn lyù ñaát vaø nöôùc vaø quaûn lyù caùc nhu caàu caïnh tranh. Ñeán naêm ûm, do sa Hình 9 Döï kieán nhu caàu cao khieán cho chi phí quang ñieän maët trôøi gia û ûn xuaát coù theå ñöôïc thöïc hieän ô 2050, theá giôùi seõ phaûi nuoâi döôõng theâm 3 tyû quy moâ lôùn ûm chi phí theo caùc yeáu toá (ñoâ la/oaùt) Gia ngöôøi vaø phaûi ñoái maët vôùi nhöõng nhu caàu aên uoáng ngaøy caøng thay ñoåi cuûa nhoùm daân soá giaøu hôn (ngöôøi giaøu aên nhieàu thòt hôn, vaø caùch thu naïp ñaïm naøy söû duïng nhieàu taøi ûnh höô Döï kieán a ûng nhu caàu nguyeân hôn). Ñieàu naøy dieãn ra trong ñieàu Nghieân cöùu vaø phaùt trieån kieän khí haäu khaéc nghieät hôn vôùi nhieàu côn baõo, haïn haùn vaø luõ luït hôn, trong khi vaãn phaûi loàng gheùp noâng nghieäp vaøo chöông trình Giaù naêm 1979 Quy moâ nhaø maùy û chi phí Hieäu qua Yeáu toá khaùc Yeáu toá chöa Giaù naêm 2001 giaûm thieåu—vì noâng nghieäp laø nguyeân nhaân ûi thích ñöôïc gia Nguoàn: trích töø Nemet 2006. cuûa moät nöûa soá vuï chaët phaù röøng moãi naêm vaø Chuù thích: caùc thanh ngang cho bieát ty û leä giaûm chi phí trong sa ûn xuaát quang ñieän maët trôøi töø naêm 1979 ñeán naêm tröïc tieáp ñoùng goùp 14% trong toång löôïng phaùt 2001, phaân theo nhieàu yeáu toá nhö quy moâ nhaø maùy (ñöôïc xaùc ñònh baèng nhu caàu döï kieán) vaø taêng hieäu qua û (nhôø caùc ûm giaù silicon ñaàu vaøo chính (12%) vaø saùng taïo thoâng qua nghieân cöùu vaø phaùt trieån). Muïc “yeáu toá khaùc” goàm coù gia thaûi. Vaø caùc heä sinh thaùi, voán ñaõ bò suy yeáu bôûi û hôn (bao goàm gia moät soá yeáu toá khaùc nho ûm khoái löôïng silicon caàn thieát cho moät ñaàu ra naêng löôïng, vaø giaûm ty û leä oâ nhieãm, aùp löïc daân soá cuõng nhö tình traïng ûn phaåm bò loaïi do loãi sa sa ûn xuaát). 22 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 xoùi moøn dinh döôõng beà maët gaây haïi cho caùc Nhöõng noã löïc ñeå taêng nguoàn nöôùc bao heä sinh thaùi thuûy sinh. Nhöng caàn tieán haønh goàm caû vieäc xaây döïng ñaäp, nhöng ñaây chæ laø nhieàu nghieân cöùu hôn nöõa ñeå tìm hieåu caùch moät phaàn giaûi phaùp, vaø caùc coâng trình ñaäp phaùt trieån, môû roäng caùc coâng ngheä naøy. phaûi ñöôïc thieát keá moät caùch linh hoaït ñeå phuø Caùc noã löïc gia taêng ñeå baûo toàn caùc loaøi hôïp vôùi löôïng möa ngaøy caøng bieán ñoäng nhieàu sinh vaät vaø heä sinh thaùi seõ caàn ñöôïc keát hôïp hôn. Caùc caùch tieáp caän khaùc bao goàm söû duïng haøi hoøa vôùi saûn xuaát löông thöïc (duø laø saûn nöôùc taùi cheá vaø khöû maën, maëc duø khaù toán keùm xuaát noâng nghieäp hay ngö nghieäp). Caùc khu nhöng coù theå ñem laïi giaù trò söû duïng cao ôû caùc baûo toàn—hieän ñaõ chieám 12% dieän tích ñaát beà vuøng duyeân haûi, nhaát laø neáu duøng naêng löôïng maët traùi ñaát nhöng môùi chæ chieám moät phaàn taùi taïo ñeå phaùt ñieän (xem Chöông 3). raát nhoû trong heä nöôùc ngoït vaø ñaïi döông— Nhöng thay ñoåi caùc taäp quaùn vaø coâng ngheä khoâng theå laø giaûi phaùp duy nhaát ñeå duy trì ña coù theå laø moät thaùch thöùc, nhaát laø taïi nhöõng daïng sinh hoïc, vì caùc loaøi sinh vaät coù khaû naêng vuøng noâng thoân ngheøo vaø heûo laùnh, nôi maø thay ñoåi beân ngoaøi ranh giôùi baûo toàn. Thay vaøo vieäc giôùi thieäu nhöõng caùch laøm môùi seõ caàn ñoù, caùc caûnh quan sinh thaùi noâng nghieäp, nôi ñeán nhieàu coâng söùc ñeå laøm vieäc vôùi nhieàu beân ngöôøi noâng daân vöøa canh taùc vöøa taïo ra moâi lieân quan khoâng thích ruûi ro, chæ thích ñi theo tröôøng soáng töï nhieân, coù theå taïo ñieàu kieän veát ñöôøng moøn vaø do ñoù, coâng vieäc naøy seõ cho söï di cö cuûa caùc loaøi sinh vaät. Moät maët phaûi ñoái maët vôùi nhieàu trôû ngaïi vaø caàn nhieàu ñem laïi lôïi ích cho ña daïng sinh hoïc, maët cô cheá khuyeán khích. Caùc cô quan khuyeán khaùc, caùc taäp quaùn sinh thaùi noâng nghieäp noâng thöôøng coù nguoàn löïc haïn cheá neân khoù cuõng coù theå laøm taêng khaû naêng choáng chòu hoã trôï ñöôïc cho noâng daân, ngoaøi ra nhaân söï cuûa noâng nghieäp ñoái vôùi bieán ñoåi khí haäu, cuûa hoï thöôøng bao goàm nhieàu kyõ sö vaø nhaø ñoàng thôøi taêng saûn löôïng vaø thu nhaäp noâng noâng hoïc, hôn laø caùc tuyeân truyeàn vieân ñaõ qua nghieäp. Taïi Trung Myõ, caùc noâng traïi aùp duïng ñaøo taïo. Ñeå taän duïng öu theá cuûa caùc coâng caùc taäp quaùn naøy chæ bò thieät haïi baèng moät ngheä môùi xuaát hieän, caàn phaûi giaùo duïc kyõ nöûa, hoaëc ít hôn, do côn baõo Mitch, so vôùi thuaät trình ñoä cao hôn cho caùc coäng ñoàng nhöõng noâng traïi khaùc.74 noâng thoân. Quaûn lyù nöôùc toát hôn laø ñieàu thieát yeáu vôùi noâng nghieäp ñeå thích öùng vôùi bieán ñoåi khí Chuyeån ñoåi caùc quaù trình ra quyeát ñònh: haäu. Caùc löu vöïc soâng seõ maát löôïng döï tröõ xaây döïng chính saùch thích öùng ñeå ñöông nöôùc töï nhieân döôùi daïng baêng tuyeát vaø giaûm ñaàu vôùi moät moâi tröôøng phöùc taïp hôn vaø quy naïp taàng nöôùc ngaàm, vì nhieät ñoä taêng laøm ruûi ro hôn. Thieát keá vaø quy hoaïch cô sôû haï taêng löôïng boác hôi. Nöôùc coù theå ñöôïc söû duïng taàng, ñònh giaù baûo hieåm vaø haøng loaït caùc hieäu quaû hôn thoâng qua keát hôïp caùc coâng quyeát ñònh rieâng —töø ngaøy gieo troàng vaø thu ngheä môùi vôùi coâng ngheä hieän taïi, thoâng tin toát hoaïch muøa maøng ñeán tìm ñòa ñieåm xaây döïng hôn vaø söû duïng hôïp lyù hôn. Ñieàu naøy thaäm nhaø maùy vaø thieát keá coâng trình—töø tröôùc ñeán chí coù theå thöïc hieän ñöôïc ôû caùc nöôùc ngheøo vaø nay thöôøng döïa vaøo khuoân khoå tónh, cho raèng ôû caùc noâng traïi nhoû: taïi bang Andhra Pradesh, caùc heä thoáng töï nhieân thay ñoåi trong moät AÁn Ñoä, moät heä thoáng ñôn giaûn, trong ñoù noâng khung bieán ñoäng khoâng ñoåi. Cuøng vôùi bieán daân theo doõi löôïng nöôùc möa vaø nöôùc ngaàm ñoåi khí haäu, khuoân khoå tónh khoâng coøn nöõa.76 vaø hoïc hoûi caùc kyõ thuaät canh taùc vaø kyõ thuaät Caùc nhaø ra quyeát saùch hieän nay phaûi ñaáu töôùi môùi, ñaõ giuùp 1 trieäu noâng daân töï nguyeän tranh vôùi moät khí haäu ñang bieán ñoåi, ñem laïi giaûm tieâu duøng nöôùc ngaàm xuoáng möùc tieâu nhieàu yeáu toá baát ñònh môùi ngoaøi nhöõng gì thuï beàn vöõng.75 hoï ñaõ phaûi ñöông ñaàu töø tröôùc. Caàn coù Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 23 nhieàu quyeát ñònh hôn nöõa trong boái caûnh chieán löôïc naøy thöïc ra coù theå raát ñôn giaûn, nhö caùc xu höôùng ñang thay ñoåi vaø tính bieán choïn loïc caùc loaïi haït gioáng coù khaû naêng toàn taïi ñoäng trôû neân lôùn hôn, ñoù laø chöa noùi ñeán caùc toát trong nhieàu ñieàu kieän khí haäu khaùc nhau. trôû ngaïi coù theå xaûy ra lieân quan ñeán caùc-bon. Caùc chieán löôïc “maïnh” thöôøng xaây döïng Caùc caùch tieáp caän ñang ñöôïc phaùt trieån vaø ñöôïc söï linh hoaït, ña daïng vaø nhieàu naêng löïc aùp duïng ôû caùc cô quan nhaø nöôùc vaø toå chöùc tö öùng phoù (xem Chöông 2). Caùc chieán löôïc naøy nhaân, caùc ñoâ thò vaø quoác gia ôû khaép nôi treân öa thích nhöõng haønh ñoäng “khoâng hoái tieác” theá giôùi töø OÂ-xtraây-lia ñeán Vöông quoác Anh, vaø ñem laïi ích lôïi (ví duï nhö hieäu quaû nöôùc vaø cho thaáy, hoaøn toaøn coù theå taêng khaû naêng naêng löôïng) keå caû khi khoâng coù bieán ñoåi khí choáng chòu keå caû khi khoâng coù nhöõng moâ haäu, vaø uûng hoä caùc giaûi phaùp coù theå ñaûo ngöôïc hình phöùc taïp vaø toán keùm veà khí haäu trong vaø linh hoaït nhaèm ñaûm baûo cho chi phí khaéc töông lai.77 Ñöông nhieân, nhöõng döï baùo toát phuïc caùc quyeát ñònh sai laàm ôû möùc caøng thaáp hôn vaø ít yeáu toá baát ñònh hôn seõ giuùp ích hôn, caøng toát (quy hoaïch ñoâ thò haïn cheá ôû caùc vuøng nhöng caùc caùch tieáp caän môùi naøy coù xu höôùng duyeân haûi coù theå ñöôïc nôùi loûng deã daøng trong taäp trung vaøo caùc chieán löôïc “maïnh” höôùng khi vieäc di dôøi baét buoäc hoaëc taêng cöôøng baûo tôùi moät loaït caùc keát quaû taùc ñoäng coù theå trong veä coù theå khoù khaên vaø toán keùm). Caùc chieán töông lai, khoâng chæ laø keát quaû toái öu cho moät löôïc coù theå bao goàm nhöõng bieân ñoä an toaøn taäp hôïp caùc kyø voïng cuï theå (xem Hoäp 6).78 Caùc nhaát ñònh ñeå taêng khaû naêng choáng chòu (traû Hoäp 5 Caùch tieáp caän khaû quan toát cho ngöôøi noâng daân cuõng nhö moâi tröôøng Caùc taäp quaùn khaû quan phaân boùn vaø nöôùc caàn thieát toái thieåu vaøo röøng nhieät ñôùi A-ma-doân ñaõ söû duïng Caùc taäp quaùn canh taùc nhö khoâng laøm caùc thôøi ñieåm toái öu coù theå giuùp caùc cuõng coù theå coâ laäp caùc-bon ôû quy moâ ñaát (gieo haït tröïc tieáp xuoáng ñaát thay vì noâng traïi thaâm canh vaø söû duïng nhieàu lôùn, ñoàng thôøi vaãn caûi thieän ñöôïc naêng gieo treân ñaát ñaõ caøy böøa) keát hôïp vôùi söû ñaàu vaøo ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp cao, suaát ñaát. Ñoát caùc phaàn coøn laïi cuûa caây duïng hôïp lyù phaân boùn vaø quaûn lyù toàn dö chaâu AÙ vaø chaâu Myõ La-tinh giaûm phaùt troàng trong traïng thaùi öôùt hoaëc ñoát phaân coù theå giuùp baûo toàn ñoä aåm cuûa ñaát, taêng thaûi vaø doøng chaûy dinh döôõng beà maët, boùn (sinh khoái) ôû nhieät ñoä thaáp trong toái ña söï thaám nöôùc, taêng löôïng tröõ caùc- ñoàng thôøi taêng cöôøng hieäu quaû söû duïng ñieàu kieän gaàn nhö thieáu oâ-xy tuyeät ñoái bon, haïn cheá toái ña xoùi moøn dinh döôõng nöôùc. Caùc coâng ngheä môùi haïn cheá phaùt seõ taïo ra than sinh hoïc, moät loaïi than beà maët, vaø taêng naêng suaát. Hieän nay taäp thaûi cuûa ni-tô ôû theå khí bao goàm kieåm ñaëc coù haøm löôïng caùc-bon raát cao. quaùn naøy ñang ñöôïc aùp duïng treân soaùt phaùt taùn ni-tô baèng caùch vuøi saâu Than sinh hoïc raát beàn trong ñaát, vaø khoaûng 2% dieän tích canh taùc cuûa toaøn caùc haït phaân boùn xuoáng ñaát hoaëc boå “khoùa chaët” caùc-bon khoâng cho thoaùt ra caàu, vaø coù khaû naêng tieáp tuïc môû roäng. sung caùc chaát öùc cheá sinh hoïc vaøo phaân ngoaøi baèng moät caùch ñôn giaûn laø ñoát Taäp quaùn canh taùc khoâng laøm ñaát chuû boùn. Caùc coâng ngheä caûm bieán töø xa ñeå sinh khoái hoaëc ñeå cho sinh khoái töï muïc yeáu ñöôïc aùp duïng ôû caùc nöôùc coù thu trao ñoåi thoâng tin chính xaùc veà ñoä aåm naùt. Trong caùc ñieàu kieän coâng nghieäp, nhaäp cao, nhöng ñang lan roäng nhanh cuûa ñaát vaø nhu caàu töôùi coù theå loaïi tröø quy trình naøy coù theå chuyeån ñoåi moät nöûa choùng ôû caùc nöôùc nhö AÁn Ñoä. Naêm vieäc söû duïng nöôùc khi khoâng caàn thieát. caùc-bon thaønh nhieân lieäu sinh hoïc vaø 2005, trong heä thoáng canh taùc luùa – luùa Moät soá coâng ngheä naøy coù theå vaãn coøn nöûa coøn laïi thaønh than sinh hoïc. Nhöõng mì ôû ñoàng baèng AÁn-Haèng, noâng daân ñaõ quaù ñaét vôùi phaàn lôùn noâng daân ôû caùc phaân tích gaàn ñaây cho bieát, than sinh aùp duïng taäp quaùn canh taùc khoâng laøm nöôùc ñang phaùt trieån (vaø coù theå caàn hoïc coù theå giöõ caùc-bon trong nhieàu theá ñaát treân 1,6 trieäu heùc-ta; ñeán naêm 2008, ñöôïc hoã trôï bôûi heä thoáng traû tieàn baûo toàn kyû, thaäm chí caû thieân nieân kyû, vaø nhieàu 20–25% dieän tích luùa mì ôû hai bang cuûa caùc-bon trong ñaát hoaëc nhöõng thay ñoåi nghieân cöùu khaùc ñang ñöôïc tieán haønh AÁn Ñoä (Haryana vaø Punjab) chæ laøm ñaát trong vieäc ñònh giaù nöôùc). Tuy nhieân, ñeå kieåm chöùng ñaëc tính naøy. ôû möùc toái thieåu. Coøn ôû Bra-xin, khoaûng caùc coâng ngheä khaùc nhö chaát öùc cheá 45% dieän tích ñaát troàng troït ñöôïc canh sinh hoïc khoâng yeâu caàu theâm lao ñoäng taùc theo caùc taäp quaùn naøy. maø vaãn coù theå caûi tieán naêng suaát. Nguoàn: de la Torre, Fajnzylber, vaø Nash 2008; Derpsch vaø Friedrich 2009; Eren- Caùc coâng ngheä khaû quan Hoïc hoûi töø quaù khöù stein 2009; Erenstein vaø Laxmi 2008; Caùc kyõ thuaät noâng nghieäp chính xaùc ñeå Moät caùch tieáp caän khaùc döïa treân coâng Lehmann 2007; Wardle, Nilsson, vaø Zack- aùp duïng moät caùch coù chuû ñònh löôïng ngheä maø nhöõng ngöôøi daân baûn ñòa ôû risson 2008. 24 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 chi phí bieân ñeå xaây caàu cao hôn hoaëc coâng taêng nhaän thöùc veà bieán ñoåi khí haäu vaø caùc chi trình coù theå bò ngaäp luõ, hoaëc môû roäng caùc phí lieân quan trong hieän taïi vaø töông lai. maïng löôùi an sinh ñeán caùc nhoùm ñang beân Nhöng nhaän thöùc khoâng phaûi luùc naøo cuõng bôø nguy cô). Vaø caùc chieán löôïc naøy döïa vaøo daãn ñeán haønh ñoäng: ñeå thaønh coâng, chính quy hoaïch daøi haïn treân cô sôû phaân tích kòch saùch phaùt trieån thoâng minh vôùi khí haäu phaûi baûn vaø ñaùnh giaù caùc chieán löôïc trong moät loaït giaûi quyeát tính ì trong haønh vi cuûa caùc caù nhaân caùc kòch baûn töông lai.79 Thieát keá vaø thöïc thi vaø toå chöùc. Nhaän thöùc trong nöôùc veà bieán ñoåi coù söï tham gia laø ñieàu coát yeáu, vì qua ñoù, coù khí haäu cuõng seõ quyeát ñònh thaønh coâng cuûa theå söû duïng kieán thöùc ñòa phöông veà khaû thoûa thuaän toaøn caàu - trong vieäc thoâng qua naêng deã bò toån thöông hieän taïi vaø thuùc ñaåy cuõng nhö thöïc hieän thoûa thuaän. Vaø maëc duø tinh thaàn laøm chuû chieán löôïc cuûa nhöõng nhieàu caâu traû lôøi cho vaán ñeà khí haäu vaø phaùt ngöôøi höôûng lôïi. trieån chæ caàn ôû caáp ñoä quoác gia, hoaëc thaäm chí Baûn thaân vieäc hoaïch ñònh chính saùch thích ñòa phöông, thì vaãn seõ phaûi coù moät thoûa thuaän öùng cuõng caàn thích öùng, vôùi nhöõng ñôït raø soaùt toaøn caàu ñeå taïo ra caùc coâng cuï vaø nguoàn löïc ñònh kyø döïa treân thu thaäp vaø giaùm saùt thoâng môùi cho haønh ñoäng (xem Chöông 5). Do ñoù, tin, vieäc naøy caøng ngaøy caøng khaû thi ôû möùc chi trong khi caùc aùp löïc môùi phaûi baét ñaàu töø trong phí thaáp nhôø caùc coâng ngheä caûi tieán. Ví duï nhaø cuøng vôùi söï thay ñoåi caùc haønh vi vaø yù kieán nhö, moät vaán ñeà chuû choát trong quaûn lyù nöôùc coâng chuùng, thì caùc haønh ñoäng caàn phaûi ñöôïc laø thieáu kieán thöùc veà nöôùc ngaàm, hoaëc ai söû hoã trôï bôûi moät thoûa thuaän quoác teá hieäu quaû, duïng nguoàn nöôùc naøo. Coâng ngheä vieãn thaùm vaø phuø hôïp laø moät nhaân toá cho thöïc tieãn phaùt môùi coù theå giuùp suy luaän tình hình söû duïng trieån. nöôùc ngaàm, xaùc ñònh noâng traïi naøo coù hieäu suaát nöôùc thaáp, vaø quyeát ñònh khi naøo caàn Caùc aùp löïc môùi: Thaønh coâng tuøy thuoäc taêng hoaëc giaûm caùc öùng duïng nöôùc ñeå toái ña vaøo söï thay ñoåi haønh vi vaø yù kieán coâng hoùa hieäu suaát maø khoâng gaây aûnh höôûng ñeán chuùng naêng suaát caây troàng (xem Chöông 3). Caùc cô cheá quoác teá aûnh höôûng ñeán caùc chính saùch quoác gia nhöng baûn thaân chuùng cuõng laø Ñeå ñieàu ñoù xaûy ra: caùc aùp löïc môùi, saûn phaåm cuûa caùc nhaân toá trong nöôùc. Caùc caùc coâng cuï môùi vaø nguoàn löïc môùi quy taéc chính trò, cô caáu quaûn trò nhaø nöôùc vaø caùc quyeàn lôïi ñöôïc ñaûm baûo baát di baát dòch Caùc trang tröôùc ñaõ moâ taû nhieàu böôùc caàn daãn ñeán vieäc chuyeån taûi luaät quoác teá vaøo thieát ñeå quaûn lyù thaùch thöùc bieán ñoåi khí haäu. chính saùch trong nöôùc, ñoàng thôøi ñònh hình Nhieàu böôùc coù veû gioáng nhö noäi dung tieâu cô cheá quoác teá.80 Vaø khi chöa coù moät cô cheá chuaån trong moät cuoán saùch giaùo khoa veà thöïc thi toaøn caàu, caùc cô cheá khuyeán khích ñeå phaùt trieån hoaëc khoa hoïc moâi tröôøng: caûi thöïc thi caùc cam keát toaøn caàu töø trong nöôùc. tieán quaûn lyù nguoàn nöôùc, taêng hieäu quaû Ñeå thaønh coâng, chính saùch phaùt trieån naêng löôïng, thuùc ñaåy caùc taäp quaùn noâng thoâng minh vôùi khí haäu caàn xaùc ñònh roõ caùc nghieäp beàn vöõng, xoùa boû caùc trôï caáp sai laàm. nhaân toá quyeát ñònh ôû trong nöôùc. Caùc chính Nhöng quaù khöù ñaõ cho thaáy nhöõng bieän saùch giaûm thieåu maø moät quoác gia ñi theo seõ phaùp naøy raát khoù naém baét, töø ñoù daãn ñeán tuøy thuoäc vaøo caùc nhaân toá trong nöôùc, nhö söû caâu hoûi, ñieàu gì giuùp caùc caûi caùch vaø thay ñoåi duïng keát hôïp caùc loaïi naêng löôïng, caùc nguoàn haønh vi caàn thieát coù theå xaûy ra. Caâu traû lôøi naêng löôïng hieän taïi vaø tieàm naêng, vaø xu naèm trong söï keát hôïp giöõa caùc aùp löïc môùi, höôùng öa thích cho caùc chính saùch cuûa nhaø caùc coâng cuï môùi vaø nguoàn löïc môùi. nöôùc hoaëc chính saùch theo ñònh höôùng thò Caùc aùp löïc môùi ñang xuaát hieän töø söï gia Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 25 Hoäp 6 Söï kheùo leùo caàn thieát: Ñeå thích öùng caàn coù nhöõng coâng cuï vaø kieán thöùc môùi Baát keå nhöõng noã löïc giaûm thieåu, loaøi caùch tieáp caän ñeå quaûn lyù chuùng seõ phaûi kyõ thuaät vaø naêng löïc kyõ thuaät coâng trình ngöôøi seõ caàn phaûi thích öùng vôùi nhieàu tích cöïc vaø coù tính thích öùng cao hôn. toát hôn ñeå thieát keá caùc cô sôû haï taàng bieán ñoåi lôùn trong ñieàu kieän khí haäu — Coù theå caàn ñeán caùc keát noái giöõa caùc khu töông lai moät caùch thích hôïp vôùi bieán ñoåi duø ôû baát kyø ñaâu vaø trong nhieàu lónh vöïc vöïc töï nhieân, ví duï nhö nhöõng haønh lang khí haäu. khaùc nhau. di cö, nhaèm taïo ñieàu kieän deã daøng cho caùc loaøi sinh vaät di chuyeån ñeå theo kòp Söùc khoûe con ngöôøi Nguoàn voán töï nhieân söï bieán ñoåi cuûa khí haäu. Nhieàu thích öùng cuûa caùc heä thoáng y teá Seõ caàn ñeán raát nhieàu loaïi taøi saûn töï ñoái vôùi bieán ñoåi khí haäu ban ñaàu seõ bao nhieân ñeå ñoái phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø Nguoàn voán vaät chaát goàm caùc phöông aùn thieát thöïc döïa treân ñaûm baûo hoaït ñoäng saûn xuaát noâng Bieán ñoåi khí haäu coù khaû naêng aûnh höôûng nhöõng kieán thöùc hieän taïi. Nhöng caùc nghieäp, laâm nghieäp vaø ngö nghieäp. Ví ñeán cô sôû haï taàng theo caùch khoù döï thích öùng khaùc seõ caàn ñeán nhöõng kyõ duï nhö, caàn coù caùc loaïi caây troàng coù theå ñoaùn vaø deã thay ñoåi tuøy theo ñieàu kieän naêng môùi. Nhöõng tieán boä trong ngaønh toàn taïi toát trong ñieàu kieän haïn haùn, naéng ñòa lyù. Ví duï nhö, cô sôû haï taàng ôû caùc gien hoïc ñang giuùp thieát keá nhieàu coâng noùng vaø haøm löôïng CO2 gia taêng. vuøng ñaát thaáp seõ coù nguy cô bò ngaäp cuï chaån ñoaùn môùi coù theå phaùt hieän caùc Nhöng quaù trình khu vöïc tö nhaân vaø nöôùc do caùc ñôït luõ soâng vaø möïc nöôùc beänh truyeàn nhieãm môùi. Nhöõng coâng cuï ngöôøi noâng daân choïn loïc caùc loaïi caây bieån daâng, duø laø ôû Vònh Tangier, thaønh naøy, cuøng vôùi nhöõng tieán boä trong caùc troàng laïi thöôøng nghieâng theo tính ñoàng phoá New York, hay Thöôïng Haûi. Caùc ñôït coâng ngheä truyeàn thoâng, coù theå phaùt nhaát ñeå thích öùng vôùi caùc ñieàu kieän khí naéng noùng seõ laøm chaûy nhöïa ñöôøng vaø hieän nhöõng xu höôùng môùi xuaát hieän haäu trong quaù khöù hoaëc hieän taïi, vaø coù theå khieán cho nhieàu tuyeán ñöôøng phaûi trong söùc khoûe vaø ñem laïi cô hoäi can chöa chuù yù ñeán nhöõng gioáng caây coù khaû ngöøng hoaït ñoäng; chuùng cuõng aûnh thieäp sôùm cho caùc caùn boä y teá. Caùc ñoåi naêng saûn xuaát naêng suaát cao ñeàu ñaën höôûng ñeán naêng löïc cuûa caùc ñöôøng daây môùi, saùng cheá trong moät loaït caùc coâng trong caùc ñieàu kieän khí haäu aám hôn, aåm truyeàn taûi ñieän vaø laøm aám nöôùc trong caùc ngheä ñaõ baét ñaàu taïo ra söï chuyeån ñoåi öôùt hôn hoaëc khoâ hôn. Do ñoù, caàn thuùc heä thoáng laøm laïnh ôû nhaø maùy nhieät ñieän trong y hoïc. Ví duï nhö, söï xuaát hieän cuûa ñaåy caùc chöông trình gioáng caây troàng, vaø ñieän haït nhaân, ñoù ñoù laøm taêng nhu caùc thieát bò chaån ñoaùn xaùch tay vaø hoäi vaät nuoâi ñeå baûo toàn moät kho döï tröõ gien caàu ñieän. Caùc yeáu toá baát ñònh coù khaû chaån truyeàn hình töø xa ñang môû roäng lôùn hôn goàm taøi nguyeân gien töø caùc naêng khoâng chæ aûnh höôûng ñeán caùc nhöõng trieån voïng cho y hoïc töø xa vaø gioáng caây troàng, vaät nuoâi hieän taïi cuõng quyeát ñònh ñaàu tö maø coøn aûnh höôûng giuùp caùc coäng ñoàng ôû nhöõng nôi xa xoâi, nhö nhöõng hoï haøng hoang daõ cuûa ñeán caû thieát keá cô sôû haï taàng, vì caùc haï heûo laùnh deã keát noái vôùi haï taàng y teá toaøn chuùng. Caùc heä sinh thaùi coøn töông ñoái taàng naøy phaûi ñuû maïnh ñeå phuø hôïp vôùi caàu hôn. nguyeân veïn nhö caùc löu vöïc coù röøng, ñieàu kieän khí haäu trong töông lai. Söï baát Nguoàn: Burke, Lobell, vaø Guarino 2009; caùc röøng ngaäp maën vaø ñaát öôùt, coù theå ñònh töông töï veà ñoä tin caäy trong caáp Ebi vaø Burton 2008; Falloon vaø Betts, saép ñoùng vai troø taám ñeäm giaûm bôùt caùc taùc nöôùc daãn ñeán caùc chieán löôïc quaûn lyù coâng boá; Guthrie, Juma, vaø Sillem 2008; ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu. Trong boái toång hôïp cuõng nhö caùc coâng ngheä caûi Keim 2008; Koetse vaø Rietveld 2009; Vieän caûnh bieán ñoåi khí haäu, baûn thaân caùc heä tieán lieân quan ñeán nöôùc nhö phoøng hoä Haøn laâm Kyõ thuaät Coâng trình Quoác gia sinh thaùi naøy cuõng gaëp nguy cô, vaø caùc choáng bieán ñoåi khí haäu. Caàn coù kieán thöùc 2008; Snoussi vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. tröôøng. Vieäc theo ñuoåi caùc lôïi ích phuï trong chính saùch vaø bieän phaùp can thieäp phi thò nöôùc—nhö khoâng khí saïch hôn, chuyeån giao tröôøng. coâng ngheä vaø an ninh naêng löôïng—coù yù nghóa Treân khaép theá giôùi, caùc chöông trình quaûn voâ cuøng quan troïng ñeå taïo ra ñuû söï hoã trôï. lyù ruûi ro thieân tai ñang taäp trung vaøo vieäc thay Caùc chính saùch thoâng minh vôùi khí haäu ñoåi quan nieäm cuûa coäng ñoàng veà ruûi ro. phaûi ñoái phoù vôùi tính ì trong haønh vi cuûa caùc Thaønh phoá Luaân Ñoân ñaõ trieån khai caùc caù nhaân vaø toå chöùc. Ñöa caùc neàn kinh teá hieän chöông trình giaùo duïc vaø truyeàn thoâng muïc taïi döùt khoûi nhieân lieäu hoùa thaïch vaø choáng tieâu nhö moät troïng taâm trong Keá hoaïch Haønh chòu taêng khaû naêng bieán ñoåi khí haäu, seõ caàn ñoäng “Luaân Ñoân ñang aám leân” cuûa thaønh ñeán söï thay ñoåi trong quan ñieåm cuûa ngöôøi phoá. Caùc coâng ty coâng ích ôû khaép Hoa Kyø ñaõ tieâu duøng, caùc nhaø laõnh ñaïo doanh nghieäp vaø baét ñaàu aùp duïng caùc quy chuaån xaõ hoäi vaø aùp caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch. Nhöõng thaùch löïc truyeàn thoâng ñoàng caáp ñeå khuyeán khích thöùc trong vieäc thay ñoåi caùc haønh vi ñaõ baùm reã giaûm nhu caàu naêng löôïng: baèng bieän phaùp saâu ñoøi hoûi söï chuù troïng ñaëc bieät ñeán caùc ñôn giaûn laø chæ ra cho caùc hoä gia ñình thaáy hoï 26 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ñang xöû söï nhö theá naøo so vôùi nhöõng gia ñình Caùc coâng cuï môùi vaø nguoàn löïc môùi: Vai khaùc, vaø ra daáu hieäu chaáp nhaän möùc tieâu troø cuûa thoûa thuaän toaøn caàu duøng thaáp hôn möùc bình quaân laø ñuû ñeå Haønh ñoäng ngay laäp töùc vaø toaøn dieän seõ khuyeán khích caùc gia ñình bôùt söû duïng naêng khoâng theå khaû thi neáu thieáu söï hôïp taùc toaøn löôïng (xem Chöông 8). caàu, vaø ñeå coù theå hôïp taùc treân toaøn caàu, caàn coù Ñeå giaûi quyeát bieán ñoåi khí haäu, cuõng caàn moät thoûa thuaän ñöôïc taát caû caùc beân cho laø phaûi thay ñoåi caùch thöùc hoaït ñoäng cuûa caùc coâng baèng—ñoái vôùi caùc nöôùc coù thu nhaäp cao, chính phuû. Chính saùch khí haäu ñoäng chaïm nôi caàn dieãn ra nhieàu haønh ñoäng giaûm thieåu tôùi thaåm quyeàn cuûa nhieàu cô quan chính phuû, vaø thích öùng quy moâ lôùn; cuõng nhö vôùi caùc tuy khoâng phaûi laø chính saùch cuûa rieâng cô nöôùc coù thu nhaäp thaáp, nôi maø vaán ñeà öu tieân quan naøo. Vôùi giaûm thieåu cuõng nhö thích laø hoã trôï kyõ thuaät vaø taøi chính ñeå ñöông ñaàu öùng, nhieàu haønh ñoäng caàn thieát yeâu caàu phaûi vôùi khaû naêng deã bò toån thöông do caùc ñieàu coù moät trieån voïng daøi haïn vöôït qua nhöõng kieän hieän taïi, chöa noùi ñeán nhöõng thay ñoåi trieån voïng cuûa baát kyø moät chính quyeàn ñaéc cöû chöa thaáy ñöôïc trong ñieàu kieän khí haäu trong naøo. Nhieàu nöôùc nhö Bra-xin, Trung Quoác, töông lai. Thoûa thuaän toaøn caàu phaûi hieäu quaû AÁn Ñoä, Meâ-hi-coâ vaø Vöông quoác Anh ñaõ thaønh ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu khí haäu, vaø keát hôïp laäp caùc cô quan chæ ñaïo trong vaán ñeà bieán ñoåi caùc baøi hoïc töø nhöõng thoûa thuaän quoác teá khí haäu, vaø caùc cô quan ñieàu phoái caáp cao, khaùc, cuõng nhö caùc kinh nghieäm thaønh coâng ñoàng thôøi taêng cöôøng söû duïng caùc thoâng tin vaø thaát baïi trong quaù khöù, vôùi caùc hoaït ñoäng khoa hoïc trong quaù trình hoaïch ñònh chính chuyeån giao nguoàn löïc quoác teá ôû quy moâ lôùn. saùch (xem Chöông 8). Cuoái cuøng, thoûa thuaän naøy phaûi hieäu quaû veà Caùc ñoâ thò, caùc tænh vaø vuøng laø caùc khoâng maët chi phí, nghóa laø phaûi coù nguoàn voán vaø gian chính trò vaø haønh chính gaàn hôn vôùi caùc caùc coâng cuï taøi chính phuø hôïp ñeå coù theå taùch nguoàn phaùt thaûi vaø taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí baïch giöõa nôi dieãn ra giaûm thieåu vôùi beân cung haäu. Ngoaøi vieäc thöïc hieän vaø coâng boá laïi caùc caáp taøi chính cho hoaït ñoäng giaûm thieåu— chính saùch vaø quy ñònh quoác gia, caùc tænh, thoâng qua ñoù, coù theå ñaït ñöôïc muïc tieâu giaûm vuøng vaø ñoâ thò coøn thöïc hieän caùc chöùc naêng thieåu vôùi chi phí thaáp nhaát. hoaïch ñònh chính saùch, ñieàu tieát vaø quy hoaïch trong caùc ngaønh chuû choát cho muïc tieâu giaûm Moät thoûa thuaän coâng baèng. Hôïp taùc toaøn thieåu (giao thoâng, xaây döïng, dòch vuï coâng ích, caàu ôû quy moâ caàn thieát ñeå xöû lyù bieán ñoåi khí vaän ñoäng chính saùch ôû ñòa phöông) vaø thích haäu chæ coù theå xaûy ra neáu döïa treân moät thoûa öùng (baûo trôï xaõ hoäi, giaûm thieåu ruûi ro thieân thuaän toaøn caàu giuùp giaûi quyeát caùc nhu caàu tai, quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân). Vì ôû gaàn vaø haïn cheá cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån, neáu ngöôøi daân hôn, neân chính quyeàn caùc ñòa hoaït ñoäng giaûm thieåu ñöôïc taùch rieâng khoûi phöông naøy coù theå naâng cao nhaän thöùc coâng beân chòu gaùnh naëng taøi chính cho noã löïc giaûm chuùng vaø huy ñoäng caùc thaønh phaàn tö nhaân.81 thieåu, vaø neáu nhö thoûa thuaän ñoù taïo ra ñöôïc Vaø laø caàu noái giöõa chính phuû trung öông vôùi caùc coâng cuï taøi chính ñeå khuyeán khích vaø hoã coâng chuùng, caùc ñòa phöông trôû thaønh nôi maø trôï haønh ñoäng giaûm thieåu, thaäm chí caû ôû chính phuû thöïc thi traùch nhieäm giaûi trình cuûa nhöõng nöôùc doài daøo veà than vaø nhöõng nöôùc mình veà caùc haønh ñoäng öùng phoù thích hôïp. ngheøo veà thu nhaäp hoaëc nhöõng nöôùc maø töø Ñoù laø lyù do taïi sao nhieàu chính quyeàn ñòa tröôùc ñeán nay chæ goùp phaàn raát nhoû hoaëc hoaøn phöông ñaõ ñi tröôùc chính phuû trung öông toaøn khoâng goùp phaàn taïo ra bieán ñoåi khí haäu. trong caùc haønh ñoäng khí haäu (xem Hoäp 7). Caùc nöôùc naøy coù naém baét cô hoäi ñeå baét ñaàu moät con ñöôøng phaùt trieån beàn vöõng hôn hay Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 27 khoâng, ñieàu naøy chòu aûnh höôûng maïnh meõ trong moät khoaûng nhaát ñònh coù theå ñaûm baûo bôûi söï hoã trôï taøi chính vaø kyõ thuaät maø caùc nöôùc raèng, khoâng quoác gia naøo bò giôùi haïn ôû moät tyû coù thu nhaäp cao coù theå taäp hôïp laïi. Neáu leä phaùt thaûi baát bình ñaúng trong baàu khí khoâng, chi phí chuyeån ñoåi coù theå cao ñeán quyeån chung. Môùi ñaây, AÁn Ñoä ñaõ tuyeân boá möùc khoâng theå thöïc hieän. raèng, nöôùc naøy seõ khoâng bao giôø vöôït quaù Tuy nhieân, hôïp taùc toaøn caàu caàn nhieàu möùc phaùt thaûi bình quaân treân ñaàu ngöôøi cuûa hôn ñoùng goùp taøi chính. Kinh teá hoïc haønh vi caùc nöôùc coù thu nhaäp cao.83 Do ñoù, caùc nöôùc vaø taâm lyù hoïc xaõ hoäi cho thaáy, con ngöôøi coù thu nhaäp cao caàn coù haønh ñoäng maïnh meõ thöôøng coù xu höôùng töø choái nhöõng thoûa ñeå giaûm tích tuï caùc-bon cuûa mình xuoáng möùc thuaän maø hoï cho raèng thieáu coâng baèng vôùi beàn vöõng. Ñieàu ñoù seõ theå hieän vai troø laõnh mình, keå caû khi caùc thoûa thuaän ñem laïi lôïi ñaïo, thuùc ñaåy söï ñoåi môùi, vaø taïo ñieàu kieän khaû ích.82 Do ñoù, cô sôû laäp luaän cho raèng vieäc hôïp thi cho taát caû caùc beân chuyeån ñoåi sang con taùc ñem laïi quyeàn lôïi cho taát caû moïi ngöôøi ñöôøng taêng tröôûng ít caùc-bon. chöa ñuû ñeå ñaûm baûo söï thaønh coâng. Caùc nöôùc Moät moái lo ngaïi lôùn cuûa caùc nöôùc ñang ñang phaùt trieån coøn coù nhöõng lo ngaïi thöïc teá phaùt trieån laø ñieàu kieän tieáp caän coâng ngheä. raèng, chieàu höôùng keát hôïp giöõa khí haäu vôùi Söï ñoåi môùi trong caùc coâng ngheä lieân quan ñeán phaùt trieån seõ chuyeån traùch nhieäm giaûm thieåu khí haäu vaãn chuû yeáu taäp trung ôû caùc nöôùc coù leân vai cuûa theá giôùi ñang phaùt trieån. thu nhaäp cao, maëc duø caùc nöôùc ñang phaùt Duy trì nguyeân taéc coâng baèng trong moät trieån caøng ngaøy caøng coù söï hieän dieän maïnh thoûa thuaän toaøn caàu seõ coù yù nghóa lôùn trong meõ hôn trong lónh vöïc naøy (ví duï nhö Trung vieäc xoùa boû nhöõng quan ngaïi noùi treân vaø taïo Quoác hieän ñang ñöùng thöù 7 veà toång soá caùc ra söï tin caäy (xem Chöông 5). Moät muïc tieâu baèng saùng cheá lieân quan ñeán naêng löôïng taùi daøi haïn veà phaùt thaûi treân ñaàu ngöôøi hoäi tuï taïo,84 vaø moät coâng ty cuûa AÁn Ñoä hieän ñang Hoäp 7 Caùc thaønh phoá giaûm bôùt löôïng caùc-bon tích tuï Phong traøo höôùng tôùi caùc ñoâ thò trung laäp söû duïng caùc pin quang ñieän maët trôøi. chaïy baèng nöôùc vôùi caùc baõi ñoã vaø naïp veà caùc-bon cho thaáy caùc chính quyeàn ñòa Toång coäng, thaønh phoá coù hôn 500.000 ñieän mieãn phí. phöông ñang haønh ñoäng, keå caû khi chöa m2 pa-nen ñun noùng nöôùc baèng naêng Hôn 700 thaønh phoá vaø chính quyeàn coù moät cam keát quoác teá naøo hoaëc chöa löôïng maët trôøi, töông ñöông vôùi caùc bình ñòa phöông treân khaép theá giôùi ñang tham coù caùc chính saùch quoác gia nghieâm ngaët. ñun nöôùc noùng chaïy baèng ñieän vôùi coâng gia “Chieán dòch Caùc ñoâ thò Baûo veä khí Taïi Hoa Kyø, nôi maø chính phuû quoác gia suaát khoaûng 0,5 meâ-ga oaùt. Keát quaû cuûa haäu” nhaèm aùp duïng caùc chính saùch vaø vaãn chöa pheâ chuaån Nghò ñònh thö Kyoto, nhöõng noã löïc naøy laø, möùc söû duïng naêng trieån khai caùc bieän phaùp ñònh löôïng ñeå gaàn moät nghìn thaønh phoá ñaõ thoáng nhaát löôïng ñaõ giaûm xuoáng gaàn 1/3 vaø löôïng giaûm löôïng phaùt thaûi khí nhaø kính taïi ñòa thöïc hieän caùc chæ tieâu cuûa Nghò ñònh thö phaùt thaûi CO2 giaûm xuoáng moät nöûa. phöông (xem http://www.iclei.org). Cuøng Kyoto theo moät thoûa thuaän coù teân Baûo veä Ví duï veà caùc phong traøo höôùng tôùi caùc ñoâ vôùi caùc hieäp hoäi chính quyeàn ñòa phöông Khí haäu ñöôïc kyù keát giöõa caùc thò tröôûng thò trung laäp caùc-bon ñang nôû roä caû ôû khaùc, nhö Nhoùm Laõnh ñaïo Khí haäu caùc thaønh phoá. Taïi Rizhao, moät thaønh phoá coù ngoaøi Trung Quoác. Naêm 2008, Sydney Ñoâ thò C40 vaø Hoäi ñoàng Bieán ñoåi khí haäu 3 trieäu daân ôû mieàn baéc Trung Quoác, ñaõ trôû thaønh thaønh phoá ñaàu tieân ôû OÂ- cuûa Caùc Thò tröôûng Thaønh phoá treân Theá chính quyeàn thaønh phoá ñaõ keát hôïp caùc xtraây-lia ñöôïc coi laø trung tính caùc-bon, giôùi, caùc ñoâ thò ñaõ baét tay vaøo moät quaù chính saùch öu ñaõi vôùi coâng cuï phaùp luaät thoâng qua nhöõng chöông trình hieäu quaû trình tìm kieám söï trao quyeàn vaø gia nhaäp ñeå khuyeán khích söû duïng hieäu quaû naêng naêng löôïng, naêng löôïng taùi taïo vaø buø ñaép cuûa caùc ñoâ thò vaø chính quyeàn ñòa löôïng taùi taïo ôû quy moâ lôùn. Caùc toøa nhaø caùc-bon. phöông vaøo Coâng öôùc Khung cuûa LHQ choïc trôøi ñöôïc xaây döïng vôùi thieát keá söû Copenhagen ñang leân keá hoaïch caét veà Bieán ñoåi khí haäu. duïng naêng löôïng maët trôøi, vaø 99% soá hoä giaûm löôïng phaùt thaûi caùc-bon cuûa thaønh gia ñình ôû Rizhao ñaõ söû duïng bình ñun phoá xuoáng baèng 0 vaøo naêm 2025. Keá Nguoàn: Bai 2006; Ngaân haøng Theá giôùi nöôùc noùng baèng naêng löôïng maët trôøi. hoaïch naøy bao goàm nhöõng hoaït ñoäng 2009d; Nhoùm Laõnh ñaïo Khí haäu Caùc Ñoâ thò Haàu heát caùc bieån baùo giao thoâng, ñeøn ñaàu tö cho naêng löôïng gioù vaø khuyeán C40, http://www.c40cities.org (truy caäp ñöôøng vaø ñeøn chieáu saùng coâng vieân ñaõ khích söû duïng caùc xe oâ toâ chaïy ñieän vaø ngaøy 1/8/2009). 28 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 naém vai troø chuû ñaïo trong vieäc saûn xuaát caùc xe hôn (nhö ñaõ thöïc hieän thoâng qua Quyõ Ña oâ toâ chaïy baèng ñieän85). Ngoaøi ra, caùc nöôùc phöông ñeå Thöïc hieän Nghò ñònh thö Montreal ñang phaùt trieån - ít nhaát laø nhöõng nöôùc nhoû veà Caùc chaát phaù huûy taàng oâ-zoân). Caùc nöôùc coù hôn hoaëc ngheøo hôn - coù theå caàn ñöôïc hoã trôï thu nhaäp cao seõ phaûi chaáp nhaän moät thoûa ñeå saûn xuaát coâng ngheä môùi hoaëc ñieàu chænh thuaän toaøn caàu. coâng ngheä môùi theo ñieàu kieän trong nöôùc. Caùc nöôùc naøy coù theå lo laéng veà nhöõng nhu Ñieàu naøy ñaëc bieät khoù khaên ñoái vôùi caùc hoaït caàu taøi chính seõ ñaët leân vai hoï vaø muoán ñaûm ñoäng thích öùng, khi maø caùc ñòa ñieåm khaùc baûo raèng chuyeån giao taøi chính seõ ñem laïi nhau coù theå caàn ñeán nhöõng coâng ngheä cuï theå nhöõng keát quaû thích öùng vaø giaûm thieåu nhö khaùc nhau. mong muoán. Caùc nöôùc coù thu nhaäp cao cuõng Hoaït ñoäng chuyeån giao coâng ngheä saïch ôû lo ngaïi raèng, caùch tieáp caän theo nhieàu baäc seõ caáp ñoä quoác teá hieän taïi cuõng vaãn raát khieâm cho pheùp caùc nöôùc ñang phaùt trieån trì hoaõn toán. Chuyeån giao coâng ngheä saïch ñaõ dieãn ra haønh ñoäng vaø aûnh höôûng tôùi khaû naêng caïnh ôû moät phaàn ba soá döï aùn ñöôïc taøi trôï thoâng tranh cuûa baûn thaân hoï vôùi caùc nöôùc daãn ñaàu qua Cô cheá Phaùt trieån saïch (CDM), ñaây laø trong nhoùm nöôùc thu nhaäp trung bình. keânh caáp voán ñaàu tö chuû yeáu cho caùc coâng Moät thoûa thuaän hieäu quaû: Caùc baøi hoïc veà ngheä ít caùc-bon ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån.86 hieäu quaû vieän trôï vaø caùc thoûa thuaän Cho ñeán nay, Quyõ Moâi tröôøng Toaøn caàu ñaõ quoác teá. Moät thoûa thuaän khí haäu hieäu quaû phaân boå khoaûng 160 trieäu USD moãi naêm cho laø thoûa thuaän ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu ñaõ caùc chöông trình giaûm thieåu khí haäu,87 vaø thoáng nhaát veà giaûm thieåu vaø thích öùng. Thieát ñang hoã trôï ñaùnh giaù nhu caàu coâng ngheä ôû keá cuûa thoûa thuaän coù theå döïa treân nhöõng baøi 130 nöôùc. Môùi ñaây, moät cam keát trò giaù 5 tyû hoïc veà hieäu quaû vieän trôï vaø caùc thoûa thuaän USD ñaõ ñöôïc ñöa ra trong khuoân khoå Quyõ quoác teá hieän taïi. Taøi chính khí haäu khoâng Coâng ngheä Saïch nhaèm hoã trôï caùc nöôùc ñang phaûi laø taøi chính vieän trôï, nhöng kinh nghieäm phaùt trieån thöïc hieän caùc ñaàu tö lôùn vaø ruûi ro vieän trôï cuõng ñem laïi nhöõng baøi hoïc quan lieân quan ñeán coâng ngheä saïch, nhöng hieän troïng. Ñaëc bieät, coù theå thaáy roõ raèng, caùc cam taïi vaãn coøn nhieàu maâu thuaãn veà khaùi nieäm keát hieám khi ñöôïc toân troïng tröø phi chuùng coâng ngheä saïch bao goàm nhöõng yeáu toá naøo. töông öùng vôùi caùc muïc tieâu cuûa quoác gia — Vieäc xaây döïng ñöôïc caùc thoûa thuaän coâng ñaây laø vaán ñeà vaãn ñang ñöôïc tranh luaän veà ngheä thaønh moät thoûa thuaän khí haäu toaøn caàu tính ñieàu kieän vaø vai troø laøm chuû cuûa quoác gia. seõ coù theå thuùc ñaåy söï ñoåi môùi coâng ngheä vaø Do ñoù, vieäc cung caáp taøi chính cho thích öùng ñaûm baûo ñieàu kieän tieáp caän cuûa caùc nöôùc ñang vaø giaûm thieåu caàn ñöôïc toå chöùc theo moät quy phaùt trieån. Söï phoái hôïp quoác teá coù yù nghóa coát trình coù theå khuyeán khích söï phaùt trieån cuûa yeáu ñoái vôùi vieäc saûn xuaát vaø chia seû caùc coâng quoác gia nhaän taøi chính vaø thuùc ñaåy vai troø ngheä thoâng minh vôùi khí haäu. Veà phía saûn laøm chuû cuûa chính phuû quoác gia ñoù trong xuaát, caàn coù caùc thoûa thuaän chia seû chi phí cho chöông trình phaùt trieån ít caùc-bon. Kinh caùc coâng ngheä quy moâ lôùn vaø ruûi ro cao nhö nghieäm vieän trôï cuõng cho thaáy raèng, taøi chính thu giöõ caùc-bon (xem Chöông 7). Caùc thoûa ñeán töø nhieàu nguoàn seõ taïo ra chi phí giao dòch thuaän quoác teá veà tieâu chuaån seõ taïo ra thò cao cho quoác gia nhaän taøi chính vaø laøm giaûm tröôøng cho söï ñoåi môùi. Vaø hoã trôï quoác teá ñeå tính hieäu quaû. Vaø trong khi nguoàn taøi trôï coù chuyeån giao coâng ngheä coù theå dieãn ra döôùi theå taùch rieâng thì chi tieâu caùc nguoàn löïc cho hình thöùc phoái hôïp saûn xuaát vaø chia seû coâng thích öùng vaø giaûm thieåu phaûi ñöôïc loàng gheùp ngheä - hoaëc hoã trôï taøi chính ñeå buø laïi chi phí ñaày ñuû vaøo caùc noã löïc phaùt trieån. taêng theâm khi aùp duïng coâng ngheä môùi saïch Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 29 Caùc thoûa thuaän quoác teá cuõng cho thaáy cuûa chuùng.89 raèng, caùc caùch tieáp caän theo töøng baäc coù theå Moät thoûa thuaän hieäu quaû veà chi laø caùch thích hôïp ñeå taäp hôïp moät soá löôïng lôùn phí: Vai troø cuûa taøi chính khí haäu caùc ñoái taùc khaùc nhau tham gia vaøo moät thoûa Taøi chính khí haäu coù theå ñieàu hoøa söï coâng thuaän chung. Haõy thöû nhìn vaøo Toå chöùc baèng vôùi tính hieäu quaû veà chi phí baèng caùch Thöông maïi Theá giôùi: nhöõng ñoái xöû khaùc bieät taùch rôøi nôi dieãn ra haønh ñoäng khí haäu vôùi vaø ñaëc bieät cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø beân cung caáp taøi chính cho haønh ñoäng ñoù. moät ñaëc ñieåm xaùc ñònh heä thoáng maäu dòch ña Neáu caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù ñaày ñuû phöông cho phaàn lôùn thôøi kyø haäu chieán. nguoàn taøi chính—ñi keøm vôùi xaây döïng naêng Nhieàu ñeà xuaát ñaõ xuaát hieän trong caùc ñaøm löïc vaø ñieàu kieän tieáp caän coâng ngheä—hoï coù phaùn khí haäu xung quanh moät khuoân khoå ña theå hoã trôï quaù trình taêng tröôûng vaø phaùt trieån höôùng ñöa ra trong Keá hoaïch haønh ñoäng Bali ít caùc-bon. Neáu taøi chính giaûm thieåu ñöôïc cuûa UNFCCC.88 Nhöõng ñeà xuaát naøy höôùng tôùi höôùng ñeán nôi coù chi phí giaûm thieåu thaáp vieäc caùc nöôùc phaùt trieån caàn cam keát thöïc nhaát thì tính hieäu quaû chi phí seõ cao hôn. Neáu hieän caùc chæ tieâu ñaàu ra, trong ñoù “ñaàu ra” laø taøi chính thích öùng ñöôïc höôùng ñeán nôi coù phaùt thaûi khí nhaø kính, vaø caùc nöôùc ñang phaùt nhu caàu lôùn nhaát thì coù theå traùnh khoûi nhöõng trieån cam keát thay ñoåi chính saùch, thay vì cam toån thaát vaø thieät haïi khoâng ñaùng coù. Taøi chính keát veà caùc chæ tieâu phaùt thaûi. khí haäu ñem laïi nhieàu phöông tieän ñeå ñieàu Caùch tieáp caän naøy xuaát hieän do 3 nguyeân hoøa söï coâng baèng vôùi tính hieäu quaû vaø hieäu nhaân. Tröôùc heát, noù coù theå xuùc tieán caùc cô hoäi quaû veà chi phí trong quaù trình xöû lyù vaán ñeà giaûm thieåu ñem laïi ñoàng thôøi nhöõng lôïi ích bieán ñoåi khí haäu. phaùt trieån. Thöù hai, caùch tieáp caän naøy raát phuø Nhöng möùc ñoä taøi chính khí haäu hieän taïi hôïp vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nôi maø vaãn coøn thieáu huït lôùn so vôùi nhu caàu döï baùo. taêng tröôûng daân soá vaø taêng tröôûng kinh teá laø Nhöõng con soá öôùc tính trong Baûng 1 cho thaáy yeáu toá daãn ñeán môû roäng nhanh choùng tích luõy chi phí giaûm thieåu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån voán (vôùi caùc cô hoäi lock-in toát vaø xaáu – “lock- coù theå ñaït 140 –175 tyû ñoâ la moãi naêm vaøo naêm in laø tình traïng gaén vôùi moâi tröôøng ñaõ tích luõy 2030 vaø nhu caàu taøi chính ñi keøm seõ ñaït töø taïo ra caùc raøo caûn thò tröôøng vaø chính saùch caûn 265 ñeán 565 tyû ñoâ la. Qua so saùnh, caùc doøng trôû caùc phöông aùn coâng ngheä söû duïng ít caùc- taøi chính giaûm thieåu hieän coù vôùi möùc bình bon” – chuù thích cuûa ngöôøi dòch) vaø taêng tính quaân khoaûng 8 tyû ñoâ la moãi naêm töø nay ñeán caáp thieát cuûa vieäc chuyeån ñoåi caùc heä thoáng naêm 2012 laø quaù môø nhaït. Vaø öôùc tính chi phí naêng löôïng, ñoâ thò vaø giao thoâng theo höôùng thích öùng töø 30 ñeán 100 tyû ñoâ la moãi naêm taïi phaùt trieån ít caùc-bon. Moät höôùng ñi döïa treân caùc nöôùc ñang phaùt trieån roõ raøng cao hôn chính saùch cuõng coù theå ñem laïi moät khuoân nhieàu laàn so vôùi nguoàn taøi chính hieän coù laø 1 khoå toát cho caùc nöôùc coù möùc phaùt thaûi khoù ño tyû ñoâ la moãi naêm (xem Hình 10). löôøng cao töø söû duïng ñaát, thay ñoåi söû duïng Nhöõng thieáu huït trong taøi chính khí haäu ñaát vaø laâm nghieäp. Thöù ba, vieäc giaùm saùt caùc caøng lôùn hôn do söï thieáu hieäu quaû nghieâm doøng phaùt thaûi phöùc taïp coù theå khoù khaên troïng trong quaù trình huy ñoäng vaø khai thaùc hôn—vaø ñaây laø moät thaùch thöùc lôùn vôùi nhieàu nguoàn voán. Nhöõng vaán ñeà chính goàm coù söï nöôùc. Tuy nhieân, vieäc giaùm saùt vaø ñaùnh giaù taûn maïn cuûa caùc nguoàn taøi chính; chi phí cao chung ñoái vôùi taát caû caùch tieáp caän naøy coù yù ñeå thöïc hieän caùc cô cheá thò tröôøng nhö Cô cheá nghóa voâ cuøng quan troïng, ít nhaát laø coù theå Phaùt trieån Saïch; vaø thieáu caùc coâng cuï, hoaëc caùc giuùp chuùng ta hieåu ñöôïc möùc ñoä hieäu quaû 30 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 coâng cuï bò boùp meùo, lieân quan ñeán vieäc gaây Hình 10 Khoa ûng thieáu huït lôùn: Öôùc tính chi phí khí haäu taêng theâm haøng naêm ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu 2oC, so vôùi caùc nguoàn löïc hieän coù quyõ taøi chính cho hoaït ñoäng thích öùng. û Giaù ñoâ la khoâng ñoåi naêm 2005, ñôn vò tính: ty Chöông 6 xaùc ñònh gaàn 20 quyõ song phöông vaø ña phöông veà bieán ñoåi khí haäu ûm thieåu: gia ñang ñöôïc ñeà xuaát thaønh laäp hoaëc ñaõ baét ñaàu û ñoâ la 139-175 ty hoaït ñoäng. Söï taûn maïn cuûa nguoàn voán gaây ra söï toán keùm chi phí nhö ñaõ ñöôïc ñeà caäp trong Tuyeân boá Paris veà Hieäu quaû Vieän trôï: moãi nguoàn voán coù quy ñònh quaûn lyù rieâng, khieán cho chi phí giao dòch cuûa caùc nöôùc ñang phaùt Thích öùng: trieån taêng cao, vaø khoâng ñaït ñöôïc söï thoáng û ñoâ la 28-100 ty nhaát vôùi caùc muïc tieâu phaùt trieån quoác gia neáu caùc nguoàn taøi chính haïn heïp. Nhöõng nguyeân taéc khaùc cuûa Tuyeân boá Paris, nhö tinh thaàn laøm chuû, haøi hoøa hoùa giöõa caùc nhaø taøi trôï vaø traùch nhieäm giaûi trình song phöông, cuõng seõ bò aûnh höôûng neáu nguoàn taøi chính quaù taûn maïn. Roõ raøng laø caàn phaûi ñaûm baûo hôïp nhaát Cung caáp taøi chính caùc nguoàn voán ñeå coù söï taäp trung hôn. cho thích öùng vaø ûm thieåu 9 ty gia û ñoâ la Höôùng tôùi phía tröôùc, ñònh giaù caùc-bon (duø laø thoâng qua cô cheá thueá hay heä thoáng aùp ñaët giôùi haïn vaø mua baùn caùc-bon) laø caùch laøm toái öu ñeå taïo ra nguoàn taøi chính caùc-bon, ñoàng Nguoàn: xem ba ûng 1, trang 9 vaø phaàn trình baøy ô û chöông 6 Chuù thích: ÔÛ ñaây chæ laø chi phí gia ûm thieåu vaø thích öùng cho caùc nöôùc thôøi höôùng nhöõng nguoàn löïc naøy ñeán caùc cô ñang phaùt trieån. Caùc thanh ngang moâ ta û khoaûng öôùc löôïng chi phí taêng hoäi hieäu quaû veà chi phí. Tuy nhieân, trong ûm thieåu ñi keøm vôùi muïc tieâu 2°C. theâm cho caùc noã löïc thích öùng vaø gia Caùc nhu caàu taøi chính giaûm thieåu ñi keøm vôùi chi phí taêng theâm moâ ta û töông lai gaàn, CDM vaø caùc cô cheá khaùc döïa û ñaây cao hôn nhieàu, naèm trong khoa ô ûng töø 265 ñeán 565 ty û ñoâ la moãi naêm vaøo naêm 2030. vaøo keát quaû hoaït ñoäng ñeå buø ñaép caùc-bon coù theå vaãn laø nhöõng coâng cuï thò tröôøng chuû yeáu vi haïn cheá (caùc ngaønh chính nhö giao thoâng ñeå cung caáp taøi chính giaûm thieåu taïi caùc nöôùc chöa ñöôïc keát hôïp), vaø caùc quan ngaïi veà tính ñang phaùt trieån vaø do ñoù, seõ coù yù nghóa quan lieân tuïc cuûa thò tröôøng sau naêm 2012.90 Veà troïng ñeå boå sung caùc chuyeån nhöôïng taøi tính hieäu quaû cuûa caùc haønh ñoäng khí haäu, chính tröïc tieáp töø caùc nöôùc coù thu nhaäp cao. ñieàu quan troïng caàn phaûi hieåu ñoù laø, caùc giao Treân nhieàu phöông dieän, CDM ñaõ vöôït dòch CDM khoâng laøm giaûm phaùt thaûi caùc-bon quaù kyø voïng, vaø ñang phaùt trieån nhanh choùng, toaøn caàu ngoaøi nhöõng gì ñaõ cam keát —CDM thuùc ñaåy vieäc hoïc hoûi, naâng cao nhaän thöùc veà chæ ñôn giaûn laø laøm thay ñoåi nôi xaûy ra phaùt caùc giaûi phaùp giaûm thieåu, vaø xaây döïng naêng thaûi (taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, thay vì ôû löïc. Nhöng cô cheá naøy cuõng coøn nhieàu ñieåm caùc nöôùc phaùt trieån) vaø haï thaáp chi phí giaûm haïn cheá, ví duï nhö, khoâng ñoàng thôøi ñem laïi thieåu (qua ñoù laøm taêng hieäu quaû chi phí). caùc lôïi ích phaùt trieån cao, khoâng chaéc chaén veà Quyõ Thích öùng theo Nghò ñònh thö Kyoto tính boå sung (vì CDM taïo ra caùc tín duïng caùc- huy ñoäng moät coâng cuï taøi chính môùi döôùi hình bon ñeå giaûm thieåu phaùt thaûi so vôùi möùc cô thöùc ñaùnh thueá 2% ñoái vôùi caùc tín chæ giaûm baûn, nhöng löïa choïn ngöôõng naøo laø möùc cô phaùt thaûi (caùc ñôn vò buø ñaép caùc-bon do CDM baûn luoân luoân laø moät vaán ñeà phaûi baøn caõi), taïo ra). Coâng cuï naøy roõ raøng coù theå gaây voán boå quaûn trò keùm, vaän haønh thieáu hieäu quaû, phaïm sung cho caùc nguoàn khaùc, nhöng nhö trình Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 31 baøy ôû chöông 6, caùch tieáp caän naøy coù moät soá Laâm nghieäp laø moät lónh vöïc khaùc maø taøi ñaëc ñieåm khoâng mong muoán. Coâng cuï naøy chính khí haäu coù theå giaûm phaùt thaûi (xem ñaùnh thueá moät yeáu toá toát (taøi chính cho giaûm Hoäp 8). Seõ coù caùc cô cheá boå sung töø nhöõng thieåu) thay vì ñaùnh thueá moät yeáu toá xaáu (phaùt ñaøm phaùn khí haäu hieän taïi ñeå ñònh giaù caùc- thaûi caùc-bon) vaø cuõng nhö baát kyø loaïi thueá naøo bon laâm nghieäp. Moät soá saùng kieán, bao goàm khaùc, luoân luoân coù nhöõng söï thieáu hieäu quaû Quyõ Ñoái taùc Caùc-bon Laâm nghieäp cuûa Ngaân khoâng theå traùnh khoûi (nhöõng toån thaát voâ ích). haøng Theá giôùi, ñaõ baét ñaàu khai phaù caùch thöùc Phaân tích thò tröôøng CDM cho thaáy, haàu heát ñeå caùc öu ñaõi taøi chính coù theå giaûm bôùt tình nhöõng thieät haïi lôïi ích trong hoaït ñoäng buoân traïng chaët phaù röøng ôû caùc nöôùc ñang phaù baùn tín chæ caùc-bon do quy ñònh thueá naøy seõ trieån, vaø qua ñoù, giaûm phaùt thaûi caùc-bon. Caùc rôi xuoáng nhöõng nhaø cung öùng tín chæ caùc-bon thaùch thöùc chuû yeáu bao goàm vieäc xaây döïng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån.91 Taøi chính thích moät chieán löôïc vaø khung thöïc thi cuûa quoác öùng cuõng yeâu caàu moät cô cheá phaân boå maø lyù gia nhaèm giaûm phaùt thaûi töø giaûm chaët phaù töôûng nhaát laø bao goàm caùc nguyeân taéc minh röøng vaø suy thoaùi röøng; moät kòch baûn tham baïch, hieäu quaû veà chi phí vaø coâng baèng - caùc chieáu veà phaùt thaûi; vaø moät heä thoáng giaùm saùt, caùch tieáp caän hieäu quaû seõ cung caáp taøi chính baùo caùo vaø kieåm chöùng. tröïc tieáp cho caùc nöôùc deã bò toån thöông nhaát Caùc noã löïc ñeå giaûm phaùt thaûi caùc-bon töø vaø nhöõng nöôùc coù naêng löïc quaûn lyù thích öùng ñaát (ví duï nhö thoâng qua caùc khuyeán khích toát nhaát, maët khaùc, yeâu caàu veà söï coâng baèng seõ ñeå thay ñoåi caùc taäp quaùn laøm ñaát) cuõng coù theå ñoøi hoûi moät tyû leä phaân boå nhaát ñònh cho caùc laø muïc tieâu cuûa caùc cô cheá öu ñaõi taøi chính— nöôùc ngheøo nhaát. vaø coù yù nghóa thieát yeáu ñeå ñaûm baûo raèng caùc Ñeå taêng cöôøng vaø môû roäng cheá ñoä taøi khu vöïc töï nhieân khoâng bò chuyeån ñoåi thaønh chính khí haäu, caàn phaûi caûi caùch caùc coâng cuï caùc vuøng saûn xuaát löông thöïc vaø nhieân lieäu hieän coù, vaø phaùt trieån caùc nguoàn taøi chính khí sinh hoïc. Nhöng phöông phaùp luaän naøy chöa haäu môùi (xem Chöông 6). Caûi caùch CDM ñaëc phaùt trieån maïnh meõ nhö vôùi caùc-bon laâm bieät quan troïng töø quan ñieåm xem xeùt vai troø nghieäp, vaø caàn phaûi giaûi quyeát nhieàu vaán ñeà cuûa noù trong vieäc taïo ra nguoàn taøi chính caùc- veà giaùm saùt (xem Hoäp 8). Caàn nhanh choùng bon cho caùc döï aùn ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. xaây döïng caùc chöông trình thí ñieåm ñeå Moät taäp hôïp caùc ñeà xuaát ñaõ ñöôïc ñöa ra nhaèm khuyeán khích ngaønh noâng nghieäp trôû neân muïc ñích giaûm chi phí thoâng qua hôïp lyù hoùa beàn vöõng vaø coù khaû naêng choáng chòu toát hôn, quaù trình pheâ duyeät döï aùn, vaø caûi tieán caùc ñoàng thôøi ñem ñeán nhieàu nguoàn löïc vaø ñoåi chöùc naêng thaåm ñònh vaø quaûn lyù. Moät taäp hôïp môùi cho moät ngaønh voán thieáu caû hai yeáu toá caùc ñeà xuaát thöù hai cuõng raát quan troïng vaø naøy trong nhöõng thaäp kyû vöøa qua.92 taäp trung vaøo vieäc taïo ñieàu kieän cho CDM hoã Taïi caùc quoác gia, vai troø cuûa khu vöïc coâng trôï nhöõng thay ñoåi trong caùc chính saùch vaø raát quan troïng ñeå taïo ra caùc cô cheá öu ñaõi chöông trình, hôn laø giôùi haïn thay ñoåi ôû caáp khuyeán khích haønh ñoäng khí haäu (thoâng qua ñoä döï aùn. “Caùc chæ tieâu ngaønh khoâng maát gì” trôï caáp, thueá, aùp ñaët giôùi haïn caùc-bon, hoaëc laø moät ví duï veà heä thoáng döïa vaøo keát quaû hoaït caùc quy ñònh ñieàu tieát), cung caáp thoâng tin vaø ñoäng, trong ñoù neáu möùc giaûm phaùt thaûi caùc- giaùo duïc, vaø xoùa boû caùc thaát baïi thò tröôøng gaây bon cuûa ngaønh ñöôïc chöùng minh laø ôû döôùi trôû ngaïi cho caùc haønh ñoäng khí haäu. Nhöng möùc cô baûn ñaõ thoáng nhaát, thì ñöôïc buø laïi phaàn lôùn nguoàn taøi chính, nhaát laø taøi chính thoâng qua vieäc baùn tín chæ caùc-bon; heä thoáng ñeå thích öùng, seõ xuaát phaùt töø khu vöïc tö naøy khoâng aùp duïng cô cheá phaït khi khoâng ñaït nhaân. Vôùi caùc nhaø cung caáp dòch vuï haï taàng tö ñöôïc muïc tieâu giaûm phaùt thaûi. nhaân, tính linh hoaït cuûa khung phaùp lyù seõ coù 32 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hoäp 8 Vai troø cuûa söû duïng ñaát, noâng nghieäp vaø laâm nghieäp trong quaûn lyù bieán ñoåi khí haäu Söû duïng ñaát, noâng nghieäp vaø laâm vaø taïo ra caùc vuøng ñeäm ñeå choáng laïi röøng vaø suy thoaùi röøng) vaãn ñang tieáp nghieäp coù tieàm naêng giaûm thieåu to lôùn caùc söï kieän cöïc ñoan nhö luõ luït vaø saït lôû tuïc, nhöng haàu heát caùc beân ñeàu mong nhöng töø tröôùc ñeán nay luoân laø nhöõng ñaát. Giaûm bôùt coâng taùc laøm ñaát vaø quaûn ñôïi raèng, moät soá thaønh toá cuûa REDD seõ vaán ñeà gaây baát ñoàng trong caùc cuoäc lyù phaân boùn toát hôn coù theå giuùp caûi tieán trôû thaønh noäi dung cuûa moät thoûa thuaän ñaøm phaùn khí haäu. Coù theå ño löôøng möùc naêng suaát. Vaø caùc nguoàn löïc ñöôïc taïo taïi Copenhagen. phaùt thaûi vaø haáp thu vôùi ñoä chính xaùc ra cuõng coù theå raát lôùn—ít nhaát laø vôùi caùc Caùc saùng kieán veà caùc-bon trong ñaát vöøa ñuû hay khoâng? Coù theå laøm gì vôùi söï nöôùc coù dieän tích röøng lôùn: neáu caùc thò chöa coù nhieàu tieán trieån. Maëc duø chi phí dao ñoäng töï nhieân trong taêng tröôûng vaø tröôøng caùc-bon laâm nghieäp ñaùp öùng coâ laäp caùc-bon trong noâng nghieäp caùc thieät haïi do chaùy röøng lieân quan ñeán ñöôïc ñaày ñuû tieàm naêng, In-ñoâ-neâ-xia coù khoâng lôùn, kyõ thuaät ñôn giaûn, ñoàng thôøi bieán ñoåi khí haäu? Caùc nöôùc coù neân ñi theå kieám ñöôïc töø 400 trieäu ñeán 2 tyû ñoâ coù theå öùng phoù hieäu quaû vôùi bieán ñoåi khí vay tín duïng ñeå trieån khai caùc haønh la moãi naêm. haäu, nhöng hoaøn toaøn khoâng deã daøng ñoäng maø phaûi maát haøng thaäp kyû hoaëc Vôùi caùc-bon töø ñaát, thaäm chí laø ôû neáu muoán xaây döïng moät thò tröôøng cho haøng theá kyû tröôùc khi keát thuùc ñöôïc caùc chaâu Phi, nôi maø ñaát töông ñoái ngheøo yeáu toá naøy. Moät döï aùn thí ñieåm ôû Keâ-nia ñaøm phaùn khí haäu hay khoâng Caùc tín caùc-bon chieám tôùi gaàn moät nöûa chaâu (xem Chöông 3) vaø caùc buø ñaép caùc-bon duïng töø hoaït ñoäng döïa treân ñaát ñai coù luïc, thì tieàm naêng coâ laäp caùc-bon trong trong ñaát theo thoûa thuaän Trao ñoåi Khí theå thay theá thò tröôøng caùc-bon vaø haï ñaát cuõng ñaõ leân tôùi 100 ñeán 400 trieäu haäu Chicago cho thaáy coù moät soá cô hoäi. thaáp chi phí caùc-bon, ñoàng thôøi giaûm bôùt taán CO2e moãi naêm. Vôùi giaù 10 ñoâ la moãi Coù ba böôùc coù theå giuùp thuùc ñaåy nhöõng nhöõng öu ñaõi cho caùc hoaït ñoäng giaûm taán, toång soá thu ñöôïc seõ ngang baèng vôùi noã löïc coâ laäp caùc-bon trong ñaát. thieåu tieáp theo hay khoâng? Nhieàu vaán voán hoã trôï phaùt trieån chính thöùc hieän taïi Thöù nhaát, giaùm saùt caùc-bon phaûi ñi ñeà treân ñaõ ñaït ñöôïc tieán trieån, vaø UÛy ban daønh cho chaâu Phi. theo caùch tieáp caän “döïa treân hoaït ñoäng”, Lieân chính phuû veà Bieán ñoåi Khí haäu ñaõ Nhöõng tính toaùn veà söû duïng ñaát, nghóa laø giaûm phaùt thaûi ñöôïc öôùc tính xaây döïng nhöõng höôùng daãn ñeå ño löôøng thay ñoåi söû duïng ñaát vaø laâm nghieäp chuû döïa treân caùc hoaït ñoäng cuûa ngöôøi noâng khí nhaø kính lieân quan ñeán ñaát ñai. yeáu ñöôïc ñöa vaøo chöông trình cuûa UN- daân, thay vì döïa treân nhöõng phaân tích Tình traïng chaët phaù röøng treân toaøn FCCC nhôø noã löïc cuûa caùc nöôùc ñang ñaát toán keùm hôn nhieàu. Coù theå aùp duïng caàu dieãn ra vôùi toác ñoä roøng trung bình phaùt trieån ñaõ thaønh laäp Lieân minh Röøng caùc heä soá giaûm phaùt thaûi cuï theå vaø thaän 7,3 trieäu heùc-ta haøng naêm, töø naêm 2000 nhieät ñôùi. Nhöõng nöôùc naøy ñang tìm troïng cho caùc vuøng coù tính chaát khí haäu ñeán 2005, goùp phaàn taïo ra khoaûng 5 tyû kieám cô hoäi ñeå goùp phaàn giaûm phaùt thaûi vaø sinh thaùi noâng nghieäp khaùc nhau. taán phaùt thaûi CO2 moãi naêm, töông trong baàu khí quyeån chung cuûa hoï Vieäc naøy seõ ñôn giaûn hôn, reû hôn vaø deã ñöông vôùi moät phaàn tö löôïng giaûm phaùt nhöng phaân chia traùch nhieäm khaùc nhau döï ñoaùn hôn cho noâng daân, vì hoï coù theå thaûi caàn thieát. Coù theå giaûm khoaûng 0,9 vaø gaây quyõ taøi chính caùc-bon ñeå quaûn lyù bieát tröôùc seõ ñöôïc traû bao nhieâu hay coù tyû taán nöõa töø caùc hoaït ñoäng taùi troàng caùc heä thoáng röøng vaø laâm nghieäp toát theå bò phaït bao nhieâu cho moãi hoaït ñoäng röøng vaø caûi tieán quaûn lyù röøng taïi caùc hôn. Caùc ñaøm phaùn veà chuû ñeà ñöôïc goïi cuûa mình. nöôùc ñang phaùt trieån. Nhöng caûi tieán laø REDD (Giaûm phaùt thaûi töø chaët phaù Thöù hai, caùc chi phí giao dòch coù theå quaûn lyù röøng vaø giaûm tình traïng chaët phaù röøng taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån Ñaây khoâng chæ lieân quan ñeán naêng löôïng: vôùi möùc giaù caùc-bon cao, tieàm naêng giaûm thieåu keát hôïp giöõa noâng nghieäp hieän nay chöa phaûi laø moät phaàn noäi ûa baát kyø moät ngaønh rieâng reõ naøo khaùc trong neàn kinh teá vaø laâm nghieäp seõ lôùn hôn cu dung trong Cô cheá Phaùt trieån Saïch quoác û taán CO2e/naêm) (ty teá cuûa UNFCCC. Vieäc taïo ra moät cô cheá ñeå chi traû cho noã löïc caûi tieán quaûn lyù caùc-bon töø ñaát vaø caùc khí nhaø kính khaùc do noâng nghieäp taïo ra cuõng ñang ñöôïc quan taâm. Veà maët kyõ thuaät, coù theå giaûm ñöôïc khoaûng 0,6 tyû taán phaùt thaûi CO2e thoâng qua vieäc giaûm coâng taùc laøm ñaát, quaûn lyù ñaát öôùt vaø ruoäng luùa toát hôn, cuõng nhö caûi tieán quaûn lyù chaên nuoâi vaø phaân chuoàng. Coù theå giaûm ñöôïc khoaûng 1,5 tyû taán phaùt thaûi moãi naêm töø ngaønh noâng nghieäp vôùi möùc giaù caùc-bon laø 20 ñoâ la moät taán CO2e (xem hình). giaûm thieåu trong laâm nghieäp vaø noâng nghieäp coù theå ñem laïi nhieàu lôïi ích ñoàng thôøi. Vieäc duy trì caùc caùnh röøng seõ môû Nguoàn: Barker vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007b, hình TS.27. ra nhieàu phöông aùn sinh keá ña daïng Chuù thích: EIT = caùc neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi. Caùc ñöôøng doïc maøu ñen moâ ta ûng tieàm naêng cu û khoa ûa neàn kinh teá hôn, ñoàng thôøi baûo veä ña daïng sinh hoïc toaøn caàu ñöôïc ñaùnh giaù theo töøng ngaønh. Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 33 giaûm bôùt nhôø caùc “ñôn vò goäp”, nghóa laø coù theå laøm cho quaù trình coâ laäp caùc-bon kieán thöùc veà thoâng leä coâ laäp caùc-bon vaø keát hôïp caùc hoaït ñoäng cuûa nhieàu noâng trong ñaát hoaøn toaøn töông ñöông vôùi caùc cô hoäi taøi chính. traïi nhoû, nhö trong döï aùn thí ñieåm ôû Keâ- möùc giaûm phaùt thaûi CO2 trong caùc nia. Baèng caùch laøm vieäc vôùi nhieàu noâng ngaønh khaùc. Nguoàn: Canadell vaø nhöõng ngöôøi khaùc traïi, caùc ñôn vò goäp coù theå taïo thaønh moät Thöù ba, söï hoã trôï, nhaát laø vôùi nhöõng 2007; Eliasch 2008; FAO 2005; Smith vaø vuøng ñeäm vónh vieãn vaø hieám khi xaûy ra noâng daân ngheøo caàn hoã trôï tröôùc chi phí nhöõng ngöôøi khaùc 2008; Smith vaø nhöõng söï ñaûo loän trong quaù trình coâ laäp. Vieäc taøi chính, caàn phaûi ñi keøm vôùi vieäc taêng ngöôøi khaùc 2009; Tschakert 2004; UNEP goäp chung caùc danh muïc döï aùn ñaàu tö cöôøng caùc dòch vuï khuyeán noâng. Caùc 1990; Tieâu chuaån caùc-bon töï nguyeän vôùi öôùc löôïng thaän troïng veà tính laâu daøi dòch vuï naøy laø chìa khoùa ñeå phoå bieán 2007; Ngaân haøng Theá giôùi 2008c. yù nghóa coát yeáu ñeå khuyeán khích caùc ñaàu tö vaø Khi Baùo caùo naøy ñöôïc coâng boá, caùc nöôùc hoaït ñoäng choáng chòu ñöôïc vôùi khí haäu. Maëc ñaõ ñang tham gia ñaøm phaùn thoûa thuaän khí duø coù theå thuùc ñaåy taøi chính tö nhaân cho caùc haäu toaøn caàu döôùi khuoân khoå UNFCCC. ñaàu tö thích öùng cuï theå (ví duï nhö choáng luõ), Nhieàu nöôùc cuõng ñaõ ñi qua moät trong nhöõng nhöng kinh nghieäm veà caùc ñoái taùc coâng – tö cuoäc khuûng hoaûng taøi chính toài teä nhaát trong trong lónh vöïc haï taàng ôû caùc nöôùc ñang phaùt nhöõng thaäp kyû gaàn ñaây. Do ñoù, nhöõng khoù trieån cho ñeán thôøi ñieåm naøy cho thaáy, phaïm khaên vaø nhu caàu caáp thieát veà taøi chính coù theå vi cuûa taøi chính tö nhaân seõ raát khieâm toán. caûn trôû vieäc xaây döïng caùc cô sôû phaùp lyù ñeå Vieäc taïo ra nguoàn taøi chính boå sung ñeå thoáng nhaát chi tieâu nguoàn löïc cho nhöõng gì thích öùng laø moät öu tieân chuû choát, vaø caùc heä vaãn bò hieåu nhaàm chæ laø moät moái ñe doïa trong thoáng ñoåi môùi nhö baùn ñaáu giaù ñôn vò giaûm daøi haïn. thaûi coù theå sang nhöôïng (vieát taét laø AAU, ñaây Nhöng moät soá nöôùc ñaõ thoâng qua goùi laø caùc giôùi haïn raøng buoäc maø caùc nöôùc ñaõ chaáp phuïc hoài taøi chính ñeå xanh hoùa neàn kinh teá, nhaän theo khuoân khoå cuûa UNFCCC), hoaëc ñoàng thôøi khoâi phuïc taêng tröôûng, vôùi toång giaù ñaùnh thueá phaùt thaûi giao thoâng quoác teá, vaø trò treân toaøn caàu hôn 400 tyû ñoâ la trong vaøi thueá caùc-bon toaøn caàu, coù khaû naêng gaây quyõ naêm tôùi vôùi hy voïng seõ kích thích neàn kinh teá taøi chính môùi leân ñeán haøng tyû ñoâ la moãi naêm. vaø taïo ra coâng aên vieäc laøm.93 Caùc ñaàu tö veà Vôùi giaûm thieåu, roõ raøng laø moät möùc giaù caùc- hieäu quaû naêng löôïng coù theå taïo ra moät lôïi ích bon hieäu quaû, thoâng qua cô cheá thueá hoaëc aùp nhaân ba, bao goàm tieát kieäm naêng löôïng nhieàu ñaët giôùi haïn-vaø-buoân baùn caùc-bon, seõ coù vai troø hôn, ít phaùt thaûi hôn vaø nhieàu coâng aên vieäc chuyeån hoùa. Moät khi ñaõ thöïc hieän ñöôïc ñieàu laøm hôn. naøy, khu vöïc tö nhaân seõ cung caáp phaàn lôùn Caùc ñaøm phaùn hieän nay veà khí haäu seõ leân nguoàn taøi chính caàn thieát khi caùc nhaø ñaàu tö ñeán ñænh ñieåm vaøo thaùng 12/2009 taïi Copen- vaø ngöôøi tieâu duøng trôû thaønh caùc nhaân toá xaùc hagen nhöng vöøa qua môùi chæ ñaït tieán trieån ñònh giaù caùc-bon. Nhöng thueá caùc-bon trong raát chaäm - ñieàu naøy cho thaáy tính ì trong lónh nöôùc hoaëc caùc thò tröôøng caùc-bon khoâng chaéc vöïc chính trò. Moïi nguyeân nhaân ñöôïc nhaán ñaõ cung caáp ñöôïc caùc doøng taøi chính caàn thieát maïnh trong Baùo caùo naøy - tính ì trong heä khí cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Neáu giaûi phaùp haäu, tính ì trong cô sôû haï taàng, tính ì trong cho vaán ñeà khí haäu coù tính chaát coâng baèng, caùc heä thoáng kinh teá xaõ hoäi - ñeàu cho thaáy nhu thì moät heä thoáng CDM caûi caùch vaø caùc heä caàu caáp thieát laø phaûi coù moät thoûa thuaän khí thoáng khaùc döïa vaøo keát quaû hoaït ñoäng, nhö haäu. Nhöng ñaây phaûi laø moät thoûa thuaän thoâng keát noái caùc thò tröôøng caùc-bon trong nöôùc, minh, moät thoûa thuaän taïo ra nhöõng cô cheá phaân boå vaø baùn caùc AAU, vaø chuyeån nhöôïng khuyeán khích caùc giaûi phaùp hieäu quaû veà chi taøi chính, seõ cuøng taïo ra nguoàn taøi chính cho phí, khuyeán khích caùc doøng taøi chính vaø söï caùc nöôùc ñang phaùt trieån. phaùt trieån cuûa caùc coâng ngheä môùi. Vaø ñaây phaûi 34 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 laø moät thoûa thuaän coâng baèng, moät thoûa thuaän loaïi khí nhaø kính, töông ñöông vôùi löôïng CO2 seõ ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu vaø nguyeän voïng taïo ra tieàm naêng baãy nhieät gioáng nhö vaäy trong cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Chæ coù moät thoûa moät khoaûng thôøi gian bieát tröôùc. thuaän nhö vaäy môùi coù theå taïo ra moâi tröôøng 9. Caùc tính toaùn cuûa caùc taùc giaû, döïa treân soá lieäu töø Coâng cuï Chæ soá Phaân tích Khí haäu (WRI 2008). khí haäu phuø hôïp cho phaùt trieån. Khoaûng soá lieäu naøy seõ lôùn hôn nhieàu neáu coäng theâm caùc quoác ñaûo nhoû nhö Baùc-ba-ñoát (4,6 taán CO2e treân Chuù thích ñaàu ngöôøi) vaø caùc nöôùc saûn xuaát daàu nhö Qua-ta (55 1. Ngheøo cuøng cöïc ñöôïc ñònh nghóa laø tình taán CO2e treân ñaàu ngöôøi) hoaëc Caùc Tieåu vöông quoác traïng soáng vôùi möùc thu nhaäp khoâng quaù 1,25 ñoâ A-raäp thoáng nhaát (39 taán CO2e treân ñaàu ngöôøi). la moät ngaøy. Chen vaø Ravallion 2008. 10. IEA 2008c. 2. FAO 2009b. 11. Edmonds vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; 3. Ñieàu 2 trong Coâng öôùc Khung cuûa LHQ veà Hamilton 2009. Blanford, Richels, vaø Rutherford Bieán ñoåi khí haäu (UNFCCC) keâu goïi oån ñònh haøm (2008) cuõng cho thaáy coù tyû leä tieát kieäm (giaûm) caùc- löôïng khí nhaø kính trong baàu khí quyeån ôû möùc bon raát lôùn töø nhöõng nöôùc thoâng baùo tröôùc ngaøy “coù theå ngaên chaën söï can thieäp nguy hieåm xuaát hoï seõ tham gia hoaït ñoäng giaûm thieåu, vì ñieàu ñoù phaùt töø con ngöôøi [do con ngöôøi gaây ra]ö ñoái vôùi cho pheùp caùc nöôùc naøy ñaàu tö vaøo caùc taøi saûn laâu heä khí haäu” beàn ñeå coù yeáu toá taïo ra söï thay ñoåi trong cheá ñoä http://unfccc.int/resource/docs/convkp/con- ñieàu tieát trong töông lai vaø söï thay ñoåi trong möùc veng.pdf (truy caäp ngaøy 1/8/2009). giaù caùc-bon, vaø do ñoù, seõ haïn cheá toái ña soá löôïng 4. Ñöôïc ñònh nghóa laø caùc-bon phaùt thaûi treân caùc taøi saûn bò laâm vaøo caûnh khoù khaên. moãi ñoâ la GDP. 12. Caùc khuûng hoaûng taøi chính xaûy ra ñoàng 5. Treân phaïm vi toaøn caàu, vieäc naøy seõ laøm thôøi ôû nhieàu nöôùc trong khoaûng thôøi gian töông giaûm khoaûng 4 ñeán 6 tyû taán phaùt thaûi CO2 moãi töï nhau vaø thöôøng ñöôïc theo sau bôûi caùc giai naêm, neáu xeùt theo söï söû duïng keát hôïp naêng ñoaïn phuïc hoài töông töï, maëc duø möùc thieät haïi coù löôïng hieän taïi trong ngaønh ñieän vaø caùc ngaønh xu höôùng ngaøy caøng nghieâm troïng hôn (bình coâng nghieäp (IEA 2008e). Coù theå ñaït möùc giaûm quaân laø 5% GDP). IMF 2009, baûng 3.1. Thaäm chí töông ñöông trong ngaønh xaây döïng ôû nhöõng cuoäc Ñaïi suy thoaùi ôû Hoa Kyø chæ keùo daøi coù 3,5 nöôùc coù thu nhaäp cao. Xem theâm, ví duï nhö baùo naêm, töø thaùng 8/1929 ñeán thaùng 3/1933. Cô sôû caùo cuûa Mills 2009. döõ lieäu veà Söï môû roäng vaø co heïp cuûa chu kyø kinh 6. Ngaân haøng Theá giôùi 2009b. doanh, theo Cô quan Nghieân cöùu Kinh teá quoác 7. de la Torre, Fajnzylber, vaø Nash 2008. gia, http://www.nber.org/cycles.html (truy caäp 8. Moãi khí nhaø kính ñeàu coù khaû naêng baãy ngaøy 1/8/2009). nhieät khaùc nhau. Haøm löôïng töông ñöông CO2 13. Matthews vaø Caldeira 2008. (goïi laø CO2e) coù theå ñöôïc söû duïng ñeå moâ taû hieäu 14. Schaeffer vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. öùng aám leân treân toaøn caàu do söï toång hôïp cuûa caùc 15. Trong khi caâu hoûi “ñieàu gì taïo neân bieán Nhieàu ngöôøi ñang haønh ñoäng ñeå baûo veä moâi tröôøng cuûa chuùng ta. Em cho raèng chæ khi naøo cuøng laøm vieäc nhö moät ñoäi thì chuùng ta môùi thaønh coâng ñeå taïo ra söï khaùc bieät. Thaäm chí treû em cuõng coù theå cuøng nhau haønh ñoäng vì chuùng em laø theá heä töông lai vaø chuùng em caàn phaûi traân troïng moâi tröôøng töï nhieân cuûa baûn thaân mình. —Adrian Lau Tsun Yin, Trung Quoác, 8 tuoåi Anoushka Bhari, Keâ-nia, 8 tuoåi Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 35 ñoåi khí haäu coù tính nguy hieåm” caàn ñöôïc ñaùnh thaáp. Dasgupta vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. giaù veà giaù trò, thì nhöõng toång keát nghieân cöùu gaàn 21. Stern 2007. ñaây cuûa UÛy ban Lieân chính phuû veà Bieán ñoåi khí 22. Easterling vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007, haäu (IPCC) cho thaáy, nhieät ñoä taêng hôn 2°C so baûng 5.6, trang 299. vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp seõ laøm taêng ruûi ro 23. Parry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007, baûng moät caùch ñaùng keå, do ñoù “seõ thu ñöôïc caùc lôïi ích TS .3, trang 66. lôùn neáu haïn cheá ñöôïc söï taêng nhieät ñoä khoâng 24. Nordhaus vaø Boyer 2000. Stern (2007) quaù 1.6°C–2.6°C.” Fisher vaø nhöõng ngöôøi khaùc cuõng cho raèng, nhöõng toån thaát lieân quan ñeán 2007; IPCC 2007b; IPCC 2007c; Parry vaø nhöõng bieán ñoåi khí haäu seõ lôùn hôn nhieàu ôû AÁn Ñoä vaø ngöôøi khaùc 2007. Caùc aán baûn khoa hoïc gaàn ñaây Ñoâng Nam AÙ, so vôùi toån thaát bình quaân cuûa caû tieáp tuïc uûng hoä quan ñieåm cho raèng, caàn phaûi theá giôùi. haïn cheá möùc taêng nhieät ñoä caøng gaàn 2°C caøng 25. Nordhaus 2008; Stern 2007; Yohe vaø toát so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp. Tieâu ñieåm A nhöõng ngöôøi khaùc 2007, hình 20.3. veà khoa hoïc; Mann 2009; Smith vaø nhöõng ngöôøi 26. Moâ hình PAGE ñöôïc söû duïng cho Ñaùnh khaùc 2009. Ban toå chöùc Ñaïi hoäi Khoa hoïc Quoác teá giaù Stern veà Bieán ñoåi Khí haäu, öôùc löôïng raèng 2009 veà Bieán ñoåi khí haäu ñaõ keát luaän raèng “ngaøy 80% chi phí thieät haïi seõ do caùc nöôùc ñang phaùt caøng coù söï thoáng nhaát cao khi cho raèng caùc xaõ hoäi trieån gaùnh chòu; Hope (2009), vôùi nhöõng phaân ñöông ñaïi vaø heä sinh thaùi seõ raát khoù khaên khi taùch soá lieäu do taùc giaû trao ñoåi. Moâ hình RICE phaûi ñöông ñaàu vôùi möùc taêng nhieät ñoä treân 2°C.” (Nordhaus vaø Boyer 2000), khi môû roäng ñeå tính http://climatecongress.ku.dk/ (truy caäp ngaøy toaùn caû hoaït ñoäng thích öùng trong baùo caùo cuûa de 1/8/2009). Nhöõng keâu goïi khaùc ñeå möùc taêng Bruin, Dellink, vaø Agrawala (2009), gôïi yù raèng nhieät ñoä khoâng quaù 2°C cuõng ñöôïc ñöa ra bôûi UÛy khoaûng ¾ chi phí thieät haïi seõ do caùc nöôùc ñang ban Chaâu AÂu 2007; SEG 2007; vaø UÛy ban Chæ phaùt trieån gaùnh chòu. Xem theâm Smith vaø nhöõng ñaïo Khoa hoïc Quoác teá 2005. Caùc nhaø laõnh ñaïo ngöôøi khaùc (2009); Tol (2008). Löu yù raèng ñaây cuûa OÂ-xtraây-lia, Bra-xin, Ca-na-ña, Trung Quoác, coù theå laø soá öôùc tính quaù thaáp, vì chöa xeùt ñeán Lieân minh Chaâu AÂu, Phaùp, Ñöùc, AÁn Ñoä, In-ñoâ-neâ- giaù trò bò maát cuûa caùc dòch vuï heä sinh thaùi. Xem xia, I-ta-lia, Nhaät Baûn, Ñaïi Haøn Daân Quoác, Meâ-hi- chöông 1 trình baøy veà haïn cheá cuûa moâ hình trong coâ, Lieân bang Nga, Nam Phi, Vöông quoác Anh vaø khaû naêng naém baét nhöõng chi phí cuûa taùc ñoäng. Hoa Kyø—cuoäc hoïp taïi Dieãn ñaøn Caùc neàn kinh teá 27. Ñöôïc ghi nhaän trong caùc tham vaán vôùi caùc lôùn veà Naêng löôïng vaø Khí haäu vaøo thaùng 7/2009— nöôùc Ñoâng Phi vaø chaâu Myõ La-tinh. ñaõ coâng nhaän “quan ñieåm khoa hoïc cho raèng 28. Barbera vaø Mc Connell 1990; Barrett möùc taêng nhieät ñoä bình quaân treân toaøn caàu so vôùi 2003; Burtraw vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2005; Jaffe thôøi kyø tieàn coâng nghieäp khoâng ñöôïc vöôït quaù vaø nhöõng ngöôøi khaùc 1995; Meyer 1995. 2°C.” http://usclimatenetwork.org/ resource- 29. Hope 2009; Nordhaus 2008. database/MEF_Declarationl- 0.pdf (truy caäp ngaøy 30. Nordhaus 2008. 1/8/2009). 31. Raát ít moâ hình keát hôïp caû chi phí thích 16. IPCC 2007c. öùng. Xem theâm de Bruin, Dellink, vaø Agrawala 17. Raupach vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. (2009). 18. Lawrence vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; 32. Nordhaus 2008, trang 86, hình 5.3. Nord- Matthews vaø Keith 2007; Parry vaø nhöõng ngöôøi haus cho raèng, chi phí boå sung ñeå oån ñònh möùc khaù c 2008; Scheffer, Brovkin, vaø Cox 2006; taêng nhieät ñoä ôû 2°C, thay vì muïc tieâu toái öu cuûa Torn and Harte 2006; Walter vaø nhöõng ngöôøi mình laø 3,5°C, seõ xaáp xæ 0,3% GDP haøng naêm. Chi khaùc 2006. phí boå sung ñeå ñaït möùc 2,5°C, thay vì 3,5°C, chöa 19. Horton vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. ñeán 0,1% GDP haøng naêm. 20. Öôùc tính naøy chöa xeùt ñeán möùc gia taêng 33. Bình quaân vôùi moät nöôùc ñang phaùt trieån laø toån thaát do soùng coàn do baõo, vaø môùi chæ tính ñeán 1,5% GDP; bao goàm caû baûo hieåm y teá vaø khoâng tính nhöõng hoaït ñoäng kinh teá vaø daân soá hieän taïi. Do baûo hieåm nhaân thoï. Swiss Re 2007. ñoù, neáu khoâng coù nhöõng hoaït ñoäng thích öùng ôû 34. McKinsey & Company 2009. quy moâ lôùn, con soá öôùc tính naøy coù theå vaãn laø quaù 35. Theo giaù ñoâ la khoâng ñoåi naêm 2005. Ngaân 36 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 haøng Theá giôùi 2009c. 48. Edmonds vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 36. Adger vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. 49. Vôùi kòch baûn 425–450 ppm CO2e, hoaëc 37. IPCC 2001. 2°C, kòch baûn oån ñònh, IIASA (2009) öôùc tính 38. Mignone vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Ñieàu raèng chi phí vaøo khoaûng 4 nghìn tyû ñoâ la; Knopf naøy ñuùng khi khoâng coù coâng ngheä geoengineering vaø nhöõng ngöôøi khaùc (saép coâng boá) öôùc tính 6 thích hôïp vaø ñöôïc chaáp nhaän (xem Chöông 7). nghìn tyû ñoâ la; Edmonds vaø nhöõng ngöôøi khaùc 39. Ñaây coù theå laø keát quaû cuûa vieäc môû roäng (2008) 9 nghìn tyû ñoâ la; Nordhaus (2008) 11 quy moâ taêng hieäu quaû trong cung caáp coâng ngheä nghìn tyû ñoâ la; vaø Hope (2009) 25 nghìn tyû ñoâ la. (nhö tröôøng hôïp chöông trình haït nhaân cuûa Ñaây laø caùc giaù trò thöïc, vaø söï khaùc bieät lôùn giöõa caùc Phaùp vaø döôøng nhö laø moät vaán ñeà vôùi naêng löôïng con soá naøy chuû yeáu do tính toaùn khaùc nhau trong maët trôøi taäp trung); caùc hieäu öùng maïng löôùi (vôùi möùc giaûm chi phí. Taát caû ñeàu theo kòch baûn toát chöông trình xaây döïng ñöôøng cao toác hoaëc ñöôøng nhaát trong ñoù giaûm thieåu seõ ñöôïc tieán haønh ôû baát ray taøu hoûa); hoaëc caùc cuù soác nhaân khaåu hay kinh kyø ñaâu vaø baát kyø khi naøo ñaït hieäu quaû chi phí cao teá. Phaàn naøy vaø phaàn coøn laïi cuûa ñoaïn döïa theo nhaát. Shalizi vaø Lecocq 2009. 50. Hamilton 2009. 40. Shalizi vaø Lecocq 2009. 51. Côn baõo Voâ danh (Nameless Hurricane), 41. Folger 2006; Levin vaø nhöõ n g ngöôø i http://science.nasa.gov/headlines/ khaùc 2007. y2004/02apr_hurricane.htm 42. H ä fele vaø nhöõ n g ngöôø i khaù c 1981, (truy caäp ngaøy 12/3/2009). theo trích daã n cuû a Ha- Duong, Grubb, vaø 52. Rogers 2009; Westermeyer 2009. Hourcade 1997. 53. OECS 2004. 43. Davis vaø Owens 2003; IEA 2008b; Nemet 54. Ngaân haøng Theá giôùi 2008a. vaø Kammen 2007; SEG 2007; Stern 2007. 55. Kanbur 2009. 44. Repetto 2008. 56. FAO 2009a. 45. Stern 2007, phaàn VI. 57. Vieän Theo doõi Theá giôùi “Hieän traïng Theá 46. Döïa treân coâng thöùc söû duïng trong baùo caùo giôùi 2005 Caùc xu höôùng vaø söï kieän thöïc teá: Maâu cuûa Nordhaus 2008. thuaãn veà nöôùc vaø Hôïp taùc an ninh” 47. Ñaây laø caùc soá ñöôïc laøm troøn döïa theo caùc http://www.worldwatch.org/node/69 (truy caäp nghieân cöùu sau. Caùc öôùc löôïng cuûa IPCC cho ngaøy 1/7/2009); Wolf vaø nhöõng ngöôøi khaùc 1999. raèng giaù caùc-bon taêng ñeán 50 ñoâ la moät taán CO2e, 58. Easterling vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007; khoaûng 65% giaûm phaùt thaûi seõ dieãn ra ôû caùc nöôùc Fisher vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. ñang phaùt trieån vaøo naêm 2030 (Barker vaø nhöõng 59. FAO 2008. ngöôøi khaùc 2007a, baûng 11.3). McKinsey & Com- 60. von Braun vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; pany (2009) öôùc tính raèng tyû leä naøy ôû möùc 68% Ngaân haøng Theá giôùi 2009a. vôùi kòch baûn 450 ppm neáu ñöôïc thöïc hieän baèng 61. Sterner 2007. Giaù nhieân lieäu bình quaân ôû caùch phaân boå chi phí thaáp nhaát. Veà vieäc tyû leä chi khu vöïc söû duïng ñoàng Euro naêm 2007 cao gaáp phí thaáp nhaát trong ñaàu tö giaûm thieåu toaøn caàu ñoâi so vôùi ôû Hoa Kyø (1,54 ñoâ la moät lít so vôùi 63 xu vaøo naêm 2030 seõ dieãn ra ôû caùc nöôùc ñang phaùt ñoâ la moät lít). Caùc bieán ñoäng trong phaùt thaûi trieån, öôùc tính möùc naøy vaøo khoaûng 44–67% vôùi khoâng lieân quan ñeán thu nhaäp coù theå ñöôïc tính kòch baûn haøm löôïng 450 ppm CO2e (xem baûng toaùn baèng soá dö cuûa pheùp hoài quy phaùt thaûi treân 4.2: 44%, MESSAGE; 56%, McKinsey; 67%, IEA ñaàu ngöôøi ñoái vôùi thu nhaäp. Khi caùc soá dö naøy ETP) maëc duø öôùc löôïng caùch xa hôn ñaõ ñöôïc RE- ñöôïc hoài quy vôùi giaù xaêng, ñoä co giaõn ñöôïc öôùc MIND ñöa ra ôû möùc 91%. Trong suoát theá kyû naøy löôïng ôû –0.5, nghóa laø neáu giaù nhieân lieäu taêng gaáp (söû duïng giaù trò hieän taïi cuûa taát caû caùc ñaàu tö ñeán ñoâi thì phaùt thaûi seõ giaûm moät nöûa, giöõ cho thu 2100), tyû leä öôùc tính cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhaäp treân ñaàu ngöôøi khoâng ñoåi. coù phaàn cao hôn, trong khoaûng 66% (Edmonds 62. Döïa treân giaù ñieän bình quaân cho caùc hoä vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008) ñeán 71% (Hope gia ñình trong hai naêm 2006–07 theo Cô quan 2009). Thoâng tin Naêng löôïng Hoa Kyø, http://www.eia. Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 37 doe.gov/emeu/international/elecprih.html (truy (truy caäp ngaøy 6/7/2009). caäp ngaøy 1/8/2009). 88. http://unfccc.int/meetings/cop_13/ 63. Soá lieäu phaùt thaûi cuûa WRI (2008). items/ 4049.php (truy caäp ngaøy 1/8/2009). 64. IEA 2008d; UNEP 2008. Moät baùo caùo naêm 89. Coäng ñoàng phaùt trieån vaø vieän trôï ñaõ ñi 2004 cuûa Cô quan Moâi tröôøng chaâu AÂu (EEA theo höôùng ñaùnh giaù taùc ñoäng vaø vieän trôï döïa 2004) öôùc tính, trôï caáp cuûa chaâu AÂu cho naêng treân keát quaû, ñieàu naøy cho thaáy möùc ñoä khoâng löôïng ôû möùc 30 tyû euro vaøon aêm 2001, 2/3 soá naøy haøi loøng vôùi caùc chöông trình döïa treân ñaàu vaøo daønh cho nhieân lieäu hoùa thaïch, phaàn coøn laïi daønh (trong ñoù khoái löôïng voán ñöôïc giaûi ngaân vaø soá cho naêng löôïng haït nhaân vaø naêng löôïng taùi taïo. löôïng tröôøng hoïc ñöôïc xaây döïng ñöôïc giaùm saùt, 65. http://www.eia.doe.gov/emeu/interna- so vôùi soá löôïng hoïc sinh ra tröôøng hoaëc nhöõng tional/elecprih.html (truy caäp thaùng 7/2009). caûi thieän trong keát quaû hoïc taäp). Tuy nhieân, coù 66. Price vaø Worrell 2006. moät chuùt khaùc bieät trong caùch tieáp caän “döïa treân 67. ESMAP 2006. ñaàu vaøo” nhö ñaõ xaùc ñònh trong tröôøng hôïp naøy, 68. http://co2captureandstorage.info/ vì “caùc ñaàu vaøo” ôû ñaây laø nhöõng thay ñoåi chính index.htm (truy caäp ngaøy 1/8/2009). saùch, chöù khoâng phaûi chæ giôùi haïn ôû ñaàu vaøo taøi 69. Calvin vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép coâng boá; chính—vieäc thoâng qua vaø thöïc thi moät tieâu IEA 2008a. chuaån hieäu quaû naêng löôïng, thay vì chi tieâu coâng 70. Gurgel, Reilly, vaø Paltsev 2007; IEA 2006; cho moät chöông trình naêng löôïng. Maëc duø vaäy, Wise vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. giaùm saùt vaø ñaùnh giaù vaãn raát quan troïng ñeå tìm 71. NRC 2007; Tilman, Hill, vaø Lehman hieåu xem cô cheá naøy hoaït ñoäng nhö theá naøo. 2006; WBGU 2009. 90. Olsen 2007; Sutter vaø Parreno 2007; 72. OECD 2008. Olsen vaø Fenhann 2008; Nussbaumer 2009; 73. Lotze- Campen vaø nhöõng ngöôøi khaùc Michaelowa vaø Pallav 2007; Schneider 2007. 2009; Wise vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. Xem 91. Fankhauser, Martin, vaø Prichard, saép theâm chöông 3. coâng boá. 74. Scherr vaø McNeely 2008. 92. Ngaân haøng Theá giôùi 2007d. 75. Ngaân haøng Theá giôùi 2007b. 93. Caùc goùi kích caàu treân khaép theá giôùi döï 76. Milly vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. kieán seõ bôm khoaûng 430 tyû ñoâ la vaøo nhöõng khu 77. Fay, Block, vaø Ebinger 2010; Ligeti, Pen- vöïc bieán ñoåi chuû yeáu trong moät vaøi naêm tôùi: 215 ney, vaø Wieditz 2007; Heinz Center 2007. tyû ñoâ la seõ ñöôïc chi cho hieäu quaû naêng löôïng, 38 78. Lempert vaø Schlesinger 2000. tyû chi cho caùc naêng löôïng taùi taïo ít caùc-bon, 20 tyû 79. Keller, Yohe, vaø Schlesinger 2008. cho thu vaø tröõ caùc-bon, 92 tyû cho caùc löôùi ñieän 80. Cass 2005; Davenport 2008; Dolsak 2001; thoâng minh. Robins, Clover, vaø Singh 2009. Xem Kunkel, Jacob, vaø Busch 2006. theâm chöông 1, phaàn trình baøy veà kyø voïng taïo ra 81. Alber vaø Kern 2008. caùc coâng aên vieäc laøm môùi. 82. Guth, Schmittberger, vaø Schwarze 1982; Camerer vaø Thaler 1995; Irwin 2009; Ruf- Danh muïc taøi lieäu tham khaûo fle 1998. Adger, W. N., S . Dessai, M. Goulden, M. Hulme, I. 83. Thôøi baùo AÁn Ñoä, http://timesofindia.indi- Lorenzoni, D. R. Nelson, L. O. Naess, J. Wolf, atimes.com/NEWS/India/Even- in- 2031- Indias- vaø A. Wreford. 2009. “Are There Social Limits per- capita- emission- will- be- 1/7th- of- US/arti- to Adaptation to Climate Change?” Climatic cleshow/4717472.cms (truy caäp thaùng 8/2009). Change 93 (3–4): 335–54. 84. Dechezlepreâtre vaø nhöõng ngöôøi khaùc Agrawala, S ., vaø S. Fankhauser. 2008. Economic 2008. Aspects of Adaptation to Climate Change: 85. Maini 2005; Nagrath 2007. Costs, Benefts and Policy Instruments. Paris: 86. Haites vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2006. Organisation for Economic Cooperation and 87. http://www.gefweb.org/uploadedFiles/ Development. Publications/ClimateChange- FS- June2009.pdf Alber, G., vaø K. Kern. 2008. “Governing Climate 38 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Change in Cities: Modes of Urban Climate Blanford, G. J., R. G. Richels, vaø T. F. Rutherford. Governance in Multi- Level Systems.” Paper 2008. “Revised Emissions Growth Projections presented at the OECD Conference on Com- for China: Why Post-Kyoto Climate Policy Must petitive Cities and Climate Change, Milan, Look East.” Harvard Project on International October 9–10. Climate Agreements, Harvard Kennedy School Bai, X. 2006. “Rizhao, China: Solar-Powered Discussion Paper 08- 06, Cambridge, MA. City.” In State of the World 2007: Our Urban BTS (Bureau of Transportation Statistics). 2008. Future, ed. Worldwatch Institute. New York: Key Transportation Indicators November W.W. Norton & Company Inc. 2008. Washington, DC: U.S. Department of Barbera, A. J., vaø V. D. McConnell. 1990. “The Transportation. Impacts of Environmental Regulations on Burke, M., D. B. Lobell, vaø L. Guarino. 2009. Industry Productivity: Direct and Indirect “Shifts in African Crop Climates by 2050 and Effects.” Journal of Environmental Econom- the Implications for Crop Improvement and ics and Management 18 (1): 50–65. Genetic Resources Conservation.” Global Barbier, E. B., vaø S . Sathirathai, ed. 2004. Shrimp Environmental Change 19 (3): 317–325. Farming and Mangrove Loss in Thai-land. Burtraw, D., D. A. Evans, A. Krupnick, K. Palmer, vaø Cheltenham, UK: Edward Elgar Pub-lishing. R. Toth. 2005. “Economics of Pollution Trading Barker, T., I. Bashmakov, A. Alharthi, M. Amann, for SO2 and NOx.” Discussion Paper 05-05, L. Cifuentes, J. Drexhage, M. Duan, O. Eden- Resources for the Future, Washington, DC. hofer, B. Flannery, M. Grubb, M. Hoogwijk, Calvin, K., J. Edmonds, B. Bond- Lamberty, L. F. I. Ibitoye, C. J. Jepma, W. A. Pizer, vaø K. Ya- Clarke, P. Kyle, S . Smith, A. Thomson, vaø M. maji. 2007a. “Mitigation From a Cross-Sec- Wise. Forthcoming. “Limiting Climate toral Per-spective.” In Climate Change 2007: Change to 450 ppm CO2 Equivalent in the Mitigation. Contribution of Working Group 21st Century.” Energy Economics. III to the Fourth Assessment Report of the Camerer, C., vaø R. H. Thaler. 1995. “Anomalies: Intergovernmental Panel on Climate Ultimatums Dictators and Manners.” Journal Change, ed. B. Metz, O. R. Davidson, P. R. of Economic Perspectives 9 (2): 109–220. Bosch, R. Dave, vaø L. A. Meyer. Cambridge, Canadell, J. G., C. Le Quere, M. R. Raupach, C. B. UK: Cambridge University Press. Field, E. T. Buitenhuis, P. Ciais, T. J. Conway, Barker, T., I. Bashmakov, L. Bernstein, J. E. N. P. Gillett, R. A. Houghton, vaø G. Marland. Bogner, P. R. Bosch, R. Dave, O. R. Davidson, 2007. “Contributions to Accelerating B. S . Fisher, S. Gupta, K. Halsnaes, B. Heij, S . Atmo-spheric CO2 Growth from Economic Khan Ribeiro, S . Kobayashi, M. D. Levine, D. Activity, Carbon Intensity, and Effciency of L. Martino, O. Masera, B. Metz, L. A. Meyer, Natural Sinks.” Proceedings of the National G.- J. Nab-uurs, A. Najam, N. Nakic´enovic´, Academy of Sciences 104 (47): 18866–70. H.- H. Rogner, J. Roy, J. Sathaye, R. Schock, P. Cass, L. 2005. “Measuring the Domestic Salience Shukla, R. E. H. Sims, P. Smith, D. A. Tirpak, of International Environmental Norms: D. Urge-Vorsatz, vaø D. Zhou. 2007b. “Techni- Cli-mate Change Norms in German, British, cal Summary.” In Climate Change 2007: Mit- and American Climate Policy Debates.” Paper igation. Contribution of Working Group III presented at the International Studies to the Fourth Assessment Report of the Inter- Association, March 15, Honolulu. governmental Panel on Climate Change, ed. Chen, S , vaø M. Ravallion. 2008. “The Develop-ing B. Metz, O. R. Davidson, P. R. Bosch, R. Dave, World Is Poorer than We Thought, But No vaø L. A. Meyer. Cambridge, UK: Cambridge Less Successful in the Fight against Pov-erty.” University Press. Policy Research Working Paper 4703, World Barrett, S. 2003. Environment and Statecraft: Bank, Washington, DC. The Strategy of Environmental Treaty- Clarke, L., J. Edmonds, V. Krey, R. Richels, S. Making. Oxford: Oxford University Press. Rose, vaø M. Tavoni. Forthcoming. “Interna- Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 39 tional Climate Policy Architectures: Overview Journal 29 (3): 414–36. of the EMF 22 International Scenarios.” Easterling, W., P. Aggarwal, P. Batima, K. Brader, Energy Economics. L. Erda, M. Howden, A. Kirilenko, J. Morton, Dasgupta, S., B. Laplante, C. Meisner, D. J.- F. Soussana, J. Schmidhuber, vaø F. Wheeler, vaø J. Yan. 2009. “The Impact of Sea Tubiello. 2007. “Food, Fibre and Forest Prod- Level Rise on Developing Countries: A Com- ucts.” In Climate Change 2007: Impacts, parative Analysis.” Climatic Change 93 (3– Adaptation and Vulnerability. Contribution 4): 379–88. of Working Group II to the Fourth Assess- Davenport, D. 2008. “The International ment Report of the Intergovernmental Panel Dimen-sion of Climate Policy.” In Turning on Climate Change. ed. M. Parry, O. F. Down the Heat: The Politics of Climate Pol- Canziani, J. P. Palutikof, P. J. van der Linden, icy in Affuent Democracies, ed. H. Compston vaø C. E. Hanson. Cambridge, UK: Cambridge vaø I. Bailey. Basingstoke, UK: Palgrave University Press. Macmillan. Ebi, K. L., vaø I. Burton. 2008. “Identifying Davis, G., vaø B. Owens. 2003. “Optimizing the Practical Adaptation Options: An Approach to Level of Renewable Electric R&D Expendi- Address Climate Change-related Health tures Using Real Options Analysis.” Energy Risks.” Environmental Science and Policy 11 Policy 31 (15): 1589–1608. (4): 359–69. de Bruin, K., R. Dellink, vaø S. Agrawala. 2009. Edmonds, J., L. Clarke, J. Lurz, vaø M. Wise. 2008. “Economic Aspects of Adaptation to Climate “Stabilizing CO2 Concentrations with Change: Integrated Assessment Modeling of Incomplete International Cooperation.” Adaptation Costs and Benefts.” Environment Cli-mate Policy 8 (4): 355–76. Working Paper 6, Organisation for Economic EEA (European Environment Agency). 2004. Cooperation and Development, Paris. “Energy Subsidies in the European Union: A de la Torre, A., P. Fajnzylber, vaø J. Nash. 2008. Brief Overview.” Technical Report 1/2004, Low Carbon, High Growth: Latin American EEA, Copenhagen. Eliasch, J. 2008. Climate Responses to Climate Change. Washington, Change: Financing Global Forests: The DC: World Bank. Eliasch Review. London: Earthscan. Dechezlepreâtre, A., M. Glachant, I. Hascic, N. Erenstein, O. 2009. “Adoption and Impact of Johnstone, vaø Y. Meùnieøre. 2008. Invention Conservation Agriculture Based Resource and Transfer of Climate Change Mitigation Conserving Technologies in South Asia.” In Technologies on a Global Scale: A Study Lead Papers, 4th World Congress on Conser- Drawing on Patent Data. Paris: CERNA. vation Agriculture, February 4–7, 2009, New Deltacommissie. 2008. Working Together with Delhi, India. New Delhi: World Congress on Water: A Living L vaø Builds for Its Future. Conservation Agriculture. Netherlands: Deltacommissie. Erenstein, O., and V. Laxmi. 2008. “Zero Till-age Derpsch, R., vaø T. Friedrich. 2009. “Global Impacts in India’s Rice-Wheat Systems: A Overview of Conservation Agriculture Adop- Review.” Soil and Tillage Research 100 (1– tion.” In Lead Papers, 4th World Congress on 2): 1–14. Conservation Agriculture, February 4–7, ESMAP (Energy Sector Management Assistance 2009, New Delhi, India. New Delhi: World Program). 2006. Proceedings of the Interna- Congress on Conservation Agriculture. tional Grid-Connected Renewable Energy DOE (U.S. Department of Energy). 2009. “Car- Pol-icy Forum. Washington, DC: World Bank. bon Dioxide Information Analysis Center European Commission. 2007. “Limiting Global (CDIAC).” DOE, Oak Ridge, TN. Climate Change to 2 Degrees Celsius—The Dolsak, N. 2001. “Mitigating Global Climate Way Ahead for 2020 and Beyond: Impact Change: Why Are Some Countries More Assessment Summary.” Commission Staff Committed than Others?” Policy Studies Working Document, Brussels. 40 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Falloon, P., vaø R. Betts. Forthcoming. “Climate Analytical Framework for Water Resources: A Impacts on European Agriculture and Water Case Study for North China.” Journal of Management in the Context of Adaptation Envi-ronmental Management 88 (4): and Mitigation: The Importance of an 1300–1313. Integrated Approach.” Science of the Total Gurgel, A. C., J. M. Reilly, vaø S. Paltsev. 2007. “Po- Environment. tential Land Use Implications of a Global Bio- Fankhauser, S., N. Martin,vaø S. Prichard. fuels Industry.” Journal of Agricultural and Forth-coming. “The Economics of the CDM Food Industrial Organization 5 (2): 1–34. Levy: Revenue Potential, Tax Incidence and Güth, W., R. Schmittberger, vaø B. Schwarze. Distortionary Effects.” Working paper, 1982. “An Experimental Analysis of Ultimatum London School of Economics. Bargaining.” Journal of Economic Behavior FAO (Food and Agriculture Organization). 2005. and Organization 3 (4): 367–88. “Global Forest Resources Assessment 2005: Guthrie, P., C. Juma, vaø H. Sillem, eds. 2008. Progress towards Sustainable Forest Manage- Engineering Change: Towards a Sustainable ment.” Forestry Paper 147, Rome. Future in the Developing World. London: ———. 2007. “The World’s Mangroves 1980– Royal Academy of Engineering. 2005.” Forestry Paper 153, Rome. Ha-Duong, M., M. Grubb, vaø J.-C. Hourcade. ———. 2008. Food Outlook: Global Market 1997. “Infuence of Socioeconomic Inertia and Analysis. Rome: FAO. Uncertainty on Optimal CO2-Emission Abate- ———. 2009a. “Aquastat.” Rome. ment.” Nature 390: 270–73. ———. 2009b. “More People than Ever AreVic- Häfele, W., J. Anderer, A. McDonald, vaø N. tims of Hunger.” Press release, Rome. Nakic´enovic´. 1981. Energy in a Finite Fay, M., R. I. Block, vaø J. Ebinger. 2010. World: Paths to a Sustainable Future. Cam- Adapting to Climate Change in Europe and bridge, MA: Ballinger. Central Asia. Washington, DC: World Bank. Haites, E., D. Maosheng, vaø S. Seres. 2006. Fisher, B. S., N. Nakicùenovicù, K. Alfsen, J. Corfee “Technology Transfer by CDM Projects.” Morlot, F. de la Chesnaye, J.-C. Hourcade, K. Climate Policy 6: 327–44. Jiang, M. Kainuma, E. La Rovere, A. Matysek, Hamilton, K. 2009. “Delayed Participation in a A. Rana, K. Riahi, R. Richels, S . Rose, D. van Global Climate Agreement.” Background Vuuren, vaø R. Warren. 2007. “Issues Related note for the WDR 2010. to Mitigation in the Long- Term Context.” In Hare, B., vaø M. Meinshausen. 2006. “How Much Climate Change 2007: Mitigation. Contribu- Warming Are We Committed to and How tion of Working Group III to the Fourth Much Can Be Avoided?” Climatic Change 75 Assessment Report of the Intergovernmental (1–2): 111–49. Panel on Climate Change, ed. B. Metz, O. R. Heinz Center. 2007. A Survey of Climate Change Davidson, P. R. Bosch, R. Dave, vaø L. A. Meyer. Adaptation Planning. Washington, DC: John Cam-bridge, UK: Cambridge University Press. Heinz III Center for Science, Economics and Folger, T. 2006. “Can Coal Come Clean? How to the Environment. Survive the Return of the World’s Dirtiest Hof, A. F., M. G. J. den Elzen, and D. P. van Fossil Fuel.” December. Discover Magazine. Vuuren. 2008. “Analyzing the Costs and Government of Bangladesh. 2008. Cyclone Sidr Ben-efts of Climate Policy: Value Judgments in Bangladesh: Damage, Loss and Needs and Scientifc Uncertainties.” Global Environ- Assessment for Disaster Recovery and Recon- mental Change 18 (3): 412–24. struction. Dhaka: Government of Hope, C. 2009. “How Deep Should the Deep Cuts Bangladesh, World Bank, and European Be? Optimal CO2 Emissions over Time under Commission. Uncertainty.” Climate Policy 9 (1): 3–8. Guan, D., vaø K. Hubacek. 2008. “A New and In- Horton, R., C. Herweijer, C. Rosenzweig, J. Liu, V. tegrated Hydro- Economic Accounting and Gornitz, vaø A. C. Ruane. 2008. “Sea Level Rise Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 41 Projections for Current Genera-tion CGCMs ———. 2007a. Climate Change 2007: Synthsis Based on the Semi-Empirical Method.” Report. Contribution of Working Groups I, II Geophysical Research Letters 35: L02715– and II to the Fourth Assessment Report of the doi:10.1029/2007GL032486. Intergovernmental Panel on Climate Houghton, R. A. 2009. “Emissions of Carbon from Change. Geneva: IPCC. Land Management.” Background note for the ———. 2007b. “Summary for Policymakers.” In WDR 2010. Climate Change 2007: Impacts, Adaptation ICCT (International Council on Clean Trans-por- and Vulnerability. Contribution of Working tation). 2007. Passenger Vehicle Greenhouse Group II to the Fourth Assessment Report of Gas and Fuel Economy Standard: A Global the Intergovernmental Panel on Climate Update. Washington, DC: ICCT. Change, M. L. Parry, O. F. Canziani, J. P. IEA (International Energy Agency). 2006. World Palutikof, P. J. van der Linden, vaø C. E. Energy Outlook 2006. Paris: International En- Hanson. Cam-bridge, UK: Cambridge Univer- ergy Agency. sity Press. ———. 2008a. CO2 Capture and Storage—A ———. 2007c. “Summary for Policymakers.” In Key Abatement Option. Paris: International Climate Change 2007: The Physical Science Energy Agency Basis. Contribution of Working Group I to ———. 2008b. Energy Effciency Policy Recom- the Fourth Assessment Report of the Intergov- mendations: In Support of the G8 Plan of ernmental Panel on Climate Change, ed. S . Action. Paris: International Energy Agency. Solomon, D. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. ———. 2008c. Energy Technology Perspective Marquis, K. B. Averyt, M. Tignor, vaø H. L. 2008: Scenarios and Strategies to 2050. Miller. Cambridge, UK: Cambridge Univer- Paris: International Energy Agency. sity Press. ———. 2008d. World Energy Outlook 2008. Irwin, T. 2009. “Implications for Climate Change Paris: International Energy Agency. Policy of Research on Cooperation in Social ———. 2008e. Worldwide Trends in Energy Use Dilemma.” Policy Research Working Paper and Effciency: Key Insights from IEA Indica- 5006, World Bank, Washington, DC. tor Analysis. Paris: International Energy Jaffe, A., S. R. Peterson, P. R. Portney, vaø R. N. Agency. Stavins. 1995. “Environmental Regulation IIASA (International Institute for Applied and the Competitiveness of U.S . Manufactur- Systems Analysis). 2009. “GGI Scenario ing: What Does the Evidence Tell Us?” Jour- Database.” Laxenburg, Austria. nal of Economic Literature 33 (1): 132–63. IMF (International Monetary Fund). 2009. World Kanbur, R. 2009. “Macro Crises and Targeting Economic Outlook: Crisis and Recovery. Transfers to the Poor.” Cornell Food and Nu- Washington, DC: IMF. trition Policy Program, Working Paper International Scientifc Steering Committee. 236, Ithaca, NY . 2005. Avoiding Dangerous Climate Change: Karim, M. F., and N. Mimura. 2008. “Impacts of International Symposium on the Stabiliza- Climate Change and Sea- Level Rise on Cyclonic tion of Greenhouse Gas Concentrations. Storm Surge Floods in Bangladesh.” Global Report of the International Scientifc Steering Environmental Change 18 (3): 490–500. Committee. Exeter, UK: Hadley Centre Met Keim, M. E. 2008. “Building Human Resilience: Offce. The Role of Public Health Preparedness and IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Response as an Adaptation to Climate Change). 2001. Climate Change 2001: Change.” American Journal of Preventive Synthe-sis Report. Contribution of Working Medicine 35 (5): 508–16. Groups I, II and III to the Third Assessment Keller, K., G. Yohe, and M. Schlesinger. 2008. Report of the Intergovernmental Panel on “Managing the Risks of Climate Thresholds: Climate Change. Geneva: IPCC. Uncertainties and Information Needs.” 42 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Climatic Change 91: 5–10. M. Barnola, U. Siegenthaler, D. Raynaud, J. Knopf, B., O. Edenhofer, T. Barker, N. Bauer, L. Jouzel, H. Fischer, K. Kawamura, vaø T. F. Baumstark, B. Chateau, P. Criqui, A. Held, M. Stocker. 2008. “High- Resolution Carbon Isaac, M. Jakob, E. Jochem, A. Kitous, S. Dioxide Concentration Record 650,000– Kypreos, M. Leimbach, B. Magneù, S . Mima, W. 800,000 Years before Present.” Nature 453 Schade, S. Scrieciu, H. Turton, vaø D. van (7193): 379–82. Vuuren. Forthcoming. “The Economics of Maini, C. 2005. “Development of a Globally Low Stabilisation: Implications for Techno- Competitive Electric Vehicle in India.” logical Change and Policy.” In Making Journal of the Indian Insitute of Science 85: Climate Change Work for Us, ed. M. Hulme 83–95. vaø H. Neufeldt. Cambridge, UK: Cambridge Mann, M. 2009. “Defning Dangerous Anthropo- University Press. genic Interference.” Proceedings of the Koetse, M., vaø P. Rietveld. 2009. “The Impact of National Academy of Sciences 106 (11): Climate Change and Weather on Trans-port: 4065–66. An Overview of Empirical Findings.” Trans- Matthews, H. D., vaø K. Caldeira. 2008. portation Research Part D: Transport and “Stabi-lizing Climate Requires Nearzero Environment 14 (3): 205–21. Emissions.” Geophysical Research Letters 35: Kunkel, N., K. Jacob, and P.,O. Busch. 2006. L04705–doi:10.1029/2007GL032388. “Climate Policies : (The Feasibility of) a Statis- Matthews, H. D., vaø D. W. Keith. 2007. “Carbon- tical Analysis of their Determinants.” Paper cycle Feedbacks Increase the Likelihood of a presented at the Human Dimensions of Warmer Future.” Geophysical Research Global Environmental Change, Berlin. Letters 34: L09702–doi:10.1029/2006G- Lawrence, D. M., A. G. Slater, R. A. Tomas, M. M. L028685. Holland, vaø C. Deser. 2008. “Accelerated McKinsey & Company. 2009. Pathways to a Arctic Land Warming and Permafrost Lowcarbon Economy. Version 2 of the Global Degradation during Rapid Sea Ice Loss.” Greenhouse Gas Abatement Cost Curve. Geophysical Research Letters 35: L11506– McKinsey & Company. doi:10.1029/2008GL033985. McNeely, J. A., vaø S. J. Scherr. 2003. Ecoagricul- Lehmann, J. 2007. “A Handful of Carbon.” ture: Strategies to Feed the World and Save Nature 447: 143–44. Biodiversity. Washington, DC: Island Press. Lempert, R. J., vaø M. E. Schlesinger. 2000. “Robust Meyer, S . M. 1995. “The Economic Impact of Envi- Strategies for Abating Climate Change.” ronmental Regulation.” Journal of Envi-ron- Climatic Change 45 (3–4): 387–401. mental Law and Practice 3 (2): 4–15. Levin, K., B. Cashore, S. Bernstein, vaø G. Auld. Michaelowa, A., vaø P. Pallav. 2007. Additionality 2007. “Playing It Forward: Path Dependency, Determination of Indian CDM Projects: Can Progressive Incrementalism, and the ‘Super Indian CDM Project Developers Outwit the Wicked’ Problem of Global Climate Change.” CDM Executive Board? Zurich: University of Paper presented at the International Studies Zurich. Association 48th Annual Convention, Mignone, B. K., R. H. Socolow, J. L. Sarmiento, vaø February 28, Chicago. M. Oppenheimer. 2008. “Atmospheric Ligeti, E., J. Penney, vaø I. Wieditz. 2007. Cities Stabilization and the Timing of Carbon Preparing for Climate Change: A Study of Six Miti-gation.” Climatic Change 88 (3–4): Urban Regions. Toronto: Clean Air 251–65. Partnership. Mills, E. 2009. Building Commissioning: A Lotze- Campen, H., A. Popp, J. P. Dietrich, vaø M. Golden Opportunity for Reducing Energy Krause. 2009. “Competition for Land Costs and Greenhouse Gas Emissions. between Food, Bioenergy and Conservation.” Berkeley, CA: Lawrence Berkeley National ackground note for the WDR 2010. Laboratory. Lüthi, D., M. Le Floch, B. Bereiter, T. Blunier, J.- Milly, P. C. D., J. Betancourt, M. Falkenmark, R. Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 43 M. Hirsch, Z. W. Kundzewicz, D. P. Climatic Change 84 (1): 59–73. Lettenmaier, vaø R. J. Stouffer. 2008. “Station- Olsen, K. H., vaø J. Fenhann. 2008. “Sustainable arity Is Dead: Whither Water Management?” Development Benefts of Clean Development Science 319 (5863): 573–74. Mechanism Projects. A New Methodology for Müller, C., A. Bondeau, A. Popp, K. Waha, vaø M. Sustainability Assessment Based on Text Fader. 2009. “Climate Change Impacts on Analysis of the Project Design Documents Agricultural Yields.” Background note for the Submitted for Validation.” Energy Policy 36 WDR 2010. (8): 2819–30. Nagrath, S. 2007. “Gee Whiz, It’s a Reva! The Parry, M., O. F. Canziani, J. P. Palutikof, vaø caùc Diminutive Indian Electric Car Is a Hit on the ñoàng taùc giaû. 2007. “Technical Summary.” In, Streets of London.” Businessworld 27(2), Climate Change 2007: Impacts, Adaptation October 16. and Vulnerability. Contribution of Working National Academy of Engineering. 2008. Grand Group II to the Fourth Assessment Report of Challenges for Engineering. Washington, DC: the Intergovernmental Panel on Climate National Academy of Sciences.Nemet, G. 2006. Change, ed. M. Parry, O. F. Canziani, J. P. “Beyond the Learning Curve: Factors Palutikof, P. J. van der Linden, vaø C. E. Infuencing Cost Reductions in Photovoltaics.” Hanson. Cambridge, UK: Cambridge Univer- Energy Policy 34 (17): 3218–32. sity Press. Nemet, G., vaø D. M. Kammen. 2007. “U.S. Parry, M., J. Palutikof, C. Hanson, vaø J. Lowe. 2008. Energy Research and Development: Declin- “Squaring Up to Reality.” Nature 2: 68–71. ing Investment, Increasing Need, and the Price, L., and E. Worrell. 2006. “Global Energy Feasibility of Expansion.” Energy Policy 35 Use, CO2 Emissions, and the Potential for (1): 746–55. Reduction in the Cement Industry.” Paper Nordhaus, W. 2008. A Question of Balance: presented at the International Energy Agency Weighing the Options on Global Warming Workshop on Cement Energy Effciency, Paris. Policies. New Haven, CT: Yale University Project Catalyst. 2009. Adaptation to Climate Press. Change: Potential Costs and Choices for a Nordhaus, W., vaø J. Boyer. 2000. Warming the Global Agreement. London: ClimateWorks World: Economic Models of Climate Change. and European Climate Foundation. Cambridge, MA: MIT Press. Raupach, M. R., G. Marland, P. Ciais, C. Le NRC (National Research Council). 2007. Water Queùreù. G. Canadell, G. Klepper, vaø C. B. Implications of Biofuels Production in the Field. 2007. “Global and Regional Drivers of United States. Washington, DC: National Accelerating CO2 Emissions.” Proceedings of Academies Press. the National Academy of Sciences 104 (24): Nussbaumer, P. 2009. “On the Contribution of 10288–93. Labeled Certifed Emission Reductions to Repetto, R. 2008. “The Climate Crisis and the Sustainable Development: A Multicriteria Adaptation Myth.” School of Forestry and Evaluation of CDM Projects.” Energy Policy Environmental Studies Working Paper 13, 37 (1): 91–101. Yale University, New Haven, CT. OECD (Organisation for Economic Cooperation Robins, N., R. Clover, vaø C. Singh. 2009. A and Development). 2008. Compendium of Climate for Recovery: The Colour of Stimulus Patent Statistics 2008. Paris: OECD. Goes Green. London, UK: HSBC. OECS (Organization of Eastern Caribbean States). Rogers, D. 2009. “Environmental Information 2004. Grenada: Macro-Socio- Economic Services and Development.” Background Assessment of the Damages Caused by note for the WDR 2010. Hurricane Ivan. St. Lucia: OECS . Ruffe, B. J. 1998. “More Is Better, But Fair Is Fair: Tip- Olsen, K. H. 2007. “The Clean Development ping in Dictator and Ultimatum Games.” Games Mechanism’s Contribution to Sustainable and Economic Behavior 23 (2): 247–65. Development: A Review of the Literature.” Schaeffer, M., T. Kram, M. Meinshausen, D. P. 44 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 van Vuuren, vaø W. L. Hare. 2008. “Near-Lin- Rahman, A. Suarez, vaø J.- P. van Ypersele. ear Cost Increase to Reduce Climate Change 2009. “Assessing Dangerous Climate Change Risk.” Proceedings of the National Academy Through an Update of the Intergovernmental of Sciences 105 (52): 20621–26. Panel on Climate Change (IPCC): Reasons for Scheffer, M., V. Brovkin, vaø P. Cox. 2006. Concern”. Proceedings of the National Acad- “Positive Feedback between Global Warming emy of Sciences 106 (11): 4133–37. and Atmospheric CO2 Concentration Snoussi, M., T. Ouchani, A. Khouakhi, vaø I. Niang- Inferred from Past Climate Change.” Diop. 2009. “Impacts of Sealevel Rise on the Geophysical Research Letters 33: L10702– Moroccan Coastal Zone: Quantifying Coastal doi:10. 1029/2005GL 025044. Erosion and Flooding in the Tangier Bay.” Scherr, S. J., vaø J. A. McNeely. 2008. “Bio-diversity Geomorphology 107 (1–2): 32–40. Conservation and Agricultural Sustainability: Stern, N. 2007. The Economics of Climate Towards a New Paradigm of Ecoagriculture Change: The Stern Review. Cambridge, UK: Landscapes.” Philosophical Transactions of Cambridge University Press. the Royal Society 363: 477–94. Sterner, T. 2007. “Fuel Taxes: An Important Schneider, L. 2007. Is the CDM Fulflling Its Instrument for Climate Policy.” Energy Policy Environmental and Sustainable Develop- 35: 3194–3202. ment Objective? An Evaluation of the CDM Sutter, C., vaø J. C. Parreno. 2007. “Does the and Options for Improvement. Berlin: Insti- Cur-rent Clean Development Mechanism tute for Applied Ecology. (CDM) Deliver its Sustainable Development SEG (Scientifc Expert Group on Climate Claim? An Analysis of Offcially Registered Change). 2007. Confronting Climate CDM Proj-ects.” Climatic Change 84 (1): Change: Avoiding the Unmanageable and 75–90. Managing the Uavoidable. Washington, DC: Swiss Re. 2007. “World Insurance in 2006: Pre- Sigma Xi and the United Nations Foundation. miums Came Back to ‘Life’.” Zurich: Sigma Shalizi, Z. 2006. “Addressing China’s Growing 4/2007. Water Shortages and Associated Social and Tilman, D., J. Hill, vaø C. Lehman. 2006. “Carbon- Environmental Consequences.” Policy Negative Biofuels from Low- Input High- Research Working Paper 3895, World Bank, Diversity Grassland Biomass.” Science 314: Washington, DC. 1598–1600. Shalizi, Z., vaø F. Lecocq. 2009. “Economics of Tol, R. S. J. 2008. “Why Worry about Climate Targeted Mitigation Programs in Sectors with Change? A Research Agenda.” Environmen- Long- Lived Capital Stock.” Policy Research tal Values 17 (4): 437–70. Working Paper 5063, World Bank, Washing- Torn, M. S., vaø J. Harte. 2006. “Missing Feed- ton, DC. backs, Asymmetric Uncertainties, and the Smith, P., D. Martino, Z. Cai, D. Gwary, H. H. Underestimation of Future Warming.” Janzen, P. Kumar, B. McCarl, S. Ogle, F. Geo-physical Research Letters 33 (10): O’Mara, C. Rice, R. J. Scholes, O. Sirotenko, M. L10703–doi:10.1029/2005GL025540. Howden, T. McAllister, G. Pan, V. Roma- Tschakert, P. 2004. “The Costs of Soil Carbon nenkov, U. Schneider, S. Towprayoon, M. Sequestration: An Economic Analysis for Wattenbach, vaø J. U. Smith. 2008. “Green- Small- Scale Farming Systems in Senegal.” house Gas Mitigation in Agriculture.” Philo- Agricultural Systems 81 (3): 227–53. sophical Transactions of the Royal Society UNEP (United Nations Environment 363 (1492): 789–813. Programme). 1990. Global Assessment of Soil Smith, J. B., S . H. Schneider, M. Oppenheimer, G. Degradation. New York: UNEP. W. Yohe, W. Hare, M. D. Mastrandrea, A. Pat- ———. 2008. Reforming Energy Subsidies: wardhan, I. Burton, J. Corfee- Morlot, C. H. Opportunities to Contribute to the Climate D. Magadza, H.-M. Füssel, A. B. Pittock, A. Change Agenda. Nairobi: UNEP Division of Toång quan Bieán ñoåi Khí haäu ñeå Phaùt trieån 45 Technology, Industry and Economics. Bank. UNFCCC (United Nations Framework Convention ———. 2007c. Making the Most of Scarcity: on Climate Change). 2008. Investment and Accountability for Better Water Manage- Financial Flows to Address Climate Change: ment Results in the Middle East and North An Update. Bonn: UNFCCC. Africa. Washington, DC: World Bank. Voluntary Carbon Standard. 2007. “Guidance for ———. 2007d. World Development Report Agriculture, Forestry and Other Land Use 2008. Agriculture for Development. Washing- Projects.” VCS Association, Washington, DC. ton, DC: World Bank. von Braun, J., A. Ahmed, K. Asenso-Okyere, S. ———. 2008a. The Caribbean Catastrophe Risk Fan, A. Gulati, J. Hoddinott, R. Pandya-Lorch, Insurance Facility: Providing Immediate M. W. Rosegrant, M. Ruel, M. Torero, T. van Funding after Natural Disasters. Washing- Rheenen, vaø K. von Grebmer. 2008. “High ton, DC: World Bank. Food Prices: The What, Who, and How of ———. 2008b. South Asia Climate Change Proposed Policy Actions.” Policy Brief, Strategy. Washington, DC: World Bank. International Food Policy Research Institute, ———. 2008c. World Development Indicators Washington, DC. 2008. Washington, DC: World Bank. Walter, K. M., S. A. Zimov, J. P. Chanton, D. ———. 2009a. Improving Food Security in Arab Verbyla, vaø F. S. Chapin III. 2006. “Methane Countries. Washington, DC: World Bank. Bubbling from Siberian Thaw Lakes as a ———. 2009b. Making Development Climate Posi-tive Feedback to Climate Warming.” Resilient: A World Bank Strategy for Sub-Sa- Nature 443: 71–75. haran Africa. Washington, DC: World Bank. Wardle, D. A., M.- C. Nilsson, vaø O. Zackrisson. ———. 2009c. The Economics of Adaptation to 2008. “Fire- derived Charcoal Causes Loss of Climate Change. Washington, DC: World Forest Humus.” Science 320 (5876): 629. Bank. WBGU (German Advisory Council on Global ———. 2009d. “World Bank Urban Strategy.” Change). 2009. Future Bioenergy and World Bank, Washington, DC. WRI (World Sustainable Land Use. London: Earthscan. Resources Institute). 2008. “Cli-mate Analysis Westermeyer, W. 2009. “Observing the Climate Indicators Tool (CAIT).” Wash-ington, DC. for Development.” Background note for the Xia, J., L. Zhang, C. Liu, vaø J. Yu. 2007. “Towards WDR 2010. Better Water Security in North China.” Water Wise, M. A., K. V. Calvin, A. M. Thomson, L. E. Resources Management 21 (1): 233–47. Clarke, B. Bond-Lamberty, R. D. Sands, S . J. Yohe, G. W., R. D. Lasco, Q. K. Ahmad, N. Arnell, Smith, A. C. Janetos, vaø J. A. Edmonds. 2009. S. J. Cohen, C. Hope, A. C. Janetos, vaø R. T. The Implications of Limiting CO2 Concen- Perez. 2007. “Perspectives on Climate trations for Agriculture, Land Use, Landuse Change and Sus-tainability.” In Climate Change Emissions and Bioenergy. Richland, Change 2007: Impacts, Adaptation and WA: Pacifc Northwest National Laboratory Vulnerability. Contribution of Working (PNNL). Group II to the Fourth Assessment Report of Wolf, A. T., J. A. Natharius, J. J. Danielson, B. S. the Intergovernmental Panel on Climate Ward, vaø J. K. Pender. 1999. “International Change, ed. M. L. Parry, O. F. Canziani, J. P. Basins of the World.” International Journal Palutikof, P. J. van der Linden, vaø C. E. Han- of Water Resources Development 15 (4): son. Cambridge, UK: Cambridge University 387–427. Press. World Bank. 2007a. East Asia Environment Monitor 2007: Adapting to Climate Change. Washington, DC: World Bank. ———. 2007b. India Groundwater AAA Mid-term Review. Washington, DC: World Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån V aøo khoaûng naêm 2200 tröôùc coâng Ngay caû mieàn nam Mesopotamia ñöôïc nguyeân, söï dòch chuyeån cuûa gioù töôùi tieâu ñaày ñuû, coù boä maùy cai trò phöùc taïp taây Ñòa Trung Haûi vaø muøa möa vaø cô cheá phaân phoái tinh vi, cuõng khoâng theå ngaén laïi ôû AÁn Ñoä keùo daøi 300 phaûn öùng kòp vôùi tình hình môùi. Khoâng coøn naêm sau vôùi löôïng möa giaûm vaø nhieät ñoä nhöõng chuyeán taøu ñaày thoùc luùa ñöôïc gieo troàng nhôø möa töø mieàn baéc trong khi phaûi laïnh hôn, aûnh höôûng ñeán saûn xuaát noâng ñoái maët vôùi nhöõng con möông thuyû lôïi khoâ nghieäp töø bieån Aegean tôùi soâng Indus. Söï haïn, nöùt neû vaø doøng ngöôøi di cö töø nhöõng thay ñoåi khí haäu naøy ñaõ daãn ñeán söï suïp ñoå thaønh thò tieâu ñieàu ôû mieàn baéc, ñeá cheá naøy cuûa Vöông quoác Ai Caäp coå ñaïi, xöù sôû cuûa ñaõ suïp ñoå. nhöõng kim töï thaùp vaø Ñeá cheá cuûa Sargon Xaõ hoäi loaøi ngöôøi luoân luoân leä thuoäc vaøo Ñaïi ñeá ôû Mesopotamia.1 Chæ sau moät vaøi khí haäu nhöng chæ ñeán baây giôø chuùng ta môùi chuïc naêm coù löôïng möa thaáp, caùc ñoâ thaønh baét ñaàu hieåu ra raèng khí haäu cuõng phuï naèm ôû phía baéc vuøng Euphrates, vöïa luùa cuûa thuoäc vaøo haønh ñoäng cuûa con ngöôøi. Tình ngöôøi Akkadians ñaõ bieán thaønh hoang maïc. traïng khí nhaø kính taêng cao keå töø Cuoäc caùch ÔÛ thaønh phoá Tell Leilan ôû phía baéc Eu- maïng coâng nghieäp ñaõ laøm bieán daïng moái phrates, töôïng ñaøi bò boû dôû khi ñang xaây lieân heä giöõa con ngöôøi vaø moâi tröôøng. Noùi caùch khaùc, khoâng chæ coù khí haäu môùi aûnh döïng.2 Khi daân cö thaønh phoá dôøi ñi, moät lôùp höôûng ñeán phaùt trieån maø chính phaùt trieån ñaát buïi daày do gioù mang ñeán phuû kín nhöõng cuõng aûnh höôûng ngöôïc laïi vôùi khí haäu. pheá tích.3 Neáu khoâng coù söï can thieäp, bieán ñoåi khí haäu seõ laøm ñaûo ngöôïc tieán trình phaùt trieån Thoâng ñieäp chính vaø huyû hoaïi ñieàu kieän soáng cuûa caùc theá heä Caùc muïc tieâu phaùt trieån ñang bò ñe doaï bô ûi bieán ñoåi khí haäu, trong ñoù caùc nöôùc hoâm nay vaø mai sau. Chaéc chaén toaøn theá giôùi ngheøo, ngöôøi ngheøo seõ chòu a ûnh höô ûng naëng neà nhaát. Seõ khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc seõ aám leân vôùi toác ñoä chöa töøng thaáy. Tuy taùc bieán ñoåi khí haäu neáu taêng tröô ûng ô û ca û caùc nöôùc giaøu vaø nöôùc ngheøo khoâng gia ûm ñoäng naøy seõ caûm nhaän ñöôïc ôû moïi nôi bôùt löôïng khí tha ûi nhaø kính. Chuùng ta caàn haønh ñoäng ngay: caùc quyeát ñònh phaùt nhöng caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ phaûi trieån quoác gia pha ûi gaén ca û theá giôùi vôùi moät möùc tha ûi caùc-bon nhaát ñònh vaø xaùc höùng chòu phaàn lôùn thieät haïi. Haøng trieäu ñònh möùc ñoä aám leân trong töông lai. Tieáp dieãn theo toác ñoä hieän nay seõ khieán nhieät ngöôøi töø Baênglañeùt cho tôùi Florida seõ bò aûnh ñoä taêng theâm 5oC hoaëc hôn trong theá ky û naøy. Chuùng ta pha ûi cuøng haønh ñoäng: trì höôûng khi möïc nöôùc bieån daâng cao, gaây luït hoaõn can thieäp ô û caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ laøm taêng gaáp ñoâi chi phí can thieäp loäi nôi sinh soáng vaø oâ nhieãm nguoàn nöôùc.4 vaø ñieàu ñoù chaéc chaén seõ xa ûy ra neáu khoâng huy ñoäng ñu û nguoàn taøi chính. Nhöng Löôïng möa bieán ñoäng nhieàu hôn vaø haïn haùn neáu chuùng ta haønh ñoäng ngay vaø cuøng haønh ñoäng thì chi phí taêng theâm töø vieäc khaéc nghieät hôn ôû Chaâu Phi baùn khoâ haïn seõ ûng 2oC seõ khoâng cao vaø coù theå ñaùp öùng ñöôïc so vôùi duy trì möùc aám leân khoa ngaên caûn nhöõng coá gaéng taêng cöôøng an ninh nhöõng nguy cô hieän höõu töø bieán ñoåi khí haäu ngaøy caøng taêng. löông thöïc vaø choáng suy dinh döôõng.5 Söï bieán maát nhanh choùng cuûa caùc doøng soâng 48 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ûn ñoà 1.1 Hôn moät tæ ngöôøi soáng nhôø nguoàn nöôùc töø caùc con soâng baêng Himalaya ñang ngaøy moät thu heïp Ba Nguoàn: Trung taâm Maïng löôùi Thoâng tin Khoa hoïc Ñòa caàu Quoác teá, http://sedac.ciesin.columbia.edu/gpw/global.jsp (truy caäp 15/5/2009); Armstrong û khaùc 2005; ESRI 2002; nhoùm WDR. vaø caùc taùc gia Chuù thích: Caùc soâng baêng ô û daõy Himalaya vaø cao nguyeân Taây taïng ñieàu hoaø löôïng nöôùc cung öùng quanh naêm ô û caùc löu vöïc soâng lôùn nuoâi soáng soá löôïng daân soá noâng nghieäp vaø ñoâ thò lôùn, vôùi nguoàn nöôùc töø baêng tan cung caáp laàn löôït töø 3 ñeán 45% löôïng nöôùc soâng ôû Ganges vaø Indus. Möùc nöôùc ûm seõ laøm taêng löu löôïng vaø gaây luõ luït trong nhöõng thaùng muøa möa vaø khan hieám nöôùc trong nhöõng thaùng aám, khoâ tích tröõ döôùi daïng baêng tuyeát gia raùo, khi caàn nhieàu nöôùc cho noâng nghieäp nhaát. Vò trí cuûa soâng baêng theå hieän treân baûn ñoà chæ bao goàm caùc soâng baêng coù dieän tích hôn 1,5 km2. Caùc û töøng löu vöïc soâng. soá lieäu cho bieát coù bao nhieâu ngöôøi soáng ô baêng ôû daõy Himalaya vaø Andean, voán coù taùc khí haäu, trong moâi tröôøng nhaân taïo vaø haønh duïng ñieàu tieát löu löôïng caùc con soâng, saûn vi cuûa caùc caù nhaân vaø toå chöùc ñoøi hoûi phaûi coù xuaát thuyû ñieän vaø cung caáp nöôùc saïch cho haønh ñoäng caáp baùch vaø laäp töùc. hôn moät tæ daân treân caùc caùnh ñoàng vaø thaønh Trong hai theá kyû qua, lôïi ích tröïc tieáp töø thò, seõ ñe doaï cuoäc soáng noâng thoân vaø nhöõng söï phaùt trieån vôùi haøm löôïng caùc-bon cao ñaõ thò tröôøng löông thöïc lôùn (xem Baûn ñoà 1.1).6 tích tuï phaàn lôùn ôû nhöõng nöôùc thu nhaäp cao Chính vì vaäy caàn phaûi haønh ñoäng quyeát ngaøy nay. Söï baát bình ñaúng trong phaân phoái lieät vaø haønh ñoäng ngay. Cho duø cuoäc tranh toaøn caàu veà löôïng khí thaûi trong quaù khöù vaø luaän veà chi phí, lôïi ích töø giaûm thieåu taùc hieän taïi cuõng nhö trong nhöõng thieät haïi ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu seõ vaãn coøn tieáp hieän taïi vaø töông lai laø raát saâu saéc (xem Hình dieãn nhöng roõ raøng caàn phaûi haønh ñoäng 1.1; xem theâm chuyeân ñeà A, Hình FA.6 vaø ngay ñeå traùnh tình traïng nhieät ñoä taêng ñeán phaàn giôùi thieäu chung). Nhöng neáu caùc möùc khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc. Nhöõng aûnh nöôùc saün saøng haønh ñoäng thì luoân coù saün höôûng khoâng theå vaõn hoài vaø ñaày hieåm hoaï nhöõng saùng kieán kinh teá ñeå coù söï phoái hôïp tôùi möùc khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc cuõng toaøn caàu. nhö söï mô hoà veà caùch thöùc, thôøi gian dieãn ra Caùnh cöûa heïp ñeå choïn löïa nhöõng chính cuûa nhöõng taùc ñoäng ñoù buoäc chuùng ta phaûi saùch ñuùng ñaén trong ñoái phoù vôùi bieán ñoåi khí coù haønh ñoäng kieân quyeát. Söùc ì trong cô caáu haäu vaø thuùc ñaåy phaùt trieån ñang kheùp daàn. Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 49 û khí tha Hình 1.1 Möùc xa û nöôùc thu nhaäp cao lôùn hôn nhieàu so vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån ûi treân töøng caù nhaân ô Nguoàn: Khí thaûi nhaø kính naêm 2005 cu ûa WRI 2008, taêng theo khí tha û duïng ñaát cu ûi töø sö ûa Houghton 2009; daân soá cu ûa Ngaân haøng Theá giôùi 2009c. Chuù thích: Ñoä roäng cu ûa moãi coät theå hieän daân soá vaø chieàu cao theå hieän möùc khí tha ûi treân ñaàu ngöôøi, do vaäy dieän tích theå hieän toång möùc khí tha ûi. Möùc khí tha ûa Quata (55,5 taán ñioâxit ûi ñaàu ngöôøi cu caùc-bon töông ñöông ñaàu ngöôøi), TVQ AÛ raäp thoáng nhaát (38,8) vaø Bareân (25,4), cao hôn chieàu cao truïc y neân khoâng ñöôïc theå hieän. Trong soá nhöõng nöôùc lôùn, Braxin, Inñoâneâxia, CHDC Coângoâ, Nigieâria tuy coù möùc khí thaûi lieân quan ñeán naêng löôïng thaáp nhöng laïi coù möùc khí tha ûi ñaùng keå töø chuyeån ñoåi sö û duïng ñaát ñöôïc theå hieän baèng phaàn gaïch cheùo. û duïng ñaát; do ñoù tæ leä töø chuyeån ñoåi sö Caùc nöôùc coøn tieáp tuïc daán saâu theâm bao quoác teá ñeå ñoái phoù vôùi thaùch thöùc naøy. nhieâu vaøo xu theá xaû khí thaûi hieän nay thì seõ Naâng cao cô hoäi vaø ñieàu kieän vaät chaát cuûa caøng khoù khaên hôn baáy nhieâu khi muoán ñaûo con ngöôøi maø khoâng laøm aûnh höôûng ñeán söï ngöôïc tieán trình vaø thay ñoåi cô sôû haï taàng, beàn vöõng trong phaùt trieån vaãn laø khoù khaên kinh teá vaø loái soáng. Caùc nöôùc thu nhaäp cao chính ñoái vôùi phaàn lôùn caùc khu vöïc treân theá phaûi ñoái maët tröïc dieän vôùi nhieäm vuï caét giaûm giôùi, khi cuoäc khuûng hoaûng kinh teá, taøi chính khí thaûi cuûa mình baèng caùch taùi ñònh hình nghieâm troïng ñang reo raéc aûnh höôûng treân moâi tröôøng sinh hoaït vaø kinh teá. Caùc nöôùc toaøn ñòa caàu. OÅn ñònh thò tröôøng taøi chính naøy cuõng caàn khuyeán khích vaø taøi trôï cho söï vaø baûo veä neàn kinh teá thöïc chaát, thò tröôøng chuyeån tieáp sang taêng tröôûng vôùi löôïng caùc- lao ñoäng vaø nhöõng ñoái töôïng khoù khaên laø öu bon thaáp ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Caàn tieân tröôùc maét. Nhöng theá giôùi cuõng phaûi taêng cöôøng öùng duïng nhöõng taäp quaùn ñaõ nhaân cô hoäi naøy taêng cöôøng hôïp taùc quoác teá bieát vaø coù chuyeån bieán cô baûn trong quaûn lyù vaø can thieäp trong nöôùc ñeå giaûi quyeát nhöõng taøi nguyeân thieân nhieân, cung caáp naêng vaán ñeà coøn toàn taïi veà phaùt trieån. Moät trong löôïng, ñoâ thò hoaù, maïng löôùi an sinh xaõ hoäi, caùc vaán ñeà ñoù vaø cuõng laø vaán ñeà öu tieân cao chuyeån giao taøi chính quoác teá, khoa hoïc coâng nhaát chính laø bieán ñoåi khí haäu. ngheä vaø quaûn lyù nhaø nöôùc caû trong nöôùc vaø 50 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Neá u khoâ n g ngaê n chaë n bieá n ñoå i vaø bieán ñoåi khí haäu thì hoaït ñoäng naøy khoâng khí haä u thì seõ khoâ n g theå phaù t coøn beàn vöõng nöõa. Thôø ô vôùi moâi tröôøng töï trieå n beà n vöõ n g nhieân ñeå chaïy theo taêng tröôûng, con ngöôøi Phaùt trieån beàn vöõng veà xaõ hoäi, kinh teá vaø moâi ñaõ töï laøm suy yeáu mình tröôùc thieân tai (xem tröôøng laø moät thaùch thöùc, ngay caû khi khoâng Chöông 2). Cuoäc soáng cuûa nhöõng ngöôøi coù hieän töôïng traùi ñaát aám leân. Taêng tröôûng ngheøo nhaát thöôøng leä thuoäc tröïc tieáp hôn kinh teá laø caàn thieát nhöng chæ taêng tröôûng seõ vaøo taøi nguyeân thieân nhieân. Khoaûng 70% laø khoâng ñuû neáu khoâng giaûm ñoùi ngheøo vaø daân soá ñaëc bieät ngheøo khoå treân theá giôùi soáng taêng bình ñaúng. Moâi tröôøng khoâng ñöôïc baûo ôû noâng thoân. veä seõ ñe doïa caùc thaønh töïu kinh teá vaø xaõ hoäi. Tính ñeán naêm 2050, daân soá toaøn caàu seõ Nhöõng luaän ñieåm naøy khoâng môùi maø chæ taêng leân 9 tæ ngöôøi, gaây caûn trôû ñoái vôùi nhöõng nhaéc laïi moät khaùi nieäm ñaõ coù töø hôn 20 naêm thay ñoåi ñaùng keå trong xu höôùng nhaân khaåu, nay vaø coù leõ laø ñònh nghóa ñöôïc söû duïng roäng trong ñoù caùc nöôùc ñang phaùt trieån hieän nay raõi nhaát veà phaùt trieån beàn vöõng: “phaùt trieån seõ coù theâm 2,5 tæ ngöôøi. Daân soá taêng taïo ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa caùc theá heä hoâm theâm aùp löïc leân heä sinh thaùi vaø taøi nguyeân nay maø khoâng laøm aûnh höôûng ñeán khaû naêng thieân nhieân, laøm taêng caïnh tranh veà ñaát, thoaû maõn nhu caàu cuûa caùc theá heä mai sau.”7 nguoàn nöôùc vaø nhu caàu veà naêng löôïng. Phaàn Vì vaäy, theo ñònh nghóa naøy, neáu khoâng ngaên lôùn daân soá seõ taêng ôû caùc thaønh phoá, nhôø ñoù chaën bieán ñoåi khí haäu thì seõ khoâng coù phaùt haïn cheá ñöôïc söï suy thoaùi taøi nguyeân vaø tieâu trieån beàn vöõng. thuï naêng löôïng ñôn leû. Nhöng caû hai yeáu toá naøy vaãn seõ taêng, cuøng vôùi nguy cô cuûa con Bieán ñoåi khí haäu ñe doaï ñaûo ngöôøi neáu quaù trình ñoâ thò hoaù khoâng ñöôïc ngöôïc thaønh quaû phaùt trieån quaûn lyù toát.15 Bieán ñoåi khí haäu taïo theâm gaùnh naëng cho Trong giai ñoaïn thoáng keâ môùi nhaát8 töø naêm phaùt trieån. Taùc ñoäng cuûa noù ñaõ thaáy roõ cuõng 1990 ñeán 2005 ñaõ coù khoaûng 400 trieäu nhö nhöõng baèng chöùng khoa hoïc môùi nhaát ngöôøi thoaùt caûnh ñoùi ngheøo, maëc duø cuoäc cho thaáy tình hình ñang xaáu ñi nhanh choùng, khuûng hoaûng taøi chính toaøn caàu lan roäng vaø vôùi toác ñoä taêng khí thaûi nhaø kính (KTNK) nhö giaù löông thöïc taêng cao töø 2005 ñeán 2008 hieän nay vaø möïc nöôùc bieån daâng cao coøn ñaõ laøm giaûm phaàn naøo thaønh quaû naøy.9 Keå nhanh hôn caû nhöõng döï baùo tröôùc ñaây.16 AÛnh töø naêm 1990, tæ leä töû vong treû sô sinh ñaõ höôûng ñoái vôùi cô caáu kinh teá xaõ hoäi vaø töï giaûm töø 106 treân 1.000 ca ñeû soáng xuoáng nhieân ñang dieãn ra ngay töø baây giôø, coù nghóa 83.10 Nhöng vaãn coù tôùi gaàn moät nöûa daân soá laø sôùm hôn so vôùi caùc tính toaùn tröôùc ñaây cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån (48%) ñang (xem chuyeân ñeà A veà khoa hoïc).17 Nhieät ñoä, soáng trong ñoùi ngheøo vôùi chöa ñaày 2 ñoâ la möùc ngöng tuï nöôùc thay ñoåi cuõng nhö khí moät ngaøy.11 Gaàn ¼, töùc 1,6 tæ ngöôøi, chöa coù haäu ngaøy caøng bieán ñoäng, khoù löôøng vaø khaéc ñieän,12 1/6 thieáu nöôùc saïch.13 Vaãn coù tôùi nghieät hôn seõ aûnh höôûng ñeán saûn löôïng, thu khoaûng 10 trieäu treû em döôùi 5 tuoåi cheát moãi nhaäp, söùc khoeû, söï an toaøn theå chaát cuûa ngaøy naêm do nhöõng beänh taät coù theå phoøng ngöøa, hoâm nay vaø cuoái cuøng laø xu theá vaø möùc ñoä ñieàu trò nhö vieâm ñöôøng hoâ haáp, sôûi, tieâu phaùt trieån trong töông lai. chaûy.14 Bieán ñoåi khí haäu seõ aûnh höôûng ñeán Trong nöûa theá kyû qua, vieäc söû duïng taøi nhieàu ngaønh vaø moâi tröôøng saûn xuaát, nhö nguyeân thieân nhieân (trong ñoù coù nhieân lieäu noâng nghieäp, laâm nghieäp, naêng löôïng vaø hoaù thaïch) ñaõ giuùp caûi thieän ñieàu kieän soáng caùc khu vöïc ven bieån, ôû caû caùc nöôùc phaùt nhöng khi ñi keøm vôùi suy thoaùi taøi nguyeân Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 51 ûn ñoà 1.2 Caùc nöôùc giaøu cuõng bò a Ba ûng bô ûnh höô û Chaâu AÂu ûi khí haäu thaát thöôøng: ñôït naéng noùng naêm 2003 laøm cheát hôn 70.000 ngöôøi ô Nguoàn: Robine vaø caùc taùc giaû khaùc 2008. Chuù thích: Soá ngöôøi cheát do ñôït naéng noùng laø con soá öôùc tính cao hôn soá ngöôøi cheát neáu khoâng coù naéng noùng, döïa treân caùc xu höôùng tö û vong bình quaân goác. trieån vaø ñang phaùt trieån. Caùc nöôùc ñang vuøng saâu, vuøng xa vaø ñoøi hoûi chính phuû phaùt trieån seõ bò aûnh höôûng nhieàu hôn bôûi phaûi tieâu toán haøng trieäu ñoâ la ñeå khaéc phuïc, bieán ñoåi khí haäu, moät phaàn vì tieáp caän phoøng ngöøa.18 Nhöõng bieän phaùp thích öùng nhieàu hôn vôùi nhöõng bieán ñoåi khí haäu vaø vôùi nhöõng moái ñe doaï töông töï trong töông moät phaàn bôûi caùc nöôùc naøy coù naêng löïc lai, ôû caû caùc nöôùc phaùt trieån vaø ñang phaùt thích öùng thaáp. Nhöng seõ khoâng coù quoác trieån, seõ coù nhöõng chi phí thöïc söï veà con gia naøo thoaùt khoûi aûnh höôûng. Ñôït naéng ngöôøi vaø kinh teá keå caû khi khoâng theå loaïi noùng muøa heø 2003 ñaõ laøm cheát hôn 70.000 tröø ñöôïc heát moïi toån thaát tröïc tieáp. ngöôøi ôû gaàn 10 nöôùc Chaâu AÂu (xem Baûn ñoà Traùi ñaát aám leân coù aûnh höôûng lôùn ñeán caû 1.2). Beänh dòch boï thoâng ôû khu vöïc röøng möùc ñoä vaø toác ñoä taêng tröôûng toång saûn phaåm phía taây Canaña, moät phaàn do muøa ñoâng quoác noäi (GDP), ít nhaát laø ôû caùc nöôùc ngheøo. aám leân, ñang huyû hoaïi ngaønh khai thaùc goã, Moät khaûo saùt veà bieán ñoåi nhieät ñoä qua caùc ñe doaï cuoäc soáng vaø söùc khoeû cuûa ngöôøi daân naêm (töông öùng vôùi möùc bình quaân cuûa moät 52 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ûn ñoà 1.3 Bieán ñoåi khí haäu seõ laøm taêng ngheøo ñoùi ô Ba û Braxin, nhaát laø nhöõng khu vöïc ngheøo nhaát û haàu heát caùc vuøng ô Nguoàn: Trung taâm Maïng löôùi khoa hoïc ñòa caàu quoác teá, http://sedac.ciesin.columbia.edu/gpw/global.jsp (truy caäp 15/5/2009); Dell, Jones vaø Olken 2009; Assunçao vaø Chein 2008. Chuù thích: Taùc ñoäng cu û 21 döïa treân döï baùo gia ûa bieán ñoåi khí haäu ñoái vôùi möùc ngheøo ñoùi öôùc tính cho thôøi kyø giöõa theá ky ûn löôïng noâng nghieäp 18%. Thay ñoåi trong möùc ngheøo ñoùi ñöôïc theå hieän ûm sa baèng ñieåm phaàn traêm, chaúng haïn, tæ leä ngheøo ñoùi ô û mieàn ñoâng baéc, döï tính laø 30% (döïa treân möùc 1 ñoâ la moät ngöôøi theo soá lieäu naêm 2000), coù theå taêng 4% leân 34%. Caùc tính toaùn bao goàm ca û di cö trong vuøng, vôùi tình traïng ngheøo ñoùi cu ûa ngöôøi di cö ñöôïc tính toaùn ô û nôi ñi. nöôùc) cho thaáy nhöõng naêm aám baát thöôøng laø phaân boùn coù ñioâxit caùc-bon (CO2).22 Nhöng nhöõng naêm GDP giaûm caû veà möùc ñoä hieän taïi ôû Trung Quoác vaø Nhaät Baûn, saûn löôïng gaïo vaø sau ñoù laø toác ñoä taêng tröôûng ôû caùc nöôùc voán laø caây löông thöïc chuû ñaïo cuûa theá giôùi seõ ñang phaùt trieån.19 Nhieàu naêm aám lieân tieáp coù xu höôùng giaûm trong khi saûn löôïng luùa coù theå daãn tôùi söï ñieàu chænh thích öùng, laøm myø, ngoâ vaø luùa gaïo ôû Trung vaø Nam AÙ seõ chòu giaûm taùc ñoäng kinh teá cuûa hieän töôïng aám aûnh höôûng ñaëc bieät naëng neà.23 Töông lai saûn leân nhöng tæ leä taêng tröôûng ôû caùc nöôùc ñang löôïng muøa maøng vaø chaên nuoâi ôû nhöõng khu phaùt trieån coù xu höôùng aám leân roõ reät hôn vöïc baùn khoâ haïn canh taùc nhôø möa ôû haï Xa- vaãn giaûm.20 Baèng chöùng töø khu vöïc haï Xa- hara Chaâu Phi cuõng raát aûm ñaïm, thaäm chí hara, Chaâu Phi cho thaáy tình traïng löôïng tröôùc khi möùc aám leân ñaït ngöôõng 2-2,5oC möa baát thöôøng maø theo döï baùo seõ coøn taêng treân möùc tieàn coâng nghieäp.24 cao cuõng laøm giaûm GDP vaø taêng ñoùi ngheøo.21 Söï suït giaûm sau naêm 1980 cuûa AÁn Ñoä veà Naêng suaát noâng nghieäp laø moät trong toác ñoä taêng naêng suaát luùa gaïo (töø cuoäc Caùch nhieàu nhaân toá laøm taêng nguy cô cuûa caùc maïng Xanh nhöõng naêm 1960) xuaát phaùt nöôùc ñang phaùt trieån (xem Chöông 3, Baûn khoâng chæ töø tình hình giaù gaïo giaûm vaø cô sôû ñoà 3.3). ÔÛ baéc AÂu vaø Baéc Myõ, saûn löôïng thu haï taàng keânh möông xuoáng caáp, nhö ñaõ ñeà hoaïch vaø taêng tröôûng caây röøng coù theå seõ taêng caäp ôû treân, maø coøn töø nhöõng hieän töôïng khí nhôø nhieät ñoä aám leân ñoâi chuùt vaø söû duïng haäu khaéc nghieät do oâ nhieãm nöôùc vaø hieän Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 53 Hoäp 1.1 Taïo ñieàu kieän ñeå phuï nöõ caûi thieän thích nghi vaø keát quaû can thieäp Phuï nöõ vaø nam giôùi tieáp caän bieán ñoåi khí caûnh baùo sôùm. Nhôø naâng cao nhaän thöùc haäu theo nhöõng caùch khaùc nhau. AÛnh veà nguy cô vaø naêng löïc quaûn lyù maø Phuï nöõ ñaïi dieän cho ít nhaát moät nöûa höôûng vaø chính saùch veà bieán ñoåi khí haäu chính quyeàn coù theå sô taùn kòp thôøi. Caùc soá lao ñoäng noâng nghieäp treân theá khoâng bình ñaúng theo giôùi tính do coù söï baøi hoïc khaùc töø coâng taùc khoâi phuïc sau giôùi. Phuï nöõ vaø treû em gaùi cuõng laø khaùc bieät veà traùch nhieäm, nguy cô vaø thieân tai cho thaáy vieäc söû duïng phuï nöõ nhöõng ngöôøi chòu traùch nhieäm chính veà khaû naêng can thieäp vaø thích nghi. Caùc trong quaûn lyù phaân phoái löông thöïc seõ thu löôïm nöôùc vaø cuûi. Seõ khoâng theå moâ hình nguy cô döïa treân giôùi tính ñöôïc giaûm ñöôïc tham nhuõng vaø taêng cöôøng hieän thöïc hoaù ñöôïc nhöõng tieàm naêng veà xaây döïng theo giaù trò vaø quyeàn taøi saûn, bình ñaúng trong phaân phoái. thích nghi vaø can thieäp, nhaát laø trong caùc tieáp caän dòch vuï taøi chính, trình ñoä hoïc ngaønh noâng nghieäp vaø laâm nghieäp, neáu Söï tham gia cuûa phuï nöõ thuùc ñaåy ña vaán, caùc maïng löôùi xaõ hoäi vaø söï tham khoâng söû duïng trình ñoä cuûa ngöôøi phuï daïng sinh hoïc vaø taêng cöôøng chaát gia vaøo caùc toå chöùc ôû ñòa phöông. Trong nöõ trong quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân, löôïng quaûn lyù nguoàn nöôùc moät soá tröôøng hôïp, phuï nöõ coù nhieàu keå caû nhöõng kieán thöùc truyeàn thoáng vaø Töø 2001 ñeán 2006, coäng ñoàng Zam- nguy cô tröôùc bieán ñoäng khí haäu, söï oån hieäu quaû trong söû duïng taøi nguyeân. mour ôû Tunis ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh ñònh cuoäc soáng vaø theå chaát hôn, nhöng quaû taêng tröôûng veà dieän tích sinh Söï tham gia cuûa phuï nöõ taêng cöôøng baèng chöùng cho thaáy raèng ngay caû tröôûng, baûo toàn ña daïng sinh hoïc vaø oån söùc khoûe ngöôøi daân trong nhöõng hoaøn caûnh maø phuï nöõ vaø ñònh quaù trình xoùi moøn ñaát trong heä sinh ÔÛ AÁn Ñoä, ngöôøi daân thieåu soá bieát nhieàu nam giôùi coù quyeàn bình ñaúng veà kinh teá thaùi mieàn nuùi. Ñaây laø keát quaû cuûa moät veà caùc loaïi thaûo döôïc, caây thuoác vaø söû vaø xaõ hoäi thì thieân tai cuõng khoâng coù söï chöông trình choáng sa maïc hoaù khuyeán duïng nhöõng kieán thöùc naøy ñeå chöõa phaân bieät naøo. Naâng cao quyeàn laøm chuû khích phuï nöõ tham gia chia seû quan beänh. Phuï nöõ thieåu soá nhö nhöõng ngöôøi vaø söï tham gia cuûa phuï nöõ trong quaù ñieåm trong caùc buoåi tö vaán, keát hôïp vôùi baûo veä thieân nhieân. Hoï raát hieåu bieát vaø trình ra quyeát ñònh seõ caûi thieän ñöôïc caùc kieán thöùc cuûa phuï nöõ ñòa phöông veà coù theå nhaän bieát gaàn 300 loaïi caây röøng keát quaû veà moâi tröôøng vaø cuoäc soáng vì quaûn lyù nöôùc vaø cuõng ñöôïc phuï nöõ trieån coù ích. lôïi ích cuûa taát caû moïi ngöôøi. khai. Döï aùn ñaùnh giaù vaø öùng duïng caùc Treân toaøn theá giôùi, duø ôû Trung Myõ, Söï tham gia cuûa phuï nöõ vaøo phoøng phöông phaùp thu hoài, baûo quaûn nöôùc Baéc Phi, Nam AÙ hay Nam Phi, caùc traùnh thieân tai seõ cöùu soáng ñöôïc möa caûi tieán vaø hieäu quaû, nhö troàng caây chöông trình thích öùng vaø phoøng traùnh nhieàu ngöôøi trong hoác ñaù ñeå giaûm bay hôi nöôùc töôùi bieán ñoäng khí haäu nhaïy caûm giôùi ñaõ Coù theå naâng cao phuùc lôïi coäng ñoàng tieâu, troàng moät soá loaøi caây aên quaû nhaèm ñem laïi nhöõng keát quaû cuï theå, ñoù laø söï tröôùc, trong vaø sau nhöõng ñôït thieân tai ngaên chaën xoùi moøn ñaát. tham gia ñaày ñuû cuûa phuï nöõ trong quyeát khaéc nghieät khi taêng cöôøng söï tham gia saùch coù theå vaø seõ cöùu soáng con ngöôøi, cuûa phuï nöõ vaøo coâng cuoäc phoøng traùnh, Söï tham gia cuûa phuï nöõ naâng cao an baûo veä nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân khaéc phuïc thieân tai. Khoâng nhö caùc ninh löông thöïc vaø baûo veä röøng moûng manh, giaûm khí thaûi nhaø kính, coäng ñoàng khaùc luoân chöùng kieán soá ÔÛ Goateâmala, Nicaragoa, El Salvaño vaø taêng cöôøng söùc choáng choïi cuûa caû theá löôïng ngöôøi cheát lôùn, La Masica, Honñurat, phuï nöõ ñaõ troàng 400.000 caây heä hoâm nay vaø mai sau. Caùc cô cheá hay Honñuraùt, cho bieát khoâng ngöôøi naøo bò haït ñieàu maya keå töø naêm 2001. Ngoaøi hoaït ñoäng taøi trôï phoøng traùnh thieân tai, cheát trong vaø sau côn baûo Mitch naêm vieäc naâng cao an ninh löông thöïc, phuï thích öùng vaø can thieäp seõ laø khoâng ñuû 1998. Hoaït ñoäng giaùo duïc coäng ñoàng nöõ vaø gia ñình hoï coøn ñöôïc höôûng lôïi töø neáu khoâng coù söï tham gia toaøn dieän cuûa nhaïy caûm giôùi veà caùc cô cheá caûnh baùo cô cheá taøi chính phoøng traùnh bieán ñoåi khí phuï nöõ, caû baèng lôøi noùi vaø haønh ñoäng, sôùm vaø phoøng traùnh nguy cô cuûa cô haäu, nhôø quyõ Caân baèng taøi trôï caùc hoaït trong thieát keá, quyeát ñònh vaø trieån khai. quan phoøng choáng thieân tai 6 thaùng ñoäng thöông maïi caùc-bon vôùi Myõ vaø tröôùc côn baõo ñaõ goùp phaàn ñem laïi Chaâu AÂu. ÔÛ Dimbabueâ, phuï nöõ daãn ñaàu Nguoàn: Ñoùng goùp cuûa Nilufar Ahmad, döïa thaønh quaû naøy. Tuy caû nam giôùi vaø phuï hôn moät nöûa trong soá 800.000 noâng hoä treân Parikh 2008; Lambrou vaø Laub 2004; nöõ ñeàu tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng sinh soáng ôû caùc khu vöïc laøng xaõ, nôi caùc Neumayer vaø Plumper 2007; Smyth 2005; phoøng traùnh nguy cô nhöng cuoái cuøng, ñoaøn theå phuï nöõ quaûn lyù taøi nguyeân röøng Aguilar 2006; UNISDR 2007; UNDP 2009 chính phuï nöõ seõ laø nhöõng ngöôøi tieáp vaø caùc döï aùn phaùt trieån baèng troàng caây, vaø Martin 1996. quaûn coâng vieäc giaùm saùt lieân tuïc cô cheá öôm gioáng, sôû höõu vaø quaûn lyù ñaát röøng. töôïng traùi ñaát aám leân.25 Neáu ngoaïi suy töø töø bieán ñoåi khí haäu ñoái vôùi ngheøo ñoùi vaø GDP möùc bieán ñoäng töøng naêm veà khí haäu vaø saûn coù theå seõ raát lôùn neáu tính ñeán möùc taêng daân löôïng noâng nghieäp thì saûn löôïng caùc caây soá döï baùo vaø nhöõng baèng chöùng cho thaáy cöù löông thöïc chính ôû AÁn Ñoä döï baùo seõ giaûm moãi phaàn traêm taêng tröôûng GDP töø noâng 4,5 ñeán 9% trong ba thaäp kyû tôùi, keå caû khi ñaõ nghieäp ñaït ñöôïc ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù nhöõng ñieàu chænh ngaén haïn.26 AÛnh höôûng seõ laøm taêng tieâu duøng ôû 1/3 daân soá ngheøo 54 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 nhaát töø 4 ñeán 6%.27 ñieàu kieän hôn ñeå xaây nhaø môùi, coù vieäc laøm Taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu ñoái vôùi söùc môùi cuõng coù thôøi gian phaûi taïm truù ôû nhöõng khoeû seõ goùp phaàn laøm taêng thieät haïi veà khu sô taùn sau baõo ngaén hôn so vôùi nhöõng ngöôøi vaø kinh teá, nhaát laø ôû caùc nöôùc ñang hoä coù phuï nöõ laø chuû gia ñình, thöôøng raát vaát phaùt trieån. Toå chöùc Y teá Theá giôùi öôùc tính vaû ñeå göôïng daäy sau baõo vaø phaûi ôû laïi khu bieán ñoåi khí haäu gaây toån thaát 5,5 trieäu naêm sô taùn laâu hôn.34 tuoåi thoï ñaõ ñieàu chænh theo möùc ñoä taøn taät Söï keát hôïp cuûa bieán ñoåi khí haäu, suy trong naêm 2000, trong ñoù 84% laø ôû khu vöïc thoaùi moâi tröôøng, yeáu keùm cuûa thò tröôøng vaø haï Xahara Chaâu Phi vaø Ñoâng Nam AÙ.28 Khi theå cheá coù theå daãn ñeán quaù trình con ngöôøi nhieät ñoä taêng, soá ngöôøi nhieãm soát reùt vaø soát bò cuoán vaøo voøng ñoùi ngheøo. Quaù trình naøy xuaát huyeát seõ taêng, maø gaùnh naëng lôùn nhaát coù theå bò thuùc ñaåy nhanh hôn bôûi söï suy seõ laø ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån.29 Tình thoaùi daàn cuûa heä sinh thaùi ven bieån, löôïng traïng haïn haùn, ñöôïc döï baùo seõ taêng ôû khu möa thaát thöôøng hôn hay muøa baõo luït naëng vöïc Sahel vaø nhieàu nôi khaùc, coù lieân heä chaët neà hôn.35 Tuy nhöõng hieän töôïng thieân tai cheõ vôùi nhöõng ñôït dòch beänh vieâm maøng naõo quy moâ lôùn gaây ra nhöõng cuù soác roõ raøng nhaát tröôùc ñaây ôû haï Xahara Chaâu Phi.30 Saûn löôïng nhöng nhöõng bieán ñoäng nhoû nhöng lieân noâng nghieäp giaûm ôû moät soá khu vöïc seõ laøm tieáp hay nhöõng thay ñoåi khoù nhaän thaáy trong taêng tình traïng suy dinh döôõng, giaûm söùc ñeà phaân boå löôïng möa trong caû naêm cuõng coù khaùng cuûa con ngöôøi tröôùc beänh taät. Gaùnh theå taïo ra nhöõng thay ñoåi phuùc lôïi ñoät ngoät naëng töø caùc beänh tieâu chaûy chæ rieâng do bieán vaø keùo daøi. ñoåi khí haäu ñöôïc döï baùo seõ taêng 5% tính ñeán Nhöõng baèng chöùng töø kinh nghieäm veà naêm 2020 ôû nhöõng nöôùc coù thu nhaäp ñaàu caùi baãy ñoùi ngheøo, ñöôïc hieåu laø möùc tieâu ngöôøi döôùi 6.000 ñoâ la. Nhieät ñoä taêng duøng thöôøng xuyeân döôùi moät ngöôõng ñaõ thöôøng laøm taêng caùc beänh tim maïch, nhaát cho, coøn chöa theå hieän roõ.36 Nhöng ngaøy laø ôû vuøng nhieät ñôùi vaø caû ôû nhöõng nöôùc coù ñoä caøng coù nhieàu baèng chöùng cho thaáy khaû cao lôùn (vaø thu nhaäp cao), nhieàu hôn so vôùi naêng phuïc hoài taøi saûn vaät chaát vaø taêng möùc giaûm thieåu nhôø giaûm töû vong do laïnh.31 tröôûng nguoàn voán con ngöôøi chaäm hôn ôû Tuy nhöõng xu höôùng khí haäu khaéc ngöôøi ngheøo sau nhöõng bieán ñoäng. ÔÛ EÂ- nghieät, thaát thöôøng vaø ñoät ngoät khoâng coù söï tioâpia, moät vuï muøa coù löôïng möa giaûm phaân bieät theo thu nhaäp nhöng nhöõng maïnh seõ laøm möùc tieâu duøng suït giaûm thaäm ngöôøi giaøu vaø coäng ñoàng giaøu vaãn coù theå ñoái chí keùo daøi tôùi 4 – 5 naêm sau ñoù.37 Nhöõng phoù vôùi nhöõng khoù khaên naøy hieäu quaû hôn ñôït haïn haùn ôû Braxin keùo theo söï suït giaûm (xem Baûn ñoà 1.3). Khi côn baõo Mitch traøn ñaùng keå veà möùc löông ôû noâng thoân trong qua Honñuraùt naêm 1998 ñaõ coù nhieàu gia ngaén haïn, hôn nöõa, möùc löông cuûa nhöõng ñình giaøu bò aûnh höôûng hôn soá gia ñình nhaân coâng bò aûnh höôûng taän 5 naêm sau môùi ngheøo. Nhöng caùc gia ñình ngheøo laïi thieät baét kòp ñöôïc vôùi nhöõng ñoàng nghieäp khaùc.38 haïi nhieàu hôn: trong soá nhöõng gia ñình bò Ngoaøi ra, haïn cheá trong tieáp caän tín aûnh höôûng, ngöôøi ngheøo maát 15-20% taøi saûn duïng, baûo hieåm hay theá chaáp caûn trôû cô hoäi trong khi caùc hoä giaøu chæ maát 3%.32 Veà taùc cuûa caùc hoä ngheøo trong ñaàu tö vaøo saûn xuaát ñoäng daøi haïn cuõng lôùn hôn: ôû taát caû nhöõng hoaëc khieán caùc hoä naøy choïn caùch ñaàu tö ít hoä gia ñình bò aûnh höôûng ñeàu coù söï suït giaûm ruûi ro nhöng laõi suaát thaáp nhaèm ñeà phoøng trong tích luyõ taøi saûn nhöng möùc suït giaûm ôû nhöõng bieán ñoäng sau naøy.39 ÔÛ nhöõng thoân caùc hoä ngheøo lôùn hôn.33 Möùc taùc ñoäng cuõng baûn treân khaép AÁn Ñoä, ngöôøi noâng daân ngheøo khaùc nhau theo giôùi (xem Khung 1.1): caùc phoøng ngöøa ruûi ro töø bieán ñoåi khí haäu baèng hoä coù nam giôùi laø chuû gia ñình, coù nhieàu caùch ñaàu tö vaøo nhöõng taøi saûn vaø coâng ngheä Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 55 coù ñoä nhaïy caûm thaáp vôùi bieán ñoäng trong treân naác thang thu nhaäp chæ vì ngöôøi giaøu löôïng möa nhöng cuõng coù möùc lôïi suaát bình ñaõ leân ñeán ñænh tröôùc. Caùc nöôùc ñang phaùt quaân thaáp, voán gaén lieàn vôùi nhöõng moâ hình trieån giôø ñaây ñoùng goùp gaàn moät nöûa löôïng baát bình ñaúng ôû nöôùc naøy.40 khí thaûi nhaø kính haøng naêm nhöng cuõng coù Nhöõng bieán ñoäng veà khí haäu coøn coù theå gaàn 85% daân soá cuûa theá giôùi; löôïng thaûi caùc- aûnh höôûng laâu daøi ñeán söùc khoeû vaø hoïc haønh bon töø söû duïng naêng löôïng bình quaân cuûa cuûa con ngöôøi. Nghieân cöùu ôû Bôø bieån ngaø moät coâng daân ôû nöôùc coù thu nhaäp thaáp hay lieân heä moâ hình löôïng möa vôùi ñaàu tö vaøo trung bình laàn löôït laø 1,3 hay 4,5 taán meùt giaùo duïc cuûa treû cho thaáy ôû nhöõng vuøng coù khí töông ñöông ñioâxit caùc-bon (CO2e), so thôøi tieát thaát thöôøng hôn bình thöôøng, tæ leä nhaäp hoïc ñaõ giaûm 20% ñoái vôùi caû treû em trai ûn ñoà 1.4 Côn baõo thaùng 1/2008 ô Ba û Trung Quoác laøm giaùn ñoaïn giao thoâng nghieâm troïng trong khi ñaây laø ngaønh ûng kinh teá ñaøu taàu cho taêng tröô vaø treû em gaùi.41 Neáu coù caùc vaán ñeà khaùc keøm theo thì bieán ñoäng veà moâi tröôøng seõ coù nhöõng aûnh höôûng laâu daøi. Nhöõng ngöôøi phaûi chòu caûnh haïn haùn vaø noäi chieán ôû Dim- babueâ töø luùc coøn nhoû (12 – 24 thaùng tuoåi) coù chieàu cao thaáp hôn 3,4 cm, ñi hoïc ít hôn gaàn 1 naêm vaø muoän hôn gaàn 6 thaùng. Öôùc tính aûnh höôûng ñoái vôùi möùc thu nhaäp caû ñôøi laø 14%, moät söï cheânh leäch lôùn ñoái vôùi nhöõng ai ñang soáng gaàn möùc ngheøo khoå.42 Caân baèng taêng tröôûng vaø ñaùnh giaù chính saùch trong ñieàu kieän Changsha bieán ñoåi khí haäu Taêng tröôûng: thay ñoåi möùc thaûi caùc-bon vaø söùc ñeà khaùng. Tính ñeán naêm 2050, moät tæ leä lôùn daân soá ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån hieän nay seõ coù möùc soáng trung löu. Nhöng haønh tinh cuûa chuùng ta seõ khoâng theå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vôùi möùc thaûi caùc-bon bình quaân cuûa moät coâng daân thuoäc taàng lôùp trung löu nhö hieän nay. Möùc khí thaûi haøng naêm seõ taêng gaàn gaáp ba laàn. Hôn nöõa, khoâng phaûi moïi söï phaùt trieån ñeàu laøm taêng söùc ñeà khaùng: taêng tröôûng coù theå khoâng ñuû nhanh vaø coù theå daãn ñeán nhöõng nguy cô môùi cho duø coù laøm giaûm nhöõng khieám khuyeát khaùc. Baûn thaân nhöõng chính saùch öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu keùm hieäu Nguoàn: ACASIAN 2004; Chan 2008; Huang vaø Magnoli 2009; Cuïc Noâng nghieäp nöôùc ngoaøi, Boä Noâng nghieäp Hoa Kyø, Baùo quaû seõ trôû thaønh moät moái ñe doaï ñoái vôùi phaùt caùo thoâng tin haøng hoaù, 1/2/2008, http://www.pecad.fas.usda.gov/high¬lights/2008/02/MassiveSnowStorm.htm (truy caäp 14/7/2009); Boä giao thoâng, Chính phu û CHND Trung Hoa, “Caùc bieän phaùp vaø ñoái phaùp ba ûo ña ûm ñoái phoù vôùi thôøi tieát tuyeát trieån beàn vöõng. rôi, möa nhieàu,” 1/2/2008, http://www.china.org.cn/e-¬news/news080201-¬2.htm (truy caäp 14/7/2009). Nhöng veà maët ñaïo ñöùc vaø chính trò seõ Chuù thích: Ñoä roäng cu ûa muõi teân pha û Trung Quoác, döïa treân öôùc tính ngöôïc ûn aùnh löu löôïng haønh khaùch trong ngaøy Teát ô doøng di daân lao ñoäng. Toång möùc di daân trong vuøng ñöôïc öôùc tính töø 130 – 180 trieäu ngöôøi. Ñaùnh giaù möùc ñoä nghieâm khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc neáu töôùc boû cuûa troïng cuûa côn baõo döïa treân toång löôïng nöôùc ngöng tuï trong thaùng Gieâng, cuõng nhö tin töùc vaø thoâng tin töø chính phu û Trung ngöôøi ngheøo treân theá giôùi cô hoäi taêng tieán quoác vaøo thôøi ñieåm dieãn ra côn baõo. 56 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ûn ñoà 1.5 Chaâu Phi coù tieàm naêng thuy Ba û ñieän tieàm naêng thaáp nhöng ñöôïc khai thaùc û ñieän to lôùn chöa ñöôïc khai thaùc so vôùi nhöõng nguoàn thuy û Myõ nhieàu ô Nguoàn: Taïp chí quoác teá veà thuy û ñieän vaø ñaäp nöôùc, Atlas Theá giôùi, 2006 (http://hydropower-dams.com, truy caäp 9/7/2009); Caân baèng naêng löôïng IEA ûa caùc nöôùc OECD 2008; Caân baèng naêng löôïng IEA cu cu ûa caùc nöôùc ngoaøi OECD 2007 (http://www.oecd.org/ document/10/0,3343,en_21571361_33915056_39154634_1_1_1_1,00.html, truy caäp 9/7/2009). Chuù thích: Hoa Kyø ñaõ khai thaùc treân 50% tieàm naêng thuy û ñieän cu û caùc nöôùc khu vöïc haï Xahara Chaâu Phi. Toång sa ûa mình, so vôùi 7-8% ô ûn löôïng ñieän ûa Myõ ñöôïc trình baøy ñeå so saùnh. cu vôùi 15,3 ôû caùc nöôùc thu nhaäp cao.43 Hôn nöõa, töø bieán ñoåi khí haäu ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa toång löôïng khí thaûi tröôùc ñaây, vaø tieáp ñoù laø con ngöôøi do ñoù khoâng chæ phuï thuoäc vaøo toång löôïng tích tuï khí thaûi nhaø kính hieän nay phaùt trieån thích öùng vôùi khí haäu, töùc laø taêng trong khí quyeån, chính laø haäu quaû cuûa caùc thu nhaäp vaø söùc ñeà khaùng ñoàng thôøi giaûm nöôùc phaùt trieån.44 Ñeå khaéc phuïc moái ñe doïa löôïng khí thaûi töông öùng vôùi möùc taêng döï Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 57 baùo, maø coøn ñoøi hoûi söï phaùt trieån phoàn thònh khaùng, giaûm nguy cô traùi ñaát tieáp tuïc aám leân thích öùng vôùi khí haäu ôû nhöõng nöôùc phaùt vaø ñaåy maïnh nhöõng thaønh quaû töø phaùt trieån. trieån, laø nhöõng nöôùc coù söùc ñeà khaùng vaø Caùc bieän phaùp thích nghi vaø phoøng ngöøa coù möùc giaûm thaûi tuyeät ñoái cao hôn. theå thuùc ñaåy phaùt trieån cuõng nhö söï thònh Baèng chöùng cho thaáy chính saùch coù theå vöôïng coù theå laøm taêng thu nhaäp vaø taïo ñieàu taïo ra söï khaùc bieät lôùn trong thay ñoåi löôïng kieän taêng cöôøng theå cheá. Ngöôøi daân khoeû khí thaûi caùc-bon khi thu nhaäp taêng.45 Möùc khí maïnh hôn, soáng trong nhöõng ngoâi nhaø to thaûi caùc-bon bình quaân cuûa ngöôøi daân ôû nöôùc ñeïp hôn, ñöôïc vay voán ngaân haøng deã daøng vaø giaøu, keå caû nhöõng nöôùc saûn xuaát daàu moû vaø ñöôïc höôûng an sinh xaõ hoäi seõ ñöôïc trang bò nhöõng quoác ñaûo nhoû, cheânh leäch vôùi heä soá toát hôn ñeå ñoái phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø 12, cuõng nhö tæ troïng cuûa naêng löôïng trong nhöõng haäu quaû cuûa noù. Caàn ban haønh ngay GDP,46 cho thaáy möùc xaû thaûi caùc-bon khoâng nhöõng chính saùch phaùt trieån vöõng chaéc, beàn phaûi luùc naøo cuõng gaén lieàn vôùi taêng thu nhaäp. bæ, thuùc ñaåy thích nghi vì nhöõng thay ñoåi veà Caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån hieän nay khí haäu ñaõ baét ñaàu xuaát hieän vaø seõ taêng tieâu thuï ít naêng löôïng tính treân ñaàu ngöôøi nhanh ngay caû trong ngaén haïn. hôn nhieàu so vôùi nhöõng nöôùc phaùt trieån nhö Söï môû mang kinh teá luoân gaén lieàn vôùi söï Myõ ôû vaøo thôøi ñieåm coù cuøng möùc thu nhaäp, thích nghi vôùi nhöõng ñieàu kieän sinh thaùi cho thaáy tieàm naêng veà taêng tröôûng gaén vôùi thay ñoåi. Nhöng do taêng tröôûng ñaõ laøm bieán giaûm khí thaûi caùc-bon.47 ñoåi moâi tröôøng vaø söï bieán ñoåi naøy ñang bò Caàn loàng gheùp nhöõng bieän phaùp thích ñaåy nhanh neân ñeå duy trì taêng tröôûng vaø nghi vaø phoøng ngöøa trong moät chieán löôïc thích öùng ñoøi hoûi phaûi naâng cao naêng löïc phaùt trieån thích öùng vôùi khí haäu, taêng söùc ñeà tìm hieåu moâi tröôøng, taïo ra nhöõng coâng Hình 1.2 Nhieân lieäu sinh hoïc töø ngoâ ô û Myõ laøm taêng khí tha ûi CO2 vaø ngheä vaø taäp quaùn thích öùng môùi ñeå phoå bieán chi phí y teá so vôùi xaêng roäng raõi. Theo giaûi thích cuûa caùc nhaø söû hoïc kinh teá, phaàn lôùn naêng löïc saùng taïo cuûa nhaân loaïi ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå thích nghi vôùi söï thay ñoåi cuûa theá giôùi.48 Nhöng söï thích nghi khoâng theå ñoái phoù vôùi taát caû nhöõng aûnh höôûng cuûa bieán ñoåi khí haäu, nhaát laø tröôùc nhöõng bieán ñoåi to lôùn trong daøi haïn (xem Chöông 2).49 Caùc quoác gia khoâng theå thoaùt kòp ra khoûi tình theá hieåm ngheøo tröôùc khi bieán ñoåi khí haäu dieãn ra. Moät soá chieán löôïc taêng tröôûng, caû cuûa chính phuû hay thò tröôøng coøn laøm taêng nguy cô, ñaëc bieät neáu nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân bò khai thaùc kieät queä. Trong keá hoaïch phaùt trieån cuûa Lieân Xoâ cuõ, dieän tích canh taùc boâng töôùi tieâu ñöôïc môû roäng ôû khu Nguoàn: Hill vaø caùc taùc gia û khaùc 2009. vöïc Trung AÙ khan hieám nöôùc, daãn tôùi haäu Chuù thích: Chi phí tính baèng ñoâ la treân lít xaêng hay töông ñöông xaêng. quaû Bieån Aral gaàn nhö bieán maát, ñe doaï Chi phí y teá (maøu xanh laù) laø chi phí öôùc tính do xa û thaûi caùc chaát daïng haït töø hoaït ñoäng sa ûn xuaát vaø ngöôøi söû duïng ñaàu cuoái tieâu thuï theâm moät cuoäc soáng cuûa ngö daân, ngöôøi chaên nuoâi vaø lít eâtanol. Chi phí khí tha ûi nhaø kính (maøu xanh döông) gia û ñònh giaù caùc- noâng daân.50 Vieäc phaùt quang röøng ñöôùc, lôùp bon laø 120 ñoâ la moät taán, döïa treân giaù thu hoài vaø caát tröõ caùc-bon öôùc tính. Moät phaàn khí tha ûi nhaø kính (phaàn gaïch cheùo trong hình) do sa ûn xuaát bình phong thieân nhieân ven bieån ngaên baõo, eâtanol töø ngoâ phaùt sinh do phaùt quang, chuyeån ñoåi hay canh taùc ñaát. 58 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ñeå laáy choã nuoâi toâm hay xaây döïng nhaø ôû laøm (xem Chöông 4, Hoäp 4.15).52 Nhöng nhöõng taêng söï suy yeáu theå chaát cuûa moâi tröôøng ven lôïi theá töông ñoái trong saûn xuaát naêng löôïng bieån, duø ôû Ghineâ hay Louisiana. taùi sinh ôû nhieàu nöôùc vaãn chöa ñöôïc khai Bieán ñoäng khí haäu coù theå gaây aùp löïc leân thaùc trieät ñeå, baèng chöùng laø söï phoå bieán cuûa nhöõng heä thoáng cô sôû haï taàng töôûng nhö ngaønh saûn xuaát ñieän naêng töø maët trôøi vaãn taäp ñaày ñuû trong ñieàu kieän bình thöôøng hay laøm trung ôû Baéc AÂu chöù khoâng phaûi Baéc Phi. boäc loä nhöõng khieám khuyeát theå cheá chöa Nhöng caùc chính saùch giaûm thieåu thieät haïi töøng ñöôïc thöû nghieäm, ngay caû ôû nhöõng cuõng coù theå gaây taùc haïi vaø laøm giaûm lôïi ích nöôùc taêng tröôûng nhanh vaø thu nhaäp cao. neáu khoâng caân nhaéc nhöõng taùc ñoäng ñi keøm Chaúng haïn, cho duø ñaõ coù möùc taêng tröôûng trong thieát keá vaø trieån khai. ÖÙng vôùi vieäc saûn kinh teá ñaùng neå trong hôn hai thaäp kyû qua, xuaát eâtanol xenluyloâ saïch, thaäm chí caû saûn moät phaàn nhôø söï chuyeån dòch thò tröôøng lao xuaát xaêng, nhieân lieäu sinh hoïc töø ngoâ ôû Myõ laø ñoäng ñi keøm, nhöng haøng trieäu ngöôøi lao chi phí söùc khoeû taêng do oâ nhieãm taïi choã ñoäng di cö Trung Quoác vaãn bò maéc keït trong trong khi chöa roõ giaûm ñöôïc bao nhieâu löôïng ñôït baõo tuyeát lôùn baát ngôø hoài thaùng Gieâng khí thaûi CO2 (xem Hình 1.2).53 Hôn nöõa, caùc 2008 (xem Baûn ñoà 1.4). Heä thoáng ñöôøng saét chính saùch veà nhieân lieäu sinh hoïc ôû Myõ vaø ñình treä do coâng nhaân veà nhaø aên Teát laøm Chaâu AÂu khieán nguyeân lieäu saûn xuaát löông haøng trieäu ngöôøi bò maéc keït, trong khi caùc thöïc ñöôïc chuyeån sang söû duïng trong saûn tænh ôû mieàn nam vaø mieàn trung phaûi chòu xuaát nhieân lieäu, goùp phaàn laøm taêng giaù löông thieáu thoán löông thöïc vaø maát ñieän. Côn baõo thöïc toaøn caàu.54 Söï taêng giaù löông thöïc naøy Katrina cho thaáy nöôùc Myõ vaãn chöa saün saøng thöôøng cuõng laøm taêng tæ leä ñoùi ngheøo.55 Haäu cuõng nhö khoâng ñuû phöông tieän öùng phoù, quaû chung veà ñoùi ngheøo phuï thuoäc vaøo cô caáu chöùng toû ngay caû vôùi haøng thaäp kyû höng kinh teá, vì nöôùc saûn xuaát roøng seõ ñöôïc lôïi khi thònh lieân tuïc cuõng khoâng ñem laïi söï chuaån giaù taêng coøn nöôùc nhaäp khaåu roøng seõ ngheøo bò toát (vaø môû roäng ra laø söï thích nghi toát). ñi. Nhöng nhieàu chính phuû ôû caùc nöôùc dö Cuõng nhö thu nhaäp bình quaân cao cuõng thöøa löông thöïc nhö AÙchentina, AÁn Ñoä, khoâng baûo ñaûm ñöôïc söï an toaøn cho nhöõng Ukraina, ñaõ phaûn öùng baèng vieäc caám xuaát coäng ñoàng ngheøo nhaát. khaåu vaø caùc bieän phaùp baûo hoä khaùc, laøm haïn cheá lôïi nhuaän cuûa ngöôøi saûn xuaát trong nöôùc, Chính saùch giaûm thieåu toát hay xaáu, lôïi giaûm nguoàn cung luùa gaïo vaø thu heïp quy moâ hay haïi. Coù theå taän duïng caùc chính saùch aùp duïng caùc giaûi phaùp thò tröôøng sau naøy.56 giaûm thieåu thieät haïi ñeå ñem laïi lôïi ích kinh teá Moái lieân heä töông hoã giöõa thöông maïi vaø chung ngoaøi vieäc giaûm khí thaûi vaø taïo ra chính saùch giaûm thieåu thieät haïi khoâng theå nhöõng cô hoäi trong nöôùc vaø khu vöïc. Nhieân hieän tröïc tieáp. Ñaõ coù nhöõng yù kieán ñeà xuaát lieäu sinh hoïc coù theå khieán Braxin saép tôùi seõ tính haøm löôïng caùc-bon trong xuaát khaåu vaøo trôû thaønh nöôùc cung caáp naêng löôïng lôùn toång löôïng caùc-bon cuûa nöôùc ñích ñeán ñeå nhaát theá giôùi, nhôø saûn löôïng eâtanol taêng gaáp caùc nöôùc xuaát khaåu khoâng phaûi chòu thieät hôn hai laàn keå töø ñaàu theá kyû.51 Phaàn lôùn tieàm do chuyeân saâu vaøo saûn xuaát haøng hoaù coâng naêng thuyû ñieän coøn chöa ñöôïc khai thaùc ôû nghieäp naëng ñeå caùc nöôùc khaùc tieâu thuï. caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nhaát laø ôû khu vöïc Nhöng neáu nöôùc nhaäp khaåu aùp thueá cao haï Xahara Chaâu Phi (xem Baûn ñoà 1.5). Khu hôn treân haøm löôïng caùc-bon trong haøng hoaù vöïc Baéc Myõ vaø Trung Ñoâng, nhôø quanh naêm ñeå caân baèng vôùi giaù caùc-bon thì caùc nöôùc coù naéng seõ ñöôïc höôûng lôïi töø nhu caàu taêng xuaát khaåu vaãn seõ phaûi gaùnh chòu moät phaàn cao ôû Chaâu AÂu veà naêng löôïng ñieän maët trôøi gaùnh naëng do giaûm söùc caïnh tranh (xem Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 59 Tieâu ñieåm C veà thöông maïi). toå chính saùch trong khi ñaây laø moät vieäc khoù khaên ñoái vôùi nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån voán Thueá xanh. Nhö seõ trình baøy trong Chöông töø laâu ñaõ coù söï haäu thuaãn cuûa nhaø nöôùc 6, thueá caùc-bon coù theå laø moät coâng cuï höõu trong trôï caáp buø tröø veà naêng löôïng vaø caùc hieäu ñeå kieåm soaùt löôïng khí thaûi caùc-bon, dòch vuï haï taàng khaùc. Neáu khoâng coù taùi söû nhöng nhöõng ñieàu chænh trong cô cheá thueá duïng nguoàn thu thì taùc ñoäng töø chính saùch ñeå tính goäp caû caùc chi phí moâi tröôøng (thueá ñònh giaù caùc-bon hay thueá xanh, cho duø coù xanh) seõ buø tröø keát quaû naøy, tuyø thuoäc vaøo tieán boä ñi nöõa, cuõng seõ gaây thieät haïi cho cô caáu kinh teá cuûa moät nöôùc, hieäu quaû cuûa ngöôøi ngheøo vì caùc hoä ngheøo chi tieâu tôùi 25% vieäc xaùc ñònh ñoái töôïng vaø cô caáu chia seû thu nhaäp vaøo ñieän, nöôùc vaø ñi laïi. Ñaây cuõng gaùnh naëng. ÔÛ Anh, thueá caùc-bon ñöôïc aùp seõ laø moät nhieäm vuï khoù khaên veà maët chính duïng ñoàng ñeàu leân taát caû caùc hoä gia ñình seõ trò vì ngay caû moät hoä gia ñình bình thöôøng coù hieäu quaû buø tröø raát cao, phuø hôïp vôùi cuõng chi tieâu khoaûng 10% thu nhaäp vaøo caùc nhöõng keát quaû nghieân cöùu ôû caùc nöôùc OECD dòch vuï naøy.60 khaùc.57 Lyù do laø chi tieâu veà naêng löôïng chieám Thu nhaäp thöïc teá cuûa nhöõng ngöôøi moät tæ troïng lôùn trong toång chi tieâu cuûa hoä ngheøo nhaát seõ giaûm trong ngaén haïn khi taêng ngheøo so vôùi hoä giaøu. Nhöng taùc duïng thoaùi chi phí traû tröôùc ñeå coù ñöôïc nhöõng coâng lui naøy cuõng bò buø tröø thoâng qua vieäc aùp trình haï taàng, cô sôû vaø dòch vuï xanh saïch duïng cô cheá thueá quan tæ leä hay moät chöông hôn taùc ñoäng ñeán phaàn cung cuûa neàn kinh trình ñònh höôùng döïa treân cô cheá chính teá.61 Thueá xanh seõ coù aûnh höôûng tröïc tieáp saùch xaõ hoäi hieän haønh.58 leân hoä gia ñình (do taêng giaù naêng löôïng) vaø Thueá xanh ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån aûnh höôûng giaùn tieáp (treân toång möùc chi tieâu thaäm chí coøn coù taùc ñoäng tích cöïc nhö moät cuûa hoä gia ñình do taêng chi phí saûn xuaát, nghieân cöùu gaàn ñaây ôû Trung Quoác ñaõ cho daãn ñeán taêng giaù haøng tieâu duøng). Moät thaáy. Phaàn lôùn caùc hoä ngheøo ôû Trung Quoác nghieân cöùu ôû Mañagatxca cho bieát nhöõng soáng ôû noâng thoân vaø tieâu thuï saûn phaåm coù taùc ñoäng giaùn tieáp coù theå chieám tôùi 40% toån haøm löôïng caùc-bon thaáp hôn nhieàu so vôùi thaát lôïi ích do giaù löông thöïc, haøng deät may nhöõng saûn phaåm caùc hoä gia ñình thaønh thò vaø chi phí ñi laïi taêng.62 Tuy möùc tieâu duøng giaøu coù hôn noùi chung tieâu thuï. Neáu nguoàn tröïc tieáp cuûa taàng lôùp trung löu ñoái vôùi dòch thu töø thueá caùc-bon ñöôïc ñöa trôû laïi neàn vuï haï taàng taêng nhöng nhoùm nguõ phaân vò kinh teá treân cô sôû bình ñaúng ñaàu ngöôøi thì ngheøo nhaát theo döï baùo seõ laø ñoái töôïng chòu taùc ñoäng tích cöïc naøy seõ coøn lôùn hôn nöõa.59 thieät haïi nhieàu nhaát veà thu nhaäp thöïc teá. Ñeå coù ñöôïc söï uûng hoä chính trò ñoái vôùi Coù raát nhieàu cô hoäi treân khaép theá giôùi ñeå thueá xanh vaø baûo ñaûm bieän phaùp naøy khoâng xaây döïng ñöôïc nhöõng chính saùch thueá quan gaây thieät haïi cho ngöôøi ngheøo khoâng phaûi vaø trôï caáp naêng löôïng öu vieät hôn, vöøa taêng vieäc deã. Vieäc taùi söû duïng nguoàn thu seõ raát ñöôïc möùc thu hoài voán vöøa taêng phuùc lôïi cho quan troïng ñoái vôùi khu vöïc Myõ Latinh vaø ngöôøi ngheøo.63 Bieán ñoåi khí haäu (vaø nguoàn Ñoâng AÂu, nôi coù moät phaàn ñaùng keå ngöôøi thu töø thueá xanh) coù theå khieán vieäc môû roäng ngheøo soáng ôû nhöõng khu vöïc thaønh thò vaø caùc chöông trình hoã trôï thu nhaäp trôû neân do ñoù seõ bò aûnh höôûng tröïc tieáp töø thueá ñaùng laøm vaø khaû thi ñoái vôùi nhöõng nöôùc hieän xanh. Nhöng nhöõng bieän phaùp taùi söû duïng ñang söû duïng giaù naêng löôïng vaø nöôùc trong nguoàn thu nhö treân, cuõng nhö chöông trình thöïc thi chính saùch xaõ hoäi. Naâng cao hieäu ñònh höôùng ñeà xuaát trong nghieân cöùu ôû quaû söû duïng naêng löôïng seõ giaûm chi phí cho Anh, ñoøi hoûi phaûi coù söï kieân quyeát trong caûi moïi ngöôøi, ñoàng thôøi caùc coâng ngheä xanh, 60 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 saïch hôn cuõng ít toán keùm hôn nhöõng coâng haøng hoaù, dòch vuï moâi tröôøng phi thò tröôøng ngheä cuõ coù haøm löôïng caùc-bon cao. Chaúng vaø seõ khoâng khaû thi khi nhöõng ruûi ro trong haïn, nhôø caûi tieán beáp cuûi ôû noâng thoân töông lai (vaø thaùi ñoä ñoái vôùi ruûi ro) coøn raát Meâhicoâ maø giaûm ñöôïc khí thaûi ñeán 160 trieäu baáp beânh. taán CO2 trong voøng 20 naêm tôùi, vôùi lôïi ích Caàn coù nhöõng coâng cuï quyeát saùch, phaân kinh teá (nhôø giaûm tröïc tieáp chi phí naêng tích chi phí – lôïi ích boå sung ñeå ñeà ra nhöõng löôïng vaø taêng cöôøng söùc khoeû) töø 8 ñeán 24 muïc tieâu chung vaø nhöõng möùc ruûi ro chaáp ñoâ la treân moãi taán khí thaûi CO2 giaûm ñöôïc.64 nhaän ñöôïc. Caùc phöông thöùc ña tieâu chí coù theå laøm saùng toû nhöõng yeáu toá lôïi haïi trong Caân nhaéc thieät hôn khi khoâng phaûi yeáu toá naøo cuõng ñöôïc theå Trong khi khoâng coøn nhieàu ngöôøi hoaøi nghi hieän treân phöông dieän tieàn teä. Tröôùc lo ngaïi veà yeâu caàu phaûi haønh ñoäng ñeå giaûm thieåu veà ruûi ro vaø söï baát oån veà nhöõng nguy cô khí thieät haïi töø bieán ñoåi khí haäu thì vaãn coøn haäu trong töông lai, vieäc aùp duïng phöông nhieàu tranh caõi veà vieäc phaûi giaûm thieåu theá thöùc “daûi dao ñoäng” coù theå xaùc ñònh xu naøo vaø khi naøo. Ñeå duy trì nhöõng bieán ñoåi veà höôùng xaû thaûi trong khuoân khoå ruûi ro chaáp nhieät ñoä bình quaân toaøn caàu döôùi möùc nhaän ñöôïc xaùc ñònh, sau ñoù ñaùnh giaù chi phí “nguy hieåm” (xem Tieâu ñieåm A veà khoa thöïc hieän.66 Quy trình “quyeát saùch toái öu hoïc), ñoøi hoûi phaûi haønh ñoäng ngay, treân trieät ñeå” coù theå laøm roõ nhöõng chính saùch baûo phaïm vi toaøn caàu duø coù toán keùm, ñeå giaûm töø ñaûm söï döï phoøng höõu hieäu tröôùc nhöõng 50 ñeán 80% löôïng khí thaûi treân möùc döï baùo dieãn bieán töông lai khoâng mong muoán.67 tính ñeán naêm 2050. Tranh luaän veà chi phí-lôïi ích: vì Ngaøy caøng coù nhieàu nghieân cöùu cho bieát sao ñaây khoâng chæ laø vaán ñeà suaát lôïi ích ñaït ñöôïc töø vieäc giaûm thieåu thieät haïi chieát khaáu ngay vaø maïnh seõ cao hôn khi tính ñeán söùc ì Tranh luaän kinh teá veà phaân tích chi phí-lôïi cuûa cô cheá khí haäu, coù nghóa laø tuy hieän ích chính saùch ñoái phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu töôïng aám leân vaø taùc ñoäng cuûa noù coù söï tích trôû neân ñaëc bieät soâi noåi keå töø khi xuaát baûn luyõ chaäm nhöng seõ coù aûnh höôûng vónh vieãn Nghieân cöùu cuûa Stern veà khía caïnh kinh teá treân phaïm vi ñaùng keå; söùc ì cuûa moâi tröôøng cuûa bieán ñoåi khí haäu naêm 2007. Baùo caùo nhaân taïo, coù nghóa laø chi phí giaûm khí thaûi seõ naøy öôùc tính raèng chi phí neáu khoâng giaûm cao hôn trong töông lai neáu ñaàu tö voán coá thieåu thieät haïi töø bieán ñoåi khí haäu seõ raát cao, ñònh coù möùc xaû thaûi cao hôn ôû thôøi ñieåm naøy; vôùi toån thaát laâu daøi moãi naêm laø 5-20% GDP, vaø lôïi ích töø vieäc giaûm söï bieán ñoåi thaát ñoàng thôøi keâu goïi haønh ñoäng maïnh meõ vaø thöôøng vaø nguy cô thieät haïi nghieâm troïng töùc thì. Ñeà xuaát cuûa baùo caùo maâu thuaãn vôùi do nhieät ñoä taêng.65 nhieàu moâ hình khaùc cho raèng veà maët kinh teá Baát kyø bieän phaùp ñoái phoù vôùi bieán ñoäng neân coù bieän phaùp giaûm thieåu thieät haïi daàn khí haäu naøo cuõng ñoøi hoûi phaûi caân nhaéc caùi daàn döôùi hình thöùc “chính saùch khí haäu lôïi vaø caùi haïi, ñieåm maïnh, ñieåm yeáu, lôïi ích töøng böôùc”.68 vaø chi phí. Vaán ñeà laø caàn thöïc hieän ñaùnh giaù Tranh luaän trong giôùi khoa hoïc veà suaát naøy nhö theá naøo. Phaân tích chi phí-lôïi ích laø chieát khaáu phuø hôïp, caên cöù cuûa nhöõng moät coâng cuï quan troïng trong ñaùnh giaù khaùc bieät giöõa keát quaû nghieân cöùu cuûa chính saùch trong boái caûnh taát yeáu cuûa vieäc Stern vaø caùc taùc giaû khaùc, coù leõ seõ khoâng bao caân nhaéc choïn löïa caùc öu tieân vaø nguoàn taøi giôø ngaõ nguõ (xem Hoäp 1.2).69 Stern söû nguyeân khan hieám. Nhöng tieàn teä hoaù chi duïng suaát chieát khaáu raát thaáp. Theo phí vaø lôïi ích cuõng raát deã boû qua nhöõng phöông thöùc ña soá döïa treân cô sôû ñaïo ñöùc Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 61 Hoäp 1.2 Kieán thöùc cô baûn veà chi phí, lôïi ích töø phoøng traùnh bieán ñoåi khí haäu Caùc ñaùnh giaù phaân boå taøi nguyeân qua Coù ba nhaân toá xaùc ñònh suaát chieát töø caùc haønh vi tröôùc ñaây ñeàu ñöôïc söû caùc thôøi kyø laø cô sôû chính cuûa kinh teá khaáu. Thöù nhaát laø caàn gaùn möùc gia duïng, ñoâi khi keát hôïp caû hai. Do chi phí hoïc öùng duïng vaø quaûn trò döï aùn. Nhöõng quyeàn laø bao nhieâu cho phuùc lôïi ñöôïc cuûa caùc chính saùch can thieäp ñöôïc chi ñaùnh giaù naøy ñöôïc söû duïng roäng raõi höôûng trong töông lai, chuû yeáu vì phuùc traû ngay cuõng nhö nhöõng lôïi ích lôùn ñem trong phaân tích vaán ñeà chi phí, lôïi ích töø lôïi naøy thöôøng ñeán sau. Heä soá thôøi gian laïi töø nhöõng chính saùch naøy (thieät haïi phoøng traùnh bieán ñoåi khí haäu. Nhöng thuaàn tuyù naøy coù theå coi laø thöôùc ño cuûa phoøng traùnh ñöôïc) seõ xuaát hieän ôû thôøi vaãn coøn nhieàu baát ñoàng veà giaù trò chính söï thieáu kieân nhaãn. Nhaân toá thöù hai laø tæ ñieåm raát xa trong töông lai neân söï löïa xaùc cuûa caùc tham soá. leä taêng tieâu duøng ñaàu ngöôøi: neáu taêng choïn tham soá ñeå tính suaát chieát khaáu xaõ Suaát chieát khaáu xaõ hoäi theå hieän chi nhanh thì caùc theá heä sau seõ giaøu coù hôn hoäi aûnh höôûng nhieàu ñeán noäi dung cuûa phí, lôïi ích baèng tieàn phaùt sinh trong nhieàu, töø ñoù giaûm möùc giaù trò gaùn cho chính saùch khí haäu. töông lai tính theo giaù trò hieän taïi, hay giaù caùc toån thaát hieän taïi do taùc ñoäng cuûa Nguoàn: Stern 2007; Stern 2008; Dasgupta trò cuûa nhöõng chi phí, lôïi ích ñoù ñoái vôùi bieán ñoåi khí haäu trong töông lai so vôùi 2008; Roemer 2009; Sterner vaø Persson nhöõng ngöôøi ra quyeát ñònh hieän taïi. Vì chi phí can thieäp hieän nay. Nhaân toá thöù 2008. vaäy, theo ñònh nghóa, coâng cuï chính ba laø möùc giaûm ñoä thoaû duïng tieâu duøng a Möùc thoaû duïng tieâu duøng caän bieân giaûm trong phaân tích phuùc lôïi qua nhieàu theá caän bieân (thöôùc ño möùc thoaû maõn cuûa khi thu nhaäp taêng vì moãi ñoàng ñoâ la chi tieâu heä, töùc toång giaù trò hieän taïi roøng döï kieán, moãi ñoàng ñoâ la ñöôïc tieâu duøng theâm) khi theâm seõ ñem laïi nhieàu söï thoaû maõn hôn seõ phaân boå phuùc lôïi qua caùc thôøi kyø. Ñeå thu nhaäp taêng.a cho ngöôøi ngheøo so vôùi moät ngöôøi ñaõ tieâu xaùc ñònh giaù trò phuø hôïp cuûa caùc yeáu toá Khoâng coù caùch löïa choïn giaù trò baèng duøng nhieàu. Toác ñoä thay ñoåi, hay coøn goïi trong suaát chieát khaáu trong boái caûnh cuûa con soá chung naøo cho töøng nhaân toá ñeå laø ñoä co giaõn cuûa möùc thoaû duïng tieâu duøng moät vaán ñeà daøi haïn nhö bieán ñoåi khí haäu xaùc ñònh suaát chieát khaáu xaõ hoäi. Caû caän bieân töông öùng vôùi thay ñoåi trong möùc ñoøi hoûi phaûi nghieân cöùu saâu veà kinh teá phaùn quyeát ñaïo ñöùc laãn thoâng tin töø kinh thu nhaäp, cuõng cho bieát bieân ñoä ruûi ro vaø vaø ñaïo ñöùc (xem Hộp 1.4). nghieäm trong ñaùnh giaù möùc ñoä öu tieân baát bình ñaúng. naøy, khaû naêng caùc theá heä töông lai seõ giaøu Taùc ñoäng saâu xa. Haàu heát caùc moâ hình coù hôn laø nhaân toá duy nhaát khieán vieäc xaùc kinh teá veà taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu ñònh giaù trò phuùc lôïi töông lai thaáp hôn khoâng coù söï tính toaùn hôïp lyù veà toån thaát cuûa hieän nay; theo taát caû caùc phöông thöùc khaùc, heä ña daïng sinh hoïc vaø nhöõng chöùc naêng phuùc lôïi cuûa caùc theá heä töông lai chæ coù giaù lieân quan cuûa heä sinh thaùi, vaø ñaây laø moät trò nhö möùc phuùc lôïi cuûa theá heä ngaøy nay.70 thieáu soùt raát nghòch lyù daãn ñeán vieäc phaân Caùc lyù leõ phuø hôïp ñöôïc trình baøy theo tích söï lôïi haïi giöõa haøng hoaù tieâu duøng vaø höôùng uûng hoä caû suaát chieát khaáu cao vaø haøng hoaù moâi tröôøng trong khi khoâng tính thaáp. Ñaùng tieác laø kinh teá hoïc phuùc lôïi giöõa ñeán haøng hoaù moâi tröôøng trong haøm soá thoaû caùc theá heä khoâng giuùp giaûi quyeát cuoäc duïng cuûa töøng caù nhaân.73 Maëc duø giaù trò thò tranh luaän naøy vì noù seõ daãn ñeán nhieàu vaán tröôøng öôùc tính do toån thaát töø caùc chöùc naêng ñeà hôn so vôùi khaû naêng giaûi quyeát ñöôïc.71 moâi tröôøng coù theå khoù tính toaùn vaø coù söï Nhöng yeâu caàu phaûi coù haønh ñoäng khaùc bieät giöõa caùc neàn vaên hoaù vaø phöông nhanh choùng vaø maïnh meõ ñeå giaûm thieåu thöùc xaùc ñònh giaù trò nhöng nhöõng toån thaát thieät haïi töø khí thaûi nhaø kính khoâng chæ döïa naøy chaéc chaén coù caùi giaù cuûa noù. Caùc toån thaát vaøo suaát chieát khaáu thaáp. Tuy vai troø cuûa laøm taêng möùc giaù töông ñoái cuûa dòch vuï moâi suaát chieát khaáu trong xaùc ñònh möùc gia tröôøng khi caùc dòch vuï naøy trôû neân khan quyeàn töông öùng cuûa chi phí vaø lôïi ích laø hieám töông ñoái vaø tuyeät ñoái. Ñöa thieät haïi quan troïng nhöng caùc yeáu toá khaùc cuõng moâi tröôøng vaøo moâ hình ñaùnh giaù loàng gheùp naâng cao ñöôïc lôïi ích cuûa vieäc giaûm thieåu chuaån seõ laøm taêng ñaùng keå chi phí chung thieät haïi (traùnh toån thaát) theo nhöõng ñöôøng cuûa vieäc khoâng can thieäp giaûm thieät haïi töø loái uûng hoä caùc bieän phaùp can thieäp nhanh bieán ñoåi khí haäu.74 Treân thöïc teá, vieäc ñöa vaø trieät ñeå, keå caû vôùi suaát chieát khaáu cao.72 toån thaát cuûa heä ña daïng sinh hoïc vaøo moâ hình chuaån seõ daãn ñeán yeâu caàu caáp baùch 62 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 phaûi coù bieän phaùp can thieäp nhanh choùng, chæ coù can thieäp ngay môùi baûo ñaûm ñöôïc giaù keå caû vôùi suaát chieát khaáu cao hôn. trò cuûa giaûi phaùp, töùc laø traùnh maát ñi caùc phöông aùn löïa choïn ñeå oån ñònh keát quaû. Caùc moâ hình ñoäng löïc chính xaùc hôn: Söùc ì cuõng raát lôùn ôû moâi tröôøng nhaân taïo, ngöôõng taùc ñoäng vaø söùc ì Haøm soá thieät nhö giao thoâng, naêng löôïng, nhaø ôû vaø hình haïi coù söï lieân heä nhöõng thay ñoåi veà nhieät ñoä thaùi thaønh thò (phöông thöùc thieát keá thaønh vôùi thieät haïi baèng tieàn töông öùng thöôøng thò). Ñeå ñoái phoù vôùi vaán ñeà söùc ì, moät soá yù ñöôïc moâ hình hoaù trong phaân tích chi phí- kieán cho raèng neân trì hoaõn ñaàu tö can thieäp lôïi ích theo xu höôùng taêng ñeàu. Nhöng ngaøy ñeå traùnh bò loâi keùo vaøo nhöõng khoaûn ñaàu tö caøng coù nhieàu baèng chöùng khoa hoïc cho chi phí cao, coù haøm löôïng caùc-bon thaáp moät thaáy caùc cô cheá töï nhieân coù theå coù nhöõng caùch khoâng caàn thieát, thay vì ñôïi cho ñeán khi phaûn öùng phi tuyeán tính vôùi bieán ñoåi khí coù nhöõng coâng ngheä hieäu quaû, ít toán keùm haäu do aûnh höôûng cuûa nhöõng phaûn hoài hôn cho pheùp ñaåy nhanh can thieäp cuõng döông, ñieåm giôùi haïn vaø ngöôõng giôùi haïn nhö hieåu bieát nhieàu hôn veà nhöõng ruûi ro maø (xem Khung 1.3). Phaûn hoài döông phaùt sinh caùc quoác gia caàn phoøng ngöøa. trong nhöõng tröôøng hôïp nhö khi hieän töôïng Nhöng treân thöïc teá khoâng theå trì hoaõn aám leân khieán baêng vónh cöõu tan chaûy, thaûi ra nhöõng khoaûn ñaàu tö lôùn vaøo cô sôû haï taàng vaø moät löôïng meâtan khoång loà (moät loaïi khí nhaø cung öùng naêng löôïng maø khoâng aûnh höôûng kính nguy hieåm) chöùa trong baêng vaø ñaåy ñeán phaùt trieån kinh teá. Nhu caàu naêng löôïng nhanh hôn nöõa hieän töôïng aám leân. Caùc seõ nhieàu khaû naêng taêng gaáp ba laàn ôû caùc ngöôõng giôùi haïn hay ñieåm giôùi haïn ñaït ñöôïc nöôùc ñang phaùt trieån töø 2002 ñeán 2030. khaù nhanh vaø nhöõng thay ñoåi quy moâ lôùn Ngoaøi ra, nhieàu nhaø maùy ñieän ôû caùc nöôùc thu trong cô cheá töï nhieân (hay kinh teá xaõ hoäi) nhaäp cao ñöôïc xaây döïng töø nhöõng naêm daãn tôùi nhöõng thieät haïi nghieâm troïng vaø 1950 vaø 1960 ñang saép ñi ñeán giai ñoaïn cuoái vónh vieãn. Nhöõng khaùi nieäm phaûn hoài cuøng trong voøng ñôøi, coù nghóa laø nhieàu nhaø döông, ñieåm giôùi haïn vaø ngöôõng giôùi haïn maùy môùi seõ caàn ñöôïc xaây döïng trong voøng muoán noùi leân raèng vieäc duy trì caû toác ñoä vaø 10-20 naêm tôùi cho duø caàu khoâng ñoåi. Hieän cöôøng ñoä bieán ñoåi khí haäu caøng thaáp caøng nay, caùc nhaø maùy nhieät ñieän söû duïng than toát coù theå coù moät yù nghóa to lôùn.75 vaãn laø giaûi phaùp reû tieàn nhaát ôû nhieàu nöôùc, Söùc ì ñaùng keå trong cô cheá khí haäu laøm ngoaøi vieäc baûo ñaûm an ninh naêng löôïng cho daáy leân söï lo ngaïi veà nhöõng phaûn hoài döông, nhöõng nöôùc coù tröõ löôïng than doài daøo. Neáu ngöôõng hieäu quaû vaø dieãn bieán khoâng theå taát caû caùc nhaø maùy ñieän söû duïng than döï vaõn hoài cuûa caùc aûnh höôûng töø bieán ñoåi khí kieán seõ ñöôïc xaây döïng trong voøng 25 naêm haäu. Caùc nhaø khoa hoïc phaùt hieän ra raèng tôùi ñi vaøo hoaït ñoäng thì löôïng khí thaûi CO2 hieän töôïng aám leân do taêng noàng ñoä khí nhaø trong caû voøng ñôøi cuûa chuùng seõ töông ñöông kính nhìn chung khoâng theå vaõn hoài trong vôùi löôïng khí thaûi töø toaøn boä caùc hoaït ñoäng moät ngaøn naêm sau khi ngöøng xaû khí thaûi.76 ñoát than keå töø ñaàu thôøi ñaïi coâng nghieäp Vieäc trì hoaõn can thieäp seõ boû qua phöông aùn hoaù.78 Haäu quaû laø söï thieáu vaéng nhöõng cam coù xu höôùng aám daàn leân thaáp, chaúng haïn, keát giaûm khí thaûi cuûa ngaønh naêng löôïng trì hoaõn hôn 10 naêm seõ coù khaû naêng ngaên hoâm nay seõ daãn ñeán nhöõng xu höôùng khí caûn söï oån ñònh cuûa baàu khí quyeån ôû baát kyø thaûi khaù cao. möùc aám leân naøo döôùi 3oC.77 Ngoaøi ra, cô cheá Ñoàng thôøi, khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù khí haäu seõ lieân tuïc bieán ñoåi trong moät vaøi theå boå sung moät caùch chi phí-hieäu quaû theá kyû keå caû sau khi noàng ñoä khí nhaø kính ñaõ nhöõng khoaûn ñaàu tö naøy vôùi quy moâ lôùn. oån ñònh (xem phaàn giôùi thieäu chung). Vì vaäy Vieäc boå sung voán khoâng phaûi luùc naøo cuõng Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 63 Hoäp 1.3 Phaûn hoài döông, ñieåm giôùi haïn, ngöôõng giôùi haïn vaø phi tuyeán tính trong caùc heä töï nhieân vaø kinh teá xaõ hoäi Phaûn hoài döông trong cô cheá khí haäu nguoàn chuû yeáu töø maät ñoä daân soá, taøi saûn ñoàng khi ñoái phoù vôùi nhöõng thieät haïi tröïc Phaûn hoài döông laøm phoùng ñaïi haäu quaû taêng chöù khoâng phaûi do khí haäu neáu caùc tieáp lôùn hôn. Taùc ñoäng naøy theå hieän roõ cuûa khí nhaø kính. Moät phaûn hoài döông laø ñieàu kieän thôøi tieát coøn naèm trong khoaûng trong moät soá ñôït thieân tai. Nhöõng baèng söï thay ñoåi trong ñoä phaûn chieáu, hay dao ñoäng tröôùc ñaây, nhöng möùc aûnh chöùng môùi ñaây ôû Louisiana cho thaáy suaát phaân chieáu cuûa beà maët traùi ñaát: höôûng cuõng seõ taêng maïnh neáu caùc ñieàu neàn kinh teá coù khaû naêng haáp thuï tôùi 50 nhöõng beà maët coù ñoä phaûn chieáu cao nhö kieän khí haäu lieân tuïc vöôït quaù caùc möùc tæ ñoâ la thieät haïi tröïc tieáp vôùi möùc thieät baêng, tuyeát laøm tia naéng maët trôøi khieán giôùi haïn naøy trong töông lai. haïi giaùn tieáp khoâng ñaùng keå. Nhöng caùc traùi ñaát aám leân bò khuùc xaï ra ngoaøi khí thieät haïi giaùn tieáp ñang gia taêng nhanh quyeån nhöng do nhieät ñoä taêng laøm tan Phi tuyeán tính vaø taùc ñoäng kinh teá choùng cuøng vôùi nhöõng ñôït thieân tai khoác baêng tuyeát neân beà maët traùi ñaát seõ haáp giaùn tieáp lieät hôn (xem Hình). Thieät haïi tröïc tieáp thuï nhieàu naêng löôïng hôn, daãn tôùi gia Khía caïnh kinh teá cuûa baûn thaân nhöõng töø côn baõo Katrina laø 107 tæ ñoâ la, trong taêng hieän töôïng aám leân vaø laøm baêng tan aûnh höôûng naøy laø phi tuyeán tính, moät khi thieät haïi giaùn tieáp leân tôùi 42 tæ ñoâ la nhieàu hôn khi quaù trình naøy laëp laïi. phaàn vì caùc aûnh höôûng töø bieán ñoåi khí nöõa; moät ñôït thieân tai giaû laäp coù möùc haäu seõ taêng ñoàng thôøi vôùi yeâu caàu thích thieät haïi tröïc tieáp 200 tæ ñoâ la seõ gaây thieät Ñieåm giôùi haïn trong caùc heä töï nhieân nghi vaø coù khaû naêng giaûm naêng löïc thích haïi giaùn tieáp theâm 200 tæ ñoâ la. Ngay caû nhöõng thay ñoåi nheï nhaøng, vöøa öùng. Nhöõng aûnh höôûng tröïc tieáp cuõng Nguoàn: Schmidt 2006; Kriegler vaø caùc taùc phaûi trong khí haäu cuõng coù theå ñaåy moät coù theå daãn ñeán aûnh höôûng giaùn tieáp giaû khaùc 2009; Adams vaø caùc taùc giaû khaùc heä töï nhieân tôùi moät ñieåm maø khi vöôït (phaûn öùng kinh teá vó moâ, giaùn ñoaïn hoaït 2009; Hallegatte 2008; thö töø caù nhaân cuûa quaù ñieåm ñoù seõ coù nhöõng bieán ñoåi ñoät ñoäng kinh doanh, giaùn ñoaïn chuoãi cung Steùphane Hallegatte, 5/2009. ngoät, ngaøy caøng taêng, vónh vieãn vaø cuoái öùng) cao hôn tæ leä moät ñoàng ñoåi moät cuøng vaø gaây ra thieät haïi raát lôùn. Chaúng haïn, söï bieán maát cuûa röøng trong khu Nhöõng toån thaát giaùn tieáp thaäm chí coøn gia taêng maïnh hôn khi nhöõng thieät haïi tröïc tieáp taêng leân: öôùc tính töø Lousiana vöïc coù theå daãn ñeán moät loaït hieän töôïng keát hôïp töø haïn haùn, saâu beänh, nhieät ñoä taêng vöôït quaù giôùi haïn sinh hoïc. Ñieåm giôùi haïn maø caû theá giôùi quan taâm laø hieän töôïng tan baêng cuûa thaûm baêng che phuû phaàn lôùn Greenland. Neáu vöôït quaù moät möùc ñoä aám leân nhaát ñònh thì soá baêng tan trong muøa heø seõ khoâng ñoùng baêng trôû laïi vaøo muøa ñoâng, do ñoù laøm taêng maïnh toác ñoä tan baêng, ñaåy möïc nöôùc bieån cao leân tôùi 6 meùt. Ngöôõng giôùi haïn trong caùc heä kinh teá xaõ hoäi Chi phí kinh teá töø aûnh höôûng tröïc tieáp cuõng coù taùc duïng nhö nhöõng ngöôõng giôùi haïn hieäu quaû vì laø keát quaû cuûa moät thöïc teá cho thaáy cô sôû haï taàng vaø phöông thöùc saûn xuaát hieän taïi chæ phuø hôïp vôùi nhöõng ñieàu kieän thôøi tieát tröôùc ñaây. Ñieàu naøy cho thaáy baát kyø aûnh höôûng taêng theâm naøo cuõng seõ baét Nguoàn: soá lieäu do Steùphane Hallegatte cung caáp, döïa treân taøi lieäu cuûa Hallegatte 2008. thöïc hieän ñöôïc, thu hoài vaø caát tröõ caùc-bon, voøng 50 – 100 daëm neáu khoâng chi phí vaän moät coâng ngheä ñang ñöôïc phaùt trieån ñeå thu chuyeån caùc-bon seõ cöïc kyø cao.79 Ñoái vôùi hoài CO2 do caùc nhaø maùy ñieän chaïy baèng nhöõng nöôùc may maén coù nhieàu dieän tích coù nhieân lieäu sinh hoïc thaûi ra ñeå caát tröõ trong theå laøm nôi caát tröõ thì ñaây khoâng phaûi laø vaán loøng ñaát, ñoøi hoûi nhaø maùy ñieän phaûi ñöôïc ñeà lôùn: khoaûng 70% soá nhaø maùy ñieän cuûa xaây döïng caùch khu vöïc caát tröõ CO2 trong Trung Quoác tình côø naèm khaù gaàn vôùi nhöõng 64 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ñieåm caát tröõ vaø do vaäy coù theå ñöôïc boå sung haäu phaûi tính ñeán nhöõng yeáu toá chöa bieát veà ñaàu tö hôïp lyù neáu vaø khi coâng ngheä treân quy moâ, thôøi ñieåm xaûy ra taùc ñoäng coù haïi vaø ñöôïc thöông maïi hoaù. Nhöng ôû caùc nöôùc veà tính khaû thi, chi phí vaø thôøi ñieåm can nhö AÁn Ñoä, Nam Phi hay nhieàu nöôùc khaùc thieäp. Moät yeáu toá chöa bieát quan troïng maø thì khoâng ñuû ñieàu kieän nhö vaäy, vì vieäc trang haàu heát caùc moâ hình kinh teá thöôøng thieáu bò theâm seõ khoâng theå thöïc hieän ñöôïc tröø khi laø khaû naêng xaûy ra nhöõng hieän töôïng thieân nhaø maùy coù vò trí gaàn vôùi moät vaøi ñieåm caát tai quy moâ lôùn xuaát phaùt töø bieán ñoåi khí haäu tröõ hieän coù (xem Chöông 4 vaø Chöông 7). (xem Tieâu ñieåm A veà khoa hoïc), vaø ñaây laø Caùc nöôùc ñang phaùt trieån hieän coù ít cô sôû moät chuû ñeà troïng taâm trong caùc cuoäc tranh haï taàng hôn nhöõng nöôùc phaùt trieån nhöng luaän hieän nay.82 Möùc phaân boå xaùc suaát cuûa coù lôïi theá nhôø linh hoaït vaø coù tieàm naêng ñi nhöõng ruûi ro thaûm hoaï naøy chöa xaùc ñònh tröôùc trong coâng ngheä saïch. Caùc nöôùc phaùt ñöôïc vaø coù leõ seõ khoâng bao giôø coù theå xaây trieån phaûi daãn ñaàu trong vieäc ñöa coâng ngheä döïng. Taêng cöôøng can thieäp trieät ñeå haàu ra thò tröôøng vaø chia seû kieán thöùc töø kinh nhö chaéc chaén seõ giaûm khaû naêng xaûy ra ruûi nghieäm trieån khai cuûa mình. Khaû naêng thay ro duø ñeán möùc naøo thì raát khoù xaùc ñònh ñoåi nhöõng xu höôùng xaû khí thaûi seõ phuï ñöôïc. Khaû naêng xaûy ra moät thaûm hoaï toaøn thuoäc vaøo söï saün saøng cuûa caùc coâng ngheä caàu, cho duø laø moät thaûm hoaï coù xaùc suaát raát phuø hôïp vaø kinh teá, nhöng caùc coâng ngheä thaáp, cuõng ñöôïc tính ñeán ñeå xaõ hoäi coù yù thöùc naøy seõ khoâng theå coù ñöôïc vaøo moät thôøi ñieåm saün saøng ñaàu tö vaøo nhöõng bieän phaùp can naøo ñoù trong töông lai neáu khoâng coù ñaàu tö thieäp nhanh choùng, trieät ñeå hôn ñeå ñaûm baûo nghieân cöùu vaø trieån khai (NC&TK), phoå phoøng traùnh thaûm hoïa.83 bieán vaø vöøa hoïc vöøa laøm baét ñaàu ngay töø Ngay caû khi khoâng tính toaùn ñeán nhöõng hoâm nay. nguy cô xaûy ra thaûm hoaï naøy thì vaãn coøn ñoù Khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù cô hoäi chuyeån nhöõng lo ngaïi ñaùng keå veà aûnh höôûng sinh dòch töø möùc tích tröõ cô baûn laâu daøi caùc-bon thaùi vaø kinh teá töø bieán ñoåi khí haäu. Con cao sang thaáp.80 Söï löïa choïn chuyeån sang moät ngöôøi vaãn chöa bieát ñöôïc toác ñoä vaø möùc ñoä cô cheá tieát kieäm naêng löôïng vaø coù hieäu quaû toái ña cuûa hieän töôïng traùi ñaát aám leân. Nhöõng kinh teá cao hôn treân thöïc teá khoâng theå thöïc thay ñoåi trong bieán ñoåi khí haäu vaø nhöõng hieän ñöôïc trong töông lai neáu chöa coù nhöõng hieän töôïng khí haäu khaéc nghieät, chöù khoâng coâng ngheä caàn thieát, ôû moät quy moâ vöøa ñuû ñeå chæ nhöõng thay ñoåi trong nhieät ñoä bình coù giaù thaønh hôïp lyù vaø neáu con ngöôøi chöa ñuû quaân, seõ aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng thieân trình ñoä ñeå söû duïng nhöõng coâng ngheä ñoù nhieân vaø con ngöôøi ra sao vaãn coøn laø ñieàu (xem Chöông 7).81 Seõ khoâng theå coù ñöôïc chöa bieát. Kieán thöùc veà khaû naêng cuûa con nhöõng coâng ngheä can thieäp ñaàu cuoái hieäu ngöôøi trong thích nghi, chi phí ñeå thích nghi quaû, vôùi giaù thaønh hôïp lyù ñeå chuyeån ñoåi caùc vaø möùc ñoä thieät haïi khoâng traùnh khoûi tích heä thoáng naêng löôïng neáu khoâng coù nhöõng luyõ coøn haïn cheá. Nhöõng ñieàu chöa bieát veà saùng kieán nghieân cöùu vaø quaûng baù tích cöïc, toác ñoä phaùt minh, phoå bieán vaø öùng duïng thuùc ñaåy vieäc öùng duïng caùc coâng ngheä tieàm nhöõng coâng ngheä môùi cuõng coøn nhieàu. naêng theo caùc xu höôùng chi phí vaø hoïc hoûi. Nhöõng yeáu toá chöa bieát naøy seõ chæ taêng Vôùi muïc tieâu ñoù, caùc nöôùc phaùt trieån caàn ñi theo toác ñoä vaø möùc ñoä traùi ñaát aám leân vaø ñaây ñaàu trong phaùt trieån vaø ñöa coâng ngheä môùi cuõng laø moät lyù do chính ñeå coù nhöõng haønh ra thò tröôøng vaø chia seû kieán thöùc töø nhöõng ñoäng laäp töùc vaø trieät ñeå.84 Baát traéc caøng lôùn kinh nghieäm trieån khai cuûa mình. caøng ñoøi hoûi nhöõng chieán löôïc thích nghi coù Tính ñeán nhöõng yeáu toá chöa bieát. Ñaùnh theå ñoái phoù vôùi nhieàu daïng khí haäu vaø haäu quaû giaù kinh teá veà caùc chính saùch bieán ñoåi khí Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 65 khaùc nhau. Nhöõng chieán löôïc nhö theá ñaõ toàn khoâng nghieâm troïng ñeán vaäy, bôûi vì coù theå taïi (vaø seõ ñöôïc thaûo luaän döôùi ñaây) nhöng seõ ñaûo ngöôïc caùc quyeát ñònh vaø thöïc hieän ñieàu ít hieäu quaû hôn nhöõng chieán löôïc ñöôïc xaây chænh moät caùch deã daøng vaø khoâng toán keùm. döïng vôùi kieán thöùc hoaøn thieän. Bôûi vaäy maø söï Nhöng söùc ì voâ cuøng lôùn trong cô caáu khí baát traéc khieán chuùng ta toán keùm. Caøng nhieàu haäu, trong moâi tröôøng nhaân taïo vaø trong ñieàu chöa bieát thì chi phí caøng cao. haønh vi cuûa caù nhaân vaø toå chöùc, khieán vieäc Neáu khoâng coù söùc ì vaø nhöõng haäu quaû ñieàu chænh theo höôùng can thieäp trieät ñeå vónh vieãn thì nhöõng yeáu toá chöa bieát seõ hôn trôû neân toán keùm, neáu khoâng muoán noùi Hoäp 1.4 Vaán ñeà ñaïo ñöùc vaø bieán ñoåi khí haäu Söï phöùc taïp cuûa bieán ñoåi khí haäu laøm theå coù aûnh höôûng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp gaây oâ nhieãm ngöôøi aáy traû”: phaûi phaân boå daáy leân moät soá vaán ñeà veà ñaïo ñöùc. Caùc leân vieäc thöïc thi caùc quyeàn daân söï vaø traùch nhieäm theo phaàn ñoùng goùp cuûa vaán ñeà veà coâng baèng, bình ñaúng ñaëc chính trò. Nhöng vieäc xaùc ñònh quan heä töøng nöôùc hay nhoùm nöôùc vaøo bieán ñoåi bieät quan troïng, caên cöù vaøo söï caùch bieät nhaân quaû vaø lieân ñôùi laø moät vaán ñeà khí haäu. Moät hình thaùi cuï theå cuûa quan thôøi gian daøi vaø caùch bieät ñòa lyù giöõa khí nghieâm tuùc vaø coù theå haïn cheá phaïm vi ñieåm naøy laø caàn phaûi tính ñeán toång möùc thaûi nhaø kính vaø aûnh höôûng cuûa noù. Ít aùp duïng luaät nhaân quyeàn vaøo caùc tranh khí thaûi trong lòch söû khi xaùc ñònh traùch nhaát cuõng coù ba khía caïnh ñaïo ñöùc naûy chaáp quoác teá hay trong nöôùc. nhieäm. Moät laäp luaän phaûn bieän cho raèng sinh trong vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu laø Do nguyeân nhaân gaây bieán ñoåi khí “khoâng bieát thì khoâng coù loãi” töùc laø cho ñaùnh giaù taùc ñoäng, caân nhaéc möùc ñoä haäu khaù lan traøn neân moái lieân heä tröïc pheùp nhöõng nöôùc gaây oâ nhieãm tröôùc bình ñaúng giöõa caùc theá heä vaø phaân boå tieáp giöõa löôïng khí thaûi cuûa moät nöôùc vaø ñaây ñöôïc mieãn traùch vì hoï khoâng bieát traùch nhieäm, chi phí. aûnh höôûng ôû moät nöôùc khaùc raát khoù xaùc ñöôïc haäu quaû haønh ñoäng cuûa mình ñònh trong khi coù tranh chaáp. Moät trôû nhöng lyù leõ naøy ñaõ bò chæ trích treân cô sôû ngaïi khaùc trong xaùc ñònh traùch nhieäm vaø cho raèng con ngöôøi ñaõ bieát veà nhöõng taùc Ñaùnh giaù taùc ñoäng thieät haïi theo ñieàu khoaûn phaùp lyù laø söï ñoäng tieâu cöïc cuûa khí thaûi nhaø kính ñoái Moät soá chuyeân ngaønh, keå caû kinh teá vôùi khí haäu trong moät thôøi gian. tieáp dieãn cuûa khí thaûi vaø aûnh höôûng qua hoïc, cho raèng phuùc lôïi phaûi laø tieâu chí caùc thôøi kyø: trong moät soá tröôøng hôïp, Moät khía caïnh khaùc veà vaán ñeà traùch haøng ñaàu trong ñaùnh giaù chính saùch. nguyeân nhaân gaây thieät haïi coù theå xuaát nhieäm ñeà caäp ñeán vieäc ngöôøi ta ñaõ ñöôïc Nhöng ngay caû trong khuoân khoå “vò lôïi hieän qua nhieàu theá heä, cuõng nhö nhöõng höôûng lôïi bao nhieâu töø vieäc xaû khí thaûi chieát khaáu”, thì vaãn coù nhieàu söï baát thieät haïi hieän nay cuõng coù theå aùp cho nhaø kính trong quaù khöù (xem phaàn giôùi ñoàng, ñaùng keå nhaát laø veà suaát chieát nhieàu theá heä töông lai. thieäu chung trong Hình 3). Tuy caùc nöôùc khaáu trong söû duïng vaø laøm theá naøo ñeå phaùt trieån roõ raøng ñaõ ñöôïc thuï höôûng tính toång phuùc lôïi cuûa töøng caù nhaân nhöõng lôïi ích naøy ñoàng thôøi cuõng goùp trong hieän taïi vaø töông lai. Moät luaän Caân nhaéc söï bình ñaúng giöõa caùc theá heä phaàn laøm taêng löôïng CO2 trong khí ñieåm thöôøng thaáy laø khoâng coù lyù do ñaïo Söï bình ñaúng giöõa caùc theá heä laø moät quyeån cho tôùi nay nhöng caùc nöôùc ñang ñöùc hôïp lyù naøo ñeå khaáu tröø aûnh höôûng phaàn khoâng theå thieáu trong ñaùnh giaù taùc phaùt trieån cuõng ñöôïc höôûng lôïi moät veà kinh teá vaø con ngöôøi chæ vì nhöõng aûnh ñoäng. Loàng gheùp vaán ñeà bình ñaúng giöõa phaàn töø söï thònh vöôïng ñaït ñöôïc. Moät höôûng ñoù ñöôïc döï baùo seõ dieãn ra sau caùc theá heä nhö theá naøo vaøo moâ hình giaûi phaùp laø boû qua quaù khöù vaø phaân 40 hoaëc keå caû 400 naêm sau. Moät phaûn kinh teá lieân quan coù aûnh höôûng ñaùng keå. chia ñeàu toaøn boä quyeàn xaû khí thaûi trong ñeà cho raèng thaät khoâng coâng baèng khi Nhö trình baøy trong Hoäp 1.2, caùc tieâu chí töông lai theo ñaàu ngöôøi. Nhöng laïi coù theá heä hieän nay phaân boå taøi nguyeân ñeå giaù trò hieän taïi chuaån seõ khaãu tröø chi phí, moät quan ñieåm khaùc cho raèng ñieàu quan phoøng traùnh thieät haïi töø bieán ñoåi khí haäu lôïi ích töông lai, phaân boå phuùc lôïi qua troïng nhaát khoâng phaûi laø phaân boå löôïng trong töông lai trong khi caùc khoaûn ñaàu caùc thôøi kyø cho tôùi thôøi ñieåm hieän taïi. khí thaûi maø laø phaân boå phuùc lôïi kinh teá tö khaùc ñem laïi lôïi suaát cao hôn, vaø theá Caùc coâng thöùc löïa choïn khaùc tính ñeán cuõng nhö thieät haïi do bieán ñoåi khí haäu laø quay trôû laïi vaán ñeà caân ñong chi phí, caû vieäc toái ña hoaù möùc thoaû duïng cuûa vaø chi phí khaéc phuïc. Quan ñieåm naøy lôïi ích cuûa caùc phöông aùn döïa treân yeáu theá heä hieän taïi, loàng gheùp nhöõng quan cho raèng trong moät theá giôùi khoâng bình toá chöa bieát. taâm vò tha ñoái vôùi caùc theá heä mai sau, ñaúng veà cuûa caûi, ngöôøi giaøu phaûi coù Thaûo luaän môùi ñaây ñaõ taäp trung vaøo cuõng nhö tính ñeán khaû naêng veà söï toàn traùch nhieäm lôùn hôn veà chi phí, maëc duø nhaân quyeàn coi ñaây laø tieâu chí thích hôïp taïi cuûa caùc theá heä töông lai. keát luaän naøy khoâng ngaên caûn nhöõng ñeå ñaùnh giaù aûnh höôûng. Moät soá quyeàn haønh ñoäng can thieäp trieån khai ôû caùc con ngöôøi, nhaát laø quyeàn kinh teá vaø xaõ nöôùc ngheøo vôùi nguoàn taøi trôï cung caáp Phaân boå traùch nhieäm vaø chi phí hoäi, seõ bò aûnh höôûng bôûi bieán ñoåi khí bôûi caùc nöôùc thu nhaäp cao (xem haäu vaø coù theå caû moät soá giaûi phaùp chính Coù leõ vaán ñeà coøn nhieàu baát ñoàng nhaát laø Chöông 6). saùch khaùc. Caùc quyeàn naøy bao goàm ai phaûi chòu gaùnh naëng giaûi quyeát vaán quyeàn söû duïng löông thöïc, nguoàn nöôùc, ñeà bieán ñoåi khí haäu. Moät giaûi phaùp mang Nguoàn: Singer 2006; Roemer 2009; Caney nhaø ôû. Taùc ñoäng cuûa khí haäu cuõng coù tính ñaïo ñöùc laø söû duïng nguyeân taéc “ai 2009; Ngaân haøng Theá giôùi 2009b. 66 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 laø baát khaû thi khi coù nhöõng thoâng tin môùi Hôn nöõa, moâ hình toång hôïp taùc ñoäng ñöôïc tieát loä hay nhöõng coâng ngheä môùi chaäm treân caùc caù theå hay quoác gia coù möùc thu ñöôïc phaùt minh. Nhö vaäy, söùc ì laøm taêng nhaäp khaùc nhau nhö theá naøo seõ aûnh höôûng maïnh khaû naêng aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa caùc ñaùng keå ñeán giaù trò cuûa nhöõng thieät haïi öôùc quyeát ñònh veà chính saùch khí haäu trong ñieàu tính.89 Ñeå ñaït ñöôïc yeáu toá bình ñaúng ngoaøi kieän coù nhöõng yeáu toá chöa bieát. Yeáu toá chöa nhöõng quan taâm xuyeân suoát caùc theá heä theå bieát keát hôïp vôùi söùc ì vaø nhöõng haäu quaû vónh hieän trong suaát chieát khaáu thì caàn söû duïng vieãn laø lyù do caàn phaûi taêng cöôøng can thieäp gia quyeàn bình ñaúng chöùng toû thieät haïi treân phoøng ngöøa. moãi ñoâ la coù aûnh höôûng vôùi ngöôøi ngheøo hôn Ñaëc ñieåm kinh teá cuûa quyeát saùch trong so vôùi ngöôøi giaøu. Moät phöông thöùc nhö vaäy ñieàu kieän baát traéc laø lyù do ñeå noùi söï baát traéc seõ ñaït möùc phuùc lôïi con ngöôøi toát hôn (so trong taùc ñoäng töø bieán ñoåi khí haäu ñoøi hoûi phaûi vôùi phöông aùn chæ tính ñeán thu nhaäp). Vaø coù caøng nhieàu can thieäp caøng toát.85 Söï baát traéc do ngöôøi ngheøo vaø caùc nöôùc ngheøo coù nguy laø moät lyù do thuyeát phuïc ñeå aùp duïng phöông cô cao hôn tröôùc bieán ñoåi khí haäu neân thöùc laëp ñi laëp laïi trong löïa choïn muïc tieâu, phöông thöùc naøy laøm taêng ñaùng keå nhöõng khôûi ñaàu töø moät laäp tröôøng kieân quyeát. Yeâu thieät haïi toång hôïp öôùc tính töø bieán ñoåi khí caàu naøy seõ khoâng giaûm trong quaù trình hoïc hoûi haäu. Ngöôïc laïi, neáu coäng doàn möùc thieät haïi (thu thaäp thoâng tin môùi laøm thay ñoåi söï ñaùnh toaøn caàu tính baèng tieàn, theå hieän döôùi daïng giaù cuûa chuùng ta veà baát traéc). tæ troïng trong GDP toaøn caàu, vôùi gia quyeàn thieät haïi coi nhö tæ troïng trong toång saûn Löïa choïn quy phaïm veà taäp hôïp vaø giaù löôïng, thì seõ cho keát quaû laø moät möùc gia trò. Caùc chính saùch bieán ñoåi khí haäu ñoøi hoûi quyeàn thieät haïi thaáp hôn nhieàu ñoái vôùi ngöôøi phaûi coù söï ñaùnh ñoåi giöõa haønh ñoäng ngaén ngheøo. haïn vaø lôïi ích daøi haïn, giöõa löïa choïn caù Caùc cô cheá giaù trò cuõng coù vai troø trong nhaân vaø haäu quaû toaøn caàu. Bôûi vaäy nhöõng caùc quyeát ñònh chính saùch moâi tröôøng. Gaàn quyeát ñònh veà chính saùch ñoái phoù vôùi bieán ñaây, bieán ñoåi khí haäu ñaõ ñöôïc coi laø moät ñoåi khí haäu chuû yeáu caên cöù treân nhöõng löïa vaán ñeà nhaân quyeàn (xem Hoäp 1.4). Haàu choïn ñaïo ñöùc. Thöïc ra, nhöõng quyeát ñònh heát caùc xaõ hoäi ñeàu coù nhöõng giaù trò ñaïo ñöùc naøy ñoøi hoûi söï quan taâm ñeán lôïi ích cuûa vaø toân giaùo xaùc ñònh giaù trò töï nhieân vaø ngöôøi khaùc.86 traùch nhieäm cuûa con ngöôøi trong baûo veä Ñöa tröïc tieáp nhöõng lôïi ích töø caùc haøng traùi ñaát vaø söï ña daïng töï nhieân, cho duø keát hoaù moâi tröôøng phi thò tröôøng, vaø söï toàn taïi quaû thöôøng khoâng ñaït ñöôïc möùc lyù töôûng cuûa chuùng cho caùc theá heä mai sau vaøo caùc moâ ñeà ra. Trong nöûa ñaàu theá kyû 16, Nhaät Baûn hình kinh teá phuùc lôïi laø moät caùch ñeå xaùc ñònh haàu nhö ñaõ ñöùng tröôùc bôø vöïc cuûa moät söï caân baèng giöõa caùi lôïi vaø haïi.87 Treân thöïc teá, thaûm hoaï moâi tröôøng do phaù röøng oà aït. khaû naêng ñònh löôïng söï ñaùnh ñoåi naøy bò haïn Nhöng ñeán ñaàu nhöõng naêm 1700, nöôùc cheá nhöng phöông phaùp naøy thöïc söï cung naøy ñaõ laïi coù moät heä thoáng quaûn lyù ñaát röøng caáp moät xuaát phaùt ñieåm ñeå tieáp tuïc ñaùnh giaù hoaøn thieän.90 Moät lyù do khieán Tokugawa möùc giaù trò cao hôn maø xaõ hoäi daønh cho moâi Shogunate, taäp ñoaøn cai trò thôøi baáy giôø, tröôøng nhö thu nhaäp taêng, nhöõng phöông quyeát ñònh haønh ñoäng laø do lo laéng cho caùc aùn löïa choïn giöõa tieâu duøng hieän thôøi vaø theá heä sau naøy cuûa doøng hoï, moät söï lo laéng nhöõng bieän phaùp toán keùm ñeå baûo veä phuùc baét nguoàn töø truyeàn thoáng vaên hoaù Khoång lôïi vaø keøm theo laø söï hieän dieän cuûa phuùc lôïi giaùo,91 vaø mong muoán duy trì heä thoáng cho nhöõng theá heä mai sau.88 chính trò cha truyeàn con noái. Ngaøy nay, Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 67 laõnh thoå Nhaät Baûn ñaõ ñöôïc phuû xanh tôùi cuûa chuyeân gia.94 Nhoùm muïc tieâu naøy ñöôïc gaàn 80%.92 xaùc ñònh baèng nhöõng giôùi haïn trong moät soá cô cheá nhaïy caûm vôùi thôøi tieát. Möùc giôùi haïn Caùc cô cheá quyeát saùch löïa choïn coù theå ñöôïc xaùc ñònh theo möùc ñoä lo laéng Söï baát traéc, söùc ì vaø ñaïo ñöùc laøm naûy sinh cuûa xaõ hoäi tröôùc söï toån thaát GDP naøo ñoù, ñoøi hoûi phaûi ñeà phoøng vaø töø ñoù laø yeâu caàu lieân quan ñeán möùc ñoä hay toác ñoä thay ñoåi phaûi taêng cöôøng can thieäp laäp töùc vaø trieät nhieät ñoä. Giôùi haïn thöù hai coù theå ñöôïc xaùc ñeå, nhöng nhöõng phaân tích trong tranh ñònh qua nhöõng quan ngaïi xaõ hoäi veà xung luaän veà vieäc taêng cöôøng bao nhieâu laø ñuû vaãn ñoät xaõ hoäi vaø haäu quaû töø baát bình ñaúng. tieáp dieãn giöõa caùc nhaø kinh teá vaø hoaïch ñònh Giôùi haïn thöù ba coù theå laø lo ngaïi veà ngöôõng chính saùch. Keát luaän töø caùc phaân tích chi giôùi haïn cuûa hieän töôïng aám leân maø neáu phí-lôïi ích khaùc nhau raát nhaïy caûm vôùi caùc vöôït qua ngöôõng ñoù thì moät soá heä sinh thaùi giaû ñònh ban ñaàu nhö kòch baûn tröôùc can seõ suïp ñoå.95 thieäp, caùc chöùc naêng giaûm thieåu vaø thieät haïi, Phöông thöùc haøng raøo baûo veä khoâng ñoøi cuõng nhö suaát chieát khaáu, keå caû nhöõng giaû hoûi phaûi öôùc tính baèng tieàn caùc thieät haïi, do ñònh ngaàm loàng gheùp trong quaù trình hình caùc haïn cheá ñöôïc xaùc ñònh baèng nhöõng gì thaønh moâ hình,93 vaø coù theå daãn ñeán beá taéc ñöôïc coi laø ñöôïc pheùp trong töøng heä thoáng trong quyeát saùch. (chaúng haïn, khoù coù theå dieãn giaûi caùc con soá Caùc cô cheá quyeát saùch löïa choïn keát hôïp veà GDP thaønh soá ngöôøi phaûi sô taùn sau moät ñaùnh giaù chi phí, hieäu quaû ôû quy moâ lôùn ñôït haïn haùn nghieâm troïng). Caên cöù cuûa giaù hôn, tính toaùn ñeán nhöõng lo ngaïi veà ruûi ro vaø trò veà haøng raøo baûo veä xaû thaûi laø phaân tích aûnh höôûng töø quan ñieåm ñaïo ñöùc coù theå hoã khoa hoïc veà caùc hieäu öùng ngöôõng haïn cheá trôï hieäu quaû hôn quaù trình quyeát saùch tröôùc tieàm taøng cuõng nhö nhöõng nhaän ñònh phi nhieàu vaán ñeà vaø trôû ngaïi veà kieán thöùc. Vieäc tieàn teä veà ruûi ro tích luyõ vaø nhöõng yeáu keùm ñöa moät soá vaán ñeà ñaùnh giaù treân (giaù trò coøn toàn taïi trong caùc chieán löôïc can thieäp vaø phöông aùn, lôïi ích cuûa heä sinh thaùi, ruûi ro thích nghi khaùc nhau. Caàn xem xeùt chi phí do giaùn ñoaïn) vaøo phaân tích chi phí-lôïi ích ñeå duy trì trong phaïm vi haøng raøo baûo veä ñeà quy moâ lôùn hôn laø ñieàu caàn thieát (duø khoù ra trong quan heä vôùi nhöõng nhaän ñònh xung khaên). Tuy nhieân coøn caàn laøm nhieàu hôn quanh möùc ñoä an toaøn khí haäu cuûa caùc haøng nöõa ñeå nhöõng haäu quaû quy phaïm cuûa söï löïa raøo baûo veä ñoù. Döïa treân kieåu cô cheá ña tieâu choïn chính saùch ñöôïc theå hieän caøng minh chí naøy, nhöõng ngöôøi ra quyeát ñònh coù theå baïch caøng toát cung caáp thoâng tin cho nhöõng ñaùnh giaù moät caùch coù cô sôû vaø toaøn dieän hôn ngöôøi ra quyeát ñònh nhaèm ñeà ra nhöõng muïc veà nhöõng nôi caàn laäp haøng raøo baûo veä (coù tieâu vaø chính saùch moâi tröôøng vaø phaùt trieån theå thöôøng xuyeân xem xeùt ñieàu chænh laïi cuï theå. Nhôø ñoù giuùp hoï giaønh ñöôïc söï uûng ñaùnh giaù naøy trong töøng thôøi kyø). hoä cuûa voâ soá nhöõng taùc nhaân lieân quan, laø Coù theå boå sung phöông phaùp naøy baèng nhöõng ngöôøi kieåm chöùng chi phí vaø lôïi ích nhöõng kyõ thuaät hoã trôï quyeát ñònh nhö ra treân thöïc teá. quyeát ñònh toái öu trieät ñeå, nhaèm xöû lyù nhöõng Moät phöông aùn laø phöông thöùc phaïm vi baát traéc khoù ñaùnh giaù.96 Trong boái caûnh coøn dao ñoäng hay “haøng raøo baûo veä”. Moät nhoùm toàn taïi nhöõng khaû naêng chöa bieát vaø moät muïc tieâu can thieäp hay daûi giôùi haïn ñöôïc töông lai khoù ñoaùn ñònh, phöông phaùp toái choïn ñeå haïn cheá bieán ñoåi nhieät ñoä vaø tæ leä öu trieät ñeå seõ traû lôøi cho caâu hoûi: “Caàn coù thay ñoåi tôùi moät möùc ñöôïc coi laø cho pheùp haønh ñoäng gì trong ñieàu kieän khoâng theå döï baèng thöû nghieäm hay döïa treân ñaùnh giaù baùo tröôùc töông lai nhaèm giaûm khaû naêng 68 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 phaùt sinh haäu quaû khoâng mong muoán ôû moät chính saùch, hoã trôï ñaàu tö vaøo NC&TK vaø haï möùc ñoä chaáp nhaän ñöôïc?”97 Trong ñieàu kieän taàng hoâm nay nhaèm ñeå ngoû khaû naêng xaây bieán ñoåi khí haäu, chính saùch trôû thaønh moät döïng moät töông lai coù haøm löôïng caùc-bon vaán ñeà khaån thieát, ñaâu laø chieán löôïc toái öu thaáp mai sau.99 neáu tính ñeán moät loaït nhöõng haäu quaû coù theå xaûy ra?, chöù khoâng phaûi laø moät vaán ñeà toái öu Chi phí do trì hoaõn tieán haønh caùc bieän hoaù thoâng thöôøng. Cô sôû tri thöùc cuûa phöông phaùp can thieäp toaøn caàu thöùc naøy khoâng môùi maø ñaõ coù töø taùc phaåm Hieän töôïng traùi ñaát aám leân ngaøy nay chuû yeáu cuûa Savage thôøi ñaàu nhöõng naêm 1950 veà xaûy ra do khí thaûi töø caùc nöôùc giaøu.100 Caùc “möùc hoái tieác toái thieåu vaø toái ña.”98 nöôùc ñang phaùt trieån coù lyù khi lo ngaïi veà haäu Vieäc tìm kieám nhöõng chieán löôïc toái öu quaû cuûa vieäc ñeà ra nhöõng haïn cheá ñoái vôùi trieät ñeå thay vì toái öu ñôn thuaàn ñöôïc thöïc möùc taêng tröôûng cuûa mình. Ñieàu naøy uûng hieän thoâng qua nhöõng yeáu toá cô baûn ñöôïc söû hoä lyù leõ theå hieän trong nguyeân taéc “traùch duïng trong quaù trình laäp keá hoaïch döïa treân nhieäm chung nhöng caù bieät” trong Coâng caùc kòch baûn. Nhöõng kòch baûn khaùc ñöôïc xaây öôùc khung Lieân hôïp quoác veà Bieán ñoåi khí döïng vaø caùc phöông aùn chính saùch ñöôïc so haäu (UNFCCC), neâu roõ caùc nöôùc thu nhaäp saùnh döïa treân tính toái öu trieät ñeå cuûa mình, cao phaûi ñi ñaàu trong giaûm khí thaûi, caên cöù töùc laø khaû naêng traùnh ñöôïc moät keát cuïc naøo treân traùch nhieäm trong quaù khöù vaø möùc xaû ñoù trong nhöõng kòch baûn khaùc nhau. Phaân khí thaûi treân ñaàu ngöôøi khaù cao hieän nay cuûa tích naøy bao goàm nhöõng “haønh ñoäng ñònh caùc nöôùc naøy. Tieàm löïc taøi chính vaø coâng hình” coù aûnh höôûng ñeán töông lai, nhöõng ngheä lôùn hôn nhieàu cuûa caùc nöôùc phaùt trieån “haønh ñoäng döï phoøng” laøm giaûm nguy cô caøng laø lyù do ñeå hoï ñaûm nhaän traùch nhieäm trong töông lai vaø nhöõng “chæ baùo” cho bieát chính veà chi phí can thieäp cho duø can thieäp caàn phaûi taùi thaåm ñònh hay thay ñoåi chieán thöïc hieän ôû ñaâu. löôïc. Cuõng coù theå thöïc hieän phaân tích ra Nhöng neáu chæ giaûm khí thaûi cuûa caùc quyeát ñònh toái öu trieät ñeå baèng nhieàu coâng nöôùc giaøu khoâng thoâi thì chöa ñuû ñeå haïn cheá cuï ñònh löôïng chính thöùc khaùc theo phöông möùc ñoä aám leân ôû giôùi haïn cho pheùp. Tuy toång thöùc moâ hình thaêm doø, söû duïng caùc phöông möùc khí thaûi treân ñaàu ngöôøi tröôùc ñaây coøn phaùp toaùn hoïc ñeå xaây döïng caùc quyeát ñònh thaáp, nhaát laø ôû caùc nöôùc thu nhaäp thaáp vaø vaø keát quaû trong ñieàu kieän nhieàu baát traéc. thu nhaäp trung bình,101 nhöng toång möùc khí Trong phöông thöùc quyeát saùch toái öu thaûi CO2 lieân quan ñeán naêng löôïng ôû caùc trieät ñeå, chi phí, lôïi ích vaø phöông aùn thoaû nöôùc thu nhaäp trung bình ñaõ ñuoåi kòp caùc hieäp coù saün trong caùc chính saùch veà khí haäu nöôùc giaøu, cuõng nhö möùc xaû khí thaûi hieän ñöôïc ñaùnh giaù trong taát caû caùc kòch baûn. Yeâu nay töø chuyeån ñoåi söû duïng ñaát cuûa caùc nöôùc caàu cuûa chính saùch laø khoâng theo ñuoåi moät nhieät ñôùi ñang chieám tæ troïng lôùn nhaát.102 chính saùch “toái öu”, theo nghóa thoâng Quan troïng hôn, nhöõng thay ñoåi döï baùo thöôøng laø toái ña hoaù möùc ñoä thoaû duïng, ñem trong söû duïng nhieân lieäu hoaù thaïch ôû caùc laïi hieäu quaû bình quaân cao hôn caùc chính nöôùc thu nhaäp trung bình cho thaáy möùc xaû saùch khaùc. Thay vaøo ñoù, nhöõng chính saùch khí thaûi CO2 cuûa caùc nöôùc naøy seõ tieáp tuïc phuø hôïp phaûi laø nhöõng chính saùch öùng phoù taêng vaø vöôït toång möùc xaû khí thaûi cuûa caùc ñöôïc vôùi töông lai khoù ñoaùn ñònh moät caùch nöôùc phaùt trieån trong vaøi thaäp kyû tôùi.103 vöõng chaéc. Trong khuoân khoå naøy, nhöõng Muïc tieâu ñeà ra trong UNFCCC vaø keá chính saùch ngaén haïn coù theå ñöôïc hieåu laø hoaïch haønh ñoäng Bali104 laø taát caû caùc quoác gia moät caùch baûo hieåm tröôùc chi phí ñieàu chænh ñeàu coù vai troø trong thoaû thuaän giaûm khí thaûi Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 69 û vaøo thoa Hình 1.3 Ñaùnh giaù thieät haïi voâ ích do tham gia khoâng ñaày ñu û thuaän khí haäu Nguoàn: Robins, Clover vaø Singh 2009. 70 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 toaøn caàu vaø vai troø ñoù phaûi töông öùng vôùi möùc daãn ñeán laøm taêng chi phí toaøn caàu ñoái vôùi baát ñoä phaùt trieån cuûa töøng nöôùc. Theo caùch naøy, kyø muïc tieâu can thieäp ñaõ choïn naøo. Chaúng caùc nöôùc phaùt trieån seõ daãn ñaàu trong coâng haïn, theo moät öôùc tính, neáu chaäm treã trong cuoäc thöïc thi nhöõng muïc tieâu giaûm ñaùng keå haønh ñoäng can thieäp ôû caùc nöôùc ñang phaùt khí thaûi vaø seõ hoã trôï caùc nöôùc ñang phaùt trieån cho ñeán naêm 2050 thì seõ laøm taêng hôn trieån, xaây döïng neàn moùng ñeå vaïch ra ñöôøng hai laàn toång chi phí thöïc hieän moät muïc tieâu höôùng taêng tröôûng vôùi möùc thaûi caùc-bon nhaát ñònh.106 Moät öôùc tính khaùc cho raèng neáu thaáp, cuõng nhö ñaùp öùng ñöôïc nhöõng nhu thoaû thuaän quoác teá chæ bao goàm 5 nöôùc coù caàu thích nghi cuûa ngöôøi daân nöôùc mình. toång möùc xaû khí thaûi cao nhaát (chieám 2/3 UNFCCC cuõng keâu goïi caùc nöôùc phaùt trieån löôïng khí thaûi) thì seõ taêng gaáp ba laàn chi phí buø ñaép cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhöõng thöïc hieän moät muïc tieâu nhaát ñònh, so vôùi vieäc chi phí can thieäp vaø thích öùng boå sung phaùt caùc nöôùc tham gia ñaày ñuû.107 Lyù do laø neáu thu sinh ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. heïp caùc cô hoäi can thieäp ñeå ñaït ñöôïc moät muïc Moät phaàn quan troïng trong haønh ñoäng tieâu ñeà ra seõ ñoøi hoûi phaûi aùp duïng khoâng chæ toaøn caàu laø moät cô cheá toaøn caàu cho pheùp caùc bieän phaùp chi phí aâm vaø chi phí thaáp maø taùch bieät nhöõng nöôùc coù can thieäp vôùi nhöõng coøn caû nhöõng bieän phaùp chi phí cao. nöôùc ñoùng goùp chi phí (chuû ñeà cuûa Chöông Maëc duø caùc nöôùc phaùt trieån vaø ñang phaùt 6). Caùc ñaøm phaùn chuyeån khoaûn taøi chính trieån ñeàu coù tieàm naêng nhö nhau veà caùc quoác teá coù theå taïo ñieàu kieän cho taøi trôï tröïc bieän phaùp chi phí aâm (lôïi ích roøng) vaø bieän tieáp, töø caùc nöôùc thu nhaäp cao, cho nhöõng phaùp chi phí cao nhöng nhoùm giaûi phaùp can bieän phaùp can thieäp thöïc hieän ôû caùc nöôùc thieäp chi phí thaáp ôû giöõa chuû yeáu chæ ñöôïc ñang phaùt trieån. (ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån, aùp duïng cho nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån can thieäp thöôøng ñi keøm vôùi vieäc taùi ñònh (caùc giaûi phaùp veà noâng nghieäp vaø laâm höôùng caùc xu theá xaû khí thaûi töông lai theo nghieäp). Caàn khai thaùc taát caû caùc giaûi phaùp nhöõng möùc ñoä beàn vöõng hôn, chöù khoâng saün coù ñeå ñaït ñöôïc möùc giaûm thieåu ñaùng keå. phaûi giaûm tuyeät ñoái möùc khí thaûi.) Giaûi ngaân Luaän ñieåm naøy ñöôïc minh hoaï trong phaân quy moâ lôùn töø caùc nöôùc thu nhaäp cao coù leõ laø tích cuûa McKinsey (xem Hình 1.3a), nhöng moät thaùch thöùc lôùn. Tuy nhieân, neáu caùc nöôùc keát quaû khoâng chæ gaén lieàn vôùi rieâng phaân thu nhaäp cao quyeát taâm ñaït ñöôïc toång möùc tích naøy. Neáu caùc nöôùc ñang phaùt trieån xaû khí thaûi toaøn caàu thaáp thì vieäc cung caáp khoâng giaûm ñöôïc xu höôùng xaû khí thaûi cuûa nguoàn taøi chính ñeå baûo ñaûm trieån khai mình thì toång chi phí cuûa baát kyø khoái löôïng nhöõng can thieäp quan troïng ôû caùc nöôùc ñang giaûm thieåu ñaõ choïn naøo cuõng seõ cao hôn phaùt trieån chính laø vì lôïi ích cuûa hoï. Caùc öôùc nhieàu (chi phí caän bieân töø can thieäp giaûm tính chi phí can thieäp toaøn caàu thöôøng giaû thieåu ôû rieâng caùc nöôùc phaùt trieån, ñöôøng ñònh raèng seõ coù can thieäp ôû nôi naøo hay khi maøu ñoû trong Hình 1.3b, luoân cao hôn neáu naøo chi phí reû nhaát. Nhieàu bieän phaùp chi phí xem xeùt ñeán danh muïc caùc phöông aùn treân thaáp nhaèm giaûm khí thaûi töông öùng vôùi caùc toaøn caàu, ñöôøng maøu cam trong Hình 1.3b). xu höôùng döï baùo ñaõ xuaát hieän ôû caùc nöôùc Toång möùc giaûm tieàm naêng vaø möùc taêng ñang phaùt trieån. Vì vaäy, caùc con ñöôøng can trong chi phí can thieäp toaøn caàu xuaát phaùt töø thieäp chi phí thaáp nhaát luoân cho thaáy raèng phöông thöùc söû duïng can thieäp chuû yeáu ôû phaàn lôùn caùc can thieäp laø ôû caùc nöôùc ñang caùc nöôùc thu nhaäp cao khoâng phuï thuoäc vaøo phaùt trieån duø chi phí do ai traû ñi nöõa.105 baát kyø moät moâ hình cuï theå naøo,108 cuõng nhö Haønh ñoäng chaäm treã cuûa baát kyø nöôùc naøo khoâng phuï thuoäc vaøo baát kyø söï cheânh leäch trong giaûm ñaùng keå xu höôùng xaû khí thaûi ñeàu naøo trong cô hoäi vaø chi phí giöõa caùc nöôùc Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 71 phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån: neáu caùc nöôùc ñöôïc seõ taïo ra khuyeán khích maïnh meõ ñeå phaùt trieån töø choái giaûm löôïng khí thaûi cuûa caùc nöôùc tích cöïc tham gia vaøo moät thoûa mình thì chi phí toaøn caàu seõ taêng vaø moät thuaän coâng baèng. Vaø ñaây khoâng phaûi laø moät phaàn löôïng giaûm thaûi tieàm naêng seõ bò boû phí cuoäc chôi voâ thöôûng voâ phaït.110 (xem Hình 1.3c). Tuy vaäy, ñieàu quan troïng laø khoâng ñöôïc Nhöõng chi phí giaûm thieåu thieät haïi toaøn ñaùnh giaù thaáp nhöõng khoù khaên trong vieäc caàu naøy theå hieän nhöõng toån thaát voâ ích, töùc tieán tôùi moät thoaû thuaän veà caùc muïc tieâu khí laø nhöõng chi phí taêng theâm nhöng khoâng thaûi toaøn caàu. Lyù do laø moät thoaû thuaän nhö ñem laïi lôïi ích naøo. Neáu traùnh ñöôïc nhöõng vaäy bò aûnh höôûng bôûi moät kieåu “bi kòch daân toån thaát naøy (phaàn toâ ñaäm giöõa caùc ñöôøng chuùng” toaøn theá giôùi: taát caû caùc quoác gia coù chi phí caän bieân trong caùc Hình 1.3b vaø theå coù lôïi ích töø söï tham gia toaøn caàu nhöng 1.3c) thì seõ taïo ra ñöôïc nhieàu ñoäng löïc vaø quyeát taâm rieâng reõ ôû haàu heát caùc nöôùc coøn khoâng gian ñeå ñaøm phaùn ñòa ñieåm vaø taøi trôï yeáu. Ñaây laø moät thöïc teá khoâng nhöõng vì caùc hoaït ñoäng can thieäp cuõng nhö ñem laïi quoác gia naøo cuõng muoán höôûng lôïi mieãn lôïi ích cho taát caû caùc beân. Chi phí ñoái vôùi theá phí, töùc laø thuï höôûng lôïi ích nhöng khoâng giôùi seõ reû hôn nhieàu ñeå ñaït ñöôïc moät muïc gaùnh chòu chi phí111 maø coøn vì haàu heát caùc tieâu can thieäp nhaát ñònh neáu caùc bieän phaùp nöôùc ñeàu coù vai troø khaù nhoû neân neáu moät ñoàng loaït ñöôïc trieån khai ôû taát caû caùc nöôùc. nöôùc quyeát ñònh khoâng thöïc hieän thoaû Chi phí cuõng seõ reû hôn nhieàu khi chæ caàn coù thuaän toaøn caàu thì thoaû thuaän ñoù cuõng seõ ñuû soá quoác gia cam keát thöïc hieän moät muïc khoâng tan vôõ. Tuy vaäy, khi taát caû caùc quoác tieâu giaûm thieåu thieät haïi toaøn caàu, taát caû caùc gia ñeàu aùp duïng lyù leõ naøy thì seõ caûn trôû khaû beân seõ cuøng coù lôïi neáu caùc nöôùc phaùt trieån naêng ñaït ñöôïc thoûa thuaän ngay töø ñaàu.112 gaùnh chòu chi phí taøi trôï nhöõng bieän phaùp Treân thöïc teá, nhöõng moâ phoûng nghieân môû roäng quy moâ ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån cöùu moät loaït nhöõng cô cheá lieân minh vaø hieän nay. chuyeån giao nguoàn löïc quoác teá nhaèm thuyeát Caùc nöôùc phaùt trieån coù coâng cuï vaø ñoäng phuïc nhöõng nöôùc coøn deø daët khi tham gia löïc ñeå chuyeån giao ñaày ñuû nguoàn taøi chính lieân minh cho thaáy khoù khaên trong vieäc ñaït cho nhöõng nöôùc khoâng ñöôïc lieät keâ trong ñöôïc moät thoaû thuaän beàn vöõng (phuø hôïp vôùi Phuï luïc I,109 ñeå caùc nöôùc naøy ít nhaát cuõng coù lôïi ích caù nhaân) ñeå coù theå thöïc hieän nhöõng ñöôïc lôïi ích ngang baèng khi tieáp nhaän söï caét giaûm saâu vaø toán keùm löôïng khí thaûi chuyeån giao vaø laäp töùc môû roäng quy moâ caùc toaøn caàu. Coù theå thaønh laäp nhöõng lieân minh hoaït ñoäng can thieäp, so vôùi vieäc trì hoaõn thöïc oån ñònh vaø hieäu quaû ñeå caét giaûm löôïng khí hieän cam keát theâm moät thaäp kyû hay laâu hôn thaûi toaøn caàu ôû möùc vöøa phaûi vaø ít toán keùm nöõa tröôùc khi baét ñaàu trieån khai caùc muïc nhöng nhöõng söï caét giaûm naøy laø khoâng ñuû tieâu vaø chính saùch quoác gia cuûa rieâng mình. ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng nguy cô töø hieän töôïng Ñoái vôùi moät muïc tieâu can thieäp nhaát ñònh, bieán ñoåi khí haäu lôùn keùo daøi.113 moãi ñoàng ñoâ la chuyeån giao seõ taïo ra bình quaân ba ñoâ la lôïi ích thu ñöôïc nhôø loaïi tröø Naém baét cô hoäi: ñoäng löïc tröôùc maét nhöõng thieät haïi voâ ích vaø coù theå chia seû vaø bieán theå trong daøi haïn nhöõng lôïi ích naøy theo nhöõng ñieàu khoaûn Naêm 2008, neàn kinh teá toaøn caàu gaùnh chòu ñaõ thoaû thuaän. Noùi caùch khaùc, söï tham gia moät cuù soác lôùn, khôûi ñaàu töø söï suïp ñoå cuûa cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong vieäc thöïc thò tröôøng nhaø ñaát vaø taøi chính Myõ vaø sau hieän moät muïc tieâu toaøn caàu laø raát coù giaù trò. ñoù lan sang nhieàu nöôùc khaùc. Theá giôùi chöa Chia seû nhöõng chi phí voâ ích lôùn thu hoài töøng traûi qua côn chaán ñoäng taøi chính vaø 72 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 kinh teá naøo lôùn ñeán vaäy keå töø thôøi Ñaïi suy cuûa caù nhaân, coäng ñoàng, quoác gia tröôùc thoaùi. Thò tröôøng tín duïng ñoùng baêng, nhaø nhöõng hieåm hoaï khí haäu seõ taêng khi taêng ñaàu tö thu mình veà khu vöïc an toaøn, haøng tröôûng kinh teá chaäm laïi, thu nhaäp bieán maát chuïc loaïi tieàn teä coù söï ñieàu chænh, thò vaø hoã trôï thu heïp. Maëc duø suy thoaùi kinh teá tröôøng chöùng khoaùn suït giaûm maïnh. ÔÛ ñænh seõ ñi keøm vôùi giaûm khí thaûi taïm thôøi nhöng ñieåm cuûa côn baõo taøi chính, thò tröôøng con ngöôøi vaãn ñöùng tröôùc nguy cô töø hieän chöùng khoaùn Myõ maát 1,3 nghìn tæ ñoâ la giaù töôïng aám leân ñaõ baét ñaàu xuaát hieän; neáu trò chæ trong moät phieân.114 khoâng coù söï phoái hôïp nhaèm taùch rôøi vaán ñeà Haäu quaû ñoái vôùi caùc chæ soá thöïc veà kinh khí thaûi vaø taêng tröôûng thì möùc xaû khí thaûi seõ teá vaø phaùt trieån treân toaøn theá giôùi theá giôùi laø laïi taêng nhanh khi kinh teá hoài phuïc. voâ cuøng lôùn vaø vaãn chöa keát thuùc. Neàn kinh Chính phuû nhieàu nöôùc phaùt trieån vaø teá toaøn caàu döï baùo seõ suy thoaùi trong naêm ñang phaùt trieån ñang ñoái phoù vôùi khuûng 2009. Thaát nghieäp taêng treân toaøn theá giôùi. hoaûng baèng caùch taêng cöôøng chi tieâu nhaø Chæ rieâng nöôùc Myõ ñaõ maát gaàn 5 trieäu vieäc nöôùc. Möùc chi tieâu ñeà xuaát trong moät soá keá laøm keå töø thaùng 12/2007, khi ñôït suy thoaùi hoaïch kích caàu quoác gia vaø khu vöïc toång baét ñaàu cho ñeán thaùng 3/2009.115 Moät soá öôùc coäng leân tôùi 2,4 nghìn tæ ñoâ la ñeán 2,8 nghìn tính cho bieát caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñaõ tæ.120 Chính phuû caùc nöôùc mong raèng nhôø maát 32 trieäu vieäc laøm.116 Khoaûng 53-90 trieäu taêng chi tieâu seõ duy trì hay taïo theâm vieäc laøm ngöôøi seõ khoâng theå thoaùt khoûi ngheøo ñoùi do nhôø taêng caàu vì ñaây laø moät trong nhöõng öu aûnh höôûng töø suy thoaùi trong naêm 2009.117 tieân chính trong giaûm suy thoaùi. Ngaân haøng Hoã trôï phaùt trieån chính thöùc voán ñaõ thaáp Theá giôùi ñaõ ñeà xuaát daønh 0,7% goùi kích caàu hôn muïc tieâu cam keát ôû moät soá nöôùc taøi trôï cuûa caùc nöôùc thu nhaäp cao thaønh laäp moät coù khaû naêng seõ giaûm do tình hình taøi chính “quyõ phoøng ngöøa ruûi ro” ñeå giaûm thieåu caùc coâng ôû caùc nöôùc phaùt trieån xaáu ñi vaø caùc öu chi phí xaõ hoäi cuûa khuûng hoaûng kinh teá ôû caùc tieân trong nöôùc ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu. nöôùc phaùt trieån.121 Moät soá khu vöïc ñang suy yeáu tröôùc nhöõng thaùch thöùc töông lai do haäu quaû cuûa Cô sôû cuûa chính saùch kích caàu xanh cuoäc suy thoaùi kinh teá: caùc neàn kinh teá haï Baát chaáp khuûng hoaûng kinh teá, con ngöôøi Xahara taêng tröôûng nhanh trong nhöõng vaãn ñöùng tröôùc ñoøi hoûi phaûi coù haønh ñoäng naêm ñaàu theá kyû 21 nhöng söï suït giaûm giaù khaån tröông ñoái phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu. haøng hoaù vaø hoaït ñoäng kinh teá toaøn caàu seõ laø Vaán ñeà caøng trôû neân caáp baùch khi tình traïng moät thöû thaùch ñoái vôùi xu theá naøy. Caùc nöôùc ngheøo ñoùi, khoán khoù gia taêng treân toaøn theá vaø coäng ñoàng treân theá giôùi leä thuoäc vaøo giôùi. Vì vaäy maø dö luaän gaàn ñaây ñaõ taäp trung nhöõng khoaûn tieàn göûi veà nöôùc töø xuaát khaåu vaøo khaû naêng söû duïng nhöõng goùi kích caàu lao ñoäng sang caùc nöôùc phaùt trieån bò aûnh taøi chính ñeå thuùc ñaåy moät neàn kinh teá xanh, höôûng nghieâm troïng do caùc nguoàn chuyeån saïch hôn nhaèm choáng choïi vôùi bieán ñoåi khí khoaûn taøi chính naøy suy giaûm.118 ÔÛ Meâhicoâ, haäu cuõng nhö phuïc hoài taêng tröôûng. löôïng tieàn chuyeån veà ñaõ giaûm 920 trieäu ñoâ Laøm sao coù theå xöû lyù caû suy thoaùi kinh teá la trong 6 thaùng tính ñeán thaùng 3/2009, töùc laãn bieán ñoåi khí haäu baèng kích caàu taøi chính? giaûm tôùi 14%.119 Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu ñoøi Khuûng hoaûng taøi chính laøm taêng theâm hoûi chính phuû phaûi can thieäp khoâng chæ vì gaùnh naëng cho coâng cuoäc phaùt trieån vaø chaéc bieán ñoåi khí haäu ñöôïc taïo ra bôûi nhöõng yeáu chaén seõ laøm sao nhaõng söï quan taâm tôùi vaán toá tieâu cöïc beân ngoaøi quy moâ lôùn. Cuõng nhö ñeà caáp baùch töø bieán ñoåi khí haäu. Nguy cô cuoäc khuûng hoaûng traêm naêm moät laàn treân Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 73 thò tröôøng taøi chính vaø neàn kinh teá thöïc ñoøi khoaûng 436 tæ ñoâ la seõ ñöôïc giaûi ngaân cho hoûi phaûi taêng chi tieâu coâng. caùc khoaûn ñaàu tö xanh trong caùc goùi kích Ñaàu tö vaøo chính saùch veà khí haäu coù theå laø thích taøi chính treân toaøn theá giôùi, moät nöûa moät caùch laøm hieäu quaû ñeå ñoái phoù vôùi khuûng trong soá ñoù döï kieán seõ ñöôïc söû duïng trong hoaûng kinh teá trong ngaén haïn. Caùc coâng ngheä naêm 2009.126 coù möùc thaûi caùc-bon thaáp coù theå taïo ra möùc Hieäu quaû cuûa caùc khoaûn ñaàu tö naøy seõ taêng roøng veà vieäc laøm vì caàn nhieàu lao ñoäng phuï thuoäc vaøo tieán ñoä trieån khai ñaàu tö; hieäu hôn nhöõng coâng ngheä coù haøm löôïng caùc-bon quaû ñònh höôùng ñoái töôïng trong taïo coâng aên cao.122 Moät soá öôùc tính cho raèng neáu chi tieâu vieäc laøm vaø söû duïng caùc nguoàn taøi nguyeân 1 tæ ñoâ la tieàn chính phuû vaøo caùc döï aùn xanh chöa ñöôïc taän duïng; vaø möùc ñoä chuyeån dòch ôû Myõ coù theå taïo ra 30.000 vieäc laøm moät naêm, neàn kinh teá caùc nöôùc theo höôùng tieán tôùi moät nhieàu hôn so vôùi 7.000 vieäc laøm ñöôïc taïo ra cô sôû haï taàng laâu beàn, coù haøm löôïng caùc-bon nhôø cô sôû haï taàng truyeàn thoáng.123 Caùc öôùc thaáp, giaûm khí thaûi, taêng söùc ñeà khaùng.127 tính khaùc cho bieát neáu chi tieâu 100 tæ ñoâ la seõ Chaêng haïn, ñaàu tö taêng hieäu quaû söû duïng taïo ra gaàn 2 trieäu vieäc laøm, trong ñoù khoaûng naêng löôïng ôû caùc coâng trình thuoäc cô quan moät nöûa laø giaùn tieáp.124 Nhöng cuõng nhö baát nhaø nöôùc raát haáp daãn vì caùc ñaàu tö naøy kyø bieän phaùp kích thích ngaén haïn naøo khaùc, thöôøng ñôn giaûn, söû duïng raát nhieàu lao ñoäng möùc taêng tröôûng vieäc laøm naøy coù theå seõ khoâng vaø taïo ra ñöôïc khoaûn tieát kieäm daøi haïn cho beàn vöõng trong daøi haïn.125 nhaø nöôùc.128 Töông töï laø vieäc hoã trôï taøi chính cho caùc bieän phaùp naâng cao hieäu quaû söû Chi tieâu xanh treân toaøn theá giôùi duïng naêng löôïng khaùc, giaûm chi phí xaõ hoäi Chính phuû moät soá nöôùc ñaõ aùp duïng caùc do söû duïng naêng löôïng ôû caùc coâng trình tö khoaûn ñaàu tö “xanh” trong nhöõng goùi kích nhaân, cuõng nhö caùc cô sôû caáp nöôùc, veä sinh caàu cuûa mình, trong ñoù coù öùng duïng coâng vaø caûi thieän heä thoáng giao thoâng. ngheä caùc-bon thaáp, taêng hieäu quaû söû duïng ÔÛ moãi nöôùc coù moät danh muïc döï aùn vaø naêng löôïng, nghieân cöùu vaø trieån khai, quaûn khoaûn ñaàu tö raát khaùc bieät, tuyø theo nhöõng lyù caáp nöôùc vaø xöû lyù nöôùc thaûi (xem Hình ñieàu kieän cuï theå cuûa neàn kinh teá vaø nhu caàu 1.4). Haøn quoác seõ daønh 80,5% keá hoaïch taøi veà vieäc laøm. Chaúng haïn, haàu heát caùc goùi kích chính cuûa mình cho caùc döï aùn xanh. Khoaûng caàu ôû khu vöïc Myõ Latinh seõ ñöôïc söû duïng 100 – 130 tæ ñoâ la trong goùi kích caàu cuûa Myõ vaøo coâng trình coâng coäng nhö ñöôøng quoác loä ñaõ ñöôïc phaân boå cho caùc khoaûn ñaàu tö lieân thöôøng coù ít taùc duïng giaûm thieåu oâ nhieãm.129 quan ñeán bieán ñoåi khí haäu. Tính chung, ÔÛ Haøn quoác, 960.000 vieäc laøm döï kieán seõ Hình 1.4 Chi kích caàu vì traùi ñaát xanh ñang ngaøy moät taêng Nguoàn: Robins, Clover vaø Singh 2009. 74 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ñöôïc taïo ra trong voøng boán naêm tôùi vaø moät neàn kinh teá. Ngay caû trong kòch baûn toái öu khoaûn ñaàu tö lôùn töø 13,3 ñeán 36 tæ ñoâ la seõ thì caùc can thieäp taøi chính cuõng seõ khoâng ñuû ñöôïc phaân boå cho ba döï aùn: phuïc hoài caùc söùc loaïi tröø ñöôïc nguy cô leä thuoäc vaøo haøm soâng, môû roäng giao thoâng coâng coäng vaø löôïng caùc-bon cao vaø bieán ñoåi khí haäu. ñöôøng saét, tieát kieäm naêng löôïng ôû caùc thoân Nhöng cô hoäi ñeå ñaåy maïnh caùc khoaûn ñaàu tö baûn vaø tröôøng hoïc, ñaây laø nhöõng chöông xanh, ñaët neàn taûng cho moät neàn kinh teá coù trình döï baùo seõ taïo theâm 500.000 vieäc haøm löôïng caùc-bon thaáp laø coù thaät vaø caàn laøm.130 Trung Quoác seõ daønh 85 tæ ñoâ la ñaàu ñöôïc naém baét. tö vaøo giao thoâng ñöôøng saét vì ñaây laø moät phöông aùn ñaàu tö coù haøm löôïng caùc-bon Nhöõng chuyeån bieán caên baûn thaáp so vôùi giao thoâng ñöôøng boä vaø ñöôøng trong trung vaø daøi haïn khoâng, ñoàng thôøi coøn coù theå goùp phaàn giaûm Vieäc tích hôïp nhöõng muïc tieâu ñaàu tö coù haøm aùch taéc giao thoâng. 70 tæ ñoâ la khaùc seõ ñöôïc löôïng caùc-bon thaáp vaø söùc ñeà khaùng cao hieäu phaân boå cho vieäc xaây döïng moät maïng löôùi quaû trong caùc chöông trình kích thích taøi ñieän môùi nhaèm naâng cao hieäu quaû vaø cung chính nhaèm choáng choïi vôùi khuûng hoaûng taøi öùng ñieän naêng.131 ÔÛ Myõ, hai döï aùn khaù ít toán chính seõ khoâng ñuû söùc giaûi quyeát ñöôïc caùc keùm, goàm 6,7 tæ ñoâ la caûi taïo caùc coâng trình vaán ñeà daøi haïn phaùt sinh töø bieán ñoåi khí cuûa chính phuû lieân bang vaø 6,2 tæ ñoâ la xaây haäu. Caàn coù nhöõng chuyeån bieán caên baûn nhaø thích nghi vôùi thôøi tieát, seõ taïo ra khoaûng trong baûo trôï xaõ hoäi, taøi trôï caùc-bon, nghieân 325.000 vieäc laøm môùi moät naêm.132 cöùu trieån khai, thò tröôøng naêng löôïng vaø ÔÛ haàu heát caùc nöôùc ñang phaùt trieån, caùc trong quaûn lyù ñaát ñai, nguoàn nöôùc. döï aùn trong goùi kích caàu tuy khoâng coù maûng Trong trung vaø daøi haïn, thaùch thöùc ñaët hoaït ñoäng ñaùng keå naøo veà giaûm khí thaûi ra laø phaûi tìm ra nhöõng con ñöôøng ñi môùi nhöng cuõng seõ taêng cöôøng ñöôïc söùc ñeà ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu keùp laø phaùt trieån beàn khaùng tröôùc bieán ñoåi khí haäu vaø taïo coâng aên vöõng vaø haïn cheá bieán ñoåi khí haäu. Vieäc ñaït vieäc laøm. Chaúng haïn, chöông trình naâng caáp ñöôïc moät thoaû thuaän bình ñaúng, coâng baèng maïng löôùi caáp nöôùc, veä sinh ôû Coâloâmbia döï toaøn caàu seõ laø moät böôùc tieán lôùn trong phoøng kieán seõ taïo theâm 100.000 vieäc laøm tröïc tieáp traùnh nhöõng kòch baûn xaáu nhaát nhöng cuõng cho moãi tæ ñoâ la tieàn ñaàu tö, ñoàng thôøi cuõng seõ ñoøi hoûi phaûi thay ñoåi loái soáng coù möùc xaû giaûm ñöôïc nguy cô laây nhieãm beänh töø thaûi caùc-bon cao ôû nhöõng nöôùc giaøu (cuõng nöôùc.133 Caû caùc nöôùc phaùt trieån laãn ñang nhö ngöôøi giaøu ôû khaép moïi nôi) vaø nhöõng phaùt trieån caàn caân nhaéc caùc bieän phaùp thích xu höôùng taêng tröôûng coù möùc caùc-bon cao ôû öùng nhö khoâi phuïc moâi tröôøng loøng soâng vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Ñoàng thôøi, ñieàu ñaàm laày, laø nhöõng bieän phaùp söû duïng raát naøy cuõng ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng thay ñoåi nhieàu lao ñoäng, nhôø ñoù giaûm ñöôïc nguy cô kinh teá xaõ hoäi boå sung. vaät chaát vaø taøi chính ñoái vôùi moät soá ñoái Nhöõng ñieàu chænh trong chuaån möïc xaõ töôïng. Khoù khaên ñaët ra laø laøm sao baûo ñaûm hoäi khuyeán khích neáp soáng coù haøm löôïng ñeå duy trì caùc bieän phaùp thích öùng naøy sau caùc-bon thaáp seõ laø moät yeáu toá quan troïng ñeå khi chöông trình chi tieâu keát thuùc. thaønh coâng (xem Chöông 8). Nhöng caàn keát Nhöõng con soá sô boä naøy chaéc chaén seõ hôïp thay ñoåi haønh vi vôùi caûi caùch theå cheá, thay ñoåi khi khuûng hoaûng baét ñaàu. Khoâng coù taêng cöôøng taøi chính vaø ñoåi môùi coâng ngheä gì baûo ñaûm raèng nhöõng nhaân toá xanh trong ñeå traùnh tình traïng nhieät ñoä taêng tôùi möùc caùc bieän phaùp kích thích taøi chính seõ thaønh vónh vieãn, thaûm hoaï. Trong baát kyø tröôøng coâng trong caû muïc tieâu taïo vieäc laøm cuõng hôïp hay kòch baûn naøo, cô cheá chính saùch nhö taùc ñoäng ñeán haøm löôïng caùc-bon trong maïnh ñeàu coù theå giuùp neàn kinh teá haáp thuï Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 75 ñöôïc nhöõng bieán coá ñoät ngoät töø taùc ñoäng taát vaán ñeà, phaûn aùnh qua vieäc giaûi Nobel hoaø yeáu cuûa khí haäu, giaûm thieåu toån thaát xaõ hoäi bình naêm 2007 ñöôïc trao cho hoaït ñoäng roøng vaø baûo veä phuùc lôïi cuûa nhöõng ñoái töôïng ñaùnh giaù khoa hoïc vaø phoå bieán ñeán coâng nhieàu nguy cô nhaát. chuùng veà tình hình bieán ñoåi khí haäu. Ñoái phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu coù theå taïo Thaùch thöùc ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ra quyeát ñoäng löïc ñeå ñaåy maïnh tieán trình phaùt trieån ñònh laø phaûi ñaûm baûo ñeå nhaän thöùc naøy seõ vaø thuùc ñaåy caûi caùch naâng cao phuùc lôïi, voán taïo ñoäng löïc cho caûi caùch theå cheá, haønh vi vaø laø nhöõng nhieäm vuï taát yeáu. Chaúng haïn, noã ñaùp öùng nhu caàu cuûa nhöõng ñoái töôïng nguy löïc chung nhaèm naâng cao hieäu quaû söû duïng cô cao nhaát.136 Cuoäc khuûng hoaûng taøi chính naêng löôïng vaø thuùc ñaåy phaùt trieån coù theå coù thaäp kyû 1990 ñaõ thuùc ñaåy vieäc caûi caùch maïng daãn tôùi moät chính saùch, cuõng nhö theå hieän löôùi an sinh xaõ hoäi ôû khu vöïc Myõ Latinh, khai thöïc teá baèng vieäc xaây döïng nhöõng thaønh sinh ra chöông trình Progresa–Oportu- phoá xanh hôn, thích öùng toát hôn. Tuy vaäy, nidades ôû Meâhicoâ vaø Bolsa Escola-Bolsa Fa- caûi thieän thieát keá ñoâ thò nhaèm naâng cao hieäu milia ôû Braxin, laø nhöõng böôùc caûi caùch hieäu quaû söû duïng naêng löôïng, chaúng haïn nhö quaû nhaát trong chính saùch xaõ hoäi trong taêng cöôøng giao thoâng coâng coäng vaø xöû lyù nhieàu thaäp kyû qua.137 naïn taéc ñöôøng, seõ naâng cao möùc ñoä an toaøn Cuoäc khuûng hoaûng hieän nay ñaõ laøm xoùi theå chaát vaø chaát löôïng cuoäc soáng. Moïi vieäc moøn loøng tin vaøo thò tröôøng khoâng ñieàu tieát. coøn phuï thuoäc vaøo vieäc taêng cöôøng hay thay Heä quaû laø caàn taêng cöôøng ñieàu tieát, can theá caùc theå cheá, chính saùch coøn chöa phuø thieäp vaø traùch nhieäm cuûa chính phuû. Ñeå ñoái hôïp hieän nay nhôø môû roäng moâi tröôøng chính phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu, caàn taêng cöôøng saùch hoã trôï caûi caùch xuaát phaùt töø nguy cô traùi ñieàu tieát thích öùng vôùi khí haäu, khuyeán ñaát aám leân vaø vieäc taêng cöôøng hoã trôï kyõ thuaät khích nhöõng phöông thöùc can thieäp, thích vaø taøi chính quoác teá. öùng saùng taïo. Nhöõng chính saùch naøy seõ taïo Moãi coâng daân seõ coù vai troø lôùn hôn trong ra cô hoäi ñeå thöïc hieän caùc can thieäp chính ñoái thoaïi coâng luaän vaø trieån khai giaûi phaùp. phuû quy moâ lôùn nhaèm ñoái phoù vôùi bieán ñoåi Caùc hoaït ñoäng thaêm doø yù kieán cho thaáy khí haäu, moät khieám khuyeát thò tröôøng lôùn ngöôøi daân treân toaøn theá giôùi ñang lo ngaïi veà nhaát trong lòch söû nhaân loaïi. bieán ñoåi khí haäu, ngay caû trong tình hình khuûng hoaûng taøi chính hieän nay134 (tuy baèng Chuù thích chöùng veà caùc xu höôùng gaàn ñaây ôû Myõ coøn 1. Weiss vaø Bradley 2001. chöa roõ reät).135 Haàu heát chính phuû caùc nöôùc 2. Ristvet vaø Weiss 2000. cuõng ñaõ coâng nhaän, ít nhaát laø trong caùc 3. Weiss 2000. tuyeân boá, möùc ñoä nghieâm troïng cuûa nguy cô 4. Harrington vaø Walton 2008; IWM vaø naøy. Coäng ñoàng quoác teá cuõng ñaõ thöøa nhaän CEGIS 2007. “Haõy quan taâm ñeán traùi ñaát cuûa baïn, Haõy baûo veä caùc gioáng loaøi Ñöøng ñeå laïi cho con chaùu baïn, Moät haønh tinh ñaõ cheát.” Lakshmi Shree, AÁn Ñoä, 12 tuoåi 76 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 5. Schmidhuber vaø Tubiello 2007. kính nhöng khoâng bao goàm phaùt thaûi töø thay ñoåi 6. Bates vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. söû duïng ñaát. Neáu coäng theâm öôùc löôïng phaùt thaûi 7. WCED 1987. töø thay ñoåi söû duïng ñaát, phaàn ñoùng goùp cuûa caùc 8. Chen vaø Ravaillon 2008. nöôùc ñang phaùt trieån vaøo phaùt thaûi toaøn caàu seõ 9. Ngaân haøng Theá giôùi 2009a. gaàn 60%. 10. Lieân Hôïp Quoác 2008. 44. WRI 2008. 11. Chen vaø Ravaillon 2008. 45. Chomitz vaø Meisner 2008. 12. IEA 2007. 46. Tính toaùn cuûa caùc taùc giaû, döïa treân soá lieäu 13. Lieân Hôïp Quoác 2008. töø CAIT (WRI 2008). Phaùt thaûi khí nhaø kính 14. Lieân Hôïp Quoác 2008. (khoâng tính thay ñoåi söû duïng ñaát) treân ñaàu ngöôøi 15. UNDP 2008. naèm trong khoaûng töø 4,5 ñeán 5,5 meùt taán CO2e 16. IARU 2009. (7 ñeán 27, neáu khoâng tính caùc ñaûo quoác nhoû vaø 17. Smith vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. caùc nöôùc saûn xuaát daàu) trong caùc nöôùc coù thu 18. Patriquin vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2005; Pa- nhaäp cao. Phaùt thaûi tính treân 1.000 ñoâ la ñaàu ra triquin, Wellstead, vaø White 2007; Vieän Giaûi ôû tyû giaù hoái ñoaùi thò tröôøng naèm trong khoaûng töø phaùp Khí haäu Thaùi Bình Döông 2008. 0,15 ñeán 1,72 meùt taán ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp 19. Löu yù raèng moái quan heä naøy vaãn giöõ cao; neáu ño ñaàu ra theo ngang baèng söùc mua nguyeân keå caû khi kieåm soaùt nhaân toá laø nhìn (PPP) thì khoaûng naøy töø 0,2 ñeán 1,04 meùt taán. chung, caùc nöôùc ngheøo hôn thöôøng coù xu höôùng 47. Marcotullio vaø Schulz 2007. aám hôn. Dell, Jones, vaø Olken 2008. 48. Rosenberg 1971. 20. Dell, Jones, vaø Olken 2008. 49. IPCC 2007a. 21. Brown vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. 50. Lipovsky 1995. 24. Easterling vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 51. “Xuaát khaåu Ethanol haøng naêm cuûa Bra- 25. Auffhammer, Ramanathan, vaø Vincent xin” vaø “Saûn xuaát Ethanol ôû Bra-xin,” http://eng- 2006. lish.unica.com.br/dadosCotacao/estatistica/ (truy 26. Guiteras 2007. caäp thaùng 12/2008). 27. Ligon vaø Sadoulet 2007. 52. Ummel vaø Wheeler 2008. 28. Campbell Lendrum, Corvalan, vaø Pruss 53. Hill vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. Ustun 2003. 54. Mitchell 2008. 29. Trong soá nhieàu khu vöïc ña daïng vaø caùc 55. Ivanic vaø Martin 2008. nöôùc bò aûnh höôûng coù Coâ-loâm-bia (Vergara 56. Ng vaø Aksoy 2008; Ngaân haøng Theá giôùi 2009), Caùp-ca-dô (Rabie vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 2008), EÂ-ti-oâ-pia (Confalonieri vaø nhöõng ngöôøi 57. Cramton vaø Kerr 1999. khaùc 2007), vaø caùc ñaûo ôû Nam Thaùi Bình Döông 58. Ekins vaø Dresner 2004. (Potter 2008). 59. Brenner, Riddle, vaø Boyce 2007. 30. Molesworth vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2003. 60. Benitez vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 31. Confalonieri vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 61. Estache 2009. 32. Confalonieri vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007; 62. Andriamihaja vaø Vecchi 2007. Morris vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2002. 63. Komives vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2005. 33. Carter vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 64. Johnson vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 34. Ngaân haøng Theá giôùi 2001. 65. Pindyck 2007; Weitzman 2009a; Halle- 35. Azariadis vaø Stachurski 2005. gatte, Dumas, vaø Hourcade 2009. 36. Lokshin vaø Ravallion 2000; Jalan vaø Raval- 66. Yohe 1999; Toth vaø Mwandosya 2001. lion 2004; Dercon 2004. 67. Lempert vaø Schlesinger 2000. 37. Dercon 2004. 68. Nordhaus 2008a. Ñeå xem phaàn trình baøy 38. Mueller vaø Osgood 2007. caùc moâ hình vaø keát quaû moâ hình, xem theâm Heal 39. Azariadis vaø Stachurski 2005. 2008; Fisher vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007; Tol 40. Rosenzweig vaø Binswanger 1993. 2005; vaø Hourcade vaø Ambrosi 2007. 41. Jensen 2000. 69. Öôùc löôïng 5% chuû yeáu tính theo möùc 42. Alderman, Hoddinott, vaø Kinsey 2006. giaûm chi phí, nhöng möùc cheânh giöõa 5% vaø 20% 43. Caùc con soá bao goàm taát caû caùc loaïi khí nhaø döïa treân vieäc xeùt ñeán caùc taùc ñoäng phi thò tröôøng Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 77 (söùc khoûe vaø moâi tröôøng), tính nhaïy cuûa khí haäu 91. Komives vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007; Dia- ñoái vôùi khí nhaø kính, vaø vieäc söû duïng troïng soá mond 2005. coâng baèng. Stern 2007; Dasgupta 2007; Das- 92. Diamond 2005. gupta 2008. 93. Hof, den Elzen, vaø van Vuuren 2008. 70. Xem theâm Dasgupta 2007; Dasgupta 94. Bruckner vaø nhöõng ngöôøi khaùc 1999. 2008; vaø hoäp 1.4. 95. Yohe 1999. 71. Dasgupta 2008. 96. Toth vaø Mwandosya 2001. 72. Heal 2008; Sterner vaø Persson 2008. 97. Lempert vaø Schlesinger 2000. 73. Guesnerie 2004; Heal 2005; Hourcade vaø 98. Savage 1951; Savage 1954. Ambrosi 2007. 99. Klaus, Yohe, vaø Schlesinger 2008. 74. Sterner vaø Persson 2008. 100. IPCC 2007a. 75. Hourcade vaø nhöõng ngöôøi khaùc (2001) 101. Xem hình 3 toång quan ñeå bieát phaùt thaûi nghieân cöùu tính nhaïy cuûa baûy moâ hình ñaùnh giaù tích luõy so vôùi tyû leä daân soá. toång hôïp khaùc nhau veà hình thaùi chöùc naêng toån 102. Theo IEA (2008), caùc nöôùc naèm ngoaøi thaát vaø thaáy raèng caùc löïa choïn haøm löôïng toái öu coù khoái OECD (Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån Kinh theå aûnh höôûng lôùn ñeán söï dòch chuyeån khoûi caùc teá) ñaõ ñaït möùc phaùt thaûi haøng naêm lieân quan ñeán xu höôùng phaùt thaûi hieän taïi, neáu toån thaát lôùn xaûy naêng löôïng baèng vôùi möùc cuûa caùc nöôùc OECD vaøo ra vôùi möùc taêng nhieät ñoä 3°C hoaëc haøm löôïng 500 naêm 2004 (xaáp xæ 13 tyû taán CO2 moãi naêm). Cô sôû ppm CO2. Khaùi quaùt hôn, hoï löu yù raèng, haønh döõ lieäu chæ soá phaùt thaûi CAIT cuûa Vieän Taøi nguyeân ñoäng sôùm coù theå ñöôïc bieän giaûi neáu xaùc suaát Theá giôùi ñöa ra moät keát luaän töông töï, baèng caùch khoâng phaûi baèng 0 ñöôïc daønh cho nhöõng toån thaát söû duïng ñònh nghóa cuûa Ngaân haøng Theá giôùi veà taêng nhanh choùng cuøng vôùi söï gia taêng nhieät ñoä, caùc nöôùc phaùt trieån vaø nöôùc ñang phaùt trieån; WRI sao cho thieät haïi taêng nhanh hôn ôû möùc maø söï 2008. giaûm chi phí laøm giaûm troïng soá cuûa thieät haïi. 103. Wheeler vaø Ummel 2007. 76. Solomon vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. 104. Chöông 5, hoäp 5.1, moâ taû chi tieát Keá 77. Mignone vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. hoaïch haønh ñoäng Bali. 78. Folger 2006; Auld vaø nhöõng ngöôøi khaùc 105. Vôùi naêm 2030, con soá naøy ñöôïc öôùc tính 2007. ôû möùc 65–70% giaûm phaùt thaûi, hoaëc 45–70% chi 79. Coâng ngheä thu vaø tröõ caùc-bon ñöôïc moâ taû phí ñaàu tö. Trong suoát caû theá kyû (söû duïng giaù trò ôû chöông 4, hoäp 4.6. roøng hieän taïi ñeán naêm 2100), tyû leä ñaàu tö öôùc tính 80. Shalizi vaø Lecocq 2009. ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø 65–70%. Xem chuù 81. Xem thaûo luaän chung ôû nghieân cöùu cuûa thích toång quan soá 47 ñeå bieát nguoàn thoâng tin. Arthur 1994; ñeå bieát öùng duïng cuï theå hôn cuûa 106. Edmonds vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. lôïi ích gia taêng vaø söï caàn thieát phaûi ñaàu tö ñoåi 107. Nordhaus 2008b. môùi trong lónh vöïc hieäu quaû naêng löôïng, xem 108. Xem theâm, ví duï nhö Edmonds vaø theâm Mulder 2005. nhöõng ngöôøi khaùc; 82. Weitzman 2007; Weitzman 2009a; Weitz- 109. Xem chuù thích 108 ôû treân vaø chöông 5, man 2009b; Nordhaus 2009. hoäp 5.1. 83. Gjerde, Grepperud, vaø Kverndokk 1999; 110. Hamilton 2009. Kousky vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. 111. Barrett 2006; Barrett 2007. 84. Hallegatte, Dumas, vaø Hourcade 2009. 112. Barrett vaø Stavins 2003. 85. Xem Pindyck (2007) vaø Quiggin (2008) 113. Carraro, Eykmans, vaø Finus 2009; trao ñeå bieát nhöõng ñaùnh giaù gaàn ñaây ñoåi caù nhaân vôùi Carlo Carraro, 2009. 86. O’Neill vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2006. 114. Brinsley vaø Christie 2009. 87. Trong moâ hình cuûa mình, Sterner vaø 115. Bureau of Labor Statistics 2009. Persson (2008) ñaõ ñöa caùc haøng hoùa moâi tröôøng 116. ILO 2009. vaøo haøm tính toaùn caùc haøng hoùa thieát thöïc. 117. Ngaân haøng Theá giôùi 2009a. 88. Portney vaø Weyant 1999. 118. Ratha, Mohapatra, vaø Xu 2008. 89. Fisher vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007; Hour- 119. Ngaân haøng Meâ-hi-coâ, http://www.banx- cade vaø Ambrosi 2007; Tol 2005. ico.org.mx/SieInternet/consultarDirectorioInternet 90. Diamond 2005. Action.do?accion=consultarCuadro&id- 78 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Cuadro=CE99&locale=es (truy caäp ngaøy 7063–66. 15/5/2009). Aguilar, L. 2006. “Climate Change and Disas-ter 120. Robins, Clover, vaø Singh 2009. Mitigation: Gender Makes a Difference.” In- 121. Robert B. Zoellick, “Moät goùi kích caàu ternational Union for Conservation of Nature, cho Theá giôùi,” Thôøi baùo New York, 22/1/2009. Gland, Switzerland. 122. Fankhauser, Sehlleier, vaø Stern 2008. Alderman, H., J. Hoddinott, vaø B. Kinsey. 2006. 123. Houser, Mohan, vaø Heilmayr 2009. “Long- Term Consequences of Early Child- 124. Pollin vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. hood Malnutrition.” Oxford Economic Papers 125. Fankhauser, Sehlleier, vaø Stern 2008. 58 (3): 450–74. 126. Robins, Clover, vaø Singh 2009. Andriamihaja, N., vaø G. Vecchi. 2007. “An 127. Bowen vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. Evaluation of the Welfare Impact of Higher 128. Bowen vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009; Energy prices in Madagascar.” Working Houser, Mohan, vaø Heilmayr 2009. paper Series 106, World Bank, Africa Region, 129. Schwartz, Andres, vaø Dragoiu 2009. Washington, DC. 130. Barbier 2009. Armstrong, R., B. Raup, S . J. S. Khalsa, R. Barry, J. 131. Barbier 2009. Kargel, C. Helm, vaø H. Kieffer. 2005. “GLIMS 132. Tính toaùn cuûa taùc giaû döïa treân Houser, Glacier Database.” National Snow and Ice Mohan, vaø Heilmayr 2009. Data Center, Boulder, CO. 133. Schwartz, Andres, vaø Dragoiu 2009. Arthur, W. B. 1994. Increasing Returns and 134. Accenture 2009. Path-Dependence in the Economy. Ann 135. Trung taâm Nghieân cöùu Pew vì con ngöôøi Arbor, MI: University of Michigan press. vaø baùo chí 2009. Assunçao, J. J., vaø F. Chein. 2008. “Climate 136. Ravallion 2008. Change, Agricultural productivity and 137. Nhöõng chöông trình naøy ñi ñaàu trong pov-erty.” Background paper for de la Torre vieäc söû duïng caùc chuyeån nhöôïng döïa treân cô cheá and others, 2008, Low Carbon, High Growth: öu ñaõi cho caùc hoä gia ñình ngheøo ñeå boå sung thu Latin America Responses to Climate Change. nhaäp ñoàng thôøi tröïc tieáp khuyeán khích caùc haønh Wash-ington, DC: World Bank. vi ñaáu tranh thoaùt ngheøo. Traùi vôùi hoã trôï thu nhaäp Auffhammer, M., V. Ramanathan, vaø J.R. Vincent. kieåu truyeàn thoáng, nhöõng chöông trình naøy cung 2006. “Integrated Model Shows that Atmos- caáp tieàn maët cho caùc gia ñình ngheøo vôùi ñieàu kieän pheric Brown Clouds and Greenhouse Gases hoï tham gia caùc chöông trình dinh döôõng vaø y teá Have Reduced Rice Harvests in India.” (tieâm phoøng, chaêm soùc tieàn saûn) hoaëc cho con caùi Proceedings of the National Academy of ñeán tröôøng. Fiszbein vaø Schady 2009. Sciences 103 (52): 19668–72. Auld, G, S. Bernstein, B. Cashore, vaø K. Levin. Danh muïc taøi lieäu tham khaûo 2007. “playing It Forward: path Dependency, progressive Incrementalism, and the ‘Super ACASIAN (Australian Consortium for the Asian Wicked’ problem of Global Climate Change.” Spatial Information and Analysis Net-work). paper presented at the International Studies 2004. “China Rail Transport Network data- Association annual convention, February 28, base.” Griffth University, Brisbane. Chicago. Accenture. 2009. Shifting the Balance from In- Azariadis, C., vaø J. Stachurski. 2005. “poverty tention to Action: Low Carbon, High Oppor- Traps.” In Handbook of Economic Growth, tunity, High Performance. New York: vol. 1, ed. p. Aghion and S . Durlauf. Amster- Accenture. dam: Elsevier. Adams, H. D., M. Guardiola-Claramonte, G. A. Barbier, E. B. 2009. A Global Green New Deal. Barron-Gafford, J. C. Villegas, D. D. Bres- Nairobi: United Nations Environment pro- hears, C. B. Zou, p. A. Troch, vaø T. E. Hux- gramme. man. 2009. “Temperature Sensitivity of Barrett, S. 2006. “The problem of Averting Global Drought-Induced Tree Mortality portends Catastrophe.” Chicago Journal of Interna- Increased Regional Die-Off under Global- tional Law 6 (2): 1–26 Change- Type Drought.” Proceedings of the ———. 2007. Why Cooperate? The Incentive to National Acad-emy of Sciences 106 (17): Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 79 Supply Global Public Goods. Oxford, UK: Background paper for the WDR 2010. Oxford University press. Carraro, C., J. Eykmans, vaø M. Finus. 2009. “Op- Barrett, S., vaø R. Stavins. 2003. “Increasing par- timal Transfers and participation Decisions ticipation and Compliance in International in International Environmental Agree- Climate Change Agreements.” International ments.” Review of International Organiza- Environmental Agreements: Politics, Law tions 1 (4): 379–96. and Economics 3 (4): 349–76. Carter, M. R., p. D. Little, T. Mogues, vaø W. Bates, B., Z. W. Kundzewicz, S. Wu, vaø J. palu- Negatu. 2007. “poverty Traps and Natural tikof. 2008. “Climate Change and Water.” Disasters in Ethiopia and Honduras.” World Technical paper, Intergovernmental panel on Development 35 (5): 835–56. Climate Change, Geneva. Chan, K. W. 2008. “Internal Labor Migration in Benitez, D., R. Fuentes Nieva, T. Serebrisky, vaø China: Trends, Geographical Distribution Q. Wodon. 2008. “Assessing the Impact of and policies.” paper presented at the pro- Climate Change policies in Infrastructure ceedings of United Nations Expert Group Service Delivery: A Note on Affordability and Meeting on population Distribution, Urban- Access.” Background note for the WDR 2010. ization, Internal Migration and Develop- Bowen, A., S . Fankhauser, N. Stern, vaø D. Zenghe- ment, New York. lis. 2009. An Outline of the Case for a Chen, S., vaø M. Ravaillon. 2008. “The Develop-ing “Green” Stimulus. London: Grantham World Is poorer than We Thought, But No Research Institute on Climate Change and Less Successful in the Fight against pov-erty.” the Environment and the Centre for Climate policy Research Working paper 4703, World Change Economics and policy. Bank, Washington, DC. Brenner, M. D., M. Riddle, vaø J. K. Boyce. 2007. Chomitz, K., vaø C. Meisner. 2008. “A Simple “A Chinese Sky Trust? Distributional Impacts Benchmark for CO2 Intensity of Economies.” of Carbon Charges and Revenue Recycling in Washington, DC: Background Note for the China.” Energy Policy 35 (3): 1771–84. World Bank Internal Evaluation Group on Brinsley, J., vaø R. Christie. 2009. “paulson to Climate Change and the World Bank Group. Work Quickly with Congress to Revive plan Confalonieri, U., B. Menne, R. Akhtar, K. L. Ebi, (Update 1).” Bloomberg, September 29. M. Hauengue, R. S. Kovats, B. Revich, vaø A. Brown, C., R. Meeks, Y . Ghile, vaø K. Hunu. 2009. Woodward. 2007. “Human Health.” In “An Empirical Analysis of the Effects of Cli- Climate Change 2007: Impacts, Adaptation mate Variables on National Level Economic and Vulnerability. Contribution of Working Growth.” Background paper for the WDR Group II to the Fourth Assessment Report of 2010. the Inter-governmental Panel on Climate Bruckner, T., G. petschel-Held, F. L. Toth, H.-M. Change, ed. M. L. parry, O. F. Canziani, J. p. Füssel, C. Helm, M. Leimbach, vaø H.-J. palutikof, p. J. van er Linden, vaø C. E. Han- Schellnhuber. 1999. “Climate Change Deci- son. Cambridge, UK: Cambridge University sion Support and the Tolerable Windows press. Approach.” Environmental Modeling and Cramton, p., vaø S. Kerr. 1999. “The Distributional Assessment 4: 217–34. Effect of Carbon Regulation: Why Auctioned Bureau of Labor Statistics. 2009. “Employment Carbon permits Are Attractive and Feasible.” Situation Summary.” Washington, DC.Camp- In The Market and the Environment, ed. T. bell-Lendrum, D. H., C. F. Corvalan, vaø A. Sterner. Northampton, UK: Edward Elgar pruss- Ustun. 2003. “How Much Disease publishing. Could Climate Change Cause?” In Climate Cruz, R. V., H. Harasawa, M. Lal, S. Wu, Y. Change and Human Health: Risks and Anokhin, B. punsalmaa, Y . Honda, M. Jafari, Responses, ed. A. J. McMichael, D. H. Camp- C. Li, vaø N. Huu Ninh. 2007. “Asia.” In bell- Lendrum, C. F. Corvalan, K. L. Ebi, A. Climate Change 2007: Impacts, Adaptation Githeko, J. D. Scheraga, vaø A. Woodward. and Vulnerability. Contribution of Working Geneva: World Health Organization. Group II to the Fourth Assessment Report of Caney, S. 2009. “Ethics and Climate Change.” the Inter-governmental Panel on Climate 80 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Change, ed. M. L. parry, O. F. Canziani, J. p. “Climate Change, Innovation and Jobs.” palutikof, p. J. van der Linden, vaø C. E. Han- Climate Policy 8: 421–29. son. Cambridge, UK: Cambridge University Fisher, B. S., N. Nakic´enovic´, K. Alfsen, J. Cor- press. fee Morlot, F. de la Chesnaye, J.- C. Hour- Dasgupta, p. 2007. “Comments on the Stern Re- cade, K. Jiang, M. Kainuma, E. La Rovere, A. view’s Economics of Climate Change.” Na- Matysek, A. Rana, K. Riahi, R. Richels, S . Rose, tional Institute Economic Review 199: 4–7. D. van Vuuren, vaø R. Warren. 2007. “Issues ———. 2008. “Discounting Climate Change.” Jour- Related to Mitigation in the Long-Term Con- nal of Risk and Uncertainty 37 (2): 141–69. text.” In Climate Change 2007: Mitigation. Dell, M., B. F. Jones, vaø B. A. Olken. 2008. “Cli- Contribution of Working Group III to the mate Change and Economic Growth: Evi- Fourth Assess-ment Report of the Intergov- dence from the Last Half Century.” Working ernmental Panel on Climate Change, ed. B. paper 14132, National Bureau of Economic Metz, O. R. Davidson, p. R. Bosch, R. Dave, vaø Research, Cambridge, MA. L. A. Meyer. Cambridge, UK: Cambridge ———. 2009. “Temperature and Income: Rec- University press onciling New Cross- Sectional and panel Esti- Fiszbein, A., vaø N. Schady. 2009. Conditional mates.” American Economic Review 99 (2): Cash Transfers: Reducing Present and Fu- 198–204. ture Poverty. Washington, DC: World Bank. Dercon, S . 2004. “Growth and Shocks: Evidence Folger, T. 2006. “Can Coal Come Clean? How to from Rural Ethiopia.” Journal of Develop- Survive the Return of the World’s Dirtiest ment Economics 74 (2): 309–29. Fossil Fuel.” December. Discover Magazine. Diamond, J. 2005. Collapse: How Societies Gjerde, J., S. Grepperud, vaø S . Kverndokk. 1999. Choose to Fail or Succeed. New York: Viking. “Optimal Climate policy under the possibility Easterling, W., p . Aggarwal, p . Batima, K. Bran- of a Catastrophe.” Resource and Energy Eco- der, L. Erda, M. Howden, A. Kirilenko, J. Mor- nomics 21 (3–4): 289–317. ton, J.- F. Soussana, J. Schmidhuber, vaø F. Guesnerie, R. 2004. “Calcul Economique et Tubiello. 2007. “Food, Fibre and Forest prod- Développement Durable.” La Revue ucts.” In Climate Change 2007: Impacts, Economique 55 (3): 363–82. Adaptation and Vulnerability. Contribution Guiteras, R. 2007. “The Impact of Climate of Working Group II to the Fourth Assess- Change on Indian Agriculture.” Department ment Report of the Inter-governmental Panel of Economics Working paper, Massachusetts on Climate Change, ed. M. parry, O. F. Institute of Technology, Cambridge, MA.Hal- Canziani, J. p . palutikof, p . J. van der Lin- legatte, S. 2008. “An Adaptive Regional Input- den, vaø C. E. Hanson. Cambridge, UK: Cam- Output Model and its Application to the bridge University press. Assessment of the Economic Cost of Katrina.” Edmonds, J., L. Clarke, J. Lurz, vaø M. Wise. 2008. Risk Analysis 28 (3): 779–99. “Stabilizing CO2 Concentrations with Incom- Hallegatte, S ., p. Dumas, vaø J.-C. Hourcade. 2009. plete International Cooperation.” Climate “A Note on the Economic Cost of Climate Policy 8 (4): 355–76. Change and the Rationale to Limit it to 2°K.” Ekins, p., and S. Dresner. 2004. Green Taxes and Background paper for the WDR 2010.Hamil- Charges: Reducing their Impact on Lowin- ton, K. 2009. “Delayed participation in a come Households. York, UK: Joseph Rown- Global Climate Agreement.” Background tree Foundation. note for the WDR 2010. ESRI (Environmental Systems Research Institute). Harrington, J., vaø T. L. Walton. 2008. “Climate 2002. “ESRI Data and Maps.” Redlands, CA. Change in Coastal Areas in Florida: Sea Level Estache, A. 2009. “How Should the Nexus Rise Estimation and Economic Analysis to between Economic and Environmental Regu- Year 2080.” Florida State University, Tallahas- lation Work for Infrastructure Services?” see, FL. Background note for the WDR 2010. Heal, G. 2005. “Intertemporal Welfare Eco- Fankhauser, S., F. Sehlleier, vaø N. Stern. 2008. nomics and the Environment.” In Handbook of Environmental Economics, Vol. 3, ed. Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 81 K.-G. Maler vaø J. R. Vincent. Amsterdam: thesis Report. Contribution of Working Elsevier. Groups I, II, and II to the Fourth Assessment ———. 2008. “Climate Economics: A MetaRe- Report of the Intergovernmental Panel on view and Some Suggestions.” Working paper Climate Change. Geneva: IpCC. 13927, National Bureau of Economic Re- ———. 2007b. “Summary for policymakers.” In search, Cambridge, MA. Climate Change 2007: Impacts, Adaptation Hill, J., S. polasky, E. Nelson, D. Tilman, H. Huo, and Vulnerability. Contribution of Working L. Ludwig, J. Neumann, H. Zheng, vaø D. Group II to the Fourth Assessment Report of Bonta. 2009. “Climate Change and Health the Intergovernmental Panel on Climate Costs of Air Emissions from Biofuels and Change, ed. M. L. parry, O. F. Canziani, J. p. Gasoline.” Proceedings of the National Acad- palutikof, p. J. van der Linden, vaø C. E. Han- emy of Sciences 106 (6): 2077–82. son. Cambridge, UK: Cambridge Uni-versity Hof, A. F., M. G. J. den Elzen, vaø D. p. van press. Vuuren. 2008. “Analyzing the Costs and Ben- Ivanic, M., vaø W. Martin. 2008. “Implications of efts of Climate policy: Value Judgments and Higher Global Food prices for poverty in Low- Scientifc Uncertainties.” Global Environmen- Income Countries.” policy Research Working tal Change 18 (3): 412–24. paper 4594, World Bank, Washington, Houghton, R. A. 2009. “Emissions of Carbon from DC.IWM (Institute of Water Modelling) and Land Management.” Background note for the CEGIS (Center for Environmental and Geo- WDR 2010. graphical Information Services). 2007. Inves- Hourcade, J.- C., vaø p. Ambrosi. 2007. “Quelques tigating the Impact of Relative Sea-Level Rise Leçons d’un Essai à Risque, l’evaluation des on Coastal Communities and Their Liveli- Dommages Climatiques par Sir Nicholas hoods in Bangladesh. Dhaka: IWM, CEGIS . Stern.” Revue d’economie politique 117 (4): Jalan, J., vaø M. Ravallion. 2004. “Household In- 33–46. come Dynamics in Rural China.” In Insur- Hourcade, J.- C., M. Ha-Duong, A. Grübler, vaø R. ance against Poverty, ed. S . Dercon. Oxford, S. J. Tol. 2001. “INASUD project Findings on UK: Oxford University press. Integrated Assessment of Climate policies.” Jensen, R. 2000. “Agricultural Volatility and In- Integrated Assessment 2 (1): 31–35. vestments in Children.” American Economic Houser, T., S. Mohan, vaø R. Heilmayr. 2009. “A Review 90 (2): 399–404. Green Global Recovery? Assessing U.S. Eco- Johnson, T., F. Liu, C. Alatorre, vaø Z. Romo. 2008. nomic Stimulus and the prospects for Inter- “Mexico Low-Carbon Study—Mexico: Estudio national Coordination.” policy Brief pB09- 03, para la Disminucion de Emisiones de Car- World Resources Institute, Washington, DC. bono (MEDEC).” World Bank, Washington, Huang, Y ., vaø A. Magnoli, eds. 2009. Reshaping DC. Economic Geography in East Asia. Washing- Klaus, K., G. Yohe, vaø M. Schlesinger. 2008. ton, DC: World Bank. “Managing the Risks of Climate Thresholds: IARU (International Alliance of Research Univer- Uncertainties and Information Needs.” sities). 2009. “Climate Change: Global Risks, Climatic Change 91: 5–10. Challenges and Decisions.” IOp Conference Komives, K., V. Foster, J. Halpern, Q. Wodon, vaø Series: Earth and Environmental Science. R. Abdullah. 2005. Water, Electricity, and Copenhagen. the Poor: Who Benefts from Utility Subsidies? IEA (International Energy Agency). 2007. World Washington, DC: World Bank. Energy Outlook 2007. Paris: IEA. Komives, K., V. Foster, H. Halpern, Q. Wodon, vaø ———. 2008. World Energy Outlook 2008. Paris: R. Krznaric. 2007. Food Coupons and Bald IEA. Mountains: What the History of Resource ILO (International Labour Organization). 2009. Scarcity Can Teach Us about Tackling Global Employment Trends: January 2009. Climate Change. New York: United Nations Geneva: ILO. Development programme. IPCC (Intergovernmental panel on Climate Kousky, C., O. Rostapshova, M. A. Toman, vaø R. Change). 2007a. Climate Change 2007: Syn- Zeckhauser. 2009. “Responding to Threats of 82 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Climate Change Catastrophes.” Background (10): 1287–93. paper for the Economics of Natural Disas- Morris, S., O. Neidecker- Gonzales, C. Carletto, ters, Global Facility for Disaser Reduction and M. Munguia, J. M. Medina, vaø Q. Wodon. Recovery, World Bank, Washington, DC. 2002. “Hurricane Mitch and Livelihoods of Kriegler, E., J. W. Hall, H. Held, R. Dawson, vaø H. the Rural poor in Honduras.” World Develop- J. Schellnhuber. 2009. “Imprecise probability ment 30 (1): 39–60. Assessment of Tipping points in the Climate Mueller, V., and D. Osgood. 2007. “Long- term System.” Proceedings of the National Impacts of Droughts on Labor Markets in Academy of Sciences 106 (13): 5041–46. Developing Countries: Evidence from Brazil.” Lambrou, Y., vaø R. Laub. 2004. Gender Earth Institute at Columbia University, New Perspectives on the Conventions on Biodiver- York. sity, Climate Change and Desertifcation. Mulder, p. 2005. The Economics of Technology Rome: Food and Agriculture Organization. Diffusion and Energy Effciency. Chel- Lempert, R. J., vaø M. E. Schlesinger. 2000. tenham, UK: Edward Elgar. “Robust Strategies for Abating Climate Neumayer, E., vaø T. plumper. 2007. “The Gen- Change.” Climatic Change 45 (3–4): dered Nature of Natural Disasters: The Im- 387–401. pact of Catastrophic Events on the Gender Ligon, E., vaø E. Sadoulet. 2007. “Estimating the Gap in Life Expectancy, 1981–2002.” Annals Effects of Aggregate Agricultural Growth on of the Asso-ciation of American Geographers the Distribution of Expenditures.” Back- 97 (3): 551–66. ground paper for the WDR 2008. Ng, F., and M. A. Aksoy. 2008. “Who Are the Net Lipovsky, I. 1995. “The Central Asian Cotton Food Importing Countries?” policy Research Epic.” Central Asian Survey 14 (4): 29–542. Working paper 4457, World Bank, Washing- Lokshin, M., vaø M. Ravallion. 2000. “Shortlived ton, DC. Shocks with Long-lived Impacts? Household Nordhaus, W. 2008a. A Question of Balance: Income Dynamics in a Transition Economy.” Weighing the Options on Global Warming policy Research Working paper 2459, World Policies. New Haven, CT: Yale University Bank, Washington, DC. press. Marcotullio, p. J., vaø N. B. Schulz. 2007. “Com- ——— . 2008b. “The Role of Universal partici- parison of Energy Transitions in the United pation in policies to Slow Global Warming.” States and Developing and Industrializing paper presented at the Third Atlantic Work- Economies.” World Development 35 (10): e Links between Climate Change and Devel- 1650–83. opment 67shop on Energy and Environmen- Martin, A. 1996. “Forestry: Gender Makes the tal Economics, A Toxa, Spain. Difference.” International Union for Conser- ———. 2009. “An Analysis of the Dismal Theo- vation of Nature, Gland, Switzerland. rem.” Cowles Foundation Discussion paper McKinsey & Company. 2009. Pathways to a Low- 1686, New Haven, CT. carbon Economy: Version 2 of the Global O’Neill, B. C., p. Crutzen, A. Grübler, M. Greenhouse Gas Abatement Cost Curve. Ha-Duong, K. Keller, C. Kolstad, J. Koomey, McKinsey & Company. A. Lange, M. Obersteiner, M. Oppenheimer, Mignone, B. K., R. H. Socolow, J. L. Sarmiento, vaø W. pepper, W. Sanderson, M. Schlesinger, N. M. Oppenheimer. 2008. “Atmospheric Stabi- Treich, A. Ulph, M. Webster, vaø C. Wilson. lization and the Timing of Carbon Miti- 2006. “Learning and Climate Change.” Cli- gation.” Climatic Change 88 (3 - 4): 251–65. mate Policy 6: 585–89. Mitchell, D. 2008. “A Note on Rising Food Pacifc Institute for Climate Solutions. 2008. “Cli- prices.” policy Research Working paper 4682, mate Change vaø Health in British Columbia.” World Bank, Washington, DC. University of Victoria, Victoria. Molesworth, A. M., L. E. Cuevas, S . J. Connor, A. Parikh, J. 2008. Gender and Climate Change: p. Morse, vaø M. C. Thomson. 2003. “Envi-ron- Key ssues. New Delhi: Integrated Research mental Changes and Meningitis Epidem-ics and Action for Development. Patriquin, M., in Africa.” Emerging Infectious Diseases 9 A. M. Wellstead, vaø W. A. White. 2007. “Bee- Tìm hieåu söï lieân heä giöõa bieán ñoåi Khí haäu vaø Phaùt trieån 83 tles, Trees, and people: Regional Economic Rosenberg, N. 1971. “Technology and the Envi- Impact Sensitivity and policy Considerations ronment: An Economic Exploration.” Tech- Related to the Mountain Pine Beetle Infesta- nology and Culture 12 (4): 543–61. tion in British Columbia, Canada.” Forest Pol- Rosenzweig, M. R., and H. p. Binswanger. 1993. icy and Economics 9 (8): 938–46. “Wealth, Weather Risk and the Composition Pindyck, R. 2007. “Uncertainty in Environmen- and proftability of Agricultural Investments.” tal Economics.” Review of Environmental Economic Journal 103 (416): 56–78. Eco-nomics and Policy 1 (1): 45–65. Savage, L. J. 1951. “The Theory of Statistical Pollin, R., H. Garrett- peltier, J. Heintz, vaø H. Decision.” Journal of the American Statisti- Scharber. 2008. Green Recovery: A Program cal Association 46 (253): 55–67. to Create Good Jobs and Start Building a ———. 1954. The Foundations of Statistics. Low Carbon Economy. Washington, DC: New York: John Wiley & Sons. Center for American progress. Schmidhuber, J., vaø F. N. Tubiello. 2007. “Global Portney, p. R., vaø J. p. Weyant. 1999. Discount- Food Security under Climate Change.” ing and Intergenerational Equity. Washing- Proceedings of the National Academy of ton, DC: Resources for the Future. Sciences 104 (50): 19703–08. Potter, S. 2008. The Sting of Climate Change: Schmidt, G. 2006. “Runaway Tipping points of Malaria and Dengue Fever in Maritime No Return.” Real Climate, July 5, 2009. Southeast Asia and the Pacifc Islands. Syd- Schwartz, J., L. Andres, vaø G. Dragoiu. 2009. ney: Lowy Institute for International policy. “Crisis in LAC: Infrastructure Investment, Quiggin, J. 2008. “Uncertainty and Climate Employment and the Expectations of policy.” Economic Analysis and Policy 38 Stimulus.” World Bank, LCSSD Economics (2): 203–10. Unit, Washington, DC. Rabie, T., S . el Tahir, T. Alireza, G. Sanchez Marti- Shalizi, Z., and F. Lecocq. 2009. “Economics of nez, K. Ferl, vaø N. Cenacchi. 2008. “The Targeted Mitigation programs in Sectors with Health Dimension of Climate Change.” Back- Long-Lived Capital Stock.” policy Research ground paper for Adapting to Climate Working paper 5063, World Bank, Washing- Change in Europe and Central Asia, ed. M. ton, DC. Fay, R. I. Block, vaø J. Ebinger, 2010, World Singer, p. 2006. “Ethics and Climate Change: Bank, Washington, DC. Commentary.” Environmental Values 15: Ratha, D., S . Mohapatra, and Z . Xu. 2008. Outlook 415–22. for Remittance Flows 2008–2010. Washing- Smith, J. B., S. H. Schneider, M. Oppenheimer, G. ton, DC: World Bank. W. Yohe, W. Hare, M. D. Mastrandrea, A. Ravallion, M. 2008. “Bailing Out the World’s patwardhan, I. Burton, J. Corfee- Morlot, C. poorest.” policy Research Working paper H. D. Magadza, H.- M. Füssel, A. B. pittock, A. 4763, World Bank, Washington, DC.Ristvet, Rahman, A. Suarez, vaø J.- p. van Ypersele. L., vaø H. Weiss. 2000. “Imperial Responses to 2009. “Assessing Dangerous Climate Change Environmental Dynamics at Late Third Mil- through an Update of the Intergovernmental lennium Tell Leilan.” Orient-Express 2000 panel on Climate Change (IpCC) ‘reasons for (4): 94–99. concern.’” Proceedings of the National Robine, J.-M., S . L. K. Cheung, S . Le Roy, H. Van Academy of Sciences 106 (11): 4133–37. Oyen, C. Griffths, J.- p . Michel, vaø F. R. Herr- Smyth, I. 2005. “More than Silence: The Gender mann. 2008. “Death Toll Exceeded 70,000 in Dimensions of Tsunami Fatalities and Their Europe during Summer of 2003.” Comptes Consequences.” paper presented at the WHO Rendus Biologies 331 (2): 171–78. Conference on Health Aspects of the Robins, N., R. Clover, vaø C. Singh. 2009. A Tsunami Disaster in Asia, phuket, Thailand. Climate for Recovery: The Colour of Stimulus Solomon, S., G.- K. plattner, R. Knutti, vaø p. Goes Green. London: HSBC. Friedlingstein. 2009. “Irreversible Climate Roemer, J. 2009. “The Ethics of Distribution in a Change due to Carbon Dioxide Emissions.” Warming planet.” Cowles Foundation Discus- Proceedings of the National Academy of sion paper 1693, New Haven, CT. Sciences 106 (6): 1704–09. 84 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Stern, N. 2007. The Economics of Climate Change in Ancient West Asia and the Eastern Change: The Stern Review. Cambridge, UK: Mediterranean.” In Environmental Disaster Cambridge University press. and the Archaeology of Human Response, ———. 2008. Key Elements of a Global Deal on ed. G. Bawden vaø R. M. Reycraft. Albu- Climate Change. London: London School of querque: Maxwell Museum of Anthropology. Economics and political Science. Weiss, H., vaø R. S. Bradley. 2001. “What Drives Sterner, T., vaø U. M. persson. 2008. “An Even Societal Collapse?” Science 291: 609–10. Sterner Review: Introducing Relative prices Weitzman, M. 2007. “A Review of the Stern Review into the Discounting Debate.” Review of on the Economics of Climate Change.” Jour- Envi-ronmental Economics and Policy 2 (1): nal of Economic Literature 45 (3): 703–24. 61–76. ———. 2009a. “On Modeling and Interpreting Tol, R. S . J. 2005. “The Marginal Damage Cost of the Economics of Catastrophic Climate Carbon Dioxide Emissions: An Assessment of Change.” Review of Economics and Statistics the Uncertainties.” Energy Policy 33: 91 (1): 1–19. 2064–74. ———. 2009b. “Reactions to the Nordhaus Toth, F., vaø M. Mwandosya. 2001. “Decisionmak- Critique.” Harvard University. Cambridge, ing Frameworks.” In Climate Change 2001: MA. Mitigation. Contribution of Working Group Wheeler, D., vaøø K. Ummel. 2007. “Another III to the Third Assessment Report of the In- Inconvenient Truth: A Carbon-Intensive tergovernmental Panel on Climate Change, South Faces Environmental Disaster, No ed. B. Metz, O. Davidson, R. Swart, vaø J. pan. Matter What the North Does.” Working paper Cambridge, UK: Cambridge University press. 134, Center for Global Development, Wash- Ummel, K., vaø D. Wheeler. 2008. “Desert power: ington, DC. The Economics of Solar Thermal Electricity World Bank. 2001. “Hurricane Mitch: The for Europe, North Africa, and the Middle Gender Effects of Coping and Crises.” Notes East.” Working paper 156, Center for Global of the Development Economics Vice Development, Washington, DC. presidency and poverty Reduction and UNDP (United Nations Development pro- Economic Man-agement Network 56, gramme). 2008. Human Development Washington, DC. Report 2007/2008. Fighting Climate Change: ———. 2008. “Double Jeopardy: Responding to Human Solidarity in a Divided World. New High Food and Fuel prices.” Working paper York: UNDP . 44951, Washington, DC. ———. 2009. Resource Guide on Gender and ———. 2009a. Global Monitoring Report 2009: Climate Change. New York: UNDP. A Development Emergency. Washington, DC: UNISDR (United Nations International Strat-egy World Bank. for Disaster Risk Reduction). 2007. Gender ———. 2009b. “World Bank Statement to the Perspective: Working Together for Disaster Tenth Session of the United Nations Human Risk Reduction. Good Practices and Lessons Rights Council.” Geneva. Learned. Geneva: UNISDR. ———. 2009c. World Development Indicators United Nations. 2008. The Millennium Develop- 2009. Washington, DC: World Bank.WRI ment Goals Report 2008. New York: UN. (World Resources Institute). 2008. “The Vergara, W. 2009. “Assessing the potential Con- Climate Analysis Indicators Tool (CAIT).” sequences of Climate Destabilization in Latin Washington, DC. America.” Sustainable Development Yohe, G. W. 1999. “The Tolerable Windows Work-ing paper 32, World Bank, Latin Amer- Approach: Lessons and Limitations.” ica and Caribbean Region, Washington, DC. Climatic Change 41 (3–4): 283–95. WCED (World Commission on Environment and Development). 1987. Our Common Future. Oxford, UK: WCED. Weiss, H. 2000. “Beyond the Younger Dryas: Col- lapse as Adaptation to Abrupt Climate Tieâu ñieåm A Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu Khí haäu ñang bieán ñoåi—ñaây laø ñieàu khoâng coøn phaûi baøn caõi. Giôùi khoa hoïc ñaõ ñi ñeán söï ñoàng thuaän raèng theá giôùi ñang trôû neân aám hôn, chuû yeáu laø do caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Theo tuyeân boá cuûa UÛy ban Lieân chính phuû veà Bieán ñoåi khí haäu (IPCC) trong baùo caùo ñaùnh giaù laàn thöù 4: “Söï aám leân cuûa heä khí haäu laø ñieàu khoâng coøn phaûi hoaøi nghi.”1 Trong suoát gaàn 1 trieäu naêm tröôùc Caùch maïng Coâng nghieäp, haøm löôïng khí caùc-boâ-ních (CO2) trong khí quyeån naèm trong khoaûng töø 170 ñeán 280 phaàn trieäu (ppm). Nhöng hieän taïi, con soá naøy ñaõ taêng cao hôn nhieàu —387 ppm—cao hôn caû thôøi ñieåm cao nhaát trong ít nhaát laø 800.000 nghìn naêm qua, vaø coøn tieáp tuïc taêng vôùi toác ñoä nhanh hôn nöõa.2 Trong caùc kòch baûn phaùt thaûi cao, haøm löôïng caùc-boâ-ních ñeán cuoái theá kyû 21 coù theå vöôït quaù nhöõng gì ñaõ töøng xaûy ra treân haønh tinh chuùng ta trong haøng chuïc trieäu naêm qua. Ñieàu 2 trong Coâng öôùc Khung cuûa gia taêng luõ luït, haïn haùn vaø chaùy röøng ôû löôïng, nhöõng haïn cheá trong nguoàn LHQ veà Bieán ñoåi khí haäu ñaõ ñaët ra muïc nhieàu khu vöïc; haïn cheá söï gia taêng tyû leä naêng löôïng nhieân lieäu hoùa thaïch vaø toác tieâu “oån ñònh phaùt thaûi khí nhaø kính ôû töû vong vaø beänh taät do caùc beänh truyeàn ñoä phaùt trieån caùc coâng ngheä naêng löôïng möùc coù theå ngaên ngöøa söï can thieäp nhieãm vaø tieâu chaûy vaø do nhieät ñoä quaù khoâng coù caùc-bon (xem Chöông 4). Maëc nguy hieåm lieân quan ñeán con ngöôøi ñoái cao; traùnh ñöôïc söï tuyeät chuûng cuûa hôn duø möùc nhieät ñoä naøy coù theå taêng khaù vôùi heä khí haäu.”3 Trong phaïm vi ngaên ¼ soá loaøi sinh vaät ñaõ bieát; vaø ngaên ngöøa khieâm toán so vôùi söï bieán ñoäng giöõa caùc ngöøa söï can thieäp “nguy hieåm” nhö ñaõ nhöõng suy giaûm lôùn trong saûn xuaát muøa, nhöng ñieåm cuoái cuûa khoaûng taêng xaùc ñònh trong coâng öôùc naøy, phaùt thaûi löông thöïc toaøn caàu.5 nhieät ñoä seõ töông ñöông vôùi vieäc khí nhaø kính caàn ñöôïc giöõ ôû möùc “cho Nhöng, keå caû khi möùc taêng nhieät ñoä chuyeån töø Oslo sang Madrid. Ñieåm ñaàu pheùp caùc heä sinh thaùi thích öùng moät toaøn caàu ñöôïc oån ñònh ôû 2°C so vôùi thôøi cuûa khoaûng taêng nhieät ñoä seõ töông caùch töï nhieân vôùi bieán ñoåi khí haäu, ñaûm kyø tieàn coâng nghieäp, theá giôùi cuõng vaãn ñöông vôùi tình traïng aám leân ñaõ xaûy ra baûo raèng saûn xuaát löông thöïc khoâng bò seõ thay ñoåi moät caùch ñaùng keå. Traùi ñaát töø ñænh ñieåm cuûa thôøi kyø baêng haø gaàn ñe doïa vaø taïo ñieàu kieän ñeå tieáp tuïc phaùt ñaõ aám leân trung bình 0,8°C keå töø thôøi ñaây nhaát, ñieàu naøy daãn tôùi söï tan chaûy trieån kinh teá moät caùch beàn vöõng.” Tuy kyø tieàn coâng nghieäp, vaø caùc khu vöïc ôû vó cuûa caùc khoái baêng daøy 2 km ôû khu vöïc nhieân, chöa chaéc chuùng ta ñaõ coù theå ñoä cao ñaõ baét ñaàu bò chia reõ veà maët khí Baéc AÂu vaø Baéc Myõ.7 Trong moät vaøi thaäp thöïc hieän ñaày ñuû muïc tieâu naøy vì tình haäu vaø vaên hoùa; caùc taùc ñoäng khaùc seõ trôû kyû tôùi, nhieät ñoä bình quaân toaøn caàu döï traïng aám leân ñaõ coù theå quan saùt roõ raøng neân khoâng theå traùnh khoûi neáu traùi ñaát kieán seõ taêng 0,2–0,3°C moãi thaäp kyû,8 vaø ñöôïc lieân heä vôùi söï gia taêng cuûa caùc tieáp tuïc aám leân. Söï aám leân ôû möùc 2°C seõ toác ñoä thay ñoåi naøy seõ ñaët ra moät gaùnh ñôït haïn haùn, luõ luït, caùc ñôït naéng noùng, gaây ra nhieàu söï kieän thôøi tieát maïnh hôn naëng lôùn vôùi khaû naêng thích öùng cuûa chaùy röøng vaø möa lôùn ñe doïa caùc heä vaø thöôøng xuyeân hôn, nhö caùc ñôït naêng caùc loaøi sinh vaät vaø heä sinh thaùi (xem thoáng töï nhieân vaø con ngöôøi. noùng, taêng aùp löïc nöôùc ôû nhieàu khu vöïc Tieâu ñieåm B veà ña daïng sinh hoïc). Coù nhöõng baèng chöùng chaéc chaén treân theá giôùi, giaûm saûn löôïng löông Vieäc xaùc ñònh “söï can thieäp nguy cho thaáy raèng, naêng löïc cuûa caùc xaõ hoäi thöïc ôû nhieàu khu vöïc nhieät ñôùi; vaø caùc hieåm lieân quan ñeán con ngöôøi” seõ laø vaø heä sinh thaùi ñeå thích öùng vôùi söï aám heä sinh thaùi bò huûy hoaïi, bao goàm moät quyeát ñònh mang tính chính trò, leân treân toaøn caàu ñang ñöôïc thöû thaùch nhöõng thieät haïi lan roäng ôû caùc raïn san khoâng phaûi quyeát ñònh khoa hoïc. Moät moät caùch nghieâm ngaët vôùi möùc taêng hoâ do nhieät ñoä aám leân, vaø tình traïng a- thaäp kyû sau khi Nghò ñònh thö Kyoto ra nhieät ñoä quaù 2°C.4 Neáu theá giôùi coù theå xít hoùa ñaïi döông. ñôøi, chuùng ta baét ñaàu böôùc vaøo giai haïn cheá söï taêng nhieät ñoä do con ngöôøi Tröø phi theá giôùi haønh ñoäng thaät ñoaïn ñaàu tieân phaûi tính ñeám chaët cheõ ôû möùc khoaûng 2°C so vôùi thôøi kyø tieàn nhanh choùng ñeå thay ñoåi con ñöôøng löôïng phaùt thaûi cuûa caùc nöôùc phaùt trieån, coâng nghieäp, chuùng ta coù theå seõ haïn phaùt thaûi, neáu khoâng thì caùc moâ hình vaø theá giôùi ñang ñaøm phaùn moät tieán cheá ñöôïc nhöõng thieät haïi to lôùn do caùc ñaõ döï baùo raèng ñeán naêm 2100, nhieät ñoä trình haønh ñoäng cho caùc thaäp kyû tieáp taûng baêng ôû Greenland vaø Taây Nam Cöïc bình quaân toaøn caàu seõ taêng 2,5–7°C so theo, qua ñoù seõ xaùc ñònh ñöôïc moät caùch tan chaûy vaø khieán cho möïc nöôùc bieån vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp,6 tuøy theo cô baûn, lieäu con chaùu chuùng ta coù ñöôïc daâng cao; ñoàng thôøi coù theå haïn cheá söï khoái löôïng vaø toác ñoä taêng tröôûng naêng thöøa höôûng moät haønh tinh ñaõ oån ñònh PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 86 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 möùc taêng nhieät ñoä xung quanh 2°C hay ñaâu laø möùc ñoä bieán ñoåi khí haäu gaây ñaõ quan saùt ñöôïc cho ñeán nay, boái caûnh phaûi tieáp tuïc chòu ñöïng möùc taêng nhieät nguy hieåm coù theå tuøy thuoäc vaøo aûnh theá giôùi khi möùc taêng nhieät ñoä laø 2°C vaø ñoä cao hôn. Töø “nguy hieåm” bao goàm höôûng cuûa bieán ñoåi khí haäu vôùi caùc heä khi möùc taêng nhieät ñoä laø 5°C hoaëc hôn, moät soá phöông dieän— quy moâ thay ñoåi thoáng töï nhieân vaø con ngöôøi cuõng nhö caùc nguy cô vöôït quaù nhöõng ngöôõng toaøn dieän, toác ñoä thay ñoåi, nguy cô xaûy naêng löïc thích öùng cuûa heä thoáng töï khoâng theå ñaûo ngöôïc, vaø nhöõng thaùch ra thay ñoåi baát ngôø hoaëc ñoät ngoät, vaø nhieân vaø con ngöôøi. Trong phaàn naøy, thöùc neáu muoán haïn cheá möùc taêng nhieät khaû naêng vöôït quaù nhöõng ngöôõng taùc chuùng ta seõ xem xeùt caùch thöùc hoaït ñoä ôû 2°C. haïi khoâng theå ñaûo ngöôïc. Vieäc xaùc ñònh ñoäng cuûa heä khí haäu, nhöõng thay ñoåi Hoäp FA.1 Chu kyø caùc-bon Löôïng caùc-boâ-ních (CO2) trong baàu khí quyeån ñöôïc kieåm soaùt thoâng qua caùc chu kyø hoùa, sinh, ñòa chaát ñeå taùi phaân phoái caùc-bon giöõa caùc ñaïi döông, ñaát ñai, vaät chaát soáng vaø khí quyeån. Hieän taïi baàu khí quyeån ñang chöùa khoaûng 824 tyû taán (Gt) caùc-bon. Toång phaùt thaûi caùc- bon do caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi vaøo naêm 2007 xaáp xæ 9 nghìn tyû taán caùc- bon, trong ñoù 7,7 tyû taán (noùi caùch khaùc laø 28,5 tyû taán CO2) sinh ra töø vieäc ñoát nhieân lieäu hoùa thaïch, vaø phaàn coøn laïi phaùt sinh töø nhöõng thay ñoåi treân beà maët ñaát. (Moät Gt töông ñöông vôùi moät tyû meùt taán. Ñeå chuyeån ñoåi phaùt thaûi caùc-bon vaø caùc doøng caùc-bon thaønh khoái löôïng CO2, chæ caàn nhaân löôïng caùc-bon vôùi 3,67). Hieän nay, haøm löôïng CO2 trong khí quyeån ñang taêng vôùi toác ñoä khoaûng 2 phaàn trieäu (ppm) moãi naêm, töông ñöông Nguoàn: Trích töø IPCC 2007b. vôùi möùc taêng löôïng caùc-bon trong khí quyeån laø 4 tyû taán moãi naêm (noùi caùch khaùc, khoaûng moät nöûa phaùt thaûi CO2 töø möùc. Moät “beå dö thöøa”, theo thuaät ngöõ haäu bieán ñoåi vaø chaùy röøng, saâu beänh nhieân lieäu hoùa thaïch seõ daãn ñeán söï gia ñöôïc söû duïng, chöùa 2,7 tyû taán ñöôïc cho phaù hoaïi, haïn haùn vaø caùc ñôït naéng taêng daøi haïn trong haøm löôïng khí laø keát quaû cuûa söï thay ñoåi trong beà maët noùng xaûy ra thöôøng xuyeân hôn. Neáu quyeån). Phaàn phaùt thaûi CO2 coøn laïi phuû ñaát (gia taêng roøng dieän tích che phuû phaùt thaûi nhieân lieäu hoùa thaïch ñi theo ñöôïc tieáp nhaän vaøo caùc “beå caùc-bon” — röøng nhôø dieän tích troàng röøng vaø taùi con ñöôøng tieáp tuïc-haønh ñoäng-nhö cuõ, nghóa laø ñaïi döông vaø caùc heä sinh thaùi troàng röøng lôùn hôn dieän tích röøng bò chaët söï tieáp nhaän phaùt thaûi ôû caùc röøng vaø heä maët ñaát. Ñaïi döông tieáp nhaän khoaûng 2 phaù) vaø söï gia taêng tieáp nhaän caùc-bon sinh thaùi maët ñaát khaùc coù theå chaäm vaø tyû taán caùc-bon moãi naêm (phaàn cheânh do söï taêng tröôûng cuûa caùc caùnh röøng thaäm chí bò ñaûo ngöôïc, khi ñoù caùc heä leäch giöõa hai con soá 90,6 vaø 92,2 trong treân theá giôùi, xuaát phaùt töø haøm löôïng sinh thaùi naøy coù theå trôû thaønh nguoàn hình veõ, coäng vôùi moät doøng caùc-bon nhoû CO2 cao hôn (ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi phaùt thaûi roøng vaøo cuoái theá kyû, nhö moät töø ñaát ra ñaïi döông). Löôïng tieáp nhaän hieäu öùng phaân boùn CO2). soá moâ hình cho thaáy. Vaø caùc ñaïi döông caùc-bon roøng cuûa caùc ñaïi döông vaø caùc Caùc heä sinh thaùi maët ñaát naém giöõ aám leân cuõng seõ haáp thu CO2 chaäm hôn, heä sinh thaùi maët ñaát (quang hôïp tröø ñi khoaûng 2.300 tyû taán caùc-bon —xaáp xæ do ñoù tyû leä phaùt thaûi töø nhieân lieäu hoùa löôïng caùc-bon ñöôïc hoâ haáp) vaø caùc öôùc 500 tyû taán trong sinh khoái treân maët ñaát thaïch trong baàu khí quyeån seõ lôùn hôn. löôïng phaùt thaûi töø thay ñoåi söû duïng ñaát vaø khoaûng gaáp 3 laàn soá naøy coù trong cuõng nhö ñoát nhieân lieäu hoùa thaïch seõ ñaát. Giaûm chaët phaù röøng laø moät nguyeân Nguoàn: Fischlin vaø nhöõng ngöôøi khaùc khieán cho haøm löôïng trong khí quyeån nhaân quan troïng laøm chaäm toác ñoä taêng 2007; IPCC 2000; IPCC 2001; Canadell vaø cao hôn so vôùi nhöõng gì ñaõ ñöôïc ghi phaùt thaûi. Duø tieán haønh moïi noã löïc ñeå nhöõng ngöôøi khaùc 2007; Houghton 2003; cheùp. Coù veû nhö hieän nay caùc heä sinh taêng tröõ löôïng caùc-bon trong ñaát thì vaãn Prentice vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2001; thaùi maët ñaát ñang phaûi tieáp nhaän quaù luoân luoân toàn taïi caùc thaùch thöùc khi khí Sabine vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2004. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu 87 Caùc heä khí haäu hoaït ñoäng nhö ñoùng goùp tôùi 80% löôïng CO2 phaùt thaûi höôûng laøm maùt cuûa caùc haït phaûn quang theá naøo? moãi naêm, nhöõng thay ñoåi trong söû duïng (ví duï nhö caùc xon khí sun-phaùt) vaø Khí haäu treân Traùi ñaát ñöôïc quyeát ñònh ñaát vaø chaët phaù röøng taïo ra 20% löôïng nhieàu thaäp kyû ñaõ troâi qua ñeå nhieät ñoä bôûi nguoàn naêng löôïng ñeán töø Maët trôøi, phaùt thaûi coøn laïi. Naêm 1950, tyû leä ñoùng ñaïi döông ñaït ñöôïc caân baèng trong khi nguoàn naêng löôïng rôøi khoûi Traùi ñaát goùp cuûa nhieân lieäu hoùa thaïch vaø söû baãy böùc xaï hoàng ngoaïi gia taêng, thì thoâng qua quaù trình böùc xaï, vaø söï trao duïng ñaát vaøo haøm löôïng phaùt thaûi laø nhieät ñoä bình quaân treân toaøn caàu gia ñoåi naêng löôïng giöõa khí quyeån vôùi ñaát nhö nhau; nhöng keå töø ñoù ñeán nay, söû taêng do caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi coù ñai, ñaïi döông, caùc khoái baêng vaø sinh duïng naêng löôïng ñaõ taêng theo heä soá 18. theå ñaõ cao hôn hieän nay 1°C. Do ñoù, chæ vaät. Thaønh phaàn baàu khí quyeån ñaëc bieät Haøm löôïng cuûa caùc khí taïo ra baãy nhieät vôùi möùc gia taêng hieän nay trong haøm quan troïng vì moät soá loaïi khí vaø xon khí khaùc, nhö meâ-tan vaø oâ-xít ni-tô, cuõng ñaõ löôïng caùc khí nhaø kính thì cuõng ñaõ raát (aerosol, nghóa laø caùc haït raát nhoû) aûnh taêng ñaùng keå do ñoát nhieân lieäu hoùa gaàn vôùi cam keát giöõ cho möùc taêng nhieät höôûng ñeán doøng böùc xaï maët trôøi vaøo thaïch, caùc hoaït ñoäng canh taùc vaø coâng ñoä ôû 2°C; neáu vöôït quaù möùc naøy, theá Traùi ñaát vaø böùc xaï hoàng ngoaïi ra khoûi nghieäp, vaø nhöõng thay ñoåi trong söû giôùi coù theå phaûi ñoùn nhaän nhöõng haäu Traùi ñaát. Nöôùc boác hôi, CO2, meâ-tan duïng ñaát (Hình FA.1).9 quaû gaây xaùo troän, thaäm chí “nguy (CH4), oâ-doân (O3), vaø oâ-xít ni-tô (N2O) Moät soá chaát gaây oâ nhieãm do con hieåm”..13 ñeàu laø caùc khí nhaø kính (GHG) toàn taïi ngöôøi ñem ñeán ñaõ laøm cho Traùi ñaát aám leân, trong khi moät soá chaát khaùc laøm cho Nhöõng bieán ñoåi ñaõ quan saùt ñöôïc töï nhieân trong khí quyeån. Caùc khí naøy Traùi ñaát maùt ñi (xem Hình FA.2). Moät cho ñeán nay vaø aûnh höôûng cuûa laøm cho beà maët Traùi ñaát aám leân do soá chaát toàn taïi raát laâu, moät soá khaùc chæ nhöõng hieåu bieát khoa hoïc ñang chuùng ngaên chaën naêng löôïng hoàng toàn taïi trong thôøi gian ngaén. Baèng caùch thay ñoåi cuûa chuùng ta ngoaïi (nhieät) thoaùt ra khoûi Traùi ñaát ñeå vaøo vuõ truï. Hieäu öùng aám leân do haøm taïo ra baãy huùt böùc xaï hoàng ngoaïi, caùc- Hieän nay, caùc aûnh höôûng cuûa bieán ñoåi löôïng töï nhieân cuûa caùc loaïi khí naøy boâ-ních, oâ-xít ni-tô vaø ha-lo caùc-bon10 khí haäu töø giöõa theá kyû 19 ñaõ khaù roõ raøng ñöôïc goïi laø “hieäu öùng nhaø kính töï laøm cho Traùi ñaát aám leân, vaø do haøm qua nhöõng quan saùt cho thaáy nhieät ñoä nhieân”. Hieäu öùng naøy laøm cho theá giôùi löôïng taêng leân cuûa caùc loaïi khí naøy coù trung bình cuûa khoâng khí vaø ñaïi döông aám hôn khoaûng 33°C so vôùi khi khoâng theå toàn taïi trong nhieàu theá kyû, neân taùc ñaõ taêng; baêng tuyeát treân khaép theá giôùi coù hieäu öùng, vaø giöõ cho phaàn lôùn nöôùc ñoäng aám leân seõ gaây ra söï bieán ñoåi daøi tan chaûy ngaøy caøng nhieàu, nhaát laø ôû khu treân theá giôùi ôû trong theå loûng, ñoàng thôøi haïn trong ñieàu kieän khí haäu. Traùi laïi, vöïc Baéc Cöïc vaø Greenland (xem Hình taïo ñieàu kieän cho söï soáng toàn taïi töø taùc ñoäng aám leân cuûa phaùt thaûi meâ-tan FA.4); ñoàng thôøi möïc nöôùc bieån treân ñöôøng xích ñaïo cho ñeán gaàn hai cöïc. chæ toàn taïi trong vaøi thaäp kyû, vaø aûnh toaøn caàu ñang gia taêng. Nhöõng ngaøy Caùc loaïi khí thoaùt ra töø caùc hoaït höôûng khí haäu cuûa caùc xon khí laïnh, ñeâm laïnh, vaø söông giaù ít xuaát hieän ñoäng cuûa con ngöôøi ñaõ laøm taêng ñaùng (aerosol)—coù theå taïo ra caùc baãy nhieät hôn, trong khi taàn suaát xuaát hieän vaø keå hieäu öùng nhaø kính töï nhieân. Haøm nhö caùc-bon ñen (xuùt) hoaëc giaûm nhieät nhieät ñoä cuûa caùc ñôït naéng noùng ngaøy löôïng caùc-boâ-ních bình quaân trong khí nhö caùc sun-phaùt phaûn quang11—chæ caøng taêng. Caû luõ luït vaø haïn haùn ñeàu xaûy quyeån toaøn caàu ñaõ taêng leân raát nhieàu toàn taïi töø vaøi ngaøy ñeán vaøi tuaàn.12 Do ñoù, ra thöôøng xuyeân hôn.14 Caùc khu vöïc keå töø ñaàu thôøi kyø Caùch maïng Coâng maëc duø phaùt thaûi CO2 töø ñoát than seõ naèm saâu trong caùc luïc ñòa coù xu höôùng nghieäp, ñaëc bieät laø trong voøng 50 naêm giaûm nhieàu trong caùc thaäp kyû tôùi, vaø do khoâ haïn daàn, maëc duø toång löôïng möa qua. Trong theá kyû 20, haøm löôïng CO2 ñoù seõ giaûm bôùt tình traïng aám leân trong taêng. Treân toaøn caàu, löôïng möa ñaõ gia ñaõ taêng töø khoaûng 280 ppm ñeán 387 daøi haïn, nhöng söï suy giaûm hieäu öùng taêng do chu kyø nöôùc cuûa haønh tinh ñöôïc ppm—töùc laø gaàn 40%—chuû yeáu laø do laøm maùt ñi keøm vôùi phaùt thaûi sun-phua ñaåy nhanh vì nhieät ñoä taêng, nhöng traùi tình traïng ñoát caùc nhieân lieäu hoùa thaïch chuû yeáu phaùt sinh do ñoát than seõ coù theå laïi, khu vöïc Sahel vaø Ñòa Trung Haûi ñaõ döïa vaøo caùc-bon, vaø ôû möùc ñoä nhoû hôn, daãn ñeán söï taêng nhieät ñoä khoaûng 0,5°C. chöùng kieán nhieàu ñôït haïn haùn nghieâm do tình traïng chaët phaù röøng vaø thay ñoåi Möùc nhieät ñoä ngaøy nay ñaõ cao hôn troïng hôn vaø xaûy ra thöôøng xuyeân hôn. söû duïng ñaát (xem Hoäp FA.1). Vieäc ñoát 0,8°C so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp Möa lôùn vaø luõ luït trôû neân phoå bieán hôn, than, daàu vaø khí töï nhieân hieän nay (xem Hình FA.3). Neáu khoâng coù aûnh vaø coù baèng chöùng cho thaáy möùc ñoä PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 88 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hình FA.1 Phaùt thaûi khí nhaø kính treân toaøn caàu ñaõ vaø ñang gia taêng Nguoàn: Ñöôïc taùi hieän bôûi Barker vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. Chuù thích: Hình veõ naøy moâ taû caùc nguoàn vaø toác ñoä gia taêng moät soá loaïi khí nhaø kính toàn taïi trong trung haïn vaø daøi haïn. Nhieân lieäu hoùa thaïch vaø thay ñoåi söû duïng ñaát laø nhöõng nguoàn chính taïo ra CO2, trong khi ñoù hai ngaønh naêng löôïng vaø noâng nghieäp gaàn nhö ñoùng goùp nhö nhau trong vieäc taïo ra phaùt thaûi CH4. N2O chuû yeáu phaùt sinh töø noâng nghieäp. Caùc khí nhaø kính boå sung khoâng ñöôïc ñöa vaøo hình veõ naøy goàm coù caùc-bon ñen (xuùt), oâ-doân ôû taàng ñoái löu, vaø caùc ha-lo caùc-bon. Vieäc so saùnh phaùt thaûi töông ñöông cuûa caùc loaïi khí nhaø kính döïa treân Tieàm naêng AÁm leân cuûa Toaøn caàu trong 100 naêm, xem chuù thích soá 9 ñeå ñöôïc giaûi thích roõ hôn. nghieâm troïng cuûa caùc côn baõo vaø loác toá 0,5°C chæ trong voøng 30 naêm qua.16 ÔÛ taàng ñoái löu vaø loác toá nhieät ñôùi. nhieät ñôùi cuõng ñaõ gia taêng.15 caùc vó ñoä thaáp—caùc vuøng gaàn xích ñaïo— Khaû naêng phuïc hoài cuûa nhieàu heä Nhöõng taùc ñoäng naøy khoâng ñöôïc tyû leä naêng löôïng hoàng ngoaïi bò baãy vaø sinh thaùi coù khaû naêng bò vöôït quaù trong phaân boå ñoàng ñeàu treân toaøn caàu (xem boác hôi seõ gia taêng vaø haïn cheá tình traïng nhöõng thaäp kyû tôùi do söï keát hôïp giöõa Baûn ñoà FA.1). Theo döï kieán, nhieät ñoä seõ aám leân, nhöng ñoàng thôøi laïi laøm taêng caùc aûnh höôûng cuûa bieán ñoåi khí haäu thay ñoåi nhieàu hôn ôû caùc cöïc, vôùi moät soá löôïng boác hôi vaø bieán thaønh caùc traän cuøng caùc aùp löïc khaùc, nhö suy thoaùi moâi vuøng ôû Baéc Cöïc ñaõ taêng nhieät ñoä theâm möa lôùn hôn xuaát phaùt töø caùc côn baõo ôû tröôøng soáng cuûa sinh vaät, caùc loaøi sinh PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu 89 Hình FA.2 Caùc nhaân toá chính aûnh höôûng ñeán khí haäu keå töø cuoäc Caùch maïng Coâng vaät xaâm laán, vaø oâ nhieãm nöôùc vaø khoâng khí. Coù theå döï baùo caùc thay ñoåi lôùn trong caùc heä sinh thaùi khi bieán ñoåi khí haäu laøm thay ñoåi caùc khu vöïc ñòa lyù lyù töôûng cuûa caùc loaøi ñoäng thöïc vaät. Saûn löôïng noâng nghieäp, laâm nghieäp vaø ngö nghieäp seõ bò aûnh höôûng, cuõng nhö caùc dòch vuï sinh thaùi khaùc.17 Ñaõ coù 20.000 boä döõ lieäu cho thaáy moät soá lôùn caùc loaøi sinh vaät ñang treân ñöôøng di chuyeån, trung bình khoaûng 6km moãi thaäp kyû höôùng tôùi caùc cöïc hoaëc 6m moãi thaäp kyû höôùng leân nuùi do aûnh höôûng roõ raøng cuûa söï gia taêng nhieät ñoä.18 Nhöõng thay ñoåi nhanh choùng naøy daãn tôùi söï baát caân xöùng trong caùc quan heä giöõa keû saên moài vôùi con moài ñaõ ñöôïc thieát laäp töø laâu nay, vì moät soá loaøi ñeán quaù sôùm hoaëc quaù chaäm neân khoù coù theå tìm ñöôïc nhöõng nguoàn thöùc aên truyeàn thoáng cuûa chuùng. Trong hai möôi naêm qua, hieåu bieát cuûa chuùng ta veà khoa hoïc bieán ñoåi khí haäu Nguoàn: trích töø Karl, Melillo, vaø Peterson 2009. ñaõ coù nhöõng tieán boä lôùn. Ví duï nhö, naêm Chuù thích: Hình veõ treân cho thaáy möùc ñoä taùc ñoäng aám leân (caùc thanh maøu vaøng cam) hoaëc taùc ñoäng laøm maùt (caùc thanh maøu xanh 1995, IPCC ñaõ keá t luaä n: “Keá t quaû caâ n nhaé c nöôùc bieån) maø caùc nhaân toá khaùc nhau taïo ra ñoái vôùi khí haäu Traùi ñaát keå töø ñaàu thôøi kyø coâng nghieäp (töø khoaûng naêm 1750 ñeán nay). Keát quaû ñöôïc tính baèng ñôn vò oaùt/m2. Khoái treân cuøng bao goàm taát caû caùc nhaân toá chính do con ngöôøi taïo ra, khoái tieáp theo bao kyõ caùc baèng chöùng cho thaáy aûnh höôûng roõ goàm Maët trôøi vôùi vai troø laø yeáu toá töï nhaân chính vaø duy nhaát coù aûnh höôûng laâu daøi ñeán khí haäu. Hieäu öùng laøm maùt cuûa caùc ngoïn nuùi reät cuûa con ngöôøi ñoái vôùi khí haäu toaøn löûa cuõng raát töï nhieân nhöng töông ñoái ngaén nguûi (khoaûng 2 ñeán 3 naêm), do ñoù khoâng ñöôïc ñöa vaøo hình veõ naøy. Khoái döôùi cuøng trong hình veõ cho bieát hieäu öùng roøng (taùc ñoäng aám leân tröø ñi taùc ñoäng laøm maùt) töø caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi laø taùc ñoäng aám leân caàu.”19 Naêm 2001, IPCC keát luaän: “Coù vaø taùc ñoäng naøy ôû möùc ñoä maïnh. Caùc ñöôøng keû maûnh treân moãi thanh cho bieát öôùc löôïng khoaûng chöa chaéc chaén. nhöõng baèng chöùng môùi maïnh hôn cho thaáy chuû yeáu tình traïng aám leân ñaõ quan Hình FA.3 Nhieät ñoä bình quaân haøng naêm vaø haøm löôïng CO2 toaøn caàu tieáp tuïc taêng, 1880–2007 saùt ñöôïc trong 50 naêm qua coù nguyeân nhaân töø caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi.” 20 Saùu naêm sau ñoù, naêm 2007, IPCC keát luaän: “Söï aám leân trong heä khí haäu laø ñieàu khoâng coøn phaûi nghi ngôø. Raát coù khaû naêng phaàn lôùn söï gia taêng nhieät ñoä bình quaân treân toaøn caàu coù nguyeân nhaân töø söï taêng haøm löôïng khí nhaø kính xuaát phaùt töø caùc hoaï t ñoä ng lieâ n quan tôù i con ngöôø i ñaõ quan saùt ñöôïc.”21 Naêm 2001 vaø 2007, coäng ñoàng khoa hoïc ñaõ toång keát nhöõng hieåu bieát toát nhaát veà taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu Nguoàn: trích töø Karl, Melillo, vaø Peterson 2009. Chuù thích: Caùc thanh maøu vaøng cam cho thaáy nhieät ñoä ñaõ vöôït quaù möùc bình quaân cuûa giai ñoaïn 1901–2000, caùc thanh maøu xanh hoaëc nhöõng nguyeân nhaân ñaùng lo ngaïi bieåu hieän nhieät ñoä döôùi möùc nhieät ñoä bình quaân. Ñöôøng keû maøu xanh laù caây cho thaáy haøm löôïng CO2 taêng leân. Maëc duø xu höôùng veà 5 phöông dieän: caùc loaøi sinh vaät /heä aám leân treân toaøn caàu laø roõ raøng trong daøi haïn, nhöng moãi naêm seõ khoâng coù söï taêng nhieät ñoä roõ reät so vôùi naêm tröôùc, vaø moät soá naêm seõ coù söï thay ñoåi nhieät ñoä lôùn hôn so vôùi caùc naêm khaùc. Nhöõng dao ñoäng nhieät ñoä töø naêm naøy sang naêm khaùc coù theå quy sinh thaùi ñoäc ñaùo bò ñe doïa, caùc söï kieän veà nguyeân nhaân laø caùc quaù trình töï nhieân, nhö hieäu öùng El Ni#os, La Ni#as, vaø söï phun traøo nuùi löûa. cöïc ñoan, söï lan roäng cuûa caùc taùc ñoäng, PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 90 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hình FA.4 Caùc taûng baêng ôû Grôn-len ñang tan phoùng moät löôïng lôùn khí meâ-tan, seõ trôû neân lôùn hôn neáu theá giôùi aám theâm 2°C nöõa so vôùi ngaøy nay. Keå töø khi baùo caùo ñaùnh giaù laàn thöù tö cuûa IPCC ñöôïc hoaøn thaønh vaøo naêm 2007, thoâng tin môùi ñaõ giuùp naâng cao hieåu bieát khoa hoïc. Thoâng tin naøy bao goàm nhöõng quan saùt caäp nhaät veà thay ñoåi gaàn ñaây trong khí haäu, lieân heä toát hôn giöõa hieän töôïng bieán ñoåi khí haäu quan saùt ñöôïc vôùi caùc nhaân toá töï nhieân vaø con ngöôøi, taêng cöôøng hieåu bieát veà söï hoài tieáp cuûa chu kyø caùc-bon, vaø caùc döï baùo môùi veà nhöõng thay ñoåi trong töông lai lieân quan ñeán caùc söï kieän thôøi tieát cöïc ñoan vaø tieàm naêng bieán ñoåi mang tính thaûm hoïa.22 Nhieàu nguy cô ñang ñöôïc ñaùnh giaù laø seõ lôùn hôn so vôùi chuùng ta töøng nghó, nhaát laø nguy cô möïc nöôùc bieån daâng cao trong theá kyû naøy vaø söï gia taêng cuûa caùc söï kieän thôøi tieát cöïc ñoan. Nhöõng thay ñoåi trong töông lai neáu nhieät ñoä taêng quaù 2°C Caùc taùc ñoäng vaät lyù cuûa bieán ñoåi khí haäu trong töông lai ñoái vôùi con ngöôøi vaø moâi tröôøng bao goàm aùp löïc ñeán caùc heä sinh thaùi vaø thaäm chí laø söï suïp ñoå cuûa caùc heä sinh thaùi, toån thaát ña daïng sinh hoïc, thay ñoåi thôøi gian vuï muøa, xoùi lôû bôø Nguoàn: Khoái treân cuøng: trích daãn töø ACIA 2005 vaø Vieän Hôïp taùc Khoa hoïc Moâi tröôøng (CIRES), http://cires.colorado.edu/steffen/green- bieån, nhieãm maën taàng nöôùc ngaàm, tan land/melt2005/ (truy caäp thaùng 7/2009). Khoái döôùi cuøng: söû duïng cuûa Mote 2007. Chuù thích: Caùc vuøng maøu vaøng cam treân baûn ñoà Grôn-len cho bieát dieän tích baêng tan vaøo muøa heø, vaø dieän tích naøy ñaõ taêng ñaùng baêng giaù vónh cöûu, a-xít hoùa ñaïi keå trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Trong naêm 2007, chuùng ta ñaõ maát theâm 10% khoái löôïng baêng so vôùi naêm 2005. Sô ñoà thanh naøy döông,23 vaø bieán ñoåi haøng loaït caùc loaøi cho thaáy raèng, maëc duø dieän tích baêng bao phuû bieán ñoäng haøng naêm nhöng nhöõng toån thaát lôùn ñaõ xaûy ra trong hôn moät thaäp kyû. saâu beänh vaø beänh taät. Nhöõng taùc ñoäng toång taùc ñoäng kinh teá, vaø söï giaùn ñoaïn ñoû sang gaàn hôn vôùi ñöôøng baèng 0 bieåu naøy ñöôïc chæ ra ôû nhieàu möùc nhieät ñoä ôû quy moâ lôùn. Trong caùc bieåu ñoà moâ taû hieän caùc söï kieän cöïc ñoaïn —nghóa laø, ôû vaø khu vöïc khaùc nhau treân theá giôùi “than chaùy ñöôïm hôn”, ñoä ñaäm cuûa nhieät ñoä bình quaân hieän taïi treân toaøn trong Hình veõ FA.6. maøu ñoû theå hieän möùc ñoä ñaùng lo ngaïi caàu, caùc söï kieän cöïc ñoan ñaõ baét ñaàu Caùc aûnh höôûng vaät lyù cuûa bieán ñoåi cuûa hieäu öùng coù lieân quan (xem Hình taêng. So saùnh hai coät E cho thaáy, nguy khí haäu trong töông lai seõ coù nhieàu taùc FA.5). So saùnh coät B ôû beân traùi vaø caùc cô ñe doïa töø caùc söï kieän gaây xaùo troän, ví ñoäng khaùc nhau ñoái vôùi con ngöôøi vaø baûng ôû beân phaûi cho thaáy, söï thay ñoåi veà duï nhö thay ñoåi trong heä phaân phoái moâi tröôøng ôû caùc möùc gia taêng nhieät ñoä caùc thoâng tin toát nhaát coù töø naêm 2001 vaønh ñai nhieät ñaïi döông hoaëc thaûm vaø khu vöïc khaùc nhau (xem Hình FA.6). ñeán 2007 ñaõ dòch chuyeån vuøng toâ maøu hoïa tan chaûy baêng tuyeát ôû Baéc Cöïc giaûi Neáu nhieät ñoä taêng 2°C so vôùi thôøi kyø PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Baûn ñoà FA.1 Söï bieán ñoäng mang tính khu vöïc trong caùc xu höôùng khí haäu toaøn caàu trong 30 naêm qua Nguoàn: Vieän Nghieân cöùu Khoâng gian Goddard, http://data.giss.nasa.gov/cgibin/gistemp/do_nmap.py?year_last=2009&month_last=07&sat=4&sst=1&type=anoms&mean_gen=07&year1=1990 &year2=2008&base1=1951&base2=1980&rdius=1200&pol=reg (truy caäp thaùng 7/2009). Chuù thích: caùc maøu vaøng, vaøng cam vaø ñoû bieåu dieãn möùc gia taêng bình quaân trong nhieät ñoä (0C) töø naêm 1980 ñeán nay so vôùi 3 thaäp kyû tröôùc ñoù. Möùc taêng nhieät ñoä lôùn nhaát ôû caùc vó ñoä cao, nhaát laø ôû Baéc baùn caàu. Nguoàn: Vieän Nghieân cöùu khoâng gian Goddard, http://data.giss.nasa.gov/cgi-in/precipcru/do_PRCmap.py?type=1&mean_gen=0112&year1=1980&year2=2000&base1=1951&base2=1980 (truy caäp thaùng 5/2009). Chuù thích: Maøu cam theå hieän löôïng möa giảm theo ñôn vò mm/ngaøy; maøu xanh theå hieän löôïng möa tăng töø naêm 1980 ñeán nay so vôùi ba thaäp kyû tröôùc ñaây. Tình traïng khoâ haïn nghieâm troïng nhaát ôû caùc khu vöïc saâu trong luïc ñòa, trong khi caùc traän möa ôû nhieàu vuøng duyeân caøng ngaøy caøng lôùn hôn. Söï thay ñoåi veà ñòa lyù trong phaân boá möa coù taùc ñoäng nghieâm troïng ñeán noâng nghieäp. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 92 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hình FA.5 Than chaùy ñöôïm hôn: Ñaùnh giaù caùc nguy cô vaø thieät haïi taêng töø naêm 2001 ñeán 2007 Nguoàn: Trích laïi cuûa Smith vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. Chuù thích: Con soá naøy cho bieát caùc nguy cô töø bieán ñoåi khí haäu, nhö moâ taû trong naêm 2001 (beân traùi) so vôùi döõ lieäu caäp nhaät (beân phaûi). Caùc haäu quaû bieán ñoåi khí haäu ñöôïc moâ taû qua caùc thanh vaø söï gia taêng nhieät ñoä trung bình toaøn caàu (oC) so vôùi ngaøy nay (0 ñeán 5 ñoä). Moãi coät töông öùng vôùi moät loaïi taùc ñoäng cuï theå. Ví duï “caùc heä thoáng coù tính duy nhaát vaø ñang bò ñe doïa”, ví duï nhö caùc ñoàng coû ôû daõy An-pô hoaëc heä sinh thaùi cöïc baéc, laø nhöõng heä thoáng deã bò toån thöông nhaát (ñöôïc minh hoïa theo saéc thaùi maøu saéc ôû coät A), nôi maø chæ moät thay ñoåi nhoû veà nhieät ñoä cuõng coù theå daãn ñeán toån thaát to lôùn. Heä thoáng maøu saéc ñi töø maøu vaøng ñeán maøu ñoû ñeå theå hieän möùc ñoä taêng nguy cô. Töø naêm 1900 ñeán naêm 2000, nhieät ñoä trung bình toaøn caàu ñaõ taêng khoaûng ~0,6oC (vaø gaàn 0,2oC trong thaäp kyû sau ñoù) vaø ñaõ gaây ra moät soá taùc ñoäng. Keå töø naêm 2001, nguy cô thieät haïi ñöôïc ñaùnh giaù ñaõ taêng, thaäm chí khi nhieät ñoä chæ cao hôn 1oC so vôùi ngaøy nay, hoaëc cao hôn toång coäng 2oC so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp. tieàn coâng nghieäp, nguoàn nöôùc saün coù seõ phaûi chòu ñöïng aùp löïc nhieät lôùn hôn, vaø suy dinh döôõng gia taêng cuõng nhö caùc giaûm vôùi 0,4–1,7 tyû ngöôøi ôû caùc vó ñoä caùc vuøng duyeân haûi seõ bò ngaäp luõ beänh tieâu chaûy, hoâ haáp vaø tim maïch seõ giöõa vaø vó ñoä thaáp hôn thuoäc khu vöïc thöôøng xuyeân hôn.25 taïo ra gaùnh naëng voâ cuøng lôùn ñoái vôùi caùc baùn khoâ haïn. Nhöõng khu vöïc bò thieáu Ñieàu gì seõ xaûy ra neáu nhieät ñoä taêng heä thoáng y teá.26 Caùc heä sinh thaùi maët ñaát nöôùc nghieâm troïng chuû yeáu seõ naèm ôû hôn 5°C so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp? ñang laø caùc beå caùc-bon (nôi tröõ caùc-bon) chaâu Phi vaø chaâu AÙ. ÔÛ möùc nhieät ñoä cao Khoaûng 3 tyû ngöôøi nöõa seõ phaûi chòu seõ bieán thaønh nguoàn caùc-bon; duø raèng hôn, haàu heát caùc raïn san hoâ seõ cheát nhöõng aùp löïc veà nöôùc, haàu heát san hoâ caùc-bon naøy coù ñöôïc giaûi phoùng ra ngoaøi (xem Hoäp FA.2), vaø moät soá caây troàng, seõ cheát, khoaûng 50% caùc loaøi sinh vaät thaønh caùc-boâ-ních hay meâ-tan thì chuùng nhaát laø nguõ coác, coù theå khoâng phaùt trieån treân theá giôùi cuoái cuøng seõ bò tuyeät cuõng seõ ñaåy nhanh quaù trình aám leân ñöôïc trong ñieàu kieän khí haäu ñaõ thay chuûng, naêng suaát caây troàng ôû caùc vuøng treân toaøn caàu.27 Nhieàu quoác ñaûo nhoû vaø ñoåi, nhaát laø ôû nhöõng vó ñoä thaáp. Khoaûng oân ñôùi cuõng nhö nhieät ñôùi ñeàu giaûm vuøng ñoàng baèng duyeân haûi seõ bò ngaäp ¼ caùc loaøi ñoäng thöïc vaät coù theå phaûi ñoái suùt, khoaûng 30% caùc vuøng ñaát öôùt ven bôûi soùng coàn do baõo vaø möïc nöôùc bieån maët vôùi nguy cô tuyeät chuûng lôùn hôn bieån bò ngaäp, theá giôùi seõ thaáy möïc nöôùc daâng khi caùc khoái baêng lôùn tan, caùch (xem Tieâu ñieåm B).24 Caùc coäng ñoàng seõ bieån daâng theâm haøng meùt, vaø tình traïng soáng truyeàn thoáng cuûa nhöõng ngöôøi PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu 93 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 94 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hoäp FA.2 Söùc khoûe cuûa ñaïi döông: Caùc raïn san hoâ vaø a-xít hoùa ñaïi döông Caùc ñaïi döông seõ bò a-xít hoùa trong caùc chöùng hieän coù, hoaøn toaøn chöa chaéc taêng nhieät ñoä trong thôøi gian gaàn ñaây. thaäp kyû vaø theá kyû saép tôùi do aûnh höôûng chaén ñöôïc lieäu caùc loaøi sinh vaät vaø heä Nhieät ñoä beà maët nöôùc bieån taêng taïo ra hoùa hoïc tröïc tieáp töø söï gia taêng haøm sinh thaùi bieån coù theå thích nghi vôùi khí aùp löïc ñoái vôùi san hoâ vaø gaây ra hieän löôïng CO2 khí quyeån. Söï haáp thu haäu hay tieán hoùa ñeå öùng phoù vôùi nhöõng töôïng san hoâ loä xöông traéng (caùc taûo khoaûng 1/3 khí thaûi CO2 do con ngöôøi thay ñoåi nhanh choùng nhö vaäy trong ñaëc coäng sinh bò thieät haïi hoaëc cheát), cuoái taïo ra trong 200 naêm trôû laïi ñaây ñaõ laøm tính hoùa hoïc cuûa ñaïi döông hay khoâng. cuøng laø san hoâ cheát ôû dieän roäng. Moät giaûm 0,1 ñôn vò ñoä pH cuûa beà maët nöôùc Trong giai ñoaïn naøy, nghieân cöùu veà taùc “ñieåm buøng phaùt” sinh thaùi coù leõ seõ xaûy bieån pH, ñoä a-xít hoaëc kieàm, ñöôïc ño ñoäng do haøm löôïng cao cuûa CO2 trong ra ôû nhieàu vuøng neáu nhieät ñoä ñaïi döông baèng thöôùc ño loâ-ga-rít, vaø cöù giaûm 0,1 caùc ñaïi döông môùi chæ ñang baét ñaàu. taêng quaù 2oC so vôùi thôøi kyø tieàn coâng ñôn vò ñoä pH coù nghóa laø ñoä a-xít cuûa ñaïi Nhöng vôùi caùc raïn san hoâ, caùc aûnh nghieäp, ñaëc bieät laø khi söï a-xít hoùa ñaïi döông taêng 30%). Theo döï baùo, nöôùc höôûng xaáu ñaõ khaù roõ raøng. San hoâ naèm döông laøm giaûm haøm löôïng caùc-boâ-naùt beà maët ñaïi döông trong voøng 100 naêm trong soá nhöõng heä sinh thaùi bieån deã bò vaø kìm haõm söï phaùt trieån cuûa raïn san tôùi seõ giaûm khoaûng 0,3 ñeán 0,5 ñôn vò toån thöông nhaát bôûi söï bieán ñoåi khí haäu hoâ. Moät khi san hoâ ñaõ cheát, caùc taûo lôùn ñoä, vaø khieán cho ñaïi döông coù tính a-xít vaø thaønh phaàn khí quyeån, vaø chuùng bò seõ xaâm chieám raïn vaø ngaên chaën söï taùi hôn so vôùi haøng chuïc trieäu naêm tröôùc ñe doïa bôûi söï keát hôïp giöõa caùc taùc ñoäng sinh vaø phaùt trieån trôû laïi cuûa san hoâ. pH.a Moät trong nhöõng aûnh höôûng quan cuûa con ngöôøi vôùi nhöõng bieán ñoåi khí Quaûn lyù yeáu keùm coù theå laøm cho nhöõng troïng nhaát töø söï thay ñoåi tính a-xít cuûa haäu treân toaøn caàu. Söï toån thaát cuûa caùc yeáu toá naøy maïnh leân, ví duï nhö ñaùnh baét ñaïi döông, ñoù laø noù coù theå khieán cho raïn san hoâ seõ aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán quaù nhieàu caùc loaøi caù aên coû ôû raïn san nhieàu sinh vaät vaø ñoäng vaät quang hôïp ôû haøng trieäu ngöôøi. Caùc raïn san hoâ duø ôû hoâ seõ khieán cho caùc taûo lôùn trôû neân quaù bieån, nhö san hoâ, caùc ñoäng vaät hai vuøng nhieät ñôùi hay vuøng nöôùc laïnh saâu nhieàu, vaø doøng chaûy dinh döôõng beà maët maûnh voû, vaø moät soá loaøi phuø du bò maát ñeàu laø nhöõng trung taâm ña daïng sinh cuõng nhö boài laéng do söï chaët phaù röøng can-xi caùc-boâ-naùt trong voû vaø xöông. hoïc cuûa toaøn caàu. Chuùng cung caáp vaø caùc taäp quaùn noâng nghieäp khoâng toát Quaù trình “can-xi hoùa” seõ bò kìm haõm do haøng hoùa vaø dòch vuï trò giaù khoaûng 375 seõ thuùc ñaåy söï taêng tröôûng cuûa caùc loaïi nöôùc coù tính a-xít nhieàu hôn. Moät soá tyû ñoâ-la moãi naêm cho gaàn 500 trieäu taûo to, gaây theâm toån thaát cho san hoâ. trong nhöõng hình thaùi soáng phong phuù ngöôøi. Khoaûng 30 trieäu ngöôøi ngheøo nhaát seõ bò aûnh höôûng, ñoù laø caùc sinh vaät nhaát treân theá giôùi leä thuoäc tröïc tieáp vaøo Nguoàn: Barange vaø Perry 2008; Doney phuø du, chuùng voán laø cô sôû ñeå taïo ra caùc heä sinh thaùi raïn san hoâ ñeå coù nguoàn 2006; Fabry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; chuoãi thöùc aên ôû bieån vaø laø nguoàn thöïc löông thöïc thöïc phaåm cho cuoäc soáng. Wilkinson 2008. phaåm chính cho caùc loaøi caù vaø ñoäng vaät Hieän taïi, caùc raïn san hoâ ñang bò ñaåy a. Tuyeân boá Moâ-na-coâ, http://ioc3.un- coù vuù ôû ñaïi döông. Töø nhöõng baèng ñeán giôùi haïn nhieät cuûa chuùng do söï gia esco.org/oanet/Symposium2008/Mona- coDeclaration.pdf (truy caäp thaùng 5/2009). daân ôû vuøng Baéc Cöïc seõ khoâng coøn khi laøm nguyeân nhaân ñeå yeâu caàu chôø cho Vöôït quaù caùc ngöôõng? lôùp baêng ôû bieån bieán maát. ñeán khi coù ñuû baèng chöùng hôn môùi tieán Nhöõng taùc ñoäng naøy chöa naém baét ñaày Nhöõng baèng chöùng gaàn ñaây cho haønh haønh ñoäng kieåm soaùt khí haäu, ñuû xaùc suaát vaø tính baát ñònh cuûa söï gia thaáy söï toån thaát lôùp baêng ôû bieån, tan nhöng nhöõng söï kieän baát ngôø gaàn ñaây taêng caùc söï kieän cöïc ñoan, hoaëc thaäm chaûy caùc khoái baêng ôû Greenland vaø ñeàu chöùng toû raèng söï khoâng chaéc chaén chí chöa xaùc ñònh ñöôïc ngöôõng cuûa caùc Nam Cöïc, möïc nöôùc bieån daâng vaø söï coù theå ñi theo höôùng khaùc vaø keát quaû söï kieän thaûm hoïa khoâng theå ñaûo ngöôïc. tan chaûy baêng giaù vónh cöûu cuõng nhö cuoái cuøng coøn coù theå xaáu hôn nhöõng gì Maëc duø bieán ñoåi khí haäu thöôøng ñöôïc caùc baêng haø nuùi ñang dieãn ra nhanh döï kieán. Nhö ñaõ nhaán maïnh ôû phaàn xaùc ñònh laø söï gia taêng daàn daàn nhieät hôn so vôùi döï kieán trong baùo caùo cuûa toång quan vaø chöông 1, söï toàn taïi cuûa ñoä trung bình toaøn caàu, nhöng böùc IPCC naêm 2007. 28 Caùc phaân tích môùi nhieàu khaû naêng chöa chaéc chaén chính tranh naøy chöa ñuû vaø coù theå daãn ñeán cho thaáy, haïn haùn ôû Taây Phi29 vaø tình laø söï ñaûm baûo cho caùch tieáp caän thaän hieåu nhaàm theo ít nhaát laø hai caùch. traïng khoâ haïn ôû röøng nhieät ñôùi A-ma- troïng ñoái vôùi bieán ñoåi khí haäu, xeùt ñeán Tröôùc heát, caùc ghi cheùp lòch söû vaø khí doân30 coù nhieàu khaû naêng xaûy ra hôn so tính chaát khoâng theå ñaûo ngöôïc cuûa caùc haäu ñòa chaát (coå khí haäu) ñeàu cho thaáy vôùi suy nghó tröôùc ñaây.31 taùc ñoäng vaø tính ì cuûa heä khí haäu, cô sôû raèng nhöõng thay ñoåi döï kieán trong ñieàu Maëc duø söï khoâng chaéc chaén cuûa caùc haï taàng, thay theá coâng ngheä cuõng nhö kieän khí haäu coù theå xaûy ra nhö nhöõng keát quaû khoa hoïc thöôøng ñöôïc ñöa ra caùc heä thoáng kinh teá xaõ hoäi. böôùc nhaûy vaø chuyeån ñoåi ñoät ngoät, thay PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu 95 vì daàn daàn. Nhö ñaõ ñeà caäp, caùc khoái coù theå coù söï chuyeån ñoåi trong ñöôøng ñi khaû naêng chaïm ñeán möùc 4°C. baêng ôû Greenland vaø Taây Nam Cöïc ñaëc cuûa baõo, hoaëc gia taêng möùc ñoä nghieâm Moät caùch tö duy chaéc chaén hôn nöõa bieät coù nguy cô bò aûnh höôûng bôûi söï troïng cuûa loác toá nhieät ñôùi vaø löôïng möa, veà vaán ñeà treân, ñoù laø suy nghó veà ngaân taêng nhieät ñoä toaøn caàu, vaø döôøng nhö ñöôøng baêng vónh cöûu cao hôn khieán saùch phaùt thaûi. Ñeå giöõ cho möùc taêng coù caùc cô cheá ñeå daãn ñeán nhöõng thay cho lôùp tuyeát phuû muøa xuaân moûng bôùt, nhieät ñoä bôûi CO2 khoâng quaù 2°C, caàn ñoåi lôùn vaø nhanh choùng trong khoái baêng haø nuùi tieáp tuïc thu heïp,35 dieän giôùi haïn phaùt thaûi CO2 tích luõy ôû möùc 1 löôïng baêng.32 Ñieàu naøy quan troïng vì tích tuyeát phuû muøa ñoâng vaø baêng treân nghìn tyû taán (Tt) caùc-bon (nghóa laø 3,7 toång toån thaát khoái löôïng ôû caû hai khoái bieån giaûm, boác hôi do ñoä aåm cuûa ñaát Tt CO2).37 Theá giôùi ñaõ phaùt thaûi ñöôïc baêng cuoái cuøng seõ laøm taêng möïc nöôùc nhanh hôn khieán cho haïn haùn vaø chaùy moät nöûa con soá ñoù trong suoát hai theá kyû bieån khoaûng 12m. Moät soá phaân tích cho röøng xaûy ra thöôøng xuyeân hôn vaø röôõi vöøa qua. Trong theá kyû 21, neáu tieáp thaáy raèng, quaù trình naøy seõ dieãn tieán nghieâm troïng hôn, ít baêng giaù vónh cöûu tuïc con ñöôøng haønh-ñoäng-nhö-cuõ, nöûa chaäm trong moät theá giôùi ngaøy caøng aám hôn, vaø oâ nhieãm khoâng khí xaûy ra nghìn tyû taán coøn laïi seõ ñöôïc xaû ra trong leân, vaø seõ maát khoaûng vaøi thieân nieân kyû thöôøng xuyeân hôn. Söï thay ñoåi veà thôøi 40 naêm, khieán cho caùc theá heä sau soáng hoaëc hôn. Nhöng nhöõng nghieân cöùu ñieåm vaø moâ hình gioù muøa vaø dao ñoäng trong moät theá giôùi maø veà cô baûn khoâng gaàn ñaây cho thaáy raèng, do caùc khoái baêng khí quyeån ôû ñaïi döông (nhö El coù phaùt thaûi caùc-bon. naèm khaù saâu döôùi möïc bieån vaø bò bao Ninõo/Dao ñoäng phöông Nam vaø Dao Khaùi nieäm ngaân saùch tích luõy taïo ra boïc bôûi nöôùc ngaøy caøng aám leân, neân söï ñoäng Baéc Ñaïi Taây Döông) cuõng coù theå moät khuoân khoå ñeå suy nghó veà caùc chæ thoaùi hoùa cuûa khoái baêng coù theå dieãn ra xaûy ra.Baûn ñoà FA.2 vaø Baûng FA.1 cho tieâu ngaén haïn vaø daøi haïn. Ví duï nhö, nhanh hôn, chæ trong vaøi theá kyû.33 Söï thaáy moät soá ñieåm buøng phaùt coù theå xaûy phaùt thaûi caøng cao bao nhieâu vaøo naêm tan chaûy ngaøy caøng nhanh cuûa caû hai ra, vò trí vaø möùc nhieät ñoä coù theå kích 2020 thì caøng phaûi thaáp baáy nhieâu vaøo khoái baêng naøy, ñi keøm vôùi nhöõng thay thích nhöõng thay ñoåi ñoù cuõng nhö taùc naêm 2050 ñeå giöõ nguyeân ngaân saùch ñoåi trong hoaøn löu cuûa ñaïi döông, chæ laø ñoäng cuûa chuùng. phaùt thaûi. Neáu phaùt thaûi caùc-bon ñöôïc moät trong moät soá khaû naêng xaûy ra ñieåm pheùp taêng theâm 20–40% nöõa tröôùc khi buøng phaùt trong heä khí haäu cuûa moät theá Chuùng ta coù khaû naêng ñaït ñöôïc baét ñaàu giaûm, möùc giaûm seõ phaûi töø giôùi ñang aám daàn, trong ñoù nhöõng thay möùc taêng nhieät ñoä 2°C vaø traùnh khoaûng 4% (ñöôøng maøu vaøng cam ñoåi coù theå nghóa laø vöôït quaù ñieåm möùc 5°C hoaëc hôn hay khoâng? trong Hình FA.7a) ñeán 8% (ñöôøng maøu khoâng theå quay laïi—taïi ñoù, heä thoáng seõ Nhieàu nghieân cöùu keát luaän raèng, ñeå oån xanh) moãi naêm ñeå giöõ nguyeân ngaân chuyeån sang moät hieän traïng khaùc, ñònh haøm löôïng khí nhaø kính trong khí saùch caùc-bon. Ñeå so saùnh, taïi Kyoto, caùc khieán cho khaû naêng bieán vò veà maët xaõ quyeån ôû möùc 450 ppm CO2 hoaëc töông nöôùc giaøu ñaõ ñoàng yù giaûm phaùt thaûi ôû hoäi vaø moâi tröôøng ngaøy caøng nghieâm ñöông, seõ chæ caàn 40–50% cô hoäi giôùi möùc bình quaân khoaûng 5,2%, so vôùi troïng.34 haïn nhieät ñoä trung bình toaøn caàu taêng naêm 1990, trong thôøi kyø 2008–2012, Thöù hai, khoâng coù ai soáng ôû möùc khoâng quaù 2°C so vôùi thôøi kyø tieàn coâng trong khi ñoù toång phaùt thaûi toaøn caàu seõ nhieät ñoä trung bình toaøn caàu. Caùc taùc nghieäp.36 Nhieàu con ñöôøng phaùt thaûi coù phaûi giaûm 4–8% moãi naêm ñeå giaûm möùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu seõ khaùc nhau theå ñöa chuùng ta ñeán ñoù, nhöng taát caû taêng nhieät ñoä xuoáng coøn khoaûng 2°C. nhieàu töø khu vöïc naøy sang khu vöïc ñeàu caàn ñaït ñænh phaùt thaûi trong thaäp Söï aám leân do caùc khí nhaø kính khaùc khaùc vaø seõ töông taùc vôùi nhöõng aùp löïc kyû tôùi, sau ñoù laø giaûm xuoáng coøn moät nhö meâ-tan, caùc-bon ñen vaø oâ-xít ni- moâi tröôøng khaùc. Ví duï nhö, söï boác hôi nöûa möùc phaùt thaûi hieän nay vaøo naêm tô—hieän ñang ñoùng goùp 25% vaøo toång vaø löôïng möa ñeàu ñang gia taêng vaø seõ 2050 vaø treân toaøn theá giôùi, vaø sau ñoù laïi möùc taêng nhieät ñoä—coù nghóa laø thaäm tieáp tuïc taêng treân toaøn caàu, nhöng khi tieáp tuïc giaûm theâm nöõa. Tuy nhieân, ñeå chí, chuùng ta seõ phaûi ñaët ra giôùi haïn hoaøn löu khí quyeån thay ñoåi, nhöõng tin töôûng chaéc chaén laø chuùng ta khoâng CO2 thaáp hôn ñeå duy trì möùc taêng thay ñoåi naøy seõ khaùc nhau theo khu vöôït quaù moät nhieät ñoä cuï theå, caàn phaûi nhieät ñoä gaàn 2°C do caùc hoaït ñoäng cuûa vöïc, vaø moät soá nôi seõ trôû neân aåm öôùt giaûm phaùt thaûi nhanh hôn nöõa. Nhö moâ con ngöôøi. Nhöõng khí nhaø kính khaùc coù hôn, moät soá nôi khaùc seõ trôû neân khoâ haïn taû ôû Hình FA.7c, “phoûng ñoaùn toát nhaát” theå chieám khoaûng 125 tyû trong soá 500 hôn. Trong soá caùc haäu quaû taêng theâm veà con ñöôøng 2°C khoâng theå loaïi tröø tyû taán thuoäc ngaân saùch phaùt thaûi cuûa PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 96 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Baûn ñoà FA.2 Caùc yeáu toá coù theå buøng phaùt trong heä khí haäu: Phaân phoái treân toaøn caàu Nguoàn: Trích töø Lenton vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Chuù thích: moät soá ñaëc ñieåm mang quy moâ khu vöïc cuûa heä khí haäu coù nhöõng ñieåm buøng phaùt, nghóa laø moät xaùo troän nhoû cuûa khí haäu taïi moät ñieåm tôùi haïn coù theå kích thích söï giaùn ñoaïn ñoät ngoät hoaëc söï chuyeån ñoåi khoâng theå ñaûo ngöôïc cuûa caû heä. Nhöõng ñieåm coù theå bò kích thích nhö vaäy trong theá kyû naøy coøn tuøy thuoäc vaøo toác ñoä vaø phaïm vi cuûa bieán ñoåi khí haäu. Baûng FA.1 Caùc yeáu toá coù theå buøng phaùt trong heä khí haäu: caùc ñieåm kích thích (ñieåm nuùt), khung thôøi gian, vaø taùc ñoäng Nguoàn: Trích daãn töø Lenton vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Chuù thích: Moät suy luaän töø yù kieán cuûa caùc chuyeân gia veà xaùc suaát vöôït quaù moät ñieåm buøng phaùt trong moät taäp hôïp con cuûa caùc heä khí haäu naøy—söï tan chaûy cuûa khoái baêng ôû Taây Nam Cöïc, tan chaûy khoái baêng ôû Greenland, khoâ haïn ôû A-ma-doân, hoaøn löu ñaïi döông (Kriegler vaø nhöõng ngöôø khaùc 2009)—öôùc tính, xaùc suaát thaáp nhaát ñeå moät trong nhöõng söï kieän naøy xaûy ra laø 16% vôùi möùc taêng nhieät ñoä töø 2–4oC. Xaùc suaát naøy seõ taêng leân treân 50% neáu nhieät ñoä trung bình treân toaøn caàu thay ñoåi hôn 4oC so vôùi naêm 2000. Trong nhieàu tröôøng hôïp, nhöõng con soá naøy cao hôn nhieàu so vôùi xaùc suaát phaân boå cho caùc söï kieän thaûm hoïa trong caùc ñaùnh giaù hieän taïi veà thieät haïi khí haäu; ví duï nhö, Stern (2007) giaû ñònh möùc toån thaát cuûa caùc khoái baêng töø 5–20% vôùi xaùc suaát 10% ôû möùc taêng nhieät ñoä 5oC. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu 97 Hình FA.7 Caùc caùch thöùc ñeå giôùi haïn möùc taêng nhieät ñoä ôû 2°C so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp Nguoàn: Allen vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009a. Chuù thích: Ba con ñöôøng lyù töôûng hoùa phaùt thaûi CO2 (FA.7a) moãi con ñöôøng töông öùng vôùi toång phaùt thaûi tích luõy (b) laø 1 nghìn tyû taán caùc-bon. Moãi con ñöôøng taïo ra moät khoaûng taêng nhieät ñoä döï kieán nhö nhau (c) so vôùi ñoä baát ñònh trong phaûn öùng cuûa heä khí haäu (phaàn toâ maøu xaùm vaø coät sai soá maøu ñoû), vôùi ñieàu kieän toång tích luõy khoâng bò aûnh höôûng. Caùc ñöôøng cong maøu xanh nöôùc bieån, xanh laù caây vaø ñoû trong hình FA.7a ñeàu nhaát quaùn vôùi ngaân saùch 1 nghìn tyû taán, nhöng ñænh phaùt thaûi caøng cao vaø caøng chaäm veà sau thì phaùt thaûi caøng phaûi giaûm nhanh ñeå giöõ nguyeân ngaân saùch phaùt thaûi tích luõy. Caùc hình kim cöông trong hình FA.7c moâ taû caùc möùc nhieät ñoä quan saùt ñöôïc so vôùi thôøi kyø 1900–1920. Maëc duø 2oC laø keát quaû coù theå xaûy ra nhaát, nhöng nhieät ñoä taêng ñeán 4 ñoä so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp seõ laø ñieàu khoâng theå loaïi tröø. chuùng ta, coù nghóa laø caùc-boâ-ních ñöôïc Chuù thích 9. Theo caùc öôùc tính môùi nhaát töø Toå phaùt thaûi—vaø ño baèng caùc-bon—treân chöùc Khí töôïng Theá giôùi, haøm löôïng CO2 1. IPCC 2007b. UÛy ban Lieân chính phuû trung bình trong naêm 2008 laø 387 phaàn thöïc teá chæ vaøo khoaûng 375 taán.38 Caùc veà Bieán ñoåi khí haäu (IPCC) ñöôïc toå chöùc trieäu (ppm). Haøm löôïng meâ-tan vaø oâ-xít ni- bieän phaùp ngaén haïn ñeå giaûm phaùt thaûi naêm 1988 nhö moät noã löïc phoái hôïp cuûa Toå tô cuõng taêng, laàn löôït ñaït möùc cao môùi laø naêm 2020 töø caùc loaïi khí maïnh nhöng chöùc Khí töôïng Theá giôùi vaø Chöông trình 1.789 vaø 321 phaàn tyû (ppb). Haøm löôïng coù tuoåi thoï ngaén, nhö meâ-tan vaø caùc- Moâi tröôøng LHQ nhaèm toång keát hieän traïng töông ñöông caùc-boâ-ních (CO2e) laø ñaïi kieán thöùc khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu bon ñen hay oâ-doân taàng ñoái löu, seõ laøm löôïng duøng ñeå moâ taû, vôùi moät hoãn hôïp vaø trong caùc ñôït ñaùnh giaù chính cuûa töøng thôøi chaäm toác ñoä aám leân. Treân thöïc teá, moãi löôïng khí nhaø kính cho tröôùc, thì löôïng kyø. Ñôït ñaùnh giaù ñaàu tieân ñöôïc hoaøn thaønh CO2 töông ñöông ñeå taïo ra khaû naêng ñoùng moät bieän phaùp nhö giaûm 50% caùc-bon naêm 1990, ñôït thöù hai naêm 1995, ñôït thöù goùp vaøo söï aám leân treân toaøn caàu ñöôïc ño ñen hay 70% khí oâ-doân39 hay giaûm moät ba naêm 2001, vaø ñôït thöù tö naêm 2007. trong moät khoaûng thôøi gian cuï theå laø bao nöûa tyû leä chaët phaù röøng seõ buø laïi ñöôïc 2. Raupach vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. nhieâu. Ví duï nhö, vôùi cuøng moät löôïng khí, khoaûng moät thaäp kyû phaùt thaûi töø nhieân 3. http://unfccc.int/essential_back- Tieàm naêng laøm aám toaøn caàu (GWP) ñoái vôùi ground/convention/background/items/135 lieäu hoùa thaïch, vaø giuùp haïn cheá söï aám meâ-tan trong thôøi kyø 100 naêm laø 25, vôùi oâ- 3.php (truy caäp ngaøy 30/8/2009). leân cuøng vôùi giaûm phaùt thaûi CO2. Ñeå xít ni-tô laø 298. Ñieàu naøy coù nghóa laø phaùt 4. Smith vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. thaûi 1 meùt taán meâ-tan vaø oâ-xít ni-tô seõ gaây thöïc söï giaûm nguy cô aám leân quaù möùc, 5. Parry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. ra aûnh höôûng aám leân treân toaøn caàu laàn löôït coù theå phaûi chuyeån sang muïc tieâu phaùt 6. Nhieät ñoä taêng ôû caùc cöïc seõ gaáp ñoâi so ôû möùc phaùt thaûi laø 25 vaø 298 meùt taán caùc- thaûi aâm. Coù theå thöïc hieän ñieàu naøy— vôùi möùc taêng trung bình toaøn caàu. boâ-ních. Raát may laø löôïng phaùt thaûi cuûa caùc nghóa laø hoaøn toaøn khoâng taïo ra phaùt 7. Schneider von Deimling vaø nhöõng loaïi khí naøy khoâng lôùn nhö vôùi CO2, do ñoù, ngöôøi khaùc 2006. thaûi môùi vaø ñoàng thôøi xoùa boû ñöôïc CO2 aûnh höôûng laøm aám leân cuûa chuùng khoâng 8. Nhöõng möùc taêng quan saùt ñöôïc khoûi baàu khí quyeån—baèng caùch söû lôùn baèng. Tuy nhieân, caàn löu yù raèng, trong nhìn chung vaøo khoaûng 0,2°C moãi thaäp kyû, caùc thôøi kyø khaùc nhau, GWP coù theå thay duïng sinh khoái ñeå cung caáp naêng löôïng keå töø naêm 1990, ñieàu naøy cho chuùng ta cô ñoåi; ví duï nhö, GWP trong thôøi gian gaàn vôùi böôùc tieáp theo laø coâ laäp caùc-bon hoäi tin vaøo nhöõng döï baùo veà töông lai. Xem (20 naêm) cuûa meâ-tan laø 75, cho thaáy raèng, (xem Chöông 4). IPCC 2007a, baûng 3.1, trong ñoù moâ taû trong nhöõng thôøi kyø ngaén, phaùt thaûi meâ- khoaûng taêng töø 0,1–0,6°C trong moãi thaäp tan coù vai troø raát quan troïng vaø vieäc kieåm kyû cuûa taát caû caùc kòch baûn. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 98 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 soaùt chuùng coù theå laøm chaäm toác ñoä cuûa phaûi ñoái maët vôùi caû luõ luït cuõng nhö haïn Danh muïc taøi lieäu tham khaûo bieán ñoåi khí haäu. haùn nghieâm troïng hôn. 10. Caùc hôïp chaát ha-lo caùc-bon laø caùc 15. Webster vaø nhöõng ngöôøi khaùc ACIA. 2005. Arctic Climate Impact chaát hoùa hoïc bao goàm caùc nguyeân töû caùc- 2005. Asessment. New York: Cambridge bon dính keát vôùi caùc nguyeân töû ha-lo-gien 16. Söï tan chaûy baêng tuyeát ôû caùc vó ñoä University Press. (flo-rua, clo-rua, brom, hoaëc i-oát). Nhöõng cao daãn ñeán tình traïng “khueách ñaïi vuøng Adger, W. N., S. Dessai, M. Goulden, M. hôïp chaát naøy thöôøng toàn taïi raát laâu vaø cöïc” cuûa söï gia taêng nhieät ñoä, do thay theá Hulme, I. Lorenzoni, D. R. Nelson, L. khoâng phaûn öùng. Tröôùc khi bò caám ñeå baûo caùc beà maët phaûn quang baèng ñaát maøu saãm O. Naess, J. Wolf, vaø A. Wreford. veä taàng oâ-doân, nhieàu hôïp chaát naøy vaãn hoaëc caùc vuøng maët nöôùc, caû hai ñeàu haáp 2008.“Are There Social Limits to ñöôïc söû duïng roäng raõi ñeå taïo chaát laøm laïnh thu nhieät vaø taïo ra phaûn öùng tích cöïc laøm Adaptation to Climate Change?” vaø caùc vaät lieäu caùch ñieän. Do caùc hôïp chaát taêng quaù trình aám leân hoaëc tan chaûy baêng. Climatic Change 93 (3–4): 335–54. naøy cuõng daãn ñeán söï aám leân treân toaøn caàu 17. Allison vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2005. Allan, R. P., vaø B. J. Soden. 2008. “Atmo- neân vieäc caám söû duïng chuùng theo Nghò 18. Parry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. spheric Warming and the Amplifcation ñònh thö Montreal vaø caùc söûa ñoåi boå sung 19. IPCC 1995. of Precipitation Extremes.” Science 321 sau ñoù cuûa Nghò ñònh thö naøy ñaõ giuùp giôùi 20. IPCC 2001. (5895): 1481–84. haïn ñöôïc söï aám leân treân toaøn caàu (treân 21. IPCC 2007a. “Raát coù khaû naêng” laø Allen, M., D. Frame, K. Frieler, W. Hare, C. thöïc teá, coøn coù hieäu quaû hôn so vôùi Nghò töø do IPCC söû duïng ñeå chæ ñoä chaéc chaén Huntingford, C. Jones, R. Knutti, J. ñònh thö Kyoto). Maëc duø ñaõ coù caùc hôïp treân 90%. Lowe, M. Meinshausen, vaø S. Raper. chaát thay theá vôùi tính chaát ít gaây aûnh höôûng 22. Füssel 2008; Ramanathan vaø Feng 2009a. “The Exit Strategy.” Nature laøm aám leân vaø phaù huûy taàng oâ-doân, nhöng 2008. Reports Climate Change 3: 56–58. vieäc gia taêng söû duïng caùc chaát thay theá 23. Brewer vaø Peltzer 2009; McNeil vaø Allen, M., D. J. Frame, C. Huntingford, C. cuõng coù coù theå taïo ra aûnh höôûng aám leân Matear 2008; Silverman vaø nhöõng ngöôøi D. Jones, J. A. Lowe, M. Meinshausen, sau moät thôøi gian daøi, vaø do ñoù phaùt thaûi töø khaùc 2009. vaø N. Meinshausen. 2009b. “Warming nhöõng hôïp chaát naøy seõ phaûi ñöôïc giaûm bôùt 24. Parry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. Caused by Cumulative Carbon trong nhöõng thaäp kyû tôùi. 25. Parry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007, Emis-sions towards the Trillionth 11. Vieäc ruùt ñi moät caùch töï nhieân caùc baûng TS3. Tonne.” Nature 458: 1163–66. haït sun-phaùt trong baàu khí quyeån trong 26. Battisti vaø Naylor 2009; Lobell vaø Allison, E. H., W. N. Adger, M. Badjeck, K. voøng moät vaøi tuaàn sau khi chuùng hình Field 2007. Brown, D. Conway, N. K. Dulvy, A. S. thaønh cuõng laø yeáu toá chính goùp phaàn vaøo 27. Nhoùm chuyeân gia laâm nghieäp toaøn Halls, A. Perry, vaø J. D. Reynolds. quaù trình a-xít hoùa caùc côn möa (möa a- caàu veà thích öùng cuûa röøng ñoái vôùi bieán ñoåi 2005. Effects of Climate Change on the xít), laøm giaûm ñoä maøu môõ cuûa ñaát, gaây khí haäu, naêm 2009. Sustainability of Capture and thieät haïi cho caây coái vaø caùc coâng trình xaây 28. Trung taâm Döõ lieäu Baêng tuyeát quoác Enhancement Fisheries Important to döïng, ñoàng thôøi aûnh höôûng xaáu ñeán söùc gia Hoa Kyø, http://nsidc.org (truy caäp the Poor: Analysis of the Vulnerability khoûe con ngöôøi. thaùng 8/2009); Füssel 2008; Rahmstorf and Adaptability of Fisherfolk Living 12. Forster vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 2007. in Poverty. London: UK. Department 13. Adger vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; 29. Shanahan vaø nhöõng ngöôøi khaùc for International Development (DfID). SEG 2007. 2009. Barange, M., vaø R. I. Perry. 2008. “Physi- 14. Ñaùnh giaù heä sinh thaùi thieân nieân kyû 30. Phillips vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. cal and Ecological Impacts of Climate 2005. Nhöõng thay ñoåi maø thoaït nhìn coù veû 31. Allan vaø Soden 2008. Change Relevant to Marine and Inland nhö maâu thuaãn naøy thöïc ra laø hoaøn toaøn coù 32. Rignot vaø Kanagaratnam 2006; Capture Fisheries and Aquaculture.” theå, vì khi nhieät ñoä taêng, caû quaù trình boác Steffensen vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Paper presented at FAO conference on hôi cuõng nhö naêng löïc cuûa baàu khí quyeån 33. Füssel 2008. Climate Change and Fisheries and ñeå giöõ hôi nöôùc laïi ñeàu taêng. Do taêng hôi 34. Lenton vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Aquaculture. Rome. nöôùc trong khí quyeån, neân caùc côn möa 35. UNEP-WGMS 2008. Barker, T., I. Bashmakov, L. Bernstein, J. hoaøn löu trôû neân maïnh hôn, thöôøng daãn 36. Xem theâm trình baøy ôû phaàn toång E. Bogner, P. R. Bosch, R. Dave, O. R. ñeán luõ luït. Ñoàng thôøi, nhieät ñoä cao hôn quan vaø chöông 4. Davidson, B. S. Fisher, S. Gupta, K. khieán cho quaù trình boác hôi töø ñaát dieãn ra 37. Allen vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009b. Halsnaes, B. Heij, S. Khan Ribeiro, S. nhanh hôn, khieán cho ñoä aåm cuûa ñaát 38. Meinshausen vaø nhöõng ngöôøi khaùc Kobayashi, M. D. Levine, D. L. Martino, nhanh caïn kieät hôn vaø haïn haùn xuaát hieän 2009. O. Masera, B. Metz, L. A. Meyer, G.-J. nhanh hôn. Do ñoù, moät khu vöïc cuï theå, 39. Wallack vaø Ramanathan 2009. Nabuurs, A. Najam, N. Nakicùenovicù, H.- vaøo nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau, coù theå H. Rogner, J. Roy, J. Sathaye, R. Schock, PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu 99 P. Shukla, R. E. H. Sims, P. Smith, D. A. Bernsten, R. Betts, D. W. Fahey, J. Hay- ing Groups I, II and II to the Fourth Tirpak, D. Urge-Vorsatz, and D. Zhou. wood, J. Lean, D. C. Lowe, G. Myhre, Assessment Report of the Intergovern- 2007. “Technical Summary.” In B. J. Nganga, R. Prinn, G. Raga, M. mental Panel on Climate Change. Metz, O. R. Davidson, P. R. Bosch, R. Schulz, vaø R. Van Dorland. 2007. Geneva: IPCC. Dave, and L. A. Meyer, ed., Climate “Changes in Atmospheric Constituents ———. 2007b. “Summary for Policymak- Change 2007: Mitigation. Contribu- and in Radia-tive Forcing.” In Climate ers.” In Climate Change 2007: The tion of Working Group III to the Change 2007: The Physical Science Physical Science Basis. Contribution Fourth Assessment Report of the Inter- Basis. Contribution of Working Group of Working Group I to the Fourth As- governmental Panel on Climate I to the Fourth Assessment Report of sessment Report of the Intergovern- Change. Cambridge, UK: Cambridge the Intergovernmental Panel on mental Panel on Climate Change, ed. University Press. Climate Change, ed. S. Solo-mon, D. S. Solomom, D. Qin, M. Manning, Z . Battisti, D. S., vaø R. L. Naylor. 2009. Qin, M. Manning, Z . Chen, M. Marquis, Chen, M. Marquis, K. B. Averyt, M. “His-torical Warnings of Future Food K. B. Averyt, M. Tignor, vaø H. L. Miller. Tignor, vaø H. L. Miller. Cambridge, UK: Insecu-rity with Unprecedented Cambridge, UK: Cambridge University Cambridge University Press. Seasonal Heat.” Science 323 (5911): Press. Karl, T. R., J. M. Melillo, vaø T. C. Peterson. 240–44. Füssel, H. M. 2008. “The Risks of Climate 2009. Global Climate Change Impacts Brewer, P. G., vaø E. T. Peltzer. 2009. Change: A Synthesis of New Scientifc in the United States. Washington, DC: “Oceans: Limits to Marine Life.” Knowledge Since the Finalization of U.S. Climate Change Science Program Science 324 (5925): 347–48. the IPCC Fourth Assessment Report.” and the Subcommittee on Global Canadell, J. G., C. Le Quere, M. R. Back-ground note for the WDR 2010. Change Research. Rau-pach, C. B. Field, E. T. Buitenhuis, Global Forest Expert Panel on Adapta-tion Kriegler, E., J. W. Hall, H. Held, R. Dawson, P. Ciais, T. J. Conway, N. P. Gillett, R. of Forests to Climate Change. 2009. and H. J. Schellnhuber. 2009. “Impre- A. Houghton, vaø G. Marland. 2007. Adaptation of Forests and People to cise Probability Assessment of Tipping “Con-tributions to Accelerating Atmos- Climate Change: A Global Assessment Points in the Climate System.” pheric CO2 Growth from Economic Report. Vienna: International Union of Proceedings of the National Academy Activity, Carbon Intensity, and Forest Research Organizations. of Sciences 106 (13): 5041–46. Effciency of Natural Sinks.” Proceed- Houghton, R. A. 2003. “The Contemporary Lenton, T. M., H. Held, E. Kriegler, J. W. ings of the National Academy of Carbon Cycle.” In Treatise on Hall, W. Lucht, S. Rahmstorf, vaø H. J. Sciences 104 (47): 18866–70. Geochemistry, vol 8, Biogeochemistry, Schellnhuber. 2008. “Tipping Doney, S . C. 2006. “The Dangers of Ocean ed. W. H. Schlesinger. New York: Elements in the Earth’s Climate Sys- Acidifcation.” Scientifc American 294 Elsevier. tem.” Proceedings of the National (3): 58–65. IPCC (Intergovernmental Panel on Academy of Sciences 105 (6): Fabry, V. J., B. A. Seibel, R. A. Feely, and J. Cli-mate Change). 1995. Climate 1786–93. C. Orr. 2008. “Impacts of Ocean Change 1995: Synthesis Report. Con- Lobell, D. B., vaø C. B. Field. 2007. “Global Acidifcation on Marine Fauna and tribution of Working Groups I, II, and Scale Climate-Crop Yield Relationships Ecosystem Processes.” ICES Journal of III to the Second Assessment Report of and the Impacts of Recent Marine Sciences 65 (3): 414–32. the Intergovernmental Panel on Cli- Warming.”Environmental Research Fischlin, A., G. F. Midgley, J. T. Price, R. mate Change. Geneva: IPCC. Letters 2: 1–7. Leemans, B. Gopal, C. Turley, M. D. A. ———. 2000. IPCC Special Report: McNeil, B. I., vaø R. J. Matear. 2008. Rounsevell, O. P. Dube, J. Tarazona, vaø Methodological and Technological “Southern Ocean Acidifcation: A A. A. Velichko. 2007. “Ecosystems, Issues in Technology Transfer—Sum- Tip-ping Point at 450-ppm Atmospheric Their Properties, Goods and Services.” mary for Policymakers. Cambridge, CO2.” Proceedings of the National In Climate Change 2007: Impacts, UK: Cambridge University Press. Academy of Sciences 105 (48): 18860–64. Adaptation and Vulnerability. Contri- ———. 2001. Climate Change 2001: Meinshausen, M., N. Meinshausen, W. bution of Working Group II to the Synthesis Report. Contribution of Hare, S. C. B. Raper, K. Frieler, R. Fourth Assessment Report of the Inter- Working Groups I, II and III to the Knutti, D. J. Frame, vaø M. R. Allen. governmental Panel on Climate Third Assessment Report of the Inter- 2009. “Greenhouse-Gas Emission Tar- Change, ed. M. Parry, O. F. Canziani, J. governmental Panel on Climate gets for Limiting Global Warming to P. Palutikof, P. J. van der Linden, vaø C. Change. Cambridge, UK: Cambridge 2°C.” Nature 458 (7242): 1158–62. E. Hanson. Cambridge, UK: University Press. Millennium Ecosystem Assessment. 2005. Cambridge University Press. ———. 2007a. Climate Change 2007: Ecosystems and Human Well-Being: Forster, P., V. Ramaswamy, P. Artaxo, T. Synthesis Report. Contribution of Work- Synthesis Report. Washington, DC: PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 100 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 World Resources Institute. Intergovernmental Panel on Climate (5925): 377–80. Mote, T. L. 2007. “Greenland Surface Melt Change, ed. J. T. Houghton, Y . Ding, D. Silverman, J., B. Lazar, L. Cao, K. Caldiera, and Trends 1973–2007: Evidence of a J. Griggs, M. Noguer, P. J. van der Lin- J. Erez. 2009. “Coral Reefs May Start Dis- Large Increase in 2007.” Geophysical den, X. Dai, K. Maskell, and C. A. John- solving When Atmospheric CO2 Doubles.” Research Letters 34 (22): L22507– son. Cambridge, UK: Cambridge Geophysical Research Letters 36 (5): doi:10.1029/2007GL031976. University Press. L05606–doi:10.1029/ 2008GL036282. Parry, M., O. F. Canziani, J. P. Palutikof, Rahmstorf, S. 2007. “A Semi- Empirical Smith, J. B., S. H. Schneider, M. Oppen- and Co-authors. 2007. “Technical Approach to Projecting Future heimer, G. W. Yohe, W. Hare, M. D. Summary.” In Climate Change 2007: Sea-level Rise.” Science 315: 368–70. Mastrandrea, A. Patwardhan, I. Impacts, Adaptation and Vulnerabil- Ramanathan, V., and Y. Feng. 2008. “On Burton, J. Corfee- Morlot, C. H. D. ity. Contribution of Working Group II Avoiding Dangerous Anthropogenic Magadza, H.-M. Füssel, A. B. Pittock, A. to the Fourth Assessment Report of the Interference with the Climate System: Rahman, A. Suarez, and J.- P. van Intergovernmental Panel on Climate Formidable Challenges Ahead.” Ypersele. 2009.“Assessing Dangerous Change, ed. M. Parry, O. F. Canziani, J. Proceedings of the National Academy Climate Change through an Update of P. Palutikof, P. J. van der Linden, vaø C. of Sciences 105 (38): 14245–50. the Intergovern-mental Panel on E. Hanson. Cambridge, UK: Raupach, M. R., G. Marland, P. Ciais, C. Le Climate Change (IPCC) ‘Reasons for Cambridge University Press. Quere, J. G. Canadell, G. Klepper, and concern’.” Proceedings of the National Phillips, O. L., L. E. O. C. Aragao, S. L. Lewis, C. B. Field. 2007. “Global and Regional Academy of Sciences 106 (11): J. B. Fisher, J. Lloyd, G. Lopez-Gonza- Drivers of Accelerating CO2 Emissions.” 4133–37. lez, Y. Malhi, A. Monteagudo, J. Proceedings of the National Academy Steffensen, J. P., K. K. Andersen, M. Bigler, Peacock, C. A. Quesada, G. van der of Sciences 104 (24): 10288–93. H. B. Clausen, D. Dahl-Jensen, H. Heijden, S. Almeida, I. Amaral, L. Rignot, E., vaø P. Kanagaratnam. 2006. Fischer, K. Goto-Azuma, M. Hansson, Arroyo, G. Aymard, T. R. Baker, O. “Changes in the Velocity Structure of S. J. Johnsen, J. Jouzel, V. Masson- Banki, L. Blanc, D. Bonal, P. Brando, J. the Greenland Ice Sheet.” Science 311 Delmotte, T. Popp, S . O. Rasmussen, R. Chave, A. C. A. de Oliveira, N. D. (5763): 986–90. Roth-lisberger, U. Ruth, B. Stauffer, M. Cardozo, C. I. Czimczik, T. R. Sabine, C. L., M. Heiman, P. Artaxo, D. C. L. Siggaard-Andersen, A. E. Svein- Feldpausch, M. A. Freitas, E. Gloor, N. E. Bakker, C.- T. A. Chen, C. B. Field, bjorns-dottir, A. Svensson, vaø J. W. C. Higuchi, E. Jimenez, G. Lloyd, P. Meir, N. Gruber, C. Le Quere, R. G. Prinn, J. White. 2008. “High-Resolution Green- C. Men-doza, A. Morel, D. A. Neill, D. E. Richey, P. Romero- Lankao, J. A. land Ice Core Data Show Abrupt Cli- Nepstad, S. Patino, M. C. Penuela, A. Sathaye, vaø R. Valentini. 2004. “Cur- mate Change Happens in Few Years.” Prieto, F. Ramirez, M. Schwarz, J. rent Status and Past Trends of the Car- Science 321 (5889): 680–84. Silva, M. Sil-veira, A. S. Thomas, H. bon Cycle.” In The Global Carbon Stern, N. 2007. The Economics of Climate Steege, J. Stropp, R. Vasquez, P. Cycle: Integrating Humans, Climate, Change: The Stern Review. Cambridge, Zelazowski, E. A. Davila, S. Andelman, and the Natural World, ed. C. B. Field UK: Cambridge University Press. A. Andrade, K. J. Chao, T. Erwin, A. and M. R. Raupach. Washington, DC: UNEP- WGMS (United Nations Environment Di Fiore, H. Euridice, H. Keeling, T. J. Island Press. Programme–World Glacier Monitoring Killeen, W. F. Laurance, A. P Cruz, N. Schneider von Deimling, T., H. Held, A. Service). 2008. Global Glacier Changes: C. A. Pitman, P. N. Vargas, H. Ganopolski, and S . Rahmstorf. 2006. Facts and Figures. Chatelaine, Switzer- Ramirez-Angulo, A. Rudas, R. Sala- “How Cold Was the Last Glacial Maxi- land: DEWA/GRID- Europe. mao, N. Silva, J. Terborgh, vaø A. Tor- mum?” Geophysical Research Letters Wallack, J. S., and V. Ramanathan. 2009. res-Lezama. 2009. “Drought 33:L14709, doi:10.1029/2006GL026484. “The Other Climate Changers.” Sensitivity of the Amazon Rainforest.” SEG (Scientifc Expert Group on Climate Foreign Affairs 5 (88): 105–13 . Science 323 (5919): 1344–47. Change). 2007. Confronting Climate- Webster, P. J., G. J. Holland, J. A. Curry, vaø Prentice, I. C., G. D. Farquhar, M. J. R. Change: Avoiding the Unmanageable H. R. Chang. 2005. “Changes in Fasham, M. L. Goulden, M. Heimann, and Managing the Unavoidable. Tropical Cyclone Number, Duration, V. J. Jaramillo, H. S. Kheshgi, C. Le Washington, DC: Sigma Xi and the and Inten-sity in a Warming Environ- Quere, R. J. Scholes, vaø D. W. R. Wal- United Nations Foundation.Shanahan, ment.” Science 309 (5742): 1844–46. lace. 2001. “The Carbon Cycle and T. M., J. T. Overpeck, K. J. Anchukaitis, Wilkinson, C., ed. 2008. Status of Coral Atmospheric Carbon Dioxide.” In J. W. Beck, J. E. Cole, D. L. Dettman, J. Reefs of the World 2008. Townsville: Climate Change 2001: The Scientifc A. Peck, C. A. Scholz, and J. W. King. Australian Institute of Marine Science. Basis. Contribution of Working Group 2009. “Atlantic Forcing of Persistent I to the Third Assessment Report of the Drought in West Africa.” Science 324 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Tieâu ñieåm A Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu Khí haäu ñang bieán ñoåi—ñaây laø ñieàu khoâng coøn phaûi baøn caõi. Giôùi khoa hoïc ñaõ ñi ñeán söï ñoàng thuaän raèng theá giôùi ñang trôû neân aám hôn, chuû yeáu laø do caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Theo tuyeân boá cuûa UÛy ban Lieân chính phuû veà Bieán ñoåi khí haäu (IPCC) trong baùo caùo ñaùnh giaù laàn thöù 4: “Söï aám leân cuûa heä khí haäu laø ñieàu khoâng coøn phaûi hoaøi nghi.”1 Trong suoát gaàn 1 trieäu naêm tröôùc Caùch maïng Coâng nghieäp, haøm löôïng khí caùc-boâ-ních (CO2) trong khí quyeån naèm trong khoaûng töø 170 ñeán 280 phaàn trieäu (ppm). Nhöng hieän taïi, con soá naøy ñaõ taêng cao hôn nhieàu —387 ppm—cao hôn caû thôøi ñieåm cao nhaát trong ít nhaát laø 800.000 nghìn naêm qua, vaø coøn tieáp tuïc taêng vôùi toác ñoä nhanh hôn nöõa.2 Trong caùc kòch baûn phaùt thaûi cao, haøm löôïng caùc-boâ-ních ñeán cuoái theá kyû 21 coù theå vöôït quaù nhöõng gì ñaõ töøng xaûy ra treân haønh tinh chuùng ta trong haøng chuïc trieäu naêm qua. Ñieàu 2 trong Coâng öôùc Khung cuûa gia taêng luõ luït, haïn haùn vaø chaùy röøng ôû löôïng, nhöõng haïn cheá trong nguoàn LHQ veà Bieán ñoåi khí haäu ñaõ ñaët ra muïc nhieàu khu vöïc; haïn cheá söï gia taêng tyû leä naêng löôïng nhieân lieäu hoùa thaïch vaø toác tieâu “oån ñònh phaùt thaûi khí nhaø kính ôû töû vong vaø beänh taät do caùc beänh truyeàn ñoä phaùt trieån caùc coâng ngheä naêng löôïng möùc coù theå ngaên ngöøa söï can thieäp nhieãm vaø tieâu chaûy vaø do nhieät ñoä quaù khoâng coù caùc-bon (xem Chöông 4). Maëc nguy hieåm lieân quan ñeán con ngöôøi ñoái cao; traùnh ñöôïc söï tuyeät chuûng cuûa hôn duø möùc nhieät ñoä naøy coù theå taêng khaù vôùi heä khí haäu.”3 Trong phaïm vi ngaên ¼ soá loaøi sinh vaät ñaõ bieát; vaø ngaên ngöøa khieâm toán so vôùi söï bieán ñoäng giöõa caùc ngöøa söï can thieäp “nguy hieåm” nhö ñaõ nhöõng suy giaûm lôùn trong saûn xuaát muøa, nhöng ñieåm cuoái cuûa khoaûng taêng xaùc ñònh trong coâng öôùc naøy, phaùt thaûi löông thöïc toaøn caàu.5 nhieät ñoä seõ töông ñöông vôùi vieäc khí nhaø kính caàn ñöôïc giöõ ôû möùc “cho Nhöng, keå caû khi möùc taêng nhieät ñoä chuyeån töø Oslo sang Madrid. Ñieåm ñaàu pheùp caùc heä sinh thaùi thích öùng moät toaøn caàu ñöôïc oån ñònh ôû 2°C so vôùi thôøi cuûa khoaûng taêng nhieät ñoä seõ töông caùch töï nhieân vôùi bieán ñoåi khí haäu, ñaûm kyø tieàn coâng nghieäp, theá giôùi cuõng vaãn ñöông vôùi tình traïng aám leân ñaõ xaûy ra baûo raèng saûn xuaát löông thöïc khoâng bò seõ thay ñoåi moät caùch ñaùng keå. Traùi ñaát töø ñænh ñieåm cuûa thôøi kyø baêng haø gaàn ñe doïa vaø taïo ñieàu kieän ñeå tieáp tuïc phaùt ñaõ aám leân trung bình 0,8°C keå töø thôøi ñaây nhaát, ñieàu naøy daãn tôùi söï tan chaûy trieån kinh teá moät caùch beàn vöõng.” Tuy kyø tieàn coâng nghieäp, vaø caùc khu vöïc ôû vó cuûa caùc khoái baêng daøy 2 km ôû khu vöïc nhieân, chöa chaéc chuùng ta ñaõ coù theå ñoä cao ñaõ baét ñaàu bò chia reõ veà maët khí Baéc AÂu vaø Baéc Myõ.7 Trong moät vaøi thaäp thöïc hieän ñaày ñuû muïc tieâu naøy vì tình haäu vaø vaên hoùa; caùc taùc ñoäng khaùc seõ trôû kyû tôùi, nhieät ñoä bình quaân toaøn caàu döï traïng aám leân ñaõ coù theå quan saùt roõ raøng neân khoâng theå traùnh khoûi neáu traùi ñaát kieán seõ taêng 0,2–0,3°C moãi thaäp kyû,8 vaø ñöôïc lieân heä vôùi söï gia taêng cuûa caùc tieáp tuïc aám leân. Söï aám leân ôû möùc 2°C seõ toác ñoä thay ñoåi naøy seõ ñaët ra moät gaùnh ñôït haïn haùn, luõ luït, caùc ñôït naéng noùng, gaây ra nhieàu söï kieän thôøi tieát maïnh hôn naëng lôùn vôùi khaû naêng thích öùng cuûa chaùy röøng vaø möa lôùn ñe doïa caùc heä vaø thöôøng xuyeân hôn, nhö caùc ñôït naêng caùc loaøi sinh vaät vaø heä sinh thaùi (xem thoáng töï nhieân vaø con ngöôøi. noùng, taêng aùp löïc nöôùc ôû nhieàu khu vöïc Tieâu ñieåm B veà ña daïng sinh hoïc). Coù nhöõng baèng chöùng chaéc chaén treân theá giôùi, giaûm saûn löôïng löông Vieäc xaùc ñònh “söï can thieäp nguy cho thaáy raèng, naêng löïc cuûa caùc xaõ hoäi thöïc ôû nhieàu khu vöïc nhieät ñôùi; vaø caùc hieåm lieân quan ñeán con ngöôøi” seõ laø vaø heä sinh thaùi ñeå thích öùng vôùi söï aám heä sinh thaùi bò huûy hoaïi, bao goàm moät quyeát ñònh mang tính chính trò, leân treân toaøn caàu ñang ñöôïc thöû thaùch nhöõng thieät haïi lan roäng ôû caùc raïn san khoâng phaûi quyeát ñònh khoa hoïc. Moät moät caùch nghieâm ngaët vôùi möùc taêng hoâ do nhieät ñoä aám leân, vaø tình traïng a- thaäp kyû sau khi Nghò ñònh thö Kyoto ra nhieät ñoä quaù 2°C.4 Neáu theá giôùi coù theå xít hoùa ñaïi döông. ñôøi, chuùng ta baét ñaàu böôùc vaøo giai haïn cheá söï taêng nhieät ñoä do con ngöôøi Tröø phi theá giôùi haønh ñoäng thaät ñoaïn ñaàu tieân phaûi tính ñeám chaët cheõ ôû möùc khoaûng 2°C so vôùi thôøi kyø tieàn nhanh choùng ñeå thay ñoåi con ñöôøng löôïng phaùt thaûi cuûa caùc nöôùc phaùt trieån, coâng nghieäp, chuùng ta coù theå seõ haïn phaùt thaûi, neáu khoâng thì caùc moâ hình vaø theá giôùi ñang ñaøm phaùn moät tieán cheá ñöôïc nhöõng thieät haïi to lôùn do caùc ñaõ döï baùo raèng ñeán naêm 2100, nhieät ñoä trình haønh ñoäng cho caùc thaäp kyû tieáp taûng baêng ôû Greenland vaø Taây Nam Cöïc bình quaân toaøn caàu seõ taêng 2,5–7°C so theo, qua ñoù seõ xaùc ñònh ñöôïc moät caùch tan chaûy vaø khieán cho möïc nöôùc bieån vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp,6 tuøy theo cô baûn, lieäu con chaùu chuùng ta coù ñöôïc daâng cao; ñoàng thôøi coù theå haïn cheá söï khoái löôïng vaø toác ñoä taêng tröôûng naêng thöøa höôûng moät haønh tinh ñaõ oån ñònh PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 86 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 möùc taêng nhieät ñoä xung quanh 2°C hay ñaâu laø möùc ñoä bieán ñoåi khí haäu gaây ñaõ quan saùt ñöôïc cho ñeán nay, boái caûnh phaûi tieáp tuïc chòu ñöïng möùc taêng nhieät nguy hieåm coù theå tuøy thuoäc vaøo aûnh theá giôùi khi möùc taêng nhieät ñoä laø 2°C vaø ñoä cao hôn. Töø “nguy hieåm” bao goàm höôûng cuûa bieán ñoåi khí haäu vôùi caùc heä khi möùc taêng nhieät ñoä laø 5°C hoaëc hôn, moät soá phöông dieän— quy moâ thay ñoåi thoáng töï nhieân vaø con ngöôøi cuõng nhö caùc nguy cô vöôït quaù nhöõng ngöôõng toaøn dieän, toác ñoä thay ñoåi, nguy cô xaûy naêng löïc thích öùng cuûa heä thoáng töï khoâng theå ñaûo ngöôïc, vaø nhöõng thaùch ra thay ñoåi baát ngôø hoaëc ñoät ngoät, vaø nhieân vaø con ngöôøi. Trong phaàn naøy, thöùc neáu muoán haïn cheá möùc taêng nhieät khaû naêng vöôït quaù nhöõng ngöôõng taùc chuùng ta seõ xem xeùt caùch thöùc hoaït ñoä ôû 2°C. haïi khoâng theå ñaûo ngöôïc. Vieäc xaùc ñònh ñoäng cuûa heä khí haäu, nhöõng thay ñoåi Hoäp FA.1 Chu kyø caùc-bon Löôïng caùc-boâ-ních (CO2) trong baàu khí quyeån ñöôïc kieåm soaùt thoâng qua caùc chu kyø hoùa, sinh, ñòa chaát ñeå taùi phaân phoái caùc-bon giöõa caùc ñaïi döông, ñaát ñai, vaät chaát soáng vaø khí quyeån. Hieän taïi baàu khí quyeån ñang chöùa khoaûng 824 tyû taán (Gt) caùc-bon. Toång phaùt thaûi caùc- bon do caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi vaøo naêm 2007 xaáp xæ 9 nghìn tyû taán caùc- bon, trong ñoù 7,7 tyû taán (noùi caùch khaùc laø 28,5 tyû taán CO2) sinh ra töø vieäc ñoát nhieân lieäu hoùa thaïch, vaø phaàn coøn laïi phaùt sinh töø nhöõng thay ñoåi treân beà maët ñaát. (Moät Gt töông ñöông vôùi moät tyû meùt taán. Ñeå chuyeån ñoåi phaùt thaûi caùc-bon vaø caùc doøng caùc-bon thaønh khoái löôïng CO2, chæ caàn nhaân löôïng caùc-bon vôùi 3,67). Hieän nay, haøm löôïng CO2 trong khí quyeån ñang taêng vôùi toác ñoä khoaûng 2 phaàn trieäu (ppm) moãi naêm, töông ñöông Nguoàn: Trích töø IPCC 2007b. vôùi möùc taêng löôïng caùc-bon trong khí quyeån laø 4 tyû taán moãi naêm (noùi caùch khaùc, khoaûng moät nöûa phaùt thaûi CO2 töø möùc. Moät “beå dö thöøa”, theo thuaät ngöõ haäu bieán ñoåi vaø chaùy röøng, saâu beänh nhieân lieäu hoùa thaïch seõ daãn ñeán söï gia ñöôïc söû duïng, chöùa 2,7 tyû taán ñöôïc cho phaù hoaïi, haïn haùn vaø caùc ñôït naéng taêng daøi haïn trong haøm löôïng khí laø keát quaû cuûa söï thay ñoåi trong beà maët noùng xaûy ra thöôøng xuyeân hôn. Neáu quyeån). Phaàn phaùt thaûi CO2 coøn laïi phuû ñaát (gia taêng roøng dieän tích che phuû phaùt thaûi nhieân lieäu hoùa thaïch ñi theo ñöôïc tieáp nhaän vaøo caùc “beå caùc-bon” — röøng nhôø dieän tích troàng röøng vaø taùi con ñöôøng tieáp tuïc-haønh ñoäng-nhö cuõ, nghóa laø ñaïi döông vaø caùc heä sinh thaùi troàng röøng lôùn hôn dieän tích röøng bò chaët söï tieáp nhaän phaùt thaûi ôû caùc röøng vaø heä maët ñaát. Ñaïi döông tieáp nhaän khoaûng 2 phaù) vaø söï gia taêng tieáp nhaän caùc-bon sinh thaùi maët ñaát khaùc coù theå chaäm vaø tyû taán caùc-bon moãi naêm (phaàn cheânh do söï taêng tröôûng cuûa caùc caùnh röøng thaäm chí bò ñaûo ngöôïc, khi ñoù caùc heä leäch giöõa hai con soá 90,6 vaø 92,2 trong treân theá giôùi, xuaát phaùt töø haøm löôïng sinh thaùi naøy coù theå trôû thaønh nguoàn hình veõ, coäng vôùi moät doøng caùc-bon nhoû CO2 cao hôn (ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi phaùt thaûi roøng vaøo cuoái theá kyû, nhö moät töø ñaát ra ñaïi döông). Löôïng tieáp nhaän hieäu öùng phaân boùn CO2). soá moâ hình cho thaáy. Vaø caùc ñaïi döông caùc-bon roøng cuûa caùc ñaïi döông vaø caùc Caùc heä sinh thaùi maët ñaát naém giöõ aám leân cuõng seõ haáp thu CO2 chaäm hôn, heä sinh thaùi maët ñaát (quang hôïp tröø ñi khoaûng 2.300 tyû taán caùc-bon —xaáp xæ do ñoù tyû leä phaùt thaûi töø nhieân lieäu hoùa löôïng caùc-bon ñöôïc hoâ haáp) vaø caùc öôùc 500 tyû taán trong sinh khoái treân maët ñaát thaïch trong baàu khí quyeån seõ lôùn hôn. löôïng phaùt thaûi töø thay ñoåi söû duïng ñaát vaø khoaûng gaáp 3 laàn soá naøy coù trong cuõng nhö ñoát nhieân lieäu hoùa thaïch seõ ñaát. Giaûm chaët phaù röøng laø moät nguyeân Nguoàn: Fischlin vaø nhöõng ngöôøi khaùc khieán cho haøm löôïng trong khí quyeån nhaân quan troïng laøm chaäm toác ñoä taêng 2007; IPCC 2000; IPCC 2001; Canadell vaø cao hôn so vôùi nhöõng gì ñaõ ñöôïc ghi phaùt thaûi. Duø tieán haønh moïi noã löïc ñeå nhöõng ngöôøi khaùc 2007; Houghton 2003; cheùp. Coù veû nhö hieän nay caùc heä sinh taêng tröõ löôïng caùc-bon trong ñaát thì vaãn Prentice vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2001; thaùi maët ñaát ñang phaûi tieáp nhaän quaù luoân luoân toàn taïi caùc thaùch thöùc khi khí Sabine vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2004. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu 87 Caùc heä khí haäu hoaït ñoäng nhö ñoùng goùp tôùi 80% löôïng CO2 phaùt thaûi höôûng laøm maùt cuûa caùc haït phaûn quang theá naøo? moãi naêm, nhöõng thay ñoåi trong söû duïng (ví duï nhö caùc xon khí sun-phaùt) vaø Khí haäu treân Traùi ñaát ñöôïc quyeát ñònh ñaát vaø chaët phaù röøng taïo ra 20% löôïng nhieàu thaäp kyû ñaõ troâi qua ñeå nhieät ñoä bôûi nguoàn naêng löôïng ñeán töø Maët trôøi, phaùt thaûi coøn laïi. Naêm 1950, tyû leä ñoùng ñaïi döông ñaït ñöôïc caân baèng trong khi nguoàn naêng löôïng rôøi khoûi Traùi ñaát goùp cuûa nhieân lieäu hoùa thaïch vaø söû baãy böùc xaï hoàng ngoaïi gia taêng, thì thoâng qua quaù trình böùc xaï, vaø söï trao duïng ñaát vaøo haøm löôïng phaùt thaûi laø nhieät ñoä bình quaân treân toaøn caàu gia ñoåi naêng löôïng giöõa khí quyeån vôùi ñaát nhö nhau; nhöng keå töø ñoù ñeán nay, söû taêng do caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi coù ñai, ñaïi döông, caùc khoái baêng vaø sinh duïng naêng löôïng ñaõ taêng theo heä soá 18. theå ñaõ cao hôn hieän nay 1°C. Do ñoù, chæ vaät. Thaønh phaàn baàu khí quyeån ñaëc bieät Haøm löôïng cuûa caùc khí taïo ra baãy nhieät vôùi möùc gia taêng hieän nay trong haøm quan troïng vì moät soá loaïi khí vaø xon khí khaùc, nhö meâ-tan vaø oâ-xít ni-tô, cuõng ñaõ löôïng caùc khí nhaø kính thì cuõng ñaõ raát (aerosol, nghóa laø caùc haït raát nhoû) aûnh taêng ñaùng keå do ñoát nhieân lieäu hoùa gaàn vôùi cam keát giöõ cho möùc taêng nhieät höôûng ñeán doøng böùc xaï maët trôøi vaøo thaïch, caùc hoaït ñoäng canh taùc vaø coâng ñoä ôû 2°C; neáu vöôït quaù möùc naøy, theá Traùi ñaát vaø böùc xaï hoàng ngoaïi ra khoûi nghieäp, vaø nhöõng thay ñoåi trong söû giôùi coù theå phaûi ñoùn nhaän nhöõng haäu Traùi ñaát. Nöôùc boác hôi, CO2, meâ-tan duïng ñaát (Hình FA.1).9 quaû gaây xaùo troän, thaäm chí “nguy (CH4), oâ-doân (O3), vaø oâ-xít ni-tô (N2O) Moät soá chaát gaây oâ nhieãm do con hieåm”..13 ñeàu laø caùc khí nhaø kính (GHG) toàn taïi ngöôøi ñem ñeán ñaõ laøm cho Traùi ñaát aám leân, trong khi moät soá chaát khaùc laøm cho Nhöõng bieán ñoåi ñaõ quan saùt ñöôïc töï nhieân trong khí quyeån. Caùc khí naøy Traùi ñaát maùt ñi (xem Hình FA.2). Moät cho ñeán nay vaø aûnh höôûng cuûa laøm cho beà maët Traùi ñaát aám leân do soá chaát toàn taïi raát laâu, moät soá khaùc chæ nhöõng hieåu bieát khoa hoïc ñang chuùng ngaên chaën naêng löôïng hoàng toàn taïi trong thôøi gian ngaén. Baèng caùch thay ñoåi cuûa chuùng ta ngoaïi (nhieät) thoaùt ra khoûi Traùi ñaát ñeå vaøo vuõ truï. Hieäu öùng aám leân do haøm taïo ra baãy huùt böùc xaï hoàng ngoaïi, caùc- Hieän nay, caùc aûnh höôûng cuûa bieán ñoåi löôïng töï nhieân cuûa caùc loaïi khí naøy boâ-ních, oâ-xít ni-tô vaø ha-lo caùc-bon10 khí haäu töø giöõa theá kyû 19 ñaõ khaù roõ raøng ñöôïc goïi laø “hieäu öùng nhaø kính töï laøm cho Traùi ñaát aám leân, vaø do haøm qua nhöõng quan saùt cho thaáy nhieät ñoä nhieân”. Hieäu öùng naøy laøm cho theá giôùi löôïng taêng leân cuûa caùc loaïi khí naøy coù trung bình cuûa khoâng khí vaø ñaïi döông aám hôn khoaûng 33°C so vôùi khi khoâng theå toàn taïi trong nhieàu theá kyû, neân taùc ñaõ taêng; baêng tuyeát treân khaép theá giôùi coù hieäu öùng, vaø giöõ cho phaàn lôùn nöôùc ñoäng aám leân seõ gaây ra söï bieán ñoåi daøi tan chaûy ngaøy caøng nhieàu, nhaát laø ôû khu treân theá giôùi ôû trong theå loûng, ñoàng thôøi haïn trong ñieàu kieän khí haäu. Traùi laïi, vöïc Baéc Cöïc vaø Greenland (xem Hình taïo ñieàu kieän cho söï soáng toàn taïi töø taùc ñoäng aám leân cuûa phaùt thaûi meâ-tan FA.4); ñoàng thôøi möïc nöôùc bieån treân ñöôøng xích ñaïo cho ñeán gaàn hai cöïc. chæ toàn taïi trong vaøi thaäp kyû, vaø aûnh toaøn caàu ñang gia taêng. Nhöõng ngaøy Caùc loaïi khí thoaùt ra töø caùc hoaït höôûng khí haäu cuûa caùc xon khí laïnh, ñeâm laïnh, vaø söông giaù ít xuaát hieän ñoäng cuûa con ngöôøi ñaõ laøm taêng ñaùng (aerosol)—coù theå taïo ra caùc baãy nhieät hôn, trong khi taàn suaát xuaát hieän vaø keå hieäu öùng nhaø kính töï nhieân. Haøm nhö caùc-bon ñen (xuùt) hoaëc giaûm nhieät nhieät ñoä cuûa caùc ñôït naéng noùng ngaøy löôïng caùc-boâ-ních bình quaân trong khí nhö caùc sun-phaùt phaûn quang11—chæ caøng taêng. Caû luõ luït vaø haïn haùn ñeàu xaûy quyeån toaøn caàu ñaõ taêng leân raát nhieàu toàn taïi töø vaøi ngaøy ñeán vaøi tuaàn.12 Do ñoù, ra thöôøng xuyeân hôn.14 Caùc khu vöïc keå töø ñaàu thôøi kyø Caùch maïng Coâng maëc duø phaùt thaûi CO2 töø ñoát than seõ naèm saâu trong caùc luïc ñòa coù xu höôùng nghieäp, ñaëc bieät laø trong voøng 50 naêm giaûm nhieàu trong caùc thaäp kyû tôùi, vaø do khoâ haïn daàn, maëc duø toång löôïng möa qua. Trong theá kyû 20, haøm löôïng CO2 ñoù seõ giaûm bôùt tình traïng aám leân trong taêng. Treân toaøn caàu, löôïng möa ñaõ gia ñaõ taêng töø khoaûng 280 ppm ñeán 387 daøi haïn, nhöng söï suy giaûm hieäu öùng taêng do chu kyø nöôùc cuûa haønh tinh ñöôïc ppm—töùc laø gaàn 40%—chuû yeáu laø do laøm maùt ñi keøm vôùi phaùt thaûi sun-phua ñaåy nhanh vì nhieät ñoä taêng, nhöng traùi tình traïng ñoát caùc nhieân lieäu hoùa thaïch chuû yeáu phaùt sinh do ñoát than seõ coù theå laïi, khu vöïc Sahel vaø Ñòa Trung Haûi ñaõ döïa vaøo caùc-bon, vaø ôû möùc ñoä nhoû hôn, daãn ñeán söï taêng nhieät ñoä khoaûng 0,5°C. chöùng kieán nhieàu ñôït haïn haùn nghieâm do tình traïng chaët phaù röøng vaø thay ñoåi Möùc nhieät ñoä ngaøy nay ñaõ cao hôn troïng hôn vaø xaûy ra thöôøng xuyeân hôn. söû duïng ñaát (xem Hoäp FA.1). Vieäc ñoát 0,8°C so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp Möa lôùn vaø luõ luït trôû neân phoå bieán hôn, than, daàu vaø khí töï nhieân hieän nay (xem Hình FA.3). Neáu khoâng coù aûnh vaø coù baèng chöùng cho thaáy möùc ñoä PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 88 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hình FA.1 Phaùt thaûi khí nhaø kính treân toaøn caàu ñaõ vaø ñang gia taêng Nguoàn: Ñöôïc taùi hieän bôûi Barker vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. Chuù thích: Hình veõ naøy moâ taû caùc nguoàn vaø toác ñoä gia taêng moät soá loaïi khí nhaø kính toàn taïi trong trung haïn vaø daøi haïn. Nhieân lieäu hoùa thaïch vaø thay ñoåi söû duïng ñaát laø nhöõng nguoàn chính taïo ra CO2, trong khi ñoù hai ngaønh naêng löôïng vaø noâng nghieäp gaàn nhö ñoùng goùp nhö nhau trong vieäc taïo ra phaùt thaûi CH4. N2O chuû yeáu phaùt sinh töø noâng nghieäp. Caùc khí nhaø kính boå sung khoâng ñöôïc ñöa vaøo hình veõ naøy goàm coù caùc-bon ñen (xuùt), oâ-doân ôû taàng ñoái löu, vaø caùc ha-lo caùc-bon. Vieäc so saùnh phaùt thaûi töông ñöông cuûa caùc loaïi khí nhaø kính döïa treân Tieàm naêng AÁm leân cuûa Toaøn caàu trong 100 naêm, xem chuù thích soá 9 ñeå ñöôïc giaûi thích roõ hôn. nghieâm troïng cuûa caùc côn baõo vaø loác toá 0,5°C chæ trong voøng 30 naêm qua.16 ÔÛ taàng ñoái löu vaø loác toá nhieät ñôùi. nhieät ñôùi cuõng ñaõ gia taêng.15 caùc vó ñoä thaáp—caùc vuøng gaàn xích ñaïo— Khaû naêng phuïc hoài cuûa nhieàu heä Nhöõng taùc ñoäng naøy khoâng ñöôïc tyû leä naêng löôïng hoàng ngoaïi bò baãy vaø sinh thaùi coù khaû naêng bò vöôït quaù trong phaân boå ñoàng ñeàu treân toaøn caàu (xem boác hôi seõ gia taêng vaø haïn cheá tình traïng nhöõng thaäp kyû tôùi do söï keát hôïp giöõa Baûn ñoà FA.1). Theo döï kieán, nhieät ñoä seõ aám leân, nhöng ñoàng thôøi laïi laøm taêng caùc aûnh höôûng cuûa bieán ñoåi khí haäu thay ñoåi nhieàu hôn ôû caùc cöïc, vôùi moät soá löôïng boác hôi vaø bieán thaønh caùc traän cuøng caùc aùp löïc khaùc, nhö suy thoaùi moâi vuøng ôû Baéc Cöïc ñaõ taêng nhieät ñoä theâm möa lôùn hôn xuaát phaùt töø caùc côn baõo ôû tröôøng soáng cuûa sinh vaät, caùc loaøi sinh PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu 89 Hình FA.2 Caùc nhaân toá chính aûnh höôûng ñeán khí haäu keå töø cuoäc Caùch maïng Coâng vaät xaâm laán, vaø oâ nhieãm nöôùc vaø khoâng khí. Coù theå döï baùo caùc thay ñoåi lôùn trong caùc heä sinh thaùi khi bieán ñoåi khí haäu laøm thay ñoåi caùc khu vöïc ñòa lyù lyù töôûng cuûa caùc loaøi ñoäng thöïc vaät. Saûn löôïng noâng nghieäp, laâm nghieäp vaø ngö nghieäp seõ bò aûnh höôûng, cuõng nhö caùc dòch vuï sinh thaùi khaùc.17 Ñaõ coù 20.000 boä döõ lieäu cho thaáy moät soá lôùn caùc loaøi sinh vaät ñang treân ñöôøng di chuyeån, trung bình khoaûng 6km moãi thaäp kyû höôùng tôùi caùc cöïc hoaëc 6m moãi thaäp kyû höôùng leân nuùi do aûnh höôûng roõ raøng cuûa söï gia taêng nhieät ñoä.18 Nhöõng thay ñoåi nhanh choùng naøy daãn tôùi söï baát caân xöùng trong caùc quan heä giöõa keû saên moài vôùi con moài ñaõ ñöôïc thieát laäp töø laâu nay, vì moät soá loaøi ñeán quaù sôùm hoaëc quaù chaäm neân khoù coù theå tìm ñöôïc nhöõng nguoàn thöùc aên truyeàn thoáng cuûa chuùng. Trong hai möôi naêm qua, hieåu bieát cuûa chuùng ta veà khoa hoïc bieán ñoåi khí haäu Nguoàn: trích töø Karl, Melillo, vaø Peterson 2009. ñaõ coù nhöõng tieán boä lôùn. Ví duï nhö, naêm Chuù thích: Hình veõ treân cho thaáy möùc ñoä taùc ñoäng aám leân (caùc thanh maøu vaøng cam) hoaëc taùc ñoäng laøm maùt (caùc thanh maøu xanh 1995, IPCC ñaõ keá t luaä n: “Keá t quaû caâ n nhaé c nöôùc bieån) maø caùc nhaân toá khaùc nhau taïo ra ñoái vôùi khí haäu Traùi ñaát keå töø ñaàu thôøi kyø coâng nghieäp (töø khoaûng naêm 1750 ñeán nay). Keát quaû ñöôïc tính baèng ñôn vò oaùt/m2. Khoái treân cuøng bao goàm taát caû caùc nhaân toá chính do con ngöôøi taïo ra, khoái tieáp theo bao kyõ caùc baèng chöùng cho thaáy aûnh höôûng roõ goàm Maët trôøi vôùi vai troø laø yeáu toá töï nhaân chính vaø duy nhaát coù aûnh höôûng laâu daøi ñeán khí haäu. Hieäu öùng laøm maùt cuûa caùc ngoïn nuùi reät cuûa con ngöôøi ñoái vôùi khí haäu toaøn löûa cuõng raát töï nhieân nhöng töông ñoái ngaén nguûi (khoaûng 2 ñeán 3 naêm), do ñoù khoâng ñöôïc ñöa vaøo hình veõ naøy. Khoái döôùi cuøng trong hình veõ cho bieát hieäu öùng roøng (taùc ñoäng aám leân tröø ñi taùc ñoäng laøm maùt) töø caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi laø taùc ñoäng aám leân caàu.”19 Naêm 2001, IPCC keát luaän: “Coù vaø taùc ñoäng naøy ôû möùc ñoä maïnh. Caùc ñöôøng keû maûnh treân moãi thanh cho bieát öôùc löôïng khoaûng chöa chaéc chaén. nhöõng baèng chöùng môùi maïnh hôn cho thaáy chuû yeáu tình traïng aám leân ñaõ quan Hình FA.3 Nhieät ñoä bình quaân haøng naêm vaø haøm löôïng CO2 toaøn caàu tieáp tuïc taêng, 1880–2007 saùt ñöôïc trong 50 naêm qua coù nguyeân nhaân töø caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi.” 20 Saùu naêm sau ñoù, naêm 2007, IPCC keát luaän: “Söï aám leân trong heä khí haäu laø ñieàu khoâng coøn phaûi nghi ngôø. Raát coù khaû naêng phaàn lôùn söï gia taêng nhieät ñoä bình quaân treân toaøn caàu coù nguyeân nhaân töø söï taêng haøm löôïng khí nhaø kính xuaát phaùt töø caùc hoaï t ñoä ng lieâ n quan tôù i con ngöôø i ñaõ quan saùt ñöôïc.”21 Naêm 2001 vaø 2007, coäng ñoàng khoa hoïc ñaõ toång keát nhöõng hieåu bieát toát nhaát veà taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu Nguoàn: trích töø Karl, Melillo, vaø Peterson 2009. Chuù thích: Caùc thanh maøu vaøng cam cho thaáy nhieät ñoä ñaõ vöôït quaù möùc bình quaân cuûa giai ñoaïn 1901–2000, caùc thanh maøu xanh hoaëc nhöõng nguyeân nhaân ñaùng lo ngaïi bieåu hieän nhieät ñoä döôùi möùc nhieät ñoä bình quaân. Ñöôøng keû maøu xanh laù caây cho thaáy haøm löôïng CO2 taêng leân. Maëc duø xu höôùng veà 5 phöông dieän: caùc loaøi sinh vaät /heä aám leân treân toaøn caàu laø roõ raøng trong daøi haïn, nhöng moãi naêm seõ khoâng coù söï taêng nhieät ñoä roõ reät so vôùi naêm tröôùc, vaø moät soá naêm seõ coù söï thay ñoåi nhieät ñoä lôùn hôn so vôùi caùc naêm khaùc. Nhöõng dao ñoäng nhieät ñoä töø naêm naøy sang naêm khaùc coù theå quy sinh thaùi ñoäc ñaùo bò ñe doïa, caùc söï kieän veà nguyeân nhaân laø caùc quaù trình töï nhieân, nhö hieäu öùng El Ni#os, La Ni#as, vaø söï phun traøo nuùi löûa. cöïc ñoan, söï lan roäng cuûa caùc taùc ñoäng, PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 90 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hình FA.4 Caùc taûng baêng ôû Grôn-len ñang tan phoùng moät löôïng lôùn khí meâ-tan, seõ trôû neân lôùn hôn neáu theá giôùi aám theâm 2°C nöõa so vôùi ngaøy nay. Keå töø khi baùo caùo ñaùnh giaù laàn thöù tö cuûa IPCC ñöôïc hoaøn thaønh vaøo naêm 2007, thoâng tin môùi ñaõ giuùp naâng cao hieåu bieát khoa hoïc. Thoâng tin naøy bao goàm nhöõng quan saùt caäp nhaät veà thay ñoåi gaàn ñaây trong khí haäu, lieân heä toát hôn giöõa hieän töôïng bieán ñoåi khí haäu quan saùt ñöôïc vôùi caùc nhaân toá töï nhieân vaø con ngöôøi, taêng cöôøng hieåu bieát veà söï hoài tieáp cuûa chu kyø caùc-bon, vaø caùc döï baùo môùi veà nhöõng thay ñoåi trong töông lai lieân quan ñeán caùc söï kieän thôøi tieát cöïc ñoan vaø tieàm naêng bieán ñoåi mang tính thaûm hoïa.22 Nhieàu nguy cô ñang ñöôïc ñaùnh giaù laø seõ lôùn hôn so vôùi chuùng ta töøng nghó, nhaát laø nguy cô möïc nöôùc bieån daâng cao trong theá kyû naøy vaø söï gia taêng cuûa caùc söï kieän thôøi tieát cöïc ñoan. Nhöõng thay ñoåi trong töông lai neáu nhieät ñoä taêng quaù 2°C Caùc taùc ñoäng vaät lyù cuûa bieán ñoåi khí haäu trong töông lai ñoái vôùi con ngöôøi vaø moâi tröôøng bao goàm aùp löïc ñeán caùc heä sinh thaùi vaø thaäm chí laø söï suïp ñoå cuûa caùc heä sinh thaùi, toån thaát ña daïng sinh hoïc, thay ñoåi thôøi gian vuï muøa, xoùi lôû bôø Nguoàn: Khoái treân cuøng: trích daãn töø ACIA 2005 vaø Vieän Hôïp taùc Khoa hoïc Moâi tröôøng (CIRES), http://cires.colorado.edu/steffen/green- bieån, nhieãm maën taàng nöôùc ngaàm, tan land/melt2005/ (truy caäp thaùng 7/2009). Khoái döôùi cuøng: söû duïng cuûa Mote 2007. Chuù thích: Caùc vuøng maøu vaøng cam treân baûn ñoà Grôn-len cho bieát dieän tích baêng tan vaøo muøa heø, vaø dieän tích naøy ñaõ taêng ñaùng baêng giaù vónh cöûu, a-xít hoùa ñaïi keå trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Trong naêm 2007, chuùng ta ñaõ maát theâm 10% khoái löôïng baêng so vôùi naêm 2005. Sô ñoà thanh naøy döông,23 vaø bieán ñoåi haøng loaït caùc loaøi cho thaáy raèng, maëc duø dieän tích baêng bao phuû bieán ñoäng haøng naêm nhöng nhöõng toån thaát lôùn ñaõ xaûy ra trong hôn moät thaäp kyû. saâu beänh vaø beänh taät. Nhöõng taùc ñoäng toång taùc ñoäng kinh teá, vaø söï giaùn ñoaïn ñoû sang gaàn hôn vôùi ñöôøng baèng 0 bieåu naøy ñöôïc chæ ra ôû nhieàu möùc nhieät ñoä ôû quy moâ lôùn. Trong caùc bieåu ñoà moâ taû hieän caùc söï kieän cöïc ñoaïn —nghóa laø, ôû vaø khu vöïc khaùc nhau treân theá giôùi “than chaùy ñöôïm hôn”, ñoä ñaäm cuûa nhieät ñoä bình quaân hieän taïi treân toaøn trong Hình veõ FA.6. maøu ñoû theå hieän möùc ñoä ñaùng lo ngaïi caàu, caùc söï kieän cöïc ñoan ñaõ baét ñaàu Caùc aûnh höôûng vaät lyù cuûa bieán ñoåi cuûa hieäu öùng coù lieân quan (xem Hình taêng. So saùnh hai coät E cho thaáy, nguy khí haäu trong töông lai seõ coù nhieàu taùc FA.5). So saùnh coät B ôû beân traùi vaø caùc cô ñe doïa töø caùc söï kieän gaây xaùo troän, ví ñoäng khaùc nhau ñoái vôùi con ngöôøi vaø baûng ôû beân phaûi cho thaáy, söï thay ñoåi veà duï nhö thay ñoåi trong heä phaân phoái moâi tröôøng ôû caùc möùc gia taêng nhieät ñoä caùc thoâng tin toát nhaát coù töø naêm 2001 vaønh ñai nhieät ñaïi döông hoaëc thaûm vaø khu vöïc khaùc nhau (xem Hình FA.6). ñeán 2007 ñaõ dòch chuyeån vuøng toâ maøu hoïa tan chaûy baêng tuyeát ôû Baéc Cöïc giaûi Neáu nhieät ñoä taêng 2°C so vôùi thôøi kyø PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Baûn ñoà FA.1 Söï bieán ñoäng mang tính khu vöïc trong caùc xu höôùng khí haäu toaøn caàu trong 30 naêm qua Nguoàn: Vieän Nghieân cöùu Khoâng gian Goddard, http://data.giss.nasa.gov/cgibin/gistemp/do_nmap.py?year_last=2009&month_last=07&sat=4&sst=1&type=anoms&mean_gen=07&year1=1990 &year2=2008&base1=1951&base2=1980&rdius=1200&pol=reg (truy caäp thaùng 7/2009). Chuù thích: caùc maøu vaøng, vaøng cam vaø ñoû bieåu dieãn möùc gia taêng bình quaân trong nhieät ñoä (0C) töø naêm 1980 ñeán nay so vôùi 3 thaäp kyû tröôùc ñoù. Möùc taêng nhieät ñoä lôùn nhaát ôû caùc vó ñoä cao, nhaát laø ôû Baéc baùn caàu. Nguoàn: Vieän Nghieân cöùu khoâng gian Goddard, http://data.giss.nasa.gov/cgi-in/precipcru/do_PRCmap.py?type=1&mean_gen=0112&year1=1980&year2=2000&base1=1951&base2=1980 (truy caäp thaùng 5/2009). Chuù thích: Maøu cam theå hieän löôïng möa giảm theo ñôn vò mm/ngaøy; maøu xanh theå hieän löôïng möa tăng töø naêm 1980 ñeán nay so vôùi ba thaäp kyû tröôùc ñaây. Tình traïng khoâ haïn nghieâm troïng nhaát ôû caùc khu vöïc saâu trong luïc ñòa, trong khi caùc traän möa ôû nhieàu vuøng duyeân caøng ngaøy caøng lôùn hôn. Söï thay ñoåi veà ñòa lyù trong phaân boá möa coù taùc ñoäng nghieâm troïng ñeán noâng nghieäp. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 92 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hình FA.5 Than chaùy ñöôïm hôn: Ñaùnh giaù caùc nguy cô vaø thieät haïi taêng töø naêm 2001 ñeán 2007 Nguoàn: Trích laïi cuûa Smith vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. Chuù thích: Con soá naøy cho bieát caùc nguy cô töø bieán ñoåi khí haäu, nhö moâ taû trong naêm 2001 (beân traùi) so vôùi döõ lieäu caäp nhaät (beân phaûi). Caùc haäu quaû bieán ñoåi khí haäu ñöôïc moâ taû qua caùc thanh vaø söï gia taêng nhieät ñoä trung bình toaøn caàu (oC) so vôùi ngaøy nay (0 ñeán 5 ñoä). Moãi coät töông öùng vôùi moät loaïi taùc ñoäng cuï theå. Ví duï “caùc heä thoáng coù tính duy nhaát vaø ñang bò ñe doïa”, ví duï nhö caùc ñoàng coû ôû daõy An-pô hoaëc heä sinh thaùi cöïc baéc, laø nhöõng heä thoáng deã bò toån thöông nhaát (ñöôïc minh hoïa theo saéc thaùi maøu saéc ôû coät A), nôi maø chæ moät thay ñoåi nhoû veà nhieät ñoä cuõng coù theå daãn ñeán toån thaát to lôùn. Heä thoáng maøu saéc ñi töø maøu vaøng ñeán maøu ñoû ñeå theå hieän möùc ñoä taêng nguy cô. Töø naêm 1900 ñeán naêm 2000, nhieät ñoä trung bình toaøn caàu ñaõ taêng khoaûng ~0,6oC (vaø gaàn 0,2oC trong thaäp kyû sau ñoù) vaø ñaõ gaây ra moät soá taùc ñoäng. Keå töø naêm 2001, nguy cô thieät haïi ñöôïc ñaùnh giaù ñaõ taêng, thaäm chí khi nhieät ñoä chæ cao hôn 1oC so vôùi ngaøy nay, hoaëc cao hôn toång coäng 2oC so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp. tieàn coâng nghieäp, nguoàn nöôùc saün coù seõ phaûi chòu ñöïng aùp löïc nhieät lôùn hôn, vaø suy dinh döôõng gia taêng cuõng nhö caùc giaûm vôùi 0,4–1,7 tyû ngöôøi ôû caùc vó ñoä caùc vuøng duyeân haûi seõ bò ngaäp luõ beänh tieâu chaûy, hoâ haáp vaø tim maïch seõ giöõa vaø vó ñoä thaáp hôn thuoäc khu vöïc thöôøng xuyeân hôn.25 taïo ra gaùnh naëng voâ cuøng lôùn ñoái vôùi caùc baùn khoâ haïn. Nhöõng khu vöïc bò thieáu Ñieàu gì seõ xaûy ra neáu nhieät ñoä taêng heä thoáng y teá.26 Caùc heä sinh thaùi maët ñaát nöôùc nghieâm troïng chuû yeáu seõ naèm ôû hôn 5°C so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp? ñang laø caùc beå caùc-bon (nôi tröõ caùc-bon) chaâu Phi vaø chaâu AÙ. ÔÛ möùc nhieät ñoä cao Khoaûng 3 tyû ngöôøi nöõa seõ phaûi chòu seõ bieán thaønh nguoàn caùc-bon; duø raèng hôn, haàu heát caùc raïn san hoâ seõ cheát nhöõng aùp löïc veà nöôùc, haàu heát san hoâ caùc-bon naøy coù ñöôïc giaûi phoùng ra ngoaøi (xem Hoäp FA.2), vaø moät soá caây troàng, seõ cheát, khoaûng 50% caùc loaøi sinh vaät thaønh caùc-boâ-ních hay meâ-tan thì chuùng nhaát laø nguõ coác, coù theå khoâng phaùt trieån treân theá giôùi cuoái cuøng seõ bò tuyeät cuõng seõ ñaåy nhanh quaù trình aám leân ñöôïc trong ñieàu kieän khí haäu ñaõ thay chuûng, naêng suaát caây troàng ôû caùc vuøng treân toaøn caàu.27 Nhieàu quoác ñaûo nhoû vaø ñoåi, nhaát laø ôû nhöõng vó ñoä thaáp. Khoaûng oân ñôùi cuõng nhö nhieät ñôùi ñeàu giaûm vuøng ñoàng baèng duyeân haûi seõ bò ngaäp ¼ caùc loaøi ñoäng thöïc vaät coù theå phaûi ñoái suùt, khoaûng 30% caùc vuøng ñaát öôùt ven bôûi soùng coàn do baõo vaø möïc nöôùc bieån maët vôùi nguy cô tuyeät chuûng lôùn hôn bieån bò ngaäp, theá giôùi seõ thaáy möïc nöôùc daâng khi caùc khoái baêng lôùn tan, caùch (xem Tieâu ñieåm B).24 Caùc coäng ñoàng seõ bieån daâng theâm haøng meùt, vaø tình traïng soáng truyeàn thoáng cuûa nhöõng ngöôøi PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu 93 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 94 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hoäp FA.2 Söùc khoûe cuûa ñaïi döông: Caùc raïn san hoâ vaø a-xít hoùa ñaïi döông Caùc ñaïi döông seõ bò a-xít hoùa trong caùc chöùng hieän coù, hoaøn toaøn chöa chaéc taêng nhieät ñoä trong thôøi gian gaàn ñaây. thaäp kyû vaø theá kyû saép tôùi do aûnh höôûng chaén ñöôïc lieäu caùc loaøi sinh vaät vaø heä Nhieät ñoä beà maët nöôùc bieån taêng taïo ra hoùa hoïc tröïc tieáp töø söï gia taêng haøm sinh thaùi bieån coù theå thích nghi vôùi khí aùp löïc ñoái vôùi san hoâ vaø gaây ra hieän löôïng CO2 khí quyeån. Söï haáp thu haäu hay tieán hoùa ñeå öùng phoù vôùi nhöõng töôïng san hoâ loä xöông traéng (caùc taûo khoaûng 1/3 khí thaûi CO2 do con ngöôøi thay ñoåi nhanh choùng nhö vaäy trong ñaëc coäng sinh bò thieät haïi hoaëc cheát), cuoái taïo ra trong 200 naêm trôû laïi ñaây ñaõ laøm tính hoùa hoïc cuûa ñaïi döông hay khoâng. cuøng laø san hoâ cheát ôû dieän roäng. Moät giaûm 0,1 ñôn vò ñoä pH cuûa beà maët nöôùc Trong giai ñoaïn naøy, nghieân cöùu veà taùc “ñieåm buøng phaùt” sinh thaùi coù leõ seõ xaûy bieån pH, ñoä a-xít hoaëc kieàm, ñöôïc ño ñoäng do haøm löôïng cao cuûa CO2 trong ra ôû nhieàu vuøng neáu nhieät ñoä ñaïi döông baèng thöôùc ño loâ-ga-rít, vaø cöù giaûm 0,1 caùc ñaïi döông môùi chæ ñang baét ñaàu. taêng quaù 2oC so vôùi thôøi kyø tieàn coâng ñôn vò ñoä pH coù nghóa laø ñoä a-xít cuûa ñaïi Nhöng vôùi caùc raïn san hoâ, caùc aûnh nghieäp, ñaëc bieät laø khi söï a-xít hoùa ñaïi döông taêng 30%). Theo döï baùo, nöôùc höôûng xaáu ñaõ khaù roõ raøng. San hoâ naèm döông laøm giaûm haøm löôïng caùc-boâ-naùt beà maët ñaïi döông trong voøng 100 naêm trong soá nhöõng heä sinh thaùi bieån deã bò vaø kìm haõm söï phaùt trieån cuûa raïn san tôùi seõ giaûm khoaûng 0,3 ñeán 0,5 ñôn vò toån thöông nhaát bôûi söï bieán ñoåi khí haäu hoâ. Moät khi san hoâ ñaõ cheát, caùc taûo lôùn ñoä, vaø khieán cho ñaïi döông coù tính a-xít vaø thaønh phaàn khí quyeån, vaø chuùng bò seõ xaâm chieám raïn vaø ngaên chaën söï taùi hôn so vôùi haøng chuïc trieäu naêm tröôùc ñe doïa bôûi söï keát hôïp giöõa caùc taùc ñoäng sinh vaø phaùt trieån trôû laïi cuûa san hoâ. pH.a Moät trong nhöõng aûnh höôûng quan cuûa con ngöôøi vôùi nhöõng bieán ñoåi khí Quaûn lyù yeáu keùm coù theå laøm cho nhöõng troïng nhaát töø söï thay ñoåi tính a-xít cuûa haäu treân toaøn caàu. Söï toån thaát cuûa caùc yeáu toá naøy maïnh leân, ví duï nhö ñaùnh baét ñaïi döông, ñoù laø noù coù theå khieán cho raïn san hoâ seõ aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán quaù nhieàu caùc loaøi caù aên coû ôû raïn san nhieàu sinh vaät vaø ñoäng vaät quang hôïp ôû haøng trieäu ngöôøi. Caùc raïn san hoâ duø ôû hoâ seõ khieán cho caùc taûo lôùn trôû neân quaù bieån, nhö san hoâ, caùc ñoäng vaät hai vuøng nhieät ñôùi hay vuøng nöôùc laïnh saâu nhieàu, vaø doøng chaûy dinh döôõng beà maët maûnh voû, vaø moät soá loaøi phuø du bò maát ñeàu laø nhöõng trung taâm ña daïng sinh cuõng nhö boài laéng do söï chaët phaù röøng can-xi caùc-boâ-naùt trong voû vaø xöông. hoïc cuûa toaøn caàu. Chuùng cung caáp vaø caùc taäp quaùn noâng nghieäp khoâng toát Quaù trình “can-xi hoùa” seõ bò kìm haõm do haøng hoùa vaø dòch vuï trò giaù khoaûng 375 seõ thuùc ñaåy söï taêng tröôûng cuûa caùc loaïi nöôùc coù tính a-xít nhieàu hôn. Moät soá tyû ñoâ-la moãi naêm cho gaàn 500 trieäu taûo to, gaây theâm toån thaát cho san hoâ. trong nhöõng hình thaùi soáng phong phuù ngöôøi. Khoaûng 30 trieäu ngöôøi ngheøo nhaát seõ bò aûnh höôûng, ñoù laø caùc sinh vaät nhaát treân theá giôùi leä thuoäc tröïc tieáp vaøo Nguoàn: Barange vaø Perry 2008; Doney phuø du, chuùng voán laø cô sôû ñeå taïo ra caùc heä sinh thaùi raïn san hoâ ñeå coù nguoàn 2006; Fabry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; chuoãi thöùc aên ôû bieån vaø laø nguoàn thöïc löông thöïc thöïc phaåm cho cuoäc soáng. Wilkinson 2008. phaåm chính cho caùc loaøi caù vaø ñoäng vaät Hieän taïi, caùc raïn san hoâ ñang bò ñaåy a. Tuyeân boá Moâ-na-coâ, http://ioc3.un- coù vuù ôû ñaïi döông. Töø nhöõng baèng ñeán giôùi haïn nhieät cuûa chuùng do söï gia esco.org/oanet/Symposium2008/Mona- coDeclaration.pdf (truy caäp thaùng 5/2009). daân ôû vuøng Baéc Cöïc seõ khoâng coøn khi laøm nguyeân nhaân ñeå yeâu caàu chôø cho Vöôït quaù caùc ngöôõng? lôùp baêng ôû bieån bieán maát. ñeán khi coù ñuû baèng chöùng hôn môùi tieán Nhöõng taùc ñoäng naøy chöa naém baét ñaày Nhöõng baèng chöùng gaàn ñaây cho haønh haønh ñoäng kieåm soaùt khí haäu, ñuû xaùc suaát vaø tính baát ñònh cuûa söï gia thaáy söï toån thaát lôùp baêng ôû bieån, tan nhöng nhöõng söï kieän baát ngôø gaàn ñaây taêng caùc söï kieän cöïc ñoan, hoaëc thaäm chaûy caùc khoái baêng ôû Greenland vaø ñeàu chöùng toû raèng söï khoâng chaéc chaén chí chöa xaùc ñònh ñöôïc ngöôõng cuûa caùc Nam Cöïc, möïc nöôùc bieån daâng vaø söï coù theå ñi theo höôùng khaùc vaø keát quaû söï kieän thaûm hoïa khoâng theå ñaûo ngöôïc. tan chaûy baêng giaù vónh cöûu cuõng nhö cuoái cuøng coøn coù theå xaáu hôn nhöõng gì Maëc duø bieán ñoåi khí haäu thöôøng ñöôïc caùc baêng haø nuùi ñang dieãn ra nhanh döï kieán. Nhö ñaõ nhaán maïnh ôû phaàn xaùc ñònh laø söï gia taêng daàn daàn nhieät hôn so vôùi döï kieán trong baùo caùo cuûa toång quan vaø chöông 1, söï toàn taïi cuûa ñoä trung bình toaøn caàu, nhöng böùc IPCC naêm 2007. 28 Caùc phaân tích môùi nhieàu khaû naêng chöa chaéc chaén chính tranh naøy chöa ñuû vaø coù theå daãn ñeán cho thaáy, haïn haùn ôû Taây Phi29 vaø tình laø söï ñaûm baûo cho caùch tieáp caän thaän hieåu nhaàm theo ít nhaát laø hai caùch. traïng khoâ haïn ôû röøng nhieät ñôùi A-ma- troïng ñoái vôùi bieán ñoåi khí haäu, xeùt ñeán Tröôùc heát, caùc ghi cheùp lòch söû vaø khí doân30 coù nhieàu khaû naêng xaûy ra hôn so tính chaát khoâng theå ñaûo ngöôïc cuûa caùc haäu ñòa chaát (coå khí haäu) ñeàu cho thaáy vôùi suy nghó tröôùc ñaây.31 taùc ñoäng vaø tính ì cuûa heä khí haäu, cô sôû raèng nhöõng thay ñoåi döï kieán trong ñieàu Maëc duø söï khoâng chaéc chaén cuûa caùc haï taàng, thay theá coâng ngheä cuõng nhö kieän khí haäu coù theå xaûy ra nhö nhöõng keát quaû khoa hoïc thöôøng ñöôïc ñöa ra caùc heä thoáng kinh teá xaõ hoäi. böôùc nhaûy vaø chuyeån ñoåi ñoät ngoät, thay PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu 95 vì daàn daàn. Nhö ñaõ ñeà caäp, caùc khoái coù theå coù söï chuyeån ñoåi trong ñöôøng ñi khaû naêng chaïm ñeán möùc 4°C. baêng ôû Greenland vaø Taây Nam Cöïc ñaëc cuûa baõo, hoaëc gia taêng möùc ñoä nghieâm Moät caùch tö duy chaéc chaén hôn nöõa bieät coù nguy cô bò aûnh höôûng bôûi söï troïng cuûa loác toá nhieät ñôùi vaø löôïng möa, veà vaán ñeà treân, ñoù laø suy nghó veà ngaân taêng nhieät ñoä toaøn caàu, vaø döôøng nhö ñöôøng baêng vónh cöûu cao hôn khieán saùch phaùt thaûi. Ñeå giöõ cho möùc taêng coù caùc cô cheá ñeå daãn ñeán nhöõng thay cho lôùp tuyeát phuû muøa xuaân moûng bôùt, nhieät ñoä bôûi CO2 khoâng quaù 2°C, caàn ñoåi lôùn vaø nhanh choùng trong khoái baêng haø nuùi tieáp tuïc thu heïp,35 dieän giôùi haïn phaùt thaûi CO2 tích luõy ôû möùc 1 löôïng baêng.32 Ñieàu naøy quan troïng vì tích tuyeát phuû muøa ñoâng vaø baêng treân nghìn tyû taán (Tt) caùc-bon (nghóa laø 3,7 toång toån thaát khoái löôïng ôû caû hai khoái bieån giaûm, boác hôi do ñoä aåm cuûa ñaát Tt CO2).37 Theá giôùi ñaõ phaùt thaûi ñöôïc baêng cuoái cuøng seõ laøm taêng möïc nöôùc nhanh hôn khieán cho haïn haùn vaø chaùy moät nöûa con soá ñoù trong suoát hai theá kyû bieån khoaûng 12m. Moät soá phaân tích cho röøng xaûy ra thöôøng xuyeân hôn vaø röôõi vöøa qua. Trong theá kyû 21, neáu tieáp thaáy raèng, quaù trình naøy seõ dieãn tieán nghieâm troïng hôn, ít baêng giaù vónh cöûu tuïc con ñöôøng haønh-ñoäng-nhö-cuõ, nöûa chaäm trong moät theá giôùi ngaøy caøng aám hôn, vaø oâ nhieãm khoâng khí xaûy ra nghìn tyû taán coøn laïi seõ ñöôïc xaû ra trong leân, vaø seõ maát khoaûng vaøi thieân nieân kyû thöôøng xuyeân hôn. Söï thay ñoåi veà thôøi 40 naêm, khieán cho caùc theá heä sau soáng hoaëc hôn. Nhöng nhöõng nghieân cöùu ñieåm vaø moâ hình gioù muøa vaø dao ñoäng trong moät theá giôùi maø veà cô baûn khoâng gaàn ñaây cho thaáy raèng, do caùc khoái baêng khí quyeån ôû ñaïi döông (nhö El coù phaùt thaûi caùc-bon. naèm khaù saâu döôùi möïc bieån vaø bò bao Ninõo/Dao ñoäng phöông Nam vaø Dao Khaùi nieäm ngaân saùch tích luõy taïo ra boïc bôûi nöôùc ngaøy caøng aám leân, neân söï ñoäng Baéc Ñaïi Taây Döông) cuõng coù theå moät khuoân khoå ñeå suy nghó veà caùc chæ thoaùi hoùa cuûa khoái baêng coù theå dieãn ra xaûy ra.Baûn ñoà FA.2 vaø Baûng FA.1 cho tieâu ngaén haïn vaø daøi haïn. Ví duï nhö, nhanh hôn, chæ trong vaøi theá kyû.33 Söï thaáy moät soá ñieåm buøng phaùt coù theå xaûy phaùt thaûi caøng cao bao nhieâu vaøo naêm tan chaûy ngaøy caøng nhanh cuûa caû hai ra, vò trí vaø möùc nhieät ñoä coù theå kích 2020 thì caøng phaûi thaáp baáy nhieâu vaøo khoái baêng naøy, ñi keøm vôùi nhöõng thay thích nhöõng thay ñoåi ñoù cuõng nhö taùc naêm 2050 ñeå giöõ nguyeân ngaân saùch ñoåi trong hoaøn löu cuûa ñaïi döông, chæ laø ñoäng cuûa chuùng. phaùt thaûi. Neáu phaùt thaûi caùc-bon ñöôïc moät trong moät soá khaû naêng xaûy ra ñieåm pheùp taêng theâm 20–40% nöõa tröôùc khi buøng phaùt trong heä khí haäu cuûa moät theá Chuùng ta coù khaû naêng ñaït ñöôïc baét ñaàu giaûm, möùc giaûm seõ phaûi töø giôùi ñang aám daàn, trong ñoù nhöõng thay möùc taêng nhieät ñoä 2°C vaø traùnh khoaûng 4% (ñöôøng maøu vaøng cam ñoåi coù theå nghóa laø vöôït quaù ñieåm möùc 5°C hoaëc hôn hay khoâng? trong Hình FA.7a) ñeán 8% (ñöôøng maøu khoâng theå quay laïi—taïi ñoù, heä thoáng seõ Nhieàu nghieân cöùu keát luaän raèng, ñeå oån xanh) moãi naêm ñeå giöõ nguyeân ngaân chuyeån sang moät hieän traïng khaùc, ñònh haøm löôïng khí nhaø kính trong khí saùch caùc-bon. Ñeå so saùnh, taïi Kyoto, caùc khieán cho khaû naêng bieán vò veà maët xaõ quyeån ôû möùc 450 ppm CO2 hoaëc töông nöôùc giaøu ñaõ ñoàng yù giaûm phaùt thaûi ôû hoäi vaø moâi tröôøng ngaøy caøng nghieâm ñöông, seõ chæ caàn 40–50% cô hoäi giôùi möùc bình quaân khoaûng 5,2%, so vôùi troïng.34 haïn nhieät ñoä trung bình toaøn caàu taêng naêm 1990, trong thôøi kyø 2008–2012, Thöù hai, khoâng coù ai soáng ôû möùc khoâng quaù 2°C so vôùi thôøi kyø tieàn coâng trong khi ñoù toång phaùt thaûi toaøn caàu seõ nhieät ñoä trung bình toaøn caàu. Caùc taùc nghieäp.36 Nhieàu con ñöôøng phaùt thaûi coù phaûi giaûm 4–8% moãi naêm ñeå giaûm möùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu seõ khaùc nhau theå ñöa chuùng ta ñeán ñoù, nhöng taát caû taêng nhieät ñoä xuoáng coøn khoaûng 2°C. nhieàu töø khu vöïc naøy sang khu vöïc ñeàu caàn ñaït ñænh phaùt thaûi trong thaäp Söï aám leân do caùc khí nhaø kính khaùc khaùc vaø seõ töông taùc vôùi nhöõng aùp löïc kyû tôùi, sau ñoù laø giaûm xuoáng coøn moät nhö meâ-tan, caùc-bon ñen vaø oâ-xít ni- moâi tröôøng khaùc. Ví duï nhö, söï boác hôi nöûa möùc phaùt thaûi hieän nay vaøo naêm tô—hieän ñang ñoùng goùp 25% vaøo toång vaø löôïng möa ñeàu ñang gia taêng vaø seõ 2050 vaø treân toaøn theá giôùi, vaø sau ñoù laïi möùc taêng nhieät ñoä—coù nghóa laø thaäm tieáp tuïc taêng treân toaøn caàu, nhöng khi tieáp tuïc giaûm theâm nöõa. Tuy nhieân, ñeå chí, chuùng ta seõ phaûi ñaët ra giôùi haïn hoaøn löu khí quyeån thay ñoåi, nhöõng tin töôûng chaéc chaén laø chuùng ta khoâng CO2 thaáp hôn ñeå duy trì möùc taêng thay ñoåi naøy seõ khaùc nhau theo khu vöôït quaù moät nhieät ñoä cuï theå, caàn phaûi nhieät ñoä gaàn 2°C do caùc hoaït ñoäng cuûa vöïc, vaø moät soá nôi seõ trôû neân aåm öôùt giaûm phaùt thaûi nhanh hôn nöõa. Nhö moâ con ngöôøi. Nhöõng khí nhaø kính khaùc coù hôn, moät soá nôi khaùc seõ trôû neân khoâ haïn taû ôû Hình FA.7c, “phoûng ñoaùn toát nhaát” theå chieám khoaûng 125 tyû trong soá 500 hôn. Trong soá caùc haäu quaû taêng theâm veà con ñöôøng 2°C khoâng theå loaïi tröø tyû taán thuoäc ngaân saùch phaùt thaûi cuûa PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 96 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Baûn ñoà FA.2 Caùc yeáu toá coù theå buøng phaùt trong heä khí haäu: Phaân phoái treân toaøn caàu Nguoàn: Trích töø Lenton vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Chuù thích: moät soá ñaëc ñieåm mang quy moâ khu vöïc cuûa heä khí haäu coù nhöõng ñieåm buøng phaùt, nghóa laø moät xaùo troän nhoû cuûa khí haäu taïi moät ñieåm tôùi haïn coù theå kích thích söï giaùn ñoaïn ñoät ngoät hoaëc söï chuyeån ñoåi khoâng theå ñaûo ngöôïc cuûa caû heä. Nhöõng ñieåm coù theå bò kích thích nhö vaäy trong theá kyû naøy coøn tuøy thuoäc vaøo toác ñoä vaø phaïm vi cuûa bieán ñoåi khí haäu. Baûng FA.1 Caùc yeáu toá coù theå buøng phaùt trong heä khí haäu: caùc ñieåm kích thích (ñieåm nuùt), khung thôøi gian, vaø taùc ñoäng Nguoàn: Trích daãn töø Lenton vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Chuù thích: Moät suy luaän töø yù kieán cuûa caùc chuyeân gia veà xaùc suaát vöôït quaù moät ñieåm buøng phaùt trong moät taäp hôïp con cuûa caùc heä khí haäu naøy—söï tan chaûy cuûa khoái baêng ôû Taây Nam Cöïc, tan chaûy khoái baêng ôû Greenland, khoâ haïn ôû A-ma-doân, hoaøn löu ñaïi döông (Kriegler vaø nhöõng ngöôø khaùc 2009)—öôùc tính, xaùc suaát thaáp nhaát ñeå moät trong nhöõng söï kieän naøy xaûy ra laø 16% vôùi möùc taêng nhieät ñoä töø 2–4oC. Xaùc suaát naøy seõ taêng leân treân 50% neáu nhieät ñoä trung bình treân toaøn caàu thay ñoåi hôn 4oC so vôùi naêm 2000. Trong nhieàu tröôøng hôïp, nhöõng con soá naøy cao hôn nhieàu so vôùi xaùc suaát phaân boå cho caùc söï kieän thaûm hoïa trong caùc ñaùnh giaù hieän taïi veà thieät haïi khí haäu; ví duï nhö, Stern (2007) giaû ñònh möùc toån thaát cuûa caùc khoái baêng töø 5–20% vôùi xaùc suaát 10% ôû möùc taêng nhieät ñoä 5oC. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu 97 Hình FA.7 Caùc caùch thöùc ñeå giôùi haïn möùc taêng nhieät ñoä ôû 2°C so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp Nguoàn: Allen vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009a. Chuù thích: Ba con ñöôøng lyù töôûng hoùa phaùt thaûi CO2 (FA.7a) moãi con ñöôøng töông öùng vôùi toång phaùt thaûi tích luõy (b) laø 1 nghìn tyû taán caùc-bon. Moãi con ñöôøng taïo ra moät khoaûng taêng nhieät ñoä döï kieán nhö nhau (c) so vôùi ñoä baát ñònh trong phaûn öùng cuûa heä khí haäu (phaàn toâ maøu xaùm vaø coät sai soá maøu ñoû), vôùi ñieàu kieän toång tích luõy khoâng bò aûnh höôûng. Caùc ñöôøng cong maøu xanh nöôùc bieån, xanh laù caây vaø ñoû trong hình FA.7a ñeàu nhaát quaùn vôùi ngaân saùch 1 nghìn tyû taán, nhöng ñænh phaùt thaûi caøng cao vaø caøng chaäm veà sau thì phaùt thaûi caøng phaûi giaûm nhanh ñeå giöõ nguyeân ngaân saùch phaùt thaûi tích luõy. Caùc hình kim cöông trong hình FA.7c moâ taû caùc möùc nhieät ñoä quan saùt ñöôïc so vôùi thôøi kyø 1900–1920. Maëc duø 2oC laø keát quaû coù theå xaûy ra nhaát, nhöng nhieät ñoä taêng ñeán 4 ñoä so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp seõ laø ñieàu khoâng theå loaïi tröø. chuùng ta, coù nghóa laø caùc-boâ-ních ñöôïc Chuù thích 9. Theo caùc öôùc tính môùi nhaát töø Toå phaùt thaûi—vaø ño baèng caùc-bon—treân chöùc Khí töôïng Theá giôùi, haøm löôïng CO2 1. IPCC 2007b. UÛy ban Lieân chính phuû trung bình trong naêm 2008 laø 387 phaàn thöïc teá chæ vaøo khoaûng 375 taán.38 Caùc veà Bieán ñoåi khí haäu (IPCC) ñöôïc toå chöùc trieäu (ppm). Haøm löôïng meâ-tan vaø oâ-xít ni- bieän phaùp ngaén haïn ñeå giaûm phaùt thaûi naêm 1988 nhö moät noã löïc phoái hôïp cuûa Toå tô cuõng taêng, laàn löôït ñaït möùc cao môùi laø naêm 2020 töø caùc loaïi khí maïnh nhöng chöùc Khí töôïng Theá giôùi vaø Chöông trình 1.789 vaø 321 phaàn tyû (ppb). Haøm löôïng coù tuoåi thoï ngaén, nhö meâ-tan vaø caùc- Moâi tröôøng LHQ nhaèm toång keát hieän traïng töông ñöông caùc-boâ-ních (CO2e) laø ñaïi kieán thöùc khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu bon ñen hay oâ-doân taàng ñoái löu, seõ laøm löôïng duøng ñeå moâ taû, vôùi moät hoãn hôïp vaø trong caùc ñôït ñaùnh giaù chính cuûa töøng thôøi chaäm toác ñoä aám leân. Treân thöïc teá, moãi löôïng khí nhaø kính cho tröôùc, thì löôïng kyø. Ñôït ñaùnh giaù ñaàu tieân ñöôïc hoaøn thaønh CO2 töông ñöông ñeå taïo ra khaû naêng ñoùng moät bieän phaùp nhö giaûm 50% caùc-bon naêm 1990, ñôït thöù hai naêm 1995, ñôït thöù goùp vaøo söï aám leân treân toaøn caàu ñöôïc ño ñen hay 70% khí oâ-doân39 hay giaûm moät ba naêm 2001, vaø ñôït thöù tö naêm 2007. trong moät khoaûng thôøi gian cuï theå laø bao nöûa tyû leä chaët phaù röøng seõ buø laïi ñöôïc 2. Raupach vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. nhieâu. Ví duï nhö, vôùi cuøng moät löôïng khí, khoaûng moät thaäp kyû phaùt thaûi töø nhieân 3. http://unfccc.int/essential_back- Tieàm naêng laøm aám toaøn caàu (GWP) ñoái vôùi ground/convention/background/items/135 lieäu hoùa thaïch, vaø giuùp haïn cheá söï aám meâ-tan trong thôøi kyø 100 naêm laø 25, vôùi oâ- 3.php (truy caäp ngaøy 30/8/2009). leân cuøng vôùi giaûm phaùt thaûi CO2. Ñeå xít ni-tô laø 298. Ñieàu naøy coù nghóa laø phaùt 4. Smith vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. thaûi 1 meùt taán meâ-tan vaø oâ-xít ni-tô seõ gaây thöïc söï giaûm nguy cô aám leân quaù möùc, 5. Parry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. ra aûnh höôûng aám leân treân toaøn caàu laàn löôït coù theå phaûi chuyeån sang muïc tieâu phaùt 6. Nhieät ñoä taêng ôû caùc cöïc seõ gaáp ñoâi so ôû möùc phaùt thaûi laø 25 vaø 298 meùt taán caùc- thaûi aâm. Coù theå thöïc hieän ñieàu naøy— vôùi möùc taêng trung bình toaøn caàu. boâ-ních. Raát may laø löôïng phaùt thaûi cuûa caùc nghóa laø hoaøn toaøn khoâng taïo ra phaùt 7. Schneider von Deimling vaø nhöõng loaïi khí naøy khoâng lôùn nhö vôùi CO2, do ñoù, ngöôøi khaùc 2006. thaûi môùi vaø ñoàng thôøi xoùa boû ñöôïc CO2 aûnh höôûng laøm aám leân cuûa chuùng khoâng 8. Nhöõng möùc taêng quan saùt ñöôïc khoûi baàu khí quyeån—baèng caùch söû lôùn baèng. Tuy nhieân, caàn löu yù raèng, trong nhìn chung vaøo khoaûng 0,2°C moãi thaäp kyû, caùc thôøi kyø khaùc nhau, GWP coù theå thay duïng sinh khoái ñeå cung caáp naêng löôïng keå töø naêm 1990, ñieàu naøy cho chuùng ta cô ñoåi; ví duï nhö, GWP trong thôøi gian gaàn vôùi böôùc tieáp theo laø coâ laäp caùc-bon hoäi tin vaøo nhöõng döï baùo veà töông lai. Xem (20 naêm) cuûa meâ-tan laø 75, cho thaáy raèng, (xem Chöông 4). IPCC 2007a, baûng 3.1, trong ñoù moâ taû trong nhöõng thôøi kyø ngaén, phaùt thaûi meâ- khoaûng taêng töø 0,1–0,6°C trong moãi thaäp tan coù vai troø raát quan troïng vaø vieäc kieåm kyû cuûa taát caû caùc kòch baûn. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 98 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 soaùt chuùng coù theå laøm chaäm toác ñoä cuûa phaûi ñoái maët vôùi caû luõ luït cuõng nhö haïn Danh muïc taøi lieäu tham khaûo bieán ñoåi khí haäu. haùn nghieâm troïng hôn. 10. Caùc hôïp chaát ha-lo caùc-bon laø caùc 15. Webster vaø nhöõng ngöôøi khaùc ACIA. 2005. Arctic Climate Impact chaát hoùa hoïc bao goàm caùc nguyeân töû caùc- 2005. Asessment. New York: Cambridge bon dính keát vôùi caùc nguyeân töû ha-lo-gien 16. Söï tan chaûy baêng tuyeát ôû caùc vó ñoä University Press. (flo-rua, clo-rua, brom, hoaëc i-oát). Nhöõng cao daãn ñeán tình traïng “khueách ñaïi vuøng Adger, W. N., S. Dessai, M. Goulden, M. hôïp chaát naøy thöôøng toàn taïi raát laâu vaø cöïc” cuûa söï gia taêng nhieät ñoä, do thay theá Hulme, I. Lorenzoni, D. R. Nelson, L. khoâng phaûn öùng. Tröôùc khi bò caám ñeå baûo caùc beà maët phaûn quang baèng ñaát maøu saãm O. Naess, J. Wolf, vaø A. Wreford. veä taàng oâ-doân, nhieàu hôïp chaát naøy vaãn hoaëc caùc vuøng maët nöôùc, caû hai ñeàu haáp 2008.“Are There Social Limits to ñöôïc söû duïng roäng raõi ñeå taïo chaát laøm laïnh thu nhieät vaø taïo ra phaûn öùng tích cöïc laøm Adaptation to Climate Change?” vaø caùc vaät lieäu caùch ñieän. Do caùc hôïp chaát taêng quaù trình aám leân hoaëc tan chaûy baêng. Climatic Change 93 (3–4): 335–54. naøy cuõng daãn ñeán söï aám leân treân toaøn caàu 17. Allison vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2005. Allan, R. P., vaø B. J. Soden. 2008. “Atmo- neân vieäc caám söû duïng chuùng theo Nghò 18. Parry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. spheric Warming and the Amplifcation ñònh thö Montreal vaø caùc söûa ñoåi boå sung 19. IPCC 1995. of Precipitation Extremes.” Science 321 sau ñoù cuûa Nghò ñònh thö naøy ñaõ giuùp giôùi 20. IPCC 2001. (5895): 1481–84. haïn ñöôïc söï aám leân treân toaøn caàu (treân 21. IPCC 2007a. “Raát coù khaû naêng” laø Allen, M., D. Frame, K. Frieler, W. Hare, C. thöïc teá, coøn coù hieäu quaû hôn so vôùi Nghò töø do IPCC söû duïng ñeå chæ ñoä chaéc chaén Huntingford, C. Jones, R. Knutti, J. ñònh thö Kyoto). Maëc duø ñaõ coù caùc hôïp treân 90%. Lowe, M. Meinshausen, vaø S. Raper. chaát thay theá vôùi tính chaát ít gaây aûnh höôûng 22. Füssel 2008; Ramanathan vaø Feng 2009a. “The Exit Strategy.” Nature laøm aám leân vaø phaù huûy taàng oâ-doân, nhöng 2008. Reports Climate Change 3: 56–58. vieäc gia taêng söû duïng caùc chaát thay theá 23. Brewer vaø Peltzer 2009; McNeil vaø Allen, M., D. J. Frame, C. Huntingford, C. cuõng coù coù theå taïo ra aûnh höôûng aám leân Matear 2008; Silverman vaø nhöõng ngöôøi D. Jones, J. A. Lowe, M. Meinshausen, sau moät thôøi gian daøi, vaø do ñoù phaùt thaûi töø khaùc 2009. vaø N. Meinshausen. 2009b. “Warming nhöõng hôïp chaát naøy seõ phaûi ñöôïc giaûm bôùt 24. Parry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. Caused by Cumulative Carbon trong nhöõng thaäp kyû tôùi. 25. Parry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007, Emis-sions towards the Trillionth 11. Vieäc ruùt ñi moät caùch töï nhieân caùc baûng TS3. Tonne.” Nature 458: 1163–66. haït sun-phaùt trong baàu khí quyeån trong 26. Battisti vaø Naylor 2009; Lobell vaø Allison, E. H., W. N. Adger, M. Badjeck, K. voøng moät vaøi tuaàn sau khi chuùng hình Field 2007. Brown, D. Conway, N. K. Dulvy, A. S. thaønh cuõng laø yeáu toá chính goùp phaàn vaøo 27. Nhoùm chuyeân gia laâm nghieäp toaøn Halls, A. Perry, vaø J. D. Reynolds. quaù trình a-xít hoùa caùc côn möa (möa a- caàu veà thích öùng cuûa röøng ñoái vôùi bieán ñoåi 2005. Effects of Climate Change on the xít), laøm giaûm ñoä maøu môõ cuûa ñaát, gaây khí haäu, naêm 2009. Sustainability of Capture and thieät haïi cho caây coái vaø caùc coâng trình xaây 28. Trung taâm Döõ lieäu Baêng tuyeát quoác Enhancement Fisheries Important to döïng, ñoàng thôøi aûnh höôûng xaáu ñeán söùc gia Hoa Kyø, http://nsidc.org (truy caäp the Poor: Analysis of the Vulnerability khoûe con ngöôøi. thaùng 8/2009); Füssel 2008; Rahmstorf and Adaptability of Fisherfolk Living 12. Forster vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 2007. in Poverty. London: UK. Department 13. Adger vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; 29. Shanahan vaø nhöõng ngöôøi khaùc for International Development (DfID). SEG 2007. 2009. Barange, M., vaø R. I. Perry. 2008. “Physi- 14. Ñaùnh giaù heä sinh thaùi thieân nieân kyû 30. Phillips vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. cal and Ecological Impacts of Climate 2005. Nhöõng thay ñoåi maø thoaït nhìn coù veû 31. Allan vaø Soden 2008. Change Relevant to Marine and Inland nhö maâu thuaãn naøy thöïc ra laø hoaøn toaøn coù 32. Rignot vaø Kanagaratnam 2006; Capture Fisheries and Aquaculture.” theå, vì khi nhieät ñoä taêng, caû quaù trình boác Steffensen vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Paper presented at FAO conference on hôi cuõng nhö naêng löïc cuûa baàu khí quyeån 33. Füssel 2008. Climate Change and Fisheries and ñeå giöõ hôi nöôùc laïi ñeàu taêng. Do taêng hôi 34. Lenton vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Aquaculture. Rome. nöôùc trong khí quyeån, neân caùc côn möa 35. UNEP-WGMS 2008. Barker, T., I. Bashmakov, L. Bernstein, J. hoaøn löu trôû neân maïnh hôn, thöôøng daãn 36. Xem theâm trình baøy ôû phaàn toång E. Bogner, P. R. Bosch, R. Dave, O. R. ñeán luõ luït. Ñoàng thôøi, nhieät ñoä cao hôn quan vaø chöông 4. Davidson, B. S. Fisher, S. Gupta, K. khieán cho quaù trình boác hôi töø ñaát dieãn ra 37. Allen vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009b. Halsnaes, B. Heij, S. Khan Ribeiro, S. nhanh hôn, khieán cho ñoä aåm cuûa ñaát 38. Meinshausen vaø nhöõng ngöôøi khaùc Kobayashi, M. D. Levine, D. L. Martino, nhanh caïn kieät hôn vaø haïn haùn xuaát hieän 2009. O. Masera, B. Metz, L. A. Meyer, G.-J. nhanh hôn. Do ñoù, moät khu vöïc cuï theå, 39. Wallack vaø Ramanathan 2009. Nabuurs, A. Najam, N. Nakicùenovicù, H.- vaøo nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau, coù theå H. Rogner, J. Roy, J. Sathaye, R. Schock, PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu 99 P. Shukla, R. E. H. Sims, P. Smith, D. A. Bernsten, R. Betts, D. W. Fahey, J. Hay- ing Groups I, II and II to the Fourth Tirpak, D. Urge-Vorsatz, and D. Zhou. wood, J. Lean, D. C. Lowe, G. Myhre, Assessment Report of the Intergovern- 2007. “Technical Summary.” In B. J. Nganga, R. Prinn, G. Raga, M. mental Panel on Climate Change. Metz, O. R. Davidson, P. R. Bosch, R. Schulz, vaø R. Van Dorland. 2007. Geneva: IPCC. Dave, and L. A. Meyer, ed., Climate “Changes in Atmospheric Constituents ———. 2007b. “Summary for Policymak- Change 2007: Mitigation. Contribu- and in Radia-tive Forcing.” In Climate ers.” In Climate Change 2007: The tion of Working Group III to the Change 2007: The Physical Science Physical Science Basis. Contribution Fourth Assessment Report of the Inter- Basis. Contribution of Working Group of Working Group I to the Fourth As- governmental Panel on Climate I to the Fourth Assessment Report of sessment Report of the Intergovern- Change. Cambridge, UK: Cambridge the Intergovernmental Panel on mental Panel on Climate Change, ed. University Press. Climate Change, ed. S. Solo-mon, D. S. Solomom, D. Qin, M. Manning, Z . Battisti, D. S., vaø R. L. Naylor. 2009. Qin, M. Manning, Z . Chen, M. Marquis, Chen, M. Marquis, K. B. Averyt, M. “His-torical Warnings of Future Food K. B. Averyt, M. Tignor, vaø H. L. Miller. Tignor, vaø H. L. Miller. Cambridge, UK: Insecu-rity with Unprecedented Cambridge, UK: Cambridge University Cambridge University Press. Seasonal Heat.” Science 323 (5911): Press. Karl, T. R., J. M. Melillo, vaø T. C. Peterson. 240–44. Füssel, H. M. 2008. “The Risks of Climate 2009. Global Climate Change Impacts Brewer, P. G., vaø E. T. Peltzer. 2009. Change: A Synthesis of New Scientifc in the United States. Washington, DC: “Oceans: Limits to Marine Life.” Knowledge Since the Finalization of U.S. Climate Change Science Program Science 324 (5925): 347–48. the IPCC Fourth Assessment Report.” and the Subcommittee on Global Canadell, J. G., C. Le Quere, M. R. Back-ground note for the WDR 2010. Change Research. Rau-pach, C. B. Field, E. T. Buitenhuis, Global Forest Expert Panel on Adapta-tion Kriegler, E., J. W. Hall, H. Held, R. Dawson, P. Ciais, T. J. Conway, N. P. Gillett, R. of Forests to Climate Change. 2009. and H. J. Schellnhuber. 2009. “Impre- A. Houghton, vaø G. Marland. 2007. Adaptation of Forests and People to cise Probability Assessment of Tipping “Con-tributions to Accelerating Atmos- Climate Change: A Global Assessment Points in the Climate System.” pheric CO2 Growth from Economic Report. Vienna: International Union of Proceedings of the National Academy Activity, Carbon Intensity, and Forest Research Organizations. of Sciences 106 (13): 5041–46. Effciency of Natural Sinks.” Proceed- Houghton, R. A. 2003. “The Contemporary Lenton, T. M., H. Held, E. Kriegler, J. W. ings of the National Academy of Carbon Cycle.” In Treatise on Hall, W. Lucht, S. Rahmstorf, vaø H. J. Sciences 104 (47): 18866–70. Geochemistry, vol 8, Biogeochemistry, Schellnhuber. 2008. “Tipping Doney, S . C. 2006. “The Dangers of Ocean ed. W. H. Schlesinger. New York: Elements in the Earth’s Climate Sys- Acidifcation.” Scientifc American 294 Elsevier. tem.” Proceedings of the National (3): 58–65. IPCC (Intergovernmental Panel on Academy of Sciences 105 (6): Fabry, V. J., B. A. Seibel, R. A. Feely, and J. Cli-mate Change). 1995. Climate 1786–93. C. Orr. 2008. “Impacts of Ocean Change 1995: Synthesis Report. Con- Lobell, D. B., vaø C. B. Field. 2007. “Global Acidifcation on Marine Fauna and tribution of Working Groups I, II, and Scale Climate-Crop Yield Relationships Ecosystem Processes.” ICES Journal of III to the Second Assessment Report of and the Impacts of Recent Marine Sciences 65 (3): 414–32. the Intergovernmental Panel on Cli- Warming.”Environmental Research Fischlin, A., G. F. Midgley, J. T. Price, R. mate Change. Geneva: IPCC. Letters 2: 1–7. Leemans, B. Gopal, C. Turley, M. D. A. ———. 2000. IPCC Special Report: McNeil, B. I., vaø R. J. Matear. 2008. Rounsevell, O. P. Dube, J. Tarazona, vaø Methodological and Technological “Southern Ocean Acidifcation: A A. A. Velichko. 2007. “Ecosystems, Issues in Technology Transfer—Sum- Tip-ping Point at 450-ppm Atmospheric Their Properties, Goods and Services.” mary for Policymakers. Cambridge, CO2.” Proceedings of the National In Climate Change 2007: Impacts, UK: Cambridge University Press. Academy of Sciences 105 (48): 18860–64. Adaptation and Vulnerability. Contri- ———. 2001. Climate Change 2001: Meinshausen, M., N. Meinshausen, W. bution of Working Group II to the Synthesis Report. Contribution of Hare, S. C. B. Raper, K. Frieler, R. Fourth Assessment Report of the Inter- Working Groups I, II and III to the Knutti, D. J. Frame, vaø M. R. Allen. governmental Panel on Climate Third Assessment Report of the Inter- 2009. “Greenhouse-Gas Emission Tar- Change, ed. M. Parry, O. F. Canziani, J. governmental Panel on Climate gets for Limiting Global Warming to P. Palutikof, P. J. van der Linden, vaø C. Change. Cambridge, UK: Cambridge 2°C.” Nature 458 (7242): 1158–62. E. Hanson. Cambridge, UK: University Press. Millennium Ecosystem Assessment. 2005. Cambridge University Press. ———. 2007a. Climate Change 2007: Ecosystems and Human Well-Being: Forster, P., V. Ramaswamy, P. Artaxo, T. Synthesis Report. Contribution of Work- Synthesis Report. Washington, DC: PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 100 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 World Resources Institute. Intergovernmental Panel on Climate (5925): 377–80. Mote, T. L. 2007. “Greenland Surface Melt Change, ed. J. T. Houghton, Y . Ding, D. Silverman, J., B. Lazar, L. Cao, K. Caldiera, and Trends 1973–2007: Evidence of a J. Griggs, M. Noguer, P. J. van der Lin- J. Erez. 2009. “Coral Reefs May Start Dis- Large Increase in 2007.” Geophysical den, X. Dai, K. Maskell, and C. A. John- solving When Atmospheric CO2 Doubles.” Research Letters 34 (22): L22507– son. Cambridge, UK: Cambridge Geophysical Research Letters 36 (5): doi:10.1029/2007GL031976. University Press. L05606–doi:10.1029/ 2008GL036282. Parry, M., O. F. Canziani, J. P. Palutikof, Rahmstorf, S. 2007. “A Semi- Empirical Smith, J. B., S. H. Schneider, M. Oppen- and Co-authors. 2007. “Technical Approach to Projecting Future heimer, G. W. Yohe, W. Hare, M. D. Summary.” In Climate Change 2007: Sea-level Rise.” Science 315: 368–70. Mastrandrea, A. Patwardhan, I. Impacts, Adaptation and Vulnerabil- Ramanathan, V., and Y. Feng. 2008. “On Burton, J. Corfee- Morlot, C. H. D. ity. Contribution of Working Group II Avoiding Dangerous Anthropogenic Magadza, H.-M. Füssel, A. B. Pittock, A. to the Fourth Assessment Report of the Interference with the Climate System: Rahman, A. Suarez, and J.- P. van Intergovernmental Panel on Climate Formidable Challenges Ahead.” Ypersele. 2009.“Assessing Dangerous Change, ed. M. Parry, O. F. Canziani, J. Proceedings of the National Academy Climate Change through an Update of P. Palutikof, P. J. van der Linden, vaø C. of Sciences 105 (38): 14245–50. the Intergovern-mental Panel on E. Hanson. Cambridge, UK: Raupach, M. R., G. Marland, P. Ciais, C. Le Climate Change (IPCC) ‘Reasons for Cambridge University Press. Quere, J. G. Canadell, G. Klepper, and concern’.” Proceedings of the National Phillips, O. L., L. E. O. C. Aragao, S. L. Lewis, C. B. Field. 2007. “Global and Regional Academy of Sciences 106 (11): J. B. Fisher, J. Lloyd, G. Lopez-Gonza- Drivers of Accelerating CO2 Emissions.” 4133–37. lez, Y. Malhi, A. Monteagudo, J. Proceedings of the National Academy Steffensen, J. P., K. K. Andersen, M. Bigler, Peacock, C. A. Quesada, G. van der of Sciences 104 (24): 10288–93. H. B. Clausen, D. Dahl-Jensen, H. Heijden, S. Almeida, I. Amaral, L. Rignot, E., vaø P. Kanagaratnam. 2006. Fischer, K. Goto-Azuma, M. Hansson, Arroyo, G. Aymard, T. R. Baker, O. “Changes in the Velocity Structure of S. J. Johnsen, J. Jouzel, V. Masson- Banki, L. Blanc, D. Bonal, P. Brando, J. the Greenland Ice Sheet.” Science 311 Delmotte, T. Popp, S . O. Rasmussen, R. Chave, A. C. A. de Oliveira, N. D. (5763): 986–90. Roth-lisberger, U. Ruth, B. Stauffer, M. Cardozo, C. I. Czimczik, T. R. Sabine, C. L., M. Heiman, P. Artaxo, D. C. L. Siggaard-Andersen, A. E. Svein- Feldpausch, M. A. Freitas, E. Gloor, N. E. Bakker, C.- T. A. Chen, C. B. Field, bjorns-dottir, A. Svensson, vaø J. W. C. Higuchi, E. Jimenez, G. Lloyd, P. Meir, N. Gruber, C. Le Quere, R. G. Prinn, J. White. 2008. “High-Resolution Green- C. Men-doza, A. Morel, D. A. Neill, D. E. Richey, P. Romero- Lankao, J. A. land Ice Core Data Show Abrupt Cli- Nepstad, S. Patino, M. C. Penuela, A. Sathaye, vaø R. Valentini. 2004. “Cur- mate Change Happens in Few Years.” Prieto, F. Ramirez, M. Schwarz, J. rent Status and Past Trends of the Car- Science 321 (5889): 680–84. Silva, M. Sil-veira, A. S. Thomas, H. bon Cycle.” In The Global Carbon Stern, N. 2007. The Economics of Climate Steege, J. Stropp, R. Vasquez, P. Cycle: Integrating Humans, Climate, Change: The Stern Review. Cambridge, Zelazowski, E. A. Davila, S. Andelman, and the Natural World, ed. C. B. Field UK: Cambridge University Press. A. Andrade, K. J. Chao, T. Erwin, A. and M. R. Raupach. Washington, DC: UNEP- WGMS (United Nations Environment Di Fiore, H. Euridice, H. Keeling, T. J. Island Press. Programme–World Glacier Monitoring Killeen, W. F. Laurance, A. P Cruz, N. Schneider von Deimling, T., H. Held, A. Service). 2008. Global Glacier Changes: C. A. Pitman, P. N. Vargas, H. Ganopolski, and S . Rahmstorf. 2006. Facts and Figures. Chatelaine, Switzer- Ramirez-Angulo, A. Rudas, R. Sala- “How Cold Was the Last Glacial Maxi- land: DEWA/GRID- Europe. mao, N. Silva, J. Terborgh, vaø A. Tor- mum?” Geophysical Research Letters Wallack, J. S., and V. Ramanathan. 2009. res-Lezama. 2009. “Drought 33:L14709, doi:10.1029/2006GL026484. “The Other Climate Changers.” Sensitivity of the Amazon Rainforest.” SEG (Scientifc Expert Group on Climate Foreign Affairs 5 (88): 105–13 . Science 323 (5919): 1344–47. Change). 2007. Confronting Climate- Webster, P. J., G. J. Holland, J. A. Curry, vaø Prentice, I. C., G. D. Farquhar, M. J. R. Change: Avoiding the Unmanageable H. R. Chang. 2005. “Changes in Fasham, M. L. Goulden, M. Heimann, and Managing the Unavoidable. Tropical Cyclone Number, Duration, V. J. Jaramillo, H. S. Kheshgi, C. Le Washington, DC: Sigma Xi and the and Inten-sity in a Warming Environ- Quere, R. J. Scholes, vaø D. W. R. Wal- United Nations Foundation.Shanahan, ment.” Science 309 (5742): 1844–46. lace. 2001. “The Carbon Cycle and T. M., J. T. Overpeck, K. J. Anchukaitis, Wilkinson, C., ed. 2008. Status of Coral Atmospheric Carbon Dioxide.” In J. W. Beck, J. E. Cole, D. L. Dettman, J. Reefs of the World 2008. Townsville: Climate Change 2001: The Scientifc A. Peck, C. A. Scholz, and J. W. King. Australian Institute of Marine Science. Basis. Contribution of Working Group 2009. “Atlantic Forcing of Persistent I to the Third Assessment Report of the Drought in West Africa.” Science 324 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình C aùc gia ñình ôû Baêng-la-ñeùt ñang Khi khí haäu thay ñoåi, caøng ngaøy seõ caøng coù quyeát ñònh xem coù neân xaây laïi nhieàu ngöôøi rôi vaøo tình traïng goïi laø “thieáu nhaø vaø khoâi phuïc sinh keá tröôùc khaû naêng thích öùng” hôn. khi moät ñôït luõ khaùc laïi xaûy ra— Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông vaø taêng tröôùc kia luõ luït thænh thoaûng môùi coù, baây giôø khaû naêng phuïc hoài vôùi khí haäu töø tröôùc ñeán thì luõ xaûy ra vaøi naêm moät laàn—hay neân ñi tìm nay vaãn laø traùch nhieäm cuûa caùc hoä gia ñình vaø vaän may ôû thaønh phoá thuû ñoâ Dhaka. Trong coäng ñoàng1 thoâng qua caùc löïa choïn sinh keá, nhöõng caùnh röøng cao vuùt ôû mieàn nam OÂ-xtraây- phaân boå taøi saûn vaø yù thích veà ñòa ñieåm sinh lia, caùc gia ñình ñang quyeát ñònh xaây laïi nhaø soáng. Kinh nghieäm cho thaáy raèng, vieäc ra sau nhöõng ñôït chaùy röøng gaây thieät haïi lôùn quyeát ñònh ôû ñòa phöông, söï ña daïng vaø hoïc nhaát trong lòch söû—tuy bieát raèng hoï vaãn trong hoûi xaõ hoäi laø nhöõng ñaëc ñieåm chuû choát cuûa voøng vaây cuûa ñôït haïn haùn daøi nhaát vaø khaéc caùc coäng ñoàng linh hoaït vaø coù khaû naêng phuïc nghieät nhaát töøng ñöôïc ghi laïi. Vôùi nhöõng thieät hoài,2 vaø caùc coäng ñoàng deã bò toån thöông coù theå haïi töø caùc söï kieän khí haäu cöïc ñoan khoâng theå laø nhöõng taùc nhaân hieäu quaû daãn ñeán ñoåi môùi traùnh khoûi, caùc xaõ hoäi ñaõ löïa choïn, duø roõ raøng vaø thích öùng.3 Nhöng bieán ñoåi khí haäu ñe doïa hoaëc khoâng roõ raøng, nhöõng nguy cô maø hoï choân vuøi caùc noã löïc ñòa phöông vaø yeâu caàu phaûi gaùnh chòu vaø caùc chieán löôïc ñoái phoù vôùi nhieàu hôn töø caùc cô caáu hoã trôï cuûa quoác gia vaø chuùng. Moät soá thieät haïi raát cao, vaø vieäc ñoái phoù toaøn caàu. laø khoâng ñuû, ñeán möùc kìm haõm söï phaùt trieån. Khaû naêng bò toån thöông cuûa con ngöôøi khoâng phaûi laø yeáu toá tónh, vaø caùc aûnh höôûng Thoâng ñieäp chính cuûa bieán ñoåi khí haäu seõ laøm gia taêng nhieàu Khí haäu tieáp tuïc bieán ñoåi laø ñieàu khoâng theå traùnh kho ûi. Noù seõ gaây aùp löïc cho hình thöùc bò toån thöông cuûa con ngöôøi. Caùc con ngöôøi veà theå chaát vaø kinh teá, nhaát laø ô û caùc nöôùc ngheøo. Ñeå thích öùng, caàn thaønh phoá ñoâng ñuùc môû roäng thaønh nhöõng ra quyeát ñònh vaø laäp keá hoaïch maïnh meõ trong moät khoa ûng thôøi gian daøi vaø xem vuøng coù nguy cô bò ñe doïa. Caùc heä thoáng töï xeùt haøng loaït caùc kòch ba ûn khí haäu vaø kinh teá xaõ hoäi khaùc nhau. Caùc nöôùc coù nhieân bò chuyeån ñoåi thoâng qua saûn xuaát noâng ûm bôùt nhöõng ru theå gia ûi ro vaät lyù vaø taøi chính ñi keøm vôùi ñieàu kieän thôøi tieát cöïc nghieäp hieän ñaïi. Phaùt trieån cô sôû haï taàng— ûo veä nhöõng ngöôøi deã bò toån ñoan vaø deã bieán ñoäng. Caùc nöôùc cuõng coù theå ba caùc ñaäp vaø ñöôøng giao thoâng—taïo ra nhöõng û roäng —ví duï nhö ba thöông nhaát. Moät soá thoâng leä ñaõ thieát laäp seõ caàn ñöôïc mô ûo cô hoäi môùi nhöng cuõng coù theå taïo ra nhöõng ûo trôï xaõ hoäi—vaø caùc thoâng leä khaùc seõ caàn ñöôïc thöïc hieän khaùc ñi hieåm vaø ba ruûi ro môùi cho con ngöôøi. Theâm vaøo caùc quaù û haï taàng. Nhöõng haønh ñoäng thích öùng naøy —ví duï nhö quy hoaïch ñoâ thò vaø cô sô trình ñoù, bieán ñoåi khí haäu laøm taêng theâm aùp û khi khoâng coù bieán ñoåi khí haäu. Caùc saùng kieán kha seõ ñem laïi lôïi ích, keå ca û quan löïc cho töï nhieân, con ngöôøi vaø caùc heä thoáng û quy moâ caàn thieát seõ caàn coù tieàn baïc, ñang xuaát hieän, nhöng ñeå aùp duïng chuùng ô xaõ hoäi. Sinh keá cuûa con ngöôøi phaûi hoaït ñoäng noã löïc, söï kheùo leùo vaø thoâng tin. trong nhöõng ñieàu kieän maø haàu nhö chaéc chaén 104 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 seõ thay ñoåi nhöng laïi khoâng theå döï ñoaùn ñöôïc Treân con ñöôøng nhieät ñoä cao hôn, söï aám vôùi möùc ñoä chaéc chaén cao. leân coù theå kích thích nhöõng phaûn öùng trong Duø ñi theo con ñöôøng giaûm thieåu naøo thì caùc heä thoáng cuûa Traùi ñaát vaø khieán cho vieäc nhieät ñoä vaø caùc bieán ñoåi khí haäu khaùc trong tieáp tuïc haïn cheá möùc taêng nhieät ñoä trôû neân nhöõng thaäp kyû tôùi cuõng seõ haàu nhö töông töï khoù hôn, baát keå caùc hoaït ñoäng giaûm thieåu. nhau. Nhieät ñoä ñaõ cao hôn gaàn 1°C so vôùi thôøi Nhöõng phaûn öùng ñoù coù theå laøm suïp ñoå caùc heä kyø tieàn coâng nghieäp, vaø taát caû caùc kòch baûn sinh thaùi moät caùch nhanh choùng, nhö moät soá giaûm thieåu coù tính thöïc tieãn ñeàu cho thaáy döï ñoaùn cho vuøng A-ma-doân vaø vuøng ñaát than raèng, chuùng ta coù theå seõ thaáy nhieät ñoä taêng buøn phöông baéc (xem Tieâu ñieåm A). Nhöõng theâm 1°C nöõa vaøo giöõa theá kyû naøy. Tuy nhieân, ngöôøi soáng trong theá giôùi coù nhieät ñoä cao hôn theá giôùi vaøo naêm 2050 vaø sau ñoù seõ khaùc raát seõ thaáy nhöõng toån thaát vaø chi phí taêng leân nhieàu so vôùi ngaøy nay—chæ coù ñieàu khaùc nhö nhanh choùng vaø doäi laïi vaøo neàn kinh teá vaø xaõ theá naøo thì coøn tuøy thuoäc vaøo haønh ñoäng giaûm hoäi nôi hoï ñang soáng—ñieàu naøy caàn ñeán haønh thieåu. Haõy xem xeùt hai khaû naêng cho con ñoäng thích öùng ôû moät quy moâ chöa töøng thaáy chaùu cuûa theá heä chuùng ta. Trong kòch baûn ñaàu trong lòch söû loaøi ngöôøi. Söï caêng thaúng veà tieân, theá giôùi ñang treân ñöôøng haïn cheá möùc nguoàn löïc treân quy moâ quoác teá coù theå seõ taêng, taêng nhieät ñoä ôû 2–2,5°C so vôùi thôøi kyø tieàn vaø söï di cö khoûi nhöõng vuøng bò aûnh höôûng coâng nghieäp. Trong kòch baûn thöù hai, phaùt nhaát cuõng seõ gia taêng.7 thaûi cao hôn nhieàu, daãn ñeán tình traïng möùc Theo höôùng nhieät ñoä thaáp hôn, thích öùng taêng nhieät ñoä cao hôn 5°C so vôùi thôøi kyø tieàn seõ laø vieäc ñaày khoù khaên vaø toán keùm, vaø phaùt coâng nghieäp.4 trieån theo höôùng tieáp-tuïc-haønh-ñoäng-nhö-cuõ Thaäm chí treân con ñöôøng höôùng tôùi nhieät coøn xa môùi coù theå ñöôïc coi laø ñuû. Môû roäng vaø ñoä thaáp hôn, nhieàu heä sinh thaùi seõ phaûi chòu ñaåy nhanh vieäc thöïc hieän caùc chính saùch ñaõ söùc eùp ngaøy caøng gia taêng, caùc hình thaùi saâu chöùng minh söï thaønh coâng laø vieäc coù yù nghóa beänh vaø beänh taät seõ tieáp tuïc thay ñoåi, vaø noâng quan troïng nhaát, cuõng nhö hoaït ñoäng thích nghieäp seõ phaûi thay ñoåi ñaùng keå trong taäp öùng keát hôïp ñöôïc söï kheùo leùo cuûa con ngöôøi, quaùn saûn xuaát hoaëc phaûi di chuyeån ñòa ñieåm. caùc ñònh cheá vaø caùc thò tröôøng. Theo höôùng Treân con ñöôøng ñi tôùi möùc nhieät ñoä cao hôn, nhieät ñoä cao hôn, vaán ñeà ñaët ra laø lieäu tình phaàn lôùn caùc xu höôùng tieâu cöïc seõ trôû neân toài traïng aám leân coù theå tieán ñeán gaàn, hoaëc ñaõ teä hôn, vaø chæ coù moät soá ít xu höôùng tích cöïc, vöôït quaù, caùc möùc ñoä maø chuùng ta coù theå nhö taêng saûn löôïng noâng nghieäp taïi caùc khu thích öùng hay khoâng.8 Moät soá ngöôøi bieän luaän vöïc canh taùc maùt meû hôn, seõ ñöôïc ñaûo ngöôïc. moät caùch thuyeát phuïc raèng caùc quan ñieåm Noâng nghieäp seõ traûi qua söï thay ñoåi chuyeån ñaïo ñöùc, vaên hoùa, kieán thöùc vaø quan ñieåm veà hoùa veà taäp quaùn vaø ñòa ñieåm. Ñoä maïnh cuûa ruûi ro seõ haïn cheá hoaït ñoäng thích öùng cuûa con caùc côn baõo seõ gia taêng. Vaø möïc nöôùc bieån coù ngöôøi nhieàu hôn so vôùi caùc ngöôõng vaät lyù, sinh khaû naêng daâng cao theâm khoaûng 1 meùt.5 Caùc hoïc hay kinh teá.9 Do ñoù, noã löïc thích öùng caàn ñôït luõ luït, haïn haùn vaø nhieät ñoä cöïc ñoan seõ thieát töø caùc theá heä töông lai seõ ñöôïc quyeát xaûy ra thöôøng xuyeân hôn.6 Thaäp kyû vöøa qua ñònh bôûi vieäc bieán ñoåi khí haäu ñöôïc giaûm ñaõ laø ñieåm noùng nhaát trong caùc hoà sô ghi thieåu hieäu quaû nhö theá naøo. cheùp, nhöng ñeán naêm 2070, thaäm chí nhöõng Caùc taùc ñoäng moâi tröôøng taêng theâm taïo ra naêm maùt meû nhaát cuõng coù theå seõ noùng hôn caùc trôû ngaïi vaät lyù maïnh hôn cho söï phaùt trieån baây giôø. Khi caùc söùc eùp vaät lyù vaø sinh hoïc töø trong töông lai. Caùc chính saùch thoâng minh bieán ñoåi khí haäu gia taêng, thì söï caêng thaúng xaõ veà khí haäu seõ phaûi giaûi quyeát nhöõng thaùch hoäi cuõng seõ taêng. thöùc cuûa moät moâi tröôøng ruûi ro hôn vaø phöùc Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 105 taïp hôn. Thoâng leä phaùt trieån phaûi thích öùng ñoäng khí haäu laø ñieàu coát yeáu vôùi caùc hoä gia hôn ñoái vôùi söï chuyeån hoùa caùc ranh giôùi cô ñình cuõng nhö chính phuû. Ñieàu naøy caàn ñeán baûn, ñaët neàn taûng vaøo caùc chieán löôïc thieát caùc cô cheá daøn roäng ruûi ro moät caùch linh hoaït. thöïc höôùng tôùi nhöõng kieán thöùc chöa ñöôïc Nhö ñaõ thaûo luaän trong chöông 1, ngöôøi hoaøn thieän.10 Caùc chieán löôïc canh taùc caàn ngheøo coù ít khaû naêng quaûn lyù ruûi ro vaät chaát vaø phaûi thieát thöïc trong ñieàu kieän thôøi tieát deã taøi chính nhaát, vaø cuõng ít coù khaû naêng ñöa ra thay ñoåi hôn, thoâng qua tìm kieám ñeå duy trì caùc quyeát ñònh daøi haïn nhaát. Cuoäc soáng cuûa söï nhaát quaùn laâu daøi trong ñaàu ra, thay vì toái hoï bò aûnh höôûng nhieàu hôn bôûi khí haäu, duø ña hoùa saûn xuaát. Caùc nhaø quy hoaïch ñoâ thò ôû hoï canh taùc töï canh töï tuùc hay laø nhöõng noâng caùc thaønh phoá duyeân haûi caàn phaûi döï ñoaùn daân khoâng coù ñaát ôû vuøng ñoàng baèng ngaäp luõ tröôùc söï phaùt trieån nhaân khaåu vaø caùc ruûi ro ngoaïi oâ ñoâ thò. Nhöõng nhoùm ngöôøi khaùc trong môùi do möïc nöôùc bieån daâng hoaëc luõ luït. Caùc xaõ hoäi cuõng coù nhieàu khaû naêng deã bò toån caùn boä y teá coäng ñoàng caàn chuaån bò cho thöông nhö ngöôøi ngheøo, xuaát phaùt töø söï nhöõng thay ñoåi ñaùng ngaïc nhieân trong caùc moâ thieáu quyeàn lôïi, thieáu taøi saûn saûn xuaát, vaø hình beänh taät lieân quan ñeán khí haäu.11 Thoâng tieáng noùi.13 Chính saùch xaõ hoäi, söï boå trôï coù yù tin coù yù nghóa voâ cuøng quan troïng ñeå hoã trôï nghóa coát yeáu ñeå quaûn lyù ruûi ro vaät chaát vaø taøi quy hoaïch vaø laäp chieán löôïc döïa vaøo ruûi ro— chính, ñem laïi nhieàu coâng cuï ñeå giuùp quaûn lyù ñaây laø cô sôû cho caùc chính saùch toát vaø quaûn lyù ruûi ro gaây aûnh höôûng ñeán nhöõng nhoùm deã bò ruûi ro toát hôn. toån thöông nhaát, vaø ñeå trao quyeàn cho caùc Quaûn lyù caùc heä sinh thaùi vaø dòch vuï heä coäng ñoàng trôû thaønh nhöõng taùc nhaân trong sinh thaùi seõ quan troïng vaø khoù hôn. Caùc caûnh quaûn lyù bieán ñoåi khí haäu. quan ñöôïc quaûn lyù toát coù theå ñieàu chænh caùc Chöông naøy taäp trung vaøo nhöõng bieän doøng nöôùc luõ. Caùc vuøng ñaát öôùt ven bieån coøn phaùp hoã trôï con ngöôøi giaûi quyeát khí haäu ngaøy nguyeân veïn coù theå laø vuøng ñeäm choáng laïi nay ñang bieán ñoäng vaø nhöõng bieán ñoåi khí nhöõng thieät haïi do baõo. Nhöng quaûn lyù taøi haäu seõ xaûy ra trong vaøi thaäp kyû nöõa. Tröôùc nguyeân thieân nhieân seõ phaûi ñoái maët vôùi khí heát, chöông naøy moâ taû moät khung chính saùch haäu ñang bieán ñoåi nhanh choùng, vôùi nhieàu söï döïa treân caùc chieán löôïc maïnh meõ ñoái phoù vôùi kieän cöïc ñoan hôn vaø caùc heä sinh thaùi ñang söï baát ñònh cuûa khí haäu vaø caùc thoâng leä quaûn caøng ngaøy caøng bò ñe doïa bôûi caùc aùp löïc khaùc, lyù thích öùng trong caùc ñieàu kieän thay ñoåi moät ngoaøi khí haäu (ví duï nhö thay ñoåi söû duïng ñaát caùch nhanh choùng. Tieáp ñoù, chöông naøy seõ vaø thay ñoåi nhaân khaåu).12 Quaûn lyù caùc ruûi ro xem xeùt vieäc quaûn lyù caùc ruûi ro vaät chaát, ruûi ro vaät lyù ñoù laø moät phaàn khoâng theå thieáu trong taøi chính vaø ruûi ro xaõ hoäi. quaù trình phaùt trieån thoâng minh vôùi khí haäu—moät böôùc ñi thieát yeáu ñeå traùnh nhöõng Quaûn lyù thích öùng: Chung soáng vôùi söï taùc ñoäng coù theå traùnh ñöôïc vôùi con ngöôøi. bieán ñoåi Tuy nhieân, khoâng phaûi taát caû moïi taùc ñoäng Bieán ñoåi khí haäu taïo ra theâm moät nguoàn vaät lyù ñeàu coù theå traùnh ñöôïc, nhaát laø nhöõng nhöõng ñieàu nöõa chöa ñöôïc bieát ñeán ñoái vôùi taùc ñoäng lieân quan ñeán caùc söï kieän cöïc ñoan nhöõng ngöôøi ra quyeát ñònh quaûn lyù. Haøng vaø thaûm hoïa raát khoù ñaùnh giaù trong boái caûnh ngaøy, nhöõng ngöôøi ra quyeát ñònh trong theá khí haäu bieán ñoåi. Xoùa boû ruûi ro cuûa caùc söï kieän giôùi thöïc phaûi quyeát ñònh veà söï baát ñònh, cöïc ñoan nhaát laø vieäc khoâng theå, vaø noã löïc laøm thaäm chí caû khi khoâng coù bieán ñoåi khí haäu. ñieàu ñoù seõ raát toán keùm, do söï khoâng chaéc chaén Caùc nhaø cheá taïo ñaàu tö vaøo caùc phöông tieän veà ñòa ñieåm vaø thôøi gian taùc ñoäng. Ñöôïc chuaån saûn xuaát linh hoaït coù theå ñem laïi lôïi nhuaän bò veà maët taøi chính ñeå ñöông ñaàu vôùi caùc taùc nhôø khoaûng coâng suaát saûn xuaát roäng ñeå buø laïi 106 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 nhu caàu khoâng ñoaùn tröôùc ñöôïc. Caùc nhaø chæ ro thieân tai (traùnh caùc vuøng ruûi ro cao), vaø baûo huy quaân ñoäi khaêng khaêng ñoøi hoûi söï vöôït troäi trôï xaõ hoäi (trôï giuùp ngöôøi ngheøo). Nhöng caùc veà soá löôïng. Caùc nhaø ñaàu tö taøi chính baûo veä giaûi phaùp naøy thöôøng khoâng ñöôïc thöïc thi, baûn thaân traùnh nhöõng dao ñoäng trong thò moät phaàn laø do thieáu thoâng tin vaø chi phí giao tröôøng baèng caùch ña daïng hoùa ñaàu tö. Taát caû dòch, moät phaàn laø do nhöõng thaát baïi veà nhaän caùc hình thöùc töï phoøng choáng ruûi ro ñeàu coù thöùc vaø chính trò (xem chöông 8).17 theå daãn ñeán nhöõng keát quaû khoâng toái öu cho Thöù hai, vieäc mua “caùc bieân ñoä an toaøn” baát kyø moät kyø voïng naøo coá ñònh cho töông lai, trong caùc ñaàu tö môùi coù theå laøm taêng khaû nhöng chuùng ñeàu maïnh khi phaûi ñöông ñaàu naêng phuïc hoài vôùi khí haäu, thöôøng laø vôùi chi vôùi söï baát ñònh.14 phí thaáp. Ví duï nhö, chi phí bieân ñeå xaây döïng Moät taäp hôïp caùc yeáu toá baát ñònh — nhaân moät con ñaäp cao hôn hay ñöa theâm caùc nhoùm khaåu, coâng ngheä, thò tröôøng vaø khí haäu— ñoái töôïng môùi vaøo moät heä thoáng baûo trôï xaõ hoäi khieán cho caùc chính saùch vaø quyeát ñònh ñaàu coù theå töông ñoái nhoû.18 Caùc bieân ñoä an toaøn tö phaûi döïa treân kieán thöùc khoâng hoaøn chænh khoâng chæ giaûi thích lyù do caùc taùc ñoäng coù theå vaø thieáu hoaøn thieän. Nhöõng ngöôøi ra quyeát xaûy ra do bieán ñoåi khí haäu (caùc söï kieän khaéc ñònh ôû caáp ñòa phöông vaø quoác gia thaäm chí nghieät hôn) maø coøn giaûi thích söï baát ñònh coøn phaûi ñöông ñaàu vôùi söï baát ñònh lôùn hôn, trong phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi (thay ñoåi veà do caùc döï baùo thöôøng coù xu höôùng thieáu nhu caàu). chính xaùc ôû quy moâ cuï theå hôn—moät vaán ñeà Thöù ba, caùc giaûi phaùp linh hoaït vaø coù theå coá höõu khi giaûm quy moâ töø caùc moâ hình thoâ ñaûo ngöôïc caàn ñöôïc uûng hoä, vôùi quan ñieåm vaø toång hôïp. Neáu khoâng theå quan saùt vaø ño chaáp nhaän raèng quyeát ñònh coù theå sai vaø do löôøng caùc thoâng soá quyeát ñònh,15 caùc chieán ñoù, caàn giöõ chi phí ñaûo ngöôïc quyeát ñònh ôû löôïc maïnh (xem chöông 1) ñeå tröïc tieáp giaûi möùc caøng thaáp caøng toát. Quy hoaïch ñoâ thò quyeát thöïc teá cuûa moät theá giôùi ñaõ thay ñoåi caùc haïn cheá do caùc taùc ñoäng luõ luït chöa chaéc chaén ranh giôùi cô baûn vaø khoâng coøn söï xaùo troän coù theå ñöôïc ñaûo ngöôïc moät caùch deã daøng vaø hieám hoi16 seõ laø moät khuoân khoå thích hôïp khoâng toán keùm so vôùi caùc giaûi phaùp baûo veä hay trong boái caûnh xaùc suaát chöa bieát. thu heïp trong töông lai. Baûo hieåm coù theå Vieäc chaáp nhaän tính baát ñònh laø moät thuoäc cung caáp nhöõng caùch thöùc linh hoaït ñeå quaûn tính coá höõu cuûa bieán ñoåi khí haäu vaø yeâu caàu lyù ruûi ro vaø baûo veä ñaàu tö caàn thieát khi khoâng tính maïnh meõ hôn trong tieâu chí quyeát ñònh chaéc chaén veà xu höôùng vaø phaïm vi bieán ñoåi.19 seõ taùc ñoäng ñeán caùc chieán löôïc ra quyeát ñònh Nhöõng ngöôøi noâng daân chuyeån ñoåi sang caùc ñaàu tö daøi haïn vaø laäp keá hoaïch daøi haïn. Noù troàng caùc gioáng caây chòu haïn (thay vì ñaàu tö yeâu caàu suy nghó laïi veà caùc caùch tieáp caän theâm cho töôùi) coù theå söû duïng baûo hieåm ñeå truyeàn thoáng, trong ñoù giaû ñònh moät moâ hình baûo veä ñaàu tö cho caùc gioáng môùi theo muøa vuï xaùc ñònh cho theá giôùi maø töông lai coù theå döï khoûi bò aûnh höôûng bôûi haïn haùn ñaëc bieät khaéc ñoaùn ñöôïc. nghieät. Vôùi nhöõng vuøng thöôøng xuyeân coù baõo, Tröôùc heát, caàn öu tieân cho nhöõng giaûi söï keát hôïp giöõa caùc heä thoáng caûnh baùo sôùm, phaùp khoâng phaûi hoái tieác: caùc giaûi phaùp ñaàu tö keá hoaïch sô taùn vaø baûo hieåm taøi saûn (coù theå vaø chính saùch ñem laïi lôïi ích, thaäm chí caû khi toán keùm) coù theå ñem laïi söï linh hoaït cao hôn khoâng coù bieán ñoåi khí haäu. Nhöõng giaûi phaùp ñeå cöùu soáng sinh maïng vaø thay theá nhaø ôû, hôn naøy toàn taïi haàu nhö trong moïi lónh vöïc—quaûn laø baûo veä toaøn boä vuøng bôø bieån baèng caùc cô sôû lyù nöôùc vaø ñaát (xem chöông 3), veä sinh ñeå haï taàng hoaëc ruùt heát daân cö ra khoûi khu vöïc giaûm thieåu caùc beänh lieân quan ñeán nöôùc moät caùch khoâng caàn thieát.20 (kieåm soaùt roø ræ coáng thoaùt nöôùc), ñeå giaûm ruûi Thöù tö, ñeå theå cheá hoùa quy hoaïch daøi haïn, Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 107 caàn phaân tích kòch baûn höôùng tôùi töông lai vaø trình naøy döïa treân yeáu toá chính laø nghieân ñaùnh giaù caùc chieán löôïc trong moät khoaûng cöùu, vôùi söï tham gia khoâng nhaát quaùn töø caùc töông lai coù theå. Ñieàu naøy daãn ñeán vieäc ñaùnh beân coù lôïi ích lieân quan. Nghieân cöùu ñaày ñuû, giaù ñònh kyø caùc ñaàu tö (vaø neáu coù theå thì ñieàu ñöôïc cho laø quaù cao veà maët kyõ thuaät, chæ ñem chænh, söûa ñoåi ñaàu tö) vaø giuùp caûi thieän caùc laïi taùc ñoäng raát nhoû. Traùi laïi, Luaân Ñoân söû chính saùch vaø thoâng leä baèng caùch lieân tuïc hoïc duïng caùch tieáp caän töø döôùi leân vôùi söï tham hoûi töø caùc keát quaû taùc ñoäng. Vieäc môû roäng gia cuûa nhieàu beân lieân quan. Sau khi Baùo caùo phaïm vi khoâng gian cuûa quy hoaïch cuõng AÁm leân cuûa Luaân Ñoân ñöôïc coâng boá, Ñoái taùc quan troïng khoâng keùm ñeå chuaån bò cho Bieán ñoåi Khí haäu ñaõ tieán trieån töø choã chæ laø nhöõng thay ñoåi coù theå xaûy ra töø moät khoaûng moät toå chöùc cuûa caùc beân lieân quan trôû thaønh caùch xa hôn, ví duï nhö söï tan chaûy cuûa caùc moät toå chöùc tieáp tuïc quy hoaïch thích öùng.25 baêng haø laøm thay ñoåi heä thoáng caáp nöôùc ôû caùc Moät moâ hình ra quyeát ñònh döïa treân ruûi ñoâ thò naèm caùch ñoù haøng traêm km veà phía haï ro, taïo ñieàu kieän ñeå ñaït ñöôïc tính thieát thöïc du, hay haïn haùn lan roäng gaây aûnh höôûng ñeán vaø quy hoaïch daøi haïn, vôùi caùc cô caáu quaûn trò caùc thò tröôøng nguõ coác trong khu vöïc, hoaëc söï nhaø nöôùc thích hôïp ôû caáp ñòa phöông, coäng di daân töø noâng thoân ra thaønh thò ngaøy caøng ñoàng vaø quoác gia, laø ñieàu thieát yeáu ñeå thích taêng daãn ñeán söï suy thoaùi moâi tröôøng. Nhöng öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu.26 Taêng aùp löïc ñoái nhöõng thay ñoåi cô caáu caàn thieát coù theå raát khoù vôùi caùc nguoàn löïc khan hieám (ñaát, nöôùc), keát thöïc hieän do tính ì trong caùc thoâng leä quaûn lyù hôïp vôùi nhöõng chuyeån ñoåi lôùn veà xaõ hoäi vaø hieän taïi.21 nhaân khaåu (taêng daân soá, ñoâ thò hoùa, toaøn caàu Ñeå thöïc thi nhöõng chieán löôïc nhö vaäy hoùa) vaø moät khí haäu thay ñoåi, seõ ñem laïi ít cô thoâng qua quaûn lyù thích öùng, caàn phaûi phaùt hoäi ñeå boû qua khoâng quaûn lyù ruûi ro. Moät côn trieån thoâng tin moät caùch lieân tuïc, tieán haønh baõo taán coâng moät ñoâ thò ven bieån hieän ñaïi vaø quy hoaïch vaø thieát keá moät caùch thieát thöïc vaø ñang taêng tröôûng nhanh seõ coù theå gaây ra linh hoaït, thöïc hieän caùch tieáp caän coù söï tham nhieàu thieät haïi hôn so vôùi quaù khöù, khi maø gia, vaø giaùm saùt ñaùnh giaù caùc yù kieán phaûn hoài. vuøng ven bieån ñoù ít daân cö hôn vaø ít coâng Quaù trình naøy seõ ñieàu chænh laïi caùc quyeát trình xaây döïng hôn. Khi ñoái maët vôùi söï baát ñònh vaø quaûn lyù ñeå phuø hôïp vôùi phaïm vi caùc boái caûnh vaø quy trình sinh thaùi vaø xaõ hoäi, ví Hoäp 2.1 Caùc ñaëc ñieåm cuûa quaûn lyù thích öùng duï nhö röøng ñaàu nguoàn vaø caùc vuøng sinh thaùi, vaø coù theå ñöôïc daãn daét theo caùc heä thoáng Quaûn lyù thích öùng laø moät caùch tieáp thôøi gian daøi ñöôïc thöïc hieän trong quy caän ñeå ñònh höôùng söï can thieäp khi hoaïch vaø xaây döïng naêng löïc, vaø noù quaûn lyù cuûa ñòa phöông hoaëc coäng ñoàng.22 Noù phaûi ñoái maët vôùi söï baát ñònh. YÙ töôûng ñöôïc uoán theo caùc quaù trình sinh thaùi nhaán maïnh vieäc quaûn lyù döïa treân thoâng tin chính laø caùc hoaït ñoäng quaûn lyù ñöôïc ôû phaïm vi khoâng gian thích hôïp. Noù töø kieán thöùc khoa hoïc vaø kieán thöùc ñòa cung caáp ñaày ñuû thoâng tin nhôø hoïc taïo ra moät khuoân khoå taïo ñieàu kieän hoûi caùc baøi hoïc roõ raøng töø caùc thöïc hôïp taùc giöõa caùc caáp quaûn lyù haønh phöông, cuõng nhö thoâng tin veà caùc thöïc nghieäm chính saùch vaø söû duïng thoâng chính, caùc ngaønh vaø caùc cô quan chuû nghieäm chính saùch nhaèm xaây döïng söï hieåu tin khoa hoïc vaø kieán thöùc coâng ngheä quaûn; môû roäng söï tham gia cuûa caùc bieát, ñaët ra muïc tieâu hoïc hoûi vaø taêng cöôøng môùi ñeå taêng cöôøng hieåu bieát, cung beân coù lôïi ích lieân quan (bao goàm caùc caáp thoâng tin cho caùc quyeát ñònh trung taâm nghieân cöùu vaø toå chöùc phi khaû naêng quyeát ñònh trong ñieàu kieän baát ñònh töông lai, giaùm saùt keát quaû can thieäp chính phuû) trong giaûi quyeát vaán ñeà vaø (hoäp 2.1).23 vaø xaây döïng caùc taäp quaùn môùi. ra quyeát ñònh; vaø xaây döïng caùc vaên Vieäc loâi cuoán caùc beân coù lôïi ích lieân quan Khung naøy taïo ra caùc cô cheá ñeå ñaùnh baûn luaät coù theå thích öùng nhaèm hoã trôï giaù nhöõng kòch baûn thay theá vaø caùc haønh ñoäng ôû caáp ñòa phöông vaø öùng vaøo quaù trình quy hoaïch seõ laøm taêng tinh thaàn bieän phaùp coâng trình cuõng nhö phi phoù vôùi caùc thoâng tin môùi. laøm chuû vaø khaû naêng duy trì hoaït ñoäng laâu coâng trình, ñeå tìm hieåu vaø thöû thaùch daøi.24 Boston vaø Luaân Ñoân ñeàu ñaõ coù nhöõng caùc giaû ñònh, ñoàng thôøi xem xeùt kyõ Nguoàn: Trích töø Raadgever vaø nhöõng löôõng nhöõng yeáu toá khoâng chaéc chaén. ngöôøi khaùc 2008; Olsson, Folke, vaø chieán löôïc bieán ñoåi khí haäu. ÔÛ Boston, quaù Quaûn lyù thích öùng ñaõ coù moät khoaûng Berkes 2004 . 108 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ñònh do bieán ñoåi khí haäu, caùc chieán löôïc ñieåm B). Ví duï nhö, caùc löu vöïc coù röøng coù maïnh, thieát thöïc vaø quaûn lyù thích öùng seõ cung theå laøm vuøng ñeäm ñeå chaën caùc doøng nöôùc caáp moät khuoân khoå thích hôïp ñeå quaûn lyù toát möa vôùi cöôøng ñoä trung bình toát hôn laø caùc hôn caùc ruûi ro vaät chaát, taøi chính vaø xaõ hoäi. löu vöïc khoâng coù röøng, nhöng nhöõng côn möa to seõ nhanh choùng laøm cho mieáng xoáp bò Quaûn lyù caùc ruûi ro vaät chaát: Traùnh ñaày nöôùc, neân phaàn lôùn nöôùc seõ nhanh choùng nhöõng gì coù theå traùnh ñöôïc traøn ra ñaát.27 Khi ñoù, coù theå caàn ñeán caùc vuøng Caùc heä thoáng töï nhieân, khi ñöôïc quaûn lyù toát, ñaát öôùt troàng nhieàu thöïc vaät ôû haï du ñeå tieáp seõ coù theå giaûm khaû naêng bò toån thöông cuûa con tuïc chaën caùc doøng nöôùc möa, trong khi heä ngöôøi ñoái vôùi ruûi ro khí haäu vaø ñem laïi caùc lôïi thoáng tieâu thoaùt töï nhieân mang nöôùc ñi. ích phaùt trieån ñoàng thôøi, giaûm ñoùi ngheøo, baûo Nhöng caùc vuøng ñaát öôùt khi ñöôïc chuyeån ñoåi toàn ña daïng sinh hoïc vaø coâ laäp caùc-bon. Thích thaønh caùc khu vöïc saûn xuaát noâng nghieäp hoaëc öùng döïa treân heä sinh thaùi—duy trì hoaëc khoâi ñònh cö ñoâ thò vaø ñöôïc cung caáp caùc heä thoáng phuïc caùc heä thoáng töï nhieân ñeå giaûm khaû naêng thoaùt nöôùc ñôn giaûn thì roõ raøng seõ thaát baïi, daãn bò toån thöông cuûa con ngöôøi—laø moät caùch tieáp ñeán tình traïng uùng ngaäp. Moät öùng phoù toaøn caän hieäu quaû veà chi phí ñeå giaûm bôùt caùc ruûi ro dieän ñeå quaûn lyù luõ luït bao goàm duy trì dieän khí haäu vaø ñem laïi nhieàu lôïi ích (xem Tieâu bao phuû löu vöïc, quaûn lyù ñaát öôùt vaø caùc loøng ûn ñoà 2.1 Nguy cô: Daân cö vaø caùc sieâu ñoâ thò taäp trung ô Ba ûi naèm ô û caùc vuøng duyeân ha ûi möïc nöôùc bieån daâng vaø soùng coàn do baõo û cao trình thaáp seõ bò ñe doïa bô Nguoàn: Lieân Hôïp Quoác 2008a. Chuù thích: Caùc sieâu ñoâ thò vaøo naêm 2007 goàm coù Baéc Kinh, Bombay, Buenos Aires, Cairo, Calcutta, Dhaka, Istanbul, Karachi, Los Angeles, Manila, thaønh phoá Mexico, Maùt-xcô-va, New Delhi, New York, Osaka, Rio de Janeiro, Saõo Paulo, Seoul, Thöôïng Ha ûi, vaø Tokyo. Caùc sieâu ñoâ thò ñöôïc ñònh nghóa laø caùc vuøng ñoâ thò vôùi hôn 10 trieäu daân. Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 109 daãn soâng, ñaët caùc cô sôû haï taàng vaø quy hoaïch soâng, keå caû soâng Nin, seõ khoâng theå ñeán ñöôïc môû roäng ñoâ thò moät caùch thích hôïp. Töông töï, vuøng ñoàng baèng chaâu thoå cuûa mình. caùc röøng ngaäp maën ven bieån seõ giuùp choáng laïi Ñoâ thò hoùa, neáu laøm toát, coù theå taêng khaû soùng coàn do baõo, moät phaàn laø nhôø haáp thu caùc naêng phuïc hoài vôùi caùc ruûi ro lieân quan ñeán doøng chaûy vaø moät phaàn laø giöõ cho caùc khu khí haäu. Maät ñoä daân cö cao hôn laøm giaûm chi ñònh cö cuûa con ngöôøi ôû sau caùc caùnh röøng vaø phí treân ñaàu ngöôøi khi caáp nöôùc taäp trung caùch xa bieån. ñaõ qua xöû lyù, hoaëc khi trieån khai caùc heä thoáng thoaùt nöôùc, thu gom chaát thaûi, vaø phaàn lôùn Xaâ y döï n g caù c ñoâ thò thoâ n g minh vôù i caùc cô sôû haï taàng cuõng nhö caùc tieän nghi khí haäu coâng coäng. Quy hoaïch toát ñoâ thò seõ haïn cheá Moät nöûa daân soá theá giôùi hieän ñang soáng taïi phaùt trieån ôû nhöõng vuøng hay ngaäp luõ vaø taïo caùc ñoâ thò, vaø tyû leä naøy seõ taêng leân 70% vaøo ñieàu kieän tieáp caän caùc dòch vuï. Phaùt trieån cô naêm 2050.28 Trong taêng tröôûng daân soá ñoâ thò sôû haï taàng (laøm ñeâ, keø) coù theå giuùp baûo veä (5 trieäu cö daân môùi moãi thaùng), 95% laø ôû caùc choáng laïi nhieàu ruûi ro vaø yeâu caàu theâm caùc nöôùc ñang phaùt trieån, vôùi caùc ñoâ thò nhoû phaùt bieân ñoä an toaøn khi bieán ñoåi khí haäu laøm cho trieån nhanh nhaát.29 Caùc vuøng ñoâ thò taäp trung caùc ruûi ro taêng theâm. Caùc heä thoáng thoâng tin con ngöôøi vaø taøi saûn kinh teá, nhöng thöôøng lieân laïc, giao thoâng vaø caûnh baùo sôùm ñöôïc xaây naèm ôû caùc vuøng chòu nhieàu nguy cô, vì trong döïng toát seõ giuùp sô taùn nhanh choùng moïi lòch söû töø tröôùc ñeán nay, caùc ñoâ thò thöôøng ngöôøi, nhö tröôøng hôïp ôû Cu-ba, nôi coù ñeán phaùt trieån phoàn vinh ôû caùc vuøng duyeân haûi, 800.000 ngöôøi thöôøng xuyeân ñöôïc sô taùn vaø taïi caùc ñieåm hôïp löu soâng. Treân thöïc teá, trong voøng 48 giôø khi coù baõo.34 Nhöõng bieän caùc vuøng duyeân haûi ôû cao trình thaáp coù nguy phaùp nhö vaäy coù theå laøm taêng khaû naêng cuûa cô bò aûnh höôûng bôûi möïc nöôùc bieån daâng vaø ngöôøi daân ñoâ thò ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng cuù soác soùng coàn bôø bieån, trong khi ñaây laø nôi sinh ngaén haïn vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu soáng cho khoaûng 600 trieäu ngöôøi treân toaøn trong daøi haïn.35 caàu vaø laø vò trí cuûa 15 trong soá 20 sieâu ñoâ thò Caùc ñoâ thò coù tính naêng ñoäng, vaø ñaây laø caùc treân theá giôùi (xem baûn ñoà 2.1).30 heä thoáng thích öùng cao, coù theå ñem laïi nhieàu Bieán ñoåi khí haäu chæ laø moät trong soá nhieàu giaûi phaùp saùng taïo ñeå giaûi quyeát caùc thaùch yeáu toá xaùc ñònh khaû naêng deã bò toån thöông thöùc moâi tröôøng. Moät soá nöôùc ñang xem xeùt cuûa ñoâ thò. Vôùi nhieàu ñoâ thò ven bieån, di cö nhöõng chieán löôïc phaùt trieån ñoâ thò môùi höôùng laøm taêng soá daân phaûi ñoái maët vôùi nguy cô möïc tôùi muïc tieâu môû roäng söï thònh vöôïng cuûa khu nöôùc bieån daâng, soùng coàn do baõo vaø luõ luït,31 vöïc. Ñaïi Haøn Daân Quoác ñaõ ñöa ra moät ví duï nhö ôû Thöôïng Haûi, nôi maø soá löôïng roøng chöông trình ñaày tham voïng nhaèm phaùt trieån cuûa ngöôøi di cö ñeán moãi naêm vöôït quaù 4 laàn “Caùc ñoâ thò ñoåi môùi” nhö moät caùch ñeå phi taäp toác ñoä taêng tröôûng töï nhieân.32 Vaø nhieàu ñoâ thò trung hoùa caùc hoaït ñoäng kinh teá cuûa ñaát ôû caùc vuøng ñoàng baèng chaâu thoå ñang bò luùn nöôùc.36 Nhieàu noã löïc trong soá naøy taäp trung do khai thaùc nöôùc ngaàm vaø suy giaûm boài laéng vaøo caùc ñoåi môùi coâng ngheä vaø ñem laïi caùc cô do caùc ñaäp ôû thöôïng löu. Maëc duø tröôùc ñaây, hoäi môùi ñeå thieát keá laïi caùc ñoâ thò töông lai tình traïng ñaát luùn ñaõ laø vaán ñeà vôùi nhieàu ñoâ nhaèm giaûi quyeát nhöõng thaùch thöùc bieán ñoåi thò ven bieån (New Orleans, Thöôïng Haûi), khí haäu. nhöng hieän nay ñaây ñaõ trôû thaønh moái ñe doïa Tuy nhieân, nhöõng noã löïc gaây aûnh höôûng môùi ñoái vôùi Haø Noäi, Jakarta, vaø Manila.33 Phaùt ñeán moâ hình khoâng gian cuûa caùc vuøng ñoâ thò trieån ñoâ thò vaøo saâu trong ñaát lieàn seõ laøm taêng thoâng qua caùc can thieäp chính saùch coâng môùi nhu caàu nöôùc ôû thöôïng du, vaø nhieàu con chæ ñem laïi nhöõng keát quaû laãn loän. Noã löïc cuûa 110 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 HOÄP 2.2 Quy hoaïch caùc ñoâ thò xanh hôn vaø saïch hôn: Tröôøng hôïp cuûa thaønh phoá Curitiba Maëc duø daân soá taêng gaáp 7 laàn töø naêm Söû duïng ñaát vaø giao thoâng ñi laïi thò naøy laø quaûn lyù chaát thaûi; 90% cö daân 1950 ñeán 1990, thaønh phoá Curitiba, Bra- ñöôïc quy hoaïch moät caùch toång hôïp, vaø cuûa thaønh phoá taùi cheá ít nhaát laø 2/3 xin, ñaõ toû ra laø moät ñoâ thò saïch vaø hieäu boá trí maët baèng ñoái xöùng xuyeân taâm löôïng raùc hoï thaûi ra. ÔÛ nhöõng vuøng thu quaû, nhôø quaûn trò nhaø nöôùc vaø hôïp taùc (truïc ñoái xöùng) ñöôïc thieát keá ñeå daãn caùc nhaäp thaáp, nôi maø caùch quaûn lyù chaát xaõ hoäi toát. Maáu choát trong söï thaønh coâng luoàng phöông tieän giao thoâng ñi töø khu thaûi thoâng thöôøng gaëp khoù khaên, cuûa Curitiba naèm ôû Nghò quyeát Quy vöïc trung taâm thaønh phoá (nôi maø ¾ daân chöông trình “Mua raùc thaûi” seõ ñoåi raùc hoaïch mang tính ñoåi môùi cuûa thaønh phoá, cö thaønh phoá coù theå söû duïng heä thoáng thaûi baèng theû xe buyùt, thöùc aên thöøa vaø ñöôïc pheâ chuaån naêm 1968 vaø do Vieän xe buyùt hieäu quaû cao). Trung taâm coâng vôû vieát. Quy hoaïch Ñoâ thò Curitiba (IPPUC) thöïc nghieäp ñöôïc xaây döïng gaàn trung taâm Kinh nghieäm naøy ñang ñöôïc nhaân hieän. Thay vì söû duïng caùc giaûi phaùp thaønh phoá ñeå giaûm thieåu toái ña caùc roäng. Chaúng haïn nhö, taïi Juarez, Meâ-hi- coâng ngheä cao cho cô sôû haï taàng ñoâ thò, phöông tieän giao thoâng ñi laøm haøng coâ, Vieän Quy hoaïch Thaønh phoá ñang nhö taøu ñieän ngaàm vaø caùc traïm cô khí ngaøy. Nhieàu khu baûo toàn thieân nhieân xaây döïng caùc toøa nhaø môùi vaø chuyeån ñaét tieàn ñeå phaân loaïi raùc thaûi, IPPUC ñaõ ñöôïc ñaët xung quanh vuøng coâng nghieäp ñoåi khu vöïc bò ngaäp luõ tröôùc ñaây thaønh ñi theo coâng ngheä thích hôïp, hieäu quaû ñeå ñoùng vai troø lôùp ñeäm ngaên luõ. moät coâng vieân cho thaønh phoá. caû veà maët chi phí cuõng nhö öùng duïng. Moät maët khaùc trong thaønh coâng cuûa ñoâ Nguoàn: Roman 2008. CH A-raäp Ai Caäp nhaèm taïo ra caùc thaønh phoá yeáu caøng laøm taêng khaû naêng deã bò toån thöông veä tinh ñeå laøm cho Cairo thoâng thoaùng haàu cuûa 810 trieäu ngöôøi soáng taïi caùc khu nhaø oå nhö khoâng thu huùt ñöôïc soá daân cö döï kieán, chuoät ôû ñoâ thò.40 vaø khoâng laøm gì ñöôïc nhieàu ñeå ngaên chaën söï Nhöõng khaû naêng bò toån thöông naøy keâu goïi taêng tröôûng daân soá ôû Cairo, moät phaàn laø do phaûi coù nhöõng caûi tieán toaøn dieän trong quy thieáu caùc chính saùch ñeå thuùc ñaåy söï hoøa nhaäp hoaïch vaø phaùt trieån ñoâ thò. Caùc cô quan chính khu vöïc.37 Caùc chính saùch thaønh coâng taïo phuû, ñaëc bieät laø cô quan ñòa phöông, coù theå ñieàu kieän cho söï taäp trung vaø di cö trong ñònh hình naêng löïc thích öùng cuûa caùc hoä gia nhöõng giai ñoaïn ñaàu cuûa quaù trình ñoâ thò hoùa ñình vaø doanh nghieäp (Hoäp 2.2). Nhöng haønh vaø keát noái lieân ñoâ thò trong nhöõng giai ñoaïn ñoäng cuûa caùc toå chöùc phi chính phuû vaø toå chöùc sau ñoù. Caùc ñaàu tö coâng cho cô sôû haï taàng coù döïa vaøo coäng ñoàng cuõng raát quan troïng, nhaát hieäu quaû nhaát khi taêng cöôøng coâng baèng xaõ laø nhöõng can thieäp xaây döïng nhaø ôû vaø tröïc tieáp hoäi (thoâng qua cung caáp ñieàu kieän tieáp caän cung caáp dòch vuï, nhö moät soá toå chöùc daân cö dòch vuï roäng raõi hôn) vaø hoøa nhaäp khoâng gian ñoâ thò ñaõ thöïc hieän.41 Quy hoaïch vaø ñieàu tieát ñoâ thò (thoâng qua heä thoáng giao thoâng).38 toát coù theå xaùc ñònh nhöõng ñieåm nguy cô cao Ñoâ thò hoùa hieám khi haøi hoøa, vì noù taïo ra oâ trong caùc vuøng ñoâ thò vaø cho pheùp caùc nhoùm nhieãm vaø nhöõng vuøng ngheøo ñoùi vaø söï thu nhaäp thaáp tìm ñöôïc nhaø ôû an toaøn, vôùi chuyeån dòch xaõ hoäi. Ngaøy nay, caùc vuøng ñoâ thò möùc chi phí phaûi chaêng, ví duï nhö ôû Ilo, Peâ-ru, ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø nôi sinh soáng nôi maø chính quyeàn ñòa phöông ñaõ cung caáp cuûa 746 trieäu ngöôøi coù möùc thu nhaäp döôùi ñöôïc nôi aên ôû an toaøn cho soá daân cö taêng gaáp chuaån ngheøo (chieám moät phaàn tö soá ngöôøi 5 laàn sau naêm 1960.42 Nhöng ñaàu tö cöùng cho ngheøo treân theá giôùi),39 vaø ngöôøi ngheøo ñoâ thò cô sôû haï taàng cuõng coù theå caàn thieát ñeå baûo veä phaûi chòu ñöïng nhieàu hôn do möùc thu nhaäp caùc vuøng ñoâ thò, ví duï nhö caùc ñoâ thò ven bieån vaø tieâu duøng thaáp. Daân cö quaù ñoâng ñuùc, ôû Baéc Phi, vôùi caùc töôøng vaø keø baûo veä bôø bieån nhaø/ñaát thueâ khoâng oån ñònh, ñònh cö traùi (xem Hoäp 2.3). pheùp ôû nhöõng khu vöïc bò lôû ñaát vaø thöôøng Moät ruûi ro lôùn vôùi caùc vuøng ñoâ thò laø luõ xuyeân bò luõ luït, ñieàu kieän veä sinh keùm, nhaø ôû luït—maø nguyeân nhaân thöôøng xuaát phaùt töø khoâng an toaøn, thieáu dinh döôõng vaø söùc khoûe caùc coâng trình xaây döïng, cô sôû haï taàng vaø caùc Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 111 HOÄP 2.3 Thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu: Alexandria, Casablanca, vaø Tunis Alexandria, Casablanca, vaø Tunis, moãi Casablanca öùng phoù vôùi nhöõng tình cuõng nhö caùc nhaø maùy xöû lyù nöôùc vaø thaønh phoá coù töø 3 ñeán 5 trieäu daân, ñang huoáng ngaäp luït ôû ñoâ thò ngaøy caøng toài teä phaùt ñieän ñang bò ñe doïa. Nhöõng döï aùn ñaùnh giaù phaïm vi taùc ñoäng döï kieán cuûa hôn trong thôøi gian gaàn ñaây baèng caùc taùi thieát ñoâ thò lôùn, neáu ñöôïc tieán haønh, bieán ñoåi khí haäu vaø xaây döïng caùc kòch coâng trình nhaèm caûi thieän quaûn lyù röøng cuõng seõ coù nguy cô laøm taêng khaû naêng baûn thích öùng cho naêm 2030 thoâng qua ñaàu nguoàn ôû thöôïng löu, vaø môû roäng bò toån thöông cuûa thaønh phoá vôùi tình moät nghieân cöùu khu vöïc ñang ñöôïc tieán caùc keânh tieâu thoaùt chính. Nhöõng ñieåm traïng möïc nöôùc bieån daâng. haønh. Caùc öùng phoù sôùm cuûa caùc thaønh roø ræ trong maïng löôùi phaân phoái nöôùc hoä Thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu ôû phoá naøy ñoái vôùi söï gia taêng khaû naêng deã gia ñình ñöôïc söûa chöõa, vôùi löôïng nöôùc Alexandria, Casablanca, vaø Tunis tröôùc bò toån thöông cho thaáy raèng, nhöõng con tieát kieäm ñöôïc töông ñöông möùc tieâu heát phaûi thoâng qua caûi tieán quy hoaïch ñöôøng ñeå thích öùng hoaøn toaøn khoâng duøng cuûa khoaûng 800.000 ngöôøi. Nhöng ñoâ thò: xaùc ñònh caùc kòch baûn söû duïng baèng phaúng chuùt naøo. quaûn lyù vuøng ñôùi bôø vaãn laø moät lo ngaïi ñaát vaø kòch baûn môû roäng ñoâ thò ñeå haïn Taïi Alexandria, vieäc xaây döïng moät lôùn, do thieáu caùc coâng cuï ñeå kieåm soaùt cheá toái ña khaû naêng deã bò toån thöông; con ñöôøng chaïy doïc bôø bieån, moät con xaây döïng vaø giaûm khai thaùc caùt ôû caùc giaûi quyeát khaû naêng deã bò toån thöông ñöôøng cao toác lôùn coù 6 laøn ñöôøng, ñaõ baõi bieån. cuûa caùc taøi saûn haï taàng chuû choát, nhö laøm cho tình traïng xoùi lôû bôø bieån trôû neân Tunis cuõng ñang giaûi quyeát nhöõng caûng, caàu, ñöôøng, vaø caùc nhaø maùy xöû toài teä hôn vaø ñaùy bieån trôû neân saâu hôn, ruûi ro ngaäp luït ñoâ thò baèng caùch naâng lyù nöôùc; ñoàng thôøi naâng cao naêng löïc khieán cho caùc con soùng coàn do baõo tieán caáp caùc keânh tieâu thoaùt vaø kieåm soaùt cho caùc cô quan höõu quan nhaèm phoái vaøo saâu hôn trong thaønh phoá. Heä thoáng caùc hoaït ñoäng xaây döïng khoâng chính hôïp caùc öùng phoù vaø quaûn lyù caùc tröôøng baûo veä bôø bieån ñöôïc xaây döïng nhöng thöùc xung quanh caùc hoà chöùa töï nhieân. hôïp khaån caáp. Ngoaøi ra, hieäu quaû naêng khoâng döïa treân caùc nghieân cöùu kyõ thuaät Caùc töôøng phoøng hoä bôø bieån ñöôïc xaây löôïng trong caùc toøa nhaø vaø heä thoáng cuûa coâng trình ñaày ñuû vaø khoâng coù söï hôïp döïng ñeå baûo veä caùc vuøng laân caän bôø thaønh phoá phaûi thoáng nhaát vôùi muïc tieâu taùc giöõa caùc cô quan höõu quan. Hoà bieån deã bò ñe doïa nhaát, vaø moät quy taêng cöôøng khaû naêng phuïc hoài vôùi bieán nhaän nöôùc thaûi töï nhieân naèm ôû gaàn hoaïch toång theå môùi ñang chæ daãn höôùng ñoåi khí haäu, ñoàng thôøi giaûm phaùt thaûi khí thaønh phoá hieän ñang bò oâ nhieãm nghieâm phaùt trieån ñoâ thò xa daàn bieån. Nhöng nhaø kính. troïng vaø nhöõng aùp löïc töø phaùt trieån baát trung taâm thaønh phoá hieän ñaõ naèm ôû cao ñoäng saûn ñang ñoøi hoûi söû duïng khu vöïc trình thaáp hôn möïc nöôùc bieån ñang bò naøy cho muïc ñích xaây döïng. luùn, vaø caùc coâng trình caûng vaø logistic, Nguoàn: Bigio 2008. vuøng ñöôïc laùt choáng thaám, caøng laøm gia taêng doøng soâng baêng. Baêng tan nghóa laø caáp nöôùc söùc eùp cho caùc heä thoáng tieâu thoaùt nöôùc ñaõ vaøo muøa khoâ seõ trôû neân thieáu oån ñònh, vaø caùc quaù taûi. Taïi caùc ñoâ thò ñöôïc quaûn lyù toát, luõ luït hoà chöùa seõ phaûi hoaït ñoäng nhieàu hôn ñeå buø laïi hieám khi laø vaán ñeà vì heä thoáng thoaùt nöôùc beà söï toån thaát tröõ löôïng nöôùc vaø maát chöùc naêng maët ñöôïc xaây döïng vaøo caáu truùc ñoâ thò ñeå tieâu ñieàu tieát cuûa baêng haø.44 Taïi caùc ñoàng baèng thoaùt caùc doøng nöôùc luõ trong caùc söï kieän thôøi chaâu thoå ôû Ñoâng Nam AÙ, söï lan roäng nhanh tieát cöïc ñoan vöôït quaù naêng löïc cuûa cô sôû haï choùng cuûa caùc vuøng ngoaïi oâ taïi caùc ñoâ thò nhö taàng baûo veä (xem Hoäp 2.3). Traùi laïi, söï baát Bangkok vaø thaønh phoá Hoà Chí Minh seõ laán hôïp lyù trong quaûn lyù chaát thaûi raén vaø duy tu chieám caùc ruoäng luùa, giaûm naêng löïc giöõ nöôùc baûo döôõng heä thoáng coáng thoaùt nöôùc coù theå vaø taêng nguy cô luõ luït.45 Ruûi ro naøy coù theå toài nhanh choùng gaây taéc caùc keânh thoaùt vaø daãn teä hôn khi caùc vuøng tröõ nöôùc ôû thöôïng du ñaït ñeán ngaäp uùng cuïc boä, keå caû khi möa nhoû; taïi heát coâng suaát vaø phaûi xaû nöôùc. Möùc nöôùc ñænh Georgetown, Guy-a-na, tình traïng naøy ñaõ taïo treân caùc soâng ôû caùc löu vöïc Nam AÙ vaø Ñoâng ra 29 ñôït uùng ngaäp cuïc boä töø naêm 1990 ñeán Nam AÙ ñöôïc döï kieán seõ taêng cuøng vôùi bieán ñoåi 1996.43 khí haäu, khieán cho caùc trung taâm ñoâ thò ôû haï Caùc thaønh phoá cuõng phaûi nhìn ra ngoaøi löu caàn ñöôïc baûo veä bôûi nhöõng noã löïc lôùn hôn ranh giôùi cuûa mình ñeå chuaån bò cho bieán ñoåi ôû vuøng thöôïng löu (xem Baûn ñoà 2.2).46 khí haäu. Nhieàu thaønh phoá ñang xaây döïng laïi Chính quyeàn caùc ñoâ thò ñòa phöông coù theå heä thoáng caáp nöôùc ñeå öùng phoù vôùi tình traïng thuùc ñaåy quy hoaïch giaûm thieåu ruûi ro vaø döïa thu heïp vaø cuoái cuøng laø söï bieán maát cuûa caùc theo ruûi ro. Taïo ra moät cô sôû döõ lieäu thoâng tin 112 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 veà ruûi ro, do caùc quan chöùc chính quyeàn cuøng Makati, Phi-líp-pin, nôi thöôøng xuyeân xaûy ra xaây döïng vôùi ngöôøi daân vaø doanh nghieäp thaønh baõo vaø luõ luït, ñaõ laøm khi trao quyeàn cho Hoäi phoá, laø böôùc ñaàu tieân ñeå xaùc laäp caùc öu tieân ñoàng Ñieàu phoái Thieân tai laäp keá hoaïch quaûn lyù can thieäp vaø xaùc ñònh caùc ñieåm noùng. Vaø vieäc ruûi ro thieân tai cho thaønh phoá.47 xaùc laäp thaåm quyeån cuûa thaønh phoá thoâng qua Nhieàu haønh ñoäng cuûa caùc thaønh phoá caùc chæ thò haønh phaùp vaø vaên baûn phaùp quy cuûa nhaèm thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa ñòa phöông moät hoäi ñoàng thaønh phoá coù theå seõ taïo ñieàu kieän vaø khaû naêng phuïc hoài sau caùc söï kieän cöïc ñeå loàng gheùp thích öùng, nhö ôû thaønh phoá ñoan vaø thieân tai coù theå truøng laëp vôùi nhöõng ûn ñoà 2.2 Moät thaùch thöùc phöùc taïp: qua Ba ûng ñoâ thò vaø ru ûn lyù taêng tröô û Nam AÙ vaø Ñoâng Nam AÙ ûi ro luõ luït trong ñieàu kieän bieán ñoåi khí haäu ô Nguoàn: Phaân tích cu ûa nhoùm WDR. Döõ lieäu veà luõ: Traïm quan traéc luõ Dartmouth 2009. Döõ lieäu daân soá: CIESIN 2005. Chuù thích: Soáng chung vôùi luõ laø ñieàu ñaõ ngaám saâu vaøo caùc hoaït ñoäng kinh teá vaø vaên hoùa cu ûa ngöôøi daân Nam AÙ vaø Ñoâng Nam AÙ. Caùc ñoàng baèng luõ cuûa moät soá löu vöïc soâng lôùn (soâng Haèng, ô û döôùi) taäp trung moät soá löôïng lôùn daân cö vaø hoaït ñoäng sa û treân; soâng Meâ-koâng, ô ûn xuaát noâng nghieäp cuõng nhö caùc trung taâm ñoâ thò ñang taêng tröô ûng vaø ñeàu coù nguy cô xaûy ra luõ theo muøa. Bieán ñoåi khí haäu coù theå khieán cho cöôøng ñoä luõ maïnh hôn, moät phaàn laø do söï tan cha ûy cu ûa caùc baêng haø ôû nhöõng löu vöïc cao hôn cu ûa vuøng Himalaya, moät phaàn laø do möa gioù muøa seõ ngaén hôn vaø maïnh hôn, vaø hai yeáu toá naøy coù theå seõ laøm thay ñoåi moâ hình luõ trong khu vöïc. Ñoàng thôøi, caùc trung taâm ñoâ thò ñang nhanh choùng xaâm laán caùc vuøng ñaát noâng nghieäp coù chöùc naêng ngaên giöõ nöôùc luõ töï nhieân, do ñoù caøng laøm cho vieäc qua û roäng ñoâ thò trong töông lai trô ûn lyù nöôùc luõ vaø mô û neân phöùc taïp hôn. Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 113 bieän phaùp thích öùng, bao goàm caáp nöôùc vaø Giöõ cho con ngöôøi khoûe maïnh veä sinh, thoaùt nöôùc, chaêm soùc söùc khoûe taäp Caùc beänh taät lieân quan ñeán khí haäu, maø cuï trung vaøo y teá döï phoøng, vaø chuaån bò saün theå laø suy dinh döôõng, tieâu chaûy, caùc beänh do saøng ñoái phoù thieân tai (xem Hoäp 2.4). Nhöõng vaät truyeàn beänh (ñaëc bieät laø soát reùt), ñaõ taïo ra can thieäp nhö vaäy coù khaû naêng laø moái quan moät gaùnh naëng lôùn cho y teá ôû nhieàu khu vöïc, taâm tröôùc maét cuûa nhöõng ngöôøi ra quyeát nhaát laø chaâu Phi vaø Nam AÙ. Bieán ñoåi khí haäu ñònh trong boái caûnh ñoâ thò (xem chöông 8).48 seõ laøm taêng gaùnh naëng ñoù, vaø seõ ñem laïi haäu Roõ raøng laø deã ñònh hình caùc saùng kieán theo quaû lôùn nhaát cho ngöôøi ngheøo (xem Chöông höôùng thích öùng hôn khi ñaây laø moái quan 1).51 Öôùc tính coù theâm 150.000 ca töû vong moãi taâm tröôùc maét cuûa thaønh phoá, ñeå phaù vôõ beá naêm do bieán ñoåi khí haäu gaây ra trong nhöõng taéc chính trò nhaèm thuùc ñaåy caùc haønh ñoäng vì thaäp kyû gaàn ñaây, vaø ñaây coù theå môùi chæ laø phaàn khí haäu.49 noåi cuûa taûng baêng.52 Nhöõng aûnh höôûng giaùn Xaây döïng caùc ñoâ thò thoâng minh vôùi khí tieáp cuûa bieán ñoåi khí haäu ñeán nöôùc vaø veä sinh, haäu seõ caàn phaûi söû duïng nhieàu coâng ngheä caùc heä sinh thaùi, saûn xuaát löông thöïc vaø moâi môùi xuaát hieän. Tuy nhieân, phaàn lôùn chuyeân tröôøng soáng cuûa con ngöôøi coù theå coøn lôùn hôn moân kyõ thuaät hieän taïi ôû caùc nöôùc ñang phaùt nhieàu. Treû em ñaëc bieät deã bò aûnh höôûng, vôùi trieån laïi taäp trung ôû chính phuû trung öông, tình traïng suy dinh döôõng vaø caùc beänh truyeàn vaø caùc chính quyeàn ñòa phöông chæ ñöôïc nhieãm (chuû yeáu laø tieâu chaûy), vaø ñaây laø moät daønh laïi moät ñoäi nguõ chuyeân gia nhoû.50 Caùc phaàn trong voøng luaån quaån khieán cho khaû tröôøng ñaïi hoïc ôû caùc ñoâ thò coù theå ñoùng vai troø naêng nhaän thöùc vaø hoïc taäp giaûm suùt, vaø aûnh chuû choát trong vieäc hoã trôï nhöõng noã löïc cuûa höôûng laâu daøi ñeán khaû naêng lao ñoäng trong caùc thaønh phoá nhaèm thoâng qua vaø thöïc hieän töông lai. Taïi Ga-na vaø Pa-ki-xtan, caùc chi phí nhöõng thoâng leä thoâng minh vôùi khí haäu, baèng lieân quan ñeán suy dinh döôõng vaø caùc beänh caùch thay ñoåi chöông trình giaûng daïy, phöông tieâu chaûy öôùc tính baèng khoaûng 9% GDP, neáu phaùp giaûng daïy ñeå taïo ñieàu kieän cho sinh vieân tính ñeán caû caùc toån thaát veà naêng löïc saûn xuaát daønh nhieàu thôøi gian hôn trong theá giôùi thöïc daøi haïn trong nhöõng naêm tieáp sau. Nhöõng chi nhaèm giaûi quyeát caùc vaán ñeà cuûa ñòa phöông. phí naøy seõ chæ taêng cuøng vôùi bieán ñoåi khí haäu, HOÄP 2.4 Thuùc ñaåy söï ñoàng boä giöõa giaûm thieåu vaø thích öùng Toå chöùc khoâng gian cuûa caùc ñoâ thò, Töông töï, maät ñoä daân soá taêng keát hôïp maët baèng, boá trí khoâng gian, vaät lieäu, hoaëc hình thaùi ñoâ thò cuûa thaønh phoá, seõ vôùi vieäc laùt caùc beà maët choáng thaám coù thoâng gioù vaø ñieàu hoøa nhieät ñoä trong caùc quyeát ñònh vieäc söû duïng naêng löôïng vaø theå laøm haïi ñeán heä thoáng thoaùt nöôùc ñoâ toøa nhaø. hieäu quaû naêng löôïng. Söï taäp trung daân thò voán coù chöùc naêng giaûm thieåu luõ luït. Nhieàu thieát keá thoâng minh vôùi khí cö vaø tieâu duøng thöôøng coù xu höôùng Thieát keá ñoâ thò thoâng minh vôùi khí haäu, trong ñoù keát hôïp caùc nguyeân taéc taêng nhanh trong giai ñoaïn ñaàu cuûa quaù haäu coù theå thuùc ñaåy söï ñoàng boä giöõa sinh thaùi, nhöõng vaán ñeà nhaïy caûm xaõ trình ñoâ thò hoùa vaø phaùt trieån. Caùc vuøng giaûm thieåu vaø thích öùng. Thuùc ñaåy caùc hoäi vaø hieäu quaû naêng löôïng, ñang ñöôïc ñoâ thò ñoâng ñuùc hôn thöôøng coù hieäu quaû nguoàn naêng löôïng taùi taïo thöôøng coù lôïi söû duïng ñeå quy hoaïch caùc vuøng ñoâ thò naêng löôïng cao hôn vaø khoaûng caùch ñi cho vieäc phaân taùn nguoàn cung naêng ôû Trung Quoác, ví duï nhö Dongtan, gaàn laïi ngaén hôn (xem Chöông 4, Hoäp 4.7). löôïng. Caùc khoâng gian xanh cung caáp Thöôïng Haûi, nhöng cho ñeán nay, caùc Nhöng maät ñoä daân soá caøng taêng, thì boùng maùt vaø taïo ra hieäu öùng laøm maùt, quy hoaïch naøy vaãn chuû yeáu laø baûn veõ hoaït ñoäng kinh teá vaø cô sôû haï taàng caøng giaûm nhu caàu vôùi caùc toøa nhaø coù ñieàu treân giaáy. coù xu höôùng laøm taêng aûnh höôûng cuûa hoøa nhieät ñoä hoaëc giaûm nhu caàu rôøi khoûi khí haäu ñeán thaønh phoá. Ví duï nhö, thaønh phoá trong caùc ñôït naéng noùng. Maùi Nguoàn: Girardet 2008; Laukkonen vaø khoâng gian xanh coù theå laøm giaûm caùc nhaø xanh coù theå tieát kieäm naêng löôïng, nhöõng ngöôøi khaùc 2009; McEvoy, Lindley, aûnh höôûng chaûo nhieät ñoái vôùi thaønh phoá, laøm giaûm nöôùc luõ/baõo, vaø laøm maùt. Söï vaø Handley 2006; Wang vaø Yaping 2004; nhöng cuõng coù theå laø naïn nhaân cuûa quaù ñoàng boä giöõa thích öùng vôùi giaûm thieåu Ngaân haøng Theá giôùi 2008g; Yip 2008. trình xaây döïng caùc coâng trình môùi. thöôøng lieân quan ñeán chieàu cao, boá trí 114 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 neáu haønh ñoäng thích öùng vôùi nhöõng ñieàu beänh naøy vaøo naêm 2030.59 Beänh soát xuaát kieän treân khoâng ñuû maïnh.53 huyeát ñaõ môû roäng veà phaïm vi ñòa lyù (xem Baûn Nhöõng ñôït naéng noùng gaàn ñaây, ví duï nhö ñoà 2.4), vaø bieán ñoåi khí haäu ñöôïc cho laø seõ ñôït naéng noùng ñaõ gaây ra töû vong cho khoaûng laøm taêng gaáp ñoâi tyû leä ngöôøi coù nguy cô bò maéc 70.000 ngöôøi ôû chaâu AÂu vaøo naêm 2003, cho beänh naøy, töø 30% leân 60% daân soá theá giôùi thaáy raèng thaäm chí caû nhöõng nöôùc coù thu (nghóa laø khoaûng 5 ñeán 6 tyû ngöôøi) vaøo naêm nhaäp cao cuõng deã bò toån thöông.54 Caùc ñôït 2070.60 Ñeå phaùt thieän vaø giaùm saùt caùc dòch naéng noùng coù khaû naêng taêng veà taàn suaát vaø beänh, caùc heä thoáng y teá quoác gia caàn coù cöôøng ñoä (xem Baûn ñoà 2.3),55 vaø caùc vuøng ñoâ nhöõng heä thoáng giaùm saùt dòch vaø caûnh baûo thò laø caùc chaûo nhieät coù theå thaáy nhieät ñoä taêng sôùm toát hôn.61 Ngaøy nay, giaùm saùt dòch beänh cao hôn töø 3,5–4,5°C so vôùi caùc vuøng noâng ôû nhieàu nôi treân theá giôùi chöa döï baùo ñöôïc thoân xung quanh.56 Ñeå chuaån bò toát hôn cho söùc eùp môùi cuûa dòch beänh, ví duï nhö ôû chaâu nhöõng tình huoáng naøy, moät soá nöôùc vaø vuøng Phi, nôi soát reùt ñaõ chaïm ñeán nhöõng ngöôøi daân ñoâ thò ñaõ xaây döïng heä thoáng caûnh baùo söùc thaønh thò cuøng vôùi söï môû roäng caùc khu ñònh khoûe khi naéng noùng (xem Hoäp 2.5). cö ñoâ thò thaønh caùc vuøng truyeàn beänh.62 Caûm Caùc beänh do vaät truyeàn beänh gaây ra ñang öùng töø xa baèng veä tinh vaø caùc caûm öùng sinh lan roäng ôû nhieàu khu vöïc ñòa lyù vaø taùi xuaát hoïc coù theå taêng cöôøng tính chính xaùc vaø xaùc hieän ôû Ñoâng AÂu vaø Trung AÙ.57 Soát reùt ñaõ kìm thöïc cuûa heä thoáng giaùm saùt dòch beänh vaø ngaên haõm caùc neàn kinh teá ôû caùc vuøng nhieät ñôùi,58 ngöøa caùc ñôït buøng phaùt beänh nhôø phaùt hieän gieát cheát gaàn 1 trieäu ngöôøi moãi naêm (chuû yeáu sôùm nhöõng thay ñoåi trong caùc yeáu toá khí laø treû em), vaø chæ ôû rieâng chaâu Phi, bieán ñoåi haäu.63 Caùc moâ hình döï baùo khí haäu theo muøa khí haäu ñöôïc cho laø seõ khieán cho 90 trieäu tieân tieán coù theå döï ñoaùn nhöõng thôøi ñieåm maø ngöôøi nöõa (taêng 14%) coù nguy cô maéc caên beänh soát reùt lan truyeàn nhieàu nhaát, vaø cung HOÄP 2.5 Chuaån bò saün saøng cho caùc ñôït naéng noùng Sau nhöõng ñôït naéng noùng vaøo naêm caùc hoaït ñoäng döï phoøng, vaø baûo veä Caùc haønh ñoäng töông töï cuõng ñang 2003, Boä Y teá Taây Ban Nha vaø CatSalut caùc nhoùm daân coù nguy cô. ñöôïc tieán haønh ôû nhöõng nôi khaùc. Wales (cô quan y teá vuøng Catalan) ñaõ thöïc thi Möùc 2 ñöôïc kích hoaït chæ khi naøo ñaõ ñöa ra moät khung chuaån bò vaø öùng phoù moät keá hoaïch haønh ñoäng toaøn dieän lieân nhieät ñoä taêng quaù ngöôõng baùo ñoäng vôùi caùc ñôït naéng noùng, xaây döïng taøi lieäu boä vaø lieân ngaønh ñeå laøm giaûm caùc aûnh (350C ôû caùc vuøng duyeân haûi vaø 400C höôùng daãn ñeå phoøng ngöøa vaø ñieàu trò caùc höôûng cuûa nhöõng ñôït naéng noùng trong ôû trong ñaát lieàn), khi ñoù, cô quan y beänh lieân quan ñeán naéng noùng, vaän haønh töông lai ñeán söùc khoûe cuûa ngöôøi daân.a teá, chaêm soùc xaõ hoäi vaø cô quan xöû lyù moät heä thoáng caûnh baùo sôùm trong nhöõng Keá hoaïch naøy keát hôïp giöõa caùc öùng phoù tình huoáng khaån caáp seõ baét ñaàu caùc thaùng muøa heø, ñoàng thôøi coù cô cheá thoâng cuûa ngaønh y teá vôùi caùc hoaït ñoäng thoâng hoaït ñoäng öùng phoù. tin lieân laïc vôùi cô quan khí töôïng.b Thaønh tin lieân laïc (ôû moïi caáp ñoä chaêm soùc söùc Keá hoaïch haønh ñoäng vaø öùng phoù cuûa phoá Thöôïng Haûi ñaõ coù moät heä thoáng caûnh khoûe) ñöôïc khuyeán khích bôûi moät heä heä thoáng y teá xoay quanh vieäc söû duïng baùo söùc khoûe khi naéng noùng vaø ñaây laø thoáng caûnh baùo söùc khoûe trong ñieàu caùc trung taâm chaêm soùc söùc khoûe ban moät phaàn trong keá hoaïch quaûn lyù ña nguy kieän naéng noùng. ñaàu (bao goàm caû caùc dòch vuï xaõ hoäi) cô cuûa thaønh phoá.c Keá hoaïch naøy coù 3 möùc ñoä haønh trong vuøng. Caùc trung taâm naøy xaùc ñònh ñoäng vaøo muøa heø: vaø khoanh vuøng caùc nhoùm deã bò toån Nguoàn: Möùc 0 baét ñaàu vaøo ngaøy 1/6 vaø taäp thöông ñeå taêng cöôøng tieáp caän hoï vaø phoå a. CatSalut 2008. trung vaøo caùc hoaït ñoäng chuaån bò. bieán thoâng tin veà söùc khoûe coäng ñoàng b. Chính phuû Quoác hoäi xöù Wales 2008. Möùc 1 seõ ñöôïc khôûi ñoäng trong trong muøa heø. Caùc trung taâm cuõng seõ thu c. Döï aùn Trình dieãn Heä thoáng caûnh baùo thaùng 7 vaø thaùng 8, vaø taäp trung vaøo thaäp döõ lieäu veà söùc khoûe ñeå giaùm saùt vaø sôùm ña nguy cô, ñaùnh giaù khí töôïng (bao goàm caùc ghi ñaùnh giaù caùc taùc ñoäng cuûa ñôït naéng http://smb.gov.cn/SBQXWebInEnglish/Te cheùp haøng ngaøy veà nhieät ñoä vaø ñoä noùng ñoái vôùi söùc khoûe vaø tính hieäu quaû mplateA/Default/index.aspx (truy caäp ngaøy aåm), giaùm saùt dòch beänh, ñaùnh giaù cuûa caùc can thieäp. 13/3/2009). Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 115 ûn ñoà 2.3 Caùc thaønh phoá phöông baéc caàn chuaån bò ñoái phoù vôùi khí haäu Ñòa Trung Ha Ba ûi—ngay töø baây giôø Nguoàn: Nhoùm WDR, xaây döïng laïi töø baùo caùo cu ûa Kopf, Ha-Duong, vaø Hallegatte 2008. Chuù thích: Vôùi söï gia taêng nhieät ñoä toaøn caàu, caùc ñôùi khí haäu seõ chuyeån daàn veà phöông baéc, vaø ñeán giöõa theá ky û 21, nhieàu thaønh phoá ô û Trung AÂu vaø Baéc AÂu seõ “caûm nhaän” ñöôïc khí haäu Ñòa Trung Ha ûi. Ñaây khoâng phaûi laø moät tin toát, vaø noù seõ coù nhieàu taùc ñoäng: caùc coâng ty caáp nöôùc seõ phaûi ñieàu chænh keá hoaïch qua ûn lyù, vaø caùc cô sôû dòch vuï y teá seõ pha ûi chuaån bò cho nhieàu tình huoáng naéng noùng khaéc nghieät (töông töï nhö ñôït naéng noùng naêm 2003 ô û chaâu AÂu). Maëc duø nhieät ñoä taêng moät vaøi ñoä coù ve û nhö laø ñieàu haáp daãn trong moät ngaøy ñoâng laïnh giaù ô û Oslo (kòch ba ûn moâ taû treân baûn ñoà töông öùng vôùi möùc taêng nhieät ñoä toaøn caàu khoa ûng 1,2oC so vôùi hieän nay), nhöng nhöõng thay ñoåi caàn thieát trong quy hoaïch, qua ûn lyù söùc khoûe coäng ñoàng, vaø cô sô û haï taàng ñoâ thò seõ raát lôùn. Caùc toøa nhaø tröôùc ñaây ñöôïc thieát keá vaø xaây döïng cho caùc muøa ñoâng laïnh leõo vaø khaéc nghieät seõ pha ûi hoaït ñoäng trong ñieàu kieän khí haäu khoâ hôn vaø noùng hôn, vaø caùc coâng trình di sa ûn coù theå seõ bò hö haïi maø khoâng theå sö ûa chöõa ñöôïc. Thaùch thöùc lôùn hôn nöõa laø vieäc xaây döïng caùc toøa nhaø môùi hieän nay, vì thieát keá cu ûa chuùng caàn pha ûi raát linh hoaït nhaèm taïo kha û naêng ñieàu chænh daàn daàn vôùi nhöõng ñieàu kieän raát khaùc bieät trong nhöõng thaäp ky û tôùi. caáp thoâng tin cho caùc cô quan chính quyeàn moät caùch hieäu quaû ñeå haïn cheá hoaëc tieâu dieät khu vöïc ôû chaâu Phi ñeå vaän haønh moät heä thoáng caùc loaøi coân truøng laøm laây truyeàn caùc taùc nhaân caûnh baùo sôùm vaø chuaån bò tröôùc laâu hôn nhaèm gaây beänh.66 öùng phoù hieäu quaû hôn vôùi dòch beänh.64 Nhöõng can thieäp naøy caàn coù haønh ñoäng Haàu heát caùc bieän phaùp phoøng choáng caùc lieân ngaønh ñöôïc phoái hôïp toát vaø quaûn lyù chi loaïi beänh naøy khoâng phaûi môùi, nhöng bieán tieâu coâng. Vôùi caùc beänh lieân quan ñeán nöôùc, ñoåi khí haäu laøm cho vieäc thöïc thi caùc caùch tieáp caùc can thieäp caàn bao goàm cô quan y teá, caùc caän y teá coäng ñoàng ñöôïc xaùc laäp toát trôû neân coâng trình coâng coäng vaø cô quan coâng ích.67 khaån thieát hôn.65 Ñeå phaù vôõ caùc ñöôøng laây Nöôùc, veä sinh moâi tröôøng, veä sinh caù nhaân vaø truyeàn beänh, caàn phaûi quaûn lyù nöôùc toát hôn an ninh löông thöïc ñöôïc quaûn lyù phoái hôïp— (thoaùt nöôùc ñoâ thò), caûi thieän ñieàu kieän veä keát hôïp vôùi quaûn lyù söùc khoûe vaø dòch beänh— sinh moâi tröôøng vaø veä sinh caù nhaân (caùc heä coù theå ñem laïi lôïi ích cao. Khu vöïc tö nhaân thoáng thoaùt nöôùc, coâng trình veä sinh, caùc cuõng coù theå tham gia, neáu caûi thieän keát quaû haønh vi röûa tay), vaø kieåm soaùt vaät truyeàn beänh hoaït ñoäng. Tö nhaân hoùa caùc dòch vuï nöôùc ôû 116 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ûn ñoà 2.4 Bieán ñoåi khí haäu thuùc ñaåy söï quay laïi cu Ba û chaâu Myõ ûa beänh soát xuaát huyeát ô Nguoàn: PAHO 2009. Chuù thích: caùc beänh truyeàn nhieãm vaø do vaät truyeàn beänh gaây ra ñaõ lan roäng sang caùc khu vöïc ñòa lyù môùi treân toaøn theá giôùi. ÔÛ chaâu Myõ, ty û leä maéc soát xuaát huyeát ñang taêng do maät ñoä daân soá taêng vaø caùc hoaït ñoäng thöông maïi, du lòch quoác teá môû roäng. Nhöõng thay ñoåi veà ñoä aåm vaø nhieät ñoä do û nhöõng nôi maø tröôùc ñaây khoâng thích hôïp vôùi caên bieán ñoåi khí haäu laøm gia taêng nguy cô naøy vaø cho pheùp caùc vaät truyeàn beänh (muoãi) phaùt trieån ô beänh naøy; xem theâm Knowlton, Solomon, vaø Rotkin-Ellman 2009 AÙc-hen-ti-na vaøo nhöõng naêm 1990 ñaõ laøm vaøo caùc hoaït ñoäng khaùc. Ví duï nhö, caùc tröôøng giaûm ñaùng keå tyû leä töû vong ôû treû em lieân quan hoïc coù theå laø caùc trung taâm chính ñeå cung caáp ñeán caùc beänh veà nöôùc.68 dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe cô baûn cuõng nhö Ñeå giaùm saùt vaø quaûn lyù caùc taùc ñoäng cuûa caùc nguoàn thoâng tin vaø giaùo duïc y teá. bieán ñoåi khí haäu ñeán söùc khoûe, seõ phaûi söû duïng nhieàu hôn caùc coâng cuï chaån ñoaùn môùi. Chuaån bò cho caùc söï kieän cöïc ñoan Nhöõng tieán boä trong coâng ngheä thoâng tin vaø Thieân tai caøng ngaøy caøng chieám moät phaàn lôùn heä gien ñang thuùc ñaåy vieäc thieát keá moät loaït trong caùc toån thaát kinh teá, vaø quaûn lyù thieân tai caùc coâng cuï chaån ñoaùn coù theå giuùp giaùm saùt söï toát hôn laø ñieàu thieát yeáu ñeå thích öùng vôùi bieán lan traøn cuûa dòch beänh vaø söï xuaát hieän cuûa ñoåi khí haäu. Maëc duø soá ngöôøi töû vong do thieân caùc beänh môùi. Caùc coâng cuï thoâng tin lieân laïc tai lieân quan ñeán thôøi tieát ñang suy giaûm,70 môùi seõ taïo ñieàu kieän deã daøng hôn cho vieäc thu nhöng caùc toån thaát kinh teá do baõo, luõ luït vaø thaäp, phaân tích vaø chia seû thoâng tin söùc khoûe haïn haùn ñeàu ñang gia taêng (töø khoaûng 20 tyû moät caùch kòp thôøi.69 Nhöng coù caùc coâng cuï naøy ñoâ-la moãi naêm vaøo ñaàu nhöõng naêm 1980 leân vaãn chöa ñuû, neáu khoâng coù caùc chöông trình 70 tyû ñoâ-la vaøo ñaàu nhöõng naêm 2000 vôùi caùc khuyeán khích môû roäng ñeå ñaøo taïo caùc caùn boä nöôùc coù thu nhaäp cao, vaø töø 10 tyû ñoâ-la moãi y teá. Töông töï, caàn phaûi coù nhöõng caûi caùch naêm leân 15 tyû ñoâ-la vôùi caùc nöôùc coù thu nhaäp theå cheá lôùn ñeå loàng gheùp chaêm soùc söùc khoûe thaáp vaø thu nhaäp trung bình).71 Nhöng söï gia Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 117 taêng naøy chuû yeáu ñöôïc giaûi thích baèng giaù trò khoâng vaø caùc haäu quaû coù theå laø gì, caàn phaûi kinh teá cao hôn cuûa toån thaát treân ñôn vò dieän coù caùc döõ lieäu kinh teá xaõ hoäi (caùc baûn ñoà cho tích, thay vì giaûi thích baèng nhöõng bieán ñoåi thaáy maät ñoä daân soá hoaëc giaù trò ñaát) cuõng nhö trong khí haäu.72 Soá ngöôøi bò aûnh höôûng caùc thoâng tin vaät lyù (caùc ghi cheùp veà löôïng (nhöõng ngöôøi caàn trôï giuùp nhaân ñaïo sau möa hoaëc söï kieän cöïc ñoan).78 Nhöng trong thieân tai) tieáp tuïc taêng, vôùi tyû leä lôùn nhaát ôû caùc moät khí haäu ñang bieán ñoåi, quaù khöù khoâng nöôùc coù thu nhaäp trung bình thaáp vôùi ñaëc coøn laø ñieåm khôûi ñaàu nöõa (vì caùc söï kieän tröôùc ñieåm laø toác ñoä taêng tröôûng ñoâ thò nhanh (hình kia hieám hoi thì baây giôø coù theå trôû neân thöôøng 2.1).73 Khoaûng 90% toån thaát kinh teá ôû caùc xuyeân hôn), vaø tính chaát baát ñònh cuûa khí haäu nöôùc ñang phaùt trieån do caùc hoä gia ñình, trong töông lai laø moät yeáu toá quan troïng trong doanh nghieäp töï gaùnh chòu vaø caùc chính phuû ñaùnh giaù ruûi ro vaø ñaùnh giaù caùc quyeát ñònh seõ chòu phaàn coøn laïi thoâng qua baûo hieåm hoaëc voán hoã trôï töø caùc nhaø taøi trôï. ûnh höô Hình 2.1 Soá ngöôøi bò a ûi caùc thieân tai lieân quan ñeán khí haäu ñang gia taêng ûng bô Tröø phi caùc taùc ñoäng thieân tai ñöôïc giaûm bôùt moät caùch coù heä thoáng, neáu khoâng thì nhöõng thaønh töïu phaùt trieån trong quaù khöù seõ bò ñe doïa. Do ñoù, troïng taâm ñang chuyeån töø vieäc ñoái phoù vôùi caùc söï kieän thieân tai sang quaûn lyù ruûi ro thieân tai tieân tieán vaø höôùng tôùi caùc bieän phaùp phoøng ngöøa thay vì phaûn öùng. Theo Khung Haønh ñoäng Hyogo veà giaûm thieåu ruûi ro thieân tai (khung chính saùch naêm 2005 do Lieân Hôïp Quoác xaùc ñònh), khoâi phuïc vaø taùi thieát ñang ñöôïc thieát keá ñeå giaûm thieåu ruûi ro thieân tai trong töông lai, vaø laøm caàu noái giöõa chöông trình nhaân ñaïo vôùi caùc chöông trình phaùt trieån.74 Khu vöïc tö nhaân ñoùng vai troø coát yeáu trong khung haønh ñoäng naøy, vôùi vai troø cung caáp taøi chính (baûo hieåm, ñaùnh giaù ruûi ro) vaø caùc giaûi phaùp kyõ thuaät (thoâng tin lieân laïc, xaây döïng, cung caáp dòch vuï).75 Bieán ñoåi khí haäu laøm taêng ñaùng keå söï caàn thieát phaûi quaûn lyù hieäu quaû caùc söï kieän thôøi tieát cöïc ñoan vaø quaûn lyù ruûi ro thieân tai nhaèm taêng cöôøng söï chuaån bò saün saøng vaø ngaên ngöøa toån thaát (Hoäp 2.6).76 ÔÛ nhieàu nôi, nhöõng ruûi ro khoâng phoå bieán tröôùc kia ñang trôû neân phoå bieán hôn, ví duï nhö ôû chaâu Phi, nôi maø soá löôïng caùc ñôït luõ luït ñang gia taêng nhanh choùng (Hình 2.2), vaø ôû Bra-xin, vôùi côn baõo ñaàu tieân töø Ñaïi Taây Döông taán coâng vaøo ñaây Nguoàn: Nhoùm WDR; CRED 2009. Chuù thích: Trong voøng 40 naêm qua, ty û vong ñaõ gia û leä tö ûm nhöng soá ngöôøi bò a ûnh höô ûng ñaõ taêng gaáp ñoâi trong moãi thaäp trong naêm 2004.77 û. (Nhöõng ngöôøi bò a ky ûnh höô ûng laø nhöõng ngöôøi caàn ñöôïc trôï giuùp ngay laäp töùc trong thôøi kyø khaån caáp vaø coù theå bao goàm nhöõng ngöôøi caàn di chuyeån hoaëc sô taùn.) Taïi caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình thaáp, gaàn 8% daân soá bò a ûnh höô ûng moãi Ñeå taïo ra thoâng tin veà vieäc lieäu caùc taùc naêm. Söï gia taêng khoâng theå chæ quy cho nguyeân nhaân bieán ñoåi khí haäu; maø phaàn nhieàu laø do gia taêng daân soá, gia taêng cô sô ûi tieán baùo caùo dòch beänh. Tuy nhieân, caùc taùc ñoäng ñeán con ngöôøi laø thöïc vaø cho bieát taïi sao caàn pha û haï taàng vaø ca ûi ñoäng thôøi tieát cöïc ñoan coù theå xaûy ra hay baét ñaàu taäp trung vaøo nhöõng thieáu huït trong thích öùng hieän taïi, ñoàng thôøi vaãn pha ûi nhìn veà phía tröôùc vôùi moät töông lai nhieàu söï caêng thaúng khí haäu hôn. 118 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 quy hoaïch. Cuõng quan troïng khoâng keùm laø Coâng ngheä thoâng tin veä tinh vaø thoâng tin ñòa caùc giaùm saùt vaø caäp nhaät ñònh kyø vôùi caùc döõ lyù cung caáp nhöõng phöông tieän raát hieäu quaû lieäu kinh teá xaõ hoäi nhaèm phaûn aùnh nhöõng ñeå taïo ra thoâng tin vaät lyù vaø thoâng tin kinh teá thay ñoåi trong söû duïng ñaát vaø nhaân khaåu hoïc. xaõ hoäi moät caùch nhanh choùng vôùi hieäu quaû chi HOÄP 2.6 Giaûi quyeát caùc xung ñoät vaø ñi tröôùc caùc taùc ñoäng: Quaûn lyù ruûi ro tröôùc khi caùc söï kieän cöïc ñoan trôû thaønh thaûm hoïa Caùc söï kieän khí haäu cöïc ñoan xaûy ra theå cheá nhaèm quan traéc, ghi cheùp, phaân trong töông lai do khuyeán khích söï phaùt nhieàu laàn —caùc côn baõo, luõ luït, haïn haùn tích, döï baùo, laäp moâ hình vaø laäp baûn ñoà trieån ôû caùc vuøng thöôøng xuyeân bò luõ luït, vaø chaùy röøng—laø ñaëc ñieåm cuûa nhieàu caùc nguy cô töï nhieân vaø khaû naêng deã bò vaø ñeå cho caùc vuøng naøy coù nguy cô phaûi vuøng treân theá giôùi vaø laø moät phaàn cuûa toån thöông. Caùc heä thoáng thoâng tin ñòa ñöông ñaàu vôùi nhieàu thieät haïi lôùn hôn heä khí haäu. Bieán ñoåi khí haäu coù khaû lyù coù theå keát hôïp caùc nguoàn thoâng tin trong töông lai. Do ñoù, caàn phaûi xem xeùt naêng laøm thay ñoåi caùc moâ hình cuûa caùc naøy vaø ñöa cho nhöõng ngöôøi ra quyeát caùc döï baùo bieán ñoåi khí haäu khi ra quyeát söï kieän cöïc ñoan, nhöng caùc taùc ñoäng ñònh moät coâng cuï maïnh meõ ñeå tìm hieåu ñònh trong thôøi ñieåm hieän taïi vaø quy tieâu cöïc coù theå ñöôïc giaûm thieåu thoâng veà ruûi ro—ôû caáp ñoä caùc cô quan quoác hoaïch daøi haïn. qua quaûn lyù ruûi ro moät caùch heä thoáng. gia cuõng nhö ñòa phöông. Nhieàu nöôùc giaûm thieåu ruûi ro caàn ñeán nhöõng hoaït Caùc böôùc cô baûn laø ñaùnh giaù ruûi ro, coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình hieän ñoäng ñeå haïn cheá toái ña caùc taùc ñoäng giaûm thieåu ruûi ro, vaø giaûm thieåu ruûi ro.a ñang tieán haønh ñaùnh giaù ruûi ro vaø cuûng trong moät söï kieän cöïc ñoan vaø haäu quaû Ñaùnh giaù ruûi ro, moät ñieàu kieän tieân coá moät caùch coù heä thoáng naêng löïc cuûa tröôùc maét cuûa noù. Caùc heä thoáng caûnh quyeát ñeå quaûn lyù ruûi ro, laø cô sôû ñeå ra mình nhaèm quaûn lyù thieân tai toát hôn.b baùo sôùm vaø giaùm saùt coù theå keát hôïp haøi quyeát ñònh döïa treân thoâng tin ñaày ñuû. giaûm thieåu ruûi ro caàn phaûi loàng gheùp hoøa coâng ngheä thoâng tin vaø caùc heä Ñaùnh giaù ruûi ro taäp trung vaøo haønh ñoäng ruûi ro vaøo khung chieán löôïc phaùt trieån thoáng thoâng tin lieân laïc ñeå ñöa ra nhöõng vaø caùc nguoàn löïc. Xaùc ñònh ruûi ro thích chung, moät nhieäm vuï quan troïng hôn caûnh baùo tieân tieán veà caùc söï kieän cöïc hôïp laø böôùc ñaàu tieân vaø thöôøng khoâng bao giôø heát do maät ñoä daân soá vaø cô sôû ñoan. Vôùi nhöõng thoâng tin ñeå cöùu vôùt yeâu caàu caùc kyõ thuaät tinh vi, phöùc taïp. haï taàng gia taêng. Keå töø cuoái nhöõng naêm sinh maïng, caùc cô quan quaûn lyù thieân Nhöõng ngöôøi noâng daân troàng luùa ôû chaâu 1990, caøng ngaøy ngöôøi ta caøng nhaän tai caàn coù nhöõng cô cheá ñeå nhaän vaø trao AÙ ñaõ chæ ra nhöõng caùnh ñoàng thöôøng bò thöùc söï caàn thieát phaûi giaûi quyeát caùc ruûi ñoåi thoâng tin vôùi caùc coäng ñoàng töø laâu ngaäp luõ nhaát cuûa mình. Caùc nhaø quaûn ro xuaát phaùt töø nhöõng nguy cô töï nhieân tröôùc khi xaûy ra söï coá. Ñeå ñaït ñöôïc ñieàu lyù hoà chöùa bieát nhöõng khoù khaên trong trong caùc khung phaùt trieån chieán löôïc naøy, caàn ñaøo taïo moät caùch heä thoáng veà vieäc quaûn lyù caùc nhu caàu caïnh tranh veà trung haïn, trong caùc cô caáu phaùp lyù vaø caùch chuaån bò öùng phoù; xaây döïng naêng ñieän vaø caáp nöôùc, khi möïc nöôùc thaáp. theå cheá, trong caùc chieán löôïc vaø chính löïc vaø naâng cao nhaän thöùc; vaø coù söï Vaø caùc coäng ñoàng coù theå xaùc ñònh caùc saùch ngaønh, caùc quy trình ngaân saùch, ñieàu phoái, phoái hôïp giöõa caùc cô quan nhoùm xaõ hoäi vaø caùc caù nhaân, nhöõng caùc döï aùn rieâng leû, vaø trong giaùm saùt vaø quoác gia, vuøng, vaø ñòa phöông. Vieäc tieán ngöôøi coù xu höôùng bò aûnh höôûng tröôùc ñaùnh giaù. Ñeå loàng gheùp, caàn phaûi phaân haønh caùc hoaït ñoäng muïc tieâu vaø chuyeån tieân khi xaûy ra söï kieän thôøi tieát xaáu. tích xem caùc söï kieän nguy cô tieàm aån coù ñoåi sau moät thieân tai cuõng coù yù nghóa Ñònh löôïng ruûi ro laø böôùc tieáp theo, theå aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán caùc quan troïng nhö vaäy, bao goàm caû baûo trôï vaø coù nhieàu caùch tieáp caän khaùc nhau, chính saùch, chöông trình, döï aùn vaø xaõ hoäi daønh cho nhöõng ñoái töôïng deã bò tuøy theo quy moâ cuûa ñaùnh giaù ruûi ro. ngöôïc laïi. toån thöông nhaát vaø moät chieán löôïc khoâi Caùc coäng ñoàng söû duïng caùc kyõ thuaät Caùc saùng kieán phaùt trieån khoâng phaûi phuïc vaø taùi thieát. ñôn giaûn coù söï tham gia döïa treân caùc luùc naøo cuõng laøm giaûm khaû naêng deã bò chæ soá ñaõ quan saùt ñöôïc (ví duï nhö giaù toån thöông bôûi caùc nguy cô töï nhieân, vaø Nguoàn: Nhoùm WDR; Ranger, Muir-Wood, thò tröôøng cho caùc caây troàng chuû löïc chuùng coù theå voâ tình taïo ra nhöõng khaû vaø Priya 2009; Lieân Hôïp Quoác 2007; Lieân trong thôøi kyø haïn haùn) nhaèm khuyeán naêng bò toån thöông môùi hoaëc laøm taêng Hôïp Quoác 2009; NRC 2006; Benson vaø khích haønh ñoäng ôû caáp hoä gia ñình vaø nhöõng yeáu toá deã bò toån thöông ñaõ coù. Do Twigg 2007. coäng ñoàng, hoaëc hoï söû duïng phöông ñoù, caàn phaûi tìm kieám caùc giaûi phaùp ñeå a. Thuaät ngöõ giaûm thieåu ôû ñaây ñeà caäp ñeán phaùp laäp baûn ñoà döïa vaøo coäng ñoàng ñeå cuøng duy trì phaùt trieån, giaûm ngheøo vaø söï traùnh toån thaát töø caùc söï kieän thôøi tieát xaùc ñònh caùc vuøng thöôøng bò aûnh höôûng taêng cöôøng khaû naêng phuïc hoài sau nguy cöïc ñoan, ví duï nhö, baèng caùch sô taùn moïi luõ. Caùc ñaùnh giaù ruûi ro ôû caáp ngaønh cô. giaûm thieåu ruûi ro thieân tai caàn thuùc ngöôøi khoûi ñoàng baèng ngaäp luõ, thoâng qua (noâng nghieäp hoaëc thuûy ñieän) hoaëc cho ñaåy khaû naêng phuïc hoài vaø giuùp caùc caùc bieän phaùp ngaén haïn khi döï baùo moät moät quoác gia thöôøng yeâu caàu caùc phaân coäng ñoàng thích öùng vôùi caùc ruûi ro môùi nguy cô ñe doïa tröôùc maét. tích döõ lieäu ñònh tính vaø heä thoáng hôn vaø ruûi ro gia taêng. Nhöng thaäm chí caû b. Quyõ Toaøn caàu veà giaûm thieåu vaø Khoâi (laäp baûn ñoà phaïm vi noâng nghieäp hoaëc ñieàu naøy cuõng khoâng ñöôïc ñaûm baûo. Ví phuïc Thieân tai, www.gfdrr.org (truy caäp thuûy vaên khu vöïc). duï nhö, caùc ñaàu tö coâng trình ñeå kieåm ngaøy 15/5/2009); Phoøng choáng, Ñeå tìm hieåu veà ruûi ro, caàn phaûi ñaàu soaùt luõ ñöôïc thieát keá theo xaùc suaát hieän www.proventionconsor-tium.org (truy caäp tö cho naêng löïc khoa hoïc, kyõ thuaät vaø taïi coù theå laøm taêng theâm nhöõng toån thaát ngaøy 15/5/2009). Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 119 phí cao (Hoäp 2.7; xem theâm Chöông 3 vaø ñoàng trong quaù trình chuaån bò saün saøng vaø trao Chöông 7). ñoåi thoâng tin veà tröôøng hôïp khaån caáp seõ giuùp Nhieàu nöôùc phaùt trieån cung caáp caùc baûn baûo veä sinh keá cho hoï. Ví duï nhö, ôû Moâ-daêm- ñoà ruûi ro luõ luït vaø coi ñaây laø dòch vuï coâng daønh bích, caùc coäng ñoàng sinh soáng doïc theo soâng cho caùc chuû gia ñình, caùc doanh nghieäp vaø Buùzi ñaõ söû duïng ra-ñi-oâ ñeå caûnh baùo luõ luït cho chính quyeàn ñòa phöông.79 Taïi Trung Quoác, caùc coäng ñoàng ôû vuøng haï löu.82 Thaäm chí ôû chính phuû ñaõ laäp ra caùc baûn ñoà naøy töø naêm nhöõng coäng ñoàng xa xoâi heûo laùnh, caùc haønh 1976 vaø coâng boá nhöõng baûn ñoà ruûi ro luõ luït ñeå ñoäng ñòa phöông cuõng coù theå giaûm thieåu ruûi xaùc ñònh ñöôøng bao cuûa caùc vuøng nguy cô cao ro, taïo ra coâng aên vieäc laøm vaø giaûi quyeát ñoùi cho caùc löu vöïc soâng ñoâng daân cö nhaát. Vôùi ngheøo (Hoäp 2.8). ÔÛ caáp quoác gia, ñöôïc chuaån nhöõng coâng cuï nhö vaäy, ngöôøi daân coù theå bieát bò saün saøng veà maët taøi chính ñeå cung caáp trôï thoâng tin khi naøo phaûi ñi sô taùn, sô taùn nhö giuùp tröôùc maét laø ñieàu coát yeáu ñeå traùnh nhöõng theá naøo vaø ñi ñaâu. Caùc baûn ñoà cuõng coù theå toån thaát laâu daøi cho caùc coäng ñoàng. ñöôïc söû duïng ñeå quy hoaïch söû duïng ñaát vaø thieát keá xaây döïng caùc toøa nhaø.80 Khi ñöôïc ñaët û ca Hình 2.2 Luõ luït ñang gia taêng, thaäm chí ô ûy ra haïn haùn û chaâu Phi nôi thöôøng xa vaøo tay caùc coäng ñoàng ñòa phöông, nhöõng dòch vuï naøy coù theå thuùc ñaåy hoaït ñoäng ñòa phöông, ví duï nhö ôû Boâ-goâ-ta, caùc thoâng tin töông töï döïa theo ruûi ro cho caùc vuøng deã xaûy ra ñoäng ñaát ñaõ taêng cöôøng khaû naêng phuïc hoài cuûa caùc coäng ñoàng.81 Khoâng bao giôø coù theå xoùa boû hoaøn toaøn ruûi ro, do ñoù ñöôïc chuaån bò ñaày ñuû ñeå ñöông ñaàu vôùi caùc söï kieän cöïc ñoan laø ñieàu coù yù nghóa soáng coøn ñeå baûo veä ngöôøi daân. Caùc heä thoáng caûnh baùo vaø keá hoaïch öùng phoù (ví duï nhö sô taùn Nguoàn: Phaân tích cu ûa nhoùm WDR töø CRED 2009. trong tröôøng hôïp khaån caáp) coù theå cöùu soáng Chuù thích: caùc söï kieän luõ luït ñang gia taêng ô û moïi nôi, nhöng ñaëc bieät laø ô û chaâu Phi, vôùi nhieàu vuøng môùi baét ñaàu pha ûi ñoái phoù vôùi luõ luït vaø coù ít thôøi gian khoâi phuïc hôn giöõa caùc söï kieän. Heä thoáng baùo caùo veà caùc söï kieän naøy coù theå ñaõ coù nhieàu sinh maïng vaø ngaên ngöøa nhöõng toån thaát coù theå ûi tieán keå töø nhöõng naêm 1970, nhöng ñaây khoâng pha ca ûi nguyeân nhaân chính gaây ra soá löôïng caùc ñôït luõ ñöôïc baùo caùo ngaøy caøng taêng, maø nguyeân nhaân laø do taàn suaát cu û chaâu Phi, ví duï nhö haïn haùn vaø ñoäng ûa caùc söï kieän thieân tai khaùc ô traùnh ñöôïc. Loâi cuoán söï tham gia cuûa caùc coäng ñaát, ñaõ khoâng cho thaáy xu höôùng gia taêng töông töï. HOÄP 2.7 Döõ lieäu veä tinh vaø thoâng tin ñòa lyù laø coâng cuï trong quaûn lyù ruûi ro—vaø khoâng toán keùm Döõ lieäu veä tinh vaø coâng ngheä thoâng tin trao quyeàn cho nhöõng ngöôøi daân baûn döïa vaøo thoâng tin ñaày ñuû, vaø ñeå tìm hieåu ñòa lyù thöôøng coù saün mieãn phí hoaëc chæ ñòa sinh soáng taïi caùc khu röøng ñoù thoâng caùc moâ hình ruûi ro taïi nhöõng nôi hieän toán keùm ít chi phí, vaø phaàn meàm cuøng qua cung caáp thoâng tin. Caùc caûm bieán coøn ñang bò haïn cheá veà nhöõng döõ lieäu vôùi caùc coâng cuï ñeå söû duïng coâng ngheä coù ñoä phaân giaûi cao xaùc ñònh söï xaâm laán vaø kieán thöùc ñoù. naøy coù theå hoaït ñoäng treân caùc maùy tính cuûa ñoâ thò vaøo caùc khu vöïc coù nguy cô. Vieäc söû duïng caùc dòch vuï vaø coâng ñeå baøn. Caùc thieát bò ñònh vò ñòa lyù ñöôïc söû duïng ngheä naøy moät caùch roäng raõi vaø hieäu quaû Caùc veä tinh theo doõi ñoä aåm vaø thaûm trong caùc khaûo saùt coù theå khaùm phaù ra ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån khoâng yeâu thöïc vaät vaø cung caáp nhöõng thoâng tin voâ thoâng tin môùi veà caùch thöùc maø caùc hoä caàu caùc ñaàu tö phaàn cöùng —ñaàu tö cho giaù veà caùc dòch vuï khuyeán noâng. Chuùng gia ñình töông taùc vôùi moâi tröôøng töï giaùo duïc ñaïi hoïc, xaây döïng naêng löïc theå theo doõi caùc côn baõo nhieät ñôùi vaø ñöa nhieân. Caùc heä thoáng thoâng tin ñòa lyù hôïp cheá, caùc trung taâm nghieân cöùu caáp vuøng ra caùc caûnh baùo sôùm cho caùc coäng lyù hoùa quaûn lyù döõ lieäu, ñaûm baûo raèng coù söù meänh taäp trung, vaø thuùc ñaåy ñoàng ven bieån. Baèng caùch laäp baûn ñoà thoâng tin seõ coù khi caàn, vaø cung caáp moät doanh nghieäp tö nhaân seõ laø nhöõng caùc taùc ñoäng luõ, veä tinh hoã trôï caùc hoaït coâng cuï nhanh choùng vaø hieäu quaû veà thaønh toá chính. ñoäng khoâi phuïc vaø taùi thieát. Chuùng laäp maët chi phí ñeå xaây döïng cô sôû kieán thöùc baûn ñoà caùc caùnh röøng vaø sinh khoái, vaø cho quaù trình hoaïch ñònh chính saùch Nguoàn: ESA 2002; NRC 2007a, 2007b. 120 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Quaûn lyù caùc ruûi ro taøi chính: caùc coâng nghìn noâng daân trong tröôøng hôïp löôïng möa cuï döï phoøng linh hoaït thieáu huït moät caùch nghieâm troïng—vaø quyõ baûo Chính saùch coâng taïo ra moät khuoân khoå trong hieåm chung cuûa khu vöïc Ca-ri-beâ, trong ñoù ñoù vaïch ra vai troø vaø traùch nhieäm roõ raøng cuûa caùc chính phuû seõ ñöôïc cung caáp ngay khaû khu vöïc nhaø nöôùc, khu vöïc tö nhaân, caùc hoä naêng thanh khoaûn khi xaûy ra thieân tai.85 gia ñình vaø caù nhaân. Coát loõi cuûa khuoân khoå Nhöng baûo hieåm khoâng phaûi laø phöông naøy laø moät loaït caùc thoâng leä quaûn lyù ruûi ro vôùi thuoác chöõa baùch beänh—ñaây chæ laø moät thaønh caùc caáp ñoä traùch nhieäm khaùc nhau. Moät ñôït toá trong moät khung quaûn lyù ruûi ro roäng hôn coù haïn haùn nhoû gaây ra thieät haïi nhoû trong saûn vai troø thuùc ñaåy giaûm thieåu ruûi ro (traùnh löôïng caây troàng coù theå ñöôïc quaûn lyù bôûi caùc hoä nhöõng toån thaát coù theå traùnh ñöôïc) vaø “trao gia ñình thoâng qua chia seû ruûi ro phi chính thöôûng” cho nhöõng thoâng leä quaûn lyù ruûi ro toát thöùc döïa vaøo coäng ñoàng, tröø phi moät soá ñôït (ví duï nhö, caùc chuû hoä ñöôïc giaûm phí baûo haïn haùn nhoû xaûy ra lieân tieáp vaø chæ caùch nhau hieåm neáu hoï laép ñaët chuoâng baùo chaùy). Neáu moät khoaûng thôøi gian ngaén (xem Chöông 1). khí haäu coù xu höôùng phaùt trieån theo moâ hình Vôùi ñôït haïn haùn khaéc nghieät hôn, ví duï nhö coù theå döï ñoaùn (ví duï nhö khoâ hôn hoaëc noùng nhöõng ñôït haïn haùn xaûy ra vôùi taàn suaát 10 naêm hôn), thì baûo hieåm seõ khoâng theå toàn taïi laâu moät laàn, quaûn lyù haïn haùn coù theå ñöôïc thöïc daøi ñöôïc. Baûo hieåm chæ thích hôïp khi caùc taùc hieän thoâng qua caùc coâng cuï chuyeån giao ruûi ñoäng xaûy ra moät caùch haõn höõu vaø hieám hoi, ro trong khu vöïc tö nhaân. Nhöng vôùi nhöõng khi ñoù baûo hieåm seõ giuùp caùc hoä gia ñình, söï kieän khaéc nghieät vaø lan roäng nhaát, chính doanh nghieäp vaø caùc chính phuû daøn traûi ruûi ro phuû phaûi coù haønh ñoäng vôùi tö caùch laø beân baûo theo thôøi gian (baèng caùch noäp moät khoaûn phí hieåm ruûi ro cuoái cuøng. Chính phuû caàn phaûi thöôøng xuyeân, thay vì phaûi chi traû toaøn boä chi xaây döïng moät khung khaùi quaùt ñeå caùc coäng phí ngay laäp töùc) vaø theo ñòa lyù (baèng caùch ñoàng coù theå töï giuùp mình vaø khu vöïc tö nhaân chia seû ruûi ro vôùi nhöõng ngöôøi khaùc). Do ñoù, coù theå ñoùng vai troø tích cöïc vaø beàn vöõng veà baûo hieåm khoâng giuùp xoùa boû ruûi ro, maø chæ maët thöông maïi, ñoàng thôøi caàn phaûi döï phoøng giaûm bôùt bieân ñoä toån thaát maø caùc caù nhaân phaûi ñeå thöïc hieän caùc traùch nhieäm cuûa mình trong chòu trong quyõ baûo hieåm. nhöõng söï kieän thaûm hoïa. Baûo hieåm baõo, luõ luït vaø haïn haùn, duø ñöôïc cung caáp cho caùc chính phuû hay caù nhaân, Cung caáp söï baûo veä ôû nhieàu caáp ñoä cuõng ñeàu khoù quaûn lyù. Ruûi ro khí haäu thöôøng Vieäc söû duïng vaø söï hoã trôï cuûa caùc cô cheá baûo aûnh höôûng ñeán caû moät khu vöïc hoaëc nhieàu hieåm ñaõ ñöôïc chuù yù nhieàu trong boái caûnh nhoùm ñoâng ngöôøi cuøng moät luùc, ví duï nhö, thích öùng.83 Baûo hieåm coù theå giuùp buø ñaép haøng nghìn ngöôøi chaên nuoâi ôû Moâng Coå ñaõ nhöõng toån thaát ñi keøm vôùi caùc söï kieän khí haäu chöùng kieán gia suùc cuûa mình cheát daàn vaøo cöïc ñoan vaø quaûn lyù caùc chi phí chöa ñöôïc chi naêm 2002, khi maø muøa ñoâng laïnh khaéc traû töø caùc nguoàn nhö vieän trôï quoác teá, ngaân nghieät ñeán ngay sau moät muøa heø khoâ haïn saùch chính phuû hay chi traû cuûa baûn thaân (xem Hoäp 2.9). Nhöõng söï kieän coù tính hieäp ngöôøi daân.84 Moät soá caùch tieáp caän môùi ñaõ ñöôïc bieán nhö vaäy laø ñaëc ñieåm cuûa nhieàu ruûi ro khí xaây döïng vaø kieåm chöùng, ví duï nhö caùc saûn haäu, vaø do ñoù, baûo hieåm seõ raát khoù ñöôïc thöïc phaåm baûo hieåm vi moâ hoaëc saûn phaåm phaùi hieän vì caùc yeâu caàu chi traû seõ goäp laïi vôùi nhau sinh döïa vaøo thôøi tieát treân thò tröôøng tö nhaân. vaø ñoøi hoûi phaûi coù moät khoaûn voán döï phoøng Haõy xem xeùt baûo hieåm chæ soá thôøi tieát cho caùc lôùn cuõng nhö nhöõng noã löïc quaûn lyù lôùn.86 Ñaây noâng daân saûn xuaát ôû quy moâ nhoû taïi AÁn Ñoä, laø moät nguyeân nhaân quan troïng khieán cho caùc trong ñoù baûo hieåm ñeàn buø cho haøng traêm ruûi ro khí haäu chöa ñöôïc ñöa vaøo roäng raõi Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 121 trong cô cheá baûo hieåm, nhaát laø ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Treân thöïc teá, caùc theå cheá taøi HOÄP 2.8 Taïo ra coâng aên vieäc laøm ñeå giaûm thieåu ruûi ro luõ luït chính vi moâ thöôøng haïn cheá tyû leä cho vay Möa lôùn raát phoå bieán ôû Li-beâ-ria, ñöôïc-traû-tieàn, caùc quan chöùc chính noâng nghieäp trong danh muïc ñaàu tö cuûa nhöng heä thoáng tieâu thoaùt khoâng phuû ñaõ naém laáy thôøi cô naøy. Vaøo mình, neáu caùc taùc ñoäng thôøi tieát ôû phaïm vi ñöôïc duy tu baûo döôõng trong nhieàu thaùng 9/2006, moät döï aùn keùo daøi 1 thaäp kyû do söï thieáu quan taâm vaø noäi naêm nhaèm naïo veùt vaø söûa chöõa caùc roäng khieán cho khaùch haøng cuûa hoï maát khaû chieán. Do ñoù, luõ luït ñaõ gaây ra nhöõng heä thoáng tieâu thoaùt ñaõ ñöôïc trieån khai naêng chi traû.87 thieân tai laëp ñi laëp laïi ôû caùc khu vöïc ôû 5 haït. Döï aùn naøy laøm taêng ñaùng keå Vieäc cung caáp caùc dòch vuï taøi chính laø moät ñoâ thò cuõng nhö noâng thoân. Laøm löu löôïng nöôùc möa vaø giaûm thieåu luõ thoâng thoaùng caùc keânh thoaùt nöôùc luït cuõng nhö caùc ruûi ro söùc khoûe coù thaùch thöùc toàn taïi töø laâu trong quaù trình phaùt khoâng phaûi laø öu tieân cuûa chính phuû lieân quan. Döï aùn naøy cuõng söûa chöõa trieån, do nhöõng nguyeân nhaân khoâng lieân cuõng nhö ngöôøi daân, vì khoâng beân naâng caáp caùc gieáng vaø caûi thieän ñieàu quan ñeán bieán ñoåi khí haäu. Ñieàu kieän tieáp naøo coù nguoàn löïc thöïc hieän. Nhöng kieän tieáp caän thò tröôøng baèng caùch khi Mercy Corps, moät toå chöùc phi laøm thoâng thoaùng caùc tuyeán ñöôøng caän caùc saûn phaåm baûo hieåm thöôøng haïn cheá chính phuû quoác teá, ñöa ra khaû naêng vaø xaây döïng caùc caàu nhoû. hôn nhieàu taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån (Hình thöïc hieän caùc giaûi phaùp laøm-vieäc- Nguoàn: Mercy Corps 2008. 2.3), ñaây laø moät thöïc teá ñöôïc phaûn aùnh qua möùc ñoä thaâm nhaäp raát thaáp cuûa caùc dòch vuï trình baûo hieåm noâng nghieäp) vaø chi phí giao taøi chính ôû vuøng noâng thoân. Ví duï nhö, Coâng dòch ñeå vaän haønh moät chöông trình baûo hieåm ty Baûo hieåm Caây troàng Phi-líp-pin chæ tieáp caän coù theå khaù lôùn.90 Nhöõng yeáu toá baát ñònh phaùt khoaûng 2% soá noâng daân trong nöôùc, maø chuû sinh töø bieán ñoåi khí haäu coù theå gaây khoù khaên yeáu laø nhöõng ngöôøi ôû caùc vuøng saûn xuaát toát cho caùc quy trình thoáng keâ baûo hieåm voán laø hôn vaø giaøu coù hôn.88 Cung caáp caùc dòch vuï neàn taûng cho caùc thò tröôøng baûo hieåm.91 Vaø taøi chính cho daân cö noâng thoân laø moät thaùch vieäc ñang daïng hoùa ruûi ro seõ khoù khaên hôn thöùc lôùn vaø nhieàu ruûi ro, vì nhieàu gia ñình khi bieán ñoåi khí haäu daãn ñeán caùc hieäu öùng noâng thoân chöa tham gia neàn kinh teá tieàn teä ñoàng boä, lan roäng vaø coù tính heä thoáng treân vaø hoï coù nhöõng hình thöùc sinh keá raát nhaïy vôùi toaøn caàu vaø ôû caáp ñoä khu vöïc—caùc hieäu öùng thôøi tieát. Trong boái caûnh ñoâ thò, ngöôøi daân khoù coù theå buø ñaép trong nhöõng khu vöïc hay soáng taäp trung hôn nhöng vaãn raát khoù tieáp phaân ñoaïn thò tröôøng khaùc. caän ngöôøi ngheøo thuoäc khu vöïc kinh teá phi Söï thieáu khaû naêng ñöôïc baûo hieåm döïa chính thöùc. treân thò tröôøng haøm yù raèng, vaãn coøn söï phuï Bieán ñoåi khí haäu coù theå tieáp tuïc laøm giaûm thuoäc maïnh meõ vaøo chính phuû vôùi vai troø laø khaû naêng ñöôïc baûo hieåm cuûa caùc ruûi ro lieân ngöôøi baûo hieåm cuoái cuøng, moät vai troø maø quan ñeán khí haäu. Bieán ñoåi khí haäu chöa nhieàu chính phuû ñaõ tieáp nhaän ñaày ñuû. Nhöng ñöôïc kieåm tra coù theå khieán cho nhieàu ruûi ro keát quaû thöïc hieän töø tröôùc ñeán nay cuûa caùc khí haäu khoâng ñöôïc baûo hieåm, hoaëc möùc phí chính phuû khoâng phaûi laø xuaát saéc, duø laø ôû caùc quaù cao. Ñeå coù khaû naêng ñöôïc baûo hieåm, caàn nöôùc phaùt trieån hay ñang phaùt trieån. Ví duï phaûi xaùc ñònh vaø ñònh löôïng ñöôïc (hoaëc ít nhö, côn baõo Katrina vaøo naêm 2005 ñaõ laøm nhaát laø öôùc löôïng phaàn naøo) khaû naêng xaûy ra cho chöông trình baûo hieåm luõ ôû Hoa Kyø bò vôõ cuûa moät söï kieän vaø nhöõng toån thaát keøm theo, nôï gaáp 10 laàn, vôùi soá löôïng ñôn yeâu caàu ñeàn nhaèm xaùc ñònh möùc phí vaø phaân chia ruûi ro buø trong moät naêm cao hôn toång soá ñôn yeâu giöõa caùc caù nhaân hoaëc taäp theå.89 Ñaùp öùng caû caàu trong toaøn boä 37 naêm hoaït ñoäng cuûa ba ñieàu kieän naøy seõ giuùp cho moät ruûi ro ñöôïc chöông trình. Vaø raát ít chöông trình baûo hieåm baûo hieåm, nhöng khoâng nhaát thieát laø baûo caây troàng do chính phuû taøi trôï coù theå beàn hieåm ñoù seõ mang laïi lôïi nhuaän (nhö ñaõ phaûn vöõng veà maët taøi chính neáu khoâng coù nhöõng aùnh trong tyû leä thaáp giöõa möùc phí baûo hieåm khoaûn trôï caáp lôùns.92 Ñoàng thôøi, neáu phaïm vi vôùi yeâu caàu boài thöôøng cuûa nhieàu chöông thieät haïi do caùc söï kieän thaûm hoïa gaàn ñaây 122 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 HOÄP 2.9 Caùc ñoái taùc coâng – tö ñeå chia seû ruûi ro khí haäu: Baûo hieåm chaên nuoâi ôû Moâng Coå Moät khaùi nieäm quan troïng trong quaûn lyù nuoâi thöông maïi do caùc coâng ty baûo hieåm thöông maïi cho ngöôøi chaên nuoâi, ruûi ro khí haäu laø chia seû ruûi ro giöõa caùc hieåm Moâng Coå cung caáp. Moät chöông ñieàu maø tröôùc ñaây hoï raát ngaàn ngaïi. coäng ñoàng, chính phuû vaø doanh nghieäp. trình baûo hieåm xaõ hoäi thoâng qua chính Heä thoáng naøy coù lôïi cho taát caû moïi Ñeå hoã trôï nhöõng ngöôøi chaên nuoâi gia phuû seõ nhaän nhöõng thieät haïi lieân quan ngöôøi. Ngöôøi chaên nuoâi coù theå mua baûo suùc ôû Moâng Coå, chính phuû trung öông ñeán tyû leä lôùn gia suùc bò cheát, vöôït quaù hieåm ñeå ñöôïc ñeàn buø nhöõng thieät haïi vaø caùc coâng ty baûo hieåm ñaõ xaây döïng khaû naêng thu xeáp cuûa caû ngöôøi chaên khoâng theå traùnh khoûi. Caùc coâng ty baûo moät heä thoáng quaûn lyù ruûi ro taøi chính nuoâi cuõng nhö caùc coâng ty baûo hieåm. hieåm coù theå môû roäng hoaït ñoäng kinh phaùt sinh töø nhöõng ñôït thôøi tieát laïnh Caùch tieáp caän nhieàu taàng lôùp naøy ñaët ra doanh ôû caùc vuøng noâng thoân, vaø qua ñoù, khaéc nghieät khi chuyeån muøa töø muøa moät khung roõ raøng cho ngöôøi chaên nuoâi cuûng coá haï taàng dòch vuï taøi chính noâng ñoâng sang muøa xuaân (dzuds) thöôøng töï baûo hieåm cho mình, hoaëc söû duïng thoâng. Chính phuû, thoâng qua vieäc cung khieán cho gia suùc cheát haøng loaït. Nhöõng dòch vuï baûo hieåm thöông maïi, vaø baûo caáp moät chöông trình baûo hieåm xaõ hoâi ñôït thôøi tieát laïnh nhö vaäy ñaõ gieát cheát hieåm xaõ hoäi. coù cô caáu chaët cheõ, coù theå quaûn lyù toát 17% soá gia suùc vaøo naêm 2002 (ôû moät Moät ñoåi môùi quan troïng laø vieäc aùp hôn ruûi ro taøi chính cuûa mình. Keå caû khi soá vuøng tyû leä naøy leân ñeán 100%), vôùi duïng baûo hieåm theo chæ soá thay vì baûo moät söï kieän mang tính thaûm hoïa khieán thieät haïi leân ñeán 200 trieäu ñoâ-la (16% hieåm gia suùc cho töøng caù nhaân, voán cho chính phuû phaûi ñoái maët vôùi moät ruûi GDP). khoâng hieäu quaû do vieäc kieåm chöùng ro lôùn, thì chính phuû cuõng ñaõ bò baét buoäc Trong heä thoáng noùi treân, nhöõng nhöõng thieät haïi caù nhaân thöôøng bò sai veà maët chính trò ñeå tieáp nhaän moät ruûi ro ngöôøi chaên nuoâi töï chòu nhöõng toån thaát soùt do nhöõng nguy cô ñaïo ñöùc vaø coøn lôùn hôn theá trong quaù khöù. Vì chính nhoû khoâng laøm aûnh höôûng ñeán söï beàn thöôøng raát toán keùm. Vôùi loaïi hình baûo phuû chòu traùch nhieäm veà caùc taùc ñoäng vöõng trong hoaït ñoäng chaên nuoâi cuûa hieåm môùi, nhöõng ngöôøi chaên nuoâi ñöôïc lôùn coù tính thaûm hoïa, neân baûo hieåm trang traïi hoaëc gia ñình hoï, vaø thoâng ñeàn buø döïa treân tyû leä gia suùc cheát bình thöông maïi coù theå ñöa ra möùc phí khaù thöôøng hoï coù theå thu xeáp vôùi caùc thaønh quaân trong huyeän, vaø vieäc ñaùnh giaù thieät deã chòu vì chæ giôùi haïn ôû tyû leä gia suùc vieân khaùc trong coäng ñoàng ñeå buø ñaép haïi caù nhaân khoâng coøn caàn thieát. Ñieàu cheát vöøa phaûi. laïi nhöõng thieät haïi nhoû. Nhöõng thieät haïi naøy ñem laïi ñoäng cô cho caùc coâng ty lôùn hôn (10–30%) ñöôïc baûo hieåm chaên baûo hieåm Moâng Coå ñöa ra dòch vuï baûo Nguoàn: Mahul vaø Skees 2007; Mearns 2004. ñöôïc coi laø moät daáu hieäu cho bieát khaû naêng ñoàng baûo hieåm.94 ñöôïc baûo hieåm cuûa caùc thieät haïi trong töông lai do bieán ñoåi khí haäu, thì chuùng ta seõ thaáy roõ Giöõ cho chính phuû coù khaû naê n g hôn vai troø cuûa khu vöïc nhaø nöôùc, ñoù laø tieáp thanh khoaû n nhaän nhöõng thieät haïi naèm ngoaøi khaû naêng Vieäc laäp keá hoaïch taøi chính seõ chuaån bò cho cuûa khu vöïc tö nhaân.93 chính phuû ñöông ñaàu vôùi caùc taùc ñoäng khí Baûo hieåm khoâng phaûi laø lieàu thuoác baùch haäu coù tính thaûm hoïa vaø duy trì nhöõng dòch beänh ñeå thích öùng vôùi caùc ruûi ro khí haäu, maø vuï thieát yeáu cuûa chính phuû trong thôøi gian chæ laø moät chieán löôïc ñeå giaûi quyeát moät soá taùc ngay sau khi xaûy ra thieân tai.95 -Nhöõng thu ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu. Noùi chung, noù xeáp taøi chính ñöôïc chuaån bò töø tröôùc—ví duï khoâng thích hôïp vôùi caùc taùc ñoäng daøi haïn vaø nhö quyõ döï phoøng thieân tai, haïn möùc tín khoâng theå ñaûo ngöôïc, nhö möïc nöôùc bieån duïng döï phoøng, vaø traùi phieáu thieân tai—giuùp daâng vaø sa maïc hoùa, vì nhöõng xu höôùng naøy caùc chính phuû öùng phoù nhanh, môû roäng quy seõ daãn ñeán thieät haïi lôùn cho caùc coâng ty baûo moâ caùc chöông trình baûo trôï xaõ hoäi, vaø traùnh hieåm, vaø do ñoù seõ khoâng ñöôïc baûo hieåm. Baûo nhöõng thieät haïi daøi haïn hôn doàn vaøo caùc gia hieåm phaûi ñöôïc xem xeùt trong moät chieán löôïc ñình vaø coäng ñoàng khi ngöôøi daân bò maát nhaø, thích öùng vaø quaûn lyù ruûi ro toång theå, bao goàm thaát nghieäp vaø thieáu thoán nhöõng ñieàu kieän cô nhöõng quy ñònh hôïp lyù veà söû duïng ñaát vaø luaät baûn.96 Vieäc coù saün caùc quyõ coù theå söû duïng xaây döïng, nhaèm traùnh nhöõng haønh vi phaûn ngay laäp töùc ñeå trieån khai khaéc phuïc vaø khoâi taùc duïng—hoaëc keùm thích öùng (ví duï nhö phuïc sau thieân tai seõ laøm giaûm aûnh höôûng tieáp tuïc ñònh cö ôû vuøng bôø bieån thöôøng xuyeân xaáu cuûa thieân tai ñoái vôùi söï phaùt trieån. coù baõo)—do ñieàu khoaûn an toaøn trong hôïp Nhieàu nöôùc nhoû coù khaû naêng bò toån thöông Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 123 ûo hieåm coøn haïn cheá ô Hình 2.3 Ba û caùc nöôùc ñang phaùt trieån Nguoàn: Swiss Re 2007. Chuù thích: Tröôùc tieân ba ûa caùc nöôùc phaùt trieån, xeùt theo chæ soá ty ûo hieåm laø thò tröôøng cu û leä phí ba ûo hieåm khu vöïc (beân traùi) vaø ty û leä thaâm nhaäp (phí ba ûo hieåm/GDP, tính baèng %) cu ûa baûo hieåm phi nhaân thoï (beân pha ûo hieåm phi nhaân thoï goàm coù taøi sa ûi). Ba ûn, thöông vong vaø ba ûo hieåm traùch nhieäm phaùp lyù (coøn goïi laø ba ûo hieåm hoãn hôïp), ba ûn phaåm ba ûo hieåm y teá, vaø caùc sa ûo hieåm khaùc khoâng ñöôïc ñònh nghóa laø ba ûo hieåm nhaân thoï. veà maët taøi chính nhieàu hôn khi xaûy ra thieân tai, thu nhaäp thaáp. Naêm 2008, Ma-la-uy ñaõ ñi tieân do möùc ñoä thieät haïi do thieân tai so vôùi quy moâ phong baèng caùch kyù moät hôïp ñoàng quaûn lyù neàn kinh teá laø töông ñoái lôùn (xem Baûn ñoà 2.5); ruûi ro döïa theo thôøi tieát ñeå baûo hieåm caùc taïi Greâ-na-ña naêm 2004, caùc ñôït gioù cuûa côn tröôøng hôïp haïn haùn coù theå daãn ñeán söï thieáu baõo Ivan ñaõ gaây ra thieät haïi töông ñöông 200% huït saûn löôïng ngoâ trong caû nöôùc (thöôøng ñi GDP.97 Do vieän trôï töø beân ngoaøi khoâng coù saün keøm vôùi söï dao ñoäng giaù caû lôùn cuûa haøng hoùa ngay laäp töùc, 16 nöôùc Ca-ri-beâ ñaõ xaây döïng moät thöông phaåm trong khu vöïc vaø maát an ninh heä thoáng quaûn lyù ruûi ro taøi chính coù cô caáu chaët löông thöïc). Ñeå buø laïi vieäc thu phí baûo hieåm, cheõ nhaèm hôïp lyù hoùa quyõ döï phoøng khaån caáp moät coâng ty taùi baûo hieåm quoác teá ñaõ cam keát vaø haïn cheá toái ña söï giaùn ñoaïn dòch vuï. Ñöôïc traû soá tieàn ñaõ thoáng nhaát cho chính phuû neáu vaän haønh töø naêm 2007, heä thoáng naøy cung caáp xaûy ra caùc ñieàu kieän haïn haùn nghieâm troïng thanh khoaûn nhanh choùng cho caùc chính phuû nhö ñaõ xaùc ñònh tröôùc, theo ñaùnh giaù vaø baùo sau khi xaûy ra caùc côn baõo vaø ñoäng ñaát taøn phaù caùo cuûa cô quan döï baùo thôøi tieát Ma-la-uy. Kho maïnh, vaø söû duïng caùch tieáp caän ñoåi môùi ñeå tieáp baïc Ngaân haøng Theá giôùi ñoùng vai troø tín thaùc caän caùc thò tröôøng taùi baûo hieåm quoác teá nhaèm trung gian ñeå tieáp caän thò tröôøng, ñieàu naøy ña daïng hoùa vaø buø ñaép ruûi ro ôû caáp ñoä toaøn caàu laøm taêng tính tin caäy trong giao dòch cuûa caû (Hoäp 2.10). hai phía. Vì vieäc chi traû vaø caùc thoâng soá haïn Thaäm chí caû nhöõng neàn kinh teá ngheøo haùn ñöôïc xaùc ñònh töø tröôùc neân giaûi ngaân töø cuõng coù theå quaûn lyù caùc ruûi ro khí haäu moät saûn phaåm taøi chính naøy coù theå raát nhanh caùch hieäu quaû hôn thoâng qua haøi hoøa caùc choùng, vaø chính phuû coù theå ñaët mua ngoâ tröôùc thoâng tin, thò tröôøng, quy hoaïch toát vaø hoã trôï treân caùc thò tröôøng haøng hoùa khu vöïc nhaèm kyõ thuaät. Baèng caùch thieát laäp caùc ñoái taùc vôùi ñaûm baûo löông thöïc caøng sôùm caøng toát tröôùc caùc coâng ty baûo hieåm vaø ñònh cheá taøi chính khi haïn haùn gaây aûnh höôûng ñeán nhöõng ñoái quoác teá, caùc chính phuû coù theå vöôït qua söï töôïng deã bò toån thöông nhaát, baèng caùch naøy ngaàn ngaïi cuûa khu vöïc tö nhaân trong vieäc coù theå giaûm ñaùng keå chi phí öùng phoù vaø giaûm cam keát voán vaø chuyeân moân cho thò tröôøng söï leä thuoäc vaøo vieän trôï quoác teá.98 124 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ûn ñoà 2.5 Caùc nöôùc nho Ba û vaø ngheøo deã bò toån thöông veà maët taøi chính do caùc söï kieän thôøi tieát cöïc ñoan Nguoàn: Mechler vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. Chuù thích: Baûn ñoà naøy cho thaáy möùc ñoä deã bò toån thöông veà taøi chính cu ûa caùc nöôùc do baõo vaø luõ luït. Ví duï nhö, ôû caùc nöôùc ñöôïc toâ maøu ño û saãm, moät söï kieän thôøi tieát khaéc nghieät maø sau ñoù khu vöïc û kha nhaø nöôùc khoâng ñu û naêng taøi chính ñeå khoâi phuïc cô sô û haï taàng bò hö haïi vaø tieáp tuïc phaùt trieån theo keá hoaïch ñöôïc cho laø coù theå xaûy ra vôùi taàn suaát töø 11 ñeán 50 naêm moät laàn (xaùc suaát xa ûy ra haøng naêm laø 2-10%). Caùc neàn kinh teá nho û raát deã bò toån thöông veà maët taøi chính vaø ñieàu naøy nhaán maïnh söï caàn thieát pha ûi laäp keá hoaïch döï phoøng taøi chính nhaèm taêng cöôøng kha û naêng phuïc hoài cuûa chính phu û trong caùc tröôøng hôïp thieân tai trong töông lai. Trong phaân tích naøy chæ ñeà caäp ñeán 74 nöôùc thöôøng xa ûy ra thieân tai nhaát vaø bò toån thaát tröïc tieáp ít nhaát laø 1% GDP do luõ luït, baõo vaø haïn haùn trong voøng 30 naêm vöøa qua. Ñeå caùc saùng kieán naøy coù möùc chi phí vöøa haäu quaû coù theå traùnh ñöôïc vaø giaûm khaû naêng phaûi vaø beàn vöõng, hoaït ñoäng giaûm thieåu ruûi ro xaûy ra nhöõng taùc ñoäng cöïc ñoä. Moät ñieàu quan thieân tai caàn ñöôïc thuùc ñaåy moät caùch coù heä troïng khoâng keùm laø caùc heä thoáng caûnh baùo thoáng nhaèm haïn cheá toái ña söï leä thuoäc cuûa sôùm ñeå ñöa ra caùc caûnh baùo töø tröôùc vaø ngaên chính phuû vaøo nhöõng thu xeáp taøi chính ñoù ñeå ngöøa toån thaát sinh maïng con ngöôøi cuõng nhö giaûi quyeát nhöõng toån thaát thöôøng xuyeân hôn. thieät haïi kinh teá. Nhöõng heä thoáng nhö vaäy, Taøi chính döï phoøng coù nhöõng chi phí cô hoäi neáu ñöôïc chính phuû hoã trôï, coù theå ñem laïi vaø chæ neân bao quaùt nhöõng nhu caàu taøi chính nhöõng hieäu quaû raát lôùn, ví duï nhö Baêng-la- caáp thieát nhaát cuûa chính phuû vaø nhöõng toån ñeùt ñaõ coù theå giaûm soá ngöôøi thieät maïng do baõo thaát lôùn nhaát. Caùc dòch vuï khuyeán noâng, xaây vaø luõ luït, vaø nhôø ñoù chính phuû ñaõ coù theå giaûm döïng cô cheá thöïc thi luaät, vaø quy hoaïch ñoâ bôùt nhu caàu cung caáp taøi chính ñeå buø ñaép thò chieán löôïc laø moät vaøi ví duï cho thaáy haønh thieät haïi.99 ñoäng cuûa chính phuû coù theå laøm giaûm nhöõng Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 125 Quaû n lyù caù c ruû i ro xaõ hoä i : Trao quyeàn cho caùc coäng ñoàng ñeå hoï töï HOÄP 2.10 Quyõ Baûo hieåm ruûi ro thieân tai khu vöïc Ca-ri-beâ: Baûo baûo veä mình hieåm giaùn ñoaïn dòch vuï sau thieân tai Bieán ñoåi khí haäu khoâng gaây ra aûnh höôûng Trong soá nhieàu thaùch thöùc maø chính baûo hieåm giôùi haïn. Quyõ giaûi ngaân phuû cuûa caùc quoác ñaûo nhoû ñang phaûi döïa treân söï xaûy ra cuûa moät söï kieän ñoàng ñeàu vôùi taát caû moïi ngöôøi.100 Vôùi caùc hoä ñöông ñaàu sau thieân tai, vaán ñeà caáp ñöôïc xaùc ñònh töø tröôùc vôùi cöôøng ñoä ngheøo, thaäm chí chæ moät aùp löïc vöøa phaûi cuûa baùch nhaát laø tieáp caän nguoàn tieàn maët nhaát ñònh, maø khoâng phaûi chôø ñeán khí haäu cuõng coù theå daãn ñeán nhöõng toån thaát ñeå thöïc hieän caùc noã löïc khoâi phuïc khi ñaùnh giaù toån thaát taïi choã vaø khaúng khaån caáp, vaø duy trì caùc dòch vuï thieát ñònh chính thöùc veà toån thaát. Loaïi hình khoâng theå khaéc phuïc veà voán con ngöôøi vaø vaät yeáu cuûa chính phuû. Thaùch thöùc naøy baûo hieåm naøy thöôøng ít toán keùm vaø chaát.101 Caùc taùc ñoäng ñoái vôùi treû em coù theå laâu ñaëc bieät caáp baùch ôû caùc nöôùc khu xöû lyù ñôn yeâu caàu raát nhanh choùng, daøi vaø aûnh höôûng ñeán möùc thu nhaäp trong caû vöïc Ca-ri-beâ, vôùi khaû naêng phuïc hoài do vieäc ñaùnh giaù cöôøng ñoä cuûa moät bò haïn cheá do khaû naêng bò toån thöông söï kieän gaàn nhö phaûi ñöôïc thöïc hieän cuoäc ñôøi, do aûnh höôûng ñeán giaùo duïc (treû coù vaø soá nôï coâng ñeàu raát cao. ñoàng thôøi. Quyõ naøy cho pheùp caùc theå phaûi nghæ hoïc sau khi xaûy ra moät cuù soác Quyõ Baûo hieåm Ruûi ro Thieân tai nöôùc tham gia taäp hôïp nhöõng ruûi ro khí haäu), söùc khoûe (aûnh höôûng phoái hôïp giöõa khu vöïc Ca-ri-beâ cung caáp cho chính cuûa töøng nöôùc vaøo moät danh muïc phuû caùc nöôùc trong coäng ñoàng Ca-ri- baûo hieåm ña daïng hôn vaø hoã trôï ñieàu ñieàu kieän veä sinh keùm vaø caùc beänh taät lieân beâ moät coâng cuï baûo hieåm töông töï kieän tieáp caän thò tröôøng taùi baûo hieåm, quan ñeán ñöôøng nöôùc hoaëc do vaät truyeàn nhö baûo hieåm giaùn ñoaïn kinh doanh. ñoàng thôøi daøn roäng ruûi ro ra ngoaøi beänh gaây ra), vaø phaùt trieån coøi coïc.102 Phuï nöõ Cô cheá naøy cung caáp thanh khoaûn khu vöïc. trong thôøi gian ngaén haïn neáu caùc Caùc cô cheá baûo hieåm nhö treân ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån phaûi chòu nhöõng nöôùc bò toån thaát do thieân tai nhö baõo caàn phaûi laø moät thaønh toá trong moät aûnh höôûng lôùn hôn nhieàu töø khí haäu, do hay ñoäng ñaát. chieán löôïc taøi chính toaøn dieän, söû nhieàu traùch nhieäm cuûa hoï trong gia ñình (haùi Hieän ñang toàn taïi moät loaït caùc duïng nhieàu coâng cuï khaùc nhau ñeå coâng cuï khaùc ñeå cung caáp taøi chính bao quaùt caùc loaïi söï kieän vaø xaùc suaát löôïm vaø baùn caùc saûn vaät röøng) bò aûnh höôûng khoâi phuïc daøi haïn, nhöng quyõ naøy ñaõ khaùc nhau. bôûi söï ñoûng ñaûnh thaát thöôøng cuûa thôøi tieát.103 laáp ñaày söï thieáu huït trong caùc nhu Nguoàn: Ghesquiere, Jamin, vaø Mahul Caùc hoä gia ñình vaø coäng ñoàng thích öùng thoâng caàu taøi chính ngaén haïn thoâng qua 2006; Ngaân haøng Theá giôùi 2008e. qua vieäc löïa choïn sinh keá, phaân boå taøi saûn, vaø löïa choïn nôi sinh soáng, vaø nhöõng quyeát ñònh caùch thöùc maø ngöôøi daân luoân luoân söû duïng ñoù thöôøng döïa vaøo kieán thöùc truyeàn thoáng.104 ñeå öùng phoù vôùi caùc ruûi ro khí haäu, ví duï nhö Ngöôøi daân seõ saün saøng thay ñoåi hôn vaø coù khaû ôû chaâu Phi, nôi caùc coäng ñoàng ñaõ thích öùng naêng thay ñoåi deã daøng hôn neáu ho coù caùc heä vôùi thôøi gian keùo daøi cuûa caùc ñôït haïn haùn.106 thoáng hoã trôï xaõ hoäi, trong ñoù keát hôïp chia seû Tuy nhieân, caùc chieán löôïc ñoái phoù vaø thích coäng ñoàng, baûo hieåm xaõ hoäi do nhaø nöôùc cung öùng truyeàn thoáng chæ coù theå giuùp caùc coäng caáp (ví duï nhö löông höu), taøi chính vaø baûo ñoàng chuaån bò cho moät soá ruûi ro ñaõ ñöôïc nhaän hieåm do tö nhaân cung caáp, vaø caùc maïng löôùi thöùc, vaø khoâng theå giuùp hoï chuaån bò cho söï an sinh xaõ hoäi do nhaø nöôùc cung caáp. baát ñònh vaø nhöõng ruûi ro coù leõ seõ khaùc raát nhieàu do bieán ñoåi khí haäu.107 Do ñoù, caùc coäng Xaây döïng caùc coäng ñoàng coù khaû naêng ñoàng coù theå ñaõ thích öùng toát vôùi ñieàu kieän khí phuïc hoài haäu hieän taïi nhöng ít coù khaû naêng thích öùng Döïa vaøo kieán thöùc ñòa phöông vaø kieán thöùc hôn vôùi bieán ñoåi khí haäu.108 Thöù hai, tính truyeàn thoáng veà quaûn lyù ruûi ro khí haäu laø ñieàu chaát ñòa phöông cuûa haønh ñoäng thích öùng coù raát quan troïng do hai nguyeân nhaân.105 Tröôùc nghóa laø thay ñoåi chính saùch vôùi ñôn thuoác heát, nhieàu coäng ñoàng, nhaát laø nhöõng daân toäc “moät côõ giaøy vöøa cho moïi baøn chaân” seõ khoâng baûn ñòa, ñaõ coù kieán thöùc vaø nhöõng chieán löôïc phuø hôïp ñeå phuïc vuï caùc nhu caàu cuûa caùc ñeå giaûi quyeát ruûi ro khí haäu döïa treân boái caûnh vuøng noâng thoân vaø ñoâ thò khaùc nhau.109 thích hôïp. Caùc noã löïc ñeå keát hôïp giöõa phaùt Xaây döïng caùc khoái coäng ñoàng coù khaû naêng trieån vôùi thích öùng khí haäu cho caùc coäng ñoàng phuïc hoài—nghóa laø naêng löïc ñeå duy trì caùc deã bò toån thöông seõ ñem laïi lôïi ích töø nhöõng chöùc naêng then choát, töï toå chöùc, vaø nhaän bieát 126 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ñöôïc khi naøo phaûi ñoái maët vôùi söï thay ñoåi— taêng cöôøng buoân baùn giöõa caùc nhoùm coäng ñang laø quaù trình hieån nhieân treân toaøn theá ñoàng, vaø xaây döïng nhöõng theå cheá ñòa phöông giôùi.110 ÔÛ vuøng ven bieån cuûa Vieät Nam, soùng môùi.112 Töông töï, caùc coäng ñoàng baûn ñòa ôû caùc coàn do baõo vaø möïc nöôùc bieån daâng ñaõ taïo ra nöôùc ñang phaùt trieån ñang thích öùng vôùi bieán aùp löïc ñoái vôùi caùc cô cheá ñoái phoù. Sau khi bò ñoåi khí haäu—ví duï nhö, thoâng qua caát tröõ caét giaûm nhieàu dòch vuï cuûa nhaø nöôùc vaøo cuoái nöôùc möa, ña daïng hoùa caây troàng vaø sinh keá, nhöõng naêm 1990, quaù trình ra quyeát ñònh taäp vaø coù nhöõng thay ñoåi trong moâ hình di cö theå vaø caùc maïng löôùi tín duïng vaø trao ñoåi ôû theo muøa vuï—nhaèm xoùa boû nhöõng taùc ñoäng ñòa phöông ñaõ thay theá voán xaõ hoäi vaø tieáp thu coù haïi vaø taän duïng caùc cô hoäi môùi.113 kieán thöùc veà quy hoaïch vaø cô sôû haï taàng cuûa Nhìn chung, caùc coäng ñoàng coù kieán thöùc chính phuû. (Tuy nhieân, trong nhöõng naêm gaàn toát hôn (veà maët thôøi gian, ñòa ñieåm vaø söï kieän ñaây, chính phuû ñaõ coâng nhaän vai troø cuûa mình cuï theå) veà caùc nguy cô khí haäu vaø aûnh höôûng laø hoã trôï söï phuïc hoài cuûa coäng ñoàng, vaø phaùt cuûa nhöõng nguy cô ñoù ñeán taøi saûn vaø hoaït trieån cô sôû haï taàng, vaø hieän taïi, chính phuû ñoäng saûn xuaát cuûa hoï. Naêng löïc cuûa caùc coäng ñang thuùc ñaåy moät chöông trình quaûn lyù ruûi ñoàng cuõng toát hôn trong vieäc quaûn lyù nhöõng ro thieân tai toaøn dieän).111 moái quan heä xaõ hoäi vaø sinh thaùi ôû ñòa phöông Taïi vuøng phía taây Baéc Cöïc, khi ñöông ñaàu seõ bò aûnh höôûng bôûi bieán ñoåi khí haäu. Vaø chi vôùi tình traïng thu heïp cuûa khoái baêng treân phí maø caùc coäng ñoàng phaûi boû ra thoâng bieån vaø söï thay ñoåi trong phaân boá caùc loaøi thöôøng cuõng thaáp hôn so vôùi caùc ñoái taùc beân ñoäng vaät hoang daõ, ngöôøi Inuit ñaõ ñieàu chænh ngoaøi, khi thöïc thi caùc döï aùn phaùt trieån vaø thôøi gian cuûa caùc hoaït ñoäng töï canh töï tuùc vaø moâi tröôøng (Hình 2.4). Moät ñaùnh giaù gaàn ñaây saên baén nhieàu loaøi thuù hoang hôn. Hoï ñang vôùi hôn 11.000 loaøi caù cho thaáy raèng, khaû taêng cöôøng khaû naêng phuïc hoài cuûa caùc coäng naêng suït giaûm tröõ löôïng caù seõ ñöôïc giaûm bôùt ñoàng daân Inuit baèng caùch chia seû thöùc aên, moät caùch nhanh choùng neáu xoùa boû caùc giôùi ûn ñòa, haønh ñoäng cu Hình 2.4 Bieán ñoåi sa maïc baèng kieán thöùc ba ûi xaõ hoäi ûa noâng daân vaø hoïc ho Nguoàn: WRI vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; Botoni vaø Reij 2009; Herrmann, Anyamba, vaø Tucker 2005. Chuù thích: Taïi Ni-gieâ, nhöõng ngöôøi noâng daân ñaõ ñaåy luøi sa maïc ñang xaâm laán; caùc ca ûnh quan trô û neân trô truïi trong nhöõng naêm 1980 baây giôø ñaõ phu û ñaày caây xanh, caây buïi vaø caây troàng noâng nghieäp. Söï chuyeån ñoåi naøy lôùn ñeán möùc maø hieäu qua û cu ûnh höô ûa noù coù theå quan saùt ñöôïc töø veä tinh vaø ñaõ a ûng ñeán 5 trieäu heùc-ta ñaát (gaàn baèng dieän tích Coâ-xta Ri-ca), gaàn baèng moät nö ûa dieän tích ñaát canh taùc ôû Ni-gieâ. Caùc cô hoäi kinh teá môùi ñöôïc taïo ra baèng gia ûi phaùp “taùi xanh hoùa”, ñem laïi lôïi ích cho haøng trieäu ngöôøi nhôø taêng cöôøng an ninh löông thöïc vaø kha û naêng phuïc hoài sau haïn haùn. û choát daãn ñeán thaønh coâng naøy laø moät kyõ thuaät chi phí thaáp, coù teân laø taùi taïo töï nhieân do noâng daân qua Yeáu toá chu ûn lyù, ñaây laø moät kyõ thuaät ñaõ coù haøng traêm naêm nay ñeå qua ûn lyù ñaát röøng. Sau moät ûn ñòa naøy vaøo nhöõng naêm 1980, ngöôøi noâng daân ñaõ thaáy roõ lôïi ích cu vaøi thaønh coâng ban ñaàu vôùi vieäc giôùi thieäu laïi kyõ thuaät ba ûa kyõ thuaät naøy vaø phoå bieán noù ra toaøn theá giôùi. Hieäu öùng hoïc ho ûi xaõ hoäi ñöôïc naâng cao nhôø caùc nhaø taøi trôï hoã trôï caùc chuyeán ñi tham quan hoïc taäp cu ûa noâng daân vaø nhôø nhöõng trao ñoåi giöõa noâng daân vôùi nhau. Vai troø cu ûa chính phu û trung öông coù yù nghóa coát loõi trong ca ûi caùch caùc chính saùch sö û duïng ñaát vaø röøng. Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 127 haïn khai thaùc chung, vaø thay vaøo ñoù laø caùc vaøo doøng thoâng tin trong caùc maïng löôùi xaõ haïn ngaïch ñaùnh baét coù theå chuyeån nhöôïng hoäi.121 Khi con ngöôøi löïa choïn nhöõng lónh vöïc giöõa caùc caù nhaân vôùi moät cô cheá thöïc thi ôû khaùc nhau ñeå taêng cöôøng kyõ naêng vaø trình ñoä ñòa phöông.114 Söï tham gia tích cöïc cuûa caùc hoïc vaán, quyeát ñònh cuûa hoï gaén lieàn vôùi quyeát coäng ñoàng ñòa phöông vaø caùc beân coù lôïi ích ñònh cuûa nhöõng ngöôøi cuøng löùa tuoåi hoaëc vò lieân quan tröôùc tieân trong hoaït ñoäng quaûn lyù theá xaõ hoäi.122 phoái hôïp chính laø yeáu toá chuû choát daãn ñeán Hoïc hoûi xaõ hoäi döïa vaøo coäng ñoàng vaø döïa thaønh coâng.115 vaøo kinh nghieäm laø phöông tieän chính ñeå ñoái Ngoaøi nhöõng lôïi ích veà naâng cao khaû naêng phoù vôùi caùc ruûi ro khí haäu trong quaù khöù, phuïc hoài, phaân caáp quaûn lyù nguoàn löïc coù theå nhöng coù leõ chöa ñuû ñeå ñoái phoù vôùi bieán ñoåi ñem laïi nhöõng lôïi ích ñoàng boä cho giaûm thieåu khí haäu. Do ñoù, caùc chieán löôïc hieäu quaû ñeå vaø thích öùng. Ví duï nhö, quaûn lyù caùc vuøng thích öùng vôùi khí haäu theo ñònh höôùng coäng röøng chung ôû caùc khu vöïc nhieät ñôùi ñaõ taïo ra ñoàng caàn phaûi caân ñoái caùc taøi saûn cuûa coäng nhieàu lôïi ích ñoàng thôøi veà sinh keá (thích öùng) ñoàng (taêng naêng löïc vaø kieán thöùc ñòa phöông, vaø nhöõng thaønh töïu veà löu giöõ caùc-bon (giaûm coù theå baûo toàn voán xaõ hoäi, vaø giaûm chi phí) so thieåu) khi caùc coäng ñoàng ñòa phöông töï sôû vôùi caùc thieáu huït (kieán thöùc khoa hoïc haïn cheá, höõu röøng cuûa hoï, coù quyeàn töï chuû lôùn hôn phaïm vi haønh ñoäng heïp). trong quaù trình ra quyeát ñònh, vaø coù khaû naêng Maëc duø nhieàu hoaït ñoäng thích öùng döïa quaûn lyù caùc khoaûnh röøng lôùn hôn.116 ÔÛ nhieàu treân coäng ñoàng ñöôïc haøng loaït caùc toå chöùc nöôùc ñang phaùt trieån, phaân caáp quaûn lyù röøng phi chính phuû vaø caùc beân trung gian khaùc döïa treân caùc nguyeân taéc taäp trung nguoàn löïc uûng hoä, nhöng cuõng môùi chæ tieáp caän ñöôïc chung ñaõ ñem laïi cho caùc nhoùm daân ñòa moät phaàn raát nhoû nhöõng ñoái töôïng gaëp nguy phöông quyeàn haïn ñeå quaûn lyù röøng, söû duïng cô. Moät thaùch thöùc caáp baùch laø phaûi nhaân kieán thöùc cuï theå veà thôøi gian vaø khoâng gian roäng nhöõng thaønh coâng naøy roäng raõi hôn nöõa. cuûa hoï ñeå taïo ra caùc quy taéc vaø theå cheá thích Vieäc nhaân roäng quy moâ cho ñeán nay bò haïn hôïp, ñoàng thôøi laøm vieäc vôùi caùc cô quan chính cheá bôûi caùc lieân keát keùm, vaø ñoâi khi coù caû söï phuû ñeå thöïc thi caùc quy taéc ñaõ ñeà ra.117 Naâng caêng thaúng, giöõa caùc beân lieân quan ôû ñòa cao quyeàn söû duïng ñaát cuûa nhöõng ngöôøi daân phöông vôùi caùc theå cheá chính phuû. Caùc vaán baûn ñòa vaø ñaûm baûo vai troø cuûa hoï trong quaûn ñeà nhö quyeàn haïn, traùch nhieäm vaø nguoàn voán lyù ñaõ taïo ra keát quaû quaûn lyù röøng vaø caùc nguoàn thöôøng gaây trôû ngaïi cho söï hôïp taùc. Ñeå môû löïc ña daïng sinh hoïc beàn vöõng hôn vaø hieäu roäng thaønh coâng söï phaùt trieån theo höôùng quaû hôn veà chi phí, nhö ñaõ thaáy ôû Meâ-hi-coâ vaø coäng ñoàng, nhöõng ngöôøi uûng hoä höôùng phaùt Bra-xin.118 trieån naøy vaø caùc chính phuû caàn suy nghó veà Thích öùng hieäu quaû döïa vaøo coäng ñoàng moät quaù trình vöôït khoûi phaïm vi döï aùn, vaø döïa treân hoïc hoûi xaõ hoäi, moät quaù trình trao vieäc chuyeån ñoåi hoaëc thay ñoåi nhaèm traùnh cho ñoåi kieán thöùc veà c aùc kinh nghieäm hieän taïi, vaø caùc döï aùn bò chaám döùt hoaøn toaøn khi heát voán. keát hôïp kinh nghieäm ñoù vôùi caùc thoâng tin Naêng löïc, yeáu toá muõi nhoïn ñeå thaønh coâng, khoa hoïc kyõ thuaät.119 Khi con ngöôøi di cö giöõa bao goàm ñoäng cô vaø söï cam keát, maø ñieàu naøy caùc vuøng thaønh thò vaø noâng thoân ñeå tìm kieám seõ caàn coù nhöõng cô cheá öu ñaõi khuyeán khích caùc coâng vieäc thôøi vuï hoaëc khi xuaát hieän thieân ôû taát caû caùc caáp.123 Quyõ Thích öùng môùi coù theå tai, söï di chuyeån naøy ñi theo caùc phong traøo laøm taêng ñaùng keå söï hoã trôï ñeå nhaân roäng di cö tröôùc ñoù maø baïn beø hay ngöôøi thaân cuûa thaønh coâng vì döï kieán Quyõ naøy seõ quaûn lyù caùc hoï ñaõ tham gia.120 Khi con ngöôøi chaáp nhaän nguoàn löïc vôùi giaù trò trong khoaûng 0,5 ñeán 1,2 caùc coâng ngheä môùi hoaëc thay ñoåi moâ hình tyû ñoâ-la vaøo naêm 2012 vaø hoã trôï tröïc tieáp cho troàng troït, quyeát ñònh naøy cuûa hoï phuï thuoäc chính quyeàn caùc caáp, caùc toå chöùc phi chính 128 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 phuû vaø caùc toå chöùc trung gian khaùc.124 nhö moät heä thoáng, thay vì laø caùc can thieäp rieâng reõ, vaø neân ñöôïc thieát laäp trong caùc thôøi Cung caáp caùc maïng löôùi an sinh cho ñieåm thuaän lôïi. Caùc maïng löôùi an sinh caàn nhöõng ñoái töôïng deã bò toån thöông nhaát phaûi ñaët ra caùc muïc tieâu cung caáp taøi chính vaø Bieán ñoåi khí haäu seõ laøm taêng khaû naêng deã bò döï phoøng linh hoaït, ñeå coù theå môû roäng nhanh toån thöông vaø khieán cho nhieàu ngöôøi phaûi choùng nhaèm cung caáp nhöõng öùng phoù hieäu ñoái maët vôùi caùc ñe doïa cuûa khí haäu thöôøng quaû cho caùc cuù soác.128 xuyeân hôn vaø trong khoaûng thôøi gian daøi hôn. Nhaèm giaûi quyeát nhöõng khaû naêng bò toån Ñieàu naøy yeâu caàu phaûi coù caùc chính saùch xaõ thöông thöôøng xuyeân, moät taäp hôïp goàm hoäi ñeå trôï giuùp caùc nhoùm maø sinh keá ñang nhieàu coâng cuï maïng löôùi an sinh coù theå cung daàn daàn bieán maát do bieán ñoåi khí haäu. Caùc söï caáp tieàn maët hoaëc hieän vaät cho caùc hoä gia ñình kieän cöïc ñoan cuõng coù theå aûnh höôûng tröïc ngheøo.129 Neáu ñöôïc söû duïng hieäu quaû, caùc tieáp ñeán caùc hoä gia ñình vaø caàn coù caùc maïng maïng löôùi an sinh seõ taùc ñoäng ngay laäp töùc löôùi an sinh (hoã trôï xaõ hoäi) ñeå traùnh tình ñeå giaûm söï baát bình ñaúng, vaø laø caùch tieáp caän traïng suy suïp kinh teá cuûa nhöõng ñoái töôïng toát nhaát vaø tröôùc tieân ñeå giaûi quyeát caùc taùc deã bò toån thöông nhaát. Caùc ñôït khí haäu khaéc ñoäng ñoùi ngheøo töø söï taêng giaù caû haøng hoùa; nghieät keùo daøi (nhö haïn haùn keùo daøi ñaõ trôû caùc maïng löôùi an sinh seõ taïo ñieàu kieän cho thaønh moät hieän töôïng phoå bieán) coù theå goùp caùc hoä gia ñình ñaàu tö vaøo caùc sinh keá töông phaàn khieán cho giaù caû haøng hoùa taêng vaø baát lai vaø quaûn lyù ruûi ro baèng caùch giaûm tyû leä aùp oån ñònh, gaây ra aûnh höôûng lôùn hôn cho ngöôøi duïng caùc chieán löôïc ñoái phoù moät caùch tieâu ngheøo vaø ngöôøi deã bò toån thöông, nhö tröôøng cöïc (ví duï nhö ñem baùn gia suùc trong thôøi kyø hôïp khuûng hoaûng löông thöïc naêm 2008.125 haïn haùn). Caùc maïng löôùi an sinh coù theå ñöôïc Giaù löông thöïc cao laøm taêng söï ngheøo ñoùi thieát keá ñeå khuyeán khích caùc hoä gia ñình ñaàu cuûa nhöõng ngöôøi phaûi mua löông thöïc cho tö vaøo nguoàn voán con ngöôøi (giaùo duïc, ñaøo gia ñình, vaø laøm cho tình traïng dinh döôõng taïo, dinh döôõng) nhaèm taêng khaû naêng phuïc toài teä hôn, giaûm tyû leä söû duïng caùc dòch vuï y teá hoài veà daøi haïn. vaø giaùo duïc, vaø laøm cho ngöôøi ngheøo maát taøi Khi öùng phoù vôùi caùc cuù soác, caùc maïng löôùi saûn saûn xuaát.126 ÔÛ nhieàu nöôùc ñang phaùt an sinh coù theå coù chöùc naêng baûo hieåm, neáu trieån, an ninh löông thöïc vaø söï dao ñoäng giaù ñöôïc thieát keá ñeå coù khaû naêng môû roäng quy moâ löông thöïc laø daáu hieäu tieâu bieåu cho moät vaø coù tính linh hoaït. Caùc chöông trình an sinh nguoàn ruûi ro phoå bieán vaø coù theå taêng theo thöôøng ñöôïc chia giai ñoaïn, vôùi caùc öu tieân bieán ñoåi khí haäu.127 chuyeån töø vieäc cung caáp ngay laäp töùc löông Caùc cuù soác khí haäu coù hai ñaëc ñieåm quan thöïc, ñieàu kieän veä sinh vaø doïn deïp sang vieäc troïng. Tröôùc heát, ngöôøi ta chöa chaéc chaén khoâi phuïc sau cuù soác, taùi thieát, vaø coù theå laø ñöôïc ai seõ bò aûnh höôûng vaø nhöõng nôi naøo seõ phoøng choáng vaø giaûm thieåu thieân tai. Ñeå hoaøn bò aûnh höôûng. Nhoùm daân cö bò aûnh höôûng thaønh chöùc naêng baûo hieåm, caùc maïng löôùi an thöôøng khoâng ñöôïc xaùc ñònh cho ñeán khi sinh caàn coù ngaân saùch nghòch chu kyø vaø coù theå khuûng hoaûng ñaõ xaûy ra, vaø khi ñoù thì raát khoù môû roäng, caùc quy taéc xaùc ñònh ñoái töôïng ñeå öùng phoù moät caùch nhanh choùng vaø hieäu nhaèm xaùc ñònh ñöôïc nhöõng ngöôøi caàn ñöôïc quaû. Thöù hai, thôøi ñieåm coù theå xaûy ra caùc cuù hoã trôï taïm thôøi, moät cô cheá thöïc hieän linh soác thöôøng khoâng theå bieát tröôùc. Caû hai khía hoaït ñeå coù theå öùng phoù nhanh choùng sau khi caïnh naøy ñeàu taùc ñoäng ñeán vieäc xaùc ñònh khaùi cuù soác xaûy ra, vaø caùc thuû tuïc toå chöùc vaø traùch nieäm vaø thieát keá caùc chính saùch xaõ hoäi nhaèm nhieäm cô baûn ñaõ ñöôïc thoáng nhaát töø laâu tröôùc öùng phoù vôùi caùc moái ñe doïa khí haäu trong khi thieân tai xaûy ra.130 Nhöõng caûnh baùo sôùm töông lai. Baûo trôï xaõ hoäi caàn ñöôïc nghó ñeán ñöôïc cung caáp thoâng qua caùc döï baùo vaø baûn Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 129 tin töøng muøa coù theå giuùp huy ñoäng tröôùc caùc choïn vaø thöïc hieän döï aùn, vaø cô cheá giaùm saùt, maïng löôùi an sinh vaø chuaån bò caùc yeâu caàu ñaùnh giaù tin caäy (Hoäp 2.11). haäu caàn vaø cung caáp löông thöïc.131 Caùc maïng löôùi an sinh cuõng coù theå taïo Caùc maïng löôùi an sinh seõ caàn ñöôïc cuûng ñieàu kieän caûi caùch chính saùch naêng löôïng. coá vaø taêng cöôøng ñaùng keå, neáu ñaõ coù, vaø caàn Taêng giaù nhieân lieäu seõ ñem laïi hieäu quaû naêng ñöôïc xaây döïng, neáu chöa coù. Nhieàu nöôùc coù löôïng, caùc lôïi ích kinh teá vaø tieát kieäm taøi thu nhaäp thaáp khoâng coù ñuû khaû naêng hoã trôï chính, nhöng traùi laïi, cuõng coù theå daãn ñeán caùc laâu daøi cho ngöôøi ngheøo, nhöng caùc maïng ruûi ro lôùn veà chính trò vaø xaõ hoäi. Caùc maïng löôùi löôùi an sinh coù khaû naêng môû roäng seõ cung caáp an sinh coù theå baûo veä ngöôøi ngheøo khoûi giaù moät hình thöùc baûo hieåm cô baûn, khoâng caàn naêng löôïng cao vaø giuùp xoùa boû nhöõng trôï caáp söï ñoùng goùp, vaø ñieàu naøy tieâu bieåu cho söï baûo naêng löôïng lôùn, röôøm raø, coù tính luõy thoaùi vaø trôï xaõ hoäi noøng coát nhaèm ngaên ngöøa töû vong gaây toån thaát cho khí haäu (xem Chöông 1).135 vaø thieät haïi quaù nhieàu taøi saûn, thaäm chí ôû caùc Caùc trôï caáp naêng löôïng, moät öùng phoù phoå nöôùc ngheøo nôi maø töø tröôùc ñeán nay, caùc bieán vôùi tình traïng giaù nhieân lieäu cao, thöôøng maïng löôùi an sinh chöa töøng ñöôïc trieån khai khoâng hieäu quaû vaø khoâng xaùc ñònh ñoái töôïng moät caùch roäng raõi.132 phuø hôïp, nhöng xoùa boû nhöõng trôï caáp naøy Ví duï nhö, Maïng löôùi An sinh hieäu quaû ôû thöôøng laø moät vaán ñeà khoù khaên. Moät soá nöôùc EÂ-ti-oâ-pia ñaõ keát hôïp trôï giuùp xaõ hoäi laâu daøi coù thu nhaäp trung bình (nhö Bra-xin, Trung (moät chöông trình lao ñoäng coâng ích daøi haïn Quoác, Coâ-loâm-bia, AÁn Ñoä, In-doâ-neâ-xia, Ma-lai- hôn höôùng tôùi 6 trieäu hoä gia ñình khoâng ñuû xia vaø Thoå Nhó Kyø) gaàn ñaây ñaõ trieån khai caùc aên) vôùi caùc maïng löôùi an sinh coù khaû naêng môû maïng löôùi an sinh ñeå taïo ñieàu kieän xoùa boû caùc roäng nhanh choùng ñeå phuïc vuï haøng trieäu gia trôï caáp nhieân lieäu hoùa thaïch.136 Chi traû trôï caáp ñình ngheøo caàn hoã trôï taïm thôøi trong thôøi kyø tieàn maët sau khi boû trôï caáp nhieân lieäu phaûi haïn haùn khaéc nghieät. Moät ñoåi môùi quan troïng thaän troïng khi xaùc ñònh ñoái töôïng, nhaèm ñaûm laø söû duïng caùc chæ soá döïa treân caùc taùc ñoäng baûo raèng ngöôøi ngheøo ñöôïc boài thöôøng hôïp thôøi tieát quan saùt ñöôïc, ñeå nhanh choùng cung lyù —caûi caùch ôû In-ñoâ-neâ-xia cho thaáy raèng, keå caáp söï trôï giuùp coù muïc tieâu vaø coù khaû naêng caû khi chöông trình an sinh xaùc ñònh ñoái môû roäng cho nhöõng vuøng thieáu löông thöïc vaø töôïng thieáu chính xaùc thì boán phaân vò daân soá cung caáp caùc cô cheá döïa vaøo baûo hieåm ñeå tieáp döôùi cuøng vaãn coù lôïi trong thôøi kyø ñöôïc trôï caän nguoàn taøi chính döï phoøng.133 caáp an sinh.137 Caùc chöông trình lao ñoäng coâng ích coù theå laø moät phaàn trong caùc öùng phoù cuûa maïng löôùi Taïo ñieàu kieän di cö ñeå öùng phoù vôùi bieán an sinh.134 Ñaây laø caùc chöông trình lao ñoäng ñoåi khí haäu coâng ích söû duïng nhieàu lao ñoäng vaø cung caáp Di cö seõ laø moät öùng phoù hieäu quaû vôùi bieán ñoåi thu nhaäp cho moät nhoùm ñoái töôïng muïc tieâu, khí haäu —vaø khoâng may, ñaây seõ laø öùng phoù ñoàng thôøi xaây döïng hoaëc duy tu baûo döôõng caùc duy nhaát trong moät soá tröôøng hôïp. Öôùc tính cô sôû haï taàng coâng coäng. Nhöõng chöông trình soá ngöôøi coù nguy cô phaûi di cö, chuyeån choã ôû naøy taäp trung vaøo caùc taøi saûn vaø caùc hoaït ñoäng vaø taùi ñònh cö vaøo naêm 2050 seõ naèm trong ñem laïi lôïi ích lôùn, coù theå taêng cöôøng khaû naêng khoaûng töø 200 trieäu ñeán 1 tyû ngöôøi.138 phuïc hoài cuûa caùc coäng ñoàng, ví duï nhö caùc hoà (Nhöng caùc öôùc löôïng naøy môùi döïa treân chöùa, heä thoáng töôùi vaø ñeâ keø. Tuy nhieân, ñeå nhöõng ñaùnh giaù khaùi quaùt veà nhöõng ngöôøi ñaït hieäu quaû ñaày ñuû, caùc chöông trình caàn xaùc phaûi ñoái maët vôùi caùc nguy cô ngaøy caøng taêng, ñònh muïc tieâu roõ raøng, vôùi nhöõng döï aùn phuø thay vì döïa treân nhöõng phaân tích cho bieát ñaâu hôïp vaø ñöôïc xaây döïng hôïp lyù, nguoàn voán coù theå laø caùc nguy cô khieán hoï phaûi di cö.139) Thích döï ñoaùn, caùc höôùng daãn chuyeân moân veà löïa öùng, cuõng nhö phoøng hoä bôø bieån, seõ buø laïi 130 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 HOÄP 2.11 Lao ñoäng coâng ích ôû AÁn Ñoä theo Ñaïo luaät Quoác gia cuûa AÁn Ñoä veà Ñaûm baûo Vieäc laøm Noâng thoân AÁn Ñoä ñaõ xaây döïng moät chöông trình ñöôïc cung caáp ngay vaø trong phaïm vi löu vöïc, vaø troàng röøng. Chöông trình ñaûm baûo vieäc laøm döïa treân thaønh coâng khoaûng 5 km töø nôi ôû cuûa hoä gia ñình, cuõng cung caáp voán trang bò caùc coâng cuï cuûa heä thoáng ñöôïc trieån khai tröôùc ñaây neáu coù theå ñöôïc. Hoaït ñoäng cuûa chöông vaø vaät duïng caàn thieát khaùc ñeå hoaøn ôû bang Maharashtra. Thoâng qua cô cheá trình minh baïch vôùi moät danh saùch vieäc thaønh caùc hoaït ñoäng vaø hoã trôï kyõ thuaät töï löïa choïn, chöông trình naøy xaùc laäp laøm vaø nhaø thaàu ñöôïc ñaêng taûi coâng trong thieát keá vaø thöïc thi caùc döï aùn. Do quyeàn ñöôïc ñaûm baûo vieäc laøm trong toái khai treân trang web cuûa chöông trình, ñoù, ñaây coù theå trôû thaønh hôïp phaàn noøng ña laø 100 ngaøy vôùi möùc löông toái thieåu ñieàu naøy cho pheùp ngöôøi daân giaùm saùt coát ñeå phaùt trieån laøng xaõ thoâng qua vieäc theo luaät ñònh cho moãi gia ñình töï söï tham nhuõng vaø thieáu hieäu quaû. Keå töø xaây döïng vaø baûo döôõng caùc taøi saûn saûn nguyeän tham gia chöông trình. Caùc gia khi trieån khai chöông trình vaøo naêm xuaát thoâng minh vôùi khí haäu.b ñình khoâng caàn phaûi chöùng minh nhu 2005, 45 trieäu hoä gia ñình ñaõ ñoùng goùp caàu trôï giuùp, vaø hoï vaãn ñöôïc nhaän moät 2 tyû ngaøy coâng lao ñoäng vaø thöïc hieän 3 khoaûn tieàn coâng naøo ñoù keå caû chöông trieäu nhieäm vuï coâng vieäc.a trình khoâng cung caáp ñöôïc vieäc laøm. Vôùi höôùng daãn thích hôïp, chöông Nguoàn: Chöông trình naøy ñem laïi cho phuï trình coù theå hoã trôï söï phaùt trieån thoâng a. Ñaïo luaät Quoác gia veà Ñaûm baûo Vieäc laøm nöõ ít nhaát laø moät phaàn ba soá vieäc laøm minh vôùi khí haäu. Chöông trình hoaït Noâng thoân—2005, http://nrega.nic.in/ (truy ñöôïc cung caáp, ñoàng thôøi coøn cung caáp ñoäng vôùi quy moâ phuø hôïp vaø coù theå caäp thaùng 5/2009). söï hoã trôï chaêm soùc con taïi choã, vaø baûo cung caáp soá löôïng lao ñoäng lôùn vaø tröïc b. CSE AÁn Ñoä, http://www.cseindia.org/ hieåm y teá cho nhöõng tröôøng hôïp bò tieáp cho caùc haïng muïc coâng vieäc thích programme/nrml/update_january08.htm thöông tích trong coâng vieäc; vieäc laøm öùng phuø hôïp, nhö baûo toàn nöôùc, baûo veä (truy caäp 15/5/2009); CSE 2007. nhöõng taùc ñoäng khí haäu vaø giaûm di cö.140 Nhöng söï khoâng chaéc chaén veà chuoãi nhaân Caùc phong traøo di cö ngaøy hoâm nay laø moät quaû khoâng coù nghóa laø söï di cö do khí haäu seõ chæ daãn sô boä veà khu vöïc ñòa lyù cuûa caùc phong khoâng laøm taêng khaû naêng xaûy ra maâu thuaãn traøo trong töông lai gaàn (Hoäp 2.12). Di cö lieân khi truøng vôùi nhöõng caêng thaúng veà nguoàn löïc, quan ñeán bieán ñoåi khí haäu coù theå seõ baét ñaàu thieáu an ninh löông thöïc, caùc söï kieän thaûm tröôùc heát töø vuøng noâng thoân ôû caùc nöôùc ñang hoïa, vaø thieáu quaûn trò nhaø nöôùc trong khu vöïc phaùt trieån ra caùc thò traán, thaønh phoá vaø ñoâ thò. tieáp nhaän.145 Caùc chính saùch hoã trôï di cö caàn xem xeùt moät Böùc tranh tieâu cöïc veà di cö coù theå thuùc thöïc teá raèng, haàu heát nhöõng ngöôøi di cö treân ñaåy caùc chính saùch nhaèm tìm caùch giaûm thieåu theá giôùi ñeàu di chuyeån trong nöôùc mình vaø vaø kieåm soaùt tyû leä di cö, vaø haàu nhö khoâng caùc tuyeán di cö cuûa nhöõng ngöôøi di cö baét laøm ñöôïc maáy ñeå giaûi quyeát nhöõng nhu caàu buoäc, hoaëc nhöõng ngöôøi di cö do nguyeân cuûa ngöôøi di cö, khi maø di cö coù theå laø giaûi nhaân kinh teá, coù nhöõng truøng laëp ñaùng keå. phaùp duy nhaát cho nhöõng ai bò aûnh höôûng Coù raát ít baèng chöùng cho thaáy di cö do bôûi caùc nguy cô khí haäu. Treân thöïc teá, caùc bieán ñoåi khí haäu seõ kích thích hoaëc laøm gia chính saùch ñöôïc thieát keá ñeå haïn cheá di cö raát taêng maâu thuaãn, nhöng ñieàu naøy coù theå thay hieám khi thaønh coâng, thöôøng töï thaát baïi, vaø ñoåi. Nhöõng ngöôøi di cö vì caùc thay ñoåi moâi laøm taêng chi phí cho nhöõng ngöôøi di cö cuõng tröôøng coù veû nhö bò töôùc quyeàn, vaø chæ coøn nhö caùc coäng ñoàng ban ñaàu vaø coäng ñoàng nôi raát ít khaû naêng gaây ra maâu thuaãn.141 Khi maø di ñeán.146 Ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho di cö cö truøng vôùi maâu thuaãn, ñaây coù theå khoâng nhö moät öùng phoù vôùi taùc ñoäng khí haäu, toát phaûi laø quan heä nhaân quaû.142 Töông töï, raát ít hôn heát laø neân xaây döïng caùc chính saùch keát khi thaáy moái lieân heä maïnh meõ giöõa maâu hôïp phaùt trieån vôùi di cö ñeå giaûi quyeát nhu thuaãn baïo löïc vôùi söï khan hieám nguoàn löïc (ví caàu cuûa nhöõng ngöôøi di cö töï nguyeän vaø hoã duï nhö caùc cuoäc chieán vì nöôùc uoáng)143 hoaëc trôï hoï veà khaû naêng kinh doanh cuõng nhö kyõ söï suy thoaùi (ñoùi ngheøo vaø caùc theå cheá khoâng naêng kyõ thuaät. hoaït ñoäng coù nhieàu quyeàn giaûi thích hôn).144 ÔÛ chöøng möïc coù theå, caùc chính saùch khoâng Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 131 HOÄP 2.12 Di cö ngaøy nay Caùc öôùc tính veà di cö do bieán ñoåi khí vaø khoaûng moät nöûa trong soá nhöõng ngöôøi di cö khaùc trong töông lai vöôït haäu ñaëc bieät mô hoà vaø khoâng chaéc ngöôøi di cö ra nöôùc ngoaøi laø phuï nöõ. Moät qua nhöõng raøo caûn ñoái vôùi söï di chuyeån. chaén. Trong ngaén haïn, söï caêng thaúng nöûa soá ngöôøi di cö ra nöôùc ngoaøi treân Nhöõng moâ hình naøy phaàn lôùn ñöôïc giaûi khí haäu coù khaû naêng boå sung nhieàu moâ toaøn theá giôùi ñeán töø 20 nöôùc. Trong toång thích bôûi nhöõng raøo caûn ñoái vôùi söï di hình di cö môùi (xem baûn ñoà beân traùi) soá nhöõng ngöôøi di cö ra nöôùc ngoaøi treân chuyeån vaø caùc yeâu caàu ñeå vöôït qua caùc thay vì taïo ra nhöõng doøng ngöôøi di cö theá giôùi, chöa ñeán 10% bò baét buoäc phaûi raøo caûn ñoù. Caùc raøo caûn coù theå laø yeáu toá hoaøn toaøn môùi. Ñaïi ña soá nhöõng ngöôøi vöôït bieân giôùi quoác teá hoaëc sôï bò ngöôïc taøi chính, ví duï nhö chi phí ñi laïi, ñieàu di cö treân theá giôùi ñang di chuyeån trong ñaõi neáu ôû laïi trong nöôùc (ñònh nghóa veà kieän nhaø ôû taïi nôi ñeán, vaø chi phí sinh phaïm vi ñaát nöôùc mình. Ví duï nhö, chæ ngöôøi tò naïn). Tuy nhieân, nhieàu ngöôøi di hoaït song song vôùi chi phí phaùt trieån caùc rieâng ôû Trung Quoác, nhöõng ngöôøi di cö cö baét buoäc rôi vaøo nhoùm ñònh nghóa veà nguoàn thu nhaäp môùi. Caùc quan saùt cho trong nöôùc (khoaûng 130 trieäu ngöôøi) ñaõ nhöõng ngöôøi di chuyeån choã ôû trong nöôùc thaáy raèng, coù moät “ñieåm ngöôõng cho di gaàn baèng soá ngöôøi di cö ra nöôùc ngoaøi (xem baûn ñoà beân phaûi), öôùc tính leân ñeán cö”, taïi ñoù tyû leä ngöôøi di cö khoûi moät töø taát caû caùc nöôùc (öôùc tính khoaûng 175 26 trieäu ngöôøi treân toaøn caàu. Caùc tuyeán coäng ñoàng seõ taêng khi thu nhaäp vöôït trieäu ngöôøi vaøo naêm 2000). Haàu heát ñöôøng vaø trung gian maø nhöõng ngöôøi di quaù möùc caàn thieát ñeå ñaùp öùng nhöõng nhöõng ngöôøi di cö trong nöôùc chuyeån cö do xung ñoät, maâu thuaãn saéc toäc vaø nhu caàu toàn taïi, sau ñoù tyû leä di cö laïi choã ôû laø do nguyeân nhaân kinh teá, vaø nhaân quyeàn ñang söû duïng ngaøy caøng giaûm khi khoaûng caùch thu nhaäp taïi nôi ôû phaàn lôùn trong soá hoï chuyeån töø noâng taêng gioáng nhö caùc tuyeán ñöôøng vaø ban ñaàu vôùi nôi ñeán thu heïp laïi. Ñieåm thoân ra thaønh thò. Cuõng coù khaù nhieàu, trung gian cuûa nhöõng ngöôøi di cö do ngöôõng di cö giuùp chuùng ta giaûi thích taïi neáu öôùc tính khoâng ñuùng, tröôøng hôïp di nguyeân nhaân kinh teá. Caùc soá lieäu thoáng sao nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát trong soá cö töø vuøng noâng thoân naøy ñeán vuøng keâ quoác teá hieän coù khoâng cho bieát tyû leä ngöôøi ngheøo khoâng di cö hoaëc chæ di cö noâng thoân khaùc, ñieàu naøy coù xu höôùng cuï theå nhöõng ngöôøi di cö trong nöôùc do trong phaïm vi raát gaàn. laøm caân baèng cung – caàu treân caùc thò suy thoaùi moâi tröôøng hay thieân tai, tröôøng lao ñoäng noâng thoân, vaø laø moät nhöng haàu heát nhöõng tröôøng hôïp di cö böôùc treân con ñöôøng di cö cuûa nhöõng baét buoäc coù lieân quan ñeán bieán ñoåi khí ngöôøi daân noâng thoân. haäu coù veû nhö vaãn taäp trung vaøo di cö Nguoàn: Tunoù õ n 2006; Ngaân haøng Theá giôùi Di cö ra nöôùc ngoaøi laø hieän töôïng trong nöôùc vaø trong khu vöïc. 2008f; Lieân Hôïp Quoác 2005; Lieân Hôïp chuû yeáu xaûy ra ôû caùc nöôùc phaùt trieån. Caùc doøng di cö hoaøn toaøn khoâng Quoác 2006; Trung taâm Nghieân cöùu Phaùt Trong soá nhöõng ngöôøi di cö ra nöôùc ngaãu nhieân, maø coù moâ hình, vôùi caùc trieån veà Di cö (DRC) 2007; de Haas 2008; ngoaøi, khoaûng 2/3 di chuyeån giöõa caùc doøng ngöôøi di cö taäp trung ôû nhöõng nôi Lucas 2006; Sorensen, van Hear, vaø Eng- nöôùc phaùt trieån. Söï gia taêng trong soá maø nhöõng ngöôøi di cö tröôùc ñoù ñaõ berg-Pedersen 2003; Amin 1995; Lucas ngöôøi môùi ñeán ôû caùc nöôùc phaùt trieån cao chöùng minh raèng hoï coù theå thieát laäp 2006; Lucas 2005; Massey vaø Espana hôn so vôùi ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, cuoäc soáng môùi vaø coù theå giuùp nhöõng 1987; de Haan 2002; Kolmannskog 2008. Di cö lao ñoäng trong nöôùc û trong nöôùc Di chuyeån choã ô Nguoàn: Parsons vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007; IDMC 2008 132 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ûn ñoà 2.6 Nhöõng ngöôøi daân di cö Xeâ-neâ-gan ñònh cö taïi caùc vuøng thöôøng xuyeân bò luõ luït xung quanh ñoâ thò Dakar Ba Nguoàn: Nhoùm Geoville 2009. Chuù thích: Taêng tröô ûng kinh teá chaäm trong ngaønh noâng nghieäp ñaõ khieán cho Dakar trô û thaønh ñieåm ñeán cuûa moät phong traøo di cö töø nhöõng vuøng khaùc trong ca û nöôùc. 40% soá daân môùi ñeán ôû Dakar trong giai ñoaïn töø 1988 ñeán 2008 laø nhöõng ngöôøi di chuyeån tôùi caùc vuøng coù nguy cô luõ luït cao gaáp ñoâi khu vöïc ñoâ thò Dakar (19%) vaø caùc xaõ noâng thoân xung quanh (23%). Do söï mô û roäng û caùc vuøng ñoâ thò vaø ngoaïi vi ñoâ thò (trong ba ñoâ thò bò giôùi haïn veà maët ñòa lyù, doøng ngöôøi di cö ñeán ñaõ taïo ra nhöõng ñieåm taäp trung daân cö raát ñoâng ñuùc ô ûnh ñieåm taïo thaønh 1 km2). ûn ñoà, cöù 16 a neân khuyeán khích nhöõng ngöôøi di cö ñònh cö löïc hieän nay ñeå giaûi quyeát nhu caàu cuûa nhöõng taïi nhöõng vuøng coù khaû naêng xaûy ra nguy cô ngöôøi di cö vaø tò naïn baét buoäc—duø laø di khí haäu lieân tuïc (Baûn ñoà 2.6). Töø naêm 1995 chuyeån trong nöôùc hay xuyeân bieân giôùi. ñeán 2005, 3 trieäu ngöôøi ôû Coâ-loâm-bia ñaõ phaûi Kinh nghieäm gaàn ñaây ñaõ ñöa ra moät soá baøi di chuyeån choã ôû do tình hình trong nöôùc baát hoïc veà taùi ñònh cö ngöôøi di cö. Baøi hoïc ñaàu oån, chuû yeáu laø hoï di cö ñeán caùc thaønh phoá tieân laø loâi cuoán caùc coäng ñoàng seõ taùi ñònh cö nhoû hoaëc trung bình. Nhieàu ngöôøi ñaõ chuyeån vaøo quaù trình laäp keá hoaïch di chuyeån vaø taùi nhöõng vuøng ngoaïi vi thaønh phoá nôi thöôøng thieát—vaø leä thuoäc caøng ít caøng toát vaøo caùc nhaø xaûy ra luõ luït hoaëc saït lôû ñaát, hoaëc gaàn nhöõng thaàu cuõng nhö toå chöùc beân ngoaøi. Nhöõng baõi choân raùc thaûi, maët khaùc, do trình ñoä hoïc ngöôøi taùi ñònh cö phaûi ñöôïc nhaän ñeàn buø vaán keùm vaø thieáu kyõ naêng ngheà, hoï chæ coù theå theo caùc tieâu chuaån vaø möùc giaù taïi khu vöïc kieám ñöôïc 40% möùc löông toái thieåu.147 Khi döï tieáp nhaän, vaø hoï caàn ñöôïc tham gia vaøo quaù baùo tình hình di cö vaø taùi ñònh cö khoâng töï trình thieát keá vaø xaây döïng cô sôû haï taàng ôû nôi nguyeän, caùc keá hoaïch höôùng tôùi töông lai caàn ñeán. Neáu coù theå, caùc cô caáu ra quyeát ñònh phaûi xaùc ñònh caùc khu vöïc thay theá, aùp duïng trong coäng ñoàng taùi ñònh cö caàn ñöôïc toân nhöõng coâng thöùc tính toaùn ñeàn buø ñeå ngöôøi troïng toái ña. di cö coù theå di chuyeån vaø phaùt trieån caùc nguoàn sinh keá môùi, ñoàng thôøi xaây döïng cô sôû Höôù n g tôù i naê m 2050: Theá giôù i seõ haï taàng xaõ hoäi vaø cô sôû haï taàng nhaø nöôùc cho ra sao? cuoäc soáng coäng ñoàng. Moät laàn nöõa, caùc chính Moät chuû ñeà laëp ñi laëp laïi cuûa Baùo caùo naøy laø saùch nhö vaäy seõ hoaøn toaøn ngöôïc laïi nhieàu noã tính ì trong caùc heä thoáng xaõ hoäi, khí haäu vaø Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 133 sinh hoïc cho thaáy chuùng ta caàn phaûi haønh 8. Adger vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. ñoäng ngay baây giôø. Moät soá treû em ngaøy hoâm 9. Repetto 2008. nay seõ naém giöõ nhöõng chöùc vuï laõnh ñaïo vaøo 10. Lempert vaø Schlesinger 2000. naêm 2050. Treân con ñöôøng ñi tôùi moät theá giôùi 11. Keim 2008. 12. Ñaùnh giaù Heä sinh thaùi Thieân nieân kyû aám leân 2°C, seõ coù nhieàu thay ñoåi lôùn maø caùc 2005. em phaûi ñöông ñaàu. Tuy nhieân, quaûn lyù 13. Ribot, saép coâng boá. nhöõng thay ñoåi naøy seõ chæ laø moät trong nhieàu 14. Lempert vaø Schlesinger 2000; Lempert thaùch thöùc ñoái vôùi caùc em. Khi phaûi ñoái ñaàu 2007. vôùi moät theá giôùi aám leân 5°C, vieãn caûnh seõ coøn 15. Lewis 2007. aûm ñaïm hôn nhieàu. Coù theå thaáy roõ raèng 16. Lempert vaø Schlesinger 2000; Lempert vaø nhöõng noã löïc di cö trong voøng hôn moät nöûa Collins 2007. theá kyû laø hoaøn toaøn khoâng ñuû. Bieán ñoåi khí 17. Bazerman 2006. haäu khoâng chæ ñôn giaûn laø moät trong nhöõng 18. Groves vaø Lempert 2007. thaùch thöùc—maø ñoù seõ laø thaùch thöùc noåi troäi. 19. Ward vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 20. Hallegatte 2009. Chuù thích 21. Pahl-Wostl 2007; Brunner vaø nhöõng ngöôøi 1. WRI vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; Heltberg, khaùc 2005; Tompkins vaø Adger 2004; Folke vaø Siegel, vaø Jorgensen 2009. nhöõng ngöôøi khaùc 2002. 2. Tompkins vaø Adger 2004. 22. Cumming, Cumming, vaø Redman 2006. 3. Enfors vaø Gordon 2008. 23. Olsson, Folke, vaø Berkes 2004; Folke vaø 4. Tröôùc heát coù leõ laø kòch baûn B1 SRES , theo nhöõng ngöôøi khaùc 2005; Dietz, Ostrom, vaø Stern ñoù theá giôùi ñang treân ñaø oån ñònh khí nhaø kính ôû 2003. möùc 450–550 ppm CO2e vaø cuoái cuøng seõ ñi ñeán 24. Dietz vaø Stern 2008. möùc taêng nhieät ñoä khoaûng 2,5°C so vôùi thôøi kyø 25. Ligeti, Penney, vaø Wieditz 2007. tieàn coâng nghieäp, vaø thöù hai laø kòch baûn trong ñoù 26. Pahl-Wostl 2007. phaùt thaûi cao hôn nhieàu, xaáp xæ kòch baûn A1B 27. FAO vaø CIFOR 2005. SRES, nghóa laø seõ oån ñònh khí nhaø kính ôû möùc 28. Lieân Hôïp Quoác 2008b. khoaûng 1.000 vaø möùc taêng nhieät ñoä cuoái cuøng 29. Lieân Hôïp Quoác 2008a. khoaûng 5°C so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp; xem 30. Balk, McGranahan, vaø Anderson 2008. Caùc theâm Solomon vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. vuøng duyeân haûi ôû cao trình thaáp ñöôïc ñònh nghóa 5. Horton vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; Parry laø vuøng naèm ôû ven bieån vaø döôùi cao trình 10 meùt; vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007; Rahmstorf vaø nhöõng xem theâm Trung taâm Döõ lieäu vaø ÖÙng duïng Kinh ngöôøi khaùc 2007. teá xaõ hoäi, http://sedac.ciesin.columbia.edu 6. Allan vaø Soden 2008. /gpw/lecz.jsp (truy caäp ngaøy 8/1/2009). 7. WBGU 2008. 31. McGranahan, Balk, vaø Anderson 2007. “Em muoán ñi gaëp caùc nhaø laõnh ñaïo theá giôùi cuûa chuùng ta ñeå hoï giuùp trieån khai nhaän thöùc veà giaùo duïc vaø nhöõng noã löïc cuûa chính quyeàn ñòa phöông nhaèm trao quyeàn cho treû em baûo veä vaø khoâi phuïc moâi tröôøng. Caùc theå cheá xaõ hoäi vaø chính trò phaûi öùng phoù vaø coù caùc chieán löôïc thích öùng nhaèm baûo veä söùc khoûe coäng ñoàng, nhaát laø vôùi treû em. Laø moät hoïc sinh lôùp 5, em cho raèng hoaøn toaøn coù caùch ñeå ñaûm baûo söï soáng soùt cho Meï Traùi ñaát cuûa chuùng ta.” —Dave Laurence A. Juntilla, ngöôøi Phi-líp-pin, 11 tuoåi —Dave Laurence A. Juntilla, ngöôøi Phi-líp-pin, 11 tuoåi 134 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 32. Tyû leä di cö roøng ôû Thöôïng Haûi laø 4-8%, so 62. Keiser vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2004. vôùi khoaûng -2% taêng tröôûng töï nhieân trong thôøi 63. Rogers vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2002. kyø 1995 vaø 2006; xem theâm Lieân Hôïp Quoác 64. Chöông trình Khí haäu Theá giôùi 2007. 2008a. 65. WHO 2005; Frumkin vaø McMichael 2008. 33. Nicholls vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 66. Caûi thieän veä sinh moâi tröôøng vaø veä sinh 34. Simms vaø Reid 2006. caù nhaân laø ñieàu toát cho söùc khoûe, nhö ñaõ coù baèng 35. Ngaân haøng Theá giôùi 2008a. chöùng töø caùc taùc ñoäng caûi thieän veä sinh ñoái vôùi 36. Seo 2009. söùc khoûe treû em thaønh thò ôû thaønh phoá 2,.4 trieäu 37. Ngaân haøng Theá giôùi 2008g. daân Salva-dor, Bra-xin. Chöông trình naøy ñaõ giaûm 38. Ngaân haøng Theá giôùi 2008g. 22% tyû leä maéc beänh tieâu chaûy trong toaøn thaønh 39. Söû duïng chuaån ngheøo laø 2,15 ñoâ-la moät phoá trong hai naêm 2003–04 vaø giaûm 43% ôû ngaøy; xem Raval-lion, Chen, vaø Sangraula 2007. nhöõng coäng ñoàng nguy cô cao. Nhöõng caûi thieän 40. Lieân Hôïp Quoác 2008a. naøy chuû yeáu nhôø vaøo caùc cô sôû haï taàng môùi (Bar- 41. Satterthwaite 2008. reto vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007). 42. Díaz palacios vaø Miranda 2005. 67. AMWA 2007. 43. Pelling 1997. 68. Galiani, Gertler, vaø Schargrodsky 2005. 44. Ngaân haøng Theá giôùi 2008c. 69. Richmond 2008. 45. Hara, Takeuchi, vaø Okubo 2005. 70. Ngaøy caøng coù nhieàu baèng chöùng cho thaáy, 46. Bates vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. döõ lieäu hieän coù veà toån thaát do thieân tai coøn thieáu 47. Ngaân haøng Theá giôùi 2008a. phaàn lôùn nhöõng söï kieän thieân tai nhoû, chieám 48. Satterthwaite vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. khoaûng ¼ soá töû vong do thieân tai, vaø nhöõng ngöôøi 49. McEvoy, Lindley, vaø Handley 2006. ra quyeát ñònh ôû nhieàu thaønh phoá coù nhaän thöùc 50. Laryea-Adjei 2000. töông ñoái thaáp veà nhöõng ruûi ro maø bieán ñoåi khí 51. Confalonieri vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. haäu seõ taïo ra cho ngöôøi daân vaø cô sôû haï taàng trong 52. Chæ bao goàm tyû leä töû vong do nguyeân thaønh phoá; xem theâm Awuor, Orindi, vaø Adwera nhaân cuï theå vaø khoâng bao goàm caùc aûnh höôûng 2008; Bull-Kamanga vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2003; giaùn tieáp vaø tyû leä maéc beänh; xem theâm McMichael Roberts 2008. vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2004; Dieãn ñaøn Nhaân ñaïo 71. Hoeppe vaø Gurenko 2006. Toaøn caàu 2009. 72. Lieân Hôïp Quoác 2009. 53. Ngaân haøng Theá giôùi 2008b. 73. Lieân Hôïp Quoác 2008a. 54. Robine vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 74. Chieán löôïc giaûm thieåu Thieân tai Quoác teá, 55. Solomon vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007; http://www.unisdr.org/eng/hfa/hfa.htm (truy caäp Luber vaø McGeehin 2008. ngaøy 12/3/2009). 56. Corburn 2009. 75. Dieãn ñaøn Kinh teá Theá giôùi 2008. 57. Fay, Block, vaø Ebinger 2010. 76. Milly vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2002. 58. Gallup vaø Sachs 2001. 77. Côn baõo Voâ danh, http://science.nasa.gov/ 59. Hay vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2006; öôùc headlines/y2004/02apr_hurricane.htm (truy caäp löôïng naøy chæ tính tôùi söï lan roäng cuûa vaät truyeàn 12/3/2009). beänh; taêng tröôûng daân soá seõ laøm cho aûnh höôûng 78. Ranger, Muir-Wood, vaø Priya 2009. naøy maïnh theâm vaø taêng soá daân coù nguy cô theâm 79. Moät ví duï laø caùc dòch vuï thoâng tin do Cô 390 trieäu ngöôøi (60%) so vôùi daân soá cô sôû naêm quan Baûo veä Moâi tröôøng Xcoát-len cung caáp, 2005. www.sepa.org.uk/flooding (truy caäp 12/3/2009). 60. Hales vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2002; khoâng 80. Lin 2008. coù bieán ñoåi khí haäu, chæ coù 35% daân soá döï kieán 81. Ghesquiere, Jamin, vaø Mahul 2006. treân toaøn caàu vaøo naêm 2085 naèm trong soá coù 82. Ferguson 2005. nguy cô. 83. Linnerooth-Bayer vaø Mechler 2006. 61. WHO 2008; de la Torre, Fajnzylber, vaø 84. Mills 2007. Nash 2008. 85. Manuamorn 2007; Gineù, Townsend, vaø Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 135 Vickery 2008; Ngaân haøng Theá giôùi 2008e. 112. Berkes vaø Jolly 2002. 86. Hochrainer vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 113. Macchi 2008; Quyõ Tebtebba 2008. 87. Christen vaø Pearce 2005. 114. Costello, Gaines, vaø Lynham 2008. 88. Llanto, Geron, vaø Almario 2007. 115. Pomeroy vaø Pido 1995. 89. Kunreuther vaø Michel-Kerjan 2007; Tol 1998. 116. Chhatre vaø Agrawal, saép coâng boá. 90. Ngaân haøng Theá giôùi 2005. 117. Ostrom 1990; Berkes 2007; Agrawal vaø 91. Mills 2005; Dlugolecki 2008; ABI 2004. Ostrom 2001; Larson vaø Soto 2008. 92. Skees 2001. 118. Sobrevila 2008; White vaø Martin 2002. 93. Ñieàu naøy gôïi ra nhöõng vaán ñeà quan troïng: 119. Bandura 1977; Levitt vaø March 1988; El- caàn ñöa ra vaø thöïc thi quy ñònh vaø caùc boä luaät veà lison vaø Fudenberg 1993; Ellison vaø Fuden-berg söû duïng ñaát. Baûo hieåm baét buoäc coù theå phaûi ñöôïc 1995. ghi trong luaät phaùp taïi nhöõng vuøng nguy cô cao. 120. Granovetter 1978; Kanaiaupuni 2000; Cuõng coù nhöõng lo ngaïi veà söï bình ñaúng: phaûi laøm Portes vaø Sensenbrenner 1993. gì vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ soáng caû ñôøi ôû nhöõng vuøng 121. Buskens vaø Yamaguchi 1999; Rogers 1995. nguy cô cao nhöng khoâng ñuû khaû naêng noäp phí 122. Foskett vaø helmsley-Brown 2001. baûo hieåm döïa theo ruûi ro thöïc söï? 123. Gillespie 2004. 94. Kunreuther vaø Michel-Kerjan 2007. 124. Ngaân haøng Theá giôùi 2009. 95. Cummins vaø Mahul 2009. 125. Ivanic vaø Martin 2008. 96. Xem theâm Cardenas vaø nhöõng ngöôøi khaùc 126. Grosh vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 2007 ñeå bieát ví duï veà söû duïng caùc coâng cuï thò 127. Lobell vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. tröôøng nhaèm quaûn lyù ruûi ro taøi chính quoác gia 128. Kanbur 2009; Ravallion 2008. cho thieân tai ôû Meâ-hi-coâ. 129. Grosh vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 97. Mechler vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. 130. Grosh vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; Alder- 98. Ngaân haøng Theá giôùi ñöa ra caùc Hôïp ñoàng man vaø Haque 2006. Phaùi sinh döïa treân chæ soá thôøi tieát, 131. Maïng löôùi caùc Heä thoáng Caûnh baùo sôùm http://go.worldbank.org/9GXG8E4Gp1 (truy caäp Naïn ñoùi, www.fews.net (truy caäp 15/5/2009). 15/5/2009). 132. Alderman vaø Haque 2006; Vakis 2006. 99. Chính phuû Baêng-la-ñeùt 2008. 133. Hess, Wiseman, vaø Robertson 2006. 100. Bankoff, Frerks, vaø Hilhorst 2004. 134. del Ninno, Subbarao, vaø Milazzo 2009. 101. Dercon 2004. 135. IEG 2008; Komives vaø nhöõng ngöôøi khaùc 102. Alderman, Hoddinott, vaø Kinsey 2006; 2005. Bartlett 2008; UNICEF 2008; del Ninno vaø Lund- 136. Ngaân haøng Theá giôùi 2008d. berg 2005. 137. Ngaân haøng Theá giôùi 2006. 103. Francis vaø Amuyunzu-Nyamongo 2008; 138. Myers 2002; Christian Aid 2007. Nelson vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2002. 139. Barnett vaø Webber 2009. 104. Ensor vaø Berger 2009; Goulden vaø 140. Black 2001; Anthoff vaø nhöõng ngöôøi nhöõng ngöôøi khaùc 2009; Gaillard 2007. khaùc 2006. 105. Adger vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2005; 141. Gleditsch, Nordås, vaø Salehyan 2007. Orlove, Chiang, vaø Cane 2000; Srinivasan 2004; 142. Reuveny 2007. Wilbanks vaø Kates 1999. 143. Barnaby 2009. 106. Stringer vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép coâng boá; 144. Theisen 2008; Nordås vaø Gleditsch 2007. Twom-low vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 145. WBGU 2008; Campbell vaø nhöõng ngöôøi 107. Nelson, Adger, vaø Brown 2007. khaùc 2007. 108. Walker vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2006. 146. de haas 2008. 109. Gaiha, Imai, vaø Kaushik 2001; Martin vaø 147. Bartlett vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. Prichard 2009. 110. Gibbs 2009. Danh muïc taøi lieäu tham khaûo 111. Adger 2003. ABI (Association of British Insurers). 2004. A 136 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Changing Climate for Insurance: A “Urbanization and Ecosystems: Current pat- Summary Report for Chief Executives and terns and Future Implications.” In The New Policymakers. London: ABI. Global Frontier: Urbanization, Poverty and Adger, W. N. 2003. “Social Capital, Collective Environment in the 21st Century, ed. G. Action, and Adaptation to Climate Change.” Martine, G. McGranahan, M. Montgomery, vaø Economic Geography 79 (4): 387–404. R. Fernandez-Castilla. London: Earthscan. Adger, W. N., S . Dessai, M. Goulden, M. hulme, I. Bandura, A. 1977. Social Learning Theory. New Lorenzoni, D. R. Nelson, L. O. Naess, J. Wolf, York: General Learning press. and A. Wreford. 2008. “Are There Social Bankoff, G., G. Frerks, vaø D. hilhorst. 2004. Limits to Adaptation to Climate Change?” Mapping Vulnerability: Disasters, Develop- Climatic Change 93 (3–4): 335–54. ment and People. London: Earthscan. Adger, W. N., T. p. hughes, C. Folke, S. R. Barnaby, W. 2009. “Do Nations Go to War over Carpenter, vaø J. Rockstrom. 2005. “Socialeco- Water?” Nature 458: 282–83. logical Resilience to Coastal Disasters.” Barnett, J., vaø M. Webber. 2009. Accommodating Science 309 (5737): 1036–39. Migration to Promote Adaptation to Climate Agrawal, A., vaø E. Ostrom. 2001. “Collective Ac- Change. Stockholm: Commission on Climate tion, property Rights, and Decentralization in Change and Development. Resource Use in India and Nepal.” Politics Barreto, M. L., B. Genser, A. Strina, A. M. Assis, R. and Society 29 (4): 485–514. F. Rego, C. A. Teles, M. S . prado, S . M. Matos, Alderman, h., vaø T. haque. 2006. “Countercycli- D. N. Santos, L. A. dos Santos, vaø S. Cairn- cal Safety Nets for the poor and Vulner-able.” cross. 2007. “Effect of City-wide Sani-tation Food Policy 31 (4): 372–83. programme on Reduction in Rate of Child- Alderman, h., J. hoddinott, vaø B. Kinsey. 2006. hood Diarrhoea in Northeast Brazil: Assess- “Long Term Consequences of Early ment by Two Cohort Studies.” Lancet 370: Child-hood Malnutrition.” Oxford Economic 1622–28. Papers 58 (3): 450–74. Bartlett, S. 2008. “Climate Change and Urban Allan, R. p., vaø B. J. Soden. 2008. “Atmospheric Children: Impacts and Implications for Adap- Warming and the Amplifcation of Extreme tation in Low and Middle Income Coun- precipitation Events.” Science 321: 1481–84. tries.” Environment and Urbanization 20 Amin, S. 1995. “Migrations in Contemporary (2): 501–19. Africa: A Retrospective View.” In The Mi- Bartlett, S., D. Dodman, J. haroy, D. Satter- gration Experience in Africa, ed. J. Baker and thwaite, vaø C. Tacoli. 2009. “Social Aspects of T. A. Aina. Uppsala: Nordic Africa Institute. Climate Change in Low and Middle Income AMWA (Association of Metropolitan Water Nations.” paper presented at the Cities and Agencies). 2007. Implications of Climate Climate Change: Responding to an Urgent Change for Urban Water Utilities. Washing- Agenda. World Bank Fifth Urban Research ton, DC: AMWA. Symposium, Marseille, June 28–30. Anthoff, D., R. J. Nicholls, R. S. J. Tol, vaø A. T. Bates, B., Z. W. Kundzewicz, S. Wu, vaø J. palu- Vafeidis. 2006. “Global and Regional tikof. 2008. “Climate Change and Water.” Exposure to Large Rises in Sea-level: A Sensi- Technical paper, Intergovernmental panel on tivityAnalysis.” Research Working paper 96, Climate Change, Geneva. Tyndall Center for Climate Change, Norwich, Bazerman, M. h. 2006. “Climate Change as a UK. predictable Surprise.” Climatic Change 77: Awuor, C. B., V. A. Orindi, vaø A. Adwera. 2008. 179–93. “Climate Change and Coastal Cities: The Benson, C., vaø J. Twigg. 2007. Tools for Main- Case of Mombasa, Kenya.” Environment and streaming Disaster Risk Reduction: Guid- Urbanization 20 (1): 231–42. ance Notes for Development Organizations. Balk, D., G. McGranahan, vaø B. Anderson. 2008. Geneva: proVention Consortium. Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 137 Berkes, F. 2007. “Understanding Uncertainty Center for a New American Security and the and Reducing Vulnerability: Lessons from Center for Strategic and International Studies. Resilience Thinking.” Natural Hazards 41 Cardenas, V., S. hochrainer, R. Mechler, G. pfug, and (2): 283–95. J. Linnerooth-Bayer. 2007. “Sovereign Financial Berkes, F., vaø D. Jolly. 2002. “Adapting to Disaster Risk Management: The Case of Mex- Climate Change: Social Ecological Resilience ico.” Environmental Hazards 7 (1): 40–53. in a Canadian Western Arctic Community.” CatSalut. 2008. Action Plan to Prevent the Ecology and Society 5 (2): 18. Effects of a Heat Wave on Health. Barcelona: Bigio, A. G. 2008. “Concept Note: Adapting to Gener-alitat de Catalunya Departament de Climate Change in the Coastal Cities of North Salut. Africa.” World Bank, Middle East and North- Chhatre, A., vaø A. Agrawal. Forthcoming. “Carbon ern Africa Region, Washington, DC. Storage and Livelihoods Generation through Black, R. 2001. “Environmental Refugees: Myth Improved Governance of Forest Commons.” or Reality?” New Issues in Refugee Research Science. Working paper 34, United Nations high Christen, R. p., vaø D. pearce. 2005. Managing Commissioner for Refugees, Geneva. Risks and Designing Products for Agricul- Botoni, E., vaø C. Reij. 2009. “La Transformation tural Microfnance: Feature of an Emerging Silencieuse de l’Environnement et des Model. Washington, DC: CGAp; Rome: IFAD. Systèmes de production au Sahel : Impacts Christian Aid. 2007. Human Tide: The Real des Investissements publics et privés dans la Migration Crisis. London: Christian Aid. Gestion des Ressources Naturelles.” Techni- CIESIN (Center for International Earth Science cal report, Free University Amsterdam and Information Network). 2005. “Gridded popu- Comité permanent Inter-États de Lutte contre lation of the World (GpWv3).” CIESIN, la Sécheresse dans le Sahel (CILSS), Columbia University, and Centro Interna- Ouagadougou, Burkina Faso. cional de Agricultura Tropical, palisades, NY . Brunner, R. D., T. A. Steelman, L. Coe-Juell, C. Confalonieri, U., B. Menne, R. Akhtar, K. L.Ebi, M. Cromley, C. M. Edwards, vaø D. W. Tucker. M. hauengue, R. S. Kovats, B. Revich, vaø A. 2005. Adaptive Governance: Integrating Woodward. 2007. “human health.” In Science, Policy, and Decisions Making. New Climate Change 2007: Impacts, Adaptation York: Columbia University press. and Vulnerability. Contribution of Working Bull-Kamanga, L., K. Diagne, A. Lavell, F. Lerise, Group II to the Fourth Assessment Report of h. MacGregor, A. Maskrey, M. Meshack, M. the Intergovernmental Panel on Climate pelling, h. Reid, D. Satterthwaite, J. Songsore, Change, ed. M. L. parry, O. F. Canziani, J.p. K. Westgate, vaø A. Yitambe. 2003. “Urban palutikof, p. J. van der Linden, vaø C. E. Development and the Accumulation of Disas- hanson. Cambridge, UK: Cambridge Univer- ter Risk and Other Life-Threatening Risks in sity press. Africa.” Environment and Urbanization 15 Corburn, J. 2009. “Cities, Climate Change and (1): 193–204. Urban heat Island Mitigation: Localising Buskens, V., and K. Yamaguchi. 1999. “A New Global Environmental Science.” Urban Stud- Model for Information Diffusion in heteroge- ies 46 (2): 413–27. neous Social Networks.” Socio-logical Costello, C., S. D. Gaines, vaø J. Lynham. 2008. Methodology 29 (1): 281–325. “Can Catch Shares prevent Fisheries Campbell, K. M., J. Gulledge, J. R. McNeill, J. Collapse?” Science 321 (5896): 1678–81. podesta, p. Ogden, L. Fuerth, R. J. Woolsey, A. CRED (Centre for Research on the Epidemi-ology T. J. Lennon, J. Smith, R. Weitz, vaø D. Mix. of Disasters). 2009. “EM-DAT: The Interna- 2007. The Age of Consequences: The Foreign tional Emergency Disasters Database.” Policy and National Security Implications of CRED, Université Catholique de Louvain, Global Climate Change. Washington, DC: Ecole de Santé publique, Louvain. 138 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 CSE (Center for Science and Environment). Struggle to Govern the Commons.” Science 302 2007. “An Ecological Act: A Backgrounder to (5652): 1907–12. the National Rural Employment Guarantee Dietz, T., vaø P. C. Stern, eds. 2008. Public Participa- Act (NREGA),” CSE, New Delhi. tion in Environmental Assessment and Deci- Cumming, G. S ., D. h. M. Cumming, vaø C. L. sion Making. Washington, DC: National Redman. 2006. “Scale Mismatches in Social-Eco- Academies press. logical Systems: Causes, Consequences, and Dlugolecki, A. 2008. “Climate Change and the In- Solutions.” Ecology and Society 11 (1): 14. surance Sector.” Geneva Papers on Risk and Cummins, J. D., vaø O. Mahul. 2009. Catastrophe Insurance—Issues and Practice 33 (1): 71–90. Risk Financing in Developing Countries. Ellison, G., and D. Fudenberg. 1993. “Rules of Principles for Public Intervention. Washington, Thumb for Social Learning.” Journal of Politi- DC: World Bank. cal Economy 101 (4): 612–43. Dartmouth Flood Observatory. 2009. “Global Active ———. 1995. “Word-of-Mouth Communication and Archive of Large Flood Events.” Dartmouth Social Learning.” Quarterly Journal of Econom- College, hanover, Nh. Available at www.dart- ics 110 (1): 93–125. mouth.edu/~foods. Accessed Janu-ary 19, 2009. Enfors, E. I., vaø L. J. Gordon. 2008. “Dealing with de haan, A. 2002. “Migration and Livelihoods in Drought: The Challenge of Using Water System historical perspectives: A Case Study of Bihar, Technologies to Break Dryland poverty Traps.” India.” Journal of Development Studies 38 (5): Global Environmental Change 18 (4): 607–16. 115–42. Ensor, J., and R. Berger. 2009. “Community-Based de haas, h. 2008. “The Complex Role of Migra-tion Adaptation and Culture in Theory and practice.” in Shifting Rural Livelihoods: A Moroccan Case In Adapting to Climate Change: Thresholds, Study.” In Global Migration and Development, Values, Governance, ed. N. Adger, I. Lorenzoni, ed. T. van Naerssen, E. Spaan, vaø A. Zoomers. vaø K. L. O’Brien. Cambridge, UK: Cambridge London: Routledge. University press. de la Torre, A., p. Fajnzylber, vaø J. Nash. 2008. Low ESA (European Space Agency). 2002. Sustainable Carbon, High Growth: Latin American Development: The Space Contribution: From Responses to Climate Change. Washington, DC: Rio to Johannesburg—Progress Over the Last 10 World Bank. Years. paris: ESA for the Committee on Earth del Ninno, C., vaø M. Lundberg. 2005. “Treading Observation Satellites. Water: The Long-term Impact of the 1998 Flood Fankhauser, S ., N. Martin, vaø S. prichard. Forthcom- on Nutrition in Bangladesh.” Economics and ing. “The Economics of the CDM Levy: Revenue Human Biology 3 (1): 67–96. potential, Tax Incidence, and Distortionary del Ninno, C., K. Subbarao, vaø A. Milazzo. 2009. Effects.” Working paper, Lon-don School of “how to Make public Works Work: A Review Economics. of the Experiences.” Discussion paper 0905, FAO (Food and Agriculture Organization) and CIFOR Social protection and Labor, World Bank, (Center for International Forestry Research). Washington, DC. 2005. “Forests and Floods: Drowning In Fiction Dercon, S. 2004. Insurance against Poverty. Oxford, or Thriving On Facts?” FAO Regional Offce for UK: Oxford University press. Asia and the pacifc publication 2005/03, Díaz Palacios, J., vaø L. Miranda. 2005. “Con-certacioùn Bangkok. (Reaching Agreement) and planning for Sus- Fay, M., R. I. Block, vaø J. Ebinger, eds. 2010. tainable Development in Ilo, peru.” In Reducing Adapting to Climate Change in Europe and Poverty and Sustaining the Environment: The Central Asia. Washington, DC: World Bank. Politics of Local Engagement, ed. S . Bass, h. Ferguson, N. 2005. Mozambique: Disaster Risk Reid, D. Satterthwaite, vaø P. Steele. London: Management Along the Rio Búzi. Case Study on Earthscan. the Background, Concept, and Implementa- Dietz, T., E. Ostrom, vaø p. C. Stern. 2003. “The tion of Disaster Risk Management in the Con- Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 139 text of the GTZ-Programme for Rural Develop- Expansion Areas of Dakar, Senegal.” paper ment (PRODER). Duren: German Gesellschaft presented at the World Bank Urban Week 2009. Für Technische Zusammenarbeit, Governance Washington, DC. and Democracy Division. Ghesquiere, F., L. Jamin, vaø O. Mahul. 2006. “Earth- Folke, C., S. Carpenter, T. Elmqvist, L. Gunderson, C. quake Vulnerability Reduction program in S. holling, B. Walker, J. Bengtsson, F. Berkes, J. Colombia: A probabilistic Cost-Beneft Analysis.” Colding, K. Danell, M. Falkenmark, L.Gordon, R. policy Research Working paper 3939, World Kasperson, N. Kautsky, A. Kinzig, S . Levin, K.-G. Bank, Washington, DC. Mäler, F. Moberg, L. Ohlsson, p . Olsson, E. Os- Gibbs, M. T. 2009. “Resilience: What Is It and What trom, W. Reid, J. Rockström, h. Savenije, vaø U. Does It Mean for Marine policymakers?” Marine Svedin. 2002. Resilience and Sustainable Devel- Policy 33 (2): 322–31. opment: Building Adaptive Capacity in a World Gillespie, S. 2004. “Scaling Up Community-Driven of Transformations. Stockholm: Environmental Development: A Synthesis of Experience.” Advisory Council to the Swedish Government. FCND Discussion paper 181, Food Consump- Folke, C., T. hahn, p. Olsson, vaø J. Norberg. 2005. tion and Nutrition Division, International Food “Adaptive Governance of Social ecological policy Research Institute, Washington, DC. Systems.” Annual Review of Environment and Gineù, X., R. Townsend, vaø J. Vickery. 2008. Resources 30: 441–73. “patterns of Rainfall Insurance participation in Foskett, N., vaø J. hemsley-Brown. 2001. Choosing Rural India.” World Bank Economic Review 22 Futures: Young People’s Decision-Making in (3): 539–66. Education, Training and Career Markets. Girardet, h. 2008. Cities People Planet: Urban De- London: RoutledgeFalmer. velopment and Climate Change. 2nd ed. Francis, p., vaø M. Amuyunzu-Nyamongo. 2008. Chichester, UK: John Wiley & Sons. “Bitter harvest: The Social Costs of State Failure Gleditsch, N., R. Nordås, vaø I. Salehyan. 2007. in Rural Kenya.” In Assets, Livelihoods, and “Climate Change and Confict: The Migration Social Policy, ed. C. Moser vaø A. A. Dani. Link.” Coping with Crisis Working paper Series, Washington, DC: World Bank. International peace Academy, New York (May). Frumkin, h., vaø A. J. McMichael. 2008. “Climate Global humanitarian Forum. 2009. The Anatomy of Change and public health: Thinking, Commu- A Silent Crisis. Geneva: Global humanitarian nicating, Acting.” American Journal of Preven- Forum. tive Medicine 35 (5): 403–10. Goulden, M., L. O. Naess, K. Vincent, vaø W. N. Adger. Gaiha, R., K. Imai, and p. D. Kaushik. 2001. “On the 2009. “Accessing Diversifcation, Networks and Targeting and Cost Effectiveness of Antipoverty Traditional Resource Management as Adapta- programmes in Rural India.” Development and tions to Climate Extremes.” In Adapting to Cli- Change 32 (2): 309–42. mate Change: Thresholds, Values, Governance, Gaillard, J.-C. 2007. “Resilience of Traditional ed. N. Adger, I. Lorenzoni, and K. O’Brien. Cam- Societies in Facing Natural hazards.” Disaster bridge, UK: Cambridge University press. Prevention and Management 16 (4): 522–44. Government of Bangladesh. 2008. Cyclone Sidr in Galiani, S ., p. Gertler, vaø E. Schargrodsky. 2005. Bangladesh: Damage, Loss and Needs Assess- “Water for Life: The Impact of the privatization ment for Disaster Recovery and Reconstruc- of Water Services on Child Mortality.” Journal tion. Dhaka: Government of Bangladesh, World of Political Economy 113 (1): 83–120. Bank, and the European Commission. Gallup, J. L., vaø J. D. Sachs. 2001. “The Eco- Granovetter, M. 1978. “Threshold Models of Collec- nomic Burden of Malaria.” American Jour- tive Behavior.” American Journal of Sociology nal of Tropical Medicine and Hygiene 64 83 (6): 1420–43. (1–2): 85–96. Grosh, M. E., C. del Ninno, E. Tesliuc, vaø A. Ouerghi. Geoville Group. 2009. “Spatial Analysis of Natural 2008. For Protection and Promotion: The hazard and Climate Change Risks in peri Urban Design and Implementation of Effective Safety 140 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Nets. Washington, DC: World Bank. physical Research Letters 35:L02715. Groves, D. G., vaø R. J. Lempert. 2007. “A New DOI:10.1029/2007GL032486. Analytic Method for Finding policy-Relevant IDMC (Internal Displacement Monitoring Centre). Scenarios.” Global Environmental Change 17 2008. Internal Displacement: Global Overview (1): 73–85. of Trends and Developments in 2008. Geneva: hales, S., N. de Wet, J. Maindonald, vaø A. Woodward. IDMC. 2002. “potential Effect of population and IEG (Independent Evaluation Group). 2008. Climate Changes on Global Distribution of Climate Change and the World Bank Group- Dengue Fever: An Emperical Model.” Lancet Phase I: An Evaluation of World Bank Win-Win 360: 830–34. Energy Policy Reforms. Washington, DC: hallegatte, S . 2009. “Strategies to Adapt to an Uncer- IEG Knowledge programs and Evaluation Capacity tain Climate Change.” Global Environmental Development. Change 19 (2): 240–47. Ivanic, M., vaø W. Martin. 2008. “Implications of hara, Y., K. Takeuchi, vaø S . Okubo. 2005. “Urbaniza- higher Global Food prices for poverty in Low- tion Linked with past Agricultural Landuse Income Countries.” policy Research Working patterns in the Urban Fringe of a Deltaic Asian paper 4594, World Bank, Washington, DC. Mega-City: A Case Study in Bangkok.” Land- Kanaiaupuni, S . M. 2000. “Reframing the Migra- scape and Urban Planning 73 (1): 16–28. tion Question: An Analysis of Men, Women, hay, S. I., A. J. Tatem, C. A. Guerra, vaø R. W. Snow. and Gender in Mexico.” Social Forces 78 (4): 2006. Population at Malaria Risk in Africa: 1311–47. 2005, 2015, and 2030. London: Centre for Ge- Kanbur, R. 2009. “Macro Crises and Targeting ographic Medicine, KEMRI/Welcome Trust Col- Transfers to the poor.” Cornell University, laborative programme, University of Oxford. Ithaca, NY . heltberg, R., p. B. Siegel, vaø S . L. Jorgensen. 2009. Keim, M. E. 2008. “Building human Resilience: The “Addressing human Vulnerability to Climate Role of public health preparedness and Change: Toward a ‘No-Regrets’Approach.” Response as an Adaptation to Climate Change.” Global Environmental Change 19 (1): 89–99. American Journal of Preventive Medicine 35 herrmann, S . M., A. Anyamba, vaø C. J. Tucker. 2005. (5): 508–16. “Recent Trends in Vegetation Dynamics in the Keiser, J., J. Utzinger, M. C. Castro, T. A. Smith, M. African Sahel and Their Relationship to Tanner, vaø B. h. Singer. 2004. “Urbanization in Climate.” Global Environmental Change 15 Sub-Saharan Africa and Implica-tions for Malaria (4): 394–404. Control.” American Journal of Tropical Medi- hess, U., W. Wiseman, vaø T. Robertson. 2006. cine and Hygiene 71 (S2): 118–27. Ethiopia: Integrated Risk Financing to Protect Knowlton, K., G. Solomon, vaø M. Rotkin-Ellman. Livelihoods and Foster Development. Rome: 2009. “Fever pitch: Mosquito-Borne Dengue World Food programme. Fever Threat Spreading in The Amer-icas.” Issue Hochrainer, S ., R. Mechler, G. pfug, vaø A. Lotsch. paper, Natural Resources Defense Council, 2008. “Investigating the Impact of Climate New York (July). Change on the Robustness of Index-Based Mi- Kolmannskog, V. O. 2008. Future Floods of croinsurance in Malawi.” policy Research Work- Refugees: A Comment on Climate Change, Con- ing paper 4631, World Bank, Washington, DC. fict and Forced Migration. Oslo: Norwegian Hoeppe, P., vaø E. N. Gurenko. 2006. “Scientifc and Refu-gee Council. Economic Rationales for Innovative Climate Komives, K., V. Foster, J. halpern, Q. Wodon, vaø R. Insurance Solutions.” Climate Policy 6: 607–20. Abdullah. 2005. Water, Electricity, and the Horton, R., C. herweijer, C. Rosenzweig, J. Liu, V. Poor: Who Benefts from Utility Subsidies? Gornitz, vaø A. C. Ruane. 2008. “Sea Level Rise Washington, DC: World Bank. projections for Current Generation CGCMs Kopf, S., M. ha-Duong, vaø S. hallegatte. 2008. “Using Based on the Semi-Empirical Method.” Geo- Maps of City Analogues to Display and Interpret Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 141 Climate Change Scenarios and Their Uncer- “Developing principles for the Regu-lation of tainty.” Natural Hazards and Earth System Microinsurance (philippine Case Study).” Science 8 (4): 905–18. Discussion paper 2007-26, philip-pine Institute Kunreuther, h., and E. Michel-Kerjan. 2007. for Development Studies, Makati City. “Climate Change, Insurability of Large-Scale Lobell, D. B., M. Burke, C. Tebaldi, M. D. Mastran- Disasters and the Emerging Liability Chal- drea, W. p. Falcon, and R. L. Naylor. 2008. lenge.” Working paper 12821, National Bureau “prioritizing Climate Change Adaptation Needs of Economic Research, Cambridge, MA. for Food Security in 2030.” Science 319 (5863): Larson, A., vaø F. Soto. 2008. “Decentralization of 607–10. Natural Resource Governance Regimes.” Luber, G., vaø M. McGeehin. 2008. “Climate Change Annual Review of Environment and Resources and Extreme heat Events.” American Journal 33: 213–39. of Preventive Medicine 35 (5): 429–35. Laryea-Adjei, G. 2000. “Building Capacity for Lucas, R. E. B. 2005. International Migration and Urban Management in Ghana: Some Critical Economic Development: Lessons from Low-In- Considerations.” Habitat International 24 come Countries: Executive Summary. Stock- (4): 391–402. holm: Almkvist & Wiksell International, Expert Laukkonen, J., p. K. Blanco, J. Lenhart, M. Keiner, B. Group on Development Issues. Cavric, vaø C. Kinuthia-Njenga. 2009. “Combin- ———. 2006. “Migration and Economic Develop- ing Climate Change Adaptation and Mitigation ment in Africa: A Review of Evidence.” Journal Measures at the Local Level.” Habitat Interna- of African Economies 15 (2): 337–95. tional 33 (3): 287–92. Macchi, M. 2008. Indigenous and Traditional Peo- Lempert, R. J. 2007. “Creating Constituencies for ple and Climate Change: Vulnerability and Longterm Radical Change.” Wagner Research Adaptation. Gland, Switzerland: International Brief 2, New York University, New York. Union for Conservation of Nature. Lempert, R. J., vaø M. T. Collins. 2007. “Managing Mahul, O., vaø J. Skees. 2007. “Managing Agricultural the Risk of Uncertain Threshold Responses: Risk at the Country Level: The Case of Index- Comparison of Robust, Optimum, and based Livestock Insurance in Mongolia.” policy precautionary Approaches.” Risk Analysis 27 Research Working paper 4325, World Bank, (4): 1009–26. Washington, DC. Lempert, R. J., vaøø M. E. Schlesinger. 2000. “Robust Manuamorn, O. p. 2007. “Scaling Up Microin- Strategies for Abating Climate Change.” surance: The Case of Weather Insurance for Climatic Change 45 (3–4): 387–401. Smallholders in India.” Agriculture and Rural Levitt, B., vaø J. G. March. 1988. “Organizational Development Discussion paper 36, World Bank, Learning.” Annual Review of Sociology 14: Washington, DC. 319–38. Massey, D., vaø F. Espana. 1987. “The Social process Lewis, M. 2007. “In Nature’s Casino.” New York of Internationl Migration.” Science 237 (4816): Times Magazine, August 26, 2007. 733–38. Ligeti, E., J. penney, vaø I. Wieditz. 2007. Cities Preparing McEvoy, D., S . Lindley, vaø J. handley. 2006. for Climate Change: A Study of Six Urban Regions. “Adaptation and Mitigation in Urban Areas: Toronto: The Clean Air partnership. Synergies and Conflicts.” Proceedings of the In- Lin, h. 2008. Proposal Report on Flood Haz-ard stitution of Civil Engineers 159 (4): 185–91. Mapping Project in Taihu Basin. China: Taihu McGranahan, G., D. Balk, va ød B. Anderson. 2007. Basin Authority of Ministry of Water Resources. “The Rising Tide: Assessing the Risks of Climate Linnerooth-Bayer, J., vaø R. Mechler. 2006. “Insur- Change and human Settlements in Low Eleva- ance for Assisting Adaptation to Cli-mate tion Coastal Zones.” Environment and Urban- Change in Developing Countries: A proposed ization 19 (1): 17–37. Strategy.” Climate Policy 6: 621–36. McMichael, A., D. Campbell-Lendrum, S . Kovats, S. Llanto, G. M., M. p. Geron, vaø J. Almario. 2007. Edwards, p. Wilkinson, T. Wilson, R. Nicholls, S . 142 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 hales, F. Tanser, D. Le Sueur, M. Schlesinger, ters. Understanding Human Dimension. Wash- vaø N. Andronova. 2004. “Global Climate ington, DC: National Academies press. Change.” In Comparative Quantifcation of ———. 2007a. Contributions of Land Remote Health Risks: Global and Regional Burden of Sensing for Decisions about Food Security and Disease Attributable to Selected Major Risk Human Health. Washington, DC: National Factors, vol. 2, ed. M. Ezzati, A. D. Lopez, A. Academies press. Rodgers, and C. J. L. Murray. Geneva: World ———. 2007b. Earth Science and Application health Organization. from Space: National Imperatives for the Next Mearns, R. 2004. “Sustaining Livelihoods on Mon- Decade and Beyond. Washington, DC: National golia’s pastoral Commons: Insights from a par- Academies press. ticipatory poverty Assessment.” Development Nelson, D. R., W. N. Adger, vaø K. Brown. 2007. and Change 35 (1): 107–39. “Adaptation to Environmental Change: Contri- Mechler, R., S . hochrainer, G. pfug, K. Williges, and butions of a Resilience Framework.” Annual Re- A. Lotsch. 2009. “Assessing Financial view of Environment and Resources 32: Vulnerability to Climate-Related Natural 395–419. haz-ards.” Background paper for the WDR Nelson, V., K. Meadows, T. Cannon, J. Morton, vaø A. 2010. Martin. 2002. “Uncertain prediction, Invisible Mercy Corps. 2008. “Reducing Flood Risk through a Impacts, and the Need to Mainstream Gender Job Creation Scheme.” In Linking Disaster Risk in Climate Change Adaptations.” Gender and Reduction and Poverty Reduction: Good Prac- Development 10 (2): 51–59. tices and Lessons Learned: 2008, ed. Global Nicholls, R. J., p. p. Wong, V. Burkett, C. D. Network of NGOs for Disaster Risk Reduction. Woodroffe, vaø J. hay. 2008. “Climate Change Geneva: United Nations Development and Coastal Vulnerability Assessment: Scenarios programme and International Strategy for for Integrated Assessment.” Sustainability Disaster Reduction (ISDR). Science 3 (1): 89–102. Migration DRC. 2007. “Global Migrant Origin Data- Nordås, R., vaø N. Gleditsch. 2007. “Climate base.” Development Research Centre on Migra- Change and Confict.” Political Geography 26 tion, Globalisation and poverty, University of (6): 627–38. Sussex, Brighton. Olsson, p., C. Folke, vaø F. Berkes. 2004. “Adap-tive Millennium Ecosystem Assessment. 2005. Ecosys- Comanagement for Building Resilience in So- tems and Human Well-Being: Synthesis. Wash- cial-Ecological Systems.” Environmental Man- ington, DC: World Resources Institute. agement 34 (1): 75–90. Mills, E. 2005. “Insurance in a Climate of Change.” Orlove, B. S ., J. h. Chiang, vaø M. A. Cane. 2000. Science 309 (5737): 1040–44. “Forecasting Andean Rainfall and Crop Yield ———. 2007. “Synergism between Climate Change from the Infuence of El Niño on pleia-des Visibil- Mitigation and Adaptation: Insur-ance perspec- ity.” Nature 403 (6765): 68–71. tive.” Mitigation and Adaptation Strategies for Ostrom, E. 1990. Governing the Commons: The Evo- Global Change 12: 809–42. lution of Institutions for Collective Action. New Milly, p. C. D., R. T. Wetherald, K. A. Dunne, vaø T. York: Cambridge University press. L. Delworth. 2002. “Increasing Risk of Great Pahl-Wostl, C. 2007. “Transitions toward Adaptive Floods in a Changing Climate.” Nature 415 Management of Water Facing Climate and (6871): 514–17. Global Change.” Water Resources Management Myers, N. 2002. “Environmental Refugees: A Grow- 21: 49–62. ing phenomenon of the 21st Century.” Philo- PAhO (pan American health Organization). 2009. sophical Transactions of the Royal Society B “Dengue.” Washington, DC, http://new.paho. 357 (1420): 609–13. org/hq/index.php?option=com_content&task=vie NRC (National Research Council of the National w&id=264&Itemid=363 (accessed July 2009). Academies). 2006. Facing Hazards and Disas- Parry, M., O. F. Canziani, J. p. palutikof, and others. Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 143 2007. “Technical Summary.” In Climate tation Myth.” Yale School of Forestry and Envi- Change 2007: Impacts, Adaptation and Vul- ronmental Studies Working paper 13, Yale Uni- nerability. Contribution of Working Group II versity, New haven, CT. to the Fourth Assessment Report of the Intergov- Reuveny, R. 2007. “Climate Change Induced Migra- ernmental Panel on Climate Change, ed. M. tion and Violent Confict.” Political Geography Parry, O. F. Canziani, J. p. palutikof, p. J. van der Lin- 26 (6): 656–73. den, vaø C. E. hanson. Cambridge, UK: Cam- Ribot, J. C. Forthcoming. “Vulnerability Does Not bridge University press. Just Fall from the Sky: Toward Multi-Scale Parsons, C. R., R. Skeldon, T. L. Walmsley, vaø L. A. Pro-Poor Climate policy.” In The Social Dimen- Winters. 2007. “Quantifying International Mi- sions of Climate Change: Equity and Vulnera- gration: A Database of Bilateral Migrant Stocks.” bility in a Warming World, ed. R. Mearns and policy Research Working paper 4165, World A. Norton. Washington, DC: World Bank. Bank, Washington, DC. Richmond, T. 2008. “The Current Status and Future Pelling, M. 1997. “What Determines Vulnerability potential of personalized Diagnostics: Stream- to Floods: A Case Study in Georgetown, lining a Customized process.” Biotechnology Guyana.” Environment and Urbanization 9 Annual Review 14: 411–22. (1): 203–26. Roberts, D. 2008. “Thinking Globally, Acting Pomeroy, R. S ., and M. D. pido. 1995. “Initiatives to- Locally: Institutionalizing Climate Change at the wards Fisheries Comanagement in the philip- Local Government Level in Durban, South pines: The Case of San Miguel Bay.” Marine Africa.” Environment and Urbanization 20 (2): Policy 19 (3): 213–26. 521–37. Portes, A., vaø J. Sensenbrenner. 1993. “Embedded- Robine, J.-M., S. L. K. Cheung, S. Le Roy, h. Van Oyen, ness and Immigration: Notes on the Social C. Griffths, J.-P . Michel, vaø F. R. herrmann. Determinants of Economic Actions.” American 2008. “Death Toll Exceeded 70,000 in Europe Journal of Sociology 98 (6): 13–20. during the Summer of 2003.” Comptes Rendus Raadgever, G. T., E. Mostert, N. Kranz, E. Interwies, Biologies 331 (2): 171–78. and J. G. Timmerman. 2008. “Assessing Rogers, D., S . E. Randolph, R. W. Snow, vaø S . I. hay. Management Regimes in Transboundary River 2002. “Satellite Imagery in the Study and Fore- Basins: Do They Support Adaptive Manage- cast of Malaria.” Nature 415 (6872): 710–15. ment.” Ecology and Society 13 (1): 14. Rogers, E. 1995. Diffusion of Innovations. New Rahmstorf, S., A. Cazenave, J. A. Church, J. E. York: Free press. hansen, R. F. Keeling, D. E. parker, vaø R. C. J. Roman, A. 2008. “Curitiba, Brazil.” In Encyclopedia Somerville. 2007. “Recent Climate Observa- of Earth—Environmental Information Coali- tions Compared to projections.” Science 316 tion. Washington, DC: National Council or Sci- (5825): 709. ence and the Environment. Satterthwaite, D. Ranger, N., R. Muir-Wood, and S . priya. 2009. 2008. “The Social and political Basis for Citizen “Assessing Extreme Climate hazards and Action on Urban poverty Reduction.” Environ- Options for Risk Mitigation and Adaptation in ment and Urbanization 20 (2): 307–18. the Developing World.” Background paper for Satterthwaite, D., S . huq, M. pelling, A. Reid, vaø R. the WDR 2010. Lankao. 2007. Adapting to Climate Change in Ravallion, M. 2008. “Bailing Out the World’s poor- Urban Areas: The Possibilities and Constraints est.” policy Research Working paper 4763, in Low and Middle Income Countries. London: World Bank, Washington, DC. International Institutte for Environment and Ravallion, M., S . Chen, and p. Sangraula. 2007. Development. “New Evidence on the Urbanization of Seo, J.-K. 2009. “Balanced National Development poverty.” policy Research Working paper 4199, Strategies: The Construction of Innovation World Bank, Washington, DC. Cities in Korea.” Land Use Policy 26 (3): 649–61. Repetto, R. 2008. “The Climate Crisis and the Adap- Simms, A., vaø H. Reid. 2006. Up in Smoke? Latin 144 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 America and the Caribbean: The Threat from miums Came Back to Life.” Zurich: Sigma Climate Chnage to the Environment and (April). Human Development. London: Working Group Tebtebba Foundation. 2008. Guide on Climate on Climate Change and Development, Interna- Change and Indigenous Peoples. Baguio City, tional Institute for Environment and Develop- the philippines: Tebtebba Foundation. ment, New Economics Foundation. Theisen, O. M. 2008. “Blood and Soil? Resource Skees, J. R. 2001. “The Bad harvest: Crop Insur-ance Scarcity and Internal Armed Confict Revisited.” Reform has Become a Good Idea Gone Awry.” Journal of Peace Research 45 (6): 801–18. Regulation 24 (1): 16–21. Tol, R. S. J. 1998. “Climate Change and Insur- Sobrevila, C. 2008. The Role of Indigenous People ance: A Critical Appraisal.” Energy Policy 26 in Biodiversity Conservation: The Natural but (3): 257–62. Often Forgotten Partners. Washington, DC: Tompkins, E. L., vaø W. N. Adger. 2004. “Does World Bank. Adaptive Management of Natural Resources Solomon, S ., D. Qin, M. Manning, R. B. Alley, T. Enhance Resilience to Climate Change?” Berntsen, N. L. Bindoff, Z . Chen, A. Chidthai- Ecology and Society 9 (2): 10. song, J. M. Gregory, G. C. hegerl, M. hei-mann, Tuñoùn, M. 2006. Internal Labour Migration in B. hewitson, B. J. hoskins, F. Joos, J. Jouzel, V. China. Beijing: International Labour Organisa- Kattsov, U. Lohmann, T. Matsuno, M. Molina, N. tion. Nicholls, J. Overpeck, G. Raga, V. Ramaswamy, Twomlow, S ., F. T. Mugabe, M. Mwale, R. Delve, D. J. Ren, M. Rusticucci, R. Somerville, T. F. Nanja, p. Carberry, vaø M. howden. 2008. “Build- Stocker, p. Whetton, R. A. Wood, vaø D. Wratt. ing Adaptive Capacity to Cope with Increasing 2007. “Technical Summary.” In Climate Vulnerability Due to Climatic Change in Africa: Change 2007: The Physical Science Basis. Con- A New Approach.” Physics and Chemistry of the tribution of Working Group I to the Fourth As- Earth 33 (8–13): 780–87. sessment Report of the Intergovernmental UNICEF (United Nations Children’s Fund). 2008. Panel on Climate Change, ed. S . Solomon, D. Climate Change and Children: A Human Secu- Qin, M. Manning, Z . Chen, M. Marquis, K. B. Av- rity Challenge. Florence: UNICEF. eryt, M. Tignor, vaø H. L. Miller. Cambridge, UK: United Nations. 2005. Trends in Total Migrant Cambridge University press. Stock: The 2005 Revision. New York: United Na- Sorensen, N., N. van hear, and p. Engbergpedersen. tions population Division, Department of Eco- 2003. “Migration, Development and Confict: nomic and Social Affairs. State-of-the-Art Overview.” In The Migration- ———. 2006. The State of the World’s Refugees: Development Nexus, ed. N. van hear vaø N. Human Displacement in the New Millennium. Sorensen. New York and Geneva: United Oxford, UK: United Nations high Commissioner Nations and International Organization for for Refugees. Migration. ———. 2007. Drought Risk Reduction Framework Srinivasan, A. 2004. “Local Knowledge for Facilitat- and Practices: Contribution to the Implemen- ing Adaptation to Climate Change in Asia and tation of the Hyogo Framework for Action. the pacifc: policy Implications.” Working paper Geneva: United Nations International Strategy 2004-002, Institute for Global Environmental for Disaster Reduction. Strategies, Kanagawa, Japan. ———. 2008a. State of the World’s Cities 2008/9. Stringer, L. C., J. C. Dyer, M. S. Reed, A. J. Dougill, C. Harmonious Cities. London: Earthscan. Twyman, vaø D. Mkwambisi. Forthcoming. ———. 2008b. World Urbanization Prospects: The “Adaptations to Climate Change, Drought and 2007 Revision. New York: United Nations pop- Desertifcation: Local Insights to Enhance policy ulation Division, Department of Economic and in Southern Africa.” Environmental Science Social Affairs. and Policy. ———. 2009. 2009 Global Assessment Report on Swiss Re. 2007. “World Insurance in 2006: pre- Disaster Risk Reduction: Risk and Poverty in a Giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi: Giuùp moïi ngöôøi töï giuùp chính mình 145 Changing Climate. Geneva: United Nations agement in East Asian Cities. Washington, DC: International Strategy for Disaster Reduction. World Bank. Vakis, R. 2006. “Complementing Natural Disasters ———. 2008b. Environmental Health and Child Management: The Role of Social protection.” So- Survival: Epidemiology, Economics, Experi- cial protection Discussion paper 0543, World ences. Washington, DC: World Bank. Bank, Washington, DC. ———. 2008c. Project Appraisal Document: Re- Walker, B., L. h. Gunderson, A. Kinzig, C. Folke, S . gional Adaptation to the Impact of Rapid Gla- Carpenter, vaø L. Schultz. 2006. “A handful of cier Retreat in the Tropical Andes. Wash-ington, heuristics and Some propositions for Under- DC: World Bank. standing Resilience in Social-Ecological ———. 2008d. Reforming Energy Price Subsidies Systems.” Ecology and Society 11 (1):13. and Reinforcing Social Protection: Some De- Wang, R., and Y . E. Yaping. 2004. “Eco-city Develop- sign Issues. Washington, DC: World Bank. ment in China.” Ambio: A Journal of the ———. 2008e. The Caribbean Catastrophe Risk Human Environment 33 (6): 341–42. Insurance Facility: Providing Immediate Ward, R. E. T, C. herweijer, N. patmore, vaø R. Muir- Fund-ing after Natural Disasters. Washington, Wood. 2008. “The Role of Insurers in promoting DC: World Bank. Adaptation to the Impacts of Climate Change.” ———. 2008f. World Development Indicators Geneva Papers on Risk and Insurance Issues 2008. Washington, DC: World Bank. and Practice 33 (1): 133–39. ———. 2008g. World Development Report 2009. WBGU (German Advisory Council on Global Reshaping Economic Geography. Washington, Change). 2008. Climate Change as a Security DC: World Bank. Risk. London: Earthscan. ———. 2009. Development and Climate Change: A Welsh Assembly Government. 2008. Heatwave Strategic Framework for the World Bank Group: Plan for Wales: A Framework for Preparedness Technical Report. Washington, DC: World Bank. and Response. Cardiff, UK: Welsh Assembly World Climate programme. 2007. Climate Services Government Department for public health and Crucial for Early Warning of Malaria Epi- health professions. demics. Geneva: World Climate programme. White, A., vaø A. Martin. 2002. Who Owns the World’s World Economic Forum. 2008. Building Resilience Forests? Forest Tenure and Public Forests in to Natural Disasters: A Framework for Private Transition. Washington, DC: Forest Trends and Sector Engagement. Geneva: World Economic Center for International Environmental Law. Forum, World Bank, and United Nations Inter- WhO (World health Organization). 2005. Health national Strategy for Disaster Reduction. and Climate Change: The Now and How. A Pol- WRI (World Resources Institute), United Nations icy Action Guide. Geneva: WhO. Development programme, United Nations Envi- ———. 2008. Protecting Health from Climate ronment programme, and World Bank. 2008. Change: World Health Day 2008. Geneva: World Resources 2008: Roots of Resilience: WhO. Growing the Wealth of the Poor. Washington, Wilbanks, T. J., vaø R. W. Kates. 1999. “Global Change DC: WRI. in Local places: how Scale Matters.” Climatic Yip, S. C. T. 2008. “planning for Eco-Cities in China: Change 43 (3): 601–28. Visions, Approaches and Challenges.” paper World Bank. 2005. Managing Agricultural Produc- presented at the 44th ISOCARp Congress. The tion Risk: Innovations in Developing Countries. Netherlands. Washington, DC: World Bank. ———. 2006. Making the New Indonesia Work for the Poor. Washington, DC: World Bank. ———. 2008a. Climate Resilient Cities: A Primer on Reducing Vulnerabilities to Climate Chnage Impacts and Strengthening Disaster Risk Man- Tieâu ñieåm B Ña daïng sinh hoïc vaø caùc dòch vuï heä sinh thaùi trong ñieàu kieän khí haäu ñang bieán ñoåi Traùi ñaát ñôõ treân mình moät maïng löôùi phöùc taïp goàm töø 3 ñeán 10 trieäu loaøi ñoäng thöïc vaät1 vaø moät soá löôïng coøn lôùn hôn nöõa caùc loaøi vi sinh vaät. Laàn ñaàu tieân trong lòch söû traùi ñaát, moät loaøi sinh vaät duy nhaát, con ngöôøi, ñaõ naém ñöôïc vò theá ñeå coù theå baûo toàn hoaëc huûy hoaïi söï hoaït ñoäng cuûa maïng löôùi ñoù.2 Trong cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa con ngöôøi, chæ moät soá loaøi döôøng nhö coù yù nghóa quan troïng. Moät vaøi chuïc loaøi cung caáp dinh döôõng cô baûn nhaát—20% löôïng ca-lo maø con ngöôøi tieáp nhaän coù nguoàn goác töø gaïo,3 20% töø luùa mì;4 moät soá loaøi goàm traâu boø, gia caàm vaø lôïn cung caáp 70% löôïng ñaïm ñoäng vaät. Chæ rieâng 20% löôïng ñaïm ñoäng vaät töø caù vaø toâm cua soø heán ñaõ bao goàm raát nhieàu caùc loaøi coù theå aên ñöôïc.5 Con ngöôøi ñöôïc cho laø chieám duïng moät phaàn ba naêng löôïng cuûa maët trôøi chuyeån hoùa thaønh vaät chaát thöïc vaät.6 Nhöng con ngöôøi coù soáng toát ñöôïc hay vuï hieän ñang xuoáng caáp hoaëc bò söû Caùc nguy cô ñe doïa ña daïng khoâng coøn phuï thuoäc vaøo raát nhieàu loaøi duïng moät caùch thieáu beàn vöõng (xem sinh hoïc vaø heä sinh thaùi maø söï töông taùc phöùc taïp cuûa chuùng baûng FB.1). Caùc nguyeân nhaân chính Trong hai theá kyû vöøa qua hoaëc gaàn nhö trong caùc heä sinh thaùi hoaït ñoäng toát seõ daãn ñeán söï xuoáng caáp bao goàm chuyeån vaäy, con ngöôøi ñaõ trôû thaønh moät trong laøm cho nöôùc trôû neân tinh khieát, hoa ñoåi söû duïng ñaát, haàu heát laø do noâng nhöõng nguyeân nhaân chính daãn ñeán caùc ñöôïc thuï phaán, chaát thaûi ñöôïc phaân nghieäp hoaëc nuoâi troàng thuûy saûn; quaù söï kieän tuyeät chuûng lôùn treân Traùi ñaát. huûy, ñaát ñai duy trì ñöôïc söï maøu môõ, thöøa dinh döôõng, vaø bieán ñoåi khí haäu. Do chieám duïng phaàn lôùn doøng naêng caùc doøng chaûy vaø söï kieän thôøi tieát cöïc Nhieàu haäu quaû töø söï xuoáng caáp chuû yeáu löôïng thoâng qua maïng löôùi thöùc aên vaø ñoan ñöôïc giaûm thieåu, vaø caùc nhu caàu taäp trung ôû moät soá khu vöïc cuï theå, taïi laøm thay ñoåi cô caáu thaûm phuû ñoäng vaên hoùa, xaõ hoäi ñöôïc ñaùp öùng, v.v. (xem ñoù ngöôøi ngheøo bò aûnh höôûng nhieàu thöïc vaät maët ñaát ñeå phaùt trieån caùc loaøi hoäp FB.1). Ñaùnh giaù Heä sinh thaùi Thieân hôn, do hoï leä thuoäc tröïc tieáp vaøo caùc coù giaù trò cao nhaát, con ngöôøi ñaõ laøm nieân kyû ñaõ keát luaän raèng, trong 24 dòch dòch vuï heä sinh thaùi.7 taêng toác ñoä tuyeät chuûng cuûa caùc loaøi töø vuï heä sinh thaùi ñaõ nghieân cöùu, 15 dòch 100 ñeán 1000 laàn so vôùi tröôùc khi Traùi ñaát bò con ngöôøi thoáng trò.8 Trong moät vaøi thaäp kyû qua, con ngöôøi ñaõ nhaän Hoäp FB.1 Ña daïng sinh hoïc laø gì? Caùc dòch vuï heä sinh thaùi thöùc ñöôïc nhöõng taùc ñoäng cuûa mình laø gì? ñoái vôùi ña daïng sinh hoïc vaø nguy cô ñe Ña daïng sinh hoïc laø söï ña daïng cuûa taát Hoa Kyø vaø Ca-na-ña coäng laïi, cuøng vôùi doïa töø caùc taùc ñoäng naøy. Haàu heát caùc caû caùc hình thaùi söï soáng, bao goàm gien, hôn moät nöûa caùc loaøi chim vaø ñoäng vaät nöôùc ñaõ coù nhöõng chöông trình baûo veä caùc quaàn theå daân cö, caùc loaøi vaø caùc heä coù vuù ôû hai nöôùc naøy. ña daïng sinh hoïc vôùi nhieàu möùc ñoä sinh thaùi. Ña daïng sinh hoïc laø cô sôû cho Caùc dòch vuï heä sinh thaùi laø nhöõng caùc dòch vuï maø caùc heä sinh thaùi cung quaù trình hoaëc chöùc naêng cuûa heä sinh hieäu quaû khaùc nhau, vaø moät soá hieäp öôùc caáp vaø coù giaù trò söû duïng trong hieän taïi, thaùi, coù giaù trò vôùi caùc caù nhaân hoaëc xaõ cuõng nhö thoûa thuaän quoác teá ñaõ ñieàu trong töông lai (caùc giaù trò löïa choïn) vaø hoäi. Ñaùnh giaù Heä sinh thaùi Thieân nieân kyû phoái caùc bieän phaùp ñeå laøm chaäm hoaëc giaù trò thöïc chaát. ñaõ moâ taû naêm nhoùm chính cuûa dòch vuï Soá löôïng caùc loaøi thöôøng ñöôïc söû heä sinh thaùi: cung öùng, ví duï nhö saûn chaám döùt toån thaát ña daïng sinh hoïc. duïng laøm chæ soá ño söï ña daïng cuûa moät xuaát ra thöùc aên vaø nöôùc; ñieàu tieát, ví duï Bieán ñoåi khí haäu ñaët ra moät nguy cô khu vöïc, maëc duø con soá naøy chæ naém baét nhö kieåm soaùt khí haäu vaø beänh taät; hoã nöõa. Ña daïng sinh hoïc cuûa Traùi ñaát ñaõ moät caùch sô saøi söï ña daïng gien vaø tính trôï, ví duï nhö caùc chu kyø dinh döôõng vaø phöùc taïp cuûa caùc töông taùc trong heä sinh thuï phaán caây troàng; vaên hoùa, ví duï nhö ñieàu chænh theo caùc thay ñoåi gaàn ñaây thaùi. Coù 5 trieäu ñeán 30 trieäu loaøi ñang toàn caùc lôïi ích veà tinh thaàn vaø giaûi trí; vaø baûo trong khí haäu—thaäm chí laø vôùi nhöõng taïi treân Traùi ñaát; phaàn lôùn laø caùc vi sinh toàn, ví duï nhö duy trì ña daïng sinh hoïc. thay ñoåi raát nhanh—thoâng qua söï keát vaät vaø chæ coù khoaûng 1,75 trieäu loaøi ñaõ ñöôïc moâ taû chính thöùc. Hai phaàn ba söï hôïp giöõa söï di cö cuûa caùc loaøi, söï tuyeät ña daïng toàn taïi ôû caùc vuøng nhieät ñôùi; chuûng, vaø cô hoäi daønh cho caùc loaøi môùi. ngöôøi ta ñaõ tìm thaáy moät maûnh ñaát roäng Nguoàn: Ñaùnh giaù heä sinh thaùi thieân nieân kyû Nhöng toác ñoä thay ñoåi naøy vöôït xa toác 25 ha ôû EÂ-cua-ño coù soá loaøi thöïc vaät 2005; Kraft, Valencia, vaø Ackerly 2008; nhieàu hôn toång soá loaøi thöïc vaät toàn taïi ôû Gitay vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2002. ñoä tröôùc ñaây, ngoaïi tröø nhöõng tröôøng hôïp tuyeät chuûng xaûy ra sau caùc thaûm Ña daïng sinh hoïc vaø caùc dòch vuï heä sinh thaùi trong ñieàu kieän khí haäu ñang bieán ñoåi 147 hoïa nhö thieân thaïch, vaø noù seõ coøn tieáp trong theá kyû tôùi.9 Moät soá loaøi seõ di cö ñuû loaøi cho thaáy raèng, nhieät ñoä cöù taêng 1°C tuïc trong moät theá kyû tôùi hoaëc gaàn nhö nhanh ñeå “ñònh cö” taïi moät ñòa ñieåm thì 10% caùc loaøi seõ bò tuyeät chuûng,10 vaø vaäy, baát keå caùc noã löïc giaûm thieåu cuûa môùi, nhöng nhieàu loaøi seõ khoâng theo thaäm chí coøn nhieàu hôn theá.11 chuùng ta. Ví duï nhö, toác ñoä di cö cuûa kòp, nhaát laø ôû nhöõng khu vöïc caûnh Caùc noã löïc ñeå giaûm thieåu bieán ñoåi khí caùc loaøi thöïc vaät trong thôøi kyø thònh suy quan manh muùn nhö hieän nay, vaø haäu thoâng qua caùc hoaït ñoäng döïa vaøo ñaát cuûa thôøi ñaïi baêng haø gaàn ñaây nhaát, nhieàu loaøi khaùc nöõa seõ khoâng theå soáng ñai coù theå hoã trôï duy trì ña daïng sinh hoïc khoaûng 10.000 naêm tröôùc, ñöôïc öôùc soùt vôùi nhöõng dao ñoäng thöôøng xuyeân vaø caùc dòch vuï heä sinh thaùi, hoaëc traùi laïi, tính vaøo khoaûng 0,3–0,5 ki-loâ-meùt moãi trong thaønh phaàn heä khí haäu ñi keøm vôùi taïo theâm moái nguy cô ñe doïa cho chuùng. naêm. Toác ñoä naøy chæ baèng moät phaàn bieán ñoåi khí haäu (Baûn ñoà FB.1). Nhöõng Caùc kho caùc-bon trong ñaát vaø treân maët möôøi toác ñoä thay ñoåi taïi caùc ñôùi khí haäu öôùc tính toát nhaát veà söï toån thaát cuûa caùc ñaát coù theå taêng nhôø taùi troàng röøng, taùi taïo 148 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ûn ñoà FB.1 Maëc duø nhieàu thay ñoåi döï kieán cu Ba û caùc khu vöïc phöông baéc vaø sa maïc voán khoâng pha ûa heä sinh thaùi dieãn ra ô ûi laø caùc ñieåm noùng ña daïng sinh hoïc, nhöng vaãn coøn nhieàu vuøng bò truøng laëp vaø caàn quan taâm Nguoàn: Nhoùm Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi, döïa theo Myers vaø nhöõng ngöôøi khaùc (2000) vaø Fischlin vaø nhöõng ngöôøi khaùc (2007). Chuù thích: Ba ûo toàn Quoác teá, vaø ûn ñoà naøy chæ ra söï truøng laëp giöõa caùc ñieåm noùng ña daïng sinh hoïc—caùc khu vöïc coù söï taäp trung ngoaïi leä caùc loaøi ñaëc höõu ñang bò maát moâi tröôøng soáng (toå chöùc Ba ûa UÛy ban Lieân chính phu Myers vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2000)—vôùi caùc thay ñoåi döï kieán trong caùc heä sinh thaùi maët ñaát vaøo naêm 2100 so vôùi naêm 2000, theo tuyeân boá cu û veà Bieán ñoåi khí haäu trong baùo ûa Fischlin vaø nhöõng ngöôøi khaùc (2007), hình 4.3 (a), trang 238. Nhöõng thay ñoåi naøy coù theå chæ ñöôïc coi nhö daáu hieäu cu caùo cu ûy ra trong heä sinh thaùi, nhö taêng ûa moät loaït caùc thay ñoåi khaùc coù theå xa ûm dieän tích che phu hoaëc gia û, caây buïi vaø caây goã, tha û röøng. ñoàng co û tha ûm phu ûo moäc vaø taêng dieän tích sa maïc. thaûm thöïc vaät, vaø caùc taäp quaùn noâng nöôùc tröïc tieáp vaø taïo ra nhöõng thay ñoåi maïnh hôn ngaøy nay vôùi caùc loaøi vaø caùc nghieäp nhö giaûm caøy böøa vaø laøm ñaát. lôùn trong caùc doøng chaûy ôû haï du soâng vaø quaù trình cuûa heä sinh thaùi. Trong moïi Nhöõng hoaït ñoäng naøy coù theå taïo ra caùc heä sinh thaùi phuï thuoäc. tröôøng hôïp, caùc giaù trò ña daïng sinh hoïc nhöõng caûnh quan ña daïng vaø phöùc taïp caàn ñöôïc xem xeùt moät caùch tích cöïc— coù lôïi cho ña daïng sinh hoïc. Nhöng neáu Coù theå laøm ñöôïc gì? trong boái caûnh bieán ñoåi khí haäu vaø caïnh laäp keá hoaïch khoâng toát cho caùc hoaït Caàn thay ñoåi caùc öu tieân vaø quaûn lyù tích tranh söû duïng ñaát hoaëc bieån. ñoäng giaûm thieåu, ví duï nhö phaù röøng cöïc vaø thích öùng ñeå duy trì ña daïng Ñeå laøm vieäc naøy, caàn coù moät quaù hoaëc caùc khu ñaát troàng caây laáy goã ñeå saûn sinh hoïc trong ñieàu kieän khí haäu ñang trình lieân tuïc ñeå döï baùo caùc heä sinh thaùi xuaát nhieân lieäu sinh hoïc, thì caùc bieän bieán ñoåi. Taïi moät soá nôi, quaûn lyù tích seõ phaûn öùng ra sao vôùi söï bieán ñoåi khí phaùp ñoù coù theå seû phaûn taùc duïng vôùi caû cöïc seõ coù hình thöùc tieáp tuïc taêng cöôøng haäu, ñoàng thôøi vaãn töông taùc vôùi caùc yeáu hai muïc ñích. Caùc ñaäp lôùn coù theå ñem baûo veä ña daïng sinh hoïc khoûi söï can toá boå sung moâi tröôøng khaùc. Moät soá loaøi laïi nhieàu lôïi ích, nhö cung caáp nöôùc töôùi thieäp cuûa con ngöôøi, trong khi ôû nhöõng seõ cheát, nhöõng loaøi khaùc vaãn toàn taïi, vaø vaø saûn xuaát naêng löôïng, nhöng cuõng coù nôi khaùc, ñoù coù theå laø hình thöùc baûo toàn moät soá seõ di cö, taïo ra nhöõng keát hôïp theå ñe doïa ña daïng sinh hoïc do tích ñeå bao goàm caùc can thieäp thöïc haønh loaøi môùi. Khaû naêng döï baùo nhöõng thay Ña daïng sinh hoïc vaø caùc dòch vuï heä sinh thaùi trong ñieàu kieän khí haäu ñang bieán ñoåi 149 ñoåi naøy seõ luoân luoân thieáu hoaøn chænh söùc eùp nhaân khaåu vaø söï caïnh tranh haäu bieán ñoåi. Caùc thaønh toá caàn thieát vaø coøn xa môùi ñeán ñöôïc möùc ñoä hoaøn trong caùc muïc ñích söû duïng ñaát, caùc bao goàm: thieän, do ñoù baát kyø haønh ñoäng quaûn lyù vuøng baûo toàn khoù coù khaû naêng phaùt Caùc keá hoaïch quaûn lyù thoâng minh veà naøo cuõng phaûi naèm trong khuoân khoå trieån maïnh. Ñieàu naøy coù nghóa laø, ñaát khí haäu ñeå ñöông ñaàu vôùi nhöõng linh hoaït vaø thích öùng. ñai bao quanh vaø keát noái caùc vuøng ñaát söùc eùp chính, nhö chaùy röøng, saâu Vieäc maát moät soá loaøi laø ñieàu khoâng vôùi giaù trò vaø öu tieân baûo toàn (ma traän beänh vaø taûi troïng dinh döôõng. theå traùnh ñöôïc, vaø moät soá loaøi coù theå caàn moâi tröôøng) vaø con ngöôøi quaûn lyù hoaëc Thuû tuïc quyeát ñònh vaø caùc ñieåm nuùt ñöôïc baûo veä trong nhöõng vöôøn baùch thuù leä thuoäc vaøo vuøng ñaát ñoù seõ ngaøy caøng ñeå thay ñoåi caùc öu tieân quaûn lyù khi hoaëc baùch thaûo hoaëc ngaân haøng gioáng. coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi soá phaän ñoái maët vôùi bieán ñoåi khí haäu. Ví duï Ñieàu thieát yeáu laø caùc loaøi chuû choát trong cuûa caùc loaøi trong ñieàu kieän khí haäu nhö, neáu moät vuøng baûo toàn bò aûnh vieäc cung caáp caùc dòch vuï cuûa heä sinh bieán ñoåi. höôûng bôûi hai ñôït chaùy röøng trong thaùi ñöôïc xaùc ñònh vaø quaûn lyù tích cöïc, Vieäc ñöa ra caùc chieán löôïc baûo toàn moät khoaûng thôøi gian ngaén, khieán neáu caàn. Quaûn lyù chuû ñoäng ñaát vaø bieån ña daïng sinh hoïc linh hoaït hôn seõ trôû cho vieäc taùi laäp moâi tröôøng soáng vaø trong ñieàu kieän khí haäu ñang bieán ñoåi laø thaønh nhu caàu lôùn hôn vaø seõ keát hôïp lôïi caùc giaù trò tröôùc kia laø ñieàu khoâng moät quy trình khaù môùi vaø chöa ñöôïc ích cuûa nhieàu nhoùm ngöôøi trong xaõ hoäi theå laøm ñöôïc, thì khi ñoù caàn thöïc thi ñònh nghóa roõ raøng. Cho tôùi nay, coù khaù vaøo caùc chieán löôïc quaûn lyù ña daïng sinh moät chöông trình ñeå quaûn lyù tích ít kieán thöùc ñeå xaùc ñònh caùc öùng phoù hoïc. Cho ñeán nay caùc beân hoaït ñoäng cöïc söï chuyeån ñoåi sang moät cô caáu quaûn lyù thöïc tieãn, do ñoù vieäc chia seû hoïc chính trong vieäc taïo ra caùc khu baûo toàn heä sinh thaùi thay theá. hoûi, caùc thoâng leä toát nhaát vaø xaây döïng môùi chæ laø caùc toå chöùc phi chính phuû vaø Vieäc keát hôïp caùc quyeàn, lôïi ích vaø naêng löïc seõ raát caàn thieát. caùc chính phuû trung öông. Ñeå ñaûm baûo ñoùng goùp cuûa ngöôøi baûn ñòa vaø tính linh hoaït caàn thieát ñeå duy trì ña nhöõng nhoùm ngöôøi khaùc vaøo nhöõng Caùc khu baûo toàn daïng sinh hoïc, caàn coù söï tham gia cuûa keá hoaïch noùi treân seõ tuøy thuoäc tröïc Baát kyø söï môû roäng hay boå sung naøo vaøo haøng loaït nhaø quaûn lyù, chuû sôû höõu ñaát, tieáp vaøo caùc vuøng ñaát hoaëc nöôùc ñoù. caùc vuøng öu tieân baûo toàn (khu baûo toàn) vaø caùc beân coù lôïi ích lieân quan tôùi caùc ñeàu caàn naém ñöôïc caùc thoâng soá cao ñoä, khu ñaát vaø nöôùc ñoù trong nhöõng quan Caùch quy hoaïch chuû ñoäng nhö vaäy vó ñoä, ñoä aåm vaø grañien ñaát. Caùc ñeà xuaát heä hôïp taùc quaûn lyù. Coù theå caàn ñeán caùc vaãn coøn hieám hoi, keå caû ôû caùc nöôùc phaùt môû roäng hay boå sung khu baûo toàn coù saùng kieán vaø ñeàn buø cho nhöõng beân trieån.15 Ca-na-ña coù moät caùch tieáp caän theå daãn ñeán söï maâu thuaãn giöõa caùc öu tham gia naøy ñeå duy trì moät ma traän quaûn lyù chuû ñoäng ñoái vôùi bieán ñoåi khí tieân veà phaân boå ñaát vaø caùc nguoàn löïc cung caáp nôi truù aån vaø haønh lang di haäu khi hoï phaûi ñöông ñaàu vôùi tình trong quaûn lyù ña daïng sinh hoïc (ví duï chuyeån cho caùc loaøi. Moät soá giaûi phaùp traïng aám leân nhanh choùng ôû caùc vuøng nhö tieàn ñeàn buø giaûi phoùng maët baèng bao goàm taêng cöôøng chi traû cho caùc phía baéc.16 Caùc nöôùc khaùc ñang vaïch ra so vôùi vaän ñoäng moâi tröôøng soáng tích dòch vuï heä sinh thaùi, “ngaân haøng moâi moät soá quy taéc coát loõi cho quaûn lyù chuû cöïc). Hieän ñaõ toàn taïi caùc coâng cuï coù taùc tröôøng soáng,”14 vaø tieáp tuïc khaùm phaù ñoäng: döï baùo nhöõng thay ñoåi; quaûn lyù ñoäng maïnh ñeå löïa choïn caùch phaân boå caùc “caùch tieáp caän ñuùng ñeå tieáp caän ña daïng sinh hoïc khu vöïc, bao goàm caùc ñaát toái öu nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu nguoàn löïc”, nhö ñaõ söû duïng cho moät soá khu baûo toàn vaø vuøng ñaát xung quanh chuyeån ñoåi cuï theå ñeå caân baèng caùc nhu dòch vuï ngö nghieäp. ñoù; vaø xaùc ñònh caùc öu tieân nhaèm hoã trôï caàu caïnh tranh trong söû duïng ñaát.12 ra quyeát ñònh khi ñoái maët vôùi söï thay Nhöng chæ rieâng caùc vuøng baûo toàn Quy hoaïch vaø quaûn lyù ña daïng ñoåi khoâng theå traùnh khoûi.17 Nhöng ôû thì chöa ñuû ñeå giaûi quyeát vaán ñeà bieán sinh hoïc nhieàu nôi treân theá giôùi, quaûn lyù ña daïng ñoåi khí haäu. Maïng löôùi baûo toàn hieän nay Vôùi taát caû caùc vuøng ñaát vaø nöôùc baûo toàn sinh hoïc cô baûn vaãn chöa ñöôïc thöïc ñaõ taêng nhanh choùng trong moät thaäp kyû vaø nhöõng vuøng moâi tröôøng soáng quan hieän ñaày ñuû. Naêm 1999, Toå chöùc Baûo qua vaø chieám tôùi 12% dieän tích ñaát treân troïng, caàn xaây döïng moät keá hoaïch toàn Thieân nhieân Quoác teá (IUCN) ñaõ xaùc Traùi ñaát,13 nhöng nhö vaäy vaãn chöa ñuû nhaèm quaûn lyù tích cöïc khaû naêng toàn ñònh raèng chöa ñeán ¼ caùc khu baûo toàn ñeå baûo toàn ña daïng sinh hoïc. Xeùt ñeán taïi laâu beàn cuûa caùc heä sinh thaùi khi khí taïi 10 nöôùc ñang phaùt trieån ñöôïc quaûn 150 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 lyù ñaày duû vaø ñaõ coù hôn 10% caùc khu baûo Quaûn lyù caùc heä sinh thaùi bieån caáp caùc dòch vuï heä sinh thaùi. Caùc ví duï toàn bò xuoáng caáp hoaøn toaøn.18 Quaûn lyù ñaát hieäu quaû cuõng coù ích ñoái bao goàm chi traû cho nhöõng ngöôøi quaûn vôùi caùc heä sinh thaùi bieån. Boài laéng vaø lyù ñaát ôû vuøng thöôïng löu ñeå quaûn lyù Baûo toàn döïa vaøo coäng ñoàng phuø döôõng do doøng chaûy maët töø ñaát röøng ñaàu nguoàn moät caùch phuø hôïp Caùc chöông trình baûo toàn döïa vaøo coäng lieàn laøm giaûm khaû naêng phuïc hoài cuûa nhaèm baûo veä caùc dòch vuï heä sinh thaùi ñoàng coù theå ñöôïc aùp duïng ôû moät quy caùc heä sinh thaùi bieån, ví duï nhö caùc raïn nhö cung caáp doøng chaûy saïch, chia seû moâ lôùn hôn. Caùc chöông trình naøy coá san hoâ.21 Giaù trò kinh teá cuûa caùc raïn san caùc lôïi nhuaän töø caùc khu vöïc caám saên gaéng naâng cao quyeàn vai troø quaûn lyù hoâ thöôøng lôùn hôn giaù trò saûn xuaát noâng baén vôùi caùc chuû ñaát xung quanh coù taøi cuûa ngöôøi söû duïng ñòa phöông ñoái vôùi nghieäp treân vuøng ñaát coù aûnh höôûng ñeán saûn bò aûnh höôûng bôûi khu vöïc ñoù, vaø caùc taøi nguyeân thieân nhieân, vaø cho san hoâ.22 gaàn ñaây nhaát laø chi traû cho caùc chuû ñaát pheùp nhöõng ai ôû gaàn nguoàn taøi nguyeân Vôùi ngö nghieäp, caùc coâng cuï chính ñeå taêng hoaëc duy trì kho tröõ caùc-bon nhaát, nhöõng ngöôøi ñaõ chia seû chi phí ñeå quaûn lyù ña daïng sinh hoïc laø quaûn lyù trong ñaát ñai cuûa hoï. Hoäp FB.2 moâ taû baûo toàn (ví duï nhö caùc loaøi thuù hoang keát hôïp ngö nghieäp-heä sinh thaùi,23 caùc ví duï veà cung caáp nhieàu dòch vuï baûo phaù hoaïi caây troàng), cuõng ñöôïc chia seû quaûn lyù ñôùi bôø toång hôïp bao goàm caû caùc toàn vaø coâ laäp caùc-bon. lôïi ích töø ñoù. Nhöng caùc chöông trình khu baûo toàn bieån,24 vaø xaây döïng hôïp taùc Kinh nghieäm cho thaáy raèng, do vieäc naøy khoâng phaûi laø lieàu thuoác chöõa baùch quoác teá trong khuoân khoå Coâng öôùc chi traû chæ ñöôïc thöïc hieän neáu dòch vuï beänh, vaø caàn coù nhieàu noã löïc hôn nöõa LHQ veà Luaät Bieån.25 Ngaønh ngö nghieäp ñöôïc cung caáp, neân caùc heä thoáng taøi ñeå thieát keá ñöôïc caùc chöông trình coù hieän ñang ñöôïc cho laø rôi vaøo khuûng chính cuûa ngöôøi söû duïng thöôøng coù xu hieäu quaû. hoaûng, vaø quaûn lyù ngö nghieäp bò ñoå loãi höôùng ñöôïc ñieàu chænh toát hôn vôùi nhu Söï tham gia cuûa coäng ñoàng laø ñieàu laø nguyeân nhaân gaây ra tình traïng naøy. caàu ñòa phöông, ñöôïc giaùm saùt toát hôn kieän thieát yeáu ñeå baûo toàn ña daïng sinh Nhöng caùc yeâu caàu caên baûn ñeå quaûn lyù vaø thöïc thi toát hôn so vôùi caùc chöông hoïc thaønh coâng taïi caùc nöôùc ñang phaùt ngö nghieäp ñaõ ñöôïc bieát ñeán töø laâu.26 trình töông töï duøng nguoàn taøi chính trieån, nhöng caùc caâu chuyeän thaønh Bieán ñoåi khí haäu coù theå taïo ra theâm moät cuûa chính phuû.30 coâng laâu daøi (ví duï nhö thu hoaïch trôû ngaïi ñoái vôùi vieäc caûi caùch, maø tröôùc Moät cô hoäi lôùn ñeå coù theâm caùc khoaûn tröùng ruøa bieån ôû Coâ-xta Ri-ca vaø Bra- heát laø thoâng qua vieäc giaûm bôùt söï quaù chi traû cho baûo toàn vaø caûi tieán quaûn lyù xin) raát hieám hoi.19 Moät soá thaønh toá taûi veà naêng löïc cuûa caùc ñoäi taøu ñaùnh caù ñaát ñai coù theå laø heä thoáng Giaûm Phaùt nhaát ñònh coù söï ñoùng goùp roõ raøng vaøo vaø giaûm bôùt hoaït ñoäng ñaùnh baét xuoáng thaûi töø Chaët phaù röøng vaø Suy thoaùi röøng thaønh coâng cuûa moät soá chöông trình ôû möùc khai thaùc beàn vöõng.27 Caàn thöïc (REDD) thuoäc Coâng öôùc khung cuûa caáp khu vöïc, ví duï nhö caùc chöông hieän moät chieán löôïc khai thaùc beàn vöõng LHQ veà Bieán ñoåi khí haäu. REDD höôùng trình taäp trung vaøo ñoäng vaät hoang daõ ôû vaø daøi haïn—moät chieán löôïc ñeå ñaùnh giaù tôùi muïc tieâu giaûm phaùt thaûi baèng caùch mieàn nam chaâu Phi. Nhöõng thaønh toá khai thaùc nguoàn caù so vôùi caùc ñieåm chi traû cho caùc nöôùc nhaèm giaûm bôùt naøy bao goàm chính phuû oån ñònh, giaù trò tham chieáu coù tính toaùn ñeán caùc yeáu toá tình traïng chaët phaù vaø suy thoaùi röøng. nguoàn löïc cao (ñoäng vaät hoang daõ chöa chaéc chaén vaø söï bieán ñoåi khí Nhöõng khoaûn chi traû naøy coù theå laø moät thuoäc quy öôùc), caùc neàn kinh teá maïnh haäu.28 Thaùch thöùc chuû yeáu ôû ñaây laø phaàn trong cô cheá döïa vaøo thò tröôøng hoã trôï söû duïng nguoàn löïc theo ñònh chuyeån ñoåi caùc muïc tieâu chính saùch caáp trong khuoân khoå cuûa quy trình caûi tieán höôùng xuaát khaåu (bao goàm du lòch vaø cao thaønh caùc hoaït ñoäng ôû caáp vaän haønh cho Cô cheá Phaùt trieån saïch (CDM), hoaëc saên baén safari), maät ñoä daân cö thaáp, cho ngaønh ngö nghieäp beàn vöõng.29 cuõng coù theå laø caùc khoaûn chi traû phi thò quaûn trò ñòa phöông toát, vaø caùc chính tröôøng töø moät cô cheá taøi chính môùi saùch cuûa chính phuû ñem laïi moät maïng Chi traû cho caù c dòch vuï heä khoâng aûnh höôûng ñeán caùc cô cheá tuaân löôùi an sinh xaõ hoäi ñeå choáng ñôõ nhöõng sinh thaù i thuû phaùt thaûi. Khoù khaên cuûa REDD naèm naêm ñoùi keùm. Thaäm chí caû khi nhöõng Coù luùc, vieäc chi traû cho caùc dòch vuï heä ôû trong vieäc thöïc thi, nhö seõ trình baøy ñieàu kieän treân ñaõ ñöôïc ñaùp öùng, thì ôû sinh thaùi ñöôïc coi laø moät caùch hieäu quaû cuï theå hôn trong Chöông 6. moät soá nöôùc, caùc lôïi ích cuõng thöôøng vaø coâng baèng ñeå ñaït ñöôïc nhieàu keát quaû REDD coù theå goùp phaàn lôùn cho vieäc khoâng ñöôïc tích luõy cho ngöôøi ngheøo.20 taùc ñoäng lieân quan ñeán baûo toàn vaø cung baûo toàn ña daïng sinh hoïc cuõng nhö Ña daïng sinh hoïc vaø caùc dòch vuï heä sinh thaùi trong ñieàu kieän khí haäu ñang bieán ñoåi 151 thoâng tin chính xaùc veà sinh khoái röøng Hoäp FB.2 Chi traû cho caùc dòch vuï giaûm thieåu vaø heä sinh thaùi vaø caùc xu höôùng taøi nguyeân thieân nhieân, vôùi hieäu quaû chi phí cao vaø coù söï Hai chöông trình chi traû thaønh coâng laø döï vaøo naêm 2017. Taïi Boâ-li-via, nhöõng noâng lieân heä chaët cheõ vôùi ñòa phöông. aùn Baûo toàn ñaát Moân-ñoâ-va vaø chöông daân quanh Coâng vieân Quoác gia Amboroù trình baûo veä röøng ñaàu nguoàn vaø baûo toàn ñöôïc traû tieàn ñeå baûo veä röøng ñaàu nguoàn chim ôû thung luõng Los Negros, Boâ-li-via, bao goàm moâi tröôøng soáng laø röøng raäm Thích öùng döïa vaøo heä sinh thaùi caû hai ñeàu ñöôïc taøi trôï bôûi Quyõ Caùc-bon ñang bò ñe doïa cho 11 loaøi chim di cö, Caùc bieän phaùp thích öùng “cöùng” nhö sinh hoïc cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Taïi ñieàu naøy ñem laïi lôïi ích cho ña daïng sinh xaây töôøng baûo veä bôø bieån, keø soâng, vaø Moân-ñoâ-va, 20.000 heùc-ta ñaát noâng hoïc taïi khu vöïc naøy cuõng nhö dòch vuï nghieäp cuûa caùc xaõ vaø nhaø nöôùc bò suy caáp nöôùc vaøo muøa khoâ. ñaäp ñeå kieåm soaùt doøng chaûy soâng ñeàu thoaùi vaø xoùi moøn ñöôïc taùi troàng röøng, ñem laïi nhöõng nguy cô cho ña daïng giaûm xoùi moøn vaø cung caáp caùc saûn vaät sinh hoïc.32 Caùc muïc tieâu thích öùng röøng cho caùc coäng ñoàng ñòa phöông. Döï aùn naøy döï kieán coâ laäp ñöôïc khoaûng 2,5 Nguoàn: Ban Taøi chính caùc-bon Ngaân haøng thöôøng chæ ñaït ñöôïc thoâng qua quaûn trieäu taán khí töông ñöông caùc-boâ-ních Theá giôùi lyù heä sinh thaùi toát hôn, thay vì caùc can thieäp vaät lyù vaø kyõ thuaät coâng trình; ví khoâng ñöôïc ñaûm baûo quyeàn lôïi veà ñaát duï nhö, caùc heä sinh thaùi bôø bieån coù theå giaûm thieåu bieán ñoåi khí haäu, neáu heä ñai, laõnh thoå vaø caùc nguoàn löïc (xem hieäu quaû hôn töôøng baûo veä bôø bieån vôùi thoáng naøy baûo veä caùc vuøng ña daïng Hoäp FB.3). Kinh nghieäm töø caùc saùng vai troø laø vuøng ñeäm chaén soùng coàn do sinh hoïc coù kho tröõ caùc-bon lôùn vaø coù kieán quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân baõo. Caùc giaûi phaùp khaùc bao goàm quaûn nguy cô suy thoaùi cao. Caùc kyõ thuaät ñeå döïa vaøo coäng ñoàng cho thaáy raèng, söï lyù löu vöïc vaø quaûn lyù ñoàng baèng luõ ñeå xaùc ñònh nhöõng vuøng nhö vaäy hieän ñaõ tham gia cuûa ngöôøi daân ñòa phöông, ñieàu chænh löu löôïng nöôùc haï du vaø coù vaø coù theå söû duïng ñeå höôùng daãn bao goàm nhöõng ngöôøi baûn ñòa, trong thieát laäp caùc heä sinh thaùi noâng nghieäp vieäc phaân boå caùc nguoàn löïc taøi chính vieäc giaùm saùt taøi nguyeân thieân nhieân coù deã phuïc hoài vôùi khí haäu vaø chính saùch (Baûn ñoà FB.2).31 söï tham gia, coù theå cung caáp nhöõng bieán ñaát khoâ caèn thaønh ñoàng coû chaên Ñeå xöû lyù hieäu quaû caùc vaán ñeà nhö thay ñoåi caùc taùc ñoäng vaø caïnh tranh trong söû duïng caùc heä sinh thaùi trong Hoäp FB.3 Trích daãn töø Tuyeân boá cuûa caùc Daân toäc Baûn ñòa ñieàu kieän bieán ñoåi khí haäu, caùc chính veà Bieán ñoåi khí haäu phuû seõ caàn phaûi ñöa ra caùc chính saùch vaø bieän phaùp maïnh meõ, thích hôïp vôùi “Taát caû caùc saùng kieán thuoäc heä thoáng khaån thieát ñeà nghò caùc cô quan lieân quan Giaûm Phaùt thaûi töø Chaët phaù röøng vaø Suy cuûa LHQ taïo ñieàu kieän vaø caáp voán cho ñòa phöông vaø caùc saùng kieán ñeå thay ñoåi thoaùi röøng (REDD) phaûi ñaûm baûo coâng söï tham gia, giaùo duïc vaø xaây döïng naêng nhöõng haønh vi ñaõ coù töø laâu, maø moät soá nhaän vaø thöïc thi caùc quyeàn cuûa caùc Daân löïc cho thanh nieân vaø phuï nöõ baûn ñòa ñeå trong ñoù ñaõ laø haønh vi baát hôïp phaùp. toäc Baûn ñòa, bao goàm quyeàn an toaøn ñaûm baûo söï tham gia cuûa hoï trong taát caû thueâ ñaát, coâng nhaän sôû höõu ñaát theo moïi quaù trình quoác teá cuõng nhö quoác gia Nhöõng haønh ñoäng naøy coù theå ñi ngöôïc truyeàn thoáng, theo muïc ñích söû duïng lieân quan ñeán bieán ñoåi khí haäu.” (Ñieàu 7) laïi moät soá yù thích cuûa coäng ñoàng, do ñoù truyeàn thoáng vaø caùc luaät leä theo phong “Chuùng toâi saün saøng chia seû vôùi loaøi caân baèng giöõa quy ñònh ñieàu tieát thích tuïc taäp quaùn, cuõng nhö caùc lôïi ích ña ngöôøi nhöõng Kieán thöùc Truyeàn thoáng daïng cuûa röøng ñoái vôùi khí haäu, caùc heä cuûa chuùng toâi, caùc ñoåi môùi saùng taïo vaø hôïp vaø caùc cô cheá öu ñaõi, khuyeán khích sinh thaùi vaø con ngöôøi, tröôùc khi tieán taäp quaùn cuûa chuùng toâi lieân quan tôùi bieán laø vieäc coù yù nghóa toái quan troïng. REDD haønh baát kyø haønh ñoäng naøo.” (Ñieàu 5) ñoåi khí haäu, vôùi ñieàu kieän caùc quyeàn caên coù theå ñem laïi lôïi ích cho caùc coäng ñoàng “Chuùng toâi keâu goïi ñaûm baûo nguoàn voán baûn cuûa chuùng toâi, vôùi tö caùch laø ngöôøi tröïc tieáp vaø phuø hôïp ôû caùc nöôùc phaùt canh gaùc baûo veä nhöõng kieán thöùc ñoù qua ñòa phöông vaø coäng ñoàng baûn ñòa sinh trieån vaø ñang phaùt trieån, vaø keâu goïi xaây nhieàu theá heä, seõ ñöôïc coâng nhaän vaø toân soáng trong röøng, nhöng caàn coù moät soá döïng moät quyõ ñeå hoã trôï caùc daân toäc baûn troïng ñaày ñuû. Chuùng toâi nhaéc laïi söï caáp ñieàu kieän ñeå thöïc hieän ñöôïc caùc lôïi ích ñòa tham gia ñaày ñuû vaø hieäu quaû vaøo taát baùch phaûi coù haønh ñoäng mang tính taäp caû caùc quaù trình khí haäu, bao goàm thích theå.” (ñoaïn keát). Tuyeân boá naøy ñöôïc ñöa ñoù. Ví duï nhö, nhöõng ngöôøi daân baûn öùng, giaûm thieåu, giaùm saùt, vaø chuyeån ra trong Hoäi nghò Thöôïng ñænh toaøn caàu ñòa khoâng theå nhaän ñöôïc lôïi ích töø giao caùc coâng ngheä thích hôïp, nhaèm cuûa caùc Daân toäc Baûn ñòa veà Bieán ñoåi khí REDD neáu hoï khoâng ñöôïc coâng nhaän muïc ñích thuùc ñaåy söï trao quyeàn, xaây haäu, toå chöùc taïi Anchorage ngaøy döïng naêng löïc vaø giaùo duïc. Chuùng toâi 24/4/2009. veà nhaân daïng vaø quyeàn lôïi, vaø neáu hoï 152 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ûn ñoà FB.2 Caùc vuøng khoâng ñöôïc ba Ba ûi laø caùc khu vöïc ñöôïc ûo veä coù nguy cô chaët phaù röøng cao vaø kho tröõ caùc-bon lôùn caàn pha nuoâi nhaèm hoã trôï phaùt trieån maïnh ûng lôïi ích töø cô cheá REDD. öu tieân ñeå höô chaên nuoâi. Thích öùng döïa vaøo heä sinh thaùi nhaèm muïc ñích taêng khaû naêng phuïc hoài vaø giaûm khaû naêng deã bò toån thöông cuûa con ngöôøi vôùi bieán ñoåi khí haäu thoâng qua baûo toàn, khoâi phuïc vaø quaûn lyù caùc heä sinh thaùi. Khi keát hôïp thaønh moät chieán löôïc thích öùng toång quaùt, noù coù theå ñem laïi söï ñoùng goùp hieäu quaû veà chi phí ñeå thích öùng vaø taïo ra caùc lôïi ích xaõ hoäi. Ngoaøi caùc lôïi ích tröïc tieáp cho thích öùng, caùc hoaït ñoäng thích öùng döïa vaøo heä sinh thaùi cuõng coù theå ñem laïi lôïi ích giaùn tieáp cho con ngöôøi, ña daïng sinh hoïc vaø giaûm thieåu. Ví duï nhö, vieäc khoâi phuïc caùc heä thoáng röøng ngaäp maën ñeå baûo veä bôø bieån khoûi soùng coàn do baõo ñoàng thôøi cuõng coù theå laøm taêng caùc cô hoäi ñaùnh baét caù vaø coâ laäp caùc-bon. Caùc giaûi phaùp thích öùng döïa vaøo heä sinh thaùi thöôøng deã tieáp caän hôn ñoái vôùi ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân, phuï nöõ vaø caùc nhoùm deã bò toån thöông khaùc, neáu so vôùi caùc giaûi phaùp döïa vaøo cô sôû haï taàng vaø kyõ thuaät coâng trình. Nhaát quaùn vôùi caùc caùch tieáp caän thích öùng döïa vaøo coäng ñoàng, thích öùng döïa vaøo heä sinh thaùi söû duïng moät caùch hieäu quaû kieán thöùc vaø caùc nhu caàu ñòa phöông. Thích öùng döïa vaøo heä sinh thaùi coù theå caàn ñaët öu tieân cho moät soá dòch vuï heä sinh thaùi hôn nhöõng dòch vuï khaùc. Ví duï nhö, ñeå söû duïng vuøng ñaát öôùt cho muïc ñích baûo veä bôø bieån, coù theå phaûi nhaán maïnh ñeán quaûn lyù vaø oån ñònh tích luõy boài laéng, nhö vaäy coù theå khoâng coù lôïi cho ñoäng vaät hoang daõ vaø dòch vuï giaûi Nguoàn: Brown vaø nhöõng ngöôøi khaùc 1993; Harris vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. trí. OÅn ñònh maùi doác baèng caùc ñaùm caây Chuù thích: Moät nghieân cöùu gaàn ñaây cho vuøng Ñoâng Kalimantan cu û duïng GEOMOD vaø cô sô ûa In-ñoâ-neâ-xia ñaõ sö û döõ lieäu veà caùc kho buïi daøy ñaëc laø moät bieän phaùp hieäu quaû û röøng nhieät ñôùi In-ñoâ-neâ-xia nhaèm xaùc ñònh nhöõng khu vöïc toát nhaát cho caùc hoaït ñoäng cu tröõ caùc-bon ô û laø ba ûa REDD. Keát qua ûn ñoà xaùc ñònh nhöõng vuøng coù nguy cô chaët phaù röøng cao cuõng coù tröõ löôïng caùc-bon cao. Söï truøng laëp vôùi caùc vuøng ñang ñöôïc ba ûo veä döïa vaøo heä sinh thaùi ñeå thích öùng vôùi hoaëc ñöôïc ñeà nghò ba ûo veä seõ giuùp quyeát ñònh xem neân phaân boå nguoàn taøi chính tröïc tieáp vaøo ñaâu vaø taäp trung caùc noã löïc ba ûo veä cöôøng ñoä möa gia taêng do bieán ñoåi khí û saãm—nguy cô cao/caùc-bon cao—khoâng ñöôïc vaøo ñaâu ñeå ñaït lôïi ích cao nhaát theo cô cheá REDD (cuï theå laø caùc vuøng toâ maøu ño haäu. Tuy nhieân, trong nhöõng thôøi kyø ûa caùc khu ba ñöa vaøo ranh giôùi cu ûo toàn hieän taïi). Ña daïng sinh hoïc vaø caùc dòch vuï heä sinh thaùi trong ñieàu kieän khí haäu ñang bieán ñoåi 153 khoâ haïn thöôøng ñi keøm vôùi caùc moâ hình 19. Campbell, Haalboom, vaø Trow International 4: 45–59. löôïng möa deã bieán ñoäng do bieán ñoåi khí 2007. Brown, T. A. 2002. Genomes. Oxford: John haäu, caùc maùi doác coù theå bò loä ra ngoaøi do 20. Bandyopadhyay vaø Tembo 2009. Wiley & Sons. ñoäng vaät hoang daõ phaù hoaïi caây buïi, töø 21. Smith, Gilmour, vaø Heyward 2008. Campbell, L. M., B. J. Haalboom, vaø J. 22. Gordon 2007. Trow. 2007. “Sustainability of Commu- ñoù daãn tôùi söï ñaûo ngöôïc muïc tieâu thích 23. FAO 2003; FAO 2005; Stiansen vaø nity-Based Conservation: Sea Turtle öùng. Nhö vaäy, thích öùng döïa vaøo heä sinh nhöõng ngöôøi khaùc 2005. Egg Harvesting in Ostional (Costa Rica) thaùi caàn ñöôïc ñaùnh giaù ñeå laøm roõ caùc ruûi 24. Halpern 2003; Harmelin-Vivien vaø TenYears Later.” Environmental ro vaø tính hieäu quaû chi phí. nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Conservation 34 (2): 122–31. 25. Lodge vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. Convention on Biological Diversity. 2009. Chuù thích 26. Cunningham vaø Bostock 2005. Draft Findings of the Ad Hoc Techni- 1. McGinley 2007. 27. OECD 2008; Ngaân haøng Theá giôùi cal Expert Group on Biodiversity and 2. Vitousek vaø nhöõng ngöôøi khaùc 1999. 2008. Climate Change. Montreal: Conven- 3. Fitzgerald, McCouch, vaø Hall 2009. 28. Beddington, Agnew, vaø Clark 2007. tion on Biological Diversity. 4. Brown 2002. 29. FAO 2003; FAO 2005; ICES 2008a; Cunningham, S., vaø T. Bostock. 2005. 5. WHO vaø FAO 2009. ICES 2008b. Successful Fisheries Management. 6. Haberl 1997. 30. Wunder, Engel, vaø Pagiola 2008. Issues, Case Studies and Perspectives. 7. Ñaùnh giaù Heä sinh thaùi Thieân nieân kyû 31. Brown vaø nhöõng ngöôøi khaùc 1993; Delft, The Netherlands: Eburon 2005. Harris vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. Academic Publishers. 8. Lawton vaø May 1995. 32. Phaàn naøy döïa treân taøi lieäu cuûa Dudley, N., vaø S. Stolton. 1999. “Conver- 9. England vaø nhöõng ngöôøi khaùc Nhoùm Chuyeân gia Kyõ thuaät Ñaëc bieät veà Ña sion of Paper Parks to Effective (2004) öôùc tính toác ñoä tan baêng haø trung daïng sinh hoïc vaø Bieán ñoåi khí haäu 2009 Man-agement: Developing a Target.” bình laø 0,1 km moãi naêm vaøo khoaûng 8.000 cho Coâng öôùc Ña daïng Sinh hoïc vaø Coâng Paper presented at the Joint Workshop naêm tröôùc ñaây trong thôøi kyø baêng haø cuoái öôùc Khung cuûa LHQ veà Bieán ñoåi khí haäu. of the IUCN/WWF Forest Innovations cuøng, ñieàu naøy cuoái cuøng ñaõ gaây trôû ngaïi Project and the World Commission on cho döï ñoaùn caùc loaøi coù theå di chuyeån Danh muïc taøi lieäu tham khaûo Protected Areas in association with the nhanh nhö theá naøo veà caùc vuøng cöïc. Bandyopadhyay, S., vaø G. Tembo. 2009. WWF-World Bank Alliance and the 10. Coâng öôùc Ña daïng sinh hoïc 2009; “Household Welfare and Natural Forests for Life Campaign. June 14. Fischlin vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. Resource Management around Turrialba, Costa Rica. 11. Foden vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. National Parks in Zambia.” Policy England, J. H., N. Atkinson, A. S . Dyke, D. 12. Bode vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; Research Working Paper Series 4932, J. A. Evans, vaø M. Zreda. 2004. “Late Joseph, Maloney, vaø Possingham 2008; Mc- World Bank, Washington, DC. Wisconsinan Buildup and Wastage of Carthy vaø Possingham 2007. Beddington, J. R., D. J. Agnew, vaø C. W. the Innuitian Ice Sheet across South- 13. UNEP-WCMC 2008. Clark. 2007. “Current Problems in the ern Ellesmere Island, Nunavut.” 14. Ñaây laø hình thöùc buoân baùn ñaát coù Management of Marine Fisheries.” Canadian Journal of Earth Sciences giaù trò baûo toàn cao. Moät soá chuû ñaát seõ choïn Science 316 (5832): 1713–16. 41 (1): 39–61. caùch göûi ñaát cuûa mình vaøo moät ngaân haøng Bode, M., K. A. Wilson, T. M. Brooks, W. R. FAO (Food and Agriculture Organization). moâi tröôøng soáng. Neáu phaùt sinh nhu caàu Turner, R. A. Mittermeier, M. F. 2003. “The Ecosystem Approach to phaù boû ñaát töông töï ôû moät nôi khaùc, ví duï McBride, E. C. Underwood, vaø H. P. Fisheries: Issues, Terminology, Princi- nhö laáy ñaát laøm neàn ñöôøng cao toác, caùc Possingham. 2008. “Cost-Effective ples, Institutional Foundations, Imple- chuû döï aùn coù theå mua quyeàn söû duïng giaù Global Conservation Spending Is mentation and Outlook.” Fisheries trò baûo toàn töông ñöông cuûa ñaát ñoù töø ngaân Robust to Taxonomic Group.” Proceed- Technical Paper 443, FAO, Rome. haøng. ings of the National Academy of ———. 2005. Putting Into Practice the 15. Heller vaø Zavaleta 2009. Sciences 105 (17): 6498–501. Ecosystem Approach to Fisheries. 16. Welch 2005 Brown, S., L. R. Iverson, A. Prasad, vaø L. Rome: FAO. 17. Hannah vaø nhöõng ngöôøi khaùc Dawning. 1993. “Geographical Distri- Fischlin, A., G. F. Midgley, J. T. Price, R. 2002; Hannah, Midgley, vaø Miller 2002. bution of Carbon in Biomass and Soils Leemans, B. Gopal, C. Turley, M. D. A. 18. Dudley vaø Stolton 1999. of Tropical Asian Forests.” Geocarto Rounsevell, O. P. Dube, J. Tarazona, vaø 154 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 A. A. Velichko. 2007. “Ecosystems, of Biodiversity in a Changing Climate.” sity Press. Their Properties, Goods and Services.” Conservation Biology 16 (1): 264–68. Lodge, M. W., D. Anderson, T. Lobach, G. In Climate Change 2007: Impacts, Hannah, L., G. Midgley, vaø D. Miller. 2002. Munro, K. Sainsbury, vaø A. Willock. Adaptation and Vulnerability. Contri- “Climate Change-Integrated Conserva- 2007. Recommended Best Practices bution of Work-ing Group II to the tion Strategies.” Global Ecology and for Regional Fisheries Management Fourth Assessment Report of the Inter- Biogeography 11 (6): 485–95. Orga-nizations. London: Chatham governmental Panel on Climate Harmelin-Vivien, M., L. Le Direach, J. House for the Royal Institute of Change, ed. M. Parry, O. F. Canziani, J. Bayle-Sempere, E. Charbonnel, J. A. International Affairs. P. Palutikof, P. J. van der Linden, vaø C. Garcia-Charton, D. Ody, A. Perez- McCarthy, M. A., vaø H. P. Possingham. E. Hanson. Cambridge, UK: Ruzafa, O. Renones, P. Sanchez-Jerez, 2007. “Active Adaptive Management Cambridge University Press. vaø C. Valle. 2008. “Gradients of Abun- for Conservation.” Conservation Biol- Fitzgerald, M. A., S . R. McCouch, and R. D. dance and Bio-mass across Reserve ogy 21 (4): 956–63. Hall. 2009. “Not Just a Grain of Rice: Boundaries in Six Mediterranean Ma- McGinley, M. 2007. Species Richness. The Quest for Quality.” Trends in rine Protected Areas: Evidence of Fish Washington, DC: Encyclopedia of Plant Science 14 (3): 133–39. Spillover?”Biological Conservation Earth—Environmental Information Foden, W., G. Mace, J.-C. Vie, A. Angulo, S . 141 (7): 1829–39. Coalition, National Council for Science Butchart, L. DeVantier, H. Dublin, A. Harris, N. L., S. Petrova, F. Stolle, vaø S. and Environment. Gutsche, S . Stuart, vaø E. Turak. 2008. Brown. 2009. “Identifying Optimal Millennium Ecosystem Assessment. 2005. “Species Susceptibility to Climate Areas for REDD Intervention: East Ecosystems and Human Well-Being: Change Impacts.” In The 2008 Review Kalimantan, Indonesia, as a Case Synthesis Report. Washington, DC: of the IUCN Red List of Threatened Study.” Environmental Research Let- World Resources Institute. Species, ed. J.-C. Vie, C. Hilton-Taylor, ters 3:035006, doi:10. 1088/1748- Myers, N., R. A. Mittermeier, C. G. Mitter- vaø S. N. Stuart. Gland, Switzerland: In- 9326/3/3/035006. meier, G. A. B. da Fonseca, and J. Kent. ternational Union for Conservation of Heller, N. E., vaø E. S. Zavaleta. 2009. 2000. “Biodiversity Hotspots for Conser- Nature. “Biodiversity Management in the Face vation Priorities.” Nature 403: 853–58. Gitay, H., A. Suarez, R. T. Watson, vaø D. J. of Climate Change: A Review of 22 OECD (Organisation for Economic Cooper- Dokken, eds. 2002. Climate Change Years of Recommendations.” Biologi- ation and Development). 2008. Rec- and Biodiversity. Technical Paper of cal Conservation 142 (1): 14–32. ommendation of the Council on the the Intergovernmental Panel on ICES (International Council for the Explo- Design and Implementation of Climate Change, IPCC Secretariat, ration of the Sea). 2008a. ICES Advice- Decom-missioning Schemes in the Geneva. Book 9: Widely Distributed and Fishing Sector. Paris: OECD. Gordon, I. J. 2007. “Linking Land to Migratory Stocks. Copenhagen: ICES Smith, L. D., J. P. Gilmour, vaø A. J. Ocean: Feedbacks in the Management Advisory Committee. Hey-ward. 2008. “Resilience of Coral of Socio-Ecological Systems in the ———. 2008b. ICES Insight Issue No. 45. Com-munities on an Isolated System of Great Barrier Reef Catchments.” Copenhagen: ICES . Reefs following Catastrophic Hydrobiologia 591 (1): 25–33. Joseph, L. N., R. F. Maloney, vaø H. P. Mass-Bleaching.” Coral Reefs 27 (1): Haberl, H. 1997. “Human Appropriation of Possingham. 2008. “Optimal Allocation 197–205. Net Primary Production as an Environ- of Resources among Threatened Stiansen, J. E., B. Bogstad, P. Budgell, P. mental Indicator: Implications for Species: A Project Prioritization Proto- Dalpadado, H. Gjosaeter, K. Hiis Sustainable Development.” Ambio 26 col.” Conservation Biology 23 (2): Hauge, R. Ingvaldsen, H. Loeng, M. (3): 143–46. 328–38. Mauritzen, S. Mehl, G. Ottersen, M. Halpern, B. S. 2003. “The Impact of Kraft, N. J. B., R. Valencia, vaø D. D. Skogen, vaø E. K. Stenevik. 2005. Status Marine Reserves: Do Reserves Work Ackerly. 2008. “Functional Traits and Report on the Barents Sea Ecosystem and Does Reserve Size Matter?” Ecolog- NicheBased Tree Community Assem- 2004–2005. Bergen, Norway: Institute ical Applications 13 (1): S117–37. bly in an Amazonian Forest.” Science of Marine Research (IMR). Hannah, L., T. Lovejoy, G. Midgley, W. 322 (5901): 580–82. UNEP-WCMC (United Nations Environ- Bond, M. Bush, J. Lovett, D. Scott, vaø Lawton, J. H., vaø R. M. May. 1995. Extinc- ment Program–World Conservation F. I. Woodward. 2002. “Conservation tion Rates. Oxford, UK: Oxford Univer- Monitoring Center). 2008. State of the Ña daïng sinh hoïc vaø caùc dòch vuï heä sinh thaùi trong ñieàu kieän khí haäu ñang bieán ñoåi 155 World’s Protected Areas 2007: An An- Climate Change?” The George Wright The Economic Justifcation for Fish- nual Review of Global Conservation Forum 22 (1): 75–93. eries Reform. Washington, DC: World Progress. Cambridge, UK: UNEP- WHO and FAO (World Health Organization Bank and FAO. WCMC. and Food and Agriculture Organiza- Wunder, S., S. Engel, vaø S. Pagiola. 2008. Vitousek, P. M., H. A. Mooney, J. tion). 2009. “Global and Regional Food “Taking Stock: A Comparative Analysis Lubchenco, vaø J. M. Melillo. 1999. Consumption Patterns and Trends.” In of Payments for Environmental “Human Domination of Earth’s Ecosys- Diet, Nutrition and the Prevention of Services Programs in Developed and tems.” Science 277 (5325): 494–99. Chronic Diseases. Geneva and Rome: Developing Countries.” Ecological Welch, D. 2005. “What Should Protected WHO and FAO. Economics 65 (4): 834–52 Area Managers Do in the Face of World Bank. 2008. The Sunken Billions: Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân K hí haäu thay ñoåi ñaõ aûnh höôûng tôùi aùp löïc vôùi muïc tieâu giaûm 30% löôïng khí thaûi caû caùc heä töï nhieân vaø nhaân taïo, gaây hieäu öùng nhaø kính töø saûn xuaát noâng nhö caùc khu vöïc röøng, ñaàm laày, nghieäp, töø hoaït ñoäng phaùt quang röøng, töø söï raëng san hoâ, saûn xuaát noâng thay ñoåi trong cung caùch söû duïng ñaát vaø söï nghieäp, ngö nghieäp, maø xaõ hoäi con ngöôøi leä thoaùi hoaù röøng. thuoäc vaøo ñeå saûn sinh ra löông thöïc, chaát ñoát, Ñeå ñaùp öùng nhöõng nhu caàu giaèng co naøy xô sôïi cuõng nhö nhieàu hoaït ñoäng khaùc. Haäu vaø giaûm thieåu taùc haïi töø söï bieán ñoåi cuûa khí quaû laø naêng suaát noâng nghieäp ôû nhieàu vuøng haäu, caùc quoác gia seõ caàn caân ñoái giöõa vieäc khai giaûm, khieán vieäc ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng thaùc ngaøy caøng nhieàu caùc nguoàn taøi nguyeân taêng cuûa theá giôùi veà löông thöïc caøng trôû neân thieân nhieân vôùi vieäc baûo veä taøi nguyeân. Ñieàu khoù khaên hôn. Söï thay ñoåi naøy dieãn ra khi theá ñoù coù nghóa laø phaûi quaûn lyù taøi nguyeân ñaát, giôùi ñang ñoái maët vôùi söï caïnh tranh gay gaét nöôùc, röøng, thuyû saûn vaø ña daïng sinh hoïc veà ñaát ñai, nöôùc, ña daïng sinh hoïc, thuyû saûn hieäu quaû hôn ñeå taïo ra nhöõng dòch vuï vaø saûn vaø caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân khaùc. phaåm xaõ hoäi caàn maø khoâng huyû hoaïi theâm Ñoàng thôøi, xaõ hoäi loaøi ngöôøi cuõng ñang chòu nguoàn taøi nguyeân do khai thaùc quaù möùc, oâ nhieãm hay xaâm haïi. Thoâng ñieäp chính Con ngöôøi seõ caàn phaûi söû duïng taøi nguyeân Khí haäu thay ñoåi seõ khieán vieäc sa ûn xuaát ñu û löông thöïc ñeå ñaùp öùng nhö caàu cu ûa daân nöôùc hieäu quaû hôn. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, soá theá giôùi ngaøy caøng taêng trô û neân khoù khaên hôn cuõng nhö seõ laøm thay ñoåi thôøi caùc nhaø quaûn lyù phaûi coù tö duy ôû quy moâ bao ñieåm, nguoàn cung vaø chaát löôïng nguoàn nöôùc. Ñeå traùnh laøm toån haïi ñeán heä sinh quaùt toaøn löu vöïc ñeå coù caùch phaân boå hieäu thaùi voán ñaõ trong tình traïng caêng thaúng, caùc nöôùc seõ pha ûi taêng gaàn gaáp ñoâi möùc quaû, linh hoaït nguoàn nöôùc cho nhöõng nhu taêng sa ûn löôïng noâng nghieäp hieän nay ñoàng thôøi gia ûm thieåu thieät haïi moâi tröôøng caàu chung caû veà löôïng vaø chaát ñeå con ngöôøi töông öùng. Ñieàu naøy ñoøi ho ûi pha ûi coù nhöõng coá gaéng to lôùn ñeå aùp duïng nhöõng taäp söû duïng (nhö saûn xuaát naêng löôïng, noâng quaùn tuy ñaõ bieát nhöng vaãn thöôøng bò sao laõng, xaùc ñònh nhöõng yeáu toá muøa vuï coù nghieäp, ngö nghieäp, sinh hoaït ñoâ thò) vaø duy kha û naêng choáng choïi vôùi nhöõng bieán ñoäng thôøi tieát, ña daïng hoaù nguoàn thu nhaäp trì heä sinh thaùi laønh maïnh (nhö röøng, ñaàm ô û noâng thoân, taêng cöôøng qua ûn lyù röøng vaø ñaàu tö vaøo heä thoáng thoâng tin. Caùc quoác laày, ñaïi döông). gia seõ pha ûi hôïp taùc ñeå qua ûn lyù caùc nguoàn nöôùc, thuy û ha ûi sa ûn chung vaø taêng cöôøng Caùc nöôùc cuõng caàn thu hoaïch nhieàu hôn trao ñoåi löông thöïc. Coù ñöôïc nhöõng chính saùch cô ba ûn hôïp lyù laø ñieàu caàn thieát nhöng töø neàn noâng nghieäp cuûa mình. Tæ leä taêng caùc coâng ngheä vaø taäp quaùn môùi cuõng ñang ra ñôøi. Caùc khuyeán khích veà taøi chính naêng suaát ôû caùc haøng hoaù noâng nghieäp chính cuõng raát quan troïng. Moät soá nöôùc ñang chuyeån höôùng trôï caáp noâng nghieäp cho hoã ñaõ giaûm töø thaäp kyû 1960. Ñeå theá giôùi coù theå trôï caùc hoaït ñoäng veà moâi tröôøng. Lôïi ích sau naøy töø vieäc chuyeån nôi tích tröõ caùc- ñaùp öùng ñuû nhu caàu löông thöïc trong tình bon vaøo caây troàng vaø ñaát coù theå daãn tôùi gia ûm khí tha ûi vaø ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu hình khí haäu thay ñoåi, caùc quoác gia seõ phaûi veà ba ûo toàn. ñaûo ngöôïc xu theá naøy. Tuy coù nhieàu moâ hình 158 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 khaùc nhau nhöng taát caû ñeàu cho thaáy caàn Thay ñoåi khí haäu cuõng khieán thoâng tin veà phaûi taêng maïnh saûn löôïng.1 Seõ khoâng theå taêng caùc nguoàn taøi nguyeân coù moät taàm quan troïng ñöôïc saûn löôïng baèng caùch gaây thieät haïi cho ñaëc bieät. Thoâng tin, duø môùi hay cuõ, duø quoác taøi nguyeân ñaát, nöôùc hay ña daïng sinh thaùi teá hay quoác noäi, seõ coù giaù trò cao trong boái nhö thöôøng thaáy tröôùc ñaây. Vì theá, caùc quoác caûnh nhieàu bieán ñoäng vaø it oån ñònh hôn, khi gia seõ phaûi taêng cöôøng nghieân cöùu, ñaåy maïnh ruûi ro ngaøy caøng nhieàu vaø vieäc ñöa ra quyeát caùc hoaït ñoäng boå sung vaø caûi thieän cô sôû haï ñònh trôû neân phöùc taïp hôn. Thoâng tin hoã trôï taàng ñeå ñöa noâng saûn ra thò tröôøng. Ñoàng vieäc quaûn lyù nguoàn löïc, saûn xuaát löông thöïc thôøi, caùc quoác gia cuõng caàn khuyeán khích vaø hieäu quaû thöông maïi. Neáu caùc quoác gia taïo ngöôøi noâng daân giaûm löôïng chaát thaûi caùc-bon ra ñöôïc nhöõng thoâng tin coù theå tin caäy veà töø söû duïng ñaát vaø phaùt quang röøng, cuõng nhö nguoàn löïc cuûa mình vaø ñöa ñöôïc thoâng tin ñoù phaûi hoã trôï ngöôøi noâng daân töï baûo hieåm tröôùc ñeán vôùi nhöõng ngöôøi caàn söû duïng, töø caùc cô söï thaát thöôøng cuûa thôøi tieát baèng caùch ña quan quaûn lyù löu vöïc soâng quoác teá ñeán ngöôøi daïng hoaù nguoàn thu nhaäp, gioáng caây troàng, noâng daân treân caùnh ñoàng thì nhöõng ñoái töôïng loàng gheùp hieäu quaû hôn lôïi ích töø ña daïng naøy seõ coù ñöôïc söï löïa choïn coù cô sôû hôn. sinh thaùi vaøo caùc maët saûn xuaát noâng nghieäp. Nhieàu giaûi phaùp trong soá naøy töø laâu ñaõ Ñeå aùp duïng nhöõng taäp quaùn môùi thích ñöôïc keâu goïi aùp duïng trong caùc taøi lieäu öùng vôùi khí haäu caàn quaûn lyù ña daïng sinh thaùi nghieân cöùu veà taøi nguyeân thieân nhieân nhöng hieäu quaû hôn, loàng gheùp moâi tröôøng soáng töï treân thöïc teá ñem laïi thaønh quaû heát söùc chaäm nhieân vaøo ñôøi soáng noâng thoân, baûo veä nhöõng chaïp. Nhöng coù ba nhaân toá môùi coù theå ñem laïi vuøng ñaàm laày, duy trì nguoàn nöôùc ngaàm döï nhöõng böôùc tieán trieån môùi vaø caû ba ñeàu coù tröõ. Caùc quoác gia ñang ngaøy caøng öùng duïng lieân quan ñeán thay ñoåi khí haäu. Thöù nhaát, giaù nhieàu nhöõng kyõ thuaät caûi thieän saûn löôïng töø löông thöïc döï tính seõ taêng do haäu quaû cuûa taøi nguyeân ñaát vaø nöôùc, nhöng nhöõng saùng nhöõng bieán ñoäng veà khí haäu cuõng nhö do caàu kieán naøy seõ chæ coù keát quaû neáu caùc quyeát ñònh taêng. Giaù löông thöïc taêng seõ thuùc ñaåy phaùt ñöôïc ñöa ra döïa treân phaân tích lieân ngaønh coù kieán, saùng taïo nhaèm taêng naêng suaát. Thöù hai, cô sôû vöõng chaéc vaø coù söï khuyeán khích hôïp lyù coù theå môû roäng thò tröôøng caùc-bon, taïo nguoàn ñoái vôùi ngöôøi söû duïng, xuaát phaùt töø chính thu cho ngöôøi noâng daân tích tröõ caùc-bon saùch, theå cheá vaø caùc ñieàu kieän thò tröôøng. trong ñaát. Caùch laøm naøy seõ taïo ra söï khuyeán Coù nhöõng nguoàn taøi nguyeân naèm giöõa khích giuùp baûo toàn röøng vaø öùng duïng nhöõng bieân giôùi nhieàu nöôùc. Do thay ñoåi khí haäu kyõ thuaät gieo troàng beàn vöõng hôn. Caùc kyõ khieán vieäc quaûn lyù caùc nguoàn taøi nguyeân trôû thuaät naøy tuy chöa ñöôïc kieåm chöùng ôû quy neân khoù khaên hôn cuõng nhö taêng tröôûng daân moâ caàn coù nhöng raát coù tieàm naêng cuõng nhö soá khieán nhu caàu taêng neân caùc quoác gia seõ lôïi ích taïo ra töø vieäc taêng naêng suaát noâng phaûi phoái hôïp vôùi nhau chaët cheõ hôn ñeå quaûn nghieäp vaø giaûm ngheøo ñoùi laø raát lôùn. Vôùi möùc lyù caùc taøi nguyeân nöôùc, röøng vaø thuyû haûi saûn giaù caùc-bon hôïp lyù, coù theå ñaït möùc giaûm khí quoác teá. Taát caû caùc nöôùc seõ coù lieân heä thöôøng thaûi toaøn caàu töø noâng nghieäp ngang baèng vôùi xuyeân hôn vôùi thò tröôøng noâng saûn quoác teá vaø möùc giaûm töø ngaønh naêng löôïng (xem Hoäp 8, nhôø ñoù ñöôïc höôûng lôïi ích töø moät soá bieän phaàn Giôùi thieäu chung).2 Thöù ba, caùc nöôùc phaùp, töø quaûn lyù döï tröõ, taêng cöôøng kyõ thuaät caàn thay ñoåi caùch thöùc trôï caáp noâng nghieäp. ñaáu thaàu, mua saém caïnh tranh tôùi quy trình Caùc nöôùc giaøu moãi naêm daønh 258 tæ ñoâ la trôï haûi quan vaø nghieäp vuï caûng, beán nhaèm taêng caáp noâng nghieäp,3 trong ñoù hôn moät nöûa chæ cöôøng möùc ñoä tin caäy vaø hieäu quaû thöông maïi döïa treân saûn löôïng saûn xuaát ra hay khoái löôïng veà löông thöïc. nguyeân vaät lieäu söû duïng. Duø coøn gaëp nhöõng Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 159 khoù khaên veà chính trò nhöng caùc nöôùc cuõng giuùp ngöôøi söû duïng dòch vuï tìm ñöôïc ñang baét ñaàu thay ñoåi caùc ñieàu kieän trôï caáp, nhöõng phöông aùn phuø hôïp. khuyeán khích thöïc hieän nhöõng taäp quaùn • Quyeàn sôû höõu taøi saûn khuyeán khích ngöôøi thích öùng vôùi khí haäu treân dieän roäng. söû duïng baûo veä hay ñaàu tö vaøo nguoàn taøi Phaàn ñaàu chöông naøy seõ baøn veà nhöõng nguyeân mình coù. vieäc caàn laøm ôû caáp quoác gia ñeå taêng naêng suaát • Ñònh giaù taøi nguyeân laøm sao ñeå phaûn aùnh noâng nghieäp vaø ngö nghieäp, ñoàng thôøi baûo veä ñaày ñuû giaù trò taøi nguyeân seõ khuyeán khích hieäu quaû hôn caùc nguoàn taøi nguyeân thieân söû duïng hieäu quaû taøi nguyeân. nhieân. Caùc phaàn sau seõ baøn veà nhöõng vieäc • Ñieàu tieát toát thò tröôøng coù vai troø quan caàn laøm ñeå hoã trôï caùc quoác gia, taäp trung vaøo troïng ñoái vôùi nhieàu hoaït ñoäng noâng hôïp taùc quoác teá vaø vai troø troïng yeáu cuûa thoâng nghieäp vaø khai thaùc taøi nguyeân thieân tin ôû caû caáp ñoä toaøn caàu vaø töøng nöôùc. Sau ñoù, nhieân; haï taàng cô sôû cuõng coù vai troø quan noäi dung chöông seõ taäp trung vaøo nhöõng thay troïng cho pheùp ngöôøi saûn xuaát tieáp caän ñoåi trong bieän phaùp nhaèm ñaåy maïnh trieån hieäu quaû caùc thò tröôøng naøy. khai caùc taäp quaùn coù lôïi vaø giuùp caùc quoác gia • Theå cheá maïnh coù vai troø quan troïng trong caân baèng ñöôïc nhu caàu saûn xuaát ngaøy caøng ñeà ra vaø thöïc thi luaät phaùp. taêng vôùi vieäc caûi thieän hieäu quaû baûo veä taøi • Thoâng tin, duø ôû caáp ñoä naøo, ñeàu cho pheùp nguyeân thieân nhieân. ngöôøi söû duïng vaø ngöôøi quaûn lyù ñöa ra nhöõng löïa choïn toái öu. Thieát laäp nhöõng ñieàu kieän cô baûn ñeå Nhöõng ñieàu kieän cô baûn naøy ñeàu caàn thieát quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân cho vieäc quaûn lyù taøi nguyeân nöôùc, noâng Trong moät taøi lieäu toång hôïp ñaõ coù nhöõng ñeà nghieäp vaø ngö nghieäp vaø seõ ñöôïc baøn baïc xuaát veà vieäc taêng cöôøng chính saùch, theå cheá trong chöông naøy. ñieàu tieát phöông thöùc con ngöôøi quaûn lyù saûn Ñeå hieåu roõ nhöõng yeáu toá naøy taùc ñoäng theá xuaát noâng nghieäp, ngö nghieäp vaø giöõ gìn heä naøo ñeán vieäc khuyeán khích moät coäng ñoàng cuï sinh thaùi. Coù moät soá bieän phaùp coù theå laøm theå, ta haõy tìm hieåu nhöõng ngöôøi noâng daân taêng naêng suaát cuûa taát caû caùc ngaønh ñoàng thôøi treân ñoàng baèng löu vöïc soâng Oum Er Rbia ôû baûo veä ñöôïc söï toaøn veïn sinh thaùi veà laâu daøi. Maroác. Caùc nhaø xaây döïng ñaõ thieát keá moät heä Nhöng khoâng coù bieän phaùp naøo trong soá naøy thoáng töôùi tieâu nhoû gioït khaû thi cho pheùp coù theå töï mình coù hieäu quaû. Moïi bieän phaùp nhöõng noâng daân naøy taïo ñöôïc nguoàn thu cao ñeàu caàn coù söï hoã trôï töø nhöõng bieän phaùp khaùc hôn töø nguoàn nöôùc hoï coù (baèng caùch taêng ñeå coù theå phaùt huy taùc duïng cuõng nhö moïi naêng suaát hay chuyeån sang loaïi caây troàng coù thay ñoåi trong moät bieän phaùp ñeàu coù theå daãn giaù trò cao hôn). Caùc nhaø kinh teá khaúng ñònh ñeán nhöõng thay ñoåi trong caû heä thoáng. laøm nhö vaäy seõ coù laõi hôn. Caùc nhaø thuyû vaên Coù moät soá chuû ñeà xuaát hieän xuyeân suoát tính toaùn ñöôïc löôïng nöôùc caàn phaân boå an giöõa caùc ngaønh, hoaøn caûnh vaø nhoùm thu nhaäp. toaøn cho nhöõng noâng daân naøy maø khoâng boû • Caùc coâng cuï quyeát saùch saùng taïo cho soùt nhöõng yeâu caàu veà moâi tröôøng. Caùc nhaø xaõ pheùp ngöôøi söû duïng xaùc ñònh taùc ñoäng hoäi hoïc ñaõ trao ñoåi vôùi noâng daân vaø nhaän thaáy cuûa nhöõng haønh ñoäng khaùc nhau ñoái vôùi 80% soá hoï muoán ñaàu tö vaøo kyõ thuaät. Caùc taøi nguyeân thieân nhieân. chuyeân gia marketing ñaõ trao ñoåi vôùi nhöõng • Nghieân cöùu vaø trieån khai taïo ra nhöõng cô sôû cheá bieán noâng saûn muoán mua saûn phaåm coâng ngheä môùi, öùng duïng vaøo ñieàu kieän cuûa ngöôøi noâng daân. Coøn chính phuû thì saün taïi choã nhôø ñoù taêng cöôøng quaûn lyù taøi saøng goùp moät phaàn voán lôùn. Nhöng ngay caû nguyeân, cuõng nhö coâng taùc tö vaán coù theå ñaõ coù ñuû nhöõng ñieàu kieän naøy, ñeå moïi vieäc 160 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 tieán trieån vaãn laø vieäc cöïc kyø khoù khaên. theå cuøng baøn baïc, quyeát ñònh vieäc söû duïng Ñaàu tö vaøo nhöõng ñöôøng oáng môùi, caûi tieán nöôùc coù traùch nhieäm hôn. Neáu cô quan quaûn töø ñaäp nöôùc tôùi caùnh ñoàng seõ khoâng hieäu quaû lyù löu vöïc soâng coù nhöõng coâng cuï laäp keá neáu ña soá noâng daân khoâng laép ñaët coâng trình hoaïch môùi thì cô quan naøy coù theå phaân boå töôùi tieâu nhoû gioït treân caùnh ñoàng cuûa hoï. nöôùc hieäu quaû hôn cho nhöõng öu tieân söû Nhöng ngöôøi noâng daân seõ khoâng chòu boû tieàn duïng khaùc nhau, keå caû öu tieân veà moâi tröôøng. vaøo heä thoáng nhoû gioït naøy neáu chöa tin raèng Veà laâu daøi, nhöõng saùng kieán môùi veà ñònh giaù seõ coù ñöôøng oáng daãn nöôùc môùi vaø hoï seõ thöïc caùc-bon trong ñaát hay thay ñoåi möùc phaân boå söï coù nöôùc. Hoï cuõng caàn bieát caùch söû duïng nöôùc coù theå khuyeán khích ngöôøi noâng daân nhöõng coâng trình môùi naøy. Cô quan quaûn lyù gieo troàng nhöõng gioáng caây söû duïng nhöõng thuyû noâng, töøng quen caùch ñöa ra lôøi khuyeân kyõ thuaät xöû lyù ñaát khaùc. Töøng böôùc trong quy cho ngöôøi noâng daân, ñaõ choïn caùch thueâ coâng trình ñeàu khaû thi vaø veà laâu veà daøi seõ coù lôïi cho ty tö nhaân tieán haønh coâng taùc tö vaán. Cô quan moïi ñoái töôïng. Khoù khaên laø ôû choã laøm sao phoái naøy seõ phaûi tìm, kyù hôïp ñoàng vaø giaùm saùt hôïp ñöôïc moïi ñoái töôïng ña daïng vaø kieân trì nhöõng haõng tö nhaân vaø ñaây seõ laø nhöõng coâng thöïc hieän cho ñeán khi coù keát quaû trong moät vieäc ñoøi hoûi phaûi coù moät loaïi kyõ naêng khaùc. thôøi gian daøi. Ñoàng thôøi, cuõng seõ phaûi laøm sao ñeå ngöôøi Khoâng theå quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân noâng daân tin töôûng vaøo nhöõng coá vaán môùi naøy. moät caùch rieâng leû, nhaát laø trong tình hình khí Vieäc ngöôøi noâng daân löïa choïn loaïi caây haäu thay ñoåi. Caàn coù nhöõng caùch thöùc môùi ñeå troàng gì moät phaàn ñöôïc quyeát ñònh bôûi möùc ñaët taøi nguyeân nöôùc, saûn xuaát noâng nghieäp, trôï giaù cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi ñöôøng vaø luùa mì, röøng vaø ngö nghieäp trong moät boái caûnh roäng bôûi söï trôï caáp naøy laøm giaûm yù muoán chuyeån lôùn hôn vôùi moät maïng löôùi thu nhaäp lieân ñôùi. sang caùc caây troàng khaùc nhö caùc loaïi caây aên ÔÛ moät soá nôi, noâng daân ñaõ baét ñaàu haïn cheá söû quaû, rau coù giaù trò cao hôn. Neáu caùc hôïp ñoàng duïng phaân boùn ñeå baûo veä heä sinh thaùi nöôùc, thöông maïi quoác teá baûo ñaûm ñöôïc moät thò cuõng nhö nhöõng ngöôøi quaûn lyù ngaønh thuyû tröôøng thuaän lôïi, oån ñònh ñoái vôùi caùc loaïi caây haûi saûn ñang caân nhaéc aûnh höôûng töø vieäc haïn troàng môùi thì ngöôøi noâng daân cuõng coù theå cheá möùc ñaùnh baét moät loaøi thuyû saûn nhaát ñònh chuyeån ñoåi muøa vuï. Nhöng neáu khoâng coù ñoái vôùi nhöõng loaøi khaùc. Nhöõng coâng cuï quaûn ñöôøng xaù toát, phöông tieän vaän chuyeån ñoâng lyù naøy xuaát hieän döôùi moät loaït caùc teân goïi, nhö laïnh, phöông tieän ñoùng goùi hieän ñaïi thì rau quaûn lyù döïa treân heä sinh thaùi, quaûn lyù loàng quaû seõ bò thoái hoûng tröôùc khi ñeán ñöôïc nôi gheùp ñoä maøu cuûa ñaát, quaûn lyù thích öùng v.v, caàn ñeán. nhöng ñeàu coù chung nhöõng ñaëc ñieåm chính, Neáu coâng taùc tö vaán coù keát quaû toát, ngöôøi ñoù laø söï keát hôïp moät loaït caùc tham soá (qui moâ noâng daân seõ hoïc ñöôïc caùch laøm sao ñeå coù thu roäng lôùn hôn, thôøi gian laâu daøi hôn, hoïc hoûi töø nhaäp cao hôn nhôø vieäc chuyeån ñoåi sang gieo kinh nghieäm) so vôùi nhöõng phöông thöùc troàng caây aên quaû vaø rau xuaát khaåu. Vieäc môû truyeàn thoáng. Cuõng nhö nhöõng phöông phaùp roäng dòch vuï cuõng seõ giuùp hoï toå chöùc vaø lieân naøy ñeàu nhaán maïnh yeâu caàu caàn coù thoâng tin laïc ñöôïc vôùi caùc khaùch haøng ôû Chaâu AÂu. Cô sôû ñaùng tin caäy veà nguoàn taøi nguyeân caàn quaûn lyù haï taàng môùi (traïm caân hoaït ñoäng oån ñònh, cô nhaèm baûo ñaûm caùc ñeà xuaát ñöa ra laø chính sôû tröõ laïnh) seõ khieán vieäc chaáp nhaän ruûi ro xaùc, cuï theå vôùi töøng ñòa phöông vaø thích öùng khi chuyeån ñoåi gioáng caây troàng khaû thi hôn. ñöôïc vôùi ñieàu kieän thay ñoåi. Vôùi möùc bieán Neáu ngöôøi noâng daân coù ñöôïc nhöõng thoâng tin ñoäng thôøi tieát ngaøy caøng taêng, söï bieán ñoåi khí khieán hoï vöõng taâm veà nhöõng taùc ñoäng töø vieäc haäu khieán phaûn öùng cuûa heä sinh thaùi ngaøy laøm cuûa hoï ñoái vôùi taàng nöôùc ngaàm thì hoï coù caøng trôû neân khoù löôøng tröôùc; caùc nhaø quaûn Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 161 lyù taøi nguyeân seõ phaûi ñoái phoù vôùi söï baát oån naøy theå khai thaùc an toaøn töø nguoàn nöôùc ngaàm töø baèng nhöõng keá hoaïch chu toaøn coù tính ñeán naêm naøy qua naêm khaùc vaø seõ chæ quay laïi söû thu nhaäp tieàm naêng töø moät loaït caùc haønh ñoäng duïng taàng ñaát ngaäm nöôùc nhö moät phöông trong moät loaït nhöõng ñieàu kieän khaùc nhau. aùn ñoái phoù vôùi haïn haùn. Caùc nhaø hoaïch ñònh Caàn aùp duïng quaûn lyù thích öùng (nhö trình chính saùch coù theå söû duïng nhöõng coâng cuï baøy trong Chöông 2) ôû taát caû moïi caáp quaûn lyù quyeát saùch maïnh ñeå tham gia nhöõng thoaû taøi nguyeân. Moãi moät ngöôøi noâng daân ñeàu coù thuaän quoác teá chia seû taøi nguyeân beàn vöõng theå theo doõi tình traïng ñaát ñai cuûa mình ñeå hôn. Chöông naøy seõ trình baøy cuï theå veà caùch ñieàu chænh möùc söû duïng phaân boùn ñoái vôùi aùp duïng nhöõng coâng cuï vaø coâng ngheä môùi ñaát, nöôùc, khí haäu vaø ñieàu kieän muøa maøng taïi trong quaûn lyù nöôùc, saûn xuaát noâng nghieäp vaø choã maø khoâng laøm toån haïi ñeán heä sinh thaùi. ngö nghieäp, cuõng nhö ñaåy maïnh phöông Caùc coäng ñoàng ôû noâng thoân coù theå ñieàu chænh thöùc ñoái phoù toaøn dieän vôùi thay ñoåi khí haäu phöông aùn gieo troàng theo löôïng nöôùc hoï coù trong taát caû caùc ngaønh. ûnh höô Hình 3.1 Bieán ñoåi khí haäu ñieån hình taïi moät vuøng löu vöïc soâng seõ a û vaên ûng ñeán toaøn boä chu kyø thuy ûa Ngaân haøng Theá giôùi, saép xuaát ba Nguoàn: Nhoùm Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi (WDR) cu û khaùc 2008. ûn d; Bates vaø caùc taùc gia 162 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Taêng hieäu quaû söû duïng nöôùc vaø baûo ñoà 3.2).4 Haäu quaû ñoái vôùi cuoäc soáng con ngöôøi veä nguoàn nöôùc vaø thieân nhieân seõ thaáy roõ treân dieän roäng. Thay ñoåi khí haäu seõ khieán vieäc Nhöõng khu vöïc giôø ñaây phuï thuoäc vaøo soâng quaûn lyù nguoàn nöôùc treân theá giôùi baêng vaø tuyeát tan ban ñaàu seõ coù nhieàu nöôùc khoù khaên hôn ngoït hôn nhöng daàn daàn nguoàn nöôùc seõ giaûm.5 Söï chuyeån dòch naøy coù theå dieãn ra Con ngöôøi seõ caûm nhaän ñöôïc nhieàu taùc nhanh vaø khoù löôøng ñeán möùc nhöõng taäp ñoäng töø thay ñoåi khí haäu thoâng qua taøi quaùn quaûn lyù noâng nghieäp vaø nguoàn nöôùc nguyeân nöôùc. Toaøn boä chu kyø vaän ñoäng thuyû truyeàn thoáng khoâng coøn taùc duïng nöõa. Ñaây laø vaên seõ bò aûnh höôûng (xem Hình 3.1). Maëc duø moät thöïc teá ñaõ dieãn ra ôû nhöõng coäng ñoàng theá giôùi noùi chung seõ coù nhieàu nöôùc hôn do söï baûn xöù ôû Cordillera Blanca, Peâru, khi ngöôøi aám leân laøm taêng toác chu kyø thuyû vaên nhöng noâng daân ñang ñoái maët vôùi nhöõng thay ñoåi bay hôi nöôùc taêng seõ khieán tình traïng haïn haùn nhanh choùng ñeán möùc nhöõng taäp quaùn trôû neân phoå bieán hôn (xem Baûn ñoà 3.1). ÔÛ truyeàn thoáng khoâng coøn hieäu quaû. Chính phuû haàu heát caùc khu vöïc seõ coù hieän töôïng ngöng vaø giôùi khoa hoïc ñaõ baét ñaàu vaøo cuoäc cuøng vôùi tuï taêng cao vaø hay bieán ñoäng hôn cuøng vôùi ngöôøi daân ñeå tìm ra nhöõng giaûi phaùp môùi.6 nhöõng kyø khoâ haïn keùo daøi xen keõ (xem Baûn ûn ñoà 3.1 Nguoàn cung veà nöôùc ñöôïc döï baùo seõ coù nhieàu thay ñoåi cho ñeán giöõa theá ky Ba û nhieàu nôi treân theá giôùi û 21 ô û khaùc 2008; Milly, Dunne vaø Vecchia 2005. Nguoàn: Milly vaø caùc taùc gia û duïng kòch ba Chuù thích: caùc maøu chæ tæ leä thay ñoåi trong giaù trò thaát thoaùt haøng naêm (döïa treân möùc trung vò trong 12 moâ hình khí haäu toaøn caàu sö ûn IPCC SRES A1B) giai ñoaïn 2041-2060 so vôùi ûm trong möùc thaát thoaùt. Möùc thaát thoaùt töông öùng vôùi möùc ngöng tuï tröø löôïng bay hôi, 1900-1970. Maøu traéng chæ caùc vuøng coù döôùi 2/3 soá moâ hình coù söï thoáng nhaát veà xu höôùng taêng hay gia û ñaây laø caùc soá lieäu bình quaân haøng naêm, khoâng theå hieän ñöôïc söï bieán ñoåi muøa vuï trong möùc ngöng tuï nhö möùc taêng ca nhöng giaù trò theå hieän ô û veà luõ luït vaø haïn haùn. ûn ñoà 3.2 Theá giôùi seõ chöùng kieán caùc muøa khoâ daøi hôn cuõng nhö löôïng möa lôùn hôn Ba Nguoàn: Cô sôû döõ lieäu ña moâ hình cuûa Chöông trình Nghieân cöùu Khí haäu Theá giôùi CMIP3 (http://www-pcmdi.llnl.gov/ipcc/about_ipcc.php). Phaân tích cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Chuù thích: Ba û duïng kòch ba ûn ñoà theå hieän möùc thay ñoåi trung vò (döïa treân 8 moâ hình khí haäu sö ûn SRES A1B) trong giaù trò haøng naêm giai ñoaïn 2030-2049, so vôùi 1980-1999. Ngaøy “khoâ” ñöôïc ñònh nghóa laø ngaøy coù möùc ngöng tuï thaáp hôn 1 mm coøn ngaøy “möa” coù möùc ngöng tuï treân 1 mm. Cöôøng ñoä ngöng tuï (SDII hay ñôn gia ûn laø chæ soá tích tuï haøng ngaøy) laø toång möùc ngöng tuï döï baùo haøng naêm chia cho soá ngaøy “möa”. Caùc ma ûng maøu traéng theå hieän nhöõng vuøng coù söï baát ñoàng cao trong moâ hình (döôùi 2/3 soá moâ hình thoáng nhaát veà caùc daáu hieäu thay ñoåi). 164 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Kieán thöùc ngaøy caøng cao veà taøi nguyeân nguoàn nöôùc raát phöùc taïp. Coù nhieàu ñònh nöôùc treân theá giôùi seõ caûi thieän chaát löôïng nghóa, phöông phaùp khaùc nhau vaø thöôøng quaûn lyù. Ñeå quaûn lyù toát nguoàn nöôùc, caàn bieát daãn ñeán choàng cheùo. Chaúng haïn, Vieän Thaùi coù bao nhieâu nöôùc ôû moãi vuøng löu vöïc vaø bình döông tính toaùn löôïng taøi nguyeân nöôùc nguoàn nöôùc ñoù ñang ñöôïc söû duïng vaøo vieäc taùi sinh haøng naêm cuûa nöôùc coäng hoaø AÛ raäp Ai gì. Ñieàu naøy nghe coù veû ñôn giaûn nhöng söï Caäp naêm 2007 laø 86,8 km3, trong khi toå chöùc thöïc khoâng phaûi nhö vaäy. Baùo caùo Phaùt trieån Earthtrends cho bieát con soá naøy laø 58 km3. Caû nguoàn nöôùc Theá giôùi cuûa LHQ cho bieát: “Raát hai baùo caùo ñeàu trích daãn cuøng moät nguoàn ít quoác gia bieát coù bao nhieâu nöôùc ñang ñöôïc thoâng tin. Söï choàng cheùo baét nguoàn töø vieäc söû duïng vaø vaøo muïc ñích gì, soá löôïng, chaát dieãn giaûi khaùc nhau thuaät ngöõ söû duïng (do löôïng nöôùc hieän coù vaø coù theå khai thaùc maø con soá lôùn hôn tính caû nöôùc taùi söû duïng ôû Ai khoâng ñeå laïi haäu quaû moâi tröôøng nghieâm Caäp, coøn con soá thaáp hôn thì khoâng tính).8 troïng vaø bao nhieâu tieàn ñang ñöôïc ñaàu tö vaøo Haønh tinh chuùng ta coù moät löôïng nöôùc coá haï taàng cô sôû nguoàn nöôùc.”7 Vieäc tính toaùn ñònh, toàn taïi döôùi caùc hình thöùc vaø naèm ôû û caùc soâng chieám moät tæ leä raát nho Hình 3.2 Nöôùc ngoït ô û duïng nöôùc nhieàu nhaát û löôïng nöôùc saün coù treân haønh tinh; noâng nghieäp sö Nguoàn: Shiklomanov 1999; Shiklomanov vaø Rodda 2003; Vassolo vaø D#ll 2005. û duïng nöôùc cuõng laø luùc con ngöôøi laøm a Chuù thích: Khi con ngöôøi sö ûng ñeán soá löôïng, thôøi ñieåm hay chaát löôïng nöôùc daønh cho caùc muïc ñích sö ûnh höô û duïng chu û duïng khaùc. Nöôùc con ngöôøi sö û yeáu û laïi thaønh phaàn khí quyeån trong chu kyø thuy ñöôïc laáy töø soâng, hoà hay nöôùc ngaàm, hoaëc ñöôïc tieâu thuï ñeå quay trô û veà löu vöïc thuy û vaên hoaëc ñöôïc tra û duïng û vaên. Khi hoaït ñoäng töôùi tieâu muøa maøng sö û duïng tieâu hao - nöôùc naøy khoâng theå sö nöôùc thì goïi laø sö û nöôùc töø ñaäp nöôùc ñeå chaïy tua-bin thuy û duïng vaøo vieäc khaùc trong löu vöïc. Ngöôïc laïi, xa û duïng phi tieâu hao vì nöôùc vaãn û ñieän laø hình thöùc sö û duïng ô ñöôïc sö û thaønh phoá ñeå cung caáp cho nhu caàu ñoâ thò chu û haï nguoàn nhöng khoâng nhaát thieát vaøo cuøng thôøi ñieåm. Nöôùc khai thaùc ô û laïi moâi tröôøng khoâng û yeáu laø phi tieâu hao, nhöng neáu nöôùc trô û lyù thích ñaùng thì seõ a ñöôïc xö ûng ñeán chaát löôïng nöôùc ô ûnh höô û haï nguoàn. Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 165 nhöõng vò trí khaùc nhau trong khoâng gian vaø nhöõng ñieàu kieän thuyû vaên cho töông lai nöõa. thôøi gian.9 Phaàn lôùn nguoàn nöôùc naøy con Vì vaäy, cuõng nhö caùc nhaø quaûn lyù taøi nguyeân ngöôøi haàu nhö khoâng kieåm soaùt ñöôïc, ñoù laø thieân nhieân khaùc, caùc kyõ sö ngaønh nöôùc ñang nöôùc maën ngoaøi ñaïi döông, nöôùc ngoït ôû caùc xaây döïng nhöõng coâng cuï môùi ñeå nghieân cöùu con soâng baêng, nöôùc trong khí quyeån. Haàu taùc ñoäng theo moät soá quy moâ vaø khoaûng thôøi heát caùc khoaûn ñaàu tö ñeàu taäp trung vaøo nöôùc gian ñeå ñaùnh giaù caùc phöông aùn vaø coù ñöôïc söï ôû soâng, hoà, nhöng nöôùc aåm trong ñaát vaø nöôùc löïa choïn chaéc chaén ñoái vôùi moät töông lai khoù ngaàm goäp laïi chieám tôùi 98% löôïng nöôùc ngoït ñoaùn ñònh (xem Hoäp 3.1).13 treân theá giôùi (xem Hình 3.2).10 Nhieàu ngöôøi Thay ñoåi khí haäu khieán vieäc aùp chæ lo laéng veà löôïng nöôùc aên hieän coù maø duïng vaø thöïc hieän caùc chính saùch khoâng bieát raèng noâng nghieäp môùi laø lónh vöïc quaûn lyù nguoàn nöôùc hieäu quaû söû duïng nöôùc nhieàu nhaát. Moãi ngaøy, moät caøng trôû neân quan troïng hôn ngöôøi uoáng 2-4 lít nöôùc nhöng tieâu thuï soá Phaân boå nguoàn nöôùc hieäu quaû vaø haïn löông thöïc maø ñeå saûn xuaát ra ñoøi hoûi phaûi söû cheá löôïng tieâu thuï tôùi möùc an toaøn ngaøy duïng tôùi 2.000-5.000 lít nöôùc.11 Nhöõng con soá caøng trôû neân quan troïng trong boái caûnh naøy coù söï cheânh leäch ñaùng keå. ÔÛ moät soá vuøng khí haäu thay ñoåi. Khi nöôùc trôû neân khan löu vöïc, nöôùc chuû yeáu ñöôïc söû duïng trong hieám, moãi ngöôøi coù theå söû duïng quaù nhieàu coâng nghieäp vaø sinh hoaït ñoâ thò, ñoàng thôøi seõ nöôùc, daãn ñeán söï thieáu thoán cho nhöõng ngöôøi coù ngaøy caøng nhieàu vuøng löu vöïc phaùt trieån khaùc hay toån haïi cho heä sinh thaùi vaø nhöõng gì theo höôùng naøy neáu caên cöù vaøo toác ñoä ñoâ thò heä sinh thaùi ñem laïi. Khi möùc tieâu duøng ôû moät hoaù hieän nay.12 vuøng löu vöïc vöôït quaù löôïng nöôùc coù saün thì Khí haäu thay ñoåi seõ laøm giaûm löôïng nöôùc moãi ngöôøi phaûi söû duïng ít ñi vaø phaûi chia seû töï nhieân döï tröõ töø tuyeát vaø soâng baêng, daãn löôïng nöôùc söû duïng theo moät soá quy trình ñeán aûnh höôûng löôïng nöôùc döï tröõ trong caùc hay nguyeân taéc nhaát ñònh. Caùc nhaø hoaïch taàng ñaát coù nöôùc, ñoøi hoûi caùc nhaø quaûn lyù ñònh chính saùch coù hai yù kieán: coù theå aán ñònh nguoàn nöôùc phaûi xaây döïng vaø vaän haønh caùc vaø thöïc thi quy ñònh veà löôïng nöôùc nhaát ñònh hoà chöùa theo phöông thöùc khaùc. Caùc nhaø ñoái vôùi ñoái töôïng cuï theå hoaëc coù theå söû duïng quaûn lyù nguoàn nöôùc seõ phaûi quaûn lyù toaøn boä giaù caû ñeå khuyeán khích ngöôøi söû duïng nöôùc chu trình nöôùc chöù khoâng theå chæ taäp trung giaûm möùc tieâu duøng, thaäm chí coù söï trao ñoåi vaøo moät phaàn nhoû cuûa nguoàn nöôùc ôû soâng, hoà laãn nhau. Duø baèng caùch naøo thì ñeå xaây döïng vaø ñeå maëc caùc nguoàn nöôùc ngaàm vaø hôi aåm vaø thöïc thi ñöôïc nhöõng chính saùch toát vaãn caàn trong ñaát cho caùc chuû sôû höõu ñaát. ÔÛ nhieàu phaûi coù thoâng tin chính xaùc vaø theå cheá maïnh. vuøng löu vöïc, nhu caàu seõ taêng leân trong khi Phaân boå theo soá löôïng laø phöông phaùp phoå nguoàn cung giaûm ñi vaø söï bieán ñoäng cuõng bieán nhaát nhöng vaãn khoù thöïc hieän vôùi keát taêng cuøng moät luùc. Caùc nhaø quaûn lyù nöôùc ôû quaû toát. Nam Phi laø nöôùc coù moät trong nhöõng nhöõng nôi ñoù seõ khoâng coøn nhieàu giaûi phaùp cô cheá phöùc taïp nhaát duø cô cheá naøy vaãn ñang neáu quyeát ñònh cuûa hoï khoâng ñuû söùc taïo ra trong quaù trình hoaøn thieän. Luaät Nguoàn nöôùc moät soá hieäu quaû nhaát ñònh. Coù nhieàu coâng cuï quoác gia naêm 1998 cuûa Nam Phi quy ñònh ñeå giuùp caùc quoác gia ñoái phoù vôùi nhöõng thay nöôùc laø taøi saûn chung vaø khoâng ñöôïc pheùp sôû ñoåi naøy, töø caûi caùch chính trò ñeán quy trình ra höõu tö nhaân.14 Moïi ñoái töôïng söû duïng phaûi quyeát ñònh, töø coâng ngheä thu thaäp soá lieäu ñeán ñaêng kyù vaø coù giaáy pheùp söû duïng nöôùc vaø traû xaây döïng môùi cô sôû haï taàng. phí söû duïng, keå caû nöôùc soâng hay nöôùc ngaàm Taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu ñoái vôùi moâ ñöôïc khai thaùc baèng chi phí rieâng. Hoaït ñoäng hình thuyû vaên ñoàng nghóa vôùi vieäc con ngöôøi haïn cheá löu löôïng laø moät loaïi hình söû duïng khoâng theå nhìn vaøo quaù khöù ñeå phaùn ñoaùn 166 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hoäp 3.1 Quyeát ñònh coù hieäu löïc ñeå thay ñoåi caùch laøm cuûa ngöôøi quaûn lyù nguoàn nöôùc Vieäc ra quyeát ñònh khi chöa naém chaéc Quy trình naøy khoâng choïn ra giaûi phaùp möùc chi phí seõ trôû neân khoâng theå chaáp tình hình theo loái truyeàn thoáng thöôøng söû toái öu maø thay vaøo ñoù tìm ra phöông aùn nhaän ñöôïc neáu coù ba yeáu toá sau xuaát duïng phaân boå xaùc suaát ñeå ñaùnh giaù caùc giaûm thieåu khaû naêng gaëp phaûi moät soá hieän ñoàng thôøi: möùc ngöng tuï giaûm phöông aùn haønh ñoäng khaùc nhau döïa nguy cô coù theå coù. maïnh, thay ñoåi lôùn trong giaù nöôùc nhaäp treân moät loaït nhöõng ruûi ro ñaõ bieát töø Sôû caáp nöôùc noäi ñòa Nam California khaåu vaø löôïng nöôùc thaåm thaáu töï nhieân tröôùc. Nhöng phöông thöùc naøy seõ khoâng ñaõ söû duïng kyõ thuaät naøy ñeå ñoái phoù vôùi vaøo löu vöïc nöôùc ngaàm giaûm. coøn phuø hôïp khi nhöõng ngöôøi ra quyeát taùc ñoäng töø söï thay ñoåi khí haäu trong keá Muïc tieâu cuûa hoaït ñoäng naøy laø nhaèm ñònh khoâng bieát hay khoâng theå nhaát trí hoaïch quaûn lyù nöôùc ñoâ thò daøi haïn cuûa giaûm thieåu nguy cô cuûa Sôû neáu caû ba veà söï lieân heä giöõa haønh ñoäng vaø keát quaû, mình. Ñaàu tieân, Sôû xaây döïng caùc döï baùo yeáu toá xaûy ra cuøng luùc. Sôû ñaõ xaùc ñònh caùc söï kieän coù theå khaùc nhau ra sao hay thôøi tieát trong vuøng baèng caùch keát hôïp ñöôïc nhöõng phöông aùn quaûn lyù môùi nhö caàn phaûi ñaùnh giaù caùc keát quaû khaùc keát quaû töø 21 moâ hình thôøi tieát. Cuøng vôùi taêng hieäu quaû söû duïng nöôùc, taêng cöôøng nhau theá naøo. Nhö ñaõ neâu trong Chöông moät moâ hình quaûn lyù nguoàn nöôùc giaû laäp, thu hoài löôïng nöôùc töø möa, baõo luït ñeå boå 2, cô cheá quyeát saùch hieäu quaû chính laø Sôû söû duïng haøng traêm kòch baûn ñeå sung nöôùc ngaàm, taùi cheá nöôùc vaø nhaäp moät phöông aùn. Caùc chieán löôïc hieäu quaû nghieân cöùu caùc giaû ñònh veà söï thay ñoåi khaåu nhieàu nöôùc hôn trong nhöõng naêm laø nhöõng chieán löôïc ñem laïi keát quaû toát khí haäu trong töông lai, löôïng nöôùc ngaàm möa nhieàu ñeå coù theå khai thaùc ñöôïc hôn so vôùi nhöõng phöông aùn döïa treân vaø möùc khaû duïng, toác ñoä phaùt trieån ñoâ nhieàu nöôùc ngaàm hôn trong nhöõng naêm moät loaït nhöõng tình huoáng töông lai khaû thò, chi phí chöông trình vaø chi phí nhaäp khoâ haïn. Sôû nhaän thaáy raèng neáu aùp thi. Caùc chieán löôïc naøy ñöôïc xaây döïng khaåu nöôùc. Sau ñoù, Sôû tính toaùn giaù trò duïng taát caû caùc bieän phaùp naøy thì chi phí töø nhöõng moâ hình vi tính moâ phoûng hieän taïi cuûa chi phí töø caùc phöông aùn seõ haàu nhö khoâng bao giôø vöôït quaù khoâng döï ñoaùn töông lai maø taïo ra caáp nöôùc khaùc nhau theo 200 tình ngöôõng 3,75 tæ ñoâ la. nhöõng taäp hôïp tình huoáng töông lai khaû huoáng. Moïi phöông aùn coù chi phí treân thi nhaèm xaùc ñònh caùc phöông aùn hieäu 3,75 tæ ñoâ la trong voøng hôn 35 naêm ñeàu Nguoàn: Groves vaø caùc taùc giaû khaùc 2008; quaû ñeå löïa choïn vaø ñaùnh giaù moät caùch bò loaïi boû. Qua phaân tích phaùt hieän theo Groves vaø Lempert 2007; Groves, Yates heä thoáng keát quaû cuûa caùc phöông aùn ñoù. tình huoáng nhö treân ñaõ cho keát luaän raèng vaø Tebaldi 2008. nöôùc, coù nghóa laø caùc chuû sôû höõu röøng troàng öùng dòch vuï vaø duy tu haï taàng cô sôû.18 phaûi xin giaáy pheùp, cuõng nhö nhöõng ngöôøi Vai troø cuûa bieän phaùp ñònh giaù ñeå taùc ñoäng laøm coâng taùc thuyû noâng hay cô sôû caáp nöôùc ôû ñeán caàu coù söï khaùc bieät giöõa töøng loaïi hình söû thò traán. Tuy cho ñeán nay môùi chæ coù röøng duïng nöôùc. Ñoái vôùi nöôùc ñoâ thò, vieäc ñònh giaù troàng ñöôïc coi laø moät hoaït ñoäng haïn cheá löu thöôøng coù hieäu quaû trong giaûm caàu, nhaát laø löôïng nhöng saûn xuaát noâng nghieäp töôùi tieâu khi keát hôïp vôùi vieäc môû roäng ñoái töôïng söû töï nhieân hay caùc kyõ thuaät thu hoaïch söû duïng duïng. Khi giaù cao, nhieàu cô sôû caáp nöôùc vaø nöôùc cuõng seõ ñöôïc lieät vaøo haïng muïc naøy. Coi ngöôøi söû duïng seõ tìm caùch söûa chöõa, haïn cheá laâm nghieäp laø moät hình thöùc söû duïng nöôùc roø gæ vaø chæ söû duïng löôïng nöôùc hoï caàn.19 khieán vieäc söû duïng ñaát coù theå caïnh tranh bình Nhöng do möùc tieâu duøng ñoâ thò chæ chieám ñaúng vôùi caùc hình thöùc söû duïng nöôùc khaùc. bình quaân 20% löôïng nöôùc khai thaùc neân taùc Quyeàn söû duïng ñöôïc baûo ñaûm duy nhaát laø söû ñoäng veà möùc söû duïng toång theå coøn haïn cheá duïng nöôùc ñeå baûo toàn sinh thaùi vaø cung caáp (xem Hình 3.2). Vì hình thöùc söû duïng ñoâ thò cho moãi ngöôøi ít nhaát 25 lít nöôùc moãi ngaøy ñeå veà cô baûn laø phi tieâu hao neân taùc ñoäng töø vieäc ñaùp öùng nhu caàu sinh hoaït toái thieåu.15 giaûm söû duïng ôû thaønh thò cuõng khoâng laøm Nöôùc thöôøng xuyeân bò ñònh giaù döôùi giaù taêng nhieàu nguoàn cung ôû nhöõng nôi khaùc trò, vì vaäy khoâng khuyeán khích yù thöùc söû duïng trong löu vöïc. nöôùc hieäu quaû.16 Caùc taøi lieäu nghieân cöùu haàu Ñoái vôùi töôùi tieâu, moät hình thöùc söû duïng heát ñeàu nhaát trí trong vieäc keâu goïi aùp duïng tieâu hao, vieäc ñònh giaù coøn phöùc taïp hôn. Thöù caùc bieän phaùp kinh teá ñeå giaûm bôùt nhu caàu.17 nhaát, khoù coù theå ñong ñeám löôïng nöôùc thöïc Vieäc ñònh giaù caùc dòch vuï veà nöôùc (töôùi tieâu, söï tieâu thuï. Thöù hai, thöïc teá cho thaáy ngöôøi nöôùc aên, thu thaäp vaø xöû lyù nöôùc thaûi) cuõng coù noâng daân seõ khoâng giaûm möùc tieâu duøng neáu theå giuùp thu hoài nguoàn voán boû ra ñeå cung giaù nöôùc chöa cao gaáp vaøi laàn chi phí cung Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 167 öùng dòch vuï. Nhöng haàu heát caùc nöôùc ñeàu Nhöng noäi dung chi tieát cuûa cô cheá naøy coù thaáy khoù coù theå chaáp nhaän veà maët chính trò aûnh höôûng lôùn ñeán thaønh coâng cuûa chính khi tính giaù nöôùc cao hôn möùc caàn thieát ñeå saùch vaø vieäc xaây döïng ñöôïc caùc theå cheá caàn thu hoài chi phí vaän haønh. Thöù ba, neáu giaù thieát laø moät quaù trình laâu daøi. OÂtxtraâylia, duø laø nöôùc maët taêng quaù cao seõ khieán noâng daân moät nöôùc töø laâu ñaõ coù tieáng veà quaûn lyù nhaø chuyeån töø ñaøo gieáng khoan ôû taàng ñaát ngaäm nöôùc maïnh, ngöôøi daân ñöôïc giaùo duïc vaø quen nöôùc sang nöôùc ngaàm, vaø nhö vaäy tuy coù thay vôùi vieäc laøm theo luaät phaùt cuõng nhö ñaõ coù ñoåi nhöng khoâng loaïi tröø ñöôïc vaán ñeà söû caùc quy ñònh veà phaân boå ñöôïc ban haønh vaø duïng quaù möùc.20 thöïc thi tröôùc khi hình thaønh cô cheá quyeàn ÔÛ haàu heát caùc nöôùc, chính quyeàn tænh hay söû duïng, cuõng ñaõ maát haøng thaäp kyû ñeå xaây moät cô quan quaûn lyù nöôùc khaùc thöôøng ñaùnh döïng cô cheá naøy.26 ÔÛ caùc nöôùc aùp duïng cô cheá thueá cô sôû cung öùng thaønh phoá hay ñôn vò cho pheùp chuyeån nhöôïng quyeàn söû duïng töôùi tieâu ñoái vôùi löôïng nöôùc khai thaùc töø soâng nöôùc khi chöa coù ñuû naêng löïc theå cheá ñeå thöïc hay nöôùc ñòa taàng. Ñaây ñöôïc goïi laø nöôùc “baùn thi nhöõng haïn möùc aùp duïng cho töøng ñoái buoân”. Vì moät soá lyù do kyõ thuaät vaø chính trò, töôïng söû duïng, tình traïng khai thaùc quaù möùc khoâng nhieàu nöôùc ñònh giaù nöôùc “baùn buoân” thöôøng taêng leân ñaùng keå (xem Hoäp 3.2). ñuû cao ñeå taùc ñoäng ñeán phöông thöùc phaân boå Bieán ñoåi khí haäu laøm cho taøi nguyeân nöôùc taøi nguyeân giöõa caùc nhu caàu söû duïng coù lieân khoù ñoaùn ñònh hôn trong töông lai, laøm cho quan.21 Thöïc teá, chöa coù nöôùc naøo phaân boå nhieäm vuï xaây döïng cô cheá chuyeån nhöôïng nguoàn nöôùc maët theo giaù,22 maëc duø OÂtxtraâylia quyeàn söû duïng nöôùc ñaõ khoù laïi caøng khoù khaên hieän ñang xaây döïng moät cô cheá nhö vaäy.23 hôn.27 Ngay caû trong ñieàu kieän khí haäu oån Tuy chöa tröïc tieáp nhöng vieäc söû duïng ñònh ñònh, caùc cô quan coù naêng löïc cuõng thaáy khoù möùc ñoái vôùi löôïng keát hôïp nöôùc maët vaø nöôùc coù theå xaùc ñònh ñöôïc tröôùc löôïng nöôùc caàn ngaàm phaân boå cho thuyû lôïi hay toái öu hôn nöõa phaân boå moät caùch an toaøn cho töøng ñoái töôïng laø löôïng nöôùc thöïc söï tieâu hao (do boác/thoaùt söû duïng cuõng nhö caàn daønh rieâng bao nhieâu hôi nöôùc) toû ra thöïc teá hôn veà maët chính trò vaø nöôùc ñeå söû duïng vaøo muïc ñích baûo veä moâi haønh chính so vôùi bieän phaùp duøng giaù caû ñeå tröôøng.28 Do khoâng tính toaùn ñuû cho caùc nhu haïn cheá möùc tieâu duøng noùi chung.24 caàu söû duïng nhaát ñònh (nhö troàng röøng vaø röøng töï nhieân) hay nhöõng thay ñoåi trong Chuyeån nhöôïng quyeàn söû duïng nöôùc coù haønh vi söû duïng maø caùc cô cheá ôû OÂtxtraâylia vaø theå caûi thieän chaát löôïng quaûn lyù nöôùc Chileâ ñaõ caáp quyeàn söû duïng vôùi khoái löôïng trong daøi haïn nhöng khoâng phaûi laø giaûi nöôùc nhieàu hôn thöïc coù. Hoï phaûi thöïc hieän phaùp thöïc teá trong ngaén haïn ôû haàu heát moät quaù trình taùi phaân boå vaø giaûm möùc phaân caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Vieäc chuyeån boå ñaày khoù khaên.29 Xaây döïng moät thò tröôøng nhöôïng quyeàn söû duïng coù tieàm naêng lôùn ñöôïc ñieàu tieát toát cho nhöõng khoái löôïng nöôùc trong taêng hieäu quaû phaân boå nöôùc vaø ñeàn buø aán ñònh laø moät muïc tieâu daøi haïn hieäu quaû cho nhöõng ngöôøi töø boû quyeàn söû duïng nhöng haàu heát caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ nöôùc.25 Hieän ñaõ coù caùc cô cheá chuyeån nhöôïng caàn thöïc hieän moät soá böôùc trung gian quan quyeàn söû duïng nöôùc chính thöùc ôû OÂtxtraâylia, troïng tröôùc khi aùp duïng cô cheá naøy.30 Chileâ, Nam Phi vaø mieàn taây Hoa Kyø. ÔÛ OÂtx- Thay ñoåi khí haäu seõ ñoøi hoûi phaûi traâylia, qua öôùc tính ñöôïc bieát vieäc chuyeån ñaàu tö vaøo coâng ngheä môùi vaø caûi nhöôïng quyeàn söû duïng ñaõ giuùp noâng daân tieán vieäc öùng duïng caùc coâng ngheä choáng choïi ñöôïc vôùi haïn haùn vaø thuùc ñaåy saùng hieän coù. cheá, ñaàu tö maø khoâng caàn söï can thieäp cuûa Taêng cöôøng hieäu quaû döï tröõ nöôùc seõ coù nhaø nöôùc. 168 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hoäp 3.2 Nguy cô khi coù thò tröôøng quyeàn söû duïng nöôùc tröôùc khi coù cô caáu theå cheá töông öùng nöôùc Moät nghieân cöùu döïa treân kinh nghieäm cuûa quaûn lyù rieâng ñeå xaùc ñònh quyeàn lôïi, quaûn lyù Caùc cô cheá cho pheùp mua baùn khi chöa OÂtxtraâylia keát luaän raèng “döïa treân nhöõng phaân boå, kieåm soaùt söû duïng nöôùc; xaây döïng hình thaønh vaø thöïc thi quyeàn söû duïng nöôùc coù kinh nghieäm cuõ vaø môùi, roõ raøng … caàn chuù danh muïc ñaêng kyù chính xaùc ngay töø ñaàu; theå laøm xaáu ñi tình traïng khai thaùc caïn kieät. yù tôùi nhieàu vaán ñeà veà thieát keá. Vieäc mua baùn cho pheùp keát chuyeån phaàn nöôùc chöa söû Noâng daân ôû gaàn thaønh phoá Ta’iz, CH Yeâ- quyeàn söû duïng nöôùc roõ raøng seõ thaønh coâng duïng töø naêm naøy qua naêm khaùc; hình thaønh men, baùn nöôùc ngaàm theo xe taûi cung caáp neáu vaø chæ khi coù caùc cô cheá phaân boå vaø thò tröôøng moâi giôùi tö nhaân; baûo ñaûm luoàng veà thaønh phoá. Tröôùc khi thò tröôøng naøy toàn quaûn lyù söû duïng ñöôïc xaây döïng cho hoaït thoâng tin kòp thôøi tôùi taát caû caùc beân). taïi, ngöôøi noâng daân thöôøng chæ laáy ñuû nöôùc ñoäng thöông maïi naøy vaø coù caùc cheá taøi nhaø Moät soá nöôùc ñaõ coù nhöõng cô cheá kinh töø maïch ngaàm ñeå töôùi tieâu muøa maøng. Baèng nöôùc lieân quan nhaèm ngaên ngöøa söï laïm doanh quyeàn söû duïng nöôùc phi chính thöùc caùch taêng ñôn giaù nöôùc, vieäc mua baùn naøy duïng trong phaân boå. Söï phaûn ñoái vieäc hình töø laâu. Nhöõng cô cheá höõu hieäu thöôøng döïa laøm taêng lôïi ích töø söû duïng nöôùc ngaàm. Cuõng thaønh thò tröôøng khi chöa chuù yù thích ñaùng treân caùc taäp quaùn ñòa phöông. Chaúng haïn, do vieäc ngöôøi noâng daân khai thaùc nöôùc töø ñeán thieát keá chi tieát laø coù cô sôû.” noâng daân ôû Bitit, Maroác, ñaõ trao ñoåi quyeàn gieáng khoâng ñöôïc kieåm soaùt neân khoâng coù Caùc vaán ñeà veà thieát keá bao goàm vieäc tính söû duïng nöôùc trong haøng thaäp kyû nay, döïa giôùi haïn naøo veà löôïng nöôùc hoï ñöôïc khai toaùn (ñaùnh giaù ñuùng löôïng nöôùc maët vaø nöôùc treân nhöõng luaät leä do phong tuïc, taäp quaùn thaùc. Keát quaû laø thò tröôøng thieáu ñieàu tieát naøy ngaàm coù lieân heä maät thieát vôùi nhau, laäp keá ñaët ra. Cô cheá naøy vaän haønh döïa treân moät ñaåy nhanh hôn söï caïn kieät cuûa nguoàn nöôùc hoaïch chuyeån ñoåi theo khí haäu sang caùc ñieàu danh muïc chi tieát coâng khai cho toaøn coäng ñòa taàng. kieän khoâ haïn hôn, taêng möùc tieâu thuï baèng ñoàng, trong ñoù xaùc ñònh töøng chuû theå vaø caùch troàng röøng nhôø trôï caáp cuûa nhaø nöôùc) löôïng nöôùc moãi ngöôøi ñöôïc höôûng, theå hieän Nguoàn: CEDARE 2006; Ngaân haøng theá giôùi vaø theå cheá (xaây döïng caùc quy ñònh, cô quan baèng giôø söû duïng. 2007b; Young vaø McColl (saép xuaát baûn). ích trong ñieàu kieän khí haäu ngaøy moät 60% nöôùc töôùi tieâu noâng nghieäp vaø 85% nöôùc thay ñoåi. Nöôùc döï tröõ ôû soâng, hoà, trong ñaát sinh hoaït noâng thoân ôû AÁn Ñoä cuõng nhö moät vaø ñòa taàng coù nöôùc laø nhaân toá chính trong baát nöûa löôïng nöôùc aên cho caùc hoä gia ñình ôû kyø phöông aùn ñoái phoù vôùi thay ñoåi khí haäu Delhi. Neáu ñöôïc quaûn lyù toát, nöôùc ngaàm coù naøo, caû trong ñoái phoù vôùi haïn haùn (tích tröõ theå tieáp tuïc vai troø laø moät kho döï tröõ töï nhieân. nöôùc ñeå söû duïng trong thôøi kyø khoâ haïn) vaø luït Nhöng treân thöïc teá, nguoàn nöôùc ngaàm chöa loäi (duy trì khaû naêng tích tröõ ñoái vôùi löu löôïng heà ñöôïc quaûn lyù toát. ÔÛ nhöõng khu vöïc khoâ thöøa). Do söï thay ñoåi khí haäu seõ laøm giaûm haïn treân theá giôùi, nöôùc ñòa taàng ñang bò khai löôïng nöôùc tích tröõ töï nhieân döôùi daïng baêng, thaùc ñeán kieät queä. Gaàn ¼ saûn löôïng noâng tuyeát vaø trong ñòa taàng (do giaûm möùc buø ñaép) nghieäp haøng naêm cuûa AÁn Ñoä theo öôùc tính neân nhieàu quoác gia seõ phaûi naâng cao khaû ñang gaëp nguy cô do söï caïn kieät cuûa nguoàn naêng döï tröõ nhaân taïo. nöôùc ngaàm.31 Caùc nhaø hoaïch ñònh nguoàn nöôùc caàn caân Ñeå caûi thieän chaát löôïng quaûn lyù nöôùc nhaéc caùc phöông aùn döï tröõ toång theå. Nöôùc ngaàm caàn coù bieän phaùp caûi thieän caû nguoàn tích tröõ trong ñaát coù theå ñöôïc söû duïng hieäu cung (buø ñaép nhaân taïo, thuùc ñaåy buø ñaép töï quaû hôn baèng caùch quaûn lyù dieän tích ñaát, nhaát nhieân, döïng raøo caûn trong ñòa taàng ñeå laøm laø naâng cao naêng suaát trong saûn xuaát noâng chaäm doøng chaûy maïch ngaàm) vaø löôïng caàu. nghieäp söû duïng nöôùc töï nhieân. Vieäc quaûn lyù Khoâng theå quaûn lyù nöôùc ngaàm taùch rôøi maø nöôùc ngaàm, voán ñaõ laø moät coâng vieäc khoù phaûi loàng gheùp vôùi vieäc ñieàu tieát nöôùc maët.32 khaên, seõ caøng trôû neân quan troïng hôn khi Caùc kyõ thuaät taêng cöôøng möùc cung coøn chöa nguoàn nöôùc maët khoâng coøn oån ñònh. Nöôùc tröïc tieáp. Chaúng haïn, vieäc buø ñaép nhaân taïo ngaàm laø moät giaûi phaùp döï tröõ ñeå ñoái phoù vôùi coøn ñöôïc söû duïng haïn cheá khi caùc khu vöïc nguoàn cung coâng coäng vaø löôïng möa khoâng caáp nöôùc vaø tröõ nöôùc ñòa taàng phuø hôïp khoâng oån ñònh. Chaúng haïn, nöôùc ngaàm cung caáp naèm treân cuøng moät ñòa baøn vôùi caùc ñòa taàng Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 169 nöôùc bò khai thaùc quaù möùc; 43% ngaân saùch tö vaøo dòch vuï taøu thuyeàn treân soâng Nile), cöùu phaân boå cho chöông trình buø ñaép nöôùc nhaân muøa maøng, cô sôû haï taàng cuûa ñaát nöôùc khoûi taïo trò giaù 6 tæ ñoâ la cuûa AÁn Ñoä chæ ñöôïc söû haïn haùn, luït loäi. Nhöng caùc ñaäp nöôùc cuõng coù duïng ñeå boå sung nguoàn nöôùc cho nhöõng ñòa nhöõng taùc haïi khoân löôøng36 vaø caàn coù söï caân taàng khoâng bò khai thaùc caïn kieät.33 nhaéc lôïi haïi kyõ caøng. Bieán ñoåi khí haäu ñaõ daønh Ñaäp nöôùc laø moät phaàn quan troïng trong moät taàm quan troïng ñaëc bieät cho vieäc xaùc caâu chuyeän veà thay ñoåi khí haäu vaø nguoàn ñònh nhöõng thieát keá hieäu quaû: neáu caùc quoác nöôùc. Caàn thieát keá caùc ñaäp nöôùc vôùi söï tuyø gia ñang phaân vaân khoâng roõ löôïng möa seõ bieán coù saün ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng dieãn bieán taêng hay giaûm thì vieäc xaây döïng caùc coâng thay ñoåi trong möùc ngöng tuï vaø thaát thoaùt trình coù thieát keá chuyeân bieät ñeå thay ñoåi ñöôïc trong löu vöïc. Tuy nhieàu khu vöïc toái öu ñeå sau naøy seõ raát hieäu quaû veà chi phí. Do möùc ñoä xaây ñaäp nöôùc ñaõ ñöôïc khai thaùc nhöng vaãn phöùc taïp cuûa cô cheá thuyû vaên ngaøy caøng taêng, coøn nhieàu khu vöïc tieàm naêng ñeå xaây caùc ñaäp caùc quoác gia caàn coù caùc phaân tích thuyû vaên, môùi, nhaát laø ôû Chaâu Phi. Neáu ñöôïc quaûn lyù vaän haønh, kinh teá vaø taøi chính chaéc chaén vaø toát, caùc ñaäp nöôùc seõ cung caáp nguoàn thuyû caøng caàn hôn moät theå cheá ñuû naêng löïc (xem ñieän vaø baûo veä con ngöôøi tröôùc haïn haùn, luït Hoäp 3.3). loäi. Tuy coøn ít phaân tích toaøn dieän veà taùc ñoäng Caùc coâng ngheä phi truyeàn thoáng coù kinh teá cuûa ñaäp nöôùc nhöng ñaõ coù boán theå laøm taêng cung öùng nöôùc ôû moät soá khu nghieân cöùu ñieån hình chæ ra nhöõng taùc ñoäng vöïc khan hieám nöôùc. Coù theå taêng cöôøng kinh teá tích cöïc vaø nhöõng taùc ñoäng giaùn tieáp nguoàn cung veà nöôùc baèng caùch khöû muoái to lôùn, trong ñoù ngöôøi ngheøo nhieàu khi laïi laø trong nöôùc bieån hay nöôùc lôï vaø taùi söû duïng ñoái töôïng thuï höôûng phaàn nhieàu caùc lôïi ích.34 nöôùc thaûi ñaõ qua xöû lyù. Coâng ngheä khöû maën, Chaúng haïn, Ñaäp nöôùc cao ôû Aswan, Ai Caäp, cho ñeán naêm 200437 môùi chieám chöa ñaày ñaõ taïo ra nguoàn lôïi kinh teá haøng naêm töông 0,5% toång löôïng nöôùc söû duïng, seõ ngaøy caøng ñöông vôùi 2% toång saûn phaåm quoác noäi (GDP) ñöôïc söû duïng roäng raõi hôn. cuûa Ai Caäp.35 Coâng trình naøy saûn sinh 8 tæ Nhöõng tieán boä kyõ thuaät nhö loïc nöôùc tieát kWh ñieän, ñuû ñeå cung caáp cho toaøn boä caùc thò kieäm naêng löôïng ñang giuùp giaûm giaù thaønh traán, laøng maïc cuûa ñaát nöôùc. Con ñaäp cho khöû maën, cuõng nhö nhöõng chöông trình caáp pheùp môû roäng saûn xuaát noâng nghieäp vaø giao ñieän cho caùc nhaø maùy khöû maën baèng naêng thoâng ñöôøng thuyû quanh naêm (thuùc ñaåy ñaàu löôïng taùi taïo ñaõ baét ñaàu ñöôïc trieån khai thí Hoäp 3.3 Quaûn lyù nguoàn nöôùc trong dung sai cho pheùp ôû Tuy-ni-di Tuynidia laø moät ví duï ñieån hình veà nhu caàu vaän chuyeån nöôùc giöõa caùc khu vöïc khaùc nhau löôïng nöôùc thaûi ñoâ thò cuûa mình vaøo saûn xuaát caàn coù ñoäi nguõ caùc nhaø quaûn lyù nguoàn nöôùc cuûa ñaát nöôùc. noâng nghieäp vaø duy trì caùc vuøng ñaàm laày, ôû nhöõng nöôùc ñang tôùi gaàn giôùi haïn taøi Nhôø xaây döïng ñöôïc nhöõng cô cheá nhieàu cuõng nhö buø ñaép nhaân taïo caùc ñòa taàng nguyeân. Chæ vôùi 400 m3 taøi nguyeân nöôùc taùi höùa heïn nhaát neân chính phuû ñaõ xaây döïng ngaàm. Nhöõng nhaø quaûn lyù nguoàn nöôùc Tuy- sinh treân ñaàu ngöôøi, vôùi nhieàu bieán ñoäng vaø ñöôïc theâm cô sôû haï taàng ôû nhöõng vuøng saâu, dinia giôø ñaây ñoái maët vôùi moät loaït nhöõng möùc phaân boå khoâng ñoàng ñeàu theo thôøi gian vuøng xa. Caùc con soâng chaûy ra bieån ñöôïc quyeát ñònh phöùc taïp: hoï phaûi toái öu hoaù saûn vaø ñòa ñieåm, Tuynidia ñang gaëp thaùch thöùc xaây ñaäp chaén ngay caû khi nhu caàu nöôùc löôïng, thôøi ñieåm, chaát löôïng vaø chi phí naêng lôùn trong quaûn lyù nguoàn nöôùc. Nhöng traùi trong löu vöïc khoâng quaù caêng thaúng. Löôïng löôïng caáp nöôùc, qua ñoù theå hieän taàm quan vôùi caùc nöôùc khu vöïc Maghreb laùng gieàng, nöôùc döï tröõ naøy sau ñoù ñöôïc bôm qua troïng cuûa nguoàn nhaân löïc trong quaûn lyù taøi Tuydinia ñaõ traûi qua nhieàu muøa haïn haùn lieân nhöõng raëng nuùi vaøo vuøng löu vöïc soâng chính nguyeân chaët cheõ. tieáp maø khoâng phaûi phaân chia ñònh suaát nöôùc cuûa ñaát nöôùc. Nguoàn nöôùc môùi vöøa laøm taêng cho noâng daân hay söû duïng caùch cung caáp nguoàn cung vöøa haï thaáp ñoä maën trong vuøng nöôùc cho thaønh phoá baèng xaø lan. Nöôùc naøy khi nhu caàu veà nöôùc taêng cao nhaát. Ngoaøi ñaõ xaây caùc ñaäp nöôùc coù oáng daãn noái lieàn vaø ra, Tuydinia coøn xöû lyù vaø taùi söû duïng 1/3 Nguoàn: Louati 2009. 170 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ñieåm.38 Tuyø theo quy moâ cuûa nhaø maùy vaø coâng nguoàn nöôùc thoâng thöôøng seõ ñöôïc söû duïng ôû ngheä, nöôùc khöû maën coù theå ñöôïc saûn xuaát vaø haï nguoàn. Khi coù nhieàu nöôùc, aûnh höôûng ñeán cung caáp tôùi caùc traïm caáp nöôùc vôùi giaù thaønh nhöõng muïc ñích söû duïng khaùc seõ khoâng ñaùng chæ coù 0,5 ñoâ la moät m3. Möùc giaù naøy vaãn cao keå nhöng khi nöôùc trôû neân khan hieám, aûnh hôn nöôùc thoâng thöôøng ôû nhöõng nôi saün nöôùc höôûng naøy seõ thaáy roõ. Moät laàn nöõa, vieäc tính ngoït.39 Do vaäy, vieäc söû duïng nöôùc khöû maën toaùn toång theå veà nöôùc vaø quy hoaïch loàng gheùp thöôøng chæ hôïp lyù khi duøng ôû nhöõng nôi ñem ñaát ñai, nguoàn nöôùc ôû quy moâ ñòa phöông, laïi giaù trò cao nhaát nhö cung caáp nöôùc ñoâ thò löu vöïc vaø khu vöïc seõ khieán caùc can thieäp naøy hay khu du lòch.40 Nöôùc khöû maën cuõng trôû neân höõu ích, baèng caùch baûo ñaûm coù söï caân thöôøng chæ haïn cheá ôû caùc khu vöïc ven bieån vì nhaéc, ñaùnh giaù hôïp lyù giöõa caùi lôïi vaø caùi haïi. neáu phaân phoái nöôùc khöû maën vaøo saâu trong Saûn xuaát noâng nghieäp coù töôùi tieâu döï kieán ñaát lieàn seõ laøm taêng giaù thaønh.41 seõ taïo ra phaàn lôùn nguoàn löông thöïc cuûa theá giôùi trong töông lai vì coù söùc choáng choïi toát Saûn xuaát nhieàu löông thöïc maø khoâng hôn tröôùc söï thay ñoåi khí haäu ôû haàu heát khu duøng nhieàu nöôùc hôn khoâng phaûi vieäc deã vöïc, tröø nhöõng vuøng löu vöïc khan hieám nhöng ñaõ coù moät soá phöông thöùc môùi coù nöôùc.44 Saûn löôïng muøa vuï tính treân hecta seõ hieäu quaû. Ñeå quaûn lyù nöôùc ñaùp öùng nhu caàu phaûi ñöôïc naâng cao vì ít coù khaû naêng taêng sau naøy seõ ñoøi hoûi phaûi söû duïng nöôùc hieäu toång dieän tích hoa maøu ñöôïc töôùi tieâu. Treân quaû hôn, nhaát laø trong noâng nghieäp, laø ngaønh thöïc teá, dieän tích ñaát ñöôïc töôùi tieâu döï kieán söû duïng tôùi 70% löôïng nöôùc khai thaùc töø caùc seõ taêng 9% töø 2000 ñeán 2050.45 Naêng suaát söû soâng vaø nguoàn nöôùc ngaàm (xem Hình 3.2).42 duïng nöôùc (trong tröôøng hôïp naøy laø saûn Coù leõ vaãn coù cô hoäi ñeå naâng cao naêng suaát löôïng noâng nghieäp tính treân ñôn vò nöôùc söû duïng nöôùc trong saûn xuaát noâng nghieäp phaân boå cho töôùi tieâu) cuõng seõ phaûi ñöôïc caûi phuï thuoäc vaøo möa, hieän vaãn laø keá sinh nhai thieän, tröôùc nhu caàu veà nöôùc ngaøy caøng taêng cuûa phaàn lôùn daân soá ngheøo treân theá giôùi, saûn ôû caùc ñoâ thò, caùc ngaønh coâng nghieäp vaø ngaønh xuaát ra hôn moät nöûa toång löôïng giaù trò muøa thuyû ñieän. Caùc coâng ngheä môùi coù khaû naêng maøng treân theá giôùi, chieám 80% löôïng nöôùc söû taêng saûn löôïng söû duïng nöôùc khi ñöôïc keát duïng cho muøa maøng cuûa theá giôùi.43 Caùc hôïp vôùi nhöõng chính saùch, theå cheá maïnh.46 phöông thöùc ñöôïc trình baøy trong phaàn sau Ñeå ‘taêng saûn löôïng treân töøng gaàu nöôùc’ nhö boài phuû, canh taùc baûo toàn vaø nhöõng kyõ caàn coù moät söï keát hôïp phöùc taïp giöõa ñaàu tö vaø naêng töông töï nhaèm giöõ nöôùc laïi trong ñaát, caûi caùch theå cheá. Caùc quoác gia töø AÙcmeânia tôùi haïn cheá löôïng nöôùc bò maát do bay hôi vaø taêng Daêmbia ñang ñaàu tö vaøo nhöõng coâng trình haï ñöôïc löôïng nöôùc cung caáp cho caây troàng. taàng môùi nhaèm cung öùng nöôùc hieäu quaû töø hoà Ngoaøi ra coøn coù caùc phöông phaùp khaùc nhö chöùa tôùi ñoàng ruoäng, giaûm thaát thoaùt do nöôùc tích tröõ nöôùc möa quy moâ nhoû, coøn goïi laø thu bay hôi. Tuy nhieân, nhö trong ví duï veà nhöõng hoaïch nöôùc möa. ngöôøi noâng daân Maroác neâu ôû treân, söï ñaàu tö Trong soá raát nhieàu nhöõng bieän phaùp can seõ chæ coù taùc duïng neáu caùc coù caùc theå cheá cung thieäp nhaèm taêng saûn löôïng troàng troït söû duïng öùng nöôùc oån ñònh ôû ñòa phöông, ngöôøi noâng nöôùc möa, moät soá bieän phaùp (boài phuû, canh daân ñöôïc coù tieáng noùi trong quyeát saùch vaø taùc baûo toàn) coù taùc duïng chuyeån höôùng vaän nhaän ñöôïc nhöõng lôøi khuyeân hoï caàn ñeå laøm ñoäng cuûa nöôùc ra khoûi chu trình bay hôi voâ sao taän duïng toát nhaát nhöõng coâng trình haï ích thoâng thöôøng. Nhöõng bieän phaùp khaùc taàng hay saùng kieán coâng ngheä môùi. Cô sôû haï (thu hoaïch nöôùc möa, bôm nöôùc ngaàm) taàng môùi seõ chæ coù hieäu quaû trong quaûn lyù chuyeån höôùng vaän ñoäng cuûa moät boä phaän nguoàn nöôùc neáu ñöôïc keát hôïp vôùi nhöõng quy Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 171 ñònh giôùi haïn chaët cheõ veà löôïng nöôùc tieâu thuï trong töôùi tieâu. Noâng daân Maroác khi chuyeån cuûa töøng caù nhaân, keå caû nöôùc ngaàm vaø nöôùc sang söû duïng heä thoáng töôùi tieâu nhoû gioït theo maët. Neáu khoâng, lôïi nhuaän cao nhôø thuyû lôïi seõ chöông trình cuûa nhaø nöôùc nhö ñaõ neâu ôû khieán ngöôøi noâng daân môû roäng dieän tích troàng phaàn treân seõ ñöôïc höôûng lôïi töø moät coâng caáy hay taêng gaáp ñoâi, thaäm chí laø gaáp ba soá vuï ngheä ñôn giaûn, söû duïng coâng thöùc töôùi tieâu gieo troàng, töø ñoù caøng laøm caïn kieät hôn nguoàn thoâng thöôøng thích öùng vôùi ñieàu kieän gieo nöôùc töø caùc gieáng. Roõ raøng, ñieàu naøy laø toát cho troàng ñòa phöông. Tuyø vaøo tình hình thôøi tieát caù nhaân ngöôøi noâng daân nhöng khoâng toát cho trong vuøng, heä thoáng naøy seõ göûi tin nhaén tôùi nhöõng muïc ñích söû duïng nöôùc khaùc trong ñieän thoaïi di ñoäng cuûa ngöôøi noâng daân, baùo cuøng löu vöïc.47 cho hoï bieát hoï caàn töôùi nöôùc bao nhieâu giôø Neáu quaûn lyù toát muøa maøng seõ coù theå taêng trong ngaøy. Söû duïng thoâng tin naøy seõ cho naêng suaát söû duïng nöôùc baèng caùch phaùt trieån pheùp hoï traùnh töôùi nöôùc quaù nhieàu.53 nhöõng gioáng caây troàng coù söùc khaùng laïnh, coù theå troàng vaøo muøa ñoâng do caàn ít nöôùc hôn.48 Taêng saûn löôïng noâng nghieäp cuøng vôùi Gieo troàng trong nhaø kính hay döôùi maùi che baûo veä moâi tröôøng cuõng coù theå laøm giaûm möùc ñoä nöôùc bay hôi Bieán ñoåi khí haäu seõ thuùc ñaåy caùc so vôùi caùc caùnh ñoàng tuy coù taêng chi phí saûn nöôùc naâng cao saûn löôïng noâng xuaát.49 Khi caây troàng bò cheát tröôùc khi coù theå nghieäp thu hoaïch thì löôïng nöôùc caây haáp thuï seõ bò Thay ñoåi khí haäu seõ laøm giaûm saûn löôïng hao phí. Do vaäy, caàn öùng duïng nhieàu hôn noâng nghieäp. Khí haäu thay ñoåi taïo ra moät soá nhöõng gioáng caây troàng coù tæ leä choáng choïi vôùi aùp löïc maâu thuaãn ñoái vôùi saûn xuaát noâng haïn haùn vaø caùi noùng cao nhaèm taêng naêng suaát nghieäp, aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán saûn xuaát söû duïng nöôùc cuõng nhö saûn xuaát noâng noâng nghieäp do nhieät ñoä taêng, nhu caàu söû nghieäp.50 duïng nöôùc cho muøa maøng taêng, löôïng möa Söû duïng nöôùc töôùi tieâu ñuùng thôøi ñieåm bieán ñoäng hôn cuøng vôùi nhöõng hieän töôïng cuõng coù taùc duïng. Neáu ngöôøi noâng daân khoâng thôøi tieát khaéc nghieät nhö luït loäi, haïn haùn. bieát chính xaùc phaûi duøng bao nhieâu nöôùc thì Tình hình naøy coù theå daãn tôùi saûn löôïng taêng hoï thöôøng töôùi quaù nhieàu vì quan nieäm töôùi ôû moät soá nöôùc nhöng ôû haàu heát caùc nöôùc ñang nhieàu coøn hôn töôùi ít. Baèng caùch theo doõi phaùt trieån, saûn löôïng seõ giaûm, töø ñoù giaûm saûn löôïng nöôùc haáp thuï vaø ñoä taêng tröôûng trong caû löôïng bình quaân toaøn caàu (xem Baûn ñoà 3.3). muøa vuï, ngöôøi noâng daân coù theå cung öùng ÔÛ nhöõng vuøng vó ñoä töø vöøa ñeán cao, möùc chính xaùc löôïng nöôùc caàn cho muøa maøng vaø taêng nhieät ñoä trong vuøng chæ töø 1-30C, cuøng chæ thöïc hieän töôùi tieâu khi thöïc söï caàn. Caùc vôùi vieäc söû duïng phaân boùn coù caùc-bon54 vaø thieát bò caûm bieán töø xa ñaõ baét ñaàu cho pheùp nhöõng thay ñoåi trong löôïng möa lieân quan coù ngöôøi noâng daân bieát ñöôïc nhu caàu veà nöôùc theå coù taùc ñoäng coù lôïi ñoái vôùi saûn löôïng muøa cuûa caây troàng vôùi ñoä chính xaùc cao thaäm chí maøng.55 Kadaêcxtan, Lieân bang Nga vaø Ucraina tröôùc khi caây troàng coù daáu hieäu thieáu nöôùc.51 ñeàu coù vò trí ñòa lyù thuaän lôïi khi nhieät ñoä taêng Nhöng do yeâu caàu kyõ thuaät neân saûn xuaát noâng nhöng cuõng coù theå khoâng taän duïng ñöôïc ñaày nghieäp chính xaùc kieåu naøy chæ môùi giôùi haïn ôû ñuû cô hoäi naøy. Keå töø khi Lieân bang Xoâ vieát tan moät thieåu soá nhoû noâng daân treân theá giôùi.52 raõ, toång coäng caùc nöôùc naøy ñaõ loaïi ra 23 trieäu Nhöng ngay caû tröôùc khi coâng ngheä naøy hecta ñaát canh taùc khoûi muïc ñích saûn xuaát trôû neân phoå bieán thì vaãn coù theå öùng duïng noâng nghieäp, trong ñoù coù gaàn 90% töøng ñöôïc nhöõng thieát bò töï ñoäng ñôn giaûn nhaèm giuùp söû duïng trong troàng troït nguõ coác.56 Tuy saûn noâng daân ngheøo naâng cao möùc ñoä chính xaùc löôïng nguõ coác theá giôùi ñaõ taêng bình quaân 172 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ûn ñoà 3.3 Bieán ñoåi khí haäu seõ laøm gia Ba ûn löôïng noâng nghieäp ô ûm sa û haàu heát caùc nöôùc tính ñeán naêm 2050 caên cöù vaøo caùc taäp quaùn noâng nghieäp vaø gioáng caây troàng hieän nay û khaùc 2009. Nguoàn: M#ller vaø caùc taùc gia ûn löôïng döï baùo cu Chuù thích: Hình naøy theå hieän tæ leä thay ñoåi sa û ca ûa 11 loaïi hoa maøu chính (luùa mì, gaïo, ngoâ, keâ, ñaäu Haø Lan, cu ûi daàu) ûi ñöôøng, khoai lang, ñaäu naønh, laïc, haït höôùng döông vaø haït ca ûa ba kòch ba giai ñoaïn 2046-2055, so vôùi 1996-2005. Caùc giaù trò laø trung vò cu û tha ûn xa û thieát khoâng sö ûi trong 5 moâ hình khí haäu toaøn caàu, vôùi gia û duïng phaân boùn coù CO2 (xem Chuù thích 54). Döï baùo ûn löôïng seõ gia sa û nhieàu khu vöïc phuï thuoäc nhieàu vaøo noâng nghieäp. ûm maïnh ô 1,5% moãi naêm keå töø naêm 1991 nhöng saûn ñeán saûn xuaát noâng nghieäp hieän nay. ÔÛ nhöõng löôïng ôû Kadaécxtan vaø Ukraina laïi giaûm, coøn khu vöïc naèm ôû vuøng vó ñoä thaáp, ngay caû khi saûn löôïng cuûa Nga chæ taêng raát ít. Neáu caùc nhieät ñoä taêng nheï leân 1-20C cuõng seõ laøm nöôùc naøy muoán taän duïng ñöôïc cô hoäi töø hieän giaûm saûn löôïng caùc loaïi nguõ coác chính.59 Moät töôïng nhieät ñoä aám leân ñeå taêng saûn löôïng ñaùnh giaù töø nhieàu nghieân cöùu öôùc tính raèng noâng nghieäp thì hoï seõ phaûi xaây döïng theå cheá ñeán nhöõng naêm 2080, saûn löôïng noâng vöõng maïnh hôn vaø cô sôû haï taàng toát hôn.57 nghieäp cuûa theá giôùi seõ giaûm 3% theo kòch baûn Ngay caû neáu hoï coù laøm ñöôïc nhö vaäy thì dieãn möùc thaûi caùc-bon cao do söû duïng phaân boùn bieán thôøi tieát khaéc nghieät cuõng coù theå xoaù coù caùc-bon hay 16% neáu khoâng söû duïng phaân saïch nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc tính bình quaân, boùn.60 Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, möùc neáu tính ñeán nguy cô ngaøy caøng taêng veà giaûm thaäm chí coøn ñöôïc döï baùo cao hôn nöõa, nhöõng dieãn bieán thôøi tieát khaéc nghieät ôû Nga ôû möùc 9% khi coù söû duïng phaân boùn caùc-bon thì soá naêm coù saûn löôïng löông thöïc giaûm döï vaø 21% neáu khoâng söû duïng. baùo seõ taêng gaáp ba laàn vaøo thaäp kyû 2070.58 Moät phaân tích treân 12 khu vöïc thieáu an ÔÛ haàu heát caùc nöôùc ñang phaùt trieån, bieán ninh löông thöïc söû duïng caùc moâ hình vaø saûn ñoåi khí haäu ñöôïc döï baùo seõ coù aûnh höôûng xaáu löôïng muøa vuï töø 20 moâ hình khí haäu toaøn caàu Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 173 cho bieát neáu khoâng coù söï ñieàu chænh, Chaâu AÙ soá naøy laø töø phaùt quang röøng nhieät ñôùi.66 Phaàn vaø Chaâu Phi seõ phaûi höùng chòu nhöõng möùc coøn laïi chuû yeáu töø khai thaùc caïn kieät vaø ñoát giaûm ñaëc bieät nghieâm troïng trong saûn löôïng chaùy ñaát laãn than buøn nhieät ñôùi. Trong ñaát tröôùc naêm 2030. Trong söï suït giaûm naøy coù laãn than buøn treân theá giôùi coù chöùa löôïng caùc- nhöõng loaïi noâng saûn coù vai troø quan troïng veà bon gaàn töông ñöông vôùi löôïng caùc-bon coù an ninh löông thöïc cuûa khu vöïc, nhö luøa mì trong röøng raäm Amazon. Caû hai ñeàu töông ôû Nam AÙ, gaïo ôû Ñoâng Nam AÙ vaø ngoâ ôû Nam ñöông vôùi khoaûng 9 naêm xaû thaûi do ñoát nhieân Phi.61 Nhöõng döï baùo naøy nhieàu khaû naêng ñaõ lieäu hoaù thaïch treân toaøn caàu. ÔÛ khu vöïc Chaâu ñaùnh giaù thaáp möùc taùc ñoäng: caùc moâ hình döï AÙ xích ñaïo (Inñoâneâxia, Malayxia, Papua Taân baùo taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu ñoái vôùi Ghineâ), löôïng khí thaûi töø caùc ñaùm chaùy lieân noâng nghieäp thöôøng chuû yeáu quan saùt nhöõng quan ñeán khai thaùc than buøn vaø ñoát röøng thay ñoåi bình quaân vaø loaïi tröø nhöõng taùc ñoäng cuõng töông ñöông vôùi löôïng khí thaûi töø ñoát cuûa caùc hieän töôïng khí haäu khaéc nghieät, söï nhieân lieäu hoaù thaïch ôû caùc nöôùc naøy.67 Löôïng bieán ñoäng vaø aûnh höôûng cuûa saâu beänh, trong khí thaûi töø chaên nuoâi gia suùc ñöôïc tính treân khi taát caû caùc yeáu toá naøy ñeàu coù xu höôùng moät soá loaïi khí thaûi (noâng nghieäp, laâm taêng. Khí haäu thay ñoåi cuõng seõ khieán moät soá nghieäp, chaát thaûi), toång coäng ñoùng goùp ñeán dieän tích ñaát ñai trôû neân keùm phuø hôïp cho 18% toång löôïng khí thaûi toaøn caàu, chuû yeáu do saûn xuaát noâng nghieäp, nhaát laø ôû Chaâu Phi.62 khí thaûi meâtan töø suùc vaät, chaát thaûi phaân boùn Moät nghieân cöùu ñaõ döï baùo raèng ñeán naêm vaø phaùt quang baõi chaên thaû.68 2080, dieän tích ñaát coù khí haäu khaéc nghieät Vieäc troàng troït caùc loaïi caây laøm nhieân lieäu hay ñaát ñai caèn coãi ôû khu vöïc haï Xahara, Chaâu sinh hoïc nhaèm giaûm bieán ñoåi khí haäu thaäm Phi seõ taêng 26 trieäu leân 61 trieäu hecta,63 chí coøn gaây ra nhieàu söï caïnh tranh veà ñaát ñai töông ñöông vôùi 9-20% toång dieän tích canh hôn. Öôùc tính hieän nay cho thaáy hoaït ñoäng taùc cuûa toaøn khu vöïc.64 saûn xuaát caùc loaïi caây saûn sinh naêng löôïng chæ dieãn ra treân 1% dieän tích ñaát troàng toaøn caàu, Coá gaéng giaûm thieåu bieán ñoåi khí haäu seõ tuy nhieân caùc quy ñònh veà nhieân lieäu sinh hoïc gaây theâm aùp löïc cho ñaát. Ngoaøi vieäc giaûm ôû caùc nöôùc phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån ñang saûn löôïng, thay ñoåi khí haäu coøn taïo aùp löïc cho hoã trôï vieäc môû roäng saûn xuaát. Saûn löôïng ngöôøi noâng daân vaø caùc nhaø quaûn lyù ñaát ñai khaùc etanol toaøn caàu ñaõ taêng töø 18 tæ lít moäât naêm trong vieäc giaûm möùc khí thaûi nhaø kính. Naêm naêm 2000 leân 46 tæ vaøo naêm 2007, trong khi 2004, khoaûng 14% löôïng khí thaûi nhaø kính saûn löôïng daàu diesel sinh hoïc ñaõ taêng gaàn 8 treân toaøn caàu ñöôïc saûn sinh ra töø hoaït ñoäng laàn leân 8 tæ lít. Ñaát ñai phaân boå cho saûn xuaát noâng nghieäp. Caùc khí thaûi naøy goàm oâxit nitô töø nhieân lieäu sinh hoïc ñöôïc döï baùo seõ taêng leân phaân boùn; meâtan töø gia suùc, saûn xuaát luùa gaïo boán laàn tröôùc naêm 2030, phaàn lôùn ôû Baéc Myõ vaø caát tröõ phaân boùn; vaø ñioâxit caùc-bon (CO2) (chieám 10% ñaát troàng naêm 2030) vaø Chaâu AÂu do ñoát chaùy caùc chaát sinh hoïc nhöng khoâng (15%).69 Döï baùo cuõng cho thaáy chæ coù 0,4% goàm CO2 thaûi ra töø hoaït ñoäng xöû lyù ñaát, phaùt ñaát canh taùc ôû Chaâu Phi vaø khoaûng 3% ôû Chaâu quang hoang maïc vaø röøng.65 Caùc khu vöïc ñang AÙ vaø Myõ Latinh seõ ñöôïc söû duïng cho saûn xuaát phaùt trieån saûn sinh ra löôïng khí thaûi nhaø kính nhieân lieäu sinh hoïc tính ñeán naêm 2030.70 lôùn nhaát, trong ñoù Chaâu AÙ, Chaâu Phi vaø Myõ Lat- Theo moät soá kòch baûn caét giaûm bieán ñoåi khí inh ñoùng goùp tôùi 80% toång löôïng khí thaûi. haäu, döï baùo sau naêm 2030, ñaát ñai phaân boå Hoaït ñoäng laâm nghieäp, söû duïng ñaát vaø cho saûn xuaát nhieân lieäu sinh hoïc tính ñeán thay ñoåi muïc ñích söû duïng ñaát ñoùng goùp 17% naêm 2100 seõ taêng leân treân 2 tæ hecta, moät con löôïng khí thaûi nhaø kính moãi naêm, trong ñoù ¾ soá khoång loà neáu bieát raèng dieän tích ñaát troàng 174 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 hieän nay ‘chæ’ chieám coù 1,6 tæ hecta. Nhöõng toån thaát veà ñaát chaên thaû vaø heä sinh thaùi ñoàng kòch baûn naøy döï baùo raèng haàu heát ñaát ñai saûn coû. Nhöõng caây troàng löu nieân coù heä reã saâu xuaát nhieân lieäu sinh hoïc quy moâ lôùn nhö vaäy nhö coû may coù theå traùnh xoùi moøn ñaát vaø ñeàu baét nguoàn töø chuyeån ñoåi ñaát röøng töï döôõng chaát toát hôn, ñoøi hoûi ít löôïng döôõng nhieân vaø ñaát chaên thaû.71 chaát haáp thuï hôn vaø saûn sinh ra tæ leä caùc-bon Neáu nhu caàu taêng nhanh thì nhieân lieäu cao hôn so vôùi caùc loaïi nguyeân lieäu saûn xuaát sinh hoïc seõ laø moät nhaân toá ñaùng keå treân thò nhieân lieäu sinh hoïc hieän nay.72 Nhöng nhu tröôøng noâng nghieäp, ñaåy giaù saûn phaåm leân. caàu veà nöôùc cuûa nhöõng loaïi nhieân lieäu naøy Phaàn lôùn nhu caàu hieän nay veà caùc loaïi caây vaãn caûn trôû vieäc saûn xuaát laâu daøi ôû nhöõng khu troàng saûn xuaát nhieân lieäu sinh hoïc ñöôïc kích vöïc khoâ haïn. Caàn coù nhieàu nghieân cöùu hôn thích bôûi nhöõng muïc tieâu vaø trôï caáp cuûa nhaø ñeå taêng naêng suaát vaø khaû naêng giaûm khí thaûi nöôùc vaø giaù daàu taêng cao. Neáu khoâng coù söï hoã cuûa caùc loaïi nhieân lieäu sinh hoïc theá heä môùi. trôï nhaân taïo naøy thì söùc caïnh tranh cuûa nhieân lieäu sinh hoïc vaãn coøn thaáp, tröø etanol töø mía Daân soá taêng, löôïng thòt tieâu thuï nhieàu cuûa Braxin. Moät ñieàu cuõng chöa roõ laø khoâng hôn cuøng vôùi thay ñoåi khí haäu seõ ñoøi hoûi bieát nhieân lieäu sinh hoïc giaûm ñöôïc bao nhieâu taêng maïnh naêng suaát noâng nghieäp. Dieän löôïng khí thaûi nhaø kính neáu xeùt ñeán löôïng tích ñaát ñai caàn ñeå saûn xuaát löông thöïc cho theá nhieân lieäu hoaù thaïch söû duïng trong quaù trình giôùi naêm 2050 seõ phuï thuoäc nhieàu vaøo löôïng saûn xuaát vaø löôïng khí thaûi taïo ra khi giaûi thòt con ngöôøi tieâu thuï. AÊn thòt laø moät caùch haáp phoùng maët baèng. Duø nhieân lieäu sinh hoïc coù thuï protein toán keùm cuûa con ngöôøi vì noù ñoøi tieàm naêng giaûm löôïng khí thaûi nhaø kính hoûi nhieàu ñaát chaên thaû vaø rau coû laøm thöùc aên. nhöng löôïng caùc-bon thöïc teá tieát kieäm ñöôïc Taùc ñoäng veà taøi nguyeân khaùc nhau tuyø theo loaïi nhôø nhöõng loaïi nhieân lieäu sinh hoïc theá heä thòt vaø caùch thöùc saûn xuaát. Ñeå laøm ra 1 kg thòt hieän nay cuõng ñang coøn nhieàu tranh caõi, khi boø coù theå caàn tôùi 15.000 lít nöôùc neáu saûn xuaát caùc quy trình saûn xuaát vaø thay ñoåi muïc ñích ôû caùc loø gia suùc coâng nghieäp ôû Myõ (xem Hình söû duïng ñaát lieân quan ñöôïc ñöa vaøo coâng 3.3).73,74 Nhöng hoaït ñoäng saûn xuaát thòt boø thöùc tính. Ngoaøi ra, nhu caàu ñaát ñai ñeå saûn roäng khaép ôû Chaâu Phi chæ caàn coù 146-300 lít xuaát nhieân lieäu sinh hoïc hieän nay cuõng ñaõ baét treân moät kiloâgram tuyø thuoäc vaøo thôøi tieát.75 ñaàu caïnh tranh vôùi nhu caàu baûo toàn ña daïng Tính treân kilogram, saûn xuaát thòt boø cuõng saûn sinh thaùi. Heä quaû laø caàn phaûi ban haønh nhöõng sinh ra nhieàu khí thaûi nhaø kính, ngay caû khi so höôùng daãn veà môû roäng saûn xuaát nhieân lieäu saùnh vôùi vieäc saûn xuaát caùc loaïi thòt khaùc, vì thaûi sinh hoïc ñeå traùnh aûnh höôûng ñeán caùc muïc ra töông ñöông 16 kiloâgram CO2 (CO2e) treân tieâu moâi tröôøng khaùc (xem Hoäp 3.4). Vieäc moãi kilogram thòt saûn xuaát ra (xem Hình 3.4).76 tính toaùn voøng ñôøi toaøn dieän cuûa nhieân lieäu Tuy coù aûnh höôûng ñeán taøi nguyeân nhöng sinh hoïc, bao goàm caû möùc ñoùng goùp vaøo vieäc löôïng caàu veà thòt döï kieán seõ taêng khi daân soá vaø giaûm khí thaûi cuõng nhö möùc söû duïng nöôùc vaø thu nhaäp taêng. AÊn nhieàu thòt seõ coù lôïi cho ngöôøi phaân boùn, coù theå laøm chaäm toác ñoä chuyeån ñoåi. tieâu duøng ngheøo laø nhöõng ngöôøi caàn proâteâin vaø Nhöõng loaïi nhieân lieäu sinh hoïc theá heä thöù vi chaát dinh döôõng.77 Nhöng ñeán naêm 2050, hai hieän ñang trong giai ñoaïn phaùt trieån nhö saûn xuaát thòt boø, gia caàm, thòt lôïn vaø söõa döï kieán taûo, jatropha, keâ ngoït vaø lieãu coù theå laøm giaûm seõ taêng ít nhaát gaáp ñoâi töø möùc naêm 2000 ñeå ñaùp caïnh tranh vôùi ñaát noâng nghieäp troàng caây öùng cho nhu caàu cuûa moät daân soá ñoâng hôn, löông thöïc baèng caùch söû duïng ít ñaát ñai hôn giaøu coù hôn vaø thaønh thò hôn.78 hay chæ söû duïng nhöõng ñaát ñai coøn troáng, maëc Theá giôùi seõ phaûi ñaùp öùng nhu caàu ngaøy duø moät soá loaïi caây naøy vaãn coù theå daãn tôùi söï caøng taêng veà löông thöïc, xô sôïi vaø nhieân lieäu Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 175 Hoäp 3.4 Daàu coï, giaûm khí thaûi vaø traùnh khai hoang röøng Caùc noâng tröôøng daàu coï laø söï taäp hôïp Malayxia, taïo ra lôïi nhuaän nhôø ña daïng öùng nhaø kính cuõng coøn phaûi baøn. Phaân cuûa nhieàu vaán ñeà veà söû duïng ñaát hieän hoaù phöông thöùc saûn xuaát. Tuy nhieân, tích chi tieát voøng ñôøi cho thaáy möùc giaûm nay. Daàu coï laø moät loaïi caây troàng naêng döøa sau khi thu hoaïch phaûi ñöôïc vaän thaûi caùc-bon thuaàn phuï thuoäc vaøo quy suaát cao coù theå söû duïng laøm löông thöïc chuyeån tôùi nhaø maùy ñeå cheá bieán trong moâ ñaát ñai hieän coù tröôùc khi troàng daàu vaø nhieân lieäu sinh hoïc, ñoàng thôøi vieäc voøng 24 giôø sau khi thu hoaïch neân caùc coï (xem hình). Möùc giaûm thaûi ñaùng keå gieo troàng daàu coï coøn taïo cô hoäi cho kho chöùa thöôøng naèm raûi raùc quanh caùc ñaït ñöôïc töø hoaït ñoäng troàng troït treân ñaát nhöõng ngöôøi saûn xuaát nhoû. Nhöng troàng xöôûng. Vì vaäy maø moät tæ leä lôùn khu vöïc ñoàng coû vaø canh taùc cuõ, trong khi möùc daàu coï cuõng aûnh höôûng ñeán röøng nhieät xung quanh caùc xöôûng ñöôïc chuyeån ñoåi khí thaûi thuaàn seõ taêng cao neáu caùc maûnh ñôùi vaø caùc lôïi ích töø röøng, keå caû vieäc sinh sang troàng daàu coï, hoaëc döôùi hình thöùc röøng coù than buøn bò phaùt quang ñeå saûn ra khí thaûi nhaø kính. Dieän tích troàng daàu noâng tröôøng thöông maïi lôùn hoaëc cô sôû xuaát daàu coï. coï ñaõ taêng gaáp ba laàn töø 1961 leân 13 nhoû raûi raùc vôùi maät ñoä daøy ñaëc. Moät soá Vieäc môû roäng thò tröôøng caùc-bon bao trieäu hecta, chuû yeáu ñöôïc môû roäng ôû In- taäp quaùn boá trí ñaát ñai, nhö xaây döïng goàm REDD (Giaûm khí thaûi töø phaùt quang ñoâneâxia vaø Malayxia, hôn moät nöûa dieän vaønh ñai noâng laâm nghieäp ñeå taïo söï vaø thoaùi hoaù röøng) laø moät coâng cuï quan tích treân ñaát phaùt quang hieän nay. Nhöõng chuyeån tieáp thuaän lôïi giöõa noâng tröôøng troïng ñeå caân baèng caùc giaù trò töông ñoái tuyeân boá môùi ñaây veà chuyeån nhöôïng daàu coï vaø caùc thöûa röøng, coù theå khieán giöõa moät beân laø saûn xuaát daàu coï vaø phaùt quyeàn troàng môùi daàu coï ôû khu vöïc Ama- nhöõng khu vöïc troàng troït ít aûnh höôûng quang röøng vaø moät beân laø baûo veä röøng. zon thuoäc Braxin, Papua Taân Ghineâ vaø ñeán söï ña daïng sinh thaùi hôn, ñoàng thôøi Söï caân baèng naøy coù vai troø quan troïng Mañagatxca laøm daáy leân lo ngaïi raèng xu cuõng taïo söï ña daïng cho ngöôøi saûn xuaát trong baûo veä söï ña daïng sinh hoïc vaø höôùng naøy seõ tieáp dieãn. nhoû leû. giaûm möùc khí thaûi. Ngöôøi saûn xuaát caù theå hieän quaûn lyù Giaù trò cuûa nhieân lieäu sinh hoïc chieát Caùc nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy 35-40% ñaát troàng daàu coï ôû Inñoâneâxia vaø xuaát töø daàu coï ñoái vôùi vieäc giaûm hieäu vieäc chuyeån ñoåi ñaát sang saûn xuaát daàu coï coù theå coù laõi töø 6 ñeán 10 laàn cao hôn so vôùi duy trì hieän traïng vaø nhaän trôï caáp ûm khí tha Gia û duïng ñaát tröôùc ñaây ûi töø nhieân lieäu sinh hoïc chieát xuaát töø daàu coï cheânh leäch nhieàu theo muïc ñích sö nhôø tín chæ caùc-bon thoâng qua REDD, treân dieän tích troàng daàu coï neáu cô cheá naøy ñöôïc aùp duïng haïn cheá cho thò tröôøng töï phaùt. Neáu tín chæ REDD ñöôïc ñònh giaù cuøng möùc nhö caùc tín chæ caùc-bon ñöôïc giao dòch treân thò tröôøng thoáng nhaát thì lôïi nhuaän töø baûo toàn ñaát seõ taêng cao, thaäm chí coù theå cao hôn möùc lôïi nhuaän töø daàu coï, khieán vieäc chuyeån ñoåi ñaát sang söû duïng vaøo saûn xuaát noâng nghieäp ít haáp daãn hôn. Do vaäy, neáu ñöôïc xöû lyù toát thì REDD coù theå thöïc söï giaûm ñöôïc tình traïng phaù röøng, töø ñoù goùp phaàn vaøo coâng taùc giaûm thieåu hieäu öùng nhaø kính toaøn caàu. Nguoàn: Butler, Koh vaø Ghazoul, saép xuaát baûn; Henson 2008; Koh, Levang vaø Ghazoul, saép xuaát baûn; Koh vaø Wilcove 2009; Venter vaø caùc taùc giaû khaùc 2009. Nguoàn: Henson 2008. sinh hoïc trong boái caûnh khí haäu thay ñoåi laøm cho saûn xuaát noâng nghieäp cho ñeán naêm 2080 giaûm saûn löôïng, trong khi phaûi ñoàng thôøi baûo seõ vaãn khoâng ñoåi so vôùi hieän nay,79 vì nhöõng toàn heä sinh thaùi tích ñeå tröõ caùc-bon vaø ñaùp dieän tích ñaát thích hôïp taêng theâm ôû nhöõng öùng caùc nhu caàu thieát yeáu khaùc. Ñeå coù theâm vuøng vó ñoä cao seõ haàu heát bò buø tröø bôûi ñaát bò ñaát phuø hôïp vôùi saûn xuaát noâng nghieäp haàu maát ñi ôû nhöõng vuøng vó ñoä thaáp. nhö laø ñieàu khoâng theå. Caùc nghieân cöùu ñaõ chæ Do vaäy, naêng suaát noâng nghieäp (taán treân ra raèng treân toaøn caàu, dieän tích ñaát thích hôïp hecta) seõ phaûi taêng. Tuy caùc moâ hình coù khaùc 176 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ûn xuaát thòt tieâu toán nöôùc hôn caùc loaïi caây troàng chu Hình 3.3 Sa ûn phaåm) û yeáu (lít nöôùc treân kilogram sa Nguoàn: Waterfootprint (https://www.waterfootprint.org), truy caäp 15/5/2009; Gleick 2008. ûn xuaát moät kilogram sa Chuù thích: Trong hình theå hieän soá lít nöôùc caàn ñeå sa û duïng ñeå sa ûn phaåm (hoaëc moät lít söõa). Nöôùc sö ûn xuaát thòt boø chæ töôïng ûn xuaát chuyeân saâu. tröng cho heä thoáng sa bieät nhöng moät nghieân cöùu ñaõ cho bieát seõ caàn caùc loaïi nguõ coác ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñaõ phaûi taêng saûn löôïng ñöôïc 1,8% moãi naêm cho giaûm töø 3,9% moät naêm trong giai ñoaïn 1961 tôùi naêm 2055, gaàn nhö gaáp ñoâi möùc 1% moät - 1990 xuoáng 1,4% giai ñoaïn 1990 – 2007.82 naêm caàn ñaït trong ñieàu kieän bình thöôøng (xem Hình 3.5).80 Ñieàu naøy coù nghóa laø phaûi Bieán ñoåi khí haäu seõ ñoøi hoûi naâng taêng hôn gaáp ñoâi saûn löôïng hieän nay trong cao naêng suaát vaø ña daïng hoaù voøng 50 naêm. Nhieàu vöïa luùa cuûa theá giôùi nhö noâng nghieäp Baéc Myõ ñang tieán daàn tôùi möùc saûn löôïng khaû Ñeå taêng naêng suaát khoâng chæ caàn ñaát, thi toái ña ñoái vôùi caùc loaïi nguõ coác chính,81 vì nöôùc vaø ña daïng sinh hoïc. Noâng nghieäp vaäy maø phaàn lôùn söï taêng tröôûng saûn löôïng naøy chuyeân canh thöôøng gaây thieät haïi cho moâi seõ caàn phaûi ñaït ñöôïc ôû caùc nöôùc ñang phaùt tröôøng töï nhieân. Moät neàn noâng nghieäp coù trieån. Ñieàu naøy ñoàng nghóa vôùi vieäc khoâng chæ naêng suaát cao, nhö ôû haàu heát caùc nöôùc phaùt taêng saûn löôïng maø coøn caàn ñaûo ngöôïc möùc trieån, thöôøng döïa treân nhöõng caùnh ñoàng giaûm daàn hieän nay: tæ leä taêng saûn löôïng taát caû chuyeân canh moät loaïi caây troàng hay vaät nuoâi nhaát ñònh, cuõng nhö söû duïng chuyeân bieät caùc ûn xuaát thòt boø chuyeân saâu laø moät ngaønh sa Hình 3.4 Sa ûi nhaø kính ûn xuaát sinh ra nhieàu khí tha loaïi hoaù chaát noâng nghieäp. Hình thöùc canh taùc naøy coù theå huyû hoaïi chaát löôïng vaø khoái löôïng nöôùc. Dö chaát phaân boùn ñaõ laøm taêng nhanh soá löôïng nhöõng “vuøng ñaát cheát” ít oâxy ôû caùc vuøng duyeân haûi keå töø thaäp kyû 1960: hieän chieám khoaûng 245.000 km2, chuû yeáu ôû caùc vuøng bieån ven bôø caùc nöôùc phaùt trieån (xem Baûn ñoà 3.4).83 Vieäc töôùi tieâu chuyeân canh thöôøng gaây tích tuï muoái trong ñaát, laøm giaûm ñoä phì vaø haïn cheá saûn löôïng löông thöïc. Hieän töôïng taêng maën hieän ñang aûnh höôûng ñeán 20 Nguoàn: Williams, Audsley vaø Sandars 2006. Chuù thích: Hình naøy theå hieän möùc xa û khí tha ûi töông ñöông CO2 tính treân kilogram töø sa ûn xuaát (ô û nöôùc coâng nghieäp) 1 – 30 trieäu trong toång soá 260 trieäu hecta ñaát kg sa ûng caùch töông ñöông theå hieän soá km caàn ñi baèng moät chieác xe hôi chaïy xaêng tieâu thuï trung ûn phaåm cuï theå. Khoa bình 1 lít xaêng cho 11,5 km ñeå sinh ra löôïng khí tha ûi CO2e. Chaúng haïn, ñeå saûn xuaát 1 kg thòt boø vaø laùi xe 79,1 km ñeàu thuyû noâng treân theá giôùi.84 taïo ra 16 kg khí thaûi. Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 177 Caàn giaûm caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp ûi taêng nhanh hôn do bieán ñoåi khí haäu Hình 3.5 Naêng suaát noâng nghieäp seõ pha chuyeân canh ñoäc haïi cho moâi tröôøng, ñaëc bieät khi tính ñeán nhöõng vaán ñeà moâi tröôøng gaén lieàn vôùi söï môû roäng hoaït ñoäng noâng nghieäp. Neáu khoâng taêng ñöôïc saûn löôïng muøa maøng vaø gia suùc treân hecta, aùp löïc veà taøi nguyeân ñaát seõ taêng do dieän tích gieo troàng, chaên thaû taêng do môû roäng saûn xuaát. Keå töø giöõa theá kyû 20, 680 trieäu hecta hay 20% dieän tích ñaát ñoàng coû cuûa theá giôùi ñaõ bò thoaùi hoaù.85 Vieäc chuyeån ñoåi ñaát ñai sang saûn xuaát noâng nghieäp ñaõ laøm giaûm ñaùng keå dieän tích cuûa nhieàu heä sinh thaùi (xem Hình 3.6). Cuoäc caùch maïng Xanh ñaõ minh chöùng cho Nguoàn: Lotze-¬Campen vaø caùc taùc gia û khaùc 2009. caû nhöõng lôïi ích to lôùn töø taêng naêng suaát noâng Chuù thích: Hình naøy trình baøy tæ leä taêng tröô ûng haøng naêm caàn coù trong chæ soá naêng suaát noâng nghieäp theo hai kòch ba ûn. Trong chæ soá naøy, 100 laø naêng suaát cu ûa naêm 2005. Caùc möùc döï baùo bao goàm taát ca û caùc loaïi löông thöïc vaø thöùc aên cho nghieäp vaø nhöõng haïn cheá khi coâng ngheä gia suùc. Ñöôøng maøu xanh bieåu dieãn kòch ba ûn trong ñoù khoâng coù bieán ñoåi khí haäu, daân soá theá giôùi taêng leân 9 tæ vaøo naêm khoâng ñöôïc nhöõng chính saùch vaø nhöõng 2055; toång möùc tieâu thuï calo ñaàu ngöôøi vaø khaåu phaàn calo cu ûa gia suùc taêng tæ leä vôùi thu nhaäp ñaàu ngöôøi nhôø taêng tröô ûng kinh teá; taêng cöôøng töï do hoaù thöông maïi (taêng gaáp ñoâi tæ troïng thöông maïi noâng sa ûn trong toång sa ûn löôïng trong voøng khoaûn ñaàu tö thích ñaùng hoã trôï ñeå baûo veä taøi û luïc 0,8% moät naêm; khoâng coù a 50 naêm tôùi); ñaát canh taùc tieáp tuïc taêng vôùi toác ñoä ky ûnh höô ûng töø bieán ñoåi khí haäu. Ñöôøng maøu vaøng bieåu dieãn kòch ba ûn coù aûnh höô ûng töø bieán ñoåi khí haäu vaø nhöõng pha ûn öùng xaõ hoäi lieân quan (IPCC SRES A2): nguyeân thieân nhieân. Coâng ngheä môùi, cuøng vôùi khoâng duøng phaân boùn CO2, thöông maïi noâng sa ûn giaûm xuoáng möùc cu ûa naêm 1995 (khoa ûng 7% toång sa ûn löôïng) vôùi giaû ñònh raèng bieán ñoäng giaù do bieán ñoåi khí haäu kích thích ba ûo hoä vaø chính saùch haïn cheá khí tha ûi haïn cheá söï mô û roäng dieän ñaàu tö vaøo töôùi tieâu vaø cô sôû haï taàng noâng tích canh taùc (do caùc hoaït ñoäng ba ûo veä röøng) vaø taêng nhu caàu naêng löôïng sinh hoïc (ñaït 100 EJ [1018 jun] treân toaøn caàu vaøo naêm 2055). ûn ñoà 3.4 Noâng nghieäp chuyeân canh ô Ba û nhöõng vuøng ñaát cheát û caùc nöôùc phaùt trieån ñaõ goùp phaàn laøm taêng ñoä phì nhieâu ô Nguoàn: Diaz vaø Rosenberg 2008. Chuù thích: ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån, noâng nghieäp chuyeân canh thöôøng ñi keøm vôùi chi phí moâi tröôøng cao, keå ca û duïng quaù nhieàu daãn tôùi söï hình thaønh cu û söï roø gæ caùc chaát phaân boùn do sö ûa caùc vuøng û caùc khu vöïc duyeân ha ñaát cheát ô ûi. Caùc vuøng ñaát cheát ñöôïc ñònh nghóa laø nhöõng vuøng thieáu oâxy traàm troïng, töùc laø nhöõng khu vöïc coù noàng ñoä oâxy döôùi 0,5 ml oâxy treân moät lít nöôùc. Tình traïng naøy û caùc sinh vaät bieån, tuy ô thöôøng daãn tôùi hieän töôïng cheát haøng loaït ô û möùc oâxy 0,1 ml treân moät lít nöôùc. û moät soá vuøng, sinh vaät vaãn coù theå soáng ñöôïc ô 178 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hình 3.6 Heä sinh thaùi bò bieán ñoåi nhieàu do noâng nghieäp thaønh coâng noùi chung nhöng cuoäc caùch maïng xanh ôû nhieàu khu vöïc Chaâu AÙ cuõng ñi keøm vôùi söï huyû hoaïi moâi tröôøng baét nguoàn töø söï laïm duïng phaân boùn, thuoác tröø saâu vaø nöôùc. Nhöõng khoaûn trôï caáp cuõng nhö nhöõng chính saùch ñònh giaù vaø thöông maïi thaùi quaù khuyeán khích ñoäc canh luùa gaïo, luùa mì vaø vieäc söû duïng nhieàu nguyeân lieäu ñaàu vaøo cuõng goùp phaàn gaây ra nhöõng vaán ñeà moâi tröôøng naøy.88 Ñeå canh taùc thích öùng vôùi khí haäu ñoøi hoûi phaûi coù nguoàn thu nhaäp, phöông aùn saûn xuaát vaø nguyeân lieäu gioáng ña daïng. Söï thay ñoåi khí haäu seõ taïo ra moät theá giôùi khoù döï baùo hôn. Muøa maøng seõ thaát thu thöôøng xuyeân hôn. Coù moät caùch ñeå ñoái phoù vôùi söï baát oån naøy laø ña daïng hoaù ôû moïi caáp ñoä (xem Hoäp 3.5). Hình thöùc ña daïng hoaù ñaàu tieân lieân quan tôùi nguoàn thu nhaäp, keå caû moät soá nguoàn ngoaøi noâng nghieäp.89 Khi caùc noâng traïi thu heïp quy moâ vaø giaù nguyeân lieäu taêng, ngöôøi noâng daân duø gì cuõng seõ phaûi laøm vieäc naøy. Thöïc ra, ôû haàu heát caùc khu vöïc Chaâu AÙ, nhöõng chuû ñaát nhoû vaø ngöôøi lao ñoäng khoâng coù ñaát ñai thöôøng kieám ñöôïc hôn moät nöûa toång soá thu nhaäp gia ñình cuûa mình töø caùc nguoàn thu phi noâng nghieäp.90 Moät loaïi hình ña daïng hoaù thöù hai laø taêng Nguoàn: Ñaùnh giaù Heä sinh thaùi Thieân nieân ky û 2005. Chuù thích: Caùc döï baùo döïa treân boán kòch ba ûn veà caùch thöùc theá giôùi tieáp caän caùc dòch vuï veà heä sinh thaùi vaø coù tính ñeán cöôøng caùc hình thöùc saûn xuaát treân ñoàng û thieát veà qua caùc gia ûn lyù heä sinh thaùi, töï do thöông maïi, coâng ngheä vaø xö û lyù haøng hoaù coâng coäng. ruoäng. Cô hoäi thò tröôøng ñoái vôùi ña daïng hoaù thoân giuùp saûn löôïng nguõ coác taêng gaáp ñoâi ôû muøa maøng ñang môû ra ôû nhieàu khu vöïc Chaâu AÙ töø 1970 ñeán 1995. Söï taêng tröôûng chuyeân veà ngheà noâng do ngaøy caøng coù nhieàu noâng nghieäp vaø möùc giaûm töông öùng trong thò tröôøng xuaát khaåu môû roäng vaø nhu caàu taêng giaù löông thöïc trong thôøi kyø naøy daãn tôùi möùc cao ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá ñang taêng thu nhaäp ñaàu ngöôøi thöïc teá taêng gaàn gaáp hai tröôûng nhanh, nhaát laø ôû Chaâu AÙ vaø laàn, cuõng nhö soá löôïng ngöôøi ngheøo giaûm töø Myõ Latinh.91 ÔÛ nhöõng khu vöïc naøy, noâng daân 60% daân soá xuoáng 30% cho duø daân soá taêng coù theå ña daïng hoaù veà gia suùc, hoa maøu vaø saûn 60%.86 Khu vöïc Myõ Latinh cuõng seõ ñaït ñöôïc xuaát noâng nghieäp chuyeân canh.92 Nhöõng hoaït nhöõng möùc taêng ñaùng keå. Nhöng ôû Chaâu Phi, ñoäng naøy thöôøng ñem laïi saûn löôïng cao tính cô sôû haï taàng ngheøo naøn, chi phí vaän chuyeån treân ñôn vò ñaát ñai vaø ñoøi hoûi nhieàu lao ñoäng cao, möùc ñaàu tö thaáp vaøo thuyû lôïi, caùc chính neân phuø hôïp vôùi nhöõng noâng traïi nhoû. saùch giaù vaø marketing baát lôïi cho ngöôøi noâng Hình thöùc ña daïng hoaù thöù ba laø taêng söï daân, taát caû ñeàu ñang caûn trôû vieäc öùng duïng ña daïng veà gioáng trong töøng loaïi caây troàng, nhöõng coâng ngheä môùi.87 Tuy ñaõ ñaït ñöôïc vaät nuoâi. Haàu heát caùc loaïi gioáng naêng suaát cao Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 179 Hoäp 3.5 Ña daïng hoaù saûn phaåm vaø thò tröôøng: giaûi phaùp kinh teá vaø sinh thaùi cho ngöôøi noâng daân nhoû leû ôû vuøng nhieät ñôùi Caùc khu vöïc nhieät ñôùi ñang ñoái maët vôùi döôùi giaù thaønh saûn xuaát. Ñeå cöùu ngöôøi ñuû (laøm thöïc phaåm vaø thaûo döôïc), jat- nhöõng thaùch thöùc lôùn: tình traïng ngheøo noâng daân, chính quyeàn Veracruz naâng ropha (laøm thöïc phaåm vaø nhieân lieäu sinh ñoùi dai daúng cuûa ngöôøi daân noâng thoân, giaù caø pheâ saûn xuaát trong khu vöïc baèng hoïc), haït tieâu Giamaica, cacao, ngoâ, keå caû ngöôøi baûn ñòa thieåu soá; söï suy caùch ban haønh cô cheá “ñaêng kyù söû duïng vani, ôùt, quaû laïc tieân, ngoaøi caø pheâ. Caây thoaùi taøi nguyeân thieân nhieân; söï bieán maát teân goïi Veracruz” vaø trôï caáp rieâng cho queá coù moät thò tröôøng tieàm naêng roäng cuûa heä ña daïng sinh thaùi vaø haäu quaû cuûa noâng daân troàng caø pheâ chaát löôïng cao ôû lôùn, vaø thöôøng ñöôïc nhaäp khaåu. Noâng bieán ñoåi khí haäu. Söï bieán ñoäng veà giaù caû nhöõng khu vöïc coù ñoä cao hôn 600 meùt daân giôø ñaây bieát ñöôïc phöông phaùp vaø caùc saûn phaåm nhieät ñôùi treân thò tröôøng treân möïc nöôùc bieån. Vì chính saùch naøy caùch gieo troàng naøo cho saûn löôïng cao quoác teá cuõng aûnh höôûng ñeán caùc neàn seõ aûnh höôûng ñeán haøng ngaøn ngöôøi saûn nhaát trong cô cheá ña canh môùi naøy. kinh teá töøng nöôùc. Nhieàu noâng daân treân xuaát soáng ôû nhöõng khu vöïc saûn xuaát caø Moät coâng ty hôïp doanh ñaõ chia caùc theá giôùi coù cô cheá sinh toàn rieâng cuûa pheâ chaát löôïng thaáp naèm döôùi ñoä cao saûn phaåm noâng nghieäp thaønh töøng nhoùm mình nhöng nhöõng coá gaéng caûi thieän 600 meùt treân möïc nöôùc bieån neân chính coù cuøng giaù trò thò tröôøng nhöng coù thuoäc sinh keá vaø giaûi quyeát vaán ñeà lieân quan phuû ñaõ môøi tröôøng Ñaïi hoïc Veracruzana tính khaùc nhau veà khí haäu, saâu beänh vaø ñeán taùc ñoäng töø bieán ñoåi khí haäu seõ ñoøi tham gia tìm giaûi phaùp ñoäc canh caø pheâ. ruûi ro thò tröôøng. Nhöõng keát quaû ban ñaàu hoûi phaûi coù nhöõng theå cheá vaø phöông Söï ña daïng hoaù ñaát troàng caø pheâ ôû cho thaáy caùch xeáp loaïi naøy coù veû mang phaùp saùng taïo ñeå taïo nguoàn thu nhaäp vaø nhöõng vuøng saûn xuaát ñoä cao thaáp nhaän laïi hieäu quaû toát, naâng cao thu nhaäp vaø taêng cöôøng möùc ñoä an toaøn. ñöôïc söï hoã trôï taøi chính thoâng qua Quyõ söï beàn vöõng cuûa coäng ñoàng. Coâng ty Coù moät chieán löôïc cho thaáy tieàm Haøng hoaù Chung LHQ, vôùi söï taøi trôï vaø naøy ñaõ baùn ñöôïc taát caû caùc loaïi saûn naêng lôùn trong phaùt trieån thích öùng vôùi giaùm saùt cuûa Toå chöùc Caø pheâ Quoác teá. phaåm, moät soá vôùi giaù raát cao keå caû töø khí haäu laø ña daïng hoaù saûn phaåm noâng Chöông trình baét ñaàu töø hai tænh vôùi soá tröôùc khi coù döï aùn. Trong hai naêm ñaàu, nghieäp vaø noâng laâm nghieäp. Chieán löôïc löôïng thí ñieåm 1.500 noâng daân soáng ôû döï aùn ñaõ troàng môùi ñöôïc moät trieäu caây naøy cho pheùp noâng daân ñaït möùc töï caáp nhöõng vuøng saâu, vuøng xa, vôùi 25-100 hoä goã töï nhieân. töï tuùc vaø duy trì nguoàn cung öùng saûn gia ñình. Ngöôøi daân ñòa phöông cho bieát caùc phaåm ñeå baùn hoaëc trao ñoåi treân thò Nhieàu noâng daân ñaõ töø laâu saûn xuaát taäp quaùn naøy ñaõ laøm giaûm tình traïng xoùi tröôøng taïi choã baát chaáp haïn haùn, saâu caø pheâ theo phöông thöùc ña canh, nhôø moøn ñaát vaø caûi thieän chaát löôïng ñaát, laøm beänh hay giaù caû thò tröôøng quoác teá ñoù taïo ra cô hoäi thí ñieåm treân töøng thöûa lôïi cho heä sinh thaùi xung quanh ñoàng xuoáng thaáp. ñaát caùc gioáng caây thaân goã vaø thaân thaûo thôøi chuaån bò ñieàu kieän ñoái phoù vôùi luõ luït Laáy ví duï nhöõng noâng tröôøng caø pheâ moäc coù giaù trò kinh teá vaø vaên hoaù khaùc trong töông lai do bieán ñoåi khí haäu. nhoû ôû Meâhicoâ. Naêm 2001 vaø 2002, söï nhau nhö caây tuyeát tuøng Taây Ban Nha suït giaûm maïnh trong giaù caû caø pheâ treân vaø goã guï Honñuraùt (ñeå laáy goã vaø laøm ñoà Nguoàn: ñoùng goùp cuûa Arturo Gomez- theá giôùi ñaåy giaù caø pheâ ôû Meâhicoâ xuoáng noäi thaát), caây cao su Panama, queá, ñu Pompa. ñang söû duïng ôû nhöõng noâng traïi saûn löôïng saûn löôïng trong naêm “bình thöôøng” coù theå seõ cao ñöôïc nuoâi troàng vôùi giaû ñònh raèng thôøi tieát thaáp hôn. seõ thay ñoåi trong bieân ñoä oån ñònh; muïc tieâu Caùc thí nghieäm söû duïng nhöõng taäp quaùn cuûa gioáng vaät nuoâi, caây troàng laø phaûi ngaøy gieo troàng thoâng thöôøng cho thaáy trong ñieàu caøng thuaàn nhaát. Tuy nhieân, trong ñieàu kieän kieän noàng ñoä CO2 vaø nhieät ñoä cao hôn (theo khí haäu thay ñoåi thì ngöôøi noâng daân khoâng döï baùo cuûa Uyû ban lieân chính phuû veà bieán ñoåi coøn chæ coù theå döïa vaøo moät soá loaïi gioáng chæ coù khí haäu naêm 2050), nhöõng gioáng luùa mì hay hieäu quaû trong nhöõng ñieàu kieän moâi tröôøng luùa maïch cuõ coù theå lôùn nhanh hôn vaø coù lôïi haïn heïp nöõa. Ngöôøi noâng daân seõ caàn ñeán theá hôn nhöõng loaïi gioáng hieän ñaïi hôn ñöôïc töøng heä gioáng coù nhöõng ñaëc tính di truyeàn ñuû söû duïng töø cuoái theá kyû 20.93 Hôn nöõa, nhöõng khaû naêng choáng choïi vôùi moät loaït caùc ñieàu hoï haøng hoang daõ cuûa nhöõng gioáng caây troàng kieän thôøi tieát. Cuõng nhö naêm naøo cuõng seõ coù ngaøy nay coøn chöùa nhöõng nguyeân lieäu di nhöõng loaïi caây luoân ra hoa baát keå ñieàu kieän truyeàn coù theå coù ích trong vieäc laøm cho nhöõng thôøi tieát trong naêm. Sau moät soá naêm, saûn loaïi caây troàng thöông maïi deã thích nghi hôn löôïng bình quaân töø caùc loaïi gioáng ña daïng seõ vôùi ñieàu kieän thay ñoåi. Nhieät ñoä vaø noàng ñoä cao hôn nhöõng loaïi gioáng ñôn thuaàn, cho duø CO2 taêng seõ coù taùc ñoäng tích cöïc hôn ñoái vôùi 180 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 moät soá loaïi caây coû daïi so vôùi nhöõng hoï haøng töø 6% ñeán 20% caùc gioáng loaøi coù theå seõ bò ñöôïc canh taùc cuûa mình.94 Nguyeân lieäu di tuyeät chuûng vaøo naêm 2050.98 Hôn nöõa, nhöõng truyeàn trong coû daïi nhôø ñoù coù theå ñöôïc söû dieän tích baûo toàn hieän nay cuõng ñang gaëp duïng ñeå taêng cöôøng söùc ñeà khaùng cuûa caùc loaïi nguy cô do aùp löïc kinh teá trong töông lai caây troàng thöông maïi, töø ñoù saûn xuaát ra cuõng nhö cô cheá luaät phaùp, thöïc thi ña phaàn nhöõng gioáng caây coù söùc chòu ñöïng cao hôn.95 coøn yeáu keùm. Naêm 1999, Lieân ñoaøn Baûo toàn Thieân nhieân quoác teá ñaõ xaùc ñònh raèng chöa Böùc tranh veà naêng suaát coù theå loàng gheùp ñeán ¼ soá khu vöïc baûo toàn ôû 10 nöôùc ñang ña daïng sinh hoïc. Tuy nhöõng khu vöïc ñöôïc phaùt trieån laø ñöôïc quaûn lyù ñaït yeâu caàu vaø hôn baûo veä coù theå laø neàn taûng cuûa baûo toàn nhöng 10% dieän tích baûo toàn ñaõ bò thoaùi hoaù nghieâm seõ khoâng bao giôø ñaùp öùng ñuû nhu caàu baûo toàn troïng. Ít nhaát cuõng coù 75% dieän tích röøng baûo söï ña daïng sinh hoïc tröôùc bieán ñoåi khí haäu toàn ñöôïc khaûo saùt ôû Chaâu Phi ñang thieáu (xem Tieåm ñieåm B veà ña daïng sinh hoïc). nguoàn voán ñaàu tö daøi haïn, cho duø caùc nhaø taøi Maïng löôùi baûo toàn cuûa theá giôùi ñaõ taêng gaàn trôï quoác teá ñaõ tham gia caáp voán tôùi 94%.100 gaáp boán laàn keå töø naêm 1970 ñeán 2007, bao Moät phöông thöùc toaøn dieän veà söû duïng phuû khoaûng 12% dieän tích ñaát treân traùi ñaát,96 ñaát coù theå khuyeán khích taêng cöôøng söï ña duø vaäy vaãn chöa ñuû ñeå baûo toàn söï ña daïng daïng sinh hoïc ôû beân ngoaøi nhöõng khu vöïc sinh hoïc. Ñeå coù theå ñaïi dieän ñaày ñuû cho caùc baûo toàn, vaø ñaây laø ñieàu kieän thieát yeáu cho loaøi ñöôïc baûo toàn treân luïc ñòa, ñoàng thôøi quaûn pheùp chuyeån dòch heä sinh thaùi, söï phaân taùn lyù ñöôïc moät tæ leä lôùn dieän tích ñòa lyù, Chaâu Phi loaøi vaø thuùc ñaåy caùc dòch vuï veà heä sinh thaùi. seõ phaûi baûo veä theâm 10% ñaát ñai cuûa mình, Lónh vöïc noâng nghieäp sinh thaùi ñang raát trieån gaàn nhö gaáp ñoâi möùc baûo veä hieän nay.97 voïng.101 Muïc tieâu laø naâng cao naêng suaát ñaát Thöôøng coá ñònh veà maët ñòa lyù vaø bò coâ laäp bôûi canh taùc, ñoàng thôøi vôùi baûo toàn söï ña daïng söï phaù hoaïi moâi sinh, caùc khu baûo toàn khoâng sinh hoïc vaø caûi thieän ñieàu kieän moâi tröôøng ñöôïc trang bò ñaày ñuû ñeå ñaùp öùng nhu caàu treân ñaát ñai xung quanh. Thoâng qua phöông chuyeån dòch gioáng loaøi dieãn ra do bieán ñoåi khí phaùp noâng nghieäp sinh thaùi, noâng daân coù theå haäu. Moät nghieân cöùu veà nhöõng khu vöïc baûo taêng ñöôïc saûn löôïng noâng nghieäp, giaûm giaù toàn ôû Nam Phi, Meâhicoâ vaø Taây AÂu öôùc tính coù thaønh, giaûm oâ nhieãm töø saûn xuaát noâng nghieäp ûng vi tính tình traïng sö Hình 3.7 Moâ pho û Coâloâmbia û duïng ñaát loàng gheùp ô Nguoàn: AÛnh cu ûa Walter Galindo, töø hoà sô cu ûa Quyõ töø thieän CIPAV (Centro para Investigacioùn en Sistemas Sostenibles de Produccioùn Agropecuaria), ûnh theå hieän hình a Coâloâmbia. Böùc a ûa Finca “La Sirena,” ô ûnh cu û mieàn trung Cordillera, Valle del Cauca. Arango 2003. Chuù thích: Böùc a ûnh thaät. Böùc a ûnh thöù nhaát laø a ûnh ñaõ qua xö ûnh thöù hai laø a û lyù vi tính, theå hieän dieän maïo cuûa vuøng ñaát neáu naêng suaát noâng nghieäp taêng do söû duïng caùc nguyeân lyù noâng nghieäp sinh thaùi. Naêng suaát cao seõ laøm gia ûm aùp löïc do chaên tha ûo veä löu vöïc, thu hoài û gia suùc treân söôøn ñoài, ba caùc-bon thoâng qua troàng caây gaây röøng vaø caûi thieän moâi tröôøng soáng taêng cöôøng ña daïng sinh hoïc treân caùnh ñoàng. Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 181 vaø taïo moâi tröôøng soáng ña daïng sinh thaùi ÔÛ Coâtxta Rica, Nicaragoa vaø Coâloâmbia, caùc (xem Hình 3.7). cô caáu chaên nuoâi laâm nghieäp keát hôïp troàng Caùc chính saùch hieäu quaû ñeå baûo toàn söï ña caây vôùi chaên thaû ñang caûi thieän söï beàn vöõng daïng sinh thaùi ñem laïi söï khuyeán khích to lôùn cuûa ngaønh chaên nuoâi, ña daïng hoaù vaø taêng ñoái vôùi ngöôøi noâng daân trong giaûm thieåu tình thu nhaäp cho noâng daân.110 Nhöõng cô cheá nhö traïng chuyeån ñoåi caùc khu vöïc töï nhieân thaønh vaäy seõ ñaëc bieät höõu ích trong thích öùng vôùi ñaát canh taùc vaø baûo veä hay thaäm chí môû roäng bieán ñoåi khí haäu vì caây troàng seõ giöõ ñöôïc taùn nhöõng moâi tröôøng soáng chaát löôïng cao treân laù trong haàu heát caùc ñôït haïn haùn, cung caáp ñaát ñai cuûa mình. Caùc phöông aùn khaùc goàm thöùc aên vaø taùn che, nhôø ñoù oån ñònh saûn löôïng khuyeán khích xaây döïng maïng löôùi sinh thaùi söõa vaø thòt. Phöông thöùc naøy coøn caûi thieän caû vaø taïo haønh lang giöõa khu vöïc baûo toàn vaø caùc chaát löôïng nöôùc. Saûn xuaát vaø thu nhaäp töø khu vöïc moâi sinh khaùc. Caùc nghieân cöùu ôû Baéc noâng nghieäp coù theå keát hôïp vôùi baûo toàn ña Myõ vaø Chaâu AÂu cho thaáy ñaát ñai khi khoâng coøn daïng sinh hoïc. Thöïc ra, trong nhieàu tröôøng ñöôïc söû duïng vaøo saûn xuaát noâng nghieäp hôïp, moät heä sinh thaùi nguyeân veïn seõ taïo ra truyeàn thoáng (khu vöïc daønh rieâng) chaéc chaén nhieàu nguoàn thu hôn heä sinh thaùi chuyeån seõ taêng ña daïng sinh hoïc.102 ñoåi. ÔÛ Mañagatxca, ñeå quaûn lyù 2,2 trieäu hecta Caùc taäp quaùn noâng nghieäp caûi thieän ña ñaát röøng trong 15 naêm seõ tieâu toán 97 trieäu ñoâ daïng sinh hoïc thöôøng coù nhieàu lôïi ích chung la khi tính ñeán caû nhöõng lôïi ích kinh teá bò boû nhö giaûm nguy cô thieân tai, taêng thu nhaäp vaø qua maø ñaùng leõ coù theå thu ñöôïc neáu chuyeån saûn löôïng töø noâng nghieäp, taêng söùc ñeà khaùng ñoåi muïc ñích söû duïng ñaát sang noâng nghieäp. tröôùc thay ñoåi khí haäu. Trong traän baõo Mitch Nhöng lôïi ích cuûa ñaát röøng ñöôïc quaûn lyù toát naêm 1998, nhöõng noâng traïi aùp duïng caùc taäp (moät nöûa laø töø baûo veä löu vöïc vaø giaûm xoùi moøn quaùn noâng nghieäp sinh thaùi chòu thieät haïi ñaát) trong cuøng thôøi gian naøy seõ coù giaù trò töø töông öùng ít hôn 58%, 70% vaø 99% ôû Honñu- 150 trieäu ñeán 180 trieäu ñoâ la.111 raùt, Nicaragoa vaø Goateâmala so vôùi nhöõng Haøng thaäp kyû kinh nghieäm phaùt trieån cho noâng traïi aùp duïng nhöõng kyõ thuaät truyeàn bieát treân thöïc teá ñeå baûo veä ñöôïc moâi tröôøng thoáng.103 ÔÛ Coâtxta Rica, nhöõng phöông tieän soáng ña daïng sinh hoïc khoù khaên ñeán möùc chaén gioù vaø haøng raøo baûo veä caây troàng laøm naøo. Tuy nhieân, nhöõng phöông thöùc môùi taêng thu nhaäp cuûa ngöôøi noâng daân töø chaên ñang xuaát hieän, taïo ñoäng löïc taøi chính maïnh thaû vaø troàng caø pheâ ñoàng thôøi coøn taêng söï ña meõ cho ngöôøi sôû höõu ñaát ñeå hoï ngöøng chuyeån daïng caùc loaøi chim.104 ÔÛ Daêmbia, vieäc söû duïng ñoåi muïc ñích söû duïng. Nhöõng phöông thöùc caùc loaøi caây hoï ñaäu105 vaø caùc loaïi caây troàng thaûo naøy bao goàm taïo thu nhaäp töø nhöõng dòch vuï moäc che phuû ñaát hoang theo caùc phöông thöùc maø heä sinh thaùi ñem laïi cho xaõ hoäi (xem Tieâu caûi tieán ñaõ taêng ñoä maøu cuûa ñaát, ngaên ngöøa coû ñieåm B), quyeàn baûo toàn (traû tieàn cho noâng daïi, choáng xoùi moøn, töø ñoù taêng gaàn gaáp ba laàn daân ñeå ngöøng saûn xuaát treân ñaát nhaïy caûm)112 thu nhaäp thuaàn haøng naêm töø noâng nghieäp.106 vaø quyeàn ñaàu tö coù chuyeån nhöôïng.113 Duøng ong thuï phaán seõ hieäu quaû hôn khi caùc caùnh ñoàng noâng nghieäp ôû gaàn moâi tröôøng Bieán ñoåi khí haäu seõ ñoøi hoûi phaûi soáng töï nhieân hay baùn töï nhieân hôn.107 Ñaây laø öùng duïng nhanh hôn nöõa coâng moät phaùt hieän quan troïng vì 87 trong toång soá ngheä vaø caùc phöông thöùc taêng 107 loaïi caây troàng löông thöïc haøng ñaàu cuûa naêng suaát ñeå ñoái phoù vôùi söï thay theá giôùi thuï phaán nhôø ñoäng vaät.108 Caùc coâng ñoåi khí haäu vaø giaûm khí thaûi trình troàng caø pheâ coù maùi che coù theå baûo veä Seõ caàn phaûi theo ñuoåi ñoàng thôøi moät soá muøa maøng tröôùc ñieàu kieän nhieät ñoä vaø haïn phöông aùn nhaèm taêng naêng suaát. Hoaït haùn khaéc nghieät.109 182 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ñoäng nghieân cöùu vaø phaùt trieån noâng nghieäp 2000 (tính theo ñoâ la söùc mua naêm 2005), chöa ñöôïc ñaàu tö ñaày ñuû trong thaäp kyû qua. trong khi ñaàu tö tö nhaân vaãn ôû möùc thaáp (6%) Tæ troïng hoã trôï phaùt trieån chính thöùc trong trong NC&TK veà noâng nghieäp ôû caùc nöôùc noâng nghieäp ñaõ giaûm töø 17% naêm 1980 naøy.116 Caàn ñaûo ngöôïc nhöõng xu höôùng naøy xuoáng 4% naêm 2007,114 cho duø möùc öôùc tính neáu caùc quoác gia muoán ñaùp öùng ñöôïc nhu lôïi suaát ñaàu tö trong nghieân cöùu vaø phaùt trieån caàu löông thöïc cuûa mình. noâng nghieäp laø khaù cao (30-50%).115 Chi tieâu Ñaùnh giaù loàng gheùp veà Kieán thöùc, Khoa coâng vaøo nghieân cöùu vaø trieån khai (NC&TK) hoïc, Coâng ngheä Noâng nghieäp vì Phaùt trieån trong noâng nghieäp ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp (IAASTD) môùi hoaøn thaønh cho thaáy ñeå thaønh thaáp vaø trung bình taêng chaäm töø naêm 1980, coâng trong phaùt trieån noâng nghieäp trong boái töø 6 tæ ñoâ la naêm 1981 leân 10 tæ ñoâ la naêm caûnh khí haäu bieán ñoåi ñoøi hoûi phaûi keát hôïp caû Hoäp 3.6 Canh taùc baèng coâng ngheä sinh hoïc giuùp noâng daân thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu Löïa choïn vaø nhaân gioáng caây troàng thoâng ñöôïc ñaùnh giaù treân ruoäng ñoàng. Caùc loaïi tröôûng nhanh cuûa nhöõng nhoùm phuï sinh thöôøng ñaõ taïo ra nhöõng gioáng caây hieän gioáng môùi coù theå taêng cöôøng khaû naêng hoïc saâu beänh môùi thích öùng vôùi nhöõng ñaïi vaø taêng cao naêng suaát. Trong töông choáng choïi cuûa caây troàng vôùi nguoàn loaïi caây bieán ñoåi gien. Tuy nhieân, caùc lai, söï keát hôïp giöõa nhaân gioáng caây troàng cung caáp nöôùc thieåu oån ñònh vaø taêng khaû baèng chöùng khoa hoïc vaø 10 naêm kinh vaø löïa choïn caùc ñaëc tính öu tieân thoâng naêng chuyeån hoaù nöôùc. Caùc loaïi caây coù nghieäm thöông maïi cho thaáy nhöõng bieän qua caùc kyõ thuaät di truyeàn (bieán ñoåi gien) khaû naêng sinh toàn laâu hôn trong haïn haùn phaùp ñeà phoøng khi caàn coù theå ngaên seõ coù khaû naêng ñoùng goùp lôùn nhaát trong seõ caøng coù giaù trò hôn trong thích öùng vôùi ngöøa söï phaùt trieån söùc ñeà khaùng ôû caùc vieäc taïo ra nhöõng gioáng caây troàng coù khaû bieán ñoåi khí haäu. Caùc thöû nghieäm ban loaøi saâu beänh muïc tieâu vaø taùc haïi moâi naêng thích öùng toát hôn vôùi saâu beänh, ñaàu vaø thöû nghieäm thöïc ñòa vôùi caùc tröôøng töø vieäc gieo troàng thöông maïi caùc haïn haùn vaø nhöõng vaán ñeà moâi tröôøng gioáng caây bieán ñoåi gien cho thaáy khaû loaïi caây bieán ñoåi gien, nhö heä gien ôû caùc khaùc ñi keøm vôùi bieán ñoåi khí haäu. naêng ñaït keát quaû toát maø khoâng aûnh loaøi hoï haøng hoang daõ. Söï ña daïng sinh Moät soá gioáng caây coù caùc ñaëc tính höôûng ñeán saûn löôïng trong thôøi kyø haïn hoïc caây troàng coù theå giaûm neáu moät soá bieán ñoåi gien ñaõ ñöôïc thöông maïi hoaù haùn, voán ñang laø moät vaán ñeà nan giaûi vôùi nhoû caùc loaïi caây troàng bieán ñoåi gien thay roäng raõi trong voøng 12 naêm qua. Naêm nhöõng loaïi gioáng choáng haïn ñöôïc phaùt theá caùc gioáng truyeàn thoáng, nhöng ruûi ro 2007, coù khoaûng 114 trieäu hecta ñaát trieån thoâng qua phöông phaùp gieo gioáng naøy cuõng seõ vaãn toàn taïi ôû nhöõng gioáng ñöôïc gieo troàng caùc loaïi caây bieán ñoåi cuõ. Ngoâ khaùng haïn cuõng saép ñöôïc ñöa caây troàng ñöôïc gieo caáy thoâng thöôøng. gien, haàu heát coù caùc ñaëc tính choáng saâu vaøo thöông maïi ôû Myõ vaø ñang trong giai Coù theå giaûm taùc ñoäng veà ña daïng sinh beänh hay khaùng thuoác dieät coû. Hôn 90% ñoaïn nghieân cöùu ôû Chaâu Phi vaø Chaâu AÙ. hoïc baèng caùch söû duïng moät soá loaøi caây dieän tích naøy naèm ôû boán nöôùc Tuy nhieân, xung quanh caùc gioáng troàng bieán ñoåi gien, nhö ôû AÁn Ñoä, ngöôøi (AÙchentina, Braxin, Canaña vaø Hoa Kyø). caây troàng bieán ñoåi gien coøn nhieàu vaán ñeà ta söû duïng hôn 110 loaøi boâng Bt (Bacil- Nhöõng coâng ngheä naøy seõ laøm giaûm ñaùng tranh caõi, trong ñoù caàn giaûi quyeát vaán ñeà lus thuringiensis). Tuy keát quaû vôùi caùc keå oâ nhieãm moâi tröôøng, taêng naêng suaát veà thaùi ñoä cuûa coâng chuùng vaø ñoä an loaïi caây troàng bieán ñoåi gien khaù toát muøa maøng, giaûm giaù thaønh saûn xuaát vaø toaøn. Coâng chuùng lo ngaïi veà tính ñaïo nhöng vieäc ban haønh cô cheá phaùp lyù an giaûm möùc ñoä xaû thaûi oâxit nitô. Cho ñeán ñöùc cuûa vieäc thay ñoåi coù chuû yù nguyeân toaøn sinh hoïc treân cô sôû khoa hoïc laø nay, caùc chöông trình troàng caây gaây lieäu gien cuõng nhö veà nguy cô tieàm taøng ñieàu kieän thieát yeáu ñeå ñaùnh giaù caùc ruûi ro gioáng ñaõ taïo ra nhöõng gioáng caây troàng, veà an toaøn löông thöïc, hay caùc vaán ñeà vaø lôïi ích cho töøng tröôøng hôïp rieâng leû, nhö saén vaø ngoâ, coù khaû naêng choáng choïi moâi tröôøng vaø ñaïo ñöùc khaùc. Sau hôn 10 so saùnh nhöõng ruûi ro tieàm taøng vôùi laïi moät soá loaïi saâu beänh vaø beänh taät, naêm thöû nghieäm, chöa coù tröôøng hôïp nhöõng phöông aùn coâng ngheä, caân nhaéc cuõng nhö caùc gioáng ñaäu naønh, caûi daàu, naøo cho thaáy baèng chöùng cuï theå veà caùc ñeán nhöõng ñaëc tính rieâng vaø ñieàu kieän boâng, ngoâ khaùng thuoác dieät coû. Noâng aûnh höôûng xaáu maø caùc loaïi caây löông noâng nghieäp sinh thaùi ñeå söû duïng caùc daân söû duïng caùc gioáng caây bieán ñoåi gien thöïc bieán ñoåi gien gaây ra cho söùc khoeû loaïi gioáng. khaùng saâu raày ñaõ giaûm ñöôïc löôïng con ngöôøi, nhöng söï chaáp nhaän cuûa thuoác tröø saâu söû duïng vaø soá thaønh phaàn coâng chuùng vaãn coøn haïn cheá. Caùc nguy Nguoàn: Benbrook 2001; FAO 2005; hoaït tính trong caùc loaïi thuoác dieät coû. cô moâi tröôøng bao goàm khaû naêng caùc Gruere, Mehta- Bhatt vaø Sengupta 2008; Gien aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán saûn loaïi caây bieán ñoåi gien thuï phaán cheùo vôùi James 2000; James 2007; James 2008; löôïng muøa maøng vaø nhöõng loaïi gien coù caùc loaøi hoang daõ cuøng hoï, töø ñoù taïo ra Normile 2006; Phipps vaø Park 2002; khaû naêng thích öùng vôùi nhöõng vaán ñeà nhöõng loaøi coû daïi nguy hieåm coù khaû Rosegrant, Cline vaø Valmonte- Santos khaùc nhau ñaõ ñöôïc xaùc ñònh vaø ñang naêng khaùng beänh cao hôn vaø söï sinh 2007; Ngaân haøng Theá giôùi 2007c. Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 183 Hoäp 3.7 Than sinh hoïc coù theå chuyeån hoaù caùc-bon vaø taêng saûn löôïng treân quy moâ lôùn Caùc nhaø khoa hoïc ñaõ ñieàu tra moät soá caùc-bon trong ñaát trong haøng traêm, thaäm ñoù goùp phaàn taùi sinh ñaát thoaùi hoaù cuõng loaïi ñaát coù ñoä maøu môõ khaùc thöôøng ôû chí haøng ngaøn naêm, trong khi moät soá nhö giaûm nhu caàu söû duïng phaân boùn vuøng löu vöïc soâng Amazon vaø nhaän thaáy nghieân cöùu khaùc cho bieát lôïi ích ôû moät nhaân taïo, giaûm oâ nhieãm cho soâng, suoái. ñaát ôû ñaây ñaõ coù söï bieán ñoåi do nhöõng soá loaïi ñaát thaáp hôn nhieàu. Tuy nhieân, Tieàm naêng ñaõ coù saün nhöng vaãn coøn hai quaù trình taïo than cuûi töø coå xöa. Ngöôøi than sinh hoïc coù khaû naêng thu hoài caùc- thaùch thöùc, ñoù laø phaân tích caùc ñaëc tính baûn ñòa ñoát chaát thaûi sinh hoïc aåm (phaàn bon maø trong ñieàu kieän thoâng thöôøng seõ hoaù hoïc vaø xaây döïng cô cheá ñeå öùng hoa maøu boû ñi vaø phaân boùn) ôû nhieät ñoä bò phaùt taùn vaøo khí quyeån do bò ñoát hay duïng treân dieän roäng. thaáp trong ñieàu kieän gaàn nhö hoaøn toaøn phaân huyû. Caàn coù nghieân cöùu ôû moät soá lónh khoâng coù oâxy. Saûn phaåm taïo ra laø moät Nhö vaäy than sinh hoïc coù tieàm naêng vöïc, keå caû nhöõng phöông phaùp xaùc ñònh loaïi than cuûi ñaëc coù haøm löôïng caùc-bon giaûm tröø caùc-bon raát cao. Ñeå coù khaùi tieàm naêng cuûa than sinh hoïc trong thu raát cao, goïi laø than sinh hoïc. Caùc nhaø nieäm veà quy moâ, ôû Myõ, caùc chaát thaûi hoài caùc-bon trong daøi haïn; ñaùnh giaù ruûi khoa hoïc ñaõ taùi taïo quaù trình naøy trong sinh hoïc töø saûn xuaát laâm nghieäp vaø noâng ro moâi tröôøng; cô cheá cuûa than sinh hoïc caùc ñieàu kieän coâng nghieäp hieän ñaïi ôû nghieäp, cuøng vôùi caùc hoãn hôïp sinh khoái trong caùc loaïi ñaát khaùc nhau; tính khaû thi moät soá nöôùc. coù theå ñöôïc gieo troàng treân ñaát ñang ñeå kinh teá vaø lôïi ích tieàm taøng ôû caùc nöôùc Than sinh hoïc toû ra raát beàn vöõng hoang, seõ cung caáp ñuû nguyeân lieäu ñeå ñang phaùt trieån. trong ñaát. Caùc nghieân cöùu veà tính khaû thi Myõ thu hoài 30% löôïng khí thaûi hoaù thaïch veà kyõ thuaät vaø kinh teá cuûa kyõ thuaät naøy söû duïng kyõ thuaät naøy. Than sinh hoïc Nguoàn: Lehmann 2007a; Lehmann 2007b; vaãn ñang ñöôïc tieáp tuïc vaø moät soá keát cuõng coù theå laøm taêng ñoä maøu cuûa ñaát Sohi vaø caùc taùc giaû khaùc 2009; Wardle, quaû ñaõ cho thaáy than sinh hoïc coù theå giöõ nhôø gaén keát vôùi caùc chaát dinh döôõng, töø Nilsson vaø Zackrisson 2008; Wolf 2008. phöông thöùc cuõ vaø môùi.117 Thöù nhaát, caùc nöôùc coøn thu hoài ñöôïc caùc-bon.121 caàn phaùt huy voán kieán thöùc truyeàn thoáng cuûa Naêm 2008, ñaõ coù 100 trieäu hecta töùc noâng daân. Nhöõng kieán thöùc naøy laø hieän thaân khoaûng 6,3% toång dieän tích canh taùc toaøn caàu cuûa moät kho taøng trí thöùc caùc phöông aùn ñöôïc gieo troàng aùp duïng phöông phaùp can thích öùng vaø ñoái phoù vôùi ruûi ro theo töøng ñòa thieäp toái thieåu, taêng gaàn gaáp ñoâi so vôùi naêm phöông cuï theå vaø coù theå ñöôïc öùng duïng roäng 2001.122 Haàu heát ñaát canh taùc môùi laø ôû caùc raõi. Thöù hai, caùc chính saùch thay ñoåi möùc giaù nöôùc phaùt trieån, do kyõ thuaät ñoøi hoûi phaûi coù töông ñoái cuûa ngöôøi noâng daân coù nhieàu tieàm maùy moùc haïng naëng vaø chöa ñöôïc ñieàu chænh naêng trong khuyeán khích nhöõng taäp quaùn ñeå aùp duïng vaøo ñieàu kieän ôû Chaâu AÙ vaø Chaâu giuùp theá giôùi thích nghi vôùi bieán ñoåi khí haäu Phi.123 Phöông phaùp can thieäp ñaát toái thieåu (baèng caùch taêng naêng suaát) vaø giaûm thieåu taùc cuõng khieán vieäc phoøng choáng coû daïi, saâu haïi (nhôø giaûm khí thaûi töø saûn xuaát noâng beänh vaø beänh taät trôû neân phöùc taïp hôn, ñoøi nghieäp). hoûi phöông thöùc quaûn lyù toát hôn.124 Thöù ba, nhöõng taäp quaùn noâng nghieäp môùi Tuy nhieân, trong cô caáu noâng nghieäp luùa hay cuõ ñeàu coù theå taêng naêng suaát vaø giaûm gaïo-luùa mì ôû vuøng ñoàng baèng Indo-Gangetic, löôïng thaûi caùc-bon. Ngöôøi noâng daân ñaõ baét AÁn Ñoä, noâng daân ñaõ aùp duïng phöông phaùp ñaàu aùp duïng phöông thöùc “noâng nghieäp baûo khoâng caøy xôùi ñaát treân 1,6 trieäu hecta vaøo toàn”, söû duïng caùc bieän phaùp can thieäp vaøo ñaát naêm 2005.125 Trong caùc naêm 2007-08, khoaûng ôû möùc toái thieåu (gieo haït vôùi söï xaùo troän ñaát 20-25% löôïng luùa mì ôû rieâng hai bang cuûa AÁn toái thieåu vaø duy trì ít nhaát 30% raùc thaûi caây Ñoä (Haryana vaø Punjab) ñaõ ñöôïc canh taùc troàng treân beà maët ñaát), duy trì phaàn thaûi töø baèng phöông phaùp can thieäp toái thieåu, töông caây troàng vaø xoay vuï. Nhöõng phöông phaùp öùng vôùi 1,26 trieäu hecta ñaát.126 Saûn löôïng taêng canh taùc naøy coù theå taêng saûn löôïng,118 choáng 5-7%, giaù thaønh haï 52 ñoâ la treân moät hecta.127 xoùi moøn vaø röûa troâi ñaát,119 taêng hieäu quaû Khoaûng 45% dieän tích canh taùc cuûa Braxin nguoàn nöôùc vaø söû duïng döôõng chaát,120 giaûm ñöôïc gieo troàng baèng phöông phaùp naøy.128 giaù thaønh saûn xuaát vaø trong nhieàu tröôøng hôïp Vieäc aùp duïng phöông phaùp can thieäp toái 184 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 thieåu coù leõ seõ coøn tieáp tuïc phaùt trieån, nhaát laø kính vaø hieän töôïng röûa troâi döôõng chaát laøm khi kyõ thuaät naøy ñuû ñieàu kieän thöông maïi ñeå toån haïi heä sinh thaùi thuyû saûn. Thay ñoåi tæ leä vaø thu hoài caùc-bon trong ñaát theo quy ñònh cuûa thôøi ñieåm söû duïng phaân boùn seõ giaûm löôïng thò tröôøng caùc-bon. khí thaûi oâxit nitô töø vi khuaån ñaát. ÖÙc cheá phaùt Coâng ngheä sinh hoïc coù theå laø moät phöông thaûi nitô 134 taêng cöôøng hieäu quaû (saûn löôïng thöùc chuyeån tieáp ñeå giaûi quyeát söï caân baèng tính treân ñôn vò khí nitô), nhöng cho ñeán nay giöõa nhöõng caêng thaúng veà ñaát, nöôùc vaø naêng ñang laø giaûi phaùp quaù ñaét cho noâng daân caùc suaát noâng nghieäp, vì coù theå naâng cao naêng nöôùc ñang phaùt trieån.135 Nhöõng yeáu toá öùc cheá suaát caây troàng, taêng söï thích öùng cuûa muøa sinh hoïc môùi laøm giaûm söï bay hôi nitô coù theå maøng vôùi ñieàu kieän khí haäu khaéc nghieät nhö giuùp ñaït ñöôïc nhieàu muïc tieâu töông töï vôùi giaù haïn haùn, naéng noùng, giaûm khí thaûi nhaø kính, thaønh reû hôn vaø seõ coù khaû naêng trôû neân thoâng giaûm söû duïng thuoác tröø saâu vaø thuoác dieät coû, duïng vôùi noâng daân vì khoâng ñoøi hoûi theâm söùc chuyeån hoaù caây troàng taïo ra nhöõng nguyeân lao ñoäng cuõng nhö chæ caàn thay ñoåi chuùt ít lieäu toát hôn cho saûn xuaát nhieân lieäu sinh hoïc trong phöông phaùp quaûn lyù.136 Neáu caùc nhaø (xem Hoäp 3.6). Tuy vaäy, khoù coù khaû naêng seõ saûn xuaát vaø ngöôøi noâng daân ñöôïc khuyeán coù söï bieán ñoåi di truyeàn taùc ñoäng ñeán hieäu khích öùng duïng coâng ngheä phaân boùn môùi vaø quaû söû duïng nöôùc trong ngaén haïn.129 söû duïng phaân boùn hieäu quaû thì nhieàu nöôùc coù Caùc taäp quaùn noâng nghieäp thích öùng vôùi theå duy trì ñöôïc möùc taêng tröôûng noâng khí haäu seõ caûi thieän möùc soáng ôû noâng thoân, nghieäp cho duø vaãn giaûm ñöôïc löôïng khí thaûi ñoàng thôøi giaûm thieåu vaø thích nghi vôùi bieán vaø möùc oâ nhieãm nguoàn nöôùc. ñoåi khí haäu. Nhöõng gioáng caây troàng môùi, vieäc Traùi laïi, ôû khu vöïc haï Xahara, Chaâu Phi, môû roäng xoay voøng muøa vuï (nhaát laø caây laâu nôi coù ñoä maøu töï nhieân cuûa ñaát thaáp, caùc quoác naêm), giaûm söû duïng ñaát phi canh taùc, canh gia khoâng theå traùnh khoûi vieäc söû duïng nhieàu taùc baûo toàn, troàng caây baûo veä vaø than sinh hoïc phaân boùn voâ cô hôn. Caùc chöông trình quaûn ñeàu coù theå laøm taêng möùc tích tröõ caùc-bon lyù thích öùng loàng gheùp coù thöû nghieäm vaø giaùm (xem Hoäp 3.7). Taäp quaùn thaùo nöôùc ruoäng saùt taïi choã coù theå giaûm thieåu nguy cô laïm luùa ít nhaát moät laàn trong muøa vuï vaø troän rôm duïng phaân boùn. Nhöng nhöõng chöông trình vaøo ñaát trong thôøi gian giaõn vuï coù theå giaûm nhö vaäy vaãn coøn ít ñöôïc trieån khai ôû haàu heát ñöôïc löôïng khí thaûi meâtan ñeán 30%.130 Cuõng caùc nöôùc ñang phaùt trieån vì chöa coù ñuû nguoàn coù theå caét giaûm löôïng khí thaûi meâtan töø gia voán ñaàu tö töø nhaø nöôùc vaøo nghieân cöùu, trieån suùc baèng caùch söû duïng nhöõng loaïi thöùc aên khai vaø caùc dòch vuï thoâng tin caàn thieát ñeå chaát löôïng cao hôn, coù phöông phaùp chaên trieån khai hieäu quaû, vaø ñaây cuõng laø moät chuû nuoâi chính xaùc hôn vaø caûi thieän caùc taäp quaùn ñeà xuyeân suoát trong Chöông naøy. chaên thaû.131 Chæ rieâng caûi thieän phöông phaùp Laø moät phaàn trong muïc tieâu ñaït ñöôïc söï xöû lyù ñoàng coû cuõng ñaõ giaûm ñöôïc khoaûng 30% taêng tröôûng caàn thieát veà naêng suaát noâng löôïng khí thaûi nhaø kính töø saûn xuaát noâng nghieäp ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, chính nghieäp (1,3 trieäu taán CO2e moât naêm tính ñeán saùch söû duïng phaân boùn hôïp lyù bao goàm 2030 treân 3 tæ hecta toaøn caàu).132 nhöõng bieän phaùp khieán phaân boùn coù giaù chaáp Khi caùc nöôùc taêng cöôøng saûn xuaát noâng nhaän ñöôïc vôùi ngöôøi ngheøo.137 Chính saùch nghieäp, nhöõng taùc ñoäng moâi tröôøng cuûa caùc naøy coøn bao goàm nhöõng chöông trình roäng taäp quaùn duy trì ñoä maøu cuûa ñaát seõ ñöôïc thaáy lôùn hôn nhö chöông trình xuùc tieán Ñaàu vaøo roõ.133 Caùc nöôùc phaùt trieån vaø nhieàu khu vöïc cho noâng nghieäp ôû Keânia, coù söï hôïp taùc vôùi Chaâu AÙ vaø Myõ Latinh coù theå giaûm söû duïng caùc doanh nghieäp ñòa phöông vaø chi nhaùnh phaân boùn nhaèm giaûm caû löôïng khí thaûi nhaø cuûa caùc coâng ty gioáng quoác teá nhaèm caûi thieän Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 185 nguyeân lieäu ñaàu vaøo cho saûn xuaát noâng û ha Hình 3.8 Nhu caàu veà toâm, caù töø ngaønh thuy ûn seõ taêng, nhaát laø ô ûi sa û Chaâu AÙ vaø Chaâu Phi nghieäp (baèng caùch pha cheá phaân boùn söû duïng khoaùng chaát coù saün taïi choã, cung caáp caùc loaïi gioáng môùi, phaân phoái phaân boùn veà noâng thoân) vaø caûi thieän caùc taäp quaùn noâng hoïc, taêng hieäu quaû (boùn phaân ñuùng caùch, xöû lyù ñaát, dieät coû daïi, saâu beänh hieäu quaû). Taêng saûn löôïng vaø baûo toàn trong saûn xuaát ngö nghieäp vaø thuyû haûi saûn Heä sinh thaùi bieån seõ phaûi ñoái phoù vôùi nhöõng caêng thaúng khoâng keùm gì treân ñaát lieàn Ñaïi döông ñaõ haáp thuï khoaûng moät nöûa chaát thaûi cuûa con ngöôøi keå töø naêm 1800138 vaø treân Nguoàn: De Silva vaø Soto 2009. 80% hôi noùng ñang laøm traùi ñaát aám leân.139 Keát trì ñöôïc naêng suaát cuûa ngaønh naøy.143 quaû laø ñaïi döông ñang daàn aám leân, noàng ñoä Quaûn lyù treân cô sôû heä sinh thaùi quan taâm axit taêng vaø ñang bieán ñoåi vôùi moät toác ñoä chöa ñeán toaøn boä heä sinh thaùi chöù khoâng chæ moät töøng thaáy vôùi nhöõng taùc ñoäng lan roäng trong gioáng loaøi hay ñòa ñieåm cuï theå naøo vaø coi con toaøn boä theá giôùi döôùi nöôùc (xem Tieåm ñieåm A ngöôøi laø nhöõng thaønh phaàn khoâng theå thieáu veà nghieân cöùu bieán ñoåi khí haäu).140 trong heä thoáng ñoù, coù khaû naêng baûo veä höõu hieäu caáu truùc, chöùc naêng vaø nhöõng quaù trình Quaûn lyù treân cô sôû heä sinh thaùi goùp phaàn chuû yeáu cuûa caùc heä sinh thaùi ven bieån vaø ñaïi phoái hôïp haønh ñoäng hieäu quaû veà ngö döông.144 Caùc chính saùch bao goàm quaûn lyù nghieäp trong khuûng hoaûng. Cho duø khoâng vuøng bôø bieån, quaûn lyù theo vuøng, xaùc ñònh coù bieán ñoåi khí haäu thì cuõng ñang coù 25-30% khu vöïc baûo toàn bieån, haïn cheá ñaùnh baét vaø löôïng caù bieån döï tröõ bò khai thaùc quaù möùc, phöông tieän ñaùnh baét, caáp pheùp, quy hoaïch caïn kieät hay ñang phuïc hoài töø möùc caïn kieät, vaø thöïc thi luaät ñònh aùp duïng cho khu vöïc ven vaø vì vaäy ñang cho saûn löôïng thaáp hôn tieàm bieån. Quaûn lyù hieäu quaû heä sinh thaùi bieån cuõng naêng toái öu. Khoaûng 50% löôïng haûi saûn döï bao goàm nhöõng hoaït ñoäng quaûn lyù treân ñaát tröõ ñang bò khai thaùc heát coâng suaát vôùi saûn lieàn nhaèm giaûm thieåu hieän töôïng phì döôõng löôïng ñaùnh baét ôû taïi hay gaàn möùc giôùi haïn beàn gaây aùp löïc cho heä sinh thaùi bieån nhö caùc raëng vöõng toái ña, töùc laø khoâng coøn khaû naêng môû san hoâ, nhö ôû nhieàu nôi treân theá giôùi.145 Giaù roäng theâm nöõa. Tæ leä tröõ löôïng chöa khai thaùc trò kinh teá cuûa caùc raëng san hoâ coù theå cao gaáp hay môùi khai thaùc ôû möùc vöøa phaûi ñaõ giaûm töø nhieàu laàn hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp 40% töø giöõa thaäp kyû 1970 xuoáng 20% naêm gaây ra nhöõng vaán ñeà naøy.146 2007.141 Coù theå naâng cao giaù trò ñem laïi töø soá Caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñaõ ñaït ñöôïc moät thuyû saûn ñaùnh baét ñöôïc, chaúng haïn, baèng caùch soá thaønh coâng nhaát ñònh. Moät chöông trình ôû giaûm löôïng caù tình côø ñaùnh baét ñöôïc, theo öôùc raëng san hoâ Bôø Danajon, mieàn trung Philipin tính chieám tôùi ¼ toång löôïng haûi saûn ñaùnh baét ñaõ baét ñaàu naâng cao ñöôïc möùc naêng löôïng ñöôïc treân theá giôùi.142 Döôøng nhö chuùng ta ñaõ höõu cô töø caù, treân caû möùc kyû luïc.147 Thöïc teá, ñaït ñeán tieàm naêng toái ña cuûa ngaønh khai thaùc moät soá nöôùc ñang phaùt trieån coøn trieån khai haûi saûn theá giôùi vaø chæ baèng vieäc aùp duïng coâng taùc quaûn lyù treân cô sôû heä sinh thaùi hieäu nhöõng taäp quaùn beàn vöõng hôn môùi coù theå duy quaû hôn nhieàu nöôùc phaùt trieån.148 186 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Bieán ñoåi khí haäu seõ taïo ra nhöõng aùp löïc 90% do nuoâi troàng thuyû saûn cung caáp.159 môùi, nhö taêng giaù löông thöïc, taêng nhu caàu Nhu caàu veà caù töø nuoâi troàng thuyû saûn döï protein töø caù, yeâu caàu phaûi baûo veä heä sinh thaùi baùo seõ coøn taêng (xem Hình 3.8) nhöng bieán bieån, ñoøi hoûi caùc chính phuû phaûi tieán haønh ñoåi khí haäu seõ aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng nuoâi nhöõng caûi caùch ñaõ töø laâu ñöôïc keâu goïi. Nhöõng troàng thuyû saûn toaøn theá giôùi. Möïc nöôùc bieån caûi caùch naøy bao goàm giaûm ñaùnh baét xuoáng daâng cao, caùc traän baõo ngaøy caøng lôùn, söï xaâm möùc beàn vöõng, baõi boû cheá ñoä bao caáp baát hôïp haïi cuûa nöôùc maën vaøo khu vöïc ñoàng baèng lyù daãn ñeán söï baønh tröôùng quaù möùc cuûa caùc nhieät ñôùi cuûa caùc soâng chính seõ gaây thieät haïi ñoäi taøu ñaùnh baét.149 Soá löôïng taøu ñaùnh caù ñoùng cho ngaønh thuyû saûn, voán laø ngaønh coù goác reã töø môùi haøng naêm cuoái nhöõng naêm 1980 môùi chæ nhöõng loaøi soáng trong moâi tröôøng ít maën nhö döôùi 10% nhöng ngay caû khi ñoù, tình traïng caù treâ ôû ñoàng baèng soâng Meâkoâng. Nhieät ñoä thöøa naêng löïc ñaõ laø moät vaán ñeà.150 Chi phí toaøn nöôùc taêng cao ôû nhöõng vuøng oân ñôùi coù theå caàu do quaûn lyù ñaùnh baét haûi saûn yeáu keùm öôùc vöôït quaù ngöôõng nhieät ñoä toái öu cuûa caùc loaøi tính leân tôùi 50 tæ ñoâ la moât naêm.151 Söï chia seû nuoâi troàng. Vaø khi nhieät ñoä taêng, tình hình quyeàn ñaùnh baét coù theå khuyeán khích caù nhaân beänh taät ôû caùc loaøi thuyû saûn cuõng seõ taêng caû veà vaø xaõ hoäi aùp duïng phöông thöùc ñaùnh baét beàn soá löôïng vaø ñoä nghieâm troïng.160 vöõng. Caùc chöông trình naøy caáp pheùp cho Thuyû saûn döï kieán seõ taêng tröôûng vôùi tæ leä nhieàu hình thöùc ñaùnh baét chuyeân nghieäp, 4,5% moät naêm töø 2010 ñeán 2030.161 Nhöng nhö ñaùnh baét taäp theå cuõng nhö aán ñònh ñeå ngaønh naøy taêng tröôûng beàn vöõng thì caàn nhöõng haïn möùc ñaùnh baét cho töøng caù theå.152 phaûi vöôït qua hai trôû ngaïi chính. Thöù nhaát laø vieäc söû duïng traøn lan proâteâin vaø daàu töø caù laøm Ngaønh thuyû saûn seõ goùp phaàn ñaùp öùng thöùc aên chaên nuoâi, gaây aùp löïc leân ngaønh ñaùnh nhu caàu löông thöïc ngaøy caøng taêng baét.162 Söï taêng tröôûng cuûa ngaønh thuyû saûn seõ Caù vaø haûi saûn thaân meàm hieän cung caáp phaûi ñaït ñöôïc nhôø nhöõng loaøi khoâng phuï khoaûng 8% löôïng proâteâin töø ñoäng vaät ñöôïc thuoäc vaøo thöùc aên coù nguoàn goác töø caù; hieän tieâu thuï treân theá giôùi.153 Vôùi möùc taêng daân soá nay, 40% nuoâi troàng thuyû saûn ñang söû duïng theá giôùi khoaûng 78 trieäu ngöôøi moät naêm,154 thöùc aên coâng nghieäp, phaàn nhieàu ñöôïc saûn saûn löôïng caù vaø haûi saûn thaân meàm phaûi taêng xuaát töø heä sinh thaùi bieån vaø ven bieån, duø ngay khoaûng 2,2 trieäu taán meùt moãi naêm ñeå duy trì caû ñieàu naøy cuõng ñaõ gaây neân nhöõng caêng ñöôïc möùc tieâu thuï hieän nay laø 29 kg moãi thaúng.163 Thöùc aên nuoâi troàng thuyû saûn saûn ngöôøi moät naêm.155 Neáu tröõ löôïng caù ñaùnh baét xuaát töø nhaø maùy (nhö thöùc aên cheá bieán töø khoâng hoài phuïc kòp thì chæ coù nuoâi troàng thuyû daàu-haït) ñang coù trieån voïng.164 Moät soá cô sôû ñaõ saûn môùi coù theå laáp ñaày choã troáng veà nhu caàu thay theá hoaøn toaøn thöùc aên töø caù baèng thöùc trong töông lai.156 aên cheá bieán töø nhaø maùy trong khaåu phaàn aên Nuoâi troàng thuyû saûn ñoùng goùp 46% nguoàn cuûa caùc loaøi caù aên thöïc vaät vaø aên taïp, maø cung thöïc phaåm töø caù cuûa theá giôùi naêm khoâng aûnh höôûng ñeán taêng troïng hay saûn 2006,157 vôùi möùc taêng tröôûng bình quaân haøng löôïng.165 Söï nhaán maïnh vaøo nuoâi troàng caùc naêm (7%) cao hôn taêng tröôûng daân soá trong loaøi aên thöïc vaät vaø aên taïp, hieän chieám khoaûng maáy thaäp kyû qua. Naêng suaát ñaõ taêng raát 7% toång saûn löôïng, coù taùc duïng tieát kieäm taøi nhanh ôû moät soá loaøi, khieán giaù thaønh haï vaø môû nguyeân.166 Chaúng haïn, ñeå saûn xuaát moät kilo- roäng thò tröôøng saûn phaåm.158 Caùc nöôùc ñang gram caù hoài, caù bieån hay toâm trong cô caáu phaùt trieån, phaàn lôùn laø ôû khu vöïc Chaâu AÙ Thaùi thuyû saûn raát toán nguyeân lieäu, do caàn ñeán 2,5- bình döông, ñang daãn ñaàu trong ngaønh naøy. 5 kg caù töï nhieân laøm thöùc aên cho moãi kilo- Trong toång soá caù tieâu thuï ôû Trung Quoác, coù tôùi gram caù saûn xuaát ra.167 Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 187 Thöù hai, thuyû saûn coù theå gaây ra nhöõng vaán giöõa caùc quoác gia vaø ôû moät soá khu vöïc, nhaát laø ñeà veà moâi tröôøng. Ngaønh thuyû saûn ven bieån laø ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, tæ leä naøy coøn cao thuû phaïm huyû hoaïi 20-50% gioáng caây ñöôùc hôn nhieàu. Tuy nhieân, chæ coù 1% dieän tích treân toaøn theá giôùi;168 neáu coøn tieáp tuïc bò huyû nöôùc naøy laø ñöôïc quaûn lyù baèng moät hình thöùc hoaïi thì söùc choáng choïi vôùi khí haäu cuûa heä hieäp öôùc naøo ñoù.173 Hôn theá nöõa, khoâng nhieàu sinh thaùi seõ giaûm suùt vaø khieán cö daân ven hieäp öôùc hieän nay veà laõnh thuyû, laõnh haûi quoác bieån ít ñöôïc baûo veä hôn tröôùc caùc côn baõo teá coù söï tham gia cuûa taát caû caùc nöôùc coù söû nhieät ñôùi. Ngaønh thuyû saûn cuõng coù theå daãn duïng laõnh thuyû, laõnh haûi ñoù.174 Coâng öôùc Lieân ñeán vieäc xaû raùc thaûi ra heä sinh thaùi bieån maø ôû hôïp quoác veà Luaät Söû duïng laõnh thuyû, laõnh haûi moät soá nôi ñaõ goùp phaàn gaây ra hieän töôïng phì quoác teá ngoaøi muïc ñích ñi laïi, ñöôïc Ñaïi hoäi döôõng. Nhöõng kyõ thuaät quaûn lyù chaát thaûi môùi, ñoàng LHQ thoâng qua naêm 1997, vaãn chöa coù nhö taùi tuaàn hoaøn nöôùc,169 pha cheá thöùc aên ñuû thaønh vieân pheâ chuaån ñeå ñöa vaøo thöïc thi.175 hôïp lyù, nuoâi troàng loàng gheùp, ña daïng trong Söï hôïp taùc giöõa caùc nöôùc coù laõnh thoå ven ñoù söû duïng caùc loaøi boå sung ñeå giaûm chaát soâng coù vai troø quan troïng trong ñoái phoù vôùi thaûi,170 coù theå laøm giaûm taùc ñoäng veà moâi nhöõng vaán ñeà veà nöôùc do bieán ñoåi khí haäu tröôøng. Töông töï nhö vaäy laø vieäc phaùt trieån gaây ra. Chæ coù theå coù ñöôïc söï hôïp taùc naøy ngaønh thuyû saûn phuø hôïp ôû nhöõng moâi tröôøng thoâng qua nhöõng thoaû thuaän ñaày ñuû trao nöôùc coøn ít ñöôïc khai thaùc nhö caùnh ñoàng traùch nhieäm cho taát caû caùc nöôùc coù laõnh thoå luùa, keânh thuyû lôïi vaø caùc hoà chöùa nöôùc muøa ven soâng quaûn lyù chung vaø chia seû dieän tích vuï. Cô cheá noâng nghieäp – thuyû saûn loàng gheùp nöôùc cuõng nhö nhaèm ñoái phoù vôùi tình hình thuùc ñaåy quaù trình taùi taïo dinh döôõng, töø ñoù ngaøy caøng khoù löôøng töø caû haïn haùn vaø luõ luït. chaát thaûi töø thuyû saûn coù theå ñöôïc duøng laøm Thoâng thöôøng, caùc thoaû thuaän veà taøi nguyeân nguyeân lieäu ñaàu vaøo (phaân boùn) cho noâng nöôùc ñeàu döïa treân phaân boå khoái löôïng coá nghieäp vaø ngöôïc laïi, nhôø ñoù toái öu hieäu quaû ñònh nguoàn nöôùc cho moãi beân; nhöng bieán söû duïng taøi nguyeân vaø giaûm oâ nhieãm.171 Caùc ñoåi khí haäu khieán khaùi nieäm naøy trôû neân khoù cô cheá naøy ñaõ laøm ña daïng hoaù thu nhaäp vaø xaùc ñònh. Phaân boå döïa treân tæ leä löu löôïng seõ cung caáp proâteâin cho caùc hoä gia ñình ôû nhieàu giaûi quyeát toát hôn vaán ñeà veà bieán ñoäng naøy. khu vöïc Chaâu AÙ, Myõ Latinh vaø haï Xahara Toát hôn heát laø söû duïng phöông thöùc “chia seû Chaâu Phi.172 lôïi ích”, trong ñoù chuù troïng vaøo khoái löôïng nöôùc chöù khoâng phaûi vaøo nhöõng giaù trò kinh Thieát laäp nhöõng thoaû thuaän quoác teá teá, xaõ hoäi, chính trò, moâi tröôøng maø vieäc söû linh hoaït duïng nöôùc ñem laïi.176 Quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân nhaèm ñoái phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu ñoøi hoûi phaûi taêng cöôøng Caùc nöôùc caàn phoái hôïp ñeå quaûn lyù toát hôïp taùc quoác teá, ñoàng thôøi cuõng caàn taêng hôn ngaønh ngö nghieäp cöôøng trao ñoåi löông thöïc quoác teá oån ñònh Toâm, caù laø nhöõng saûn phaåm thöïc phaåm mang hôn ñeå caùc quoác gia coù ñieàu kieän ñöông ñaàu tính quoác teá cao nhaát. Moät phaàn ba saûn löôïng vôùi nhöõng bieán ñoäng veà khí haäu vaø nguy cô thuyû saûn toaøn caàu ñöôïc buoân baùn quoác teá vaø giaûm saûn löôïng noâng nghieäp. ñaây laø tæ leä cao nhaát trong baát kyø haøng hoaù chuû yeáu naøo.177 Do tröõ löôïng thuyû saûn ñaõ giaûm neân Caùc nöôùc coù chung dieän tích nöôùc caàn caùc nöôùc Chaâu AÂu, Baéc Myõ vaø nhieàu nöôùc thoaû thuaän caùch thöùc quaûn lyù Chaâu AÙ ñaõ baét ñaàu nhaäp khaåu nhieàu thuyû haûi Khoaûng 1/5 nguoàn nöôùc ngoït taùi sinh cuûa theá saûn hôn töø caùc nöôùc ñang phaùt trieån.178 Nhu giôùi naèm treân hay laøm thaønh ñöôøng bieân giôùi caàu taêng, coäng vôùi vieäc ñaàu tö quaù nhieàu vaøo 188 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hoäp 3.8 Giôùi hoaïch ñònh chính saùch ôû Maroác ñoái maët vôùi khoù khaên trong caân baèng nhaäp khaåu nguõ coác Maroác, moät ñaát nöôùc gaëp khoù khaên phaûi coù nhöõng caûi thieän kyõ thuaät ñeå ñaït möùc ngöng tuï nöôùc giaûm khieán nhieäm nghieâm troïng veà nguoàn nöôùc vaø daân soá ñöôïc moät söï keát hôïp giöõa hai phöông vuï naøy caøng trôû neân khoù khaên: toác ñoä taêng nhanh ñang nhaäp khaåu moät nöûa aùn: hoaëc taêng theâm 2% saûn löôïng treân phaùt trieån coâng ngheä seõ caàn taêng theâm löôïng nguõ coác mình caàn. Ngay caû khi ñôn vò nöôùc phaân boå cho töôùi tieâu nguõ 22-23% nöõa neáu khoâng coù bieán ñoåi khí khoâng coù bieán ñoåi khí haäu thì neáu muoán coác hoaëc taêng theâm 1% saûn löôïng treân haäu (tuyø thuoäc vaøo coâng cuï chính saùch duy trì löôïng nguõ coác nhaäp khaåu khoâng ñôn vò ñaát ôû nhöõng khu vöïc töôùi tieâu töï ñöôïc löïa choïn) (ñöôøng maøu xanh laù caây quaù 50% nhu caàu maø khoâng caàn taêng nhieân (ñöôøng maøu xanh trong hình). trong hình). Nhöng neáu nöôùc naøy muoán löôïng nöôùc söû duïng, Ma roác cuõng seõ AÛnh höôûng töø nhieät ñoä taêng cao vaø naâng cao khaû naêng töï veä tröôùc bieán ñoäng khí haäu trong nöôùc ñoái vôùi noâng û duïng ô Ñaït möùc töï caáp töï tuùc nguõ coác maø khoâng caàn taêng löôïng nöôùc sö û Maroác nghieäp vaø tröôùc bieán ñoäng giaù caû thò tröôøng vaø quyeát ñònh caàn taêng tæ leä tieâu duøng töø saûn xuaát noäi ñòa töø 50 leân 60% thì Maroác caàn phaûi taêng hieäu quaû söû duïng nöôùc moãi naêm theâm 4% trong töôùi tieâu noâng nghieäp, hoaëc 2,2% ôû caùc khu vöïc töôùi tieâu töï nhieân hoaëc moät söï keát hôïp naøo ñoù giöõa caùc möùc naøy (ñöôøng maøu cam). Noùi caùch khaùc, ñeå ñoái phoù trieät ñeå vôùi bieán ñoåi khí haäu thì Maroác phaûi thöïc hieän nhöõng caûi tieán kyõ thuaät vôùi möùc taêng töø 100% ñeán 140% so vôùi ñieàu kieän khoâng coù bieán ñoåi khí haäu. Chæ coù theå giaûm ñöôïc möùc nhaäp khaåu thuaàn neáu Maroác ñaït ñöôïc möùc hieäu quaû cao hôn nhieàu töø saûn xuaát trong nöôùc. Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi, saép xuaát baûn a. moät soá ñoäi taøu ñaùnh baét (ñoäi taøu cuûa Chaâu AÂu seõ maïo hieåm ra khôi xa hôn vaø chuùng ta seõ coù coâng suaát cao hôn tröõ löôïng caù tôùi 40%), caàn ñaøm phaùn laïi nhöõng thoaû thuaän môùi veà ñang khieán söï caïn kieät nguoàn thuyû haûi saûn phaân chia taøi nguyeân. chuyeån daàn sang khu vöïc nam Ñòa trung haûi, Ñeå taïo ñieàu kieän thích öùng vaø ñieàu tieát Taây Phi vaø Nam Myõ. Maëc duø thöông maïi thuyû quyeàn lôïi ñaùnh baét, caàn thieát laäp nhöõng cô saûn coù giaù trò haøng tæ ñoâ la haøng naêm nhöng cheá quaûn lyù taøi nguyeân quoác teá, caû veà phaùp lyù caùc nöôùc ñang phaùt trieån chæ nhaän ñöôïc phaàn vaø theå cheá, cuõng nhö caùc cô cheá giaùm saùt lieân thu ít oûi töø thu phí taøu thuyeàn ñaùnh caù nöôùc quan. Nhöõng thoaû thuaän nhö vaäy coù theå ñöôïc ngoaøi hoaït ñoäng treân laõnh haûi cuûa mình. Ngay thöïc hieän baèng caùch cuûng coá caùc toå chöùc quaûn caû ôû khu vöïc ñaùnh baét nhieàu caù ngöø nhö Taây lyù ñaùnh baét khu vöïc.181 Chöông trình heä sinh Thaùi bình döông, caùc quoác gia haûi ñaûo ñang thaùi bieån Haûi löu Benguela quy moâ lôùn laø moät phaùt trieån cuõng chæ nhaän ñöôïc khoaûng 4% giaù böôùc tieán ñaùng keå. Naèm doïc theo bôø bieån trò soá caù ngöø ñaùnh baét ñöôïc.179 Vôùi vieäc ñieàu phía taây AÊngoâla, Namibia vaø Nam Phi, heä sinh chænh tæ leä phaân phoái tröõ löôïng caù, thay ñoåi thaùi Benguela laø moät trong nhöõng heä sinh maïng löôùi löông thöïc vaø can thieäp vaøo chöùc thaùi coù naêng suaát cao nhaát theá giôùi, nuoâi soáng naêng sinh lyù cuûa nhöõng loaøi ñang trong gaëp moät taäp hôïp ña daïng sinh thaùi goàm caù, chim nguy cô, bieán ñoåi khí haäu seõ chæ laøm tình hình bieån vaø ñoäng vaät bieån coù vuù. Trong heä sinh ngaøy moät xaáu theâm.180 Caùc ñoäi taøu khi phaûi thaùi naøy ñaõ coù baèng chöùng cho thaáy bieán ñoåi ñoái maët vôùi söï suït giaûm keùo daøi veà tröõ löôïng khí haäu ñang chuyeån dòch phaïm vi sinh soáng Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 189 ûn ñoà 3.5 Thöông maïi luùa gaïo theá giôùi phuï thuoäc vaøo nguoàn xuaát khaåu töø moät soá ít caùc nöôùc Ba Nguoàn: FAO 2009c. Chuù thích: Khoái löôïng xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu haøng naêm bình quaân trong boán naêm (2002-2006). cuûa moät soá loaøi coù giaù trò thöông maïi chuû yeáu ñeå thöôøng xuyeân nuoâi troàng toaøn boä nguoàn töø vuøng nhieät ñôùi veà phía caùc cöïc.182 Söï löông thöïc cuûa mình. Vieäc quyeát ñònh nhaäp chuyeån dòch naøy laø keát hôïp cuûa nhöõng caêng khaåu bao nhieâu vaø nuoâi troàng trong nöôùc bao thaúng hieän nay töø tình traïng ñaùnh baét quaù nhieâu löông thöïc seõ coù taùc ñoäng leân naêng suaát möùc, khai thaùc kim cöông, khai thaùc daàu khí. noâng nghieäp vaø quaûn lyù nguoàn nöôùc (xem Hoäp AÊngoâla, Namibia vaø Nam Phi ñaõ thaønh laäp Uyû 3.8). Coá gaéng töï ñaùp öùng nhu caàu löông thöïc ban Haûi löu Benguela naêm 2006 vaø ñaây laø toå trong khi khoâng coù ñuû tröõ löôïng taøi nguyeân vaø chöùc ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp ñeå quaûn lyù moät tieàm naêng taêng tröôûng seõ taïo ra nhöõng chi phí heä sinh thaùi bieån roäng lôùn. Ba nöôùc naøy cam kinh teá vaø moâi tröôøng to lôùn. keát phoái hôïp quaûn lyù ngö nghieäp nhaèm thích Nhieàu nöôùc ñaõ nhaäp khaåu phaàn lôùn nhu öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu.183 caàu löông thöïc, haàu heát caùc nöôùc AÛ raäp nhaäp khaåu ít nhaát moät nöûa löôïng calo thöïc phaåm Taêng cöôøng oån ñònh thöông maïi hoï tieâu duøng, ñoàng thôøi ñieàu kieän thôøi tieát caùc maët haøng noâng nghieäp seõ coù ngaøy caøng khaéc nghieät cuõng ñoàng nghóa vôùi lôïi cho caùc nöôùc ñang ñoái maët vieäc taát caû caùc nöôùc ñeàu phaûi chuaån bò ñeå ñoái vôùi tình hình khí haäu khaéc phoù vôùi nguy cô maát muøa trong nöôùc.184 Bieán nghieät khoù löôøng ñoåi khí haäu seõ khieán nhöõng quoác gia voán ñaõ Cho duø ngöôøi noâng daân, doanh nghieäp, chính khoâ haïn hieän nay caøng khoâ haïn hôn, ñaåy cao phuû vaø caùc nhaø quaûn lyù taøi nguyeân nöôùc taêng nhu caàu do thu nhaäp vaø daân soá taêng. Do vaäy, maïnh hieäu quaû söû duïng ñaát vaø nöôùc thì moät soá seõ coù nhieàu ngöôøi soáng ôû nhöõng vuøng thöôøng khu vöïc treân theá giôùi seõ vaãn khoâng coù ñuû nöôùc xuyeân phaûi nhaäp khaåu moät tæ troïng lôùn löông 190 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 thöïc haøng naêm. Ngoaøi ra, seõ coù nhieàu daân soá Vieäc caám xuaát khaåu hay taêng thueá xuaát hôn soáng ôû nhöõng nöôùc bò aûnh höôûng bôûi khaåu khieán thò tröôøng quoác teá trôû neân nhoû beù nhöõng bieán ñoäng thaát thöôøng cuûa ngaønh vaø bieán ñoäng hôn. Chaúng haïn, vieäc AÁn Ñoä haïn noâng nghieäp trong nöôùc, do bieán ñoåi khí haäu cheá xuaát khaåu gaïo ñaõ aûnh höôûng nhieàu ñeán laøm taêng nguy cô vaø möùc ñoä nghieâm troïng ngöôøi tieâu duøng Baênglañeùt vaø laøm ngöôøi noâng cuûa caùc hieän töôïng khí haäu khaéc nghieät. Moät daân saûn xuaát luùa gaïo ôû AÁn Ñoä khoâng coøn soá kòch baûn toaøn caàu döï baùo nhaäp khaåu roøng muoán ñaàu tö vaøo noâng nghieäp, duø ñaây laø moät cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ taêng 10-40% ngaønh ñaàu taàu cho taêng tröôûng trong daøi haïn. do bieán ñoåi khí haäu.185 Thöông maïi nguõ coác Ngoaøi ra, vieäc caám xuaát khaåu coøn thuùc ñaåy söï döï baùo seõ taêng hôn gaáp ñoâi veà khoái löôïng tính hình thaønh nhöõng taäp ñoaøn lieân minh, laøm ñeán naêm 2050, coøn thöông maïi veà saûn phaåm giaûm tín nhieäm trong thöông maïi vaø khuyeán töø thòt seõ taêng gaáp hôn boán laàn.186 Haàu heát khích baûo hoä. Chính saùch kieåm soaùt giaù trong caùc nöôùc ngaøy caøng phuï thuoäc hôn vaøo nhaäp nöôùc coøn coù theå phaûn taùc duïng do ngaên caûn khaåu löông thöïc seõ laø caùc nöôùc ñang phaùt nhöõng ngöôøi thöïc söï coù nhu caàu ñöôïc söû trieån.187 duïng haøng hoaù vaø khoâng khuyeán khích noâng Nhö ñaõ thaáy trong söï taêng maïnh giaù caû daân saûn xuaát theâm löông thöïc. löông thöïc naêm 2008, thò tröôøng löông thöïc toaøn caàu khaù bieán ñoäng. Vì sao giaù caû taêng? Caùc nöôùc caàn coù bieän phaùp taêng cöôøng Thöù nhaát, thò tröôøng luùa gaïo coøn moûng: chæ tieáp caän thò tröôøng coù 18% löôïng luùa mì vaø 6% löôïng luùa gaïo cuûa Caùc nöôùc coù theå coù nhöõng haønh ñoäng ñôn theá giôùi ñöôïc xuaát khaåu. Soá coøn laïi ñöôïc tieâu phöông nhaèm taêng cöôøng tieáp caän thò tröôøng thuï ngay taïi nôi saûn xuaát.188 Chæ coù moät soá ít löông thöïc quoác teá, voán dó laø moät böôùc ñi raát nöôùc xuaát khaåu luùa gaïo (xem Baûn ñoà 3.5). ÔÛ quan troïng ñoái vôùi nhöõng nöôùc nhoû khoâng coù caùc thò tröôøng moûng manh naøy, chæ caàn moät khaû naêng gaây aûnh höôûng ñeán toaøn thò tröôøng söï chuyeån dòch nhoû trong cung hay caàu ñeàu nhöng ngöôïc laïi laïi nhaäp khaåu moät tæ troïng coù theå gaây ra bieán ñoäng lôùn veà giaù. Thöù hai, lôùn nhu caàu löông thöïc. Moät trong nhöõng tröõ löôïng löông thöïc toaøn caàu treân ñaàu ngöôøi caùch ñôn giaûn nhaát laø caûi thieän caùc phöông ñaõ xuoáng ñeán moät trong nhöõng möùc thaáp phaùp thu mua. Nhöõng bieän phaùp chaët cheõ nhaát trong lòch söû. Thöù ba, do thò tröôøng trong ñaáu thaàu nhaäp khaåu löông thöïc, nhö nhieân lieäu sinh hoïc taêng neân moät soá noâng daân ñaàu thaàu, döï thaàu ñieän töû, tín duïng vaø baûo ñaõ chuyeån sang troàng caùc gioáng caây khaùc thay hieåm hieän ñaïi, ñeàu coù theå giuùp chính phuû caùc vì saûn xuaát löông thöïc, goùp phaàn ñaùng keå nöôùc ñaït ñöôïc moät thoaû thuaän toát hôn. Moät khieán giaù löông thöïc theá giôùi taêng. phöông aùn nöõa laø nôùi loûng nhöõng luaät leä quoác Khi caùc nöôùc khoâng tin töôûng vaøo thò gia hieän ñang caám thu mua ña quoác gia ñeå tröôøng quoác teá, hoï seõ phaûn öùng vôùi söï taêng caùc nöôùc nhoû coù theå cuøng nhau taäp hôïp laïi, giaù theo nhöõng caùch coù theå khieán tình hình taïo ra quy moâ kinh teá hieäu quaû.190 caøng theâm xaáu ñi. Naêm 2008, nhieàu nöôùc ñaõ Moät bieän phaùp thöù ba laø quaûn lyù hieäu quaû haïn cheá xuaát khaåu hay kieåm soaùt giaù nhaèm döï tröõ. Caùc nöôùc caàn coù döï tröõ quoác gia doài giaûm thieåu taùc ñoäng cuûa söï taêng giaù ñoái vôùi daøo vaø nhöõng coâng cuï baûo hieåm ruûi ro môùi ngöôøi daân nöôùc mình, nhö AÙchentina, AÁn Ñoä, nhaát, keát hôïp döï tröõ thöïc teá nhoû vôùi nhöõng Kadaêcxtan, Pakitxtan, Nga, Ukraina vaø Vieät khoái löôïng döï tröõ aûo ñöôïc thu mua thoâng qua Nam. AÁn Ñoä ñaõ caám xuaát khaåu gaïo vaø ñaäu, caùc hôïp ñoàng kyø haïn vaø tuyø choïn. Caùc moâ coøn AÙchentina taêng thueá xuaát khaåu thòt boø, hình cho thaáy caùc hôïp ñoàng kyø haïn vaø tuyø ngoâ, ñaäu naønh vaø luùa mì.189 choïn naøy ñaõ tieát kieäm ñöôïc cho Ai Caäp 5-24% Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 191 trong toång soá khoaûng 2,7 tæ ñoâ la chi tieâu nhaäp trong naêm, nhaát laø ôû nhöõng nöôùc nhö EÂtioâpia khaåu luùa mì töø thaùng 11/2007 ñeán 10/2008 laø nöôùc coù löôïng möa khu vöïc raát baát oån ñònh. khi giaù caû taêng cao.191 Nhöõng haønh ñoäng hôïp Taêng cöôøng ñaàu tö vaøo naâng cao chaát löôïng taùc toaøn caàu trong quaûn lyù döï tröõ cuõng goùp vaän taûi trong chu trình cung öùng – ñöôøng xaù, phaàn ngaên chaën giaù caû taêng voït. Coù ñöôïc caàu caûng, haûi quan, thò tröôøng baùn buoân, löôïng döï tröõ löông thöïc thöïc teá nhoû seõ cho traïm caân, nhaø kho – seõ goùp phaàn ñöa löông pheùp yeân taâm ñoái phoù vôùi nhöõng bieán coá thöïc ñeán vôùi ngöôøi tieâu duøng vôùi möùc giaù thaáp löông thöïc. Coøn neáu coù moät kho döï tröõ löông hôn. Nhöng haï taàng theå cheá cuõng raát caàn thöïc keát hôïp toaøn caàu quoác teá thì seõ giaûm thieát. Söï minh baïch, nhaát quaùn vaø trung thöïc ñöôïc aùp löïc töï caáp töï tuùc veà löông thöïc. Khi trong caùc khaâu haûi quan vaø kho baõi cuõng quan coù moät kho döï tröõ aûo linh hoaït seõ ngaên chaën troïng khoâng keùm gì cô sôû vaät chaát vaäy. ñöôïc nhöõng ñôït taêng giaù maïnh treân thò Caùc nöôùc nhaäp khaåu cuõng coù theå ñaàu tö tröôøng vaø duy trì giaù caû gaàn vôùi möùc hôïp lyù vaøo nhöõng coâng ñoaïn khaùc trong chu trình trong caùc ñieàu kieän thò tröôøng daøi haïn maø cung öùng ôû caùc nöôùc saûn xuaát. Vieäc chuù troïng khoâng gaây nguy hieåm cho kho döï tröõ lieân keát vaøo haï taàng quy trình cung öùng hay nghieân toaøn caàu.192 cöùu vaø trieån khai noâng nghieäp ôû caùc nöôùc saûn Caùc dòch vuï vaän taûi coù phöông tieän baûo xuaát laø hoaøn toaøn coù theå khaû thi vaø thöïc teá seõ quaûn cuõng raát quan troïng trong baûo ñaûm cho ít ruûi ro hôn. pheùp tieáp caän thò tröôøng ôû moïi thôøi ñieåm ûn ñoà 3.6 Caùc nöôùc phaùt trieån coù nhieàu ñieåm thu thaäp soá lieäu vaø chuoãi thôøi gian soá lieäu giaùm saùt nguoàn nöôùc hôn Ba Nguoàn: Heä soá lieäu veà phaân boá vaø möùc bao phu ûa Trung taâm Döõ lieäu veà möùc Thaát thoaùt Toaøn caàu. û chuoãi thôøi gian toaøn caàu cu ûn ñoà treân cho bieát caùc traïm giaùm saùt möùc thaát thoaùt cung caáp thoâng tin veà löôïng nöôùc maát maùt ô Chuù thích: Ba û caùc soâng. 192 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hình 3.9 Caùc kyõ thuaät ca ûm bieán töø xa sö û duïng ô û caùc vöôøn nho Worcester (Muõi Taây, Nam Phi) ñeå ño ñaïc hieäu qua û Möùc ñoä tin caäy thoâng tin ñoùng vai troø û duïng nöôùc sö thieát yeáu trong quaûn lyù hieäu quaû taøi nguyeân thieân nhieân Soá lít nöôùc Ñaàu tö vaøo coâng taùc döï baùo thôøi û duïng cho sö moãi lít röôïu tieát, khí haäu ñem laïi lôïi ích lôùn vang) hôn nhieàu laàn nhöng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, coâng taùc naøy 150 coøn nhieàu thieáu thoán Thoâng thöôøng, tæ leä lôïi ích kinh teá treân chi phí töø coâng taùc khí töôïng quoác gia naèm trong 300 phaïm vi 5-10 treân 1,195 thaäm chí ñaùnh giaù naêm 2006 ôû Trung Quoác cho tæ leä naøy leân tôùi 450 69 treân 1.196 Coâng taùc döï baùo thôøi tieát, khí haäu coù theå laøm giaûm phaàn naøo taùc ñoäng cuûa 600 nhöõng hieän töôïng thôøi tieát khaéc nghieät (xem Chöông 2 vaø Chöông 7). Theo Chieán löôïc quoác teá giaûm thieân tai cuûa Lieân hôïp quoác, caûnh baùo luõ sôùm coù theå giaûm thieät haïi do luõ luït tôùi 35%.197 Phaàn lôùn caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nhaát laø ôû Chaâu Phi, ñang raát caàn naâng Nguoàn: Cuïc Giaùm saùt Nguoàn nöôùc, www.waterwatch.nl (truy caäp 1/5/ 2009). caáp heä thoáng giaùm saùt vaø döï baùo ñeå döï baùo Chuù thích: Noâng daân coù ruoäng ñoàng maøu ño û sö ûn xuaát moãi lít röôïu vang so vôùi nhöõng û duïng nhieàu hôn ¼ löôïng nöôùc ñeå sa caùnh ñoàng maøu xanh. Ngoaøi vieäc ño ñaïc hieäu qua û sö û duïng nöôùc, chính phuû caùc nöôùc coøn coù theå söû duïng caùc kyõ thuaät bieán ñoåi thôøi tieát vaø thuyû vaên (xem Baûn ñoà naøy ñeå xaùc ñònh caùc hoaït ñoäng tö vaán vaø thöïc thi. 3.6). Theo Toå chöùc Khí töôïng Theá giôùi, Chaâu Phi môùi chæ coù moät traïm khí töôïng treân 26.000 km2, baèng 1/8 so vôùi möùc khuyeán caùo toái thieåu.198 Baûo veä, löu tröõ soá lieäu cuõng raát quan troïng vì caàn coù caùc döõ lieäu löu tröõ laâu Luaät leä quoác teá ñieàu tieát thöông daøi vôùi chaát löôïng cao ñeå hieåu ñaày ñuû söï bieán maïi seõ vaãn laø moät phaàn quan ñoäng khí haäu. Nhieàu heä döõ lieäu veà khí töôïng troïng trong böùc tranh toång theå treân theá giôùi coøn löu nhöõng döõ lieäu döôùi daïng Loä trình phaùt trieån Doha cuûa Toå chöùc Thöông kyõ thuaät soá töø nhöõng naêm 1940, nhöng caùc maïi Theá giôùi ñaët muïc tieâu xoaù boû nhöõng raøo döõ lieäu soá tröôùc thôøi kyø naøy hieän chæ coøn ñöôïc caûn thöông maïi vaø taêng cöôøng tieáp caän thò löu tröõ raát ít.199 tröôøng cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nhöng ñaøm phaùn ñaõ bò trì hoaõn töø naêm 2008. Moät Caûi thieän chaát löôïng döï baùo seõ nghieân cöùu ñöa ra keát luaän raèng neàn thöông taê n g hieä u quaû khi ñöa ra maïi theá giôùi coù nguy cô maát ít nhaát 1,1 tæ ñoâ la quyeát ñònh neáu caùc nhaø laõnh ñaïo theá giôùi khoâng theå keát ÔÛ Baênglañeùt, döï baùo möa chæ coù giaù trò töø moät thuùc voøng ñaøm phaùn Doha. Vieäc kyù keát thoaû ñeán ba ngaøy; neáu döï baùo ñöôïc daøi ngaøy hôn seõ thuaän naøy seõ laø böôùc ñi ñaàu tieân trong caûi thieän cho pheùp noâng daân coù thôøi gian ñieàu chænh thöông maïi löông thöïc quoác teá. Nhöõng bieän lòch gieo troàng, thu hoaïch, boùn phaân, nhaát laø ôû phaùp chuû yeáu bao goàm haï möùc thueá quan thöïc nhöõng nôi coù saûn xuaát noâng nghieäp phuï thuoäc teá, caét giaûm cheá ñoä trôï caáp noâng nghieäp vaø baûo vaøo thieân nhieân vì thöôøng moãi ñôït maát muøa coù hoä cuûa caùc nöôùc phaùt trieån.194 theå keùo daøi ñeán haøng thaùng. Ñaõ coù nhöõng caûi Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 193 thieän ñaùng keå trong döï baùo thôøi tieát theo muøa lyù, caùc nhaø khoa hoïc coù theå ño ñaïc saûn löôïng (löôïng möa, nhieät ñoä dao ñoäng ra sao so vôùi treân baát kyø phaïm vi ñòa lyù naøo (caùnh ñoàng, möùc bình thöôøng trong khoaûng thôøi gian vaøi löu vöïc hay quoác gia). Ñieàu naøy cho pheùp caùc thaùng), nhaát laø ôû nhöõng khu vöïc nhieät ñôùi vaø nhaø quaûn lyù nguoàn nöôùc ñöa ra nhöõng quyeát nhöõng nôi bò aûnh höôûng cuûa hieän töôïng bieán ñònh hieäu quaû hôn veà phaân boå nöôùc vaø löïa ñoäng phía nam el Nino (eNSO)200. Thôøi ñieåm choïn phöông thöùc tö vaán cho nhöõng noâng baét ñaàu muøa möa ôû Inñoâneâxia vaø Philipin vaø soá daân coù hieäu quaû söû duïng nöôùc thaáp nhaát. löôïng ngaøy coù möa trong moät muøa ôû Chaâu Phi, Coâng ngheä naøy cuõng daãn ñöôøng cho caùc Braxin, AÁn Ñoä vaø Ñoâng Nam AÙ giôø ñaây ñaõ coù quyeát ñònh ñaàu tö quan troïng, chaúng haïn nhö theå döï baùo tröôùc vôùi ñoä chính xaùc cao hôn.201 giöõa taêng naêng suaát noâng nghieäp töôùi tieâu töï Döï baùo theo muøa döïa treân eNSO ôû Nam Myõ, nhieân hay thuyû lôïi, ñoàng thôøi coøn giuùp nhaø Nam AÙ vaø Chaâu Phi coù nhieàu tieàm naêng caûi quaûn lyù xaùc ñònh ñöôïc keát quaû thöïc söï cuûa thieän saûn löôïng noâng nghieäp vaø an ninh löông caùc khoaûn ñaàu tö vaøo kyõ thuaät thuyû lôïi tieát thöïc.202 Chaúng haïn, ôû Dimbabueâ, noâng daân töï kieäm nöôùc, maø tröôùc ñaây voán laø vieäc raát khoù caáp töï tuùc ñaõ taêng ñöôïc saûn löôïng (töø 17% khaên (xem Hình 3.9). trong nhöõng naêm coù löôïng möa cao tôùi 3% Cho ñeán gaàn ñaây, vieäc xaùc ñònh löôïng trong nhöõng naêm coù löôïng möa thaáp) khi söû nöôùc ngaàm tieâu thuï vaãn coøn khoù khaên vaø toán duïng döï baùo theo muøa ñeå ñieàu chænh thôøi keùm ôû taát caû caùc nöôùc vaø thöôøng bò boû qua ôû ñieåm hay loaïi gioáng gieo troàng.203 nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån. Vieäc thoáng keâ haøng traêm ngaøn gieáng nöôùc caù nhaân, laép ñaët Caùc coâng ngheä caûm bieán töø xa vaø vaø ñoïc ñoàng hoà ño quaù toán keùm. Nhöng coâng giaùm saùt môùi mang laïi nhieàu ngheä caûm bieán töø xa môùi coù theå ño toång löôïng höùa heïn veà tính beàn vöõng nöôùc bay hôi vaø baøi tieát treân moät khu vöïc ñòa lyù. Neáu bieát ñöôïc löôïng nöôùc maët ôû khu vöïc Moät lyù do khieán caùc nhaø hoaïch ñònh chính ñoù thoâng qua khoái löôïng töôùi tieâu baèng nöôùc saùch gaëp khoù khaên trong vieäc ngaên chaën tình ngöng tuï vaø nöôùc maët thì coù theå tính ñöôïc traïng khai thaùc kieät queä ñaát ñai vaø nguoàn löôïng tieâu thuï nöôùc ngaàm.205 Nhieàu nöôùc nöôùc cuõng nhö heä sinh thaùi töông öùng laø do caû ngöôøi quaûn lyù vaø ngöôøi söû duïng caùc taøi Hình 3.10 ÔÛ Andhra Pradesh, AÁn Ñoä, noâng daân töï thu thaäp soá lieäu nguyeân naøy ñeàu khoâng coù nhöõng thoâng tin û vaên baèng nhöõng thieát bò vaø coâng cuï raát ñôn gia thuy ûn ñeå xaùc ñònh chính xaùc vaø kòp thôøi. Hoï khoâng bieát taøi möùc khai thaùc töø caùc ñòa taàng coù nöôùc nguyeân hieän coù laø bao nhieâu, ñaõ söû duïng bao nhieâu hay haønh ñoäng cuûa hoï coù aûnh höôûng gì ñeán tröõ löôïng sau naøy. Nhöng nhöõng coâng ngheä caûm bieán töø xa ñaõ baét ñaàu khaéc phuïc moät phaàn vaán ñeà naøy vaø cung caáp thoâng tin ñeå ñöa ra quyeát ñònh phaân boå nöôùc hieäu quaû hôn cuõng nhö goùp phaàn thöïc thi nhöõng quy ñònh haïn cheá trong söû duïng nöôùc. Ñaây laø moät trong nhöõng öùng duïng caûm bieán töø xa höùa heïn nhaát cho pheùp tính toaùn hieäu quaû söû duïng nöôùc.204 Khi caùc hình aûnh Nguoàn: Caùn boä ngaân haøng. hoàng ngoaïi töø veä tinh ñöôïc keát hôïp vôùi soá lieäu Chuù thích: Khi coù saün thoâng tin, töøng noâng daân seõ ñònh ra haïn möùc rieâng veà löôïng nöôùc coù theå khai thaùc an toaøn moãi muøa vuï. Hoã trôï kyõ thöïc ñòa veà loaïi muøa maøng vaø ñoái chieáu vôùi ûn löôïng treân löôïng nöôùc sö thuaät giuùp hoï taêng sa ûn lyù toát hôn û duïng nhôø qua nguoàn nöôùc ngaàm, chuyeån ñoåi muøa vuï vaø sö û duïng nhöõng loaïi gioáng caây nhöõng baûn ñoà trong heä thoáng thoâng tin ñòa troàng khaùc. 194 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ñang thí nghieäm söû duïng thoâng tin töø coâng töø heä thoáng caûm bieán töø xa ñeå xaây döïng baûn ngheä caûm bieán töø xa môùi naøy ñeå thöïc thi caùc ñoà kyõ thuaät soá veà toaøn boä ñaát ñai ôû Chaâu Phi quy ñònh haïn cheá söû duïng nöôùc ngaàm, trong seõ coù ích cho quaûn lyù ñaát ñai beàn vöõng. Caùc ñoù coù caû nhöõng noâng daân ôû Maroác ñang caân baûn ñoà ñaát ñai hieän nay ñaõ coù töø 10-30 naêm nhaéc vieäc chuyeån sang söû duïng heä thoáng töôùi nay vaø thöôøng khoâng ñöôïc soá hoaù neân khoâng tieâu nhoû gioït (ñaõ thaûo luaän ôû ñaàu chöông). phuø hôïp trong cung caáp thoâng tin xaây döïng Caùc giaûi phaùp thöïc thi goàm söû duïng bôm chính saùch xöû lyù ñoä maøu vaø xoùi moøn cuûa ñaát. nöôùc töï ñoäng taét khi noâng daân vöôït quaù haïn Moät taäp ñoaøn quoác teá ñang söû duïng nhöõng möùc thoaùt/boác hôi nöôùc vaø caùc thieát bò göûi coâng ngheä môùi nhaát ñeå chuaån bò xaây döïng ñoàng thôøi tin nhaén tôùi ñieän thoaïi di ñoäng cuûa moät baûn ñoà kyõ thuaät soá toaøn caàu, baét ñaàu töø ngöôøi noâng daân, baùo cho hoï bieát saép vöôït quaù luïc ñòa Chaâu Phi.207 Caùc öùng duïng döïng hình möùc phaân boå nöôùc ngaàm, cuõng nhö baùo cho veä tinh môùi giôø ñaây cho pheùp caùc nhaø khoa ngöôøi giaùm saùt bieát ñeå theo doõi nhöõng noâng hoïc ño ñaïc doøng chaûy, ñoä aåm cuûa ñaát vaø möùc traïi ñoù.206 döï tröõ nöôùc (ao hoà, hoà chöùa, ñòa taàng coù nöôùc, tuyeát, baêng) vaø döï baùo luõ luït. Caùc öùng duïng Baûn ñoà kyõ thuaät soá xaây döïng töø thoâng tin naøy coøn cho pheùp theå hieän saûn löôïng muøa caûm bieán töø xa seõ giuùp caùc nhaø quaûn lyù maøng, caùc vaán ñeà muøa vuï, löôïng haáp thu taøi nguyeân ôû moïi caáp. Söû duïng thoâng tin CO2, thaønh phaàn vaø söï phong phuù cuûa caùc ûng trong töông lai pha Hình 3.11 Cô caáu noâng nghieäp thích öùng khí haäu lyù töô û duïng nhöõng coâng ngheä vaø kyõ thuaät môùi ñeå toái ña hoaù sa ûi cho pheùp ngöôøi noâng daân sö ûn löôïng vaø cho pheùp ûn lyù ñaát ba ngöôøi qua ûn xuaát noâng nghieäp ûo veä moâi tröôøng töï nhieân, trong ñoù moâi tröôøng soáng töï nhieân ñöôïc loàng gheùp vôùi caùc ñieàu kieän sa Nguoàn: Nhoùm WDR. Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 195 ûng trong töông lai sö Hình 3.12 Cô caáu noâng nghieäp thích öùng khí haäu lyù töô û duïng coâng ngheä linh hoaït ñeå döï phoøng tröôùc nhöõng bieán ñoäng khí haäu thoâng qua haï taàng töï nhieân, haï taàng nhaân taïo vaø cô cheá thò tröôøng Nguoàn: Nhoùm WDR. loaøi, ñoä bao phuû ñaát ñai vaø bieán ñoäng trong duïng nhöõng coâng ngheä vaø heä thoán â g thoâng tin bao phuû ñaát ñai (nhö phaùt röøng), vaø naêng môùi vaøo xöû lyù caùc vaán ñeà veà taøi nguyeân thieân suaát chuû yeáu. Coâng ngheä môùi thaäm chí coøn nhieân gaén lieàn vôùi bieán ñoåi khí haäu. Ñaàu tö theå hieän treân baûn ñoà ñoä phuû cuûa töøng loaøi vaøo soá lieäu veä tinh trong quaûn lyù taøi nguyeân thöïc vaät ñang coù toác ñoä phaùt trieån nhanh.208 thieân nhieân seõ ñem laïi hieäu quaû trong daøi Quy moâ cuõng nhö thôøi ñieåm caäp nhaät coù theå haïn. Nhöng tieàm naêng coøn chöa ñöôïc khai tuyø yù. Nhöõng tieán boä nhanh choùng naøy ñang thaùc ñaày ñuû, nhaát laø ôû nhöõng nöôùc ngheøo cho pheùp nhaø quaûn lyù xaùc ñònh moät caùch nhaát. Moät nghieân cöùu ôû Haø Lan ñaõ keát luaän chính xaùc vaø ñeàu ñaën tôùi möùc maø chæ caùch ñaây raèng nhöõng khoaûn ñaàu tö theâm vaøo veä tinh moät vaøi naêm coøn chöa ai hình dung noåi. Tuyø quan saùt ñeå quaûn lyù chaát löôïng nöôùc (ñoä phì thuoäc vaøo ñieàu kieän cuûa veä tinh vaø thôøi tieát, soá döôõng, taûo ra hoa, ñoä ñuïc), keå caû chi phí ñaàu lieäu coù theå ñöôïc cung caáp haøng ngaøy hay tö cô baûn vaøo coâng ngheä veä tinh, coù tôùi 75% thaäm chí 15 phuùt moät laàn. xaùc suaát ñem laïi lôïi ích veà taøi chính.209 Vì vaäy, ñaõ tôùi luùc caàn ñaàu tö caû nhaø nöôùc vaø tö nhaân Nghieân cöùu vaø trieån khai seõ laø yeáu toá caàn vaøo nghieân cöùu vaø trieån khai nhöõng coâng cuï thieát ñeå taän duïng trieät ñeå nhöõng coâng naøy ñeå öùng duïng ôû caùc nöôùc ñang phaùt ngheä thoâng tin môùi. Coù nhieàu cô hoäi öùng trieån.210 196 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Taêng cöôøng ñoä tin caäy cuûa thoâng nhöõng bieän phaùp vôùi coâng ngheä vaø chi phí tin ñeå naâng cao naêng löïc cuûa thaáp ñeå cho pheùp ngöôøi daân ñaùnh giaù tình coäng ñoàng vaø thay ñoåi caùch thöùc traïng taøi nguyeân cuûa chính hoï. Thay vì söû quaûn lyù nhaø nöôùc veà taøi nguyeân duïng thieát bò ñaét tieàn vaø caùc chuyeân gia thuyû thieân nhieân vaên, döï aùn söû duïng caùc nhaø xaõ hoäi vaø taâm lyù Quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân thöôøng ñoøi hoïc ñeå tìm caùch toát nhaát ñoäng vieân daân laøng hoûi chính phuû caùc nöôùc ñeà ra vaø thöïc thi luaät giaûm bôùt möùc tieâu thuï nöôùc hieän taïi. Döï aùn phaùp, haïn möùc hay möùc giaù. AÙp löïc chính trò huy ñoäng nhöõng “nhaø thuyû lôïi chaân ñaát” tôùi vaø kinh teá xaõ hoäi khieán coâng taùc naøy trôû neân ñeå phoå bieán cho daân ñòa phöông veà nguoàn raát khoù khaên, nhaát laø khi theå cheá chính thöùc nöôùc ñòa taàng, cuõng laø sinh keá hieän taïi cuûa coøn yeáu. Nhöng khi ngöôøi söû duïng taøi chính hoï (xem Hình 3.10). Nhöõng noâng daân nguyeân coù ñöôïc thoâng tin chính xaùc veà keát khoâng chuyeân naøy thöôøng khoâng bieát chöõ quaû haønh ñoäng cuûa mình thì hoï coù theå khoâng nhöng laïi ñem thu thaäp ñöôïc nhöõng soá lieäu caàn thoâng qua chính phuû maø seõ hôïp taùc vôùi quan troïng ñeán möùc thaäm chí hoï coøn baùn cho nhau ñeå giaûm thieåu tình traïng khai thaùc caïn caùc cô quan thuyû vaên nhaø nöôùc. Thoâng qua kieät, töø ñoù taêng thu nhaäp cho mình. Nhaán döï aùn naøy, nhaän thöùc veà haäu quaû haønh ñoäng, maïnh yeáu toá kinh teá ñeå caûi caùch cuõng laø moät ñieàu tieát xaõ hoäi vaø thoâng tin veà caùc gioáng caây bieän phaùp nhö ñaõ ñöôïc nhaán maïnh trong vaø kyõ thuaät môùi khieán daân laøng ñoàng yù thay moät nghieân cöùu gaàn ñaây veà chi phí toaøn caàu ñoåi loaïi caây troàng vaø aùp duïng nhöõng taäp quaùn do quaûn lyù nhaø nöôùc yeáu keùm trong ngaønh môùi nhaèm giaûm thaát thoaùt nöôùc do bay hôi. ñaùnh baét haûi saûn.211 Vôùi gaàn 1 trieäu noâng daân, döï aùn hoaøn toaøn AÁn Ñoä laø moät nöôùc ñieån hình veà vieäc taêng hoaït ñoäng theo cô cheá töï quaûn cuõng nhö cöôøng chaát löôïng thoâng tin ñem laïi hieäu quaû khoâng heà coù khuyeán khích hay hình phaït taøi saûn xuaát noâng nghieäp vaø phuùc lôïi cao hôn. ÔÛ chính naøo ñoái vôùi caùc vi phaïm. Nhöõng daân bang Madhya Pradesh, chi nhaùnh cuûa Coâng laøng tham gia döï aùn ñaõ giaûm ñöôïc möùc khai ty Thuoác laù AÁn Ñoä (ITC) ñaõ thieát laäp moät heä thaùc trong khi möùc khai thaùc ôû caùc thoân baûn thoáng goïi laø eChoupals ñeå giaûm chi phí thu laân caän vaãn tieáp tuïc taêng. Vôùi quy moâ naøy, chi mua vaø naâng cao chaát löôïng ñaäu naønh thu phí laø cöïc kyø thaáp – 2.000 ñoâ la moät naêm moãi mua töø noâng daân. eChoupals laø caùc kioát In- thoân baûn treân toång soá 65 thoân baûn.213 Döï aùn ternet thoân baûn do caùc doanh nghieäp ñòa coù nhieàu tieàm naêng nhaân roäng nhöng veà cô phöông vaän haønh, cung caáp thoâng tin giaù caû baûn laø ñoái vôùi caùc taàng ñaát raén coù thôøi gian caïn kyø haïn ñaäu naønh tôùi noâng daân, cho pheùp hoï vaø ñaày nöôùc nhanh cuõng nhö khoâng coù nhöõng baùn noâng saûn tröïc tieáp cho ITC maø khoâng caàn taàng ñaát thaáp roäng lôùn thöôøng thaáy ôû caùc caáu thoâng qua trung gian vaø caùc chôï baùn buoân truùc ñòa lyù khaùc.214 (mandis). Nhôø eChoupals, ITC giaûm ñöôïc chi Nhöõng chöông trình khuyeán khích ngöôøi phí treân moãi taán noâng saûn vaø ngöôøi noâng daân söû duïng giaûm khai thaùc caïn kieät taøi nguyeân thì bieát ñöôïc ngay möùc giaù hoï ñöôïc traû, töø ñoù thieân nhieân naøy seõ giaûm söï phuï thuoäc vaøo caùc giaûm ñöôïc laõng phí vaø naâng cao hieäu quaû. cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc ñang quaù taûi vaø Thôøi gian hoaøn voán ñoái vôùi ñaàu tö cô baûn ban khaéc phuïc ñöôïc caùc vaán ñeà quaûn lyù nhaø nöôùc ñaàu xaây döïng kioát laø khoaûng 4-6 naêm.212 lôùn hôn khaùc. Caùc chöông trình naøy cuõng coù Moät döï aùn do Toå chöùc Löông thöïc vaø Noâng theå laø nhöõng coâng cuï ñeå nhaø nöôùc hôïp taùc vôùi nghieäp LHQ taøi trôï ôû Andhra Pradesh, AÁn Ñoä, ngöôøi daân trong thay ñoåi haønh vi cuûa ngöôøi cuõng ñaõ giaûm maïnh ñöôïc naïn khai thaùc caïn söû duïng. Löu vöïc Hai, moät löu vöïc khan hieám kieät nguoàn nöôùc ñòa taàng. Döï aùn naøy söû duïng nöôùc nhaát Trung Quoác, coù vai troø cöïc kyø quan Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 197 troïng ñoái vôùi noâng nghieäp. Cuøng vôùi hai löu nguyeân khaùc quaûn lyù nöôùc, ñaát, noâng traïi, vöïc laân caän, löu vöïc naøy saûn xuaát ra moät nöûa ngö nghieäp. Trong ñieàu kieän theá giôùi lyù soá luùa mì cuûa Trung Quoác. Caùc nguoàn nöôùc ôû töôûng, nhöõng ngöôøi coù nhu caàu phaûi ñöôïc löu vöïc Hai bò oâ nhieãm, heä sinh thaùi ñaàm laày tieáp caän nhöõng coâng ngheä vaø coâng cuï naøy. bò ñe doaï vaø nguoàn nöôùc ngaàm bò khai thaùc Nhöng nhöõng coâng ngheä, coâng cuï naøy seõ chæ caïn kieät nghieâm troïng. Haøng naêm, löu vöïc söû ñem laïi hieäu quaû neáu coù chính saùch vaø cô sôû duïng nöôùc ngaàm nhieàu hôn 25% so vôùi löôïng haï taàng phuø hôïp. Theá giôùi lyù töôûng naøy ñöôïc nöôùc thu laïi töø nöôùc ngöng tuï.215 minh hoaï baèng hình aûnh trong Hình 3.11 vaø Cuõng taïi vuøng chaâu thoå naøy, chính phuû 3.12. Nhöõng böôùc ñi höôùng tôùi theá giôùi lyù Trung Quoác ñaõ hôïp taùc vôùi 300.000 noâng daân töôûng naøy ñaõ khoâng ñöôïc nhieàu nöôùc uûng hoä ñeå taêng cöôøng quaûn lyù nguoàn nöôùc. Chöông trong nhieàu thaäp kyû qua. Nhöng tình theá trình taäp trung vaøo giaûm möùc tieâu thuï nöôùc ñang thay ñoåi theo chieàu höôùng tieán boä hôn. noùi chung chöù khoâng chæ ñôn giaûn laø taêng hieäu quaû söû duïng nöôùc, trong ñoù coù keát hôïp ñaàu tö vaøo haï taàng thuyû lôïi keøm tö vaán nhaèm goùp phaàn toái öu hoaù nguoàn nöôùc töø ñaát, haïn cheá söû duïng nöôùc ñòa taàng. Chöông trình xaây Hình 3.13 Giaù nguõ coác toaøn caàu döï kieán seõ taêng 50-100% tính ñeán döïng nhöõng cô cheá môùi nhö chuyeån giao naêm 2050 traùch nhieäm quaûn lyù caùc cô sôû töôùi tieâu cho caùc taäp theå noâng daân vaø taêng cöôøng thu hoài voán trong töôùi tieâu baèng nguoàn nöôùc maët. Chöông trình cuõng söû duïng nhöõng kyõ thuaät giaùm saùt môùi nhaát baèng caùch ño ñaïc hieäu quaû söû duïng nöôùc vaø möùc tieâu thuï nöôùc ngaàm treân töøng thöûa ruoäng vôùi soá lieäu veä tinh, keát hôïp vôùi nhöõng kyõ thuaät noâng nghieäp truyeàn thoáng khaùc. Hoaït ñoäng giaùm saùt cung caáp thoâng tin thôøi gian thöïc cho caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch vaø ngöôøi noâng daân ñeå ñieàu chænh taäp quaùn vaø phaùt hieän vi phaïm.216 Keát quaû thaät ñaùng möøng. Noâng daân ñaõ naâng cao ñöôïc thu nhaäp ñoàng thôøi giaûm ñöôïc möùc tieâu thuï nöôùc baèng caùch chuyeån sang caùc loaïi caây troàng giaù trò cao hôn. Saûn xuaát hoa maøu taêng gaáp ba laàn, thu nhaäp noâng nghieäp taêng tôùi naêm laàn ôû nhieàu nôi, saûn löôïng noâng nghieäp treân moät ñôn vò nöôùc tieâu thuï taêng 60- 80%. Toång möùc söû duïng nöôùc trong vuøng giaûm 17%, möùc caïn kieät nöôùc ngaàm laø 0,02 m moät naêm, so vôùi 0,41 m moät naêm ôû nhöõng vuøng ngoaøi döï aùn. Nguoàn: Parry vaø caùc taùc gia û khaùc 2004. Chuù thích: Nhoùm kòch ba ûn khí thaûi IPCC SRES A2 moâ ta û moät theá giôùi Toùm laïi, caùc coâng ngheä vaø coâng cuï hieän ñaõ trong ñoù daân soá tieáp tuïc taêng vaø caùc xu höôùng taêng thu nhaäp ñaàu ngöôøi saün saøng hoaëc ñang ñöôïc xaây döïng ñeå giuùp vaø ñoåi môùi coâng ngheä coù söï khaùc nhau giöõa caùc vuøng vaø chaäm hôn trong moät soá ñieàu kieän. Nhoùm kòch ba ûn B2 moâ ta û theá giôùi trong ñoù daân soá toaøn ngöôøi noâng daân vaø nhöõng nhaø quaûn lyù taøi caàu taêng vôùi toác ñoä chaäm hôn trong A2, phaùt trieån kinh teá töùc thôøi vaø ñoåi môùi coâng ngheä vöøa pha ûi. 198 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Ñònh giaù caùc-bon, löông thöïc vaø naêng chieám ñaát töï nhieân do ñem laïi lôïi nhuaän löôïng coù theå taïo baøn ñaïp caàn thieát nhieàu hôn. Thöù hai, ñeà ra moät möùc giaù caùc- Chöông naøy trình baøy nhieàu phöông thöùc bon cho löôïng caùc-bon treân ñòa baøn coù theå môùi giuùp caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñoái phoù khuyeán khích ngöôøi sôû höõu ñaát baûo toàn taøi vôùi aùp löïc gia taêng töø bieán ñoåi khí haäu ñoái vôùi nguyeân thieân nhieân. Neáu coù theå vöôït qua vieäc quaûn lyù taøi nguyeân ñaát vaø nöôùc. Ñieàu ñöôïc nhöõng khoù khaên trong trieån khai thì seõ luoân ñöôïc nhaán maïnh laø caùc coâng ngheä vaø coù theå giaûm thieåu nguy cô khi ngöôøi noâng daân ñaàu tö môùi seõ chæ ñem laïi hieäu quaû trong moâi aùp duïng nhöõng taäp quaùn môùi, ñoàng thôøi cuõng tröôøng theå cheá maïnh vaø coù caùc chính saùch khuyeán khích ñöôïc ngöôøi sôû höõu ñaát baûo veä hôïp lyù, töùc laø khi coù ñuû caùc ‘yeáu toá cô baûn’. moâi tröôøng töï nhieân. Thöù ba, neáu chæ moät Nhöng nhöõng yeáu toá cô baûn naøy coøn chöa coù phaàn khoaûn trôï caáp noâng nghieäp 258 tæ ñoâ la maët ñaày ñuû ôû nhieàu nöôùc ngheøo nhaát theá giôùi. moät naêm cuûa theá giôùi ñöôïc phaân boå laïi cho Vaø ñeå hoäi tuï ñuû caùc yeáu toá naøy, nghóa laø xaây quaù trình chuyeån hoaù caùc-bon vaø baûo toàn söï döïng theå cheá maïnh, thay ñoåi cô cheá trôï caáp, ña daïng sinh thaùi thì cuõng ñaõ ñuû ñeå trieån khai thay ñoåi caùch thöùc phaân boå caùc haøng hoaù giaù nhöõng kyõ thuaät vaø phöông thöùc trình baøy trò, seõ laø moät quaù trình laâu daøi, ngay caû trong trong chöông naøy treân quy moâ caàn coù. nhöõng ñieàu kieän toát nhaát. Taêng giaù naêng löôïng, nöôùc, noâng saûn seõ Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà, trong Chöông naøy thuùc ñaåy saùng taïo vaø ñaàu tö naâng cao seõ ñeà ra nhieàu bieän phaùp nhaèm giuùp caùc nöôùc naêng suaát caûi thieän chaát löôïng quaûn lyù ñaát vaø nöôùc, ñoái Keát hôïp laïi, caùc nhaân toá naøy seõ ñaåy giaù löông phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu, trong ñoù ñoøi hoûi thöïc leân cao trong vaøi thaäp kyû tôùi. Nhu caàu ngöôøi noâng daân, ña soá thuoäc nhoùm ngheøo löông thöïc seõ taêng do daân soá taêng vaø ngaøy nhaát theá giôùi, phaûi thay ñoåi taäp quaùn cuûa caøng giaøu coù hôn. Saûn löôïng nhieân lieäu sinh mình. Caùc bieän phaùp naøy cuõng ñoøi hoûi nhöõng hoïc cuõng seõ taêng, coù theå daãn tôùi caïnh tranh veà ngöôøi coù haønh vi vöôït ra ngoaøi khuoân khoå luaät ñaát vaø nöôùc trong noâng nghieäp. Hôn nöõa, vieäc phaùp (chaët goã laäu, khai thaùc laäu) vaø nhöõng nuoâi troàng löông thöïc, thöïc phaåm seõ khoù ngöôøi giaøu coù, nhieàu aûnh höôûng (keå caû nhaø khaên hôn do bieán ñoåi khí haäu. Nhö ñaõ neâu ñaàu tö ñòa oác) phaûi ngöøng ngay nhöõng hoaït trong Chöông 4, caùc chính saùch ñoái phoù vôùi ñoäng töøng ñem laïi cho hoï nhöõng khoaûn lôïi bieán ñoåi khí haäu nhieàu khaû naêng seõ ñaåy giaù nhuaän khoång loà. Chöông naøy seõ ñeà xuaát taêng naêng löôïng leân cao.217 cöôøng nhöõng hoaït ñoäng tieán ñoä coøn chaäm Giaù ñieän cao coù nghóa laø giaù nöôùc cuõng cao trong maáy thaäp kyû qua. Lieäu coù thöïc teá khi hôn do phaûi bôm nöôùc. Trong tröôøng hôïp ñoù, mong muoán thay ñoåi treân moät quy moâ ñuû lôùn caùc cô cheá phaân boå nöôùc hieäu quaû seõ trôû neân ñeå thöïc söï giaûi quyeát ñöôïc khoù khaên töø bieán quan troïng hôn, cuõng nhö caùc bieän phaùp ñoåi khí haäu maø chuùng ta ñang ñoái maët? nhaèm giaûm roø gæ töø caùc maïng löôùi vaän chuyeån, Coù ba nhaân toá môùi coù theå laø ñoäng löïc thuùc phaân phoái nöôùc coù chaát löôïng baûo trì keùm. ñaåy caûi toå vaø vöôït qua moät soá raøo caûn coøn toàn Giaù naêng löôïng cao cuõng seõ laøm taêng chi phí taïi töø tröôùc. Thöù nhaát, bieán ñoái khí haäu döï cuûa chính phuû khi trôï caáp cho ngaønh caáp baùo seõ laøm taêng giaù naêng löôïng, nöôùc, ñaát vaø nöôùc, töø ñoù ñoøi hoûi phaûi caûi caùch caùc chính theo ñoù laø löông thöïc vaø caùc haøng hoaù noâng saùch quaûn lyù vaø ñaàu tö ngaønh nöôùc voán ñaõ caàn saûn khaùc. Ñieàu naøy seõ ñaåy nhanh toác ñoä caûi thieát töø laâu.218 Cuõng do phaân boùn laø moät saûn tieán vaø aùp duïng caùc taäp quaùn nhaèm naâng cao phaåm saûn xuaát töø daàu löûa neân giaù daàu taêng naêng suaát. Dó nhieân, giaù taêng cuõng seõ daãn ñeán cao seõ khieán con ngöôøi phaûi caân nhaéc hôn khi taêng khai thaùc trieät ñeå taøi nguyeân hay laán söû duïng. Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 199 û tha Hình 3.14 Thueá caùc-bon ñaùnh treân möùc xa ûn xuaát noâng nghieäp vaø chuyeån ñoåi sö ûi töø sa ûo veä taøi nguyeân thieân nhieân û duïng ñaát seõ khuyeán khích ba Nguoàn: Wise vaø caùc taùc gia û khaùc 2009. Chuù thích: Keát quaû döï baùo döïa treân Moâ hình ñaùnh giaù loàng gheùp toaøn caàu MiniCAM. Ca û hai kòch ba ûn ñeàu theå hieän con ñöôøng ñeå ñaït tôùi noàng ñoä CO2 450 ppm ñeán naêm 2095. Trong hình 3.14a û tha coù moät möùc giaù ñoái vôùi möùc xa ûi caùc-bon töø nhieân lieäu hoaù thaïch, coâng nghieäp vaø chuyeån ñoåi sö û duïng ñaát. Trong hình 3.14b, möùc giaù töông töï ñöôïc aùp duïng nhöng chæ cho nhieân lieäu hoaù û tha thaïch vaø xa ûi coâng nghieäp. Khi khoâng aùp duïng möùc giaù cho xa ûi treân ñaát lieàn thì ngöôøi gieo troàng seõ coù xu höôùng xaâm phaïm caùc khu vöïc moâi tröôøng soáng töï nhieân, chu û tha û yeáu nhaèm ñaùp öùng nhu caàu veà nhieân lieäu sinh hoïc. Giaù löông thöïc döï kieán seõ cao hôn vaø bieán duïng phaân boùn (xem Hình 3.13).222 ñoäng hôn trong daøi haïn. Caùc moâ hình IAASTD Nhöõng ngöôøi ngheøo chi tieâu tôùi 80% thu döï baùo giaù ngoâ, gaïo, ñaäu naønh, luùa mì seõ taêng nhaäp vaøo löông thöïc coù leõ seõ laø ñoái töôïng chòu 60-97% töø naêm 2000 ñeán 2050 trong ñieàu aûnh höôûng nhieàu nhaát do giaù löông thöïc taêng. kieän bình thöôøng, coøn giaù thòt boø, thòt lôïn, gia Giaù taêng do bieán ñoåi khí haäu coù nguy cô ñaûo caàm seõ taêng 31-39%.219 Caùc moâ hình giaû laäp ngöôïc nhöõng tieán boä ñaõ ñaït ñöôïc veà an ninh khaùc veà cô caáu löông thöïc theá giôùi cho thaáy löông thöïc ôû moät soá nöôùc thu nhaäp thaáp. Tuy saûn löôïng nguõ coác giaûm do aûnh höôûng cuûa khí caùc kòch baûn cho keát quaû khaùc nhau nhöng haäu cuõng laøm taêng giaù löông thöïc.220 Trong gaàn nhö taát caû ñeàu thoáng nhaát ôû moät ñieåm haàu heát caùc tính toaùn, giaù nguõ coác döï baùo seõ raèng bieán ñoåi khí haäu seõ khieán nhieàu ngöôøi coù taêng ngay caû khi noâng daân coù nhöõng ñieàu nguy cô bò ñoùi hôn ôû caùc nöôùc ngheøo, nhaát laø chænh thích öùng.221 Tính ñeán naêm 2080, caùc ôû Nam AÙ vaø Chaâu Phi.223 kòch baûn khaùc nhau döï baùo raèng giaù löông Cuõng nhö giaù naêng löôïng, giaù löông thöïc thöïc theá giôùi seõ taêng 7-20% neáu söû duïng phaân cao coù aûnh höôûng saâu saéc ñeán nhöõng bieän boùn CO2 vaø khoaûng 40-350% neáu khoâng söû phaùp ñieàu chænh trong söû duïng ñaát vaø nöôùc 200 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 xuaát phaùt töø bieán ñoåi khí haäu. Ñaàu tö vaøo Kyoto, caùc döï aùn chuyeån hoaù caùc-bon töø ñaát noâng nghieäp, ñaát vaø nöôùc seõ coù lôïi hôn cho trong noâng nghieäp ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån ngöôøi noâng daân cuõng nhö caû nhaø nöôùc vaø tö khoâng ñöôïc pheùp nhöôïng baùn tín chæ caùc-bon nhaân. Caùc coâng ty noâng saûn tö nhaân, nhaø taøi cho caùc nhaø ñaàu tö ôû nhöõng nöôùc phaùt trieån. trôï quoác teá, ngaân haøng phaùt trieån quoác teá vaø Neáu cho pheùp laøm vieäc naøy thì seõ coù söï thay chính phuû caùc nöôùc seõ nhìn thaáy vaø coù haønh ñoåi lôùn trong vieäc khuyeán khích noâng daân vaø ñoäng tröôùc tình hình giaù caû quoác teá taêng cao nhöõng ngöôøi sôû höõu ñaát khaùc. Thò tröôøng caùc- töông ñoái nhanh choùng. Nhöng söï chuyeån taûi bon ñoái phoù vôùi khí nhaø kính töø caùc hoaït ñoäng taùc ñoäng töø söï taêng giaù löông thöïc quoác teá tôùi noâng nghieäp vaø söû duïng ñaát khaùc coù theå laø moät ngöôøi noâng daân seõ khoâng dieãn ra hoaøn toaøn, trong nhöõng cô cheá quan troïng nhaát thuùc ñaåy nhö ñaõ thaáy trong cuoäc khuûng hoaûng veà giaù phaùt trieån beàn vöõng khi theá giôùi bò aûnh höôûng löông thöïc naêm 2007-08. Chaúng haïn, ngöôøi bôûi bieán ñoåi khí haäu. Tieàm naêng laø raát lôùn: theo noâng daân ôû haàu heát caùc khu vöïc haï Xahara moät öôùc tính laø ít nhaát 4,6 trieäu taán CO2 moät Chaâu Phi chæ nhaän thöùc ñöôïc söï taêng giaù naêm tính ñeán naêm 2030, töùc laø cao hôn moät löông thöïc sau moät thôøi gian nhaát ñònh, cuõng nöûa tieàm naêng töø laâm nghieäp (7,8 trieäu taán nhö söï chuyeån taûi taùc ñoäng töø vieäc taêng giaù ôû CO2 moät naêm).225 Vôùi giaù 100 ñoâ la moät taán phaàn lôùn Chaâu AÙ vaø Myõ Latinh cuõng chaäm CO2e, möùc giaûm thaûi tieàm naêng töø noâng hôn vaø thieáu ñaày ñuû hôn.224 nghieäp töông ñöông vôùi möùc giaûm töø ngaønh Chaát löôïng cô sôû haï taàng noâng thoân caøng naêng löôïng (xem phaàn giôùi thieäu chung, Hoäp cao thì ngöôøi noâng daân caøng coù lôïi hôn töø giaù 8). Caùc moâ hình cho thaáy vieäc ñònh giaù caùc-bon quoác teá taêng. Giaù löông thöïc cao seõ khuyeán trong noâng nghieäp vaø chuyeån ñoåi söû duïng ñaát khích chuyeån ñoåi söû duïng ñaát sang nuoâi troàng seõ giuùp ngaên chaën söï bieán ñoåi cuûa caùc heä sinh hoa maøu, gia suùc, aûnh höôûng xaáu ñeán heä sinh thaùi toaøn veïn (“ñaát hoang sô” trong Hình 3.14) thaùi, nhöng cuõng seõ thuùc ñaåy ñaàu tö môùi nhaèm ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng taêng veà ñaùng keå vaøo nghieân cöùu noâng nghieäp, phaùt nhieân lieäu sinh hoïc. trieån thuyû lôïi vaø cô sôû haï taàng noâng thoân ñeå Tuy caùc cô cheá baûo toàn caùc-bon töø ñaát thoâng naâng cao naêng suaát. Söï taêng giaù ñoàng thôøi cuûa qua ñònh giaù caùc-bon coøn chöa hình thaønh naêng löôïng vaø löông thöïc cuõng seõ taïo lôïi nhöng tieàm naêng giaûm thaûi töø noâng nghieäp laø nhuaän trôû laïi cho caùc khoaûn ñaàu tö lôùn, keå caû lôùn. Ngay caû ôû Chaâu Phi,228 nôi dieän tích ñaát vieäc xaây caùc ñaäp nöôùc ña naêng quy moâ lôùn ñeå caèn töông ñoái ngheøo caùc-bon chieám tôùi 44% luïc saûn xuaát ñieän vaø töôùi tieâu. Caàn phaûi chuyeån ñòa thì khaû naêng chuyeån hoaù caùc-bon töø noâng hoaù nhöõng caùi lôïi töø vieäc giaù löông thöïc taêng nghieäp vaãn raát lôùn. Döï baùo möùc thu hoài trung cao thaønh caùc khoaûn ñaàu tö môùi vaø caûi caùch bình töø noâng nghieäp treân toaøn luïc ñòa naøy laø chính saùch nhaèm thuùc ñaåy naâng cao naêng 100 – 400 taán meùt CO2e moät naêm tính ñeán suaát noâng nghieäp, ñoàng thôøi taïo söï beàn vöõng naêm 2030. Vôùi möùc giaù khaù thaáp 10 ñoâ la moät trong söû duïng taøi nguyeân ñaát vaø nöôùc. taán meùt naêm 2030, nguoàn taøi chính naøy seõ töông ñöông vôùi khoaûn hoã trôï phaùt trieån chính Vieäc ñònh giaù quoác teá buø ñaép cho thöùc haøng naêm daønh cho Chaâu Phi. Moät nhöõng ngöôøi traùnh xaû thaûi vaø nghieân cöùu veà ngöôøi chaên nuoâi ôû chaâu Phi cho tích cöïc thu hoài caùc-bon trong thaáy ngay caû khi ñaàu tö khieâm toán vaøo quaûn lyù saûn xuaát noâng nghieäp seõ khuyeán taøi nguyeân thieân nhieân cuõng seõ taïo theâm möùc khích taêng cöôøng baûo veä moâi thu hoài caùc-bon 0,50 taán meùt caùc-bon moät naêm tröôøng töï nhieân treân moãi hecta. Vôùi möùc giaù 10 ñoâ la moät taán Theo Cô cheá Phaùt trieån Saïch cuûa nghò ñònh thö CO2 seõ taêng thu nhaäp theâm 14%.229 Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 201 Chuyeån hoaù caùc-bon trong noâng nghieäp seõ löôïng hieän coù. Söï chuyeån hoaù cuõng trôû veà töông ñoái reû vaø laø moät bieän phaùp hieäu quaû ñoái traïng thaùi bình thöôøng raát nhanh. Tích tuï caùc- phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu. Möùc giaûm chi phí bon trong ñaát seõ baõo hoaø sau khoaûng 15-30 trong noâng nghieäp naêm 2030 öôùc tính seõ thaáp naêm, tuyø thuoäc vaøo loaïi hình saûn xuaát noâng hôn ngaønh laâm nghieäp (2,8 ñoâ la treân taán meùt nghieäp, sau ñoù, möùc khí thaûi seõ khoâng giaûm CO2 töông ñöông so vôùi 13,5 ñoâ la moät taán ñöôïc nhieàu. Hôn theá, neáu canh taùc khoâng caøy meùt CO2 töông ñöông).230 Moät trong nhöõng böøa treân ñaát nhieàu seùt seõ saûn sinh ra oâxit nitô lyù do laø coù raát nhieàu kyõ thuaät trong noâng laø moät loaïi khí nhaø kính noàng ñoä cao. Söï xaû nghieäp coù taùc duïng naâng cao möùc thu hoài caùc- thaûi naøy seõ vöôït xa lôïi ích töø tích tröõ caùc-bon bon cuõng seõ naâng cao saûn löôïng vaø thu nhaäp khi aùp duïng caùc kyõ thuaät môùi trong 5 naêm töø noâng nghieäp. ñaàu. Canh taùc khoâng caøy böøa do vaäy coù theå Nhö vaäy, caùc kyõ thuaät taêng tích tröõ caùc-bon khoâng phaûi laø moät kyõ thuaät giaûm khí thaûi nhaø trong ñaát ñaõ coù saün nhöng chöa ñöôïc aùp kính toát ñoái vôùi moät soá loaïi ñaát.233 Nhöng döïa duïng. Vieäc naøy coù nhieàu nguyeân nhaân nhö treân caùc soá lieäu vaø moâ hình hieän coù vaãn coù theå thieáu kieán thöùc veà kyõ naêng quaûn lyù thích hôïp öôùc tính möùc thu hoài caùc-bon theo töøng taäp ñoái vôùi ñaát nhieät ñôùi vaø caän nhieät ñôùi, haï taàng quaùn noâng nghieäp ñoái vôùi caùc vuøng noâng môû roäng yeáu keùm trong öùng duïng caùc caûi tieán nghieäp sinh thaùi vaø khí haäu. Hôn nöõa, caùc kyõ hieän coù, thieáu cô cheá quyeàn sôû höõu ñaát ñai thuaät ít toán keùm trong ño ñaïc möùc caùc-bon nhaèm khuyeán khích ñaàu tö vôùi thôøi gian thu trong ñaát treân caùnh ñoàng (söû duïng laze, raña hoài voán daøi haïn nhöng chi phí laïi ngaén haïn, ngaàm, maùy quang phoå gamma) hieän nay ñaõ chính saùch thueá phaân boùn khoâng phuø hôïp vaø cho pheùp ño ñaïc nhanh hôn möùc thu hoài caùc- haï taàng giao thoâng keùm. bon vaø caäp nhaät caùc moâ hình tính toaùn treân Coäng ñoàng theá giôùi coù theå thöïc hieän boán quy moâ khoâng gian nhoû heïp hôn.234 Ñoàng böôùc ñi thöïc teá ñeå môû roäng thò tröôøng caùc- thôøi, caùc chöông trình cuõng söû duïng caùc tính bon. Thöù nhaát, thay vì coá gaéng giaùm saùt chaët toaùn baûo löu veà möùc thu hoài theo töøng loaïi cheõ tình hình xaû thaûi vaø haáp thu taïi töøng caùnh ñaát vaø taäp trung vaøo nhöõng vuøng nhieàu khaû ñoàng, nhöõng ngöôøi tham gia thò tröôøng caùc- naêng coù tröõ löôïng vaø chuyeån hoaù caùc-bon bon (caû trong vaø ngoaøi nöôùc) caàn nhaát trí veà trong ñaát hôn (nhö nhöõng khu vöïc saûn xuaát moät cô cheá tính toaùn thoáng keâ baûo hieåm ñôn noâng nghieäp coù naêng suaát cao). Hôn nöõa, giaûn cho pheùp giaùm saùt caùc hoaït ñoäng cuûa chöa coù kyõ thuaät chuyeån hoaù caùc-bon naøo noâng daân vaø öôùc tính chính xaùc möùc thu hoài (nhö canh taùc baûo toàn) coù theå aùp duïng chung caùc-bon töông öùng.231 Ño ñaïc möùc thu hoài ñöôïc cho moïi phöông thöùc canh taùc vaø moïi caùc-bon treân nhieàu thöûa ñaát nhoû raûi raùc ôû caùc loaïi ñaát. khu vöïc ñang phaùt trieån seõ khoâng hieäu quaû Chöông trình döï tröõ baûo toàn cuûa Boä Noâng chi phí hay khaû thi. Hôn nöõa, phöông thöùc nghieäp Myõ aùp duïng cho gaàn 14 trieäu hecta naøy raát minh baïch vaø cho pheùp ngöôøi noâng ñaát töø naêm 1986235 coù theå laø moät moâ hình phuø daân bieát tröôùc hoï ñöôïc traû hay phaûi chòu phaït hôïp cho cô cheá naøy. Chöông trình töï phaùt naøy bao nhieâu cho töøng hoaït ñoäng. ban ñaàu ñöôïc phaùt ñoäng nhaèm giaûm möùc xoùi Caùc quaù trình ñaát haáp thu hay baøi tieát caùc- moøn ñaát, trong ñoù caùc chuû sôû höõu ñaát vaø bon raát phöùc taïp, thay ñoåi töø nôi naøy sang nôi ngöôøi saûn xuaát noâng nghieäp kyù keát hôïp ñoàng khaùc (ngay caû treân cuøng moät caùnh ñoàng) vaø khoâng saûn xuaát treân ñaát canh taùc, chaên thaû coù phuï thuoäc vaøo chaát löôïng ñaát, khí haäu, kieåu möùc xoùi moøn vaø nhaïy caûm moâi tröôøng cao canh taùc vaø tieàn söû söû duïng ñaát.232 Hôn nöõa, trong voøng 10-15 naêm vaø ñoåi laïi seõ nhaän tieàn möùc thay ñoåi haøng naêm thöôøng nhoû so vôùi tröõ ñeàn buø. Daàn daân, chöông trình ñaët theâm muïc 202 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hoäp 3.9 Caùc döï aùn thí ñieåm taøi trôï hoaït ñoäng thu hoài caùc-bon trong noâng nghieäp ôû Keânia Keát quaû sô boä töø hai döï aùn thí ñieåm ôû taây caây phuû ñaát, xöû lyù raùc thaûi, boài phuû, laøm coäng ñoàng nhaän ñöôïc, 80% thuoäc veà Keânia cho thaáy noâng nghieäp caù theå coù phaân hoãn hôïp, phaân xanh, söû duïng phaân coäng ñoàng vaø 20% daønh cho giaùm saùt theå ñöôïc loàng gheùp vaøo hoaït ñoäng taøi trôï boùn coù ñònh höôùng hôn, haïn cheá ñoát vaø trieån khai döï aùn. thu hoài caùc-bon. Moät döï aùn coù cô caáu chaùy hoãn hôïp sinh hoïc vaø saûn xuaát noâng Coù hai baøi hoïc ñöôïc ruùt ra laø: Thöù nhaát, muøa vuï hoãn hôïp treân 86.000 hecta, coù laâm nghieäp. Caùc döï aùn naøy söû duïng cô caàn coù moät taäp hôïp ñoái töôïng toát, nhaát laø ñoái töôïng laø moät hieäp hoäi goàm 80.000 cheá giaùm saùt caên cöù vaøo hoaït ñoäng. Möùc nhöõng ñoái töôïng coù theå tö vaán veà nhöõng noâng daân ñaêng kyù. Moät döï aùn caø pheâ öôùc tính löôïng thu hoài caùc-bon trong taäp quaùn noâng nghieäp. Thöù hai, phöông quy moâ nhoû hôn cho ñeán nay coù ñòa baøn voøng 20 naêm ñöôïc tính toaùn töø moät moâ phaùp giaùm saùt phaûi thaät ñôn giaûn, deã tieáp goàm 7.200 hecta vaø moät taäp theå noâng hình goïi laø RothC. Quyõ Caùcbon sinh hoïc caän vaø minh baïch vôùi ngöôøi noâng daân. daân goàm 9.000 thaønh vieân. Dieän tích ñaát cuûa Ngaân haøng Theá giôùi ñang tieán haønh Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, ngöôøi noâng sôû höõu bình quaân cuûa caû hai döï aùn khaù thu mua tín chæ caùc-bon döïa treân ñôn giaù daân coù theå deã daøng tra cöùu baûng bieåu ñeå nhoû (khoaûng 0,3 hecta). theo taán ñöôïc quyõ vaø caùc nhaø quaûn lyù bieát ñöôïc soá tieàn chính xaùc mình nhaän Löôïng caùc-bon thu hoài öôùc tính döï aùn, goàm Cô quan Noâng laâm nghieäp ñöôïc cho töøng hoaït ñoäng cuï theå, vaø ñaây laø töông öùng laø 516.000 taán vaø 30.000 taán VI, Trung taâm Hôïp taùc Thuïy ñieån vaø Taäp moät cô cheá khuyeán khích söï tham gia. CO2e moät naêm. Caùc hoaït ñoäng thu hoài ñoaøn Noâng Coâng nghieäp ECOM ñoàng Nguoàn: Kaonga vaø Coleman 2008; Woel- caùc-bon goàm canh taùc haïn cheá, troàng nhaát trí. Trong toång soá doanh thu maø caùc cke vaø Tennigkeit 2009. tieâu veà baûo toàn moâi tröôøng soáng töï nhieân vaø caùc-bon töø ñaát thích öùng ñaày ñuû vôùi muïc tieâu chaát löôïng nöôùc, vôùi möùc boài thöôøng döïa treân giaûm CO2 trong caùc ngaønh khaùc.237 baûng Chæ soá lôïi ích moâi tröôøng toång theå ñoái Thöù ba, chi phí ban ñaàu trong quaûn lyù vôùi maûnh ñaát vaø hoaït ñoäng cuï theå (nhö caùc chuyeån hoaù caùc-bon cuõng phaûi ñöôïc tính ñeán. vuøng ñeäm ven soâng vaø vuøng troàng caây baûo veä). Vieäc aùp duïng caùc taäp quaùn môùi chöùa ñöïng Lôïi ích moâi tröôøng thöïc teá töø moãi maûnh ñaát nhieàu ruûi ro, nhaát laø ñoái vôùi noâng daân ngheøo.238 khoâng ñöôïc ño ñaïc tröïc tieáp maø tính toaùn döïa Tieàn taøi trôï cho thu hoài caùc-bon thöôøng chæ ñöôïc treân caùc hoaït ñoäng, ñoàng thôøi moät cô cheá caên chuyeån giao sau khi ngöôøi noâng daân ñaõ thöïc söï cöù treân hoaït ñoäng töông töï cuõng ñöôïc aùp giaûm ñöôïc löôïng khí thaûi (nhö trong caùc döï aùn duïng cho hoaït ñoäng chuyeån hoaù caùc-bon thí ñieåm ôû Keânia trình baøy trong Hoäp 3.9). trong noâng nghieäp.236 Nhöng coù theå thöïc hieän caùc cam keát taøi trôï hoaït Böôùc ñi thöïc teá thöù hai laø hình thaønh caùc ñoäng thu hoài caùc-bon sau naøy ñeå thanh toaùn “ñoaøn theå”, thöôøng laø caùc toå chöùc tö nhaân hay tröôùc nhaèm giaûm ruûi ro cho noâng daân döôùi hình phi chính phuû ñeå giaûm chi phí hoaït ñoäng thöùc vay theá chaáp hay quy ñònh nhaø ñaàu tö baèng caùch loàng gheùp hoaït ñoäng vôùi caùc tieåu thanh toaùn tröôùc moät phaàn. noâng, daân cö vuøng röøng vaø ngöôøi chaên nuoâi. Thöù tö, noâng daân caàn bieát hoï coù ñöôïc Neáu khoâng coù nhöõng ñoaøn theå naøy, thò tröôøng nhöõng löïa choïn naøo. Ñeå laøm vaäy caàn taêng seõ coù xu höôùng öu tieân caùc döï aùn phuû xanh cöôøng coâng taùc tö vaán noâng nghieäp ôû caùc röøng lôùn, vì dieän tích ñaát ñai cuûa caùc tieåu nöôùc ñang phaùt trieån. Caùc hoaït ñoäng khuyeán noâng caù theå ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån noâng laø nhöõng khoaûn ñaàu tö toát vôùi lôïi suaát thöôøng khoâng theå cho pheùp thu hoài ñöôïc bình quaân treân toaøn caàu laø 85%.239 Ngoaøi ra löôïng caùc-bon lôùn. Môû roäng phaàn naøo quy moâ coøn caàn caùc coâng ty hay toå chöùc coù khaû naêng cuõng seõ laøm giaûm söï lo ngaïi veà söï thieáu oån xaùc ñònh hay kieåm tra keát quaû. ñònh vaø laâu beàn cuûa tröõ löôïng caùc-bon. Vieäc Sôû giao dòch Khí haäu Chicago, moät nhaùnh aùp duïng phöông thöùc thoáng keâ baûo hieåm, taäp cuûa thò tröôøng töï phaùt, laø minh chöùng cho thaáy hôïp moät loaït caùc döï aùn vaø aùp duïng caùc tính lôïi ích tieàm taøng töø giao dòch caùc-bon thu hoài töø toaùn baûo löu seõ khieán quaù trình chuyeån hoaù caùc hoaït ñoäng söû duïng ñaát.240 Thò tröôøng naøy Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 203 cho pheùp ngöôøi xaû thaûi nhaän tín chæ caùc-bon Nhöõng vaán ñeà kyõ thuaät veà thaåm ñònh, quy moâ, do aùp duïng lieân tuïc phöông thöùc canh taùc baûo thôøi haïn vaãn toàn taïi. Coâng öôùc hoäp Lieân hôïp toàn, troàng caây ñoàng coû vaø quaûn lyù ñaát chaên thaû. quoác veà Bieán ñoåi Khí haäu ñeà xuaát moät phöông Ñeå giao dòch caùc-bon noâng nghieäp, sôû giao dòch thöùc goàm nhieàu giai ñoaïn baét ñaàu baèng vieäc ñoøi hoûi caùc thaønh vieân ñaët coïc 20% khoái löôïng naâng cao naêng löïc vaø hoã trôï taøi chính. Giai thu ñöôïc ñeå döï tröõ baûo hieåm ruûi ro töông lai. ñoaïn ñaàu seõ giôùi thieäu caùc kyõ thuaät, phöông Sôû giao dòch laø baèng chöùng cho thaáy nhöõng thöùc giaùm saùt vaø cô cheá taøi chính. Trong giai quy ñònh ñôn giaûn vaø kyõ thuaät giaùm saùt hieän ñoaïn hai, caùc kyõ thuaät thu hoài caùc-bon trong ñaïi coù theå vöôït qua nhöõng raøo caûn kyõ thuaät. ñaát seõ ñöôïc aùp duïng vaøo thò tröôøng caùc bon Tuy nhieân, moät soá nhaø pheâ bình cho raèng söï thoáng nhaát roäng khaép.244 boå sung naøy vaãn chöa ñöôïc ñaùnh giaù ñaày ñuû vôùi lyù do möùc giaûm khí thaûi coù theå khoâng lôùn Taù i phaâ n boå trôï caá p noâ n g hôn cho duø khoâng coù thò tröôøng naøy. nghieä p laø moä t cô cheá quan Trong ngaén haïn, thò tröôøng töï phaùt troï n g trong quaû n lyù ñaá t vaø khuyeán khích caùc phöông phaùp thu hoài caùc- nguoàn nöôùc thích öùng vôùi thay bon noâng nghieäp vaø vôùi quy moâ töøng thöûa ñoåi khí haäu ñaát. Nhöng ñeå nhöõng bieän phaùp naøy thöïc söï Caùc quoác gia thaønh vieân trong Toå chöùc Hôïp phaùt trieån theo ñuùng höôùng thì caàn keát noái taùc Phaùt trieån Kinh teá moãi naêm cung caáp 258 thò tröôøng naøy vôùi thò tröôøng thoáng nhaát toaøn tæ ñoâ la hoã trôï noâng daân, töông ñöông 23% caàu trong töông lai. Hieäu quaû treân quy moâ töø thu nhaäp töø noâng nghieäp.245 Trong soá naøy, tieàm naêng cuûa hoaït ñoäng chuyeån hoaù caùc-bon 60% trôï caáp döïa treân soá löôïng cuûa moät loaïi caù theå seõ deã ñaït ñöôïc hôn neáu khoâng coù söï haøng hoaù cuï theå vaø möùc nguyeân lieäu ñaàu vaøo phaân bieät giöõa thu hoài caùc-bon trong noâng khaùc nhau khoâng haïn cheá hình thöùc söû duïng, nghieäp vaø laâm nghieäp. trong ñoù chæ coù 2% söû duïng cho dòch vuï phi Do caùc hoaït ñoäng chuyeån hoaù caùc-bon haøng hoaù (nhö xaây döïng vuøng ñeäm ñeå baûo veä thöôøng coù taùc ñoäng tích cöïc ñoái vôùi quaûn lyù ñöôøng daãn nöôùc, baûo veä haøng raøo caây hay baûo ñaát vaø nöôùc cuõng nhö saûn löôïng241 neân lónh veä caùc gioáng loaøi nguy cô). vöïc quan troïng nhaát trong taøi trôï hoaït ñoäng Caùc nghóa vuï chính trò töø bieán ñoåi khí haäu thu hoài caùc-bon gaén vôùi quaûn lyù ñaát coù theå cuõng taïo ra moät cô hoäi caûi caùch nhöõng cô cheá ñöôïc coi laø moät “ñoøn baåy” thöïc hieän nhöõng trôï caáp naøy theo höôùng chuù troïng nhieàu hôn taäp quaùn noâng nghieäp beàn vöõng, ñem laïi ñeán giaûm thieåu aûnh höôûng cuûa bieán ñoåi khí nhieàu lôïi ích khaùc. Töø naêm 1945 ñeán 1990, haäu vaø caùc bieän phaùp thích öùng ñem laïi lôïi thoaùi hoaù ñaát ñai ôû Chaâu Phi ñaõ laøm naêng suaát ích cho taøi nguyeân ñaát, nöôùc vaø ña daïng sinh noâng nghieäp giaûm khoaûng 25%.242 Khoaûng thaùi cuûa töøng nöôùc cuõng nhö taêng naêng suaát 86% ñaát ñai ôû vuøng haï Xahara Chaâu Phi ñang canh taùc. Ngoaøi nhöõng lôïi ích tröïc tieáp, vieäc thieáu ñoä aåm.243 Caùc cô cheá taøi trôï thu hoài caùc- phaân boå taøi nguyeân treân quy moâ naøy cuõng cho bon hieäu quaû seõ goùp phaàn laøm giaûm toác ñoä bieát coù theå aùp duïng nhöõng kyõ thuaät thích öùng thoaùi hoaù ñaát. Thò tröôøng caùc-bon ñaát thoáng vôùi thay ñoåi khí haäu treân quy moâ lôùn ôû caùc nhaát coù nhieàu tieàm naêng ñeå goùp phaàn ñaït nöôùc ñang phaùt trieån, thu huùt tay ngheà vaø ñöôïc söï caân baèng caàn thieát giöõa naâng cao naêng löôïng ñeå tìm ra nhöõng caùch thöùc môùi naêng suaát, baûo veä taøi nguyeân thieân nhieân, ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà kyõ thuaät vaø giaùm ñoàng thôøi giuùp phaùt trieån noâng thoân ôû moät soá saùt phaùt sinh hay khoâng. coäng ñoàng ngheøo nhaát treân theá giôùi. Nhöng Lieân minh Chaâu AÂu ñaõ caûi toå chính saùch moät thò tröôøng nhö vaäy vaãn chöa saün saøng. Noâng nghieäp chung quy ñònh trôï caáp thu 204 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 nhaäp cho noâng daân döïa treân keát quaû ñaùp öùng nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân toát hôn. Nhöng caùc tieâu chuaån moâi tröôøng vaø saûn xuaát noâng ngöôøi söû duïng thöôøng khoâng ñöôïc khuyeán nghieäp cuûa hoï vaø baûo ñaûm ñeå caùc khoaûn trôï khích moät caùch hôïp lyù ñeå aùp duïng nhöõng coâng caáp phaùt trieån noâng thoân ñöôïc söû duïng cho cuï naøy. Coøn coù söï cheânh leäch veà khoâng gian vaø nhöõng bieän phaùp naâng cao tính caïnh tranh, thôøi gian. Ñieàu coù lôïi nhaát cho ngöôøi noâng daân quaûn lyù moâi tröôøng, ñaát ñai, caûi thieän chaát laïi thöôøng khoâng coù lôïi nhaát cho toaøn boä khu löôïng cuoäc soáng vaø naâng cao söï ña daïng. vöïc hay löu vöïc. Caùi toái öu trong ngaén haïn Thoâng qua hoã trôï phaùt trieån noâng thoân, ngöôøi khoâng haún laø toái öu trong nhieàu thaäp kyû tôùi. noâng daân seõ ñöôïc ñeàn buø neáu thöïc hieän ñöôïc Ñeå thay ñoåi ñoøi hoûi ngöôøi noâng daân ngheøo vaø caùc hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng vöôït möùc ngöôøi daân noâng thoân phaûi chaáp nhaän nhöõng quy ñònh baét buoäc.246 Böôùc caûi caùch naøy laø moät ruûi ro maø hoï chöa saün saøng chaáp nhaän. saùng kieán ñaày höùa heïn khôûi ñaàu cho söï ra ñôøi Chính phuû caùc nöôùc vaø caùc toå chöùc nhaø cuûa caùc chính saùch noâng nghieäp vaø baûo veä taøi nöôùc coù theå thöïc hieän ba bieän phaùp ñeå nguyeân thieân nhieân thích öùng vôùi khí haäu vaø khuyeán khích ngöôøi söû duïng taøi nguyeân bieát phuø hôïp vôùi ngöôøi noâng daân, ñoàng thôøi Lieân thích öùng hôn vôùi khí haäu. Thöù nhaát, coù theå minh Chaâu AÂu coù theå ñoùng vai troø laø moät ñòa cung caáp thoâng tin ñeå ngöôøi daân töï quyeát baøn thí ñieåm cuûa moät cô cheá coù theå ñöôïc aùp ñònh vaø thöïc thi caùc thoaû thuaän hôïp taùc. Coù duïng trong quaûn lyù ñaát vaø nöôùc beàn vöõng ôû theå söû duïng caùc thoâng tin kyõ thuaät cao. Cuõng caùc khu vöïc ñang phaùt trieån. coù theå söû duïng nhöõng thoâng tin maø ngöôøi daân töï thu thaäp ñöôïc. Thöù hai, coù theå ñònh giaù thu hoài, tích tröõ caùc-bon trong ñaát. Neáu laøm ñuùng, Ñeå ñoái phoù vôùi aûnh höôûng töø bieán ñoåi khí haäu bieän phaùp naøy seõ giaûm ñöôïc nguy cô ngöôøi ñoái vôùi taøi nguyeân thieân nhieân ñoàng thôøi giaûm noâng daân aùp duïng nhöõng taäp quaùn môùi, ñoàng khí thaûi nhaø kính, caùc quoác gia caàn taêng naêng thôøi coøn giuùp ngöôøi söû duïng taøi nguyeân bieát suaát töø ñaát, nöôùc vaø baûo veä hieäu quaû hôn caùc nhìn xa troâng roäng hôn trong quyeát ñònh cuûa nguoàn taøi nguyeân. Ñeå taêng naêng suaát, caùc mình. Thöù ba, coù theå taùi phaân boå caùc khoaûn nöôùc caàn taêng ñaàu tö vaøo noâng nghieäp vaø bao caáp noâng nghieäp, nhaát laø ôû caùc nöôùc giaøu quaûn lyù nguoàn nöôùc, nhaát laø ôû caùc nöôùc ñang nhaèm khuyeán khích aùp duïng caùc taäp quaùn phaùt trieån. Ñoái vôùi noâng nghieäp, ñieàu naøy phaùt trieån noâng thoân thích öùng vôùi khí haäu. ñoàng nghóa vôùi ñaàu tö vaøo ñöôøng xaù vaø nghieân Coù theå chuyeån höôùng nhöõng khoaûn trôï caáp cöùu, trieån khai cuõng nhö aùp duïng nhöõng naøy ñeå cho thaáy khaû naêng öùng duïng nhöõng kyõ chính saùch, theå cheá hieäu quaû hôn. Veà nguoàn thuaät môùi treân dieän roäng cuõng nhö öùng duïng nöôùc, ñoøi hoûi phaûi söû duïng caùc coâng cuï quyeát ñeå ñònh höôùng hoaït ñoäng cuûa töøng caù nhaân saùch môùi vaø soá lieäu chaát löôïng hôn, taêng phuø hôïp hôn vôùi nhu caàu toång theå. Cuoái cuøng, cöôøng chính saùch, theå cheá, ñaàu tö vaøo haï coù theå thu huùt tay ngheà, söùc saùng taïo ñeå taïo ra taàng. Söï taêng giaù noâng saûn döï kieán seõ khuyeán söï caân baèng trong cung caàu löông thöïc theá khích ngöôøi noâng daân vaø caùc ñoái töôïng söû giôùi vôùi 9 tæ daân hieän nay, giaûm löôïng khí thaûi duïng taøi nguyeân khaùc coù nhöõng caûi tieán vaø nhaø kính vaø baûo veä taøi nguyeân thieân nhieân. ñaàu tö. Nhöng lôïi nhuaän gia taêng cuõng seõ kích thích tình traïng khai thaùc caïn kieät. Coâng Chuù thích taùc baûo hoä cuõng seõ caàn ñöôïc ñaåy maïnh töông 1. Xem theâm, ví duï nhö Lotze-Campen vaø öùng vôùi möùc taêng trong saûn xuaát. nhöõng ngöôøi khaùc 2009. Moät soá coâng cuï, kyõ thuaät vaø phöông thöùc 2. IPCC 2007b. hieän nay coù theå giuùp ngöôøi söû duïng baûo veä 3. OECD 2008. 4. Burke vaø Brown 2008; Burke, Brown, vaø Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 205 Christidis 2006. 25. Rosegrant vaø Binswanger 1994. 5. Milly vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; Barnett, 26. Ngaân haøng Theá giôùi 2007b. Adam, vaø Lettenmaier 2005. 27. Bates vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; Molden 6. de la Torre, Fajnzylber, vaø Nash 2008. 2007. 7. Chöông trình Ñaùnh giaù Nöôùc Theá giôùi 2009. 28. Young vaø McColl 2005. 8. Perry vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép coâng boá. 29. http://www.environment.gov.au/water/m- 9. Ñaùnh giaù Nöôùc Theá giôùi 2009. db/overallocation.html (truy caäp ngaøy 7/5/2009). 10. Ngaân haøng Theá giôùi, saép coâng boá d. 30. Molden 2007. 11. Ngaân haøng Theá giôùi, saép coâng boá d. 31. Ngaân haøng Theá giôùi, saép coâng boá b. 12. Molden 2007. 32. Ngaân haøng Theá giôùi, saép coâng boá b. 13. Milly vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; Ritchie 33. Ngaân haøng Theá giôùi, saép coâng boá b. 2008; Young vaø McColl 2005. 34. Bhatia vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 14. Vôùi vai troø ñöôïc ngöôøi daân uûy thaùc taøi 35. Strzepek vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2004. nguyeân nöôùc cuûa quoác gia, chính phuû trung 36. UÛy ban Ñaäp Theá giôùi 2000. Ñeå bieát noäi öông, thoâng qua boä taøi nguyeân nöôùc, phaûi ñaûm dung thaûo luaän veà caùc taùc ñoäng cuûa coâng trình baûo raèng nöôùc ñöôïc baûo veä, söû duïng, baûo toàn, ñaäp cao taïi Aswan ñoái vôùi ñoä maøu môõ cuûa ñaát vaø quaûn lyù vaø kieåm soaùt moät caùch beàn vöõng vaø coâng ñöôøng bôø bieån ôû chaâu thoå soâng Nin, xem nghieân baèng, ñem laïi lôïi ích cho taát caû moïi ngöôøi daân, vaø cöùu cuûa Ritchie 2008. theo thaåm quyeàn hieán phaùp cuûa chính phuû. 37. Chöông trình Ñaùnh giaù Nöôùc Theá giôùi Salman M. A. Sal-man, caùn boä cuûa Ngaân haøng Theá 2009. giôùi, trao ñoåi caù nhaân, thaùng 7/2009. 38. Danfoss Group Global. http://www.dan- 15. Dye vaø Versfeld 2007. foss.com/Solutions/reverse+Osmosis/Case+sto- 16. Bates vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. ries.htm (truy caäp ngaøy 9/5/2009). 17. Molle vaø Berkoff 2007. 39. FAO 2004b. 18. Molle vaø Berkoff 2007; OeCD 2009 40. Khöû maën cuõng coù theå khaû thi vôùi neàn 19. Olmstead, Hanemann, vaø Stavins 2007. noâng nghieäp giaù trò cao ôû moät soá vuøng treân theá 20. Molle vaø Berkoff 2007. giôùi, nhö Taây Ban Nha. Gobierno de espa#a 21. Asad vaø nhöõng ngöôøi khaùc 1999. 2009. 22. Bosworth vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2002. 41. Chöông trình Ñaùnh giaù Nöôùc Theá giôùi 2009. 23. Xem Phuï luïc Thoûa thuaän Löu vöïc soâng 42. Molden 2007. Murray Darling, http://www.mdbc.gov.au/about 43. Molden 2007. /the_mdbc_agreement. 44. Molden 2007. 24. Molle vaø Berkoff 2007. 45. Rosegrant, Cai, vaø Cline 2002. “Traùi ñaát cuûa chuùng ta ñang ñoái maët vôùi nhöõng vaán ñeà moâi tröôøng do chính haønh vi cuûa con ngöôøi gaây ra, nhö chaët caây, laøm oâ nhieãm khoâng khí, söû duïng tuùi nhöïa khoâng theå taùi söû duïng hay taùi cheá, söû duïng hoaù chaát ñoäc haïi trong noâng nghieäp … Troàng caây seõ laøm giaûm löôïng CO2.” Netpakaikarn Netwong, 14 tuoåi, ngöôøi Thaùi Lan 206 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 46. Ví duï nhö, xem tham khaûo cho tôø Tin giaûm tieàm naêng xuaát khaåu sang caùc khu vöïc khaùc nhanh Taøi chính AÁn Ñoä ngaøy 1/12/2008, ñöôïc ñeå buø laïi söï thieáu löông thöïc trong khu vöïc ban trích daãn bôûi Perry vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép ñaàu, do ñoù taïo ra nhöõng lo ngaïi veà an ninh löông coâng boá. thöïc. Alcamo vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 47. De Fraiture vaø 2007; Molden 2007; Ward 59. Easterling vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. vaø Pulido-Velazquez 2008. 60. Cline 2007. Kòch baûn phaùt thaûi cao laø kòch baûn 48. Perry vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép coâng boá SreS A2 cuûa IpCC, trong ñoù, qua moät loaït moâ 49. Moller vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2004; Perry hình daãn ñeán möùc taêng nhieät ñoä trung bình laø vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép coâng boá. 3,13°C töø naêm 2080 ñeán 2099 so vôùi giai ñoaïn 50. Perry vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép coâng boá 1980–99. Meehl vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 51. www.fieldlook.com (truy caäp ngaøy 61. Lobell vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 5/5/2009). 62. Schmidhuber vaø Tubiello 2007. 52. Perry vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép coâng boá. 63. Döïa treân 5 moâ hình khí haäu vaø kòch baûn 53. Ngaân haøng Theá giôùi, saép coâng boá c. phaùt thaûi cao SreS A2. Fischer vaø nhöõng ngöôøi 54. Caùc-boâ-ních (CO2) laø moät ñaàu vaøo cho quaù khaùc 2005. trình quang hôïp, trong ñoù thöïc vaät söû duïng aùnh 64. Tính toaùn döïa treân FAO 2009c. naéng maët trôøi ñeå saûn sinh ra caùc-bon hy-drat. Do 65. IpCC 2007a. ñoù, haøm löôïng CO2 taêng seõ coù taùc ñoäng tích cöïc 66. Phaùt thaûi xuaát phaùt töø chuyeån ñoåi ñaát ñeán nhieàu caây troàng, taêng tích luõy sinh khoái vaø chöa quaûn lyù sang ñaát noâng nghieäp, vaø do xoùi naêng suaát cuoái cuøng. Ngoaøi ra, haøm löôïng CO2 moøn ñaát taêng cuõng laøm giaûm caùc khí khoång treân thöïc 67. van der Werf vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. vaät—ñaây laø caùc loã roãng, thoâng qua ñoù caây coù theå 68. Steinfeld vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2006. boác hôi nöôùc hoaëc thaûi nöôùc—vaø do ñoù, laøm giaûm 69. Tyû leä 18% naøy laø toång ñoùng goùp öôùc tính maát nöôùc. Caùc caây troàng ñöôïc goïi laø C3, nhö luùa, töø saûn xuaát chaên nuoâi vaøo löôïng phaùt thaûi töø moät luùa mì, ñaäu töông, caây hoï ñaäu, vaø caùc caây to, coù soá lónh vöïc, nhö söû duïng ñaát, thay ñoåi söû duïng theå ñöôïc lôïi hôn so vôùi caùc caây troàng thuoäc nhoùm ñaát, vaø laâm nghieäp, ñeå ñaït ñeán toång tyû leä phaùt C4, ví duï nhö ngoâ, keâ, vaø caây luùa mieán. Tuy thaûi cuûa chaên nuoâi. Tyû leä naøy bao goàm phaùt thaûi nhieân, nhöõng thöïc nghieäm hieän tröôøng trong khí nhaø kính töø chaên nuoâi do thay ñoåi söû duïng thôøi gian gaàn ñaây cho thaáy, caùc thí nghieäm trong ñaát (36%); quaûn lyù phaân chuoàng (31%); phaùt thaûi phoøng lab tröôùc ñaây ñaõ noùi quaù möùc veà taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa vaät nuoâi (25%); saûn xuaát thöùc aên tích cöïc naøy. Ví duï nhö, moät nghieân cöùu chæ ra chaên nuoâi (7%); cheá bieán vaø vaän chuyeån (1%). raèng, ôû haøm löôïng CO2 baèng 550 phaàn trieäu, Steinfeld vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2006. naêng suaát chæ taêng 13% ñoái vôùi luùa mì, thay vì 70. IeA 2006. Öôùc löôïng naøy giaû ñònh raèng caùc 31%; taêng 14% ñoái vôùi ñaäu töông, thay vì 32%; vaø haïn cheá thöông maïi hieän taïi seõ ñöôïc duy trì. Neáu taêng 0%, thay vì 18%, ñoái vôùi caùc caây troàng thuoäc nhöõng haïn cheá naøy thay ñoåi, nhaát laø trong lónh nhoùm C4. Cline 2007. Vì vaäy, caùc sô ñoà trong vöïc nhaäp khaåu nhieân lieäu sinh hoïc vaøo Hoa Kyø, chöông naøy chæ noùi ñeán naêng suaát khi khoâng coù seõ coù theå xaûy ra söï chuyeån ñoåi lôùn ôû caáp khu vöïc tình traïng phaân boùn hoùa CO2. trong hoaït ñoäng saûn xuaát. 55. Easterling vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 71. Gurgel, Reilly, vaø Paltsev 2008. 56. EBRD vaø FAO 2008. 72. NrC 2007; Tilman, Hill, vaø Lehman 2006. 57. Fay, Block, vaø Ebinger 2010. 73. Beckett vaø Oltjen 1993. 58. Thieáu huït saûn xuaát löông thöïc laø tình traïng 74. Hoekstra vaø Chapagain 2007. Pimen-tel khi thôøi tieát khieán cho saûn löôïng tieàm naêng haøng vaø nhöõng ngöôøi khaùc (2004) ñöa ra con soá öôùc naêm cuûa caùc loaïi caây troàng quan troïng nhaát trong tính laø 43.000 lít/kg thòt boø. moät khu vöïc haønh chính giaûm 50% so vôùi saûn 75. Peden, Tadesse, vaø Mammo 2004. Trong löôïng bình quaân cuûa khu vöïc ñoù trong giai ñoaïn heä thoáng naøy, moãi ñaàu gia suùc lôùn tieâu duøng 25 1961–1990. Khaû naêng thieáu huït lôùn hôn xaûy ra taïi lít nöôùc moãi ngaøy trong thôøi gian 2 naêm ñeå saûn hôn moät khu vöïc trong moät naêm baát kyø coù theå laøm xuaát ra 125 kg thòt phuû bì, vaø söû duïng nhöõng Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 207 phaàn coøn laïi cuûa caây troàng nhöng khoâng caàn lainen vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2006. theâm nöôùc. 93. Ziska 2008. 76. Williams, Audsley, vaø Sandars 2006. Ngoaøi 94. T. Christopher, “Coû daïi coù theå giuùp giaûi ra, moät soá nguoàn ñöa ra löôïng phaùt thaûi cao hôn quyeát khuûng hoaûng khí haäu khoâng?” Thôøi baùo öôùc tính cho saûn xuaát thòt—chaúng haïn, leân ñeán New York, 29/6/2008. 30 kg CO2e cho moãi kg thòt boø (Carlsson- 95. Ziska vaø McClung 2008. Kanyama vaø Gonzales 2009). 96. UNep-WCMC 2008. ÔÛ caùc ñaïi döông, tyû leä 77. Randolph vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007; toång dieän tích ñöôïc baûo veä thaäm chí coøn nhoû hôn. Rivera vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2003. Chæ coù khoaûng 2,58 trieäu km2, töùc laø 0,65% ñaïi 78. Delgado vaø nhöõng ngöôøi khaùc 1999; döông treân theá giôùi vaø 1,6% toång dieän tích maët Rosegrant vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2001; Rosegrant, bieån naèm trong caùc ñaëc khu kinh teá, laø nhöõng Fernandez, vaø Sinha 2009; Thornton 2009; Ngaân vuøng bieån ñöôïc baûo veä. Laffoley 2008. haøng Theá giôùi 2008e. 97. Gaston vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 79. Moät nghieân cöùu döï baùo raèng toång dieän 98. Hannah vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. tích ñaát noâng nghieäp “toát” vaø “toát nhaát” seõ haàu 99. Dudley vaø Stolton 1999. nhö khoâng ñoåi ôû möùc laàn löôït laø 2,6 tyû vaø 2 tyû 100. Struhsaker, Struhsaker, vaø Siex 2005. heùc-ta vaøo naêm 2080, so vôùi dieän tích bình quaân 101. Scherr vaø McNeely 2008; McNeely vaø trong giai ñoaïn 1961–1990 (theo moâ hình khí Scherr 2003. haäu hadCM3 cuûa trung taâm Hadley vaø giaû ñònh 102. van Buskirk vaø Willi 2004. kòch baûn phaùt thaûi raát cao, SreS A1F1). Fischer, 103. McNeely vaø Scherr 2008. Shah, vaø van Velthuizen 2002; Parry vaø nhöõng 104. Chan vaø Daily 2008. ngöôøi khaùc 2004. 105. Caùc caây hoï ñaäu coù chöùa nhöõng noát saàn vi 80. Lotze-Campen vaø nhöõng ngöôøi khaùc khuaån coäng sinh xöû lyù ñöôïc ni-tô khí quyeån, do 2009. ñoù coù theå caûi thieän löôïng chaát dinh döôõng trong 81. Cassman 1999; Cassman vaø nhöõng ngöôøi caây vaø trong ñaát. khaùc 2003. 106. McNeely vaø Scherr 2003. 82. Tính toaùn cuûa FAO 2009c. 107. Ricketts vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 83. Diaz vaø Rosenberg 2008. 108. Klein vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 84. Schoups vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2005. 119. Lin, Perfecto, vaø Vandermeer 2008. 85. Delgado vaø nhöõng ngöôøi khaùc 1999. 110. Ngaân haøng Theá giôùi 2008a. 86. Hazell 2003. 111. Ngaân haøng Theá giôùi 2008a. 87. Hazell 2003; Rosegrant vaø Hazell 2000. 112. Trong 6 tyû ñoâ la chi haøng naêm ñeå mua 88. Pingali vaø Rosegrant 2001. ñaát vaø coù quyeàn xaây döïng ôû khu baûo toàn, moät 89. Reardon vaø nhöõng ngöôøi khaùc 1998. phaàn ba laø ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Scherr vaø 90. Rosegrant vaø Hazell 2000. McNeely 2008. 91. Rosegrant vaø Hazell 2000. 113. Moät heä thoáng phaân vuøng baûo toàn ñieån 92. Moät hình thöùc saûn phaåm noâng nghieäp hình seõ cho pheùp xaây döïng ôû moät soá vuøng vaø haïn chuyeân moân hoùa laø thöïc phaåm chöùc naêng. Ñaây cheá xaây döïng ôû nhöõng khu baûo toàn khaùc. Quyeàn laø caùc saûn phaåm thöïc phaåm hoaëc ñoà uoáng coù aûnh xaây döïng coù theå buoân baùn vaø laø moät phöông aùn höôûng ñeán caùc chöùc naêng cuûa cô theå, vaø do ñoù thay theá cho giaûi phaùp baûo toàn tuyeät ñoái, ñeå hoã trôï ñem laïi lôïi ích cho söùc khoûe, tinh thaàn hoaëc hieäu khaû naêng thay theá laãn nhau giöõa caùc khu nhaèm quaû laøm vieäc, ngoaøi nhöõng giaù trò dinh döôõng ñaùp öùng caùc muïc tieâu baûo toàn vaø taïo ra cô cheá thoâng thöôøng. Ví duï nhö, caùc thöïc phaåm choáng khuyeán khích tuaân thuû. Moät soá chuû ñaát ñoàng yù oâ-xy hoùa, nhö nöôùc quaû guarana vaø açaí berry, haïn cheá xaây döïng—nghóa laø, haïn cheá quyeàn sôû gaïo vaøng giaøu vitamin A vaø khoai lang vò cam, bô höõu taøi saûn cuûa hoï—ñoåi laïi, hoï ñöôïc nhaän moät thöïc vaät ñöôïc boå sung xterol thöïc vaät ñeå caûi thieän khoaûn tieàn. Ví duï, luaät cuûa moät chính phuû coù theå möùc cholesterol, hay tröùng ñöôïc taêng cöôøng a-xít quy ñònh raèng, 20% cuûa moãi khu ñaát tö nhaân seõ beùo omega-3 ñeå caûi thieän hoaït ñoäng cuûa tim. Koti- ñöôïc duy trì laøm röøng töï nhieân. Caùc chuû ñaát seõ 208 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ñöôïc pheùp khai thaùc röøng ngoaøi ngöôõng 20%, chæ 146. Gordon 2007. khi hoï mua ñöôïc töø nhöõng chuû ñaát khaùc, nhöõng 147. Armada, White, vaø Christie 2009. ngöôøi coù hôn 20% dieän tích taøi saûn ñöôïc giöõ laïi 148. Pitcher vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. laøm röøng vaø baùn quyeàn xaây döïng töø dieän tích röøng 149. OeCD 2008; Ngaân haøng Theá giôùi 2008d. “dö thöøa” ñoù, ñaây laø ñieàu khoâng theå thay ñoåi ñöôïc 150. FAO 2009e. trong hieän traïng baûo toàn röøng. Chomitz 2004. 151. Ngaân haøng Theá giôùi 2008d. 114. Ngaân haøng Theá giôùi 2008c. 152. Costello, Gaines, vaø Lynham 2008; 115. Alston vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2000; Ngaân Hardin 1968; Hilborn 2007a; 2007b. haøng Theá giôùi 2007c. 153. FAO 2009c. Caù vaø thuûy haûi saûn bao goàm 116. Beintema vaø Stads 2008. caù nöôùc ngoït vaø caù bieån cuõng nhö caùc loaøi khoâng 117. IAASTD 2009. xöông soáng ôû nöôùc ngoït vaø bieån. Toång löôïng ñaïm 118. Blaise, Majumdar, vaø Tekale 2005; Gov- ñoäng vaät goàm coù caù vaø thuûy haûi saûn, coäng vôùi taát aerts, Sayre, vaø Deckers 2005; Kosgei vaø nhöõng caû caùc loaïi thòt ñoäng vaät treân maët ñaát, söõa vaø caùc ngöôøi khaùc 2007; Su vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. saûn phaåm khaùc töø ñoäng vaät. Soá lieäu cho naêm 119. Thierfelder, Amezquita, vaø Stahr 2005; 2003. Zhang vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 154. Lieân Hôïp Quoác 2009. 120. Franzluebbers 2002. 155. FAO 2009c (soá lieäu naêm 2003). 121. Govaerts vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. 156. FAO 2009e. 122. Derpsch vaø Friedrich 2009. 157. FAO 2009e. 123. Derpsch 2007; Hobbs, Sayre, vaø Gupta 2008. 158. Ngaân haøng Theá giôùi 2006. 124. Ngaân haøng Theá giôùi 2005. 159. De Silva vaø Soto 2009. 125. Derpsch vaø Friedrich 2009; Erenstein vaø 160. De Silva vaø Soto 2009. Laxmi 2008. 161. FAO 2004a. 126. Erenstein 2009. 162. Gyllenhammar vaø Hakanson 2005. 127. Erenstein vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 163. Deutsch vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 128. de la Torre, Fajnzylber, vaø Nash 2008. 164. Gatlin vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 129. Passioura 2006. 165. Tacon, Hasan, vaø Subasinghe 2006. 130. Yan vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. 166. Tacon, Hasan, vaø Subasinghe 2006. 131. Thornton 2009. 167. Naylor vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2000. 132. Smith vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. 168. Primavera 1997. 133. Doraiswamy vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007; 169. Tal vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. Perez vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007; Singh 2005. 170. Naylor vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2000. 134. Ví duï nhö vuøi saâu caùc baùnh than u-reâ 171. FAO 2001; Lightfoot 1990. hoaëc caùc haït sieâu lôùn. 172. Delgado vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2003. 135. Singh 2005. 173. FAO 2009b. 136. Singh 2005. 174. Ví duï, Trung Quoác vaø Neâ-pan khoâng 137. Poulton, Kydd, vaø Dorward 2006; Dor- phaûi laø caùc beân tham gia thoûa thuaän giöõa Baêng-la- ward vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2004; Pender vaø ñeùt vaø AÁn Ñoä veà nöôùc ôû löu vöïc soâng Haèng vaø do Mertz 2006. ñoù khoâng ñöôïc phaân boå nöôùc. 138. Hofmann vaø Schellnhuber 2009; Sabine 175. Salman 2007. vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2004. 176. Qaddumi 2008. 139. Hansen vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2005. 177. Kurien 2005. 140. FAO 2009e. 178. FAO 2009e. 141. FAO 2009e. 179. Duda vaø Sherman 2002. 142. Delgado vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2003. 180. FAO 2009d; Sundby vaø Nakken 2008. 143. FAO 2009e. 181. Lodge 2007. 144. Arkema, Abramson, vaø Dewsbury 2006. 182. BCLMe programme 2007. 145. Smith, Gilmour, vaø Heyward 2008. 183. GeF 2009. Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 209 184. Ngaân haøng Theá giôùi 2009. 212. Kumar 2004. 185. Fischer vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2005. 213. Ngaân haøng Theá giôùi 2007a. 186. Rosegrant, Fernandez, vaø Sinha 2009. 214. Ngaân haøng Theá giôùi, saép coâng boá b. 187. Easterling vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 215. Ngaân haøng Theá giôùi 2008b. 188. FAO 2008. 216. Ngaân haøng Theá giôùi 2008b. 189. Mitchell 2008. Caùc cuù soác khí haäu ñaõ 217. Mitchell 2008. daãn ñeán caùc chính saùch thöông maïi löông thöïc 218. Zilberman vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. trong nöôùc bò haïn cheá vaø cuõng ñaõ laøm cho tình 219. Rosegrant, Fernandez, vaø Sinha 2009. traïng taêng giaù toài teä hôn trong quaù khöù; xem 220. Parry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 1999; Parry, theâm Battisti vaø Naylor 2009. Rosenzweig, vaø Livermore 2005; Rosenzweig vaø 190. Ngaân haøng Theá giôùi 2009. nhöõng ngöôøi khaùc 2001. 191. Ngaân haøng Theá giôùi 2009. 221. Rosenzweig vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2001. 192. von Braun vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 222. Parry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2004. 193. Bouet vaø Laborde 2008. 223. Fischer vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2005; 194. Caùc vaán ñeà khaùc caàn ñaùnh giaù cuï theå Parry vaø nhöõng ngöôøi khaùc 1999; Parry vaø nhöõng theo töøng tröôøng hôïp, ví duï nhö mieãn caét giaûm ngöôøi khaùc 2004; 2007; Parry, Rosenzweig vaø Liv- thueá vôùi caùc saûn phaåm ñaëc bieät, nhö caùc nöôùc ermore 2005; Schmidhuber vaø Tubiello 2007. ñang phaùt trieån coù theå xem xeùt caùc saûn phaåm ñaëc 224. Dawe 2008; Robles vaø Torero, saép coâng bieät quan troïng cho an ninh löông thöïc, an ninh boá; Simler 2009. sinh keá vaø phaùt trieån noâng thoân. Ngaân haøng Theá 225. McKinsey & Company 2009. giôùi 2007c. 226. Perez vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 195. WMO 2000. 227. Smith vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. 196. Xiaofeng 2007. 228. Doøng voán hoã trôï phaùt trieån chính thöùc 197. Lieân Hôïp Quoác 2004. ñeán chaâu Phi töø naêm 1996 ñeán 2004 vaøo khoaûng 198. “Caùc traïm thôøi tieát ôû chaâu Phi caàn coù “noã 1,30 tyû ñoâ la moãi naêm: Ngaân haøng Theá giôùi löïc lôùn”, Maïng löôùi Khoa hoïc vaø Phaùt trieån. 2007c. www.SciDev.net, 7/11/2006. 229. Perez vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 199. WMO 2007. 230. McKinsey & Company 2009. 200. Barnston vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2005; 231. Caùc lôïi ích coâ laäp cuûa nhöõng hoaït ñoäng Mason 2008. ñoù seõ ñöôïc caäp nhaät thöôøng xuyeân döïa treân 201. Moron vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép coâng thöôùc ño môùi nhaát veà coâng ngheä vaø caùch tieáp caän boá; Moron, Robertson, vaø Boer 2009; Moron, vaø döïa treân moâ hình. Ward 2006; Moron, vaø Ward 2007. 232. West vaø Post 2002. 202. Sivakumar vaø Hansen 2007. 233. Rochette vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 203. Patt, Suarez, vaø Gwata 2005. 234. Johnston vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2004. 204. Bastiaanssen 1998; Menenti 2000. 235. Sullivan vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2004. 205. WaterWatch, www.waterwatch.nl (truy 236. Tuy nhieân, trong chöông trình duy trì caäp ngaøy 9/5/2009). baûo toàn, chuû ñaát ñaáu thaàu ñeå ñöôïc traû tieàn vaø 206. Bastiaansen, W., WaterWatch, trao ñoåi caù chính phuû coù theå chaáp nhaän hoaëc töø choái ñôn nhaân, May 2009. thaàu, vieäc naøy töông ñoái khaùc vôùi thò tröôøng buoân 207. http://www.globalsoilmap.net/ (truy caäp baùn phaùt thaûi caùc-bon. ngaøy 15/5/2009). 237. McKinsey & Company 2009. 208. Bindlish, Crow, vaø Jackson 2009; Frap-part 238. Tschakert 2004. vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2006; Turner vaø nhöõng 239. Alston vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2000. ngöôøi khaùc 2003. 240. Dieãn ñaøn khí haäu Chicago, 209. Bouma, van der Woerd, vaø Kulik 2009. http://www.chicagoclimatex.com/index.jsf (truy 210. UNeSCO 2007. caäp 10/2/2009). 211. Ngaân haøng Theá giôùi 2008d. 241. Lal 2005. 210 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 242. UNep 1990. Bastiaanssen, W. G. M. 1998. Remote Sensing in 243. Swift vaø Shepherd 2007. Water Resources Management: The State of 244. FAO 2009a. the Art. Colombo: International Water Man- 245. OeCD 2008. agement Institute. 246. http://ec.europa.eu/agriculture/capre- Bates, B., Z . W. Kundzewicz, S . Wu, and J. palu- form/infosheets/crocom_en.pdf (truy caäp tikof. 2008. “Climate Change and Water.” 12/5/2009). Technical paper, Intergovernmental panel on Climate Change, Geneva:. Danh muïc taøi lieäu tham khaûo Battisti, D. S ., and r. L. Naylor. 2009. “historical Alcamo, J., N. Dronin, M. endejan, G. Golubev, Warnings of Future Food Insecurity with Un- and A. Kirilenko. 2007. “A New Assessment precedented Seasonal heat.” Science 323 of Climate Change Impacts on Food produc- (5911): 240–44. tion Shortfalls and Water Availability in rus- BCLME programme. 2007. “The Changing State sia.” Global Environmental Change 17 of the Benguela Current Large Marine eco- (3–4): 429–44. system.” paper presented at the expert Work- Alston, J. M., C. Chan-Kang, M. C. Marra, p. G. shop on Climate Change and Variability and pardey, and T. Wyatt. 2000. A Meta-Analysis Impacts Thereof in the BCLMe region, May of Rates of Return to Agricultural R&D: Ex 15. Kirstenbosch research Centre, Cape Pede Herculem? Washington, DC: Interna- Town. tional Food policy research Institute. Beckett, J. L., and J. W. Oltjen. 1993. “estimation Arango, h. 2003. Planifcación Predial Participa- of the Water requirement for Beef production tiva, Fundación Centro para la Investi- in the United States.” Journal of Animal Sci- gación en Sistemas Sostenibles de Producción ence 7 (4): 818–26. Agropecuaria. Cali, Colombia: Fundación Beintema, N. M., and G.- J. Stads. 2008. “Measur- CIpAV, Ingeniero Agrícola. ing Agricultural research Investments: A re- Arkema, K. K., S . C. Abramson, and B. M. Dews- vised Global picture.” Agricultural Science bury. 2006. “Marine ecosystem- Based Man- and Technology Indicators Background Note, agement: From Characterization to International Food policy research Institute, Implementation.” Ecology and the Environ- Washington, DC. ment 4 (10): 525–32. Benbrook, C. 2001. “Do GM Crops Mean Less Armada, N., A. T. White, and p. Christie. 2009. pesticide Use?” Pesticide Outlook 12 (5): “Managing Fisheries resources in Danajon 204–07. Bank, Bohol, philippines: An ecosystem- Bhatia, r., r. Cestti, M. Scatasta, and r. p. S. Malik. Based Approach.” Coastal Management 307 2008. Indirect Economic Impacts of Dams: (3–4): 308–30. Case Studies from India, Egypt and Brazil. Asad, M., L. G. Azevedo, K. e. Kemper, and L. D. New Delhi: Academic Foundation. Simpson. 1999. “Management of Water Bindlish, r., W. T. Crow, and T. J. Jackson. 2009. resources: Bulk Water pricing in Brazil.” Tech- “role of passive Microwave remote Sensing in nical paper 432, World Bank, Washington, DC. Improving Flood Forecasts.” IEEE Geoscience Barnett, T. p., J. C. Adam, and D. p. Letten- and Remote Sensing Letters 6 (1): 112–16. maier. 2005. “potential Impacts of a Warming Blaise, D., G. Majumdar, and K. U. Tekale. 2005. Climate on Water Availability in Snowdomi- “On-Farm evaluation of Fertilizer Application nated regions.” Nature 438: 303–09. and Conservation Tillage on productivity of Barnston, A. G., A. Kumar, L. Goddard, and M. Cotton and pigeonpea Strip Intercropping on p. hoerling. 2005. “Improving Seasonal pre- rainfed Vertisols of Central India.” Soil and diction practices through Attribution of Cli- Tillage Research 84 (1): 108–17. mate Variability.” Bulletin of the American Bosworth, B., G. Cornish, C. perry, and F. van Meteorological Society 86 (1): 59–72. Steenbergen. 2002. Water Charging in Irri- Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 211 gated Agriculture: Lessons from the Litera- Science Review 27 (3): 348–73. ture. Wallingford, UK: hr Wallingford Ltd. Cline, W. r. 2007. Global Warming and Agricul- Bouët, A., and D. Laborde. 2008. “The Cost of a ture: Impact Estimates by Country. Washing- Non-Doha.” Briefng note, International Food ton, DC: Center for Global Development and policy research Institute, Washington, DC. peterson Institute for International economics. Bouma, J. A., h. J. van der Woerd, and O. J. Kulik. Costello, C., S . D. Gaines, and J. Lynham. 2008. 2009. “Assessing the Value of Information for “Can Catch Shares prevent Fisheries Col- Water Quality Management in the North lapse?” Science 321 (5896): 1678–81. Sea.” Journal of Environmental Manage- Dawe, D. 2008. “have recent Increases in Inter- ment 90 (2): 1280–88. national Cereal prices Been Transmitted to Burke, e. J., and S. J. Brown. 2008. “evaluating Domestic economies? The experience in Uncertainties in the projection of Future Seven Large Asian Countries.” Agricultural Drought.” Journal of Hydrometeorology 9 (2): Development economics Division Working 292–99. paper 08-03, Food and Agriculture Organiza- Burke, e. J., S. J. Brown, and N. Christidis. 2006. tion, rome. “Modeling the recent evolution of Global De Fraiture, C., and C. perry. 2007. “Why Is Agri- Drought and projections for the 21st Century cultural Water Demand Unresponsive at Low with the hadley Centre Climate Model.” Jour- price ranges?” In Irrigation Water Pricing: nal of Hydrometeorology 7: 1113–25. The Gap between Theory and Practice, ed. Butler, r. A., L. p. Koh, and J. Ghazoul. Forth- F. Molle and J. Berkoff. Oxfordshire, UK: CAB coming. “reDD in the red: palm Oil Could International. Undermine Carbon payment Schemes.” Con- de la Torre, A., p. Fajnzylber, and J. Nash. 2008. servation Letters. Low Carbon, High Growth: Latin American Carlsson-Kanyama, A., and A. D. Gonzales. 2009. Responses to Climate Change. Washington, “potential Contributions of Food Consumption DC: World Bank. patterns to Climate Change.” American Jour- De Silva, S ., and D. Soto. 2009. “Climate Change nal of Clinical Nutrition 89 (5):1704S–09S . and Aquaculture: potential Impacts, Adapta- Cassman, K. G. 1999. “ecological Intensifcation tion and Mitigation.” Technical paper 530, Soil Quality, and precision Agriculture.” Food and Agriculture Organization, rome. Proceedings of the National Academy of Delgado, C. L., M. W. rosegrant, h. Steinfeld, S. Sciences 96 (11): 5952–59. ehui, and C. Courbois. 1999. “Livestock to Cassman, K. G., A. Dobermann, D. T. Walters, and 2020: The Next Food revolution.” Food, Agri- h. Yang. 2003. “Meeting Cereal Demand While culture, and environment Discussion paper protecting Natural resources and Improving 28, International Food policy research Insti- environmental Quality.” Annual Review of tute, Washington, DC. Environment and Resources 28: 315–58. Delgado, C. L., N. Wada, M. rosegrant, S . Meijer, CEDARE (Center for environment and Develop- vaø M. Ahmed. 2003. Outlook for Fish to 2020: ment in the Arab region and europe). 2006. Meeting Global Demand. Washington, DC: Water Conficts and Confict Manage-ment International Food policy research Institute. Mechanisms in the Middle East and North Derpsch, r. 2007. “No-Tillage and Conservtion Africa Region. Cairo: CEDARE. Agriculture: A progress report.” In No-Till Chan, K. M. A., and G. C. Daily. 2008. “The pay- Farming Systems, ed. T. Goddard, M. A. Zoe- off of Conservation Investments in Tropical bisch, Y . T. Gan, W. elli, A. Watson, vaø S. Som- Countryside.” Proceedings of the National batpanit. Bangkok: World Association of Soil Academy of Sciences 105 (49): 19342–47. and Water Conservation. Chomitz, K. M. 2004. “Transferable Develop- Derpsch, R., vaø T. Friedrich. 2009. “Global ment rights and Forest protection: An Overview of Conservation Agriculture Adop- exploratory Analysis.” International Regional tion.” In Lead Papers 4th World Congress on 212 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Conservation Agriculture. New Delhi: World EBRD (european Bank for reconstruction and Congress on Conservation Agriculture. Development) and FAO (Food and Agricul- Deutsch, L., S. Graslund, C. Folke, M. Troell, M. ture Organization). 2008. “Fighting Food In- huitric, N. Kautsky, vaø L. Lebel. 2007. “Feed- fation through Sustainable Investment.” ing Aquaculture Growth through Glo-baliza- EBRD and FAO, London. tion: exploitation of Marine ecosystems for Erenstein, O. 2009. “Adoption and Impact of Fishmeal.” Global Environmental Change 17 Conservation Agriculture Based resource (2): 238–49. Conserving Technologies in South Asia.” In Diaz, R. J., vaø R. rosenberg. 2008. “Spreading Lead Papers, 4th World Congress on Conser- Dead Zones and Consequences for Marine vation Agriculture, February 4–7, 2009, New ecosystems.” Science 321 (5891): 926–29. Delhi, India. New Delhi: WCCA. Doraiswamy, P., G. McCarty, E. hunt, R. Yost, M. Erenstein, O., U. Farooq, R. K. Malik, vaøø M. Sharif. Doumbia, vaø A. Franzluebbers. 2007. “Model- 2008. “On-Farm Impacts of Zero Tillage ing Soil Carbon Sequestration in Agricultural Wheat in South Asia’s rice- Wheat Sys-tems.” Lands of Mali.” Agricultural Systems 94 (1): Field Crops Research 105 (3): 240–52. 63–74. Erenstein, O., and V. Laxmi. 2008. “Zero Till-age Dorward, A., S . Fan, J. Kydd, H. Lofgren, J. Mor- Impacts in India’s rice- Wheat Systems: Are- rison, C. poulton, N. rao, L. Smith, H. Tchale, view.” Soil and Tillage Research 100 (1- 2): S. Thorat, I. Urey, and p . Wobst. 2004. “Insti- 1–14. tutions and policies for propoor Agricultural FAO (Food and Agriculture Organization). 2001. Growth.” Development Policy Review 22 (6): “Integrated Agriculture- Aquaculture.” Fish- 611–22. eries Technical paper 407, rome. Duda, A. M., vaø K. Sherman. 2002. “A New Im- ———. 2004a. The State of World Fisheries and perative for Improving Management of Large Aquaculture 2004. rome: FAO. Marine ecosystems.” Ocean and Coastal ———. 2004b. “Water Desalination For Agricul- Management 45: 797–833. tural Applications.” Land and Water Discus- Dudley, N., and S . Stolton. 1999. Conversion of sion paper 5, FAO, rome. “Paper Parks” to Effective Management: De- ———- . 2005. Agricultural Biodiversity in veloping a Target. Gland, Switzerland: report FAO. Rome: FAO. to the WWF- World Bank Alliance from the In- ———. 2008. Food Outlook: Global Market ternational Union for the Conservation of Na- Analysis. Rome: FAO. ture and WWF, Forest Innovation project. ———. 2009a. “Anchoring Agriculture within a Dye, P., vaø D. Versfeld. 2007. “Managing the Copenhagen Agreement: A policy Brief for hydrological Impacts of South African planta- UNFCCC parties by FAO.” FAO, Rome. tion Forests: An Overview.” Forest Ecology ———. 2009b. “Aquastat.” FAO, Rome. and Management 251 (1–2): 121–28. ———. 2009c. “FAOSTAT.” FAO, Rome. Easterling, W., P . Aggarwal, P . Batima, K. Bran- ———. 2009d. “Fisheries and Aquaculture in a der, L. erda, M. howden, A. Kirilenko, J. Mor- Changing Climate.” FAO, Rome. ton, J.- F. Soussana, J. Schmidhuber, vaø F. ———. 2009e. The State of World Fisheries and Tubiello. 2007. “Food, Fibre and Forest prod- Aquaculture 2008. Rome: FAO. ucts.” In Climate Change 2007: Impacts, Fay, M., r. I. Block, vaø J. Ebinger, ed. 2010. Adaptation and Vulnerability. Contribution Adapting to Climate Change in Europe and of Working Group II to the Fourth Assess- Central Asia. Washington, DC: World Bank. ment Report of the Intergovernmental Panel Fischer, G., M. Shah, F. Tubiello, vaø H. T. Van on Climate Change, ed. M. parry, O. F. Velthuizen. 2005. “Socio- Economic and Cli- Canziani, J. P . palutikof, P . J. van der Lin- mate Change Impacts on Agriculture: An In- den, and C. e. hanson. Cambridge, UK: Cam- tegrated Assessment, 1990–2080.” bridge University press. Philosophical Transactions of the Royal Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 213 Society B: Biological Sciences 360: 2067–83. rete, K. D. Sayre, J. Dixon, vaø L. Den-dooven. Fischer, G., M. Shah, vaø H. van Velthuizen. 2002. 2009. “Conservation Agriculture and Soil Car- “Climate Change and Agricultural Vulnera- bon Sequestration: Between Myth and bility.” paper presented at the World Summit Farmer reality.” Critical Reviews in Plant on Sustainable Development, Johannesburg. Sciences 28 (3): 97–122. Franzluebbers, A. J. 2002. “Water Infltration and Groves, D. G., M. Davis, r. Wilkinson, and r. Lem- Soil Structure related to Organic Matterand pert. 2008. “planning for Climate Change in Its Stratifcation with Depth.” Soil and Tillage the Inland empire: Southern California.” Research 66: 197–205. Water Resources Impact 10 (4): 14–17. Frappart, F., K. D. Minh, J. L’hermitte, A. Groves, D. G., and r. J. Lempert. 2007. “A New Cazenave, G. ramillien, T. Le Toan, vaø N. Analytic Method for Finding policyrelevant Mognard-Campbell. 2006. “Water Volume Scenarios.” Global Environmental Change Change in the Lower Mekong from Satellite 17 (1): 73–85. Altimetry and Imagery Data.” Geophysical Groves, D. G., D. Yates, vaø C. Tebaldi. 2008. “De- Journal International 167 (2): 570–84. veloping and Applying Uncertain GlobalCli- Gaston, K. J., S. F. Jackson, L. Cantu- Salazar, and mate Change projections for regional Water G. Cruzpinon. 2008. “The ecological per- Management planning.” Water Resources formance of protected Areas.” Annual Review Research 44 (12): 1–16. of Ecology, Evolution, and Systematics 39: Gruere, G. P., P. Mehta- Bhatt, and D. Sengupta. 93–113. 2008. “Bt Cotton and Farmer Suicides in Gatlin, D. M., F. T. Barrows, P. Brown, K. India: reviewing the evidence.” Discussion Dabrowski, T. G. Gaylord, R. W. Hardy, E. paper 00808, International Food policy herman, G. Hu, A. Krogdahl, R. Nelson, K. research Institute, Washington, DC. Overturf, M. Rust, W. Sealey, D. Skonberg, E. Gurgel, A. C., J. M. reilly, and S. paltsev. 2008. J. Souza, D. Stone, R. Wilson, vaø E. Wurtele. Potential Land Use Implications of a Global 2007. “expanding the Utilization of Sustain- Biofuels Industry. Cambridge, MA: Massa- able plant products in Aquafeeds: A review.” chusetts Institute of Technology Joint pro- Aquaculture Research 38 (6): 551–79. gram on the Science and policy of Global Gleick, P. 2008. The World’s Water 2008–2009: Change. The Biennial Report on Freshwater Gyllenhammar, A., and L. hakanson. 2005. “envi- Resources. Washington, DC: Island Press. ronmental Consequence Analyses of Fish GEF (Global environment Facility). 2009. From Farm emissions related to Different Scales Ridge to Reef: Water, Environment, and and exemplifed by Data from the Baltic: A re- Community Security: GEF Action on Trans- view.” Marine Environmental Research 60: boundary Water Resources. Washington, 211–43. DC: GEF. Hannah, L., G. Midgley, S . Andelman, M. Araujo, Gobierno de España. 2009. La Desalinización en G. hughes, e. Martinez-Meyer, R. pearson, vaø España. Madrid: Ministerio de Medio Ambi- P. Williams. 2007. “protected Areas Needs in ente y Medio rural y Marino. a Changing Climate.” Frontiers in Ecology Gordon, I. J. 2007. “Linking Land to Ocean: Feed- and Evolution 5 (3): 131–38. backs in the Management of Socioecological Hansen, J., L. Nazarenko, R. ruedy, M. Sato, J. Systems in the Great Barrier reef Catch- Willis, A. Del Genio, D. Koch, A. Lacis, K. Lo, ments.” Hydrobiologia 591 (1): 25–33. S. Menon, T. Novakov, J. perlwitz, G. russell, Govaerts, B., K. Sayre, and J. Deckers. 2005. “Sta- G. A. Schmidt, vaø N. Tausnev. 2005. “earth’s ble high Yields With Zero Tillage and perma- energy Imbalance: Confrmation and Implica- nent Bed planting?” Field Crops Research 94: tions.” Science 308 (5727): 1431–35. 33–42. Hardin, G. 1968. “The Tragedy of the Com- Govaerts, B., N. Verhulst, A. Castellanos-Navar- mons.” Science 162 (3859): 1243–48. 214 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hazell, P. B. R. 2003. “The Green revolution: James, C. 2000. Global Review of Commercial- Curse or Blessing?” In Oxford Encyclopedia ized Transgenic Crops. Ithaca, NY: Interna- of Economic History, ed. J. Mokyr. New York: tional Service for the Acquisition of Agri- Oxford University press. Biotech Applications. Henson, I. e. 2008. “The Carbon Cost of palm Oil ———. 2007. Global Status of Commercialized production in Malaysia.” The Planter 84: Biotech/GM Crops: 2007. Ithaca, NY: Inter-na- 445–64. tional Service for the Acquisition of Agri- Hilborn, R. 2007a. “Defning Success in Fisheries Biotech Applications. and Conficts in Objectives.” Marine Policy 31 ———. 2008. Global Status of Commercialized (2): 153–58. Biotech/GM Crops: 2008. Ithaca, NY: Inter-na- ———. 2007b. “Moving to Sustainability by tional Service for the Acquisition of Agri- Learning from Successful Fisheries.” Ambio Biotech Applications. 36 (4): 296–303. Johnston, C. A., p. Groffman, D. D. Breshears, Z . Hobbs, P. R., K. Sayre, vaø R. Gupta. 2008. “The G. Cardon, W. Currie, W. emanuel, J. Gaudin- role of Conservation Agriculture in Sustain- ski, r. B. Jackson, K. Lajtha, K. Nadelhoffer, able Agriculture.” Philosophical Transac- D. Nelson, W. Macpost, G. retallack, and L. tions of the Royal Society 363 (1491): Wielopolski. 2004. “Carbon Cycling in Soil.” 543–55. Frontiers in Ecology and the Environment 2 Hoekstra, A. Y., vaø A. K. Chapagain. 2007. “Water (10): 522–28. Footprints of Nations: Water Use by people as Kaonga, M. L., vaø K. Coleman. 2008. “Modeling a Function of Their Consumption pattern.” Soil Organic Carbon Turnover in Improved Water Resources Management 21 (1): 35–48. Fallows in Eastern Zambia Using the RothC- Hofmann, M., vaø H.-J. Schellnhuber. 2009. 26.3 Model.” Forest Ecology and Manage- “Oceanic Acidifcation Affects Marine Car-bon ment 256 (5): 1160–66. pump and Triggers extended Marine Oxygen Klein, A. M., B. e. Vaissiere, J. h. Cane, I. Steffan- holes.” Proceedings of the National Academy Dewenter, S . A. Cunningham, C. Kremen, vaø of Sciences 106 (9): 3017–22. T. Tscharntke. 2007. “Importance of pollina- IAASTD (International Assessment of Agricul- tors in Changing Landscapes for World tural Knowledge, Science and Technology for Crops.” Proceedings of the Royal Society 274 Development). 2009. Summary for Decision (1608): 303–13. Makers of the Global Report. Washington, Koh, L. p., p. Levang, vaø J. Ghazoul. Forthcom- DC: IAASTD. ing. “Designer Landscapes for Sustainable IEA (International energy Agency). 2006. World Biofuels.” Trends in Ecology and Evolution. Energy Outlook 2006. Paris: IEA. Koh, L. P., vaø D. S. Wilcove. 2009. “Is Oil palm IPCC (Intergovernmental panel on Climate Agriculture really Destroying Tropical Biodi- Change). 2007a. Climate Change 2007: Syn- versity.” Conservation Letters 1 (2): 60–64. thesis Report. Contribution of Working Kosgei, J. r., G. p. W. Jewitt, V. M. Kongo, vaø S . A. Groups I, II and II to the Fourth Assessment Lorentz. 2007. “The Infuence Of Tillage on Report of the Intergovernmental Panel on Field Scale Water Fluxes and Maize Yields in Climate Change. Geneva: IPPC. Semi- Arid environments: A Case Study of ———. 2007b. “Summary for policymakers.” In potshini Catchment, South Africa.” Physics Climate Change 2007: Mitigation. Contribu- and Chemistry of the Earth , Parts A/B/C 32 tion of Working Group III to the Fourth As- (15–18): 1117–26. sessment Report of the Intergovernmental Kotilainen, L., R. rajalahti, C. ragasa, vaø E. Pehu. Panel on Climate Change, ed. B. Metz, O. r. 2006. “health enhancing Foods: Opportuni- Davidson, P. R. Bosch, R. Dave, vaø L. A. ties for Strengthening the Sector in Develop- Meyer. Cambridge, UK: Cambridge Univer- ing Countries.” Agriculture and rural sity press. Development Discussion paper 30, World Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 215 Bank, Washington, DC. Krause. 2009. “Competition for Land be- Kumar, R. 2004. “eChoupals: A Study on the Fi- tween Food, Bioenergy and Conservation.” nancial Sustainability of Village Internet Cen- Background note for the WDr 2010. ters in rural Madhya pradesh.” Information Louati, Mohamed el hedi. “Tunisia’s experience Technologies and International Develop- in Water resource Mobilization and Manage- ment 2 (1): 45–73. ment.” Background note for the WDr Kurien, J. 2005. “International Fish Trade and 2010.Mason, S . J. 2008. “‘Flowering Walnuts Food Security: Issues and perspectives.” in the Wood’ and Other Bases for Seasonal paper presented at the 31st Annual Confer- Climate Forecasting.” In Seasonal Forecasts, ence of the International Association of Climatic Change and Human Health: Health Aquatic and Marine Science Libraries, and Climate. ed. M. C. Thomson, R. Garcia- rome.Laffoley, D. d’A. 2008. “Towards Net- herrera, vaø M. Beniston. Amsterdam: works of Marine protected Areas: The MpA Springer Netherlands. plan of Action for IUCN’s World Commission McKinsey & Company. 2009. Pathways to a on protected Areas.” International Union for Low- Carbon Economy: Version 2 of the Conservation of Nature, World Commission Global Greenhouse Gas Abatement Cost on protected Areas, Gland, Switzerland.Lal, Curve. Washington, DC: McKinsey & Com- r. 2005. “enhancing Crop Yields in the Devel- pany. oping Countries through restoration of the McNeely, J. A., and S . J. Scherr. 2003. Ecoagricul- Soil Organic Carbon pool in Agricultural ture: Strategies to Feed the World and Save Lands.” Land Degradation and Develop- Biodiversity. Washington, DC: Island press. ment 17 (2): 197–209. Meehl, G. A., T. F. Stocker, W. D. Collins, p. Lehmann, J. 2007a. “A handful of Carbon.” Friedlingstein, A. T. Gaye, J. M. Gregory, A. Nature 447: 143–44. Kitoh, r. Knutti, J. M. Murphy, A. Noda, S . C. ———. 2007b. “Bio- energy in the Black.” Fron- B. raper, I. G. Watterson, A. J. Weaver, and Z .- tiers in Ecology and the Environment 5 (7): C. Zhao. 2007. “Global Climate pro-jections.” 381–87. In Climate Change 2007: The Physical Sci- Lightfoot, C. 1990. “Integration of Aquaculture ence Basis. Contribution of Working Group I and Agriculture: A route Towards Sustainable to the Fourth Assessment Report of the Inter- Farming Systems.” Naga: The ICLARM Quar- governmental Panel on Climate Change, ed. terly 13 (1): 9–12. S. Solomon, D. Qin, M. Manning, Z . Chen, M. Lin, B. B., I. perfecto, and J. Vandermeer. 2008. Marquis, K. B. Averyt, M. Tignor, vaø H. L. “Synergies between Agricultural Intensifca- Miller. Cambridge, UK: Cambridge Univer- tion and Climate Change Could Create Sur- sity press. prising Vulnerabilities for Crops.” BioScience Menenti, M. 2000. “evaporation.” In Remote 58 (9): 847–54. Sensing in Hydrology and Water Manage- Lobell, D. B., M. Burke, C. Tebaldi, M. D. Mas- ment, ed. G. A. Schultz and e. T. engman. trandrea, W. p. Falcon, vaø R. L. Naylor. 2008. Berlin: Springer- Verlag. “prioritizing Climate Change Adaptation Millennium ecosystem Assessment. 2005. Eco- Needs for Food Security in 2030.” Science systems and Human Well-Being: Biodiver- 319 (5863): 607–10 sity Synthesis. Washington, DC: World Lodge, M. W. 2007. “Managing International resources Institute. Fisheries: Improving Fisheries Governance Milly, P. C. D., J. Betancourt, M. Falkenmark, R. by Strengthening regional Fisheries Manage- M. hirsch, Z. W. Kundzewicz, D. p. Letten- ment Organizations.” Chatham house energy, maier, vaø R. J. Stouffer. 2008. “Stationarity Is environment and Development Programme Dead: Whither Water Management?” Science Briefng Paper EEDP BP 07/01, London. 319 (5863): 573–74 Lotze-Campen, H., A. Popp, J. P. Dietrich, vaø M. Milly, P. C. D., K. A. Dunne, vaø A. V. Vecchia. 216 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 2005. “Global pattern of Trends in Stream- Normile, D. 2006. “Agricultural research: Con- fow and Water Availability in a Changing Cli- sortium Aims to Supercharge rice photosyn- mate.” Nature 438 (17): 347–50. thesis.” Science 313 (5786): 423. Mitchell, D. 2008. “A Note on rising Food prices.” OECD (Organisation for economic Co- operation policy research Working paper 4682, World and Development). 2008. Agricultural Poli- Bank, Washington, DC. cies in OECD Countries: At a Glance 2008. Molden, D. 2007. Water for Food, Water for Life: A paris: OECD Comprehensive Assessment of Water Manage- ———. 2009. Managing Water for All: An OECD ment in Agriculture. London: earthscan and In- Perspective on Pricing and Financing. paris: ternational Water Management Institute. OECD. Molle, F., vaø J. Berkoff. 2007. Irrigation Water Olmstead, S ., W. M. hanemann, and r. N. Stavins. Pricing: The Gap between Theory and Prac- 2007. “Water Demand under Alterna-tive tice. Wallingford, UK: CAB International. price Structures.” Working paper 13573, Na- Moller, M., J. Tanny, Y. Li, vaø S. Cohen. 2004. tional Bureau of economic research, Cam- “Measuring and predicting evapotranspira- bridge, MA.parry, M. 2007. “The Implications tion in an Insectproof Screenhouse.” Agricul- of Climate Change for Crop Yields, Global tural and Forest Meteorology 127 (12): Food Supply and risk of hunger.” SAT e-Jour- 35–51. nal 4 (1), Open Access e-Journal, Interna- Moron, V., A. Lucero, F. hilario, B. Lyon, A. W. tional Crops research Institute for the Semi- robertson, and D. DeWitt. Forthcoming. “Spa- Arid Tropics (ICrISAT). http://www.icrisat. tio- Temporal Variability and predictability org/Journal/ Specialproject/sp14.pdf. of Summer Monsoon Onset over the philip- Parry, M., C. rosenzweig, A. Iglesias, G. Fischer, pines.” Climate Dynamics. vaø M. Livermore. 1999. “Climate Change and Moron, V., A. W. robertson, and r. Boer. 2009. World Food Security: A New Assess-ment.” “Spatial Coherence and Seasonal predictabil- Global Environmental Change 9 (S1): S51– ity of Monsoon Onset over Indonesia.” Jour- S67. nal of Climate 22 (3): 840–50. Parry, M., C. rosenzweig, A. Iglesias, M. Liver- Moron, V., A. W. robertson, vaø M. N. Ward. 2006. more, vaø G. Fischer. 2004. “effects of Climate “Seasonal predictability and Spatial Coher- Change on Global Food production under ence of rainfall Characteristics in the Tropical SreS emissions and Socio- economic Scenar- Setting of Senegal.” Monthly Weather Review ios.” Global Environmental Change 14 (1): 134 (11): 3248–62. 53–67. ———. 2007. “Spatial Coherence of Tropical Parry, M., C. rosenzweig, vaø M. Livermore. 2005. rainfall at regional Scale.” Journal of Climate “Climate Change, Global Food Supply and 20 (21): 5244–63. risk of hunger.” Philosophical Trans-actions Müller, C., A. Bondeau, A. Popp, K. Waha, vaø M. of the Royal Society B 360 (1463): 2125–38. Fader. 2009. “Climate Change Impacts on Passioura, J. 2006. “Increasing Crop productiv- Agricultural Yields.” Background note for the ity When Water Is Scarce: From Breeding to WDr 2010. Field Management.” Agricultural Water NRC (National research Council). 2007. Water Man-agement 80 (1- 3): 176–96. Implications of Biofuels Production in the Patt, A. G., P. Suarez, vaø C. Gwata. 2005. “effects United States. Washington, DC: National of Seasonal Climate Forecasts and participa- Academies press. tory Workshops among Subsis-tence Farmers Naylor, r. L., r. J. Goldburg, J. h. primavera, N. in Zimbabwe.” Proceedings of the National Kautsky, M. C. M. Beveridge, J. Clay, C. Folke, Academy of Sciences 102 (35): 12623–28. J. Lubchenco, h. Mooney, and M. Troell. Peden, D., G. Tadesse, vaø M. Mammo. 2004. “Im- 2000. “effects of Aquaculture on World Fish proving the Water productivity of Live-stock: Supplies.” Nature 405 (6790): 1017–24. An Opportunity for poverty reduc-tion.” Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 217 paper presented at the Integrated Water and of Shrimp Culture.” Aquaculture Research Land Management research and Capacity 28: 815–27. Building priorities for ethiopia Conference. Qaddumi, H. 2008. “practical Approaches to Addis Ababa. Transboundary Water Beneft Sharing.” Work- Pender, J., vaø O. Mertz. 2006. “Soil Fertility ing paper 292, Overseas Development Insti- Depletion Sub-Saharan Africa: What Is the tute, London. role of Organic Agriculture.” In Global Devel- Randolph, T. F., e. Schelling, D. Grace, C. F. opment or Organic Agriculture: Challenges Nicholson, J. L. Leroy, D. C. Cole, M. W. Dem- and Prospects, ed. N. halberg, H. F. Alroe, M. ment, A. Omore, J. Zinsstag, vaø M. ruel. 2007. T. Knudsen, vaø E. S . Kristensen. Wallingford, “Invited review: role of Livestock in human UK: CAB International. Nutrition and health for poverty reduction in Perez, C.,C.Roncoli, C. Neely, vaø J. Steiner. 2007. Developing Countries.” Journal of Animal “Can Carbon Sequestration Markets Beneft Science 85 (11): 2788–2800. Low- Income producers in Semi-Arid Africa? Reardon, T., K. Stamoulis, M. E. Cruz, A. Bal- potentials and Challenges.” Agricultural Sys- isacan, J. Berdugue, vaø K. Savadogo. 1998. tems 94 (1): 2–12. “Diversifcation of household Incomes into Perry, C., P. Steduto, R. G. Allen, vaø C. M. Burt. Nonfarm Sources: patterns, Determinants Forthcoming. “Increasing productivity in Ir- and effects.” paper presented at the rigated Agriculture: Agronomic Constraints IFprI/World Bank Conference on Strategies and hydrological realities.” Agricultural for Stimulating Growth of the rural Nonfarm Water Management. economy in Developing Countries, Airlie Phipps, R., vaø J. Park. 2002. “environmental house, Virginia. Benefts of Genetically Modifed Crops: Global Ricketts, T. H., J. regetz, I. Steffan- Dewenter, S. and european perspectives on Their Ability A. Cunningham, C. Kremen, A. Bogdanski, B. to reduce pesticide Use.” Journal of Animal Gemmillherren, S .S. Greenleaf, A. M. Klein, and Feed Science 11: 1–18. M. M. Mayfeld, L. A. Morandin, A. Ochieng, vaø Pimentel, D., B. Berger, D. Filiberto, M. Newton, B. F. Viana. 2008. “Landscape effects on Crop B. Wolfe, E. Karabinakis, S . Clark, E. poon, E. pollination Services: Are There General pat- Abbett, vaø S. Nandagopal. 2004. “Water re- terns?” Ecology Letters 11(5):499–515. sources: Agricultural and environmental Is- Ritchie, J. E. 2008. “Land- Ocean Interactions: sues.” BioScience 54 (10): 909–18. human, Freshwater, Coastal and Ocean Inter- Pingali, P . L., vaø M. W. rosegrant. 2001. “Inten- actions under Changing environments.” sive Food Systems in Asia: Can the Degrada- paper presented at the hydrology expert Fa- tion problems Be reversed?” In Tradeoffs or cility Workshop: hydrologic Analysis to In- Synergies? Agricultural Intensifcation, Eco- form Bank policies and projects: Bridging the nomic Development and the Environment, Gap, November 24, Washington, DC. ed. D. R. Lee vaø C. B. Barrett. Wallingford, Rivera, J. A., C. hotz, T. Gonzalez- Cossio, L. UK: CAB International. Neufeld, vaø A. Garcia- Guerra. 2003. “The ef- Pitcher, T., D. Kalikoski, K. Short, D. Varkey, vaø fect of Micronutrient Defciencies on Child G. pramod. 2009. “An evaluation of progress Growth: A review of results from Community- in Implementing ecosystem- Based Manage- Based Supplementation Trials.” Journal of ment of Fisheries in 33 Countries.” Marine Nutrition 133 (11): 4010S–20S . Policy 33 (2): 223–32. Robles, M., vaø M. Torero. Forthcoming. “Under- Poulton, C., J. Kydd, vaø A. Dorward. 2006. “In- standing the Impact of High Food Prices in creasing Fertilizer Use in Africa: What have Latin America.” Economia. We Learned?” Discussion paper 25, World Rochette, P., D. A. Angers, M. H. Chantigny, vaø Bank, Washington, DC. N. Bertrand. 2008. “Nitrous Oxide emissions Primavera, J. h. 1997. “Socio- economic Impacts respond Differently to No-Till in a Loam and 218 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 a heavy Clay Soil.” Soil Science Society of Conservation and Agricultural Sustainability: America Journal 72: 1363–69. Towards a New paradigm of ecoagriculture Rosegrant, M. W., vaø H. Binswanger. 1994. “Mar- Landscapes.” Philosophical Transactions of kets in Tradable Water rights: potential for the Royal Society B 363: 477–94. effciency Gains in Developing Country Water Schmidhuber, J., vaø F. N. Tubiello. 2007. “Global resource Allocation.” World Development 22 Food Security under Climate Change.” Pro- (11): 1613–25. ceedings of the National Academy of Sci- Rosegrant, M. W., X. Cai, vaø S . Cline. 2002. World ences 104 (50): 19703–08. Water and Food to 2025: Dealing with Schoups, G., J. W. hopmans, C. A. Young, J. A. Scarcity. Washington, DC: International Food Vrugt, W. W. Wallender, K. K. Tanji, vaø S . Pan- policy research Institute. day. 2005. “Sustainability of Irrigated Agricul- Rosegrant, M. W., S . A. Cline, vaø R. A. Valmonte- ture in the San Joaquin Valley, Califor-nia.” Santos. 2007. “Global Water and Food Secu- Proceedings of the National Academy of Sci- rity: emerging Issues.” In Proceed-ings of the ences 102 (43): 15352–56. International Conference on Water for Irri- Shiklomanov, I. A. 1999. World Water Resources: gated Agriculture and the Environment: An Appraisal for the 21st Century. Paris: UN- Finding a Flow for All, ed. A. G. Brown. Can- ESCO International Hydrological Programme. berra: ATSe Crawford Fund. Shiklomanov, I. A., vaø J. C. Rodda. 2003. World Rosegrant, M. W., M. Fernandez, vaø A. Sinha. Water Resources at the Beginning of the 21st 2009. “Looking into the Future for Agricul- Century. Cambridge, UK: Cambridge Univer- ture and KST.” In IAASTD Global Report, ed. sity Press. B. McIntyre, H. R. herren, J. Wahoäpu, and R. Simler, K. R. 2009. “The Impact of higher Food T. Watson. Washington, DC: Island press. prices on poverty in Uganda.” World Bank, Rosegrant, M. W., vaø P. B. R. hazell. 2000. Trans- Washington, DC. forming the Rural Asian Economy: The Singh, U. 2005. “Integrated Nitrogen Fertiliza- Unfnished Revolution. New York: Oxford tion for Intensive and Sustainable Agricul- University press. ture.” Journal of Crop Improvement 15 (2): Rosegrant, M. W., M. Paisner, S . Meijer, vaø J. Wit- 259–88. cover. 2001. Global Food Projections to Sivakumar, M. V. K., vaø J. hansen, ed. 2007. Cli- 2020: Emerging Trends and Alternative Fu- mate Prediction and Agriculture: Advances tures. Washington, DC: International Food and Challenges. New York: Springer Policy Research Institute. Smith, L. D., J. P. Gilmour, vaø A. J. heyward. 2008. Rosenzweig, C., A. Iglesias, X. Yang, P. R. epstein, “resilience of Coral Communities on an Iso- vaø E. Chivian. 2001. “Climate Change and ex- lated System of reefs Following Catastrophic treme Weather events: Impli-cations for Food Mass-bleaching.” Coral Reefs 27 (1): 197–205. production, plant Diseases and pests.” Global Smith, P ., D. Martino, Z . Cai, D. Gwary, H. H. Change and Human Health 2 (2): 90–104. Janzen, P . Kumar, B. McCarl, S . Ogle, F. O’Mara, Sabine, C. L., R. A. Feely, N. Gruber, R. M. Key, K. C. rice, R. J. Scholes, O. Sirotenko, M. howden, T. Lee, J. L. Bullister, R. Wanninkhof, C. S. McAllister, G. pan, V. romanen-kov, U. Schnei- Wong, D. W. R. Wallace, B. Tilbrook, F. J. Mil- der, S . Towprayoon, M. Watten-bach, vaø J. U. lero, T.- H. Peng, A. Kozyr, T. Ono, vaø A. F. Smith. 2009. “Greenhouse Gas Mitigation in rios. 2004. “The Oceanic Sink for Anthropo- Agriculture.” Philosophical Transactions of the genic CO2.” Science 305: 367–71. Royal Society B 363: 789–813. Salman, S . M. A. 2007. “The United Nations Wa- Sohi, S., E. Lopez-Capel, E. Krull, vaø R. Bol. 2009. tercourses Convention Ten Years Later: Why Biochar, Climate Change, and Soil: A Review has Its entry into Force proven Diffcult?” to Guide Future Research. Australia: CSIrO Water International 32 (1): 1–15. Land and Water Science report 05/09. Scherr, S. J., vaø J. A. McNeely. 2008. “Biodiversity Steinfeld, H., P . Gerber, T. Wassenaar, V. Castel, Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 219 M. rosales, vaø C. De haan. 2006. Livestock’s and Infltration Rate.” Soil and Tillage Re- Long Shadow: Environmental Issues and Op- search 82 (2): 211–26. tions. Rome: Food and Agriculture Organiza- Thornton, p. 2009. “The Inter-Linkage between tion. rapid Growth in Livestock production, Cli- Struhsaker, T. T., P. J. Struhsaker, vaø K. S . Siex. mate Change, and the Impacts on Water re- 2005. “Conserving Africa’s rain Forests: prob- sources, Land Use, and reforestation.” lems in protected Areas and possible Solu- Background paper for the WDr 2010. tions.” Biological Conservation 123 (1): Tilman, D., J. Hill, vaø C. Lehman. 2006. “Carbon- 45–54. Negative Biofuels from Low-Input high-Diver- Strzepek, K., G. Yohe, R. S . J. Tol, vaø M. W. roseg- sity Grassland Biomass.” Science 314: 1598– rant. 2004. “Determining the Insurance 1600. Value of the high Aswan Dam for the egyp- Tschakert, P. 2004. “The Costs of Soil Carbon Se- tian economy.” International Food policy re- questration: An Economic Analysis for Small- search Institute, Washington, DC. Scale Farming Systems in Senegal.” Agricul- Su, Z ., J. Zhang, W. Wu, D. Cai, J. Lv, G. Jiang, J. tural Systems 81: 227–53. huang, J. Gao, R. hartmann, vaø D. Gabriels. Turner, W., S. Spector, N. Gardiner, M. Flad- 2007. “Effects of Conservation Tillage Practices eland, E. Sterling, vaø M. Steininger. 2003. “re- on Winter Wheat Water-Use effciency and mote Sensing for Biodiversity Science and Crop Yield on The Loess Plateau, China.” Agri- Conservation.” Trends in Ecology and Evolu- cultural Water Management 87 (3): 307–14. tion 18 (6): 306–14. Sullivan, P., D. hellerstein, L. hansen, R. Johan- UNEP (United Nations Environment Pro- sson, S . Koenig, R. Lubowski, W. McBride, D. gramme). 1990. Global Assessment of Soil McGranahan, M. roberts, S. Vogel, vaø S. Bu- Degradation. New York: UNep. choltz. 2004. The Conservation Reserve Pro- UNEP- WCMC (World Conservation Monitoring gram: Economic Implications for Rural Centre). 2008. State of the World’s Protected America. Washington, DC: United States De- Areas 2007: An Annual Review of Global partment of Agriculture. Conservation Progress. Cambridge, UK: Sundby, S ., vaøO. Nakken. 2008. “Spatial Shifts in UNEP- WCMC. Spawning habitats of Arcto-Norwegian Cod UNESCO. 2007. “A Global perspective On re- related to Multidecadal Climate Oscillations search And Development.” Institute for Sta- and Climate Change.” ICES Journal of Ma- tistics Fact Sheet 5, UNESCO, Montreal. rine Sciences 65 (6): 953–62. United Nations. 2004. Guidelines for Reducing Swift, M. J., vaø K. D. Shepherd, ed. 2007. Saving Flood Losses. Geneva: United Nations De- Africa’s Soils: Science and Technology for Im- partment of economic and Social Affairs, proved Soil Management in Africa. Nairobi: United Nations International Strategy for Dis- World Agroforestry Centre. aster reduction, and the National Oceanic Tacon, A. G. J., M. R. Hasan, vaø R. P . Subasinghe. and Atmosphere Administration. 2006. “Use of Fishery resources as Feed In- ———. 2009. World Population Prospects: The puts for Aquaculture Development: Trends 2008 Revision. New York: UN Department of and Policy.” FAO Fisheries Circular 1018, economic and Social Affairs. Rome Van Buskirk, J., vaø Y. Willi. 2004. “enhancement Tal, Y., H. Schreier, K. R. Sowers, J. D. Stubble- of Farmland Biodiversity within Set-Aside feld, A. R. place, vaø Y . Zohar. 2009. “Environ- Land.” Conservation Biology 18 (4): 987–94. mentally Sustainable Land-Based Marine van der Werf, G. R., J. Dempewolf, S . N. Trigg, J. Aquaculture.” Aquaculture 286 (1–2): 28–35. T. Randerson, P. S. Kasibhatla, L. Giglio, D. Thierfelder, C., E. Amezquita, vaø K. Stahr. 2005. Murdiyarso, W. peters, D. C. Morton, G. J. “effects of Intensifying Organic Manuring and Collatz, A. J. Dolman, vaø R. S . DeFries. 2008. Tillage Practices on Penetration Resistance “Climate Regulation of Fire Emissions and 220 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Deforestation in Equatorial Asia.” Proceed- Wolf, D. 2008. “Biochar as a Soil Amendment: A ings of the National Academy of Sciences review of the environmental Implications.” 105 (51): 20350–55. Swansea University School of the environ- Vassolo, S ., vaø P. Döll. 2005. “Global- Scale Grid- ment and Society, http://www.orgprints.org/ ded estimates of Thermoelectric power and 13268/01/Biochar_as_a_soil_amendment_- Manufacturing Water Use.” Water Resources _a_review.pdf (accessed July 15, 2009). Research 41: W04010–doi:10.1029/2004Wr World Bank. 2005. Agriculture Investment Sour- 003360. cebook. Washington, DC: World Bank. Venter, O., E. Meijaard, H. Possingham, R. Den- ———. 2006. Aquaculture: Changing the Face nis, D. Sheil, S . Wich, L. Hovani, vaø K. Wilson. of the Waters: Meeting the Promise and 2009. “Carbon payments as a Safeguard for Challenge of Sustainable Aquaculture. Threatened Tropical Mammals.” Conserva- Washington, DC: World Bank. tion Letters 2: 123–29. ———. 2007a. “India Groundwater AAA Mid- von Braun, J., A. Ahmed, K. Asenso-Okyere, S. term review” (internal document), World Fan, A. Gulati, J. hoddinott, r. pandya-Lorch, Bank, Washington, DC. M. W. rosegrant, M. ruel, M. Torero, T. van ———. 2007b. Making the Most of Scarcity: Ac- rheenen, vaø K. von Grebmer. 2008. “high countability for Better Water Management Food prices: The What, Who, and how of pro- Results in the Middle East and North Africa. posed policy Actions.” Policy brief, Interna- Washington, DC: World Bank. tional Food Policy Research Institute, ———. 2007c. World Development Report 2008. Washington, DC. Agriculture for Development. Washington, Ward, F. A., vaø M. pulido-Velazquez. 2008. DC: World Bank. “Water Conservation in Irrigation Can In- ———. 2008a. Biodiversity, Climate Change crease Water Use.” Proceedings of the Na- and Adaptation: Nature-Based Solutions tional Academy of Sciences 105 from the World Bank Portfolio. Washington, (47):18215–20. DC: World Bank. Wardle, D. A., M-C. Nilsson, vaø O. Zackrisson. ———. 2008b. China Water AAA: Addressing 2008. “Fire-derived Charcoal Causes Loss of Water Scarcity. Washington, DC: World Forest humus.” Science 320 (5876): 629–29. Bank. West, P. O., vaø W. M. post. 2002. “Soil Organic Car- ———. 2008c. Framework Document for a bon Sequestration rates by Tillage and Crop Global Food Crisis Response Program. Wash- rotation: A Global Data Analysis.” Soil Science ington, DC: World Bank. Society of America Journal 66: 1930–46. ———. 2008d. The Sunken Billions. The Eco- Williams, A. G.,E Audsley, and D. L. Sandars. nomic Justifcation for Fisheries Reform. 2006. Determining the Environmental Bur- Washington, DC: World Bank and FAO. dens and Resource Use in the Production of ———. 2008e. World Development Report 2009. Agricultural and Horticultural Commodi- Reshaping Economic Geography. Washing- ties. London: Department for Environmental ton, DC: World Bank. Food and Rural Affairs. ———. 2009. Improving Food Security in Arab Wise, M. A., K. V. Calvin, A. M. Thomson, L. E Countries. Washington, DC: World Bank. Clarke, B. Bond-Lamberty, R. D. Sands, S . J. ———. Forthcoming a. Agriculture and Climate Smith, A. C. Janetos, vaø J. A. edmonds. 2009. Change in Morocco. Washington, DC: World “Implications of Limiting CO2 Concentrations Bank. for Land Use and Energy.” Science 324 ———. Forthcoming b. Deep Wells and Pru- (5931): 1183–86. dence: Towards Pragmatic Action for Ad- Woelcke, J., vaø T. Tennigkeit. 2009. “harvesting dressing Groundwater Overexploitation in Agricultural Carbon in Kenya.” Rural 21 43 India. Washington, DC: World Bank. (1): 26–27. ———. Forthcoming c. Projet de Modernisation Quaûn lyù ñaát vaø nguoàn nöôùc ñaùp öùng nhu caàu cuûa 9 tæ ngöôøi vaø baûo veä thieân nhieân 221 de l’Agriculture Irriguee Dans le Bassin de Young, M., vaø J. McColl. 2005. “Defning Trad- l’Oum Er Rbia. Mission d’Évaluation Aide able Water entitlements and Allocations: A ro- Memoire. Washington, DC: World Bank. bust System.” Canadian Water Resources ———. Forthcoming d. Water and Climate Journal 30 (1): 65–72. Change: Understanding the Risks and Mak- ———. Forthcoming. “A robust Framework for ing Climate-Smart Investment Decisions. the Allocation of Water in an Ever Changing Washington, DC: World Bank. World.” In H. Bjornlund, ed., Incentives and World Commission on Dams. 2000. Dams and Instruments for Sustainable Irrigation. Development: A New Framework for Deci- Southampton: WIT Press. sion Making. London and Sterling, VA: Zhang, G. S ., K. Y. Chan, A. Oates, D. p. heenan, Earthscan. vaø G. B. huang. 2007. “Relationship between WMO (World Meteorological Organization). 2000. Soil Structure and Runoff/Soil Loss After 24 “Fifth WMO Long-term plan 2000-2009: Sum- Years of Conservation Tillage.” Soil and Till-age mary for Decision Makers.” Geneva: WMO. Research 92: 122–28. ———. 2007. Climate Information for Adapta- Zilberman, D., T. Sproul, D. rajagopal, S . Sex-ton, tion and Development Needs. Geneva: WMO. vaø P. Hellegers. 2008. “Rising Energy Prices World Water Assessment Programme. 2009. The and the Economics of Water in Agriculture.” United Nations World Water Development Water Policy 10: 11–21. Report 3: Water in a Changing World. Paris Ziska, L. H. 2008. “Three-year Field Evaluation of and London: UNESCO and Earthscan. Early and Late 20th Century Spring Wheat Xiaofeng, X. 2007. Report on Surveying and Cultivars to Projected Increases in Atmo- Evaluating Benefts of China’s Meteorologi- spheric Carbon Dioxide.” Field Crop Re- cal Service. Beijing: China Meteorological Ad- search 108 (1): 54–59. ministration. Ziska, L.H., vaø A. McClung. 2008. “Differential Yan, X., H. Akiyama, K. Yagi, vaø Hh. Akimoto. Response of Cultivated and Weedy (Red) Rice 2009. “Global estimations of the Inventory to Recent and Projected Increases in Atmo- and Mitigation potential of Methane Emis- spheric Carbon Dioxide.” Agronomy Journal sions from rice Cultivation Conducted Using 100 (5): 1259–63. the 2006 Intergovernmental Panel on Cli- mate Change Guidelines.” Global Biogeo- chemical Cycles 23: 1–15. Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng V ôùi neàn kinh teá toaøn caàu coù theå seõ ñoäng ñeå söû duïng naêng löôïng coù hieäu suaát cao taêng gaáp boán laàn vaøo giöõa theá kyû hôn vaø söû duïng caùc coâng ngheä coù möùc phaùt naøy, möùc ñoä phaùt thaûi khí carbonic thaûi khí cac-bon thaáp hôn. Ñeå ñaït ñöôïc muïc (CO2) lieân quan ñeán naêng löôïng tieâu naøy, caàn phaûi coù söï thay ñoåi ñaùng keå töø seõ taêng hôn gaáp ñoâi vôùi hieän nay, ñaåy theá giôùi vieäc söû duïng nhieân lieäu hoùa thaïch sang söû vaøo moät thaûm hoïa tieàm taøng khieán traùi ñaát aám duïng naêng löôïng taùi taïo vaø thaäm chí coù theå caû leân hôn 5oC so vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp. naêng löôïng nguyeân töû cuøng vôùi vieäc söû duïng Thaûm hoïa naøy khoâng phaûi laø khoâng theå traùnh roäng raõi caùc coâng ngheä thu giöõ vaø löu tröõ cac- khoûi. Vôùi haøng loaït caùc haønh ñoäng phoái hôïp bon (CCS). Ñieàu naøy, ñeán löôït noù, ñoøi hoûi treân phaïm vi toaøn caàu nhaèm thöïc hieän caùc phaûi coù söï caét giaûm chi phí lôùn vaø aùp duïng chính saùch ñuùng ñaén vaø caùc coâng ngheä coù roäng raõi caùc coâng ngheä naêng löôïng taùi taïo, cô löôïng phaùt thaûi khí caùc bon thaáp, coù caùch ñeå cheá ñaûm baûo ñoái vôùi caùc khí thaûi nguyeân töû vaø chuùng ta haïn cheá möùc aám leân cuûa khí haäu chæ phoå bieán vuõ khí haït nhaân, vaø caùc ñoät phaù coøn gaàn 2oC . Trong quaù trình naøy, coù moät cô trong coâng ngheä töø söû duïng pin sang vieäc thu hoäi ñeå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi nhôø tieát kieäm giöõ vaø löu tröõ cac-bon. Ñieàu naøy cuõng ñoøi hoûi naêng löôïng, naâng cao chaát löôïng chaêm soùc y söï thay ñoåi saâu saéc trong phaùt trieån kinh teá vaø teá, cuûng coá an ninh naêng löôïng vaø taïo coâng phong caùch soáng. Neáu chæ moät trong nhöõng aên vieäc laøm. ñieàu kieän treân ñaây khoâng thöïc hieän ñöôïc thì Moät chieán löôïc naêng löôïng beàn vöõng nhö vieäc giöõ cho khí haäu aám hôn khoaûng 2oC so vaäy ñoøi hoûi taát caû caùc quoác gia phaûi cuøng haønh vôùi thôøi kyø tieàn coâng nghieäp laø ñieàu khoâng theå ñaït ñöôïc. Thoâng ñieäp chính Ñeå giöõ cho traùi ñaát chæ aám leân 2oC , möùc Giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà bieán ñoåi khí haäu ñoøi hoûi haønh ñoäng töùc thì taïi taát caû caùc quoác thaûi toaøn caàu phaûi ñaït möùc cao nhaát tröôùc gia vaø söï chuyeån dòch caên ba ûa caùc heä thoáng naêng löôïng – taêng cöôøng sö ûn cu û duïng naêng naêm 2020 vaø sau ñoù vaøo naêm 2050, möùc thaûi löôïng coù hieäu quaû, chuyeån sang sö û duïng caùc naêng löôïng taùi taïo, thaäm chí laø naêng löôïng toaøn caàu phaûi giaûm ñöôïc töø 50 ñeán 80% so vôùi nguyeân tö û duïng roäng raõi caùc coâng ngheä ñeå thu giöõ vaø löu tröõ khí cac-bon. Caùc nöôùc û vaø sö phaùt trieån caàn ñi ñaàu trong nhöõng haønh ñoäng phoái hôïp naøy vaø tieân phong trong vieäc töï möùc hieän nay, sau ñoù tieáp tuïc giaûm ñeán naêm ûm 80% möùc phaùt tha caét gia ûa mình vaøo naêm 2050, trieån khai aùp duïng coâng ngheä môùi ûi cu 2100 vaø nhöõng naêm sau ñoù. Neáu caùc haønh treân thò tröôøng vaø cung caáp taøi chính cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån chuyeån sang sö û duïng ñoäng naøy bò trì hoaõn sau 10 naêm thì muïc tieâu caùc coâng ngheä saïch. Nhöng caùc nöôùc ñang phaùt trieån cuõng caàn chuù yù ngay töø baây giôø tôùi vieäc traùnh maéc keït trong cô sô û haï taàng coù möùc phaùt tha ûi cao. Nhieàu thay ñoåi – ví duï nhö treân laø khoâng theå ñaït ñöôïc. Söï khoâng theå taùi loaïi bo û nhieãu loaïn giaù naêng löôïng vaø taêng cöôøng hieäu qua û naêng löôïng - ñeàu laø nhöõng daáu taïo cuûa nguoàn naêng löôïng hieän taïi cho thaáy hieäu toát cho caû phaùt trieån vaø moâi tröôøng. hoaït ñoäng ñaàu tö trong theá kyû tôùi seõ coù vai troø 224 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 quyeát ñònh ñoái vôùi möùc phaûi trong nhöõng nhöõng chính saùch ñoái noäi thaân thieän vôùi khí naêm 2050 vaø sau ñoù. Baát kyø söï trì hoaõn naøo haäu ñeå trieån khai caùc coâng ngheä söû duïng ít cuõng coù theå ñaåy theá giôùi vaøo tình traïng phaùt cac-bon hieän coù trong khi vaán ñeà khí haäu toaøn trieån döïa treân cô sôû haï taàng coù ñoä phaùt thaûi caàu vaãn ñang ôû treân baøn ñaøm phaùn. Hieäu quaû cac-bon cao daãn tôùi söï caïn kieät tröôùc thôøi haïn trong söû duïng naêng löôïng laø caùch deã nhaát vaø nguoàn naêng löôïng hieän thôøi. coù chi phí thaáp nhaát ñeå giaûm phaùt thaûi, ñaûm Caùc chính phuû khoâng ñöôïc vieän côù vaøo baûo lôïi ích cuûa taêng tröôûng vaø tieát kieäm naêng cuoäc khuûng hoaûng taøi chính hieän thôøi ñeå trì löôïng. Tieàm naêng cung naêng löôïng (caùc moû hoaõn caùc haønh ñoäng phoái hôïp nhaèm bieán ñoåi than, moû daàu, khí ga, saûn xuaát, chuyeån taûi vaø khí haäu. Cuoäc khuûng hoaûng khí haäu trong phaân phoái ñieän) vaø caàu naêng löôïng (söû duïng töông lai coøn coù theå gaây toån haïi ñeán neàn kinh naêng löôïng trong xaây döïng, giao thoâng vaän teá theá giôùi hôn raát nhieàu. Khuûng hoaûng kinh taûi vaø saûn xuaát) ñeàu raát lôùn. Nhöng thöïc teá laø teá coù theå laøm giaûm möùc phaùt thaûi trong vaøi vieäc taêng hieäu suaát tieàm taøng trong söû duïng naêm tôùi, song ñoù khoâng phaûi laø nhöõng thay naêng löôïng khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñöôïc ñoåi caên baûn trong daøi haïn. Thay vaøo ñoù, thöïc hieän deã daøng. Tieát kieäm nhieàu naêng khuûng hoaûng kinh teá taïo cô hoäi cho caùc chính löôïng ñoøi hoûi taêng giaù vaø loaïi boû trôï caáp nhieân phuû tröïc tieáp taêng cöôøng ñaàu tö vaøo caùc coâng lieäu hoùa thaïch, ñoàng thôøi trieån khai chieán löôïc ngheä saïch vaø caùc coâng ngheä tieát kieäm naêng taäp trung khaéc phuïc caùc thaát baïi thò tröôøng löôïng ñeå vöøa ñaït muïc tieâu taêng tröôûng kinh vaø caùc raøo caûn phi thò tröôøng thoâng qua caùc teá vöøa giaûm thieåu ñöôïc söï bieán ñoåi khí haäu. khuyeán khích taøi chính, caùc quy ñònh ñieàu (Hoäp 4.1). tieát coù hieäu quaû, caùc caûi caùch theå cheá vaø caùc cô Caùc chính phuû giôø ñaây coù theå aùp duïng cheá caáp voán. Bieän phaùp quan troïng thöù hai ñeå giaûm Hoäp 4.1 Khuûng hoaûng taøi chính taïo cô hoäi ñeå trieån khai möùc phaùt thaûi söû duïng nhieân lieäu khoâng phaùt aùp duïng caùc naêng löôïng saïch vaø hieäu quaû thaûi hoaëc phaùt thaûi ít khí cac-bon cho vieäc phaùt ñieän ñaëc bieät laø baèng naêng löôïng taùi taïo. Khuûng hoaûng taøi chính taïo ra caû nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc ñoái vôùi naêng Nhieàu coâng ngheä loaïi naøy hieän ñaõ ñöôïc mua löôïng saïch. Giaù nhieân lieäu hoùa thaïch giaûm saâu khieán ngöôøi ta khoâng coù ñoäng cô baûo toàn naêng löôïng vaø khieán naêng löôïng taùi taïo trôû neân keùm caïnh tranh baùn treân thò tröôøng, mang laïi lôïi ích cho phaùt hôn. Moâi tröôøng kinh teá vó moâ yeáu keùm vaø tín duïng khan hieám laøm giaûm nhu trieån vaø coù theå ñöôïc trieån khai roäng raõi hôn caàu, giaûm ñaàu tö vaø vieäc aùp duïng naêng löôïng taùi taïo gaëp nhieàu trôû ngaïi do neáu coù moät khung chính saùch hôïp lyù. Vieäc coù ñoä haøm chöùa voán cao (ñaëc ñieåm cuûa naêng löôïng taùi taïo laø coù chi phí ñaàu tö ban ñaàu cao, chi phí vaän haønh vaø chi phí nhieân lieäu thaáp). Töø quyù 4 naêm taêng cöôøng söû duïng nhöõng coâng ngheä loaïi 2008, möùc ñaàu tö vaøo naêng löôïng saïch ñaõ giaûm hôn moät nöûa so vôùi möùc cao naøy ñoøi hoûi phaûi aùp duïng thueá phaùt thaûi cac- nhaát vaøo cuoái naêm 2007. bon vaø caùc bieän phaùp khuyeán khích taøi chính Tuy nhieân, khuûng hoaûng taøi chính khoâng phaûi laø lyù do ñeå trì hoaõn caùc chöông trình haønh ñoäng haïn cheá bieán ñoåi khí haäu, vì cuoäc khuûng hoaûng naøy ñoái vôùi caùc coâng ngheä coù möùc phaùt thaûi thaáp. coøn taïo cô hoäi ñeå chuyeån sang neàn kinh teá phaùt thaûi ít cac-bon hôn (Xem Vieäc trieån khai nhöõng coâng ngheä loaïi naøy treân chöông 1). Thöù nhaát laø khuyeán khích ñaàu tö vaøo caùc coâng ngheä tieát kieäm dieän roäng coù theå giuùp giaûm chi phí vaø khieán naêng löôïng, naêng löôïng taùi taïo, ñoàng thôøi, vieäc chuyeån ñoåi treân dieän roäng naøy chuùng coù khaû naêng caïnh tranh cao hôn. coù theå taïo ra nhieàu vieäc laøm vaø taïo naêng löïc saûn xuaát cho neàn kinh teá. Thöù hai laø vieäc giaù naêng löôïng giaûm taïo ra cô hoäi coù moät khoâng hai ñeå trieån khai Nhöng ñôn giaûn laø nhöõng bieän phaùp giaûi caùc chöông trình nhaèm baõo boû trôï caáp daàu moû taïi caùc neàn kinh teá môùi noåi quyeát ñoâi beân cuøng coù lôïi, vöøa toát cho taêng vaø aùp duïng thueá xaêng daàu taïi caùc neàn kinh teá phaùt trieån theo caùch coù theå tröôûng, vöøa toát cho moâi tröôøng khoâng ñuû ñeå chaáp nhaän ñöôïc xeùt veà maët chính trò vaø xaõ hoäi. giöõ traùi ñaát chæ aám leân 2oC . Caùc coâng ngheä Nguoàn: Nhoùm soaïn thaûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi döïa treân hieän ñaïi chöa ñöôïc chöùng minh, chaúng haïn a. Dieãn ñaøn Kinh teá Theá giôùi naêm 2009 nhö coâng ngheä thu giöõ vaø löu tröõ cac-bon, b. Bowen vaø caùc taùc giaû khaùc naêm 2009 caàn ñöôïc trieån khai töùc thì treân quy moâ lôùn. Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 225 Vieäc taêng cöôøng söû duïng nhöõng coâng ngheä Caân ñoái caùc muïc tieâu traùi ngöôïc nhau loaïi naøy ñoøi hoûi ñaåy maïnh hôn nöõa hoaït ñoäng Caùc chính saùch naêng löôïng phaûi caân ñoái giöõa nghieân cöùu phaùt trieån, trình dieãn, chia seû vaø 4 muïc tieâu caïnh tranh nhau – taêng tröôûng chuyeån giao coâng ngheä. kinh teá beàn vöõng, taêng khaû naêng tieáp caän Moät cô cheá döïa treân thò tröôøng trong toaøn naêng löôïng cho caùc nöôùc ngheøo, taêng cöôøng boä neàn kinh teá, ví duï nhö chöông trình haïn cheá an ninh löông thöïc vaø caûi thieän moâi tröôøng – vaø trao ñoåi (mua baùn haïn ngaïch phaùt thaûi), hay vaø ñaây laø nhieäm vuï khoâng heà deã daøng. Vieäc thueá phaùt thaûi cac-bon, (xem Chöông 6) laø bieän ñoát chaùy caùc gieáng daàu phaùt thaûi ra 70% khí phaùp caên baûn ñeå thuc ñaåy ñaàu tö trong khu vöïc nhaø kính1 vaø laø nguyeân nhaân chính daãn ñeán tö nhaân vaø cho caùc saùng kieán caét giaûm phaùt thaûi oâ nhieãm khoâng khí taïi ñòa phöông. Nhieàu vôùi chi phí thaáp nhaát. Ñeå xaây döïng ñöôïc nhöõng phöông aùn vöøa coù theå haïn cheá bieán ñoåi khí neàn kinh teá coù möùc phaùt thaûi cac-bon thaáp, caàn haäu, vöøa haïn cheá oâ nhieãm khoâng khí taïi ñòa coù caùc chöông trình haønh ñoäng phoái hôïp, thoáng phöông thoâng qua caét giaûm khí ñoát taïi caùc nhaát giöõa caùc chính phuû ñeå toái thieåu hoaù ruûi ro gieáng daàu (Hoäp 4.2). Moät soá bieän phaùp khaùc gaây xaùo troän veà kinh teá vaø xaõ hoäi. bao haøm söï ñaùnh ñoåi neân caàn ñöôïc ñaùnh giaù. Caùc nöôùc phaùt trieån caàn ñi ñaàu trong caùc Ví duï nhö möùc thaûi sunfat khi ñoát chaùy than cam keát caét giaûm khí thaûi, ñònh giaù cac-bon vaø coù theå huyû hoaïi söùc khoeû con ngöôøi vaø daãn tôùi trieån khai coâng ngheä tieân tieán. Ñaây laø caùch chaéc caùc côn möa axit, nhöng chuùng cuõng coù aûnh chaén nhaát ñeå thuùc ñaåy nhöõng coâng ngheä caàn höôûng toát laø laøm nguoäi khoâng khí taïi choã, töø thieát vôùi möùc giaù caïnh tranh. Nhöng neáu caùc ñoù haïn cheá möùc ñoä aám leân cuûa khí haäu. nöôùc ñang phaùt trieån khoâng baét ñaàu chuyeån dòch Caùc nöôùc ñang phaùt trieån caàn coù nguoàn caùc heä thoáng naêng löôïng cuûa hoï thì muïc tieâu giöõ naêng löôïng duøng cho taêng tröôûng vaø cung caáp cho traùi ñaát chæ aám leân 20C so vôùi thôøi kyø tieàn coâng dòch vuï cho 1,6 tyû ngöôøi khoâng ñöôïc tieáp caän nghieäp laø moät muïc tieâu khoâng theå thöïc hieän vôùi ñieän vaø nhieân lieäu saïch cho vieäc naáu ñöôïc. Quaù trình chuyeån ñoåi naøy ñoøi hoûi chuyeån nöôùng. Taêng cöôøng tieáp caän naêng löôïng ñieän giao caùc nguoàn löïc taøi chính vaø caùc coâng ngheä coù vaø khí ñoát saïch taïi nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån möùc phaùt thaûi thaáp töø caùc nöôùc phaùt trieån sang coù thu nhaäp thaáp, ñaëc bieät ôû khu vöïc Nam AÙ caùc nöôùc ñang phaùt trieån. vaø caän Sahara coù theå khieán cho möùc thaûi CO2 Caùc bieän phaùp tieát kieäm naêng löôïng, caùc toaøn caàu giaûm ñi 2%.2 Vieäc thay theá nhieân lieäu chính saùch hoãn hôïp vaø caùc coâng ngheä caàn thieát sinh hoïc vaø söû duïng caùc nguoàn cung naêng ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû naêng löôïng coù theå khaùc löôïng hieän ñaïi cuõng coù theå laøm giaûm phaùt thaûi nhau giöõa caùc nöôùc coù möùc thu nhaäp cao, thaáp khí cac-bon ñen - moät taùc nhaân quan troïng vaø trung bình, tuyø thuoäc vaøo caáu truùc kinh teá, söï gaây ra söï noùng leân toaøn caàu.3 – giuùp taêng doài daøo nguoàn löïc, naêng löïc theå cheá vaø naêng löïc cöôøng söùc khoeû cho phuï nöõ vaø treû em – coâng ngheä cuûa hoï. Hôn moät chuïc nöôùc coù möùc nhöõng ñoái töôïng bò tieáp xuùc vôùi oâ nhieãm thu nhaäp cao vaø trung bình laïi chieám hai phaàn khoâng khí trong nhaø do khí ñoát sinh hoïc, ba möùc khí thaûi toaøn caàu, söï caét giaûm khí thaûi ñoàng thôøi laøm giaûm thoaùi hoùa ñaát vaø naïn phaù cuûa hoï laø bieän phaùp chính yeáu ñeå traùnh nhöõng röøng (xem Chöông 7, Hoäp 7.10)4 thay ñoåi nguy hieåm veà khí haäu. Chöông naøy seõ Caùc nguoàn cung naêng löôïng cuõng ñang phaân tích caùc bieän phaùp giaûm thieåu bieán ñoåi khí phaùi ñoái maët vôùi nhieàu thaùch thöùc. Nhieät ñoä haäu vaø nhöõng thaùch thöùc maø moät vaøi quoác gia taêng coù khaû naêng laøm taêng nhu caàu laøm maùt trong soá naøy seõ phaûi ñoái ñaàu. Chöông naøy cuõng vaø giaûm nhu caàu söôûi aám.5 Nhu caàu laøm maùt giôùi thieäu moät boä coâng cuï chính saùch vaø caùc coâng taêng leân gaây aùp löïc cho caùc heä thoáng cung caáp ngheä saïch coù theå ñöôïc söû duïng ñeå giöõ cho traùi ñieän gioáng nhö ñaõ xaûy ra trong ñôït naéng noùng ñaát chæ aám leân 2oC . Hoäp 4.2 Naêng löôïng saïch vaø hieäu quaû coù theå toát cho phaùt trieån Vieäc ñaùnh giaù cao nhöõng lôïi ích chung 2030.b Trong naêm 2006, ngaønh coâng töø naêm 2005 ñeán naêm 2010 cuûa chính cuûa naêng löôïng saïch vaø hieäu quaû naêng nghieäp naêng löôïng taùi taïo ñaõ taïo ra 2,3 phuû Trung Quoác cuõng coù theå laøm giaûm löôïng ñoái vôùi phaùt trieån - tieát kieäm naêng trieäu coâng aên vieäc laøm treân khaép theá giôùi möùc phaùt thaûi haøng naêm ñeán 1,5 tyû taán löôïng hôn, giaûm oâ nhieãm khoâng khí taïi (moät caùch tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp), vaø vaøo naêm 2010. Ñaây ñöôïc coi laø muïc tieâu ñòa phöông, an ninh naêng löôïng toát hôn, heäu quaû naêng löôïng ñaõ taïo theâm 8 trieäu giaûm phaùt thaûi quyeát lieät nhaát treân theá nhieàu vieäc laøm hôn trong ngaønh coâng vieäc laøm taïi nöôùc Myõ.c Caùc chöông trình giôùi, gaáp naêm laàn möùc giaûm 300 trieäu nghieäp ñòa phöông vaø naêng löïc caïnh hieäu quaû naêng löôïng vaø tieán boä coâng taán trong cam keát Kyoto cuûa Lieân minh tranh cao hôn nhôø taêng naêng suaát – laø lyù ngheä ôû California trong 35 naêm qua ñaõ Chaâu AÂu vaø gaáp taùm laàn möùc 175 trieäu do ñeå caét giaûm chi phí vaø taêng cöôøng giuùp laøm gia taêng toång saûn löôïng cuûa taán trong muïc tieâu caét giaùm khí thaûi cuûa thöïc thi nhöõng chính saùch baûo veä moâi bang.d bang California.e tröôøng. Tieát kieäm naêng löôïng giuùp caét Nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån vaø phaùt giaûm ñaùng keå chi phí.a Caùc chöông trình trieån ñaõ xaùc laäp muïc tieâu vaø ñöa ra caùc Nguoàn: haønh ñoäng nhaèm caét giaûm 450/1trieäu chính saùch ñoái vôùi coâng ngheä naêng a. IEA 2008b; McKinsey & Company (ppm) CO2e ñi keøm vôùi muïc tieâu giöõ cho löôïng saïch (xem baûng döôùi ñaây). Nhieàu 2009a. traùi ñaát chæ aám leân 2oC coù theå seõ laøm saùng kieán trong soá naøy ñaõ mang laïi lôïi b. IEA 2008c. giaûm oâ nhieãm khoâng khí taïi ñòa phöông ích cho phaùt trieån, ñoàng thôøi cuõng laøm c. EESI 2008; (khí sunphua ñioâxit vaø oâxit nitô) töø 20 giaûm möùc phaùt thaûi CO2. Muïc tieâu caét d. Roland- Holst 2008. ñeán 35% so vôùi möùc hieän taïi vaøo naêm giaûm 20% möùc ñoä söû duïng naêng löôïng e. Lin 2007. Nhieàu nöôùc coù keá hoaïch hoaëc ñeà xuaát quoác gia veà naêng löôïng vaø bieán ñoåi khí haäu Quoác gia Bieán ñoåi khí haäu Naêng löôïng taùi taïo û naêng löôïng Hieäu qua ûi Giao thoâng vaän ta ûm 20% möùc tha Lieân minh Gia ûi töø naêm 1990 ñeán naêm 2020 (30% 20% naêng löôïng sô 20% tieát kieäm naêng 10% nhieân lieäu duøng trong giao Chaâu AÂu neáu caùc nöôùc khaùc cam keát caét gia ûm ûm lieân tuïc), gia caáp vaøo naêm 2020 löôïng trong tröôøng hôïp ûi laø töø nhieân lieäu sinh thoâng vaän ta 80% möùc tha ûi töø 1990 ñeán 2050 naøy vaøo naêm 2020 hoïc vaøo naêm 2020 Myõ ûm möùc phaùt tha Ñeán naêm 2020, gia ûa naêm ûi xuoáng möùc cu 25% sa ûn löôïng ñieän Taêng caùc tieâu chuaån tieát kieäm 1990; giaûm 80% töø naêm 1990 ñeán naêm 2050 vaøo naêm 2025 nhieân lieäu leân möùc 35 daëm moät ga- loâng vaøo naêm 2016 Canada ûm 20% möùc phaùt tha Gia ûi töø naêm 2006 ñeán naêm 2020 UÙc ûm 15% möùc phaùt tha Gia ûi töø naêm 2000 ñeán naêm 2020 Trung Quoác Keá hoaïch bieán ñoåi khí haäu quoác gia vaø Baùo caùo traéng veà 15% möùc naêng Giaûm 20% ñoä haøm Ñaõ ñaït chuaån 35 daëm moät galoâng chính saùch vaø haønh ñoäng ñoái vôùi bieán ñoåi khí haäu, thaønh löôïng sô caáp vaøo chöùa naêng löôïng töø û thaønh nhieân lieäu; keá hoaïch ñeå trô laäp Nhoùm soaïn tha ûo laõnh ñaïo tieát kieäm naêng löôïng vaø naêm 2020 naêm 2005 ñeán 2010 quoác gia ñöùng ñaàu theá giôùi veà caùc giaûm phaùt thaûi, ñöùng ñaàu laø phoù thuû töôùng phöông tieän ñi laïi sö û duïng ñieän; xaây döïng haøng loaït ñöôøng giao thoâng ngaàm döôùi loøng ñaát AÁn Ñoä Chöông trình haønh ñoäng quoác gia veà bieán ñoåi khí haäu: 23 gigawats naêng 10 gigawats tieát Chính saùch giao thoâng ñoâ thò: taêng möùc phaùt tha ûi bình quaân ñaàu ngöôøi khoâng ñöôïc vöôït löôïng taùi taïo vaøo kieäm naêng löôïng vaøo ñaàu tö cho giao thoâng coâng coäng quaù möùc cuûa caùc nöôùc phaùt trieån, thaønh laäp hoäi ñoàng tö naêm 2012 naêm 2012 û töôùng vaán veà bieán ñoåi khí haäu, ñöùng ñaàu laø phoù thu Nam Phi Chöông trình gia ûm thieåu bieán ñoåi khí haäu trong daøi haïn: 4% naêng löôïng hoãn Naâng cao hieäu qua û Keá hoaïch ñeå trô û thaønh quoác gia ûi cao nhaát vaøo naêm 2020 ñeán 2025, sau ñaït möùc phaùt tha hôïp vaøo naêm 2013 naêng löôïng 12% vaøo ñöùng ñaàu theá giôùi veà caùc phöông ñoù giöõ möùc phaùt thaûi khoâng gia taêng trong 10 naêm vaø naêm 2015 û duïng ñieän, mô tieän ñi laïi sö û roäng ûm trong taát ca baét ñaàu gia û caùc naêm sau ñoù caùc beán trung chuyeån xe buyùt Meâhicoâ Giaûm 50% möùc phaùt tha ûi töø naêm 2002 ñeán 2050, chieán 8% naêng löôïng hoãn Caùc tieâu chuaån hieäu Taêng cöôøng ñaàu tö vaøo giao thoâng löôïc quoác gia veà bieán ñoåi khí haäu: uûy ban lieân ngaønh veà hôïp vaøo naêm 2012 quaû, ñoàng phaùt ñieän coâng coäng bieán ñoåi khí haäu ñöôïc thaønh laäp ñeå ñieàu phoái caùc chöông trình haønh ñoäng Brazil ûm 70% möùc Keá hoaïch quoác gia veà bieán ñoåi khí haäu: gia 10% naêng löôïng 103 giôø terawatt tieát ûn xuaát xaêng Daãn ñaàu theá giôùi veà sa phaù röøng vaøo naêm 2018 hoãn hôïp vaøo naêm kieäm naêng löôïng vaøo ethanon 2030 naêm 2030 Nguoàn: Chính phu û AÁn Ñoä naêm 2008; Chính phu û Trung Quoác 2008; Chính phu û Meâhicoâ naêm 2008; UÛy ban Lieân boä Brazil veà bieán ñoåi khí haäu naêm 2008, Pew Cer 2008a; Pew Center 2008b; Project Catalyst 2009. Löu yù: Moät vaøi caùc muïc tieâu treân ñaây laø nhöõng cam keát chính thöùc, moät soá khaùc vaãn ñang ñöôïc tha ûo luaän. Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 227 ôû Chaâu AÂu naêm 2007. AÙp löïc veà khí haäu ñaõ Hình 4.1 ûi taêng leân gaáp ñoâi: Caâu chuyeän ñaèng sau möùc phaùt tha û ñeå kieàm cheá nhu caàu sö thay ñoåi trong ñoä haøm chöùa naêng löôïng vaø cac-bon khoâng ñu û duïng naêng löôïng ñi keøm gaây ra 13% thay ñoåi trong saûn löôïng ñieän taïi vôùi thu nhaäp gia taêng caùc nöôùc ñang phaùt trieån naêm 2005.6 Löôïng möa baát thöôøng cuõng laøm aûnh höôûng tôùi khaû naêng saûn xuaát cuûa caùc nhaø maùy thuyû ñieän. Caùc ñôït haïn haùn vaø naéng noùng cuõng aûnh höôûng tôùi nhieät ñoä cuûa nöôùc, caùc luoàng khí noùng vaø vieäc saûn xuaát naêng löôïng nguyeân töû,7 vì caùc nhaø maùy naøy luoân caàn coù moät löôïng nöôùc nhaát ñònh ñeå laøm laïnh - gioáng nhö trong tröôøng hôïp thieáu naêng löôïng taïi Phaùp trong ñôït naéng noùng naêm 2007. Nhö vaäy, thaùch thöùc chính laø cung caáp ñöôïc caùc dòch vuï naêng löôïng beàn vöõng vaø ñaùng tin caäy cho taêng tröôûng kinh teá vaø thònh vöôïng maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng. Nguoàn: IPCC 2007. Caùc nöôùc thu nhaäp thaáp hieän chæ chieám 3% Löu yù: GDP ñöôïc tính theo ngang baèng söùc mua (PPP) baèng ñoàng ñoâla nhu caàu naêng löôïng vaø löôïng phaùt thaûi toaøn caàu. Maëc duø nhu caàu naêng löôïng cuûa hoï seõ ñaù ôû nhieàu quoác gia (phaùt trieån vaø ñang phaùt taêng theo thu nhaäp song löôïng phaùt thaûi cuûa trieån). Giaûm söï leä thuoäc vaøo daàu moû vaø khí ga hoï ñöôïc döï ñoaùn laø vaãn chæ chieám tyû troïng nhaäp khaåu thoâng qua vieäc taêng cöôøng söû nhoû trong toång löôïng phaùt thaûi toaøn caàu naêm duïng nhieân lieäu töø than ñaù cuõng coù theå laøm 2050. Nhöng caùc nöôùc thu nhaäp trung bình, gia taêng löôïng khí thaûi cac-bon. Löôïng tieâu trong ñoù coù nhieàu nöôùc ñang môû roäng neàn duøng than ñaù treân phaïm vi toaøn caàu ñaõ taêng kinh teá vôùi tyû troïng tham gia lôùn cuûa caùc nhanh hôn löôïng tieâu duøng baát kyø loaïi nhieân ngaønh coâng nghieäp naëng hieän ñang phaûi ñoái lieäu naøo khaùc keå töø naêm 2000, taïo ra moät hieän maët vôùi nhu caàu söû duïng naêng löôïng khoång loà. Caùc nöôùc phaùt trieån thì luoân coù nhu caàu Hình 4.2 Caùc nguoàn naêng löôïng thoâ töø naêm 1850 ñeán 2006. Töø naêm 1850 ñeán naêm 1950, tieâu duøng naêng löôïng ñaõ taêng 1,5% moãi naêm, chu û yeáu do tieâu duøng than ñaù. Töø naêm 1950 ñeán naêm 2006, möùc taêng naøy laø raát lôùn trong söû duïng naêng löôïng ñeå duy trì 2,7% moãi naêm, chu û yeáu do tieâu duøng daàu mo û vaø khí ga töï nhieân. loái soáng hieän nay cuûa mình. Caùc coâng ngheä söû duïng naêng löôïng phaùt thaûi ít khí cac-bon giuùp taêng cöôøng an ninh naêng löôïng nhôø giaûm bieán ñoäng giaù vaø traùnh söï ñoå vôõ cuûa nguoàn cung naêng löôïng.8 Hieäu quaû naêng löôïng coù theå laøm giaûm nhu caàu söû duïng naêng löôïng, coøn caùc nguoàn naêng löôïng taùi taïo coù theå giaûm nguy cô soác giaù nhieân lieäu.9 Nhöng than ñaù, nhieân lieäu hoùa thaïch chöùa nhieàu caùc-bon nhaát, laïi ñang raát doài daøo ôû nhieàu khu vöïc taêng tröôûng nhanh choùng, vaø laø moät nguoàn cung naêng löôïng oån ñònh vaø Nguoàn: Nhoùm soaïn tha ûa Gr#bler 2008 (döõ lieäu giai ñoaïn 1850-2000) ûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi, döïa treân döõ lieäu cu coù chi phí thaáp. Söï bieán ñoäng môùi ñaây cuûa giaù vaø IEA 2008c (döõ lieäu naêm 2006). Löu yù: ñeå ñaûm ba ûo tính töông thích cu ûa hai boä döõ lieäu naøy, chuùng toâi ñaõ sö û duïng phöông phaùp so saùnh töông ñöông ñeå daàu vaø nguoàn cung khí ga khoâng chaéc chaén ûy ñieän sang naêng löôïng cô sô quy ñoåi naêng löôïng töø thu û - giaû ñònh möùc naêng löôïng caàn thieát ñeå phaùt ra moät löôïng ñieän ñaõ laøm gia taêng moái quan taâm daønh cho than töông töï trong caùc nhaø maùy nhieät ñieän theo quy öôùc, vôùi möùc hieäu suaát trung bình laø 38,6%. 228 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 traïng khoù xöû giöõa taêng tröôûng kinh teá, an töø nhöõng naêm 1970 keát hôïp vôùi ñoä haøm chöùa ninh naêng löôïng vaø bieán ñoåi khí haäu. cac-bon gaàn nhö khoâng ñoåi ñaõ khieán cho löôïng Ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc vaø nhöõng khí thaûi cuõng taêng leân gaáp ñoâi (Hình 4.1). Ñoä muïc tieâu caïnh tranh naøy, chæ rieâng thò tröôøng haøm chöùa naêng löôïng ñaõ ñöôïc caûi thieän ñoâi chuùt khoâng theå cung caáp ñöôïc nhöõng naêng löôïng nhöng khoâng ñaùng keå so vôùi möùc thu nhaäp theá saïch vaø hieäu quaû trong thôøi gian tröôùc maét vaø giôùi taêng gaáp ba laàn. Ñoä haøm chöùa cac-bon ñaõ vôùi quy moâ caàn thieát ñeå ngaên ngöøa nhöõng bieán ñöôïc giöõ ôû möùc gaàn nhö khoâng ñoåi do hoaït ñoäng ñoåi khí haäu nguy hieåm. O nhieãm caàn phaûi ñöôïc saûn xuaát naêng löôïng saïch ñaõ bò laán aùt bôûi vieäc ñònh giaù. Ñeå ñaït ñöôïc nhöõng böôùc tieán ñaùng keå taêng cöôøng söû duïng caùc nhieân lieäu hoùa thaïch. veà hieäu quaû naêng löôïng, caàn phaûi coù caùc saùng Nhieân lieäu hoùa thaïch laø caùc nguoàn cung naêng kieán veà ñònh giaù, caùc quy ñònh ñieàu tieát vaø caùc löôïng toaøn caàu chuû yeáu, chieám hôn 80% naêng caûi caùch theå cheá. Ruûi ro vaø quy moâ ñaàu tö cuûa löôïng thoâ (Hình 4.2)10. caùc ngaønh coâng ngheä môùi caàn phaûi ñöôïc hoã trôï Caùc nöôùc phaùt trieån laø thuû phaïm gaây ra hai ñaùng keå töø phía nhaø nöôùc. phaàn ba toång möùc phaùt thaûi khí cac-bon trong baàu khí quyeån hieän nay11. Möùc tieâu duøng naêng Xoùa boû thoùi quen phaùt thaûi nhieàu cac-bon löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa caùc nöôùc naøy Möùc phaùt thaûi cac-bon töø naêng löôïng phuï thuoäc Hình 4.3. ûi bình Maëc duø tieâu thuï naêng löôïng vaø löôïng phaùt tha vaøo toång tieâu duøng naêng löôïng vaø ñoä haøm chöùa quaân ñaàu ngöôøi thaáp, song caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ ñoùng vai troø cac-bon (ñöôïc xaùc ñònh baèng soá ñôn vò CO2 taïo û choát trong möùc taêng tröô chu ûi ûng tieâu thuï naêng löôïng vaø phaùt tha cac-bon trong töông lai. ra bôûi moät ñôn vò naêng löôïng ñöôïc söû duïng). Tieâu duøng naêng löôïng gia taêng cuøng vôùi thu nhaäp vaø daân soá, nhöng vôùi möùc ñoä gia taêng khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo caáu truùc neàn kinh teá (caùc ngaønh cheá taïo vaø khai khoaùng coù ñoä haøm chöùa naêng löôïng cao hôn so vôùi noâng nghieäp vaø dòch vuï), vaøo khí haäu (phaûn aùnh nhu caàu laøm maùt hoaëc söôûi aám) vaø vaøo caùc chính saùch (caùc quoác gia coù giaù naêng löôïng cao vaø caùc quy ñònh chaët cheõ hôn seõ söû duïng hieäu quaû naêng löôïng nhieàu hôn). Töông töï, ñoä haøm chöùa cac-bon trong naêng löôïng cuõng phuï thuoäc vaøo nguoàn naêng löôïng noäi ñòa (laø moät quoác gia nhieàu than ñaù hay coù tieàm naêng thuûy ñieän), vaø vaøo caùc chính saùch. Nhö vaäy, caùc chính saùch taêng tröôûng söû duïng naêng löôïng coù ñoä phaùt thaûi cac-bon thaáp seõ höôùng vaøo vieäc caét giaûm ñoä haøm chöùa naêng löôïng (ñöôïc xaùc ñònh baèng soá naêng löôïng ñöôïc tieâu duøng treân moãi ñoâla toång saûn phaåm quoác noäi hay GDP), taêng cöôøng söû duïng hieäu quaû naêng löôïng vaø chuyeån sang loái soáng söû duïng ít naêng löôïng - ñoàng thôøi giaûm ñoä haøm chöùa cac-bon trong naêng löôïng baèng caùch chuyeån sang söû duïng nhieân lieäu coù ñoä phaùt thaûi cac-bon thaáp, ví duï nhö caùc naêng Nguoàn: Nhoùm soaïn tha ûa ûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi, döïa treân döõ lieäu cu löôïng taùi taïo. IEA 2008c. Möùc tieâu duøng naêng löôïng taêng leân gaáp ñoâi Löu yù: Toe = taán daàu töông ñöông Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 229 cuõng cao gaáp 5 laàn so vôùi möùc trung bình cuûa ñang phaùt trieån laø raát lôùn neân caùc nöôùc naøy seõ söû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Nhöng caùc nöôùc ñang duïng toång soá naêng löôïng haøng naêm nhieàu hôn phaùt trieån cuõng ñaõ chieám 52% möùc phaùt thaûi 70% so vôùi caùc nöôùc phaùt trieån vaøo naêm 2030, haøng naêm lieân quan ñeán naêng löôïng vaø möùc tieâu ngay caû khi möùc söû duïng naêng löôïng bình quaân duøng naêng löôïng cuûa nhöõng nöôùc naøy cuõng ñaàu ngöôøi vaãn ôû möùc thaáp (Hình 4.3). ñang taêng leân nhanh choùng - 90% möùc taêng döï Treân phaïm vi toaøn caàu, ngaønh naêng löôïng laø baùo trong tieâu duøng naêng löôïng toaøn caàu, trong nguoàn lôùn nhaát gaây phaùt thaûi khí nhaø kính vieäc söû duïng than ñaù vaø phaùt thaûi khí cac-bon töø (26%),tieáp theo laø coâng nghieäp (19%), giao naêng löôïng trong 20 naêm tôùi seõ dieãn ra taïi caùc thoâng vaän taûi (13%), xaây döïng (8%)13 , do nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån.12 Caùc döï baùo naøy cho raèng thay ñoåi trong söû duïng ñaát, noâng nghieäp vaø raùc vì tyû troïng gaây oâ nhieãm toaøn caàu cuûa caùc nöôùc thaûi (Hình 4.4). Tuy nhieân, böùc tranh cuõng thay ûi khí nhaø kính theo nhoùm ngaønh: möùc toaøn theá giôùi, ô Hình 4.4 Phaùt tha û caùc nöôùc coù thu nhaäp cao, trung bình vaø thaáp Nguoàn: Nhoùm soaïn tha ûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi, döïa treân döõ lieäu töø Barker vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007 (hình 4a) vaø WRI 2008 (hình 4b, c, vaø d). Löu yù: Ty û troïng theo ngaønh trong löôïng phaùt tha ûi toaøn caàu hình 4.4a laø cho naêm 2004. Ty û troïng theo ngaønh trong löôïng phaùt tha ûi taïi caùc nöôùc coù thu nhaäp cao, trung bình vaø thaáp ô û hình 4.4b, 4.4c, vaø 4.4d laø döïa treân löôïng phaùt thaûi töø naêng löôïng vaø noâng nghieäp trong naêm 2005, töø thay ñoåi hình thöùc sö û duïng ñaát vaø laâm nghieäp trong naêm 2000. Kích côõ cu û troïng cho bieát ûa moãi phaàn ty söï ñoùng goùp vaøo toång löôïng phaùt thaûi khí nhaø kính, bao goàm phaùt tha ûi töø thay ñoåi hình thöùc sôû höõu ñaát, töø caùc nöôùc coù thu nhaäp cao, trung bình vaø thaáp; ty û leä töông öùng laø 35, 58, vaø 7%. Chæ nhìn vaøo löôïng phaùt thaûi cac-bon töø naêng löôïng thì ty û troïng laàn löôït laø 49, 49, vaø 2%. Trong hình 4.4a, löôïng phaùt tha ûi töø tieâu duøng ñieän trong caùc toøa nhaø ñöôïc tính vaøo lónh vöïc naêng löôïng. Hình 4.4b khoâng bao haøm löôïng khí tha ûi töø thay ñoåi hình thöùc sö û duïng ñaát vaø laâm nghieäpvì ty û troïng naøy aâm taïi caùc nöôùc coù thu nhaäp cao. 230 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ñoåi tuøy theo caùc nhoùm thu nhaäp. Taïi caùc nöôùc coù quyeàn söû duïng ñaát treân phaïm vi toaøn caàu). Naêng thu nhaäp cao, nguoàn phaùt thaûi chuû yeáu laø do löôïng vaãn luoân laø nguoàn phaùt thaûi lôùn nhaát naêng löôïng vaø giao thoâng vaän taûi; trong khi taïi nhöng phaùt thaûi trong ngaøng coâng nghieäp vaø caùc nöôùc coù thu nhaäp thaáp, nguoàn phaùt thaûi chuû giao thoâng vaän taûi cuõng ñang taêng leân vôùi toác ñoä yeáu laø nhöõng thay ñoåi trong söû duïng ñaát vaø noâng nhanh hôn. nghieäp. Taïi caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình, Laø trung taâm saûn xuaát lôùn vaø nôi taäp trung naêng löôïng, coâng nghieäp vaø söû duïng ñaát laø ñoâng daân cö, caùc thaønh phoá treân theá giôùi hieän nhöõng nguyeân nhaân chính gaây phaùt thaûi, song ñang tieâu duøng hôn hai phaàn ba naêng löôïng phaùt thaûi ñi ñoâi vôùi söû duïng ñaát chæ taäp trung ôû toaøn caàu vaø saûn sinh ra hôn 70% khí thaûi cac-bon. raát ít quoác gia (Brazil vaø Indonesia chieám moät Trong 20 naêm tôùi, quaù trình ñoâ thò hoùa seõ dieãn ra nöûa toång soá khí phaùt thaûi xuaát phaùt töø thay ñoåi nhanh choùng - töø 3 tyû leân 5 tyû ngöôø, chuû yeáu taïi û höõu oâ toâ taêng cuøng vôùi thu nhaäp, nhöng caùc chính saùch veà giaù, giao thoâng coâng coäng, qui hoaïch ñoâ thò, taêng maät ñoä ñoâ thò coù Hình 4.5. Sô ûa löôïng oâ toâ löu haønh theå kieàm cheá toác ñoä gia taêng cu Nguoàn: Schipper 2007, Ngaân haøng Theá giôùi 2009c Löu yù: Trong hình 4.5b, döõ lieäu ñöôïc laáy töø Taây Ñöùc töø naêm 1992 vaø toaøn boä nöôùc Ñöùc thoáng nhaát töø naêm 1993 trô û leä sô û laïi ñaây. Chuù yù laø ty û höõu xe hôi nhö nhau giöõa Myõ, ûng caùch ñi laïi (hình b). Nhaät, Phaùp vaø Ñöùc (hình a) nhöng khaùc nhau xa trong khoa Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 231 caùc nöôùc ñang phaùt trieån.14 Töø nay ñeán naêm thoáng giao thoâng chaèng chòt khoù coù theå cung 2050, caùc coâng trình xaây döïng cuõng taêng leân gaáp caáp dòch vuï coâng coäng cuõng laøm vaán ñeà trôû ñoâi15, vôùi nhieàu coâng trình môùi taïi caùc nöôùc ñang neân traàm troïng. Ñoâ thò hoùa vôùi maät ñoä thaáp phaùt trieån. Neáu caùc thaønh phoá taêng tröôûng moät cuõng khieán khoù trieån khai hieäu quaû naêng caùch raûi raùc hôn laø taäp trung thì nhu caàu ñi laïi löôïng baèng caùch söû duïng heä thoáng söôûi aám cuõng seõ taêng leân theo caùch thöùc khoù coù theå giaûi trung taâm cho caùc toøa nhaø20. quyeát baèng caùc phöông tieän coâng coäng. Tyû leä sôû höõu xe hôi ñaõ taêng leân nhanh choùng cuøng vôùi söï Theá giôùi caàn ñi ñeán ñaâu: Chuyeån sang gia taêng cuûa thu nhaäp. Vôùi xu höôùng hieän thôøi, moät töông lai naêng löôïng beàn vöõng seõ coù theâm 2,3 tyû xe hôi töø naêm 2005 ñeán 2050, Ñaït ñöôïc taêng tröôûng vaø thònh vöôïng beàn vöõng hôn 80% trong soá naøy seõ xuaát hieän ôû caùc nöôùc vaø bình ñaúng ñoøi hoûi caùc nöôùc coù thu nhaäp cao ñang phaùt trieån.16 Nhöng neáu caùc chính saùch phaûi giaûm löôïng phaùt thaûi vaø löôïng phaùt thaûi ñuùng ñaén ñöôïc trieån khai thì vieäc gia taêng cuûa tyû bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa hoï (muõi teân maøu xanh leä sôû höõu xe oâ toâ coù theå seõ khoâng chuyeån thaønh trong Hình 4.6). Ñieàu naøy cuõng phuï thuoäc vaøo möùc gia taêng töông töï trong löôïng xe hieän ñang vieäc caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù traùnh söû duïng söû duïng. (Hình 4.5)17 Vì söû duïng oâ toâ coù vai troø coâng ngheä phaùt thaûi nhieàu cac-bon theo caùc nöôùc quyeát ñònh tôùi nhu caàu söû duïng naêng löôïng vaø phaùt trieån nhö Myõ hay UÙc ñeå söû duïng caùc coâng löôïng phaùt thaûi töø hoaït ñoäng giao thoâng vaän taûi, ngheä phaùt thaûi ít khí cac-bon (muõi teân maøu da neân caùc chính saùch aùp giaù (thu phí ñöôøng boä, cam) hay khoâng. Caàn phaûi coù nhöõng thay ñoåi caên phí ñoã xe ôû möùc cao), xaây döïng cô sôû haï taàng baûn trong phong caùch soáng taïi caùc nöôùc phaùt giao thoâng coâng coäng vaø caùc hình thaùi ñoâ thò coù trieån vaø phaûi xaây döïng caùc moâ hình phaùt trieån theå taïo neân söï khaùc bieät lôùn. môùi cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù theå hoïc hoûi caùc Vieäc ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu naøy ñoøi hoûi phaûi nöôùc Chaâu AÂu vaø caùc nöôùc phaùt trieån ôû Chaâu AÙ coù caùc bieän phaùp thích hôïp ngaên ngöøa nhöõng trong vieäc taùch rieâng quyeàn sôû höõu xe hôi vaø vieäc bieán ñoåi nguy hieåm cuûa khí haäu vôùi kyõ thuaät coù söû duïng xe. Ngöôøi laùi xe ôû Nhaät vaø Chaâu AÂu ñi laïi theå aùp duïng vaø chi phí coù theå chaáp nhaän ñöôïc. ít hôn töø 30 ñeán 60% so vôùi ngöôøi laùi xe ôû Myõ vôùi Haïn cheá möùc noùng leân cuûa traùi ñaát khoâng vöôït thu nhaäp vaø tyû leä sôû höõu xe töông ñöông. Hoàng quaù 2oC so vôùi nhieät ñoä thôøi kyø tieàn coâng nghieäp Koâng, Trung Quoác coù tyû leä sôû höõu xe hôi baèng coù nghóa laø löôïng phaùt thaûi toaøn caàu phaûi ñaït möùc moät phaàn ba New York - thaønh phoá coù heä soá xe cao nhaát vaøo naêm 2020, sau ñoù giaûm töø 50 ñeán treân bình quaân ñaàu ngöôøi thaáp nhaát nöôùc Myõ18. 80% töø möùc hieän taïi vaøo naêm 2050, thaäm chí vôùi Sao laïi nhö vaäy? Nhôø maät ñoä ñoâ thò daøy ñaëc, thueá möùc phaùt thaûi aâm vaøo naêm 2100.21 Ñaây laø moät nhieân lieäu cao vaø caùc chính saùch thu phí ñöôøng tham voïng lôùn: chæ moät nöûa caùc moâ hình naêng boä cuøng vôùi haï taàng giao thoâng coâng coäng ñöôïc löôïng ñöôïc xem xeùt laø coù tính khaû thi (Hình 4.7) xaây döïng phuø hôïp. Töông töï, Chaâu AÂu coù soá vaø haàu heát caùc moâ hình naøy ñeàu yeâu caàu taát caû caùc löôïng ñöôøng giao thoâng coâng coäng treân 1000 quoác gia phaûi haønh ñoäng ngay töø baây giôø. ngöôøi, lôùn gaáp 4 laàn so vôùi Myõ.19 Nhöng taïi nhieàu Ñaëc bieät hôn, vieäc giöõ cho traùi ñaát chæ aám leân o caùc nöôùc ñang phaùt trieån, heä thoáng giao thoâng 2 C ñoøi hoûi löôïng phaùt thaûi khí nhaø kính trong coâng coäng khoâng theo kòp toác ñoä ñoâ thò hoùa, vì baàu khí quyeån phaûi ñöôïc giöõ vöõng ôû möùc khoâng theá soá löôïng xe caù nhaân löu haønh ngaøy caøng taêng cao hôn 450 ppm CO2 töông öùng22. Möùc ñoä taäp ñaõ gaây ra nhöõng vaán ñeà nan giaûi veà taéc ngheõn trung khí nhaø kính hieän taïi ñaõ ôû möùc 387ppm giao thoâng. CO2 vaø ñang taêng khoaûng 2ppm moãi naêm.23 Nhö Cô sôû haï taàng giao thoâng cuõng aûnh höôûng vaäy, muoán giöõ cho traùi ñaát chæ aám leân khoaûng 2oC tôùi vaán ñeà naøy vaø hình thaùi ñoâ thò vôùi caùc heä thì löôïng phaùt thaûi khí cac-bon chæ coøn ñöôïc taêng 232 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hình 4.6: ûi khí CO2 lieân quan ñeán naêng löôïng treân bình quaân ñaàu ngöôøi Theá giôùi caàn ñi ñeán ñaâu: Phaùt tha Nguoàn: töø NRC 2008, döïa treân döõ lieäu cu ûa Ngaân haøng Theá giôùi 2008e Löu y ù: Phaùt tha ûi vaø GDP bình quaân ñaàu ngöôøi töø 1980 ñeán 2005 ûa caùc moâ hình naêng löôïng ñöôïc cho laø coù theå gia Hình 4.7: Chæ moät nö ûi xuoáng möùc caàn thieát ñeå duy trì kòch ba ûm löôïng phaùt tha ûn 450 ppm CO2e (2oC) Nguoàn: Clacke vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát ba ûn Löu yù: Moãi phaân ñoaïn cho thaáy löôïng gia ûm khí tha ûi maø moät moâ hình cuï theå ñi keøm vôùi moãi muïc tieâu - 450, 550 vaø 650 ppm CO2 töông öùng trong naêm 2050. Soá löôïng caùc phaân ñoaïn naøy trong moãi coät cho thaáy 14 moâ hình vaø nhieàu moâ hình khaùc coù theå ñöa ra phöông aùn ñaït ñöôïc muïc tieâu. Coù theå vöôït quaù muïc tieâu ñaõ ñeà ra nhöng sau ñoù pha ûi quay laïi möùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra vaøo naêm 2100. Maëc duø cuïm töø “khoâng ñöôïc vöôït quaù” pha û” coù nghóa laø söï tham gia ñaày ñu ûn aùnh vieäc khoâng ñöôïc vöôït quaù möùc ñaõ ñònh trong baát kyø thôøi ñieåm naøo. Cuïm töø “Ñaày ñu û cuûa taát caû caùc quoác gia ñeå quaù ûm khí tha trình caét gia ûi ñaït ñöôïc tính hieäu qua ûm phaùt tha û veà chi phí. Cuïm töø “trì hoaõn” theå hieän caùc nöôùc coù thu nhaäp cao baét ñaàu caét gia ûi vaøo naêm 2012, Brazil, Trung Quoác, AÁn Ñoä vaø Lieân bang ûm vaøo naêm 2030 vaø caùc quoác gia coøn laïi baét ñaàu vaøo naêm 2050. Nga baét ñaàu caét gia Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 233 ûi laøm gì ñeå ñaït möùc 450 ppm CO e giöõ cho traùi ñaát chæ aám leân 2oC - kòch ba ûng 4.1: Theá giôùi pha Ba ûn minh hoïa 2 Khoâng vöôït quaù Vöôït quaù û caùc khu vöïc ñeàu tham gia ngay laäp töùc 1) Taát ca û caùc khu vöïc ñeàu tham gia ngay laäp töùc 1) Taát ca Tham gia ngay laäp töùc ûm 70% löôïng phaùt tha 2) Gia ûi vaøo naêm 2020 û vaø gia 2) Xaây döïng 126 nhaø maùy ñieän nguyeân tö û taán CO2 trong naêm 2020 ûm gaàn moät ty 3) Chuyeån ñoåi daàn heä thoáng naêng löôïng vaøo naêm 2020, bao goàm vieäc ûi toaøn caàu aâm vaøo cuoái theá ky 3) Löôïng phaùt tha û duïng roäng raõi caùc coâng û vaø sau ñoù trieån khai sö xaây döïng 500 nhaø maùy ñieän nguyeân tö ûm phaùt tha û, gia û taán CO2. ûi 20 ty ngheä duøng khí sinh hoïc CCS 4) Giaù cac-bon ñaït 100 ñoâla Myõ/taán CO2 treân phaïm vi toaøn caàu vaøo naêm 4) Giaù cac-bon 775 ñoâla/taán CO2 trong naêm 2095 2020 ûi töø vieäc sö 5) Coù theå khoâng caàn thueá phaùt tha û duïng ñaát song coù theå taêng thueá cac-bon vaø taêng ûi do sö 5) Thueá phaùt tha û duïng ñaát baét ñaàu ñöôïc aùp duïng vaøo naêm 2020 chi phí cho ñoái töôïng aùp thueá naøy 1) Giaûm maïnh phaùt tha û nhoùm khoâng naèm trong phuï luïc 1 (caùc nöôùc ñang phaùt ûi cac-bon ô Trì hoaõn chöa tham gia trieån) vaøo thôøi ñieåm hoï tham gia ûi aâm trong nhoùm thuoäc phuï luïc 1 (caùc nöôùc coù thu nhaäp cao) vaøo naêm 2050 vaø 2) Phaùt tha ûi aâm treân phaïm vi toaøn caàu vaøo cuoái theá ky phaùt tha ûi trieån khai roäng raõi caùc coâng û, ñoøi ho ngheä CCS 3) Giaù cac-bon baét ñaàu töø 50 ñoâla/taán CO2 vaø taêng leân ñeán 2000 ñoâla/taán CO2 4) Roø ræ cac-bon vì sa ûn xuaát löông thöïc ñöôïc chuyeån sang caùc khu vöïc chöa tham gia khieán ûi töø sö löôïng phaùt tha û duïng ñaát gia taêng taïi nhöõng vuøng naøy Nguoàn: Clacke vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát ba ûn Löu y ù: Ñaït ñöôïc möùc 450 ppm CO2e hoaëc thaáp hôn vaøo taát ca û caùc thôøi ñieåm laø muïc tieâu gaàn nhö khoâng theå thöïc hieän ñöôïc. Neáu maät ñoä taäp trung cho pheùp vöôït quaù 450 ppm CO2e tröôùc naêm 2100 thì vieäc giöõ cho traùi ñaát chæ aám leân 2oC vaãn ñaët ra nhöõng thaùch thöùc lôùn nhö coät beân pha ûa ba ûi cu ûng treân ñaõ chæ ra. Phuï luïc 1 laø caùc nöôùc OECD vaø caùc neàn kinh teá ûm löôïng phaùt tha chuyeån ñoåi ñaõ cam keát caét gia ûi theo Nghò ñònh thö Kyoto. Caùc nöôùc khoâng thuoäc phuï luïc 1 laø nhöõng nöôùc khoâng coù baát kyø cam keát naøo ñeå caét gia ûm löôïng khí tha ûi. leân raát ít. Haàu heát caùc moâ hình ñeàu giaû ñònh raèng taát caû caùc haønh ñoäng caét giaûm ñeàu ñöôïc thöïc vieäc ñaït möùc phaùt thaûi 450 ppm CO2 seõ ñoøi hoûi hieän vaøo baát kyø thôøi ñieåm naøo vaø taïi nôi naøo reû vöôït quaù möùc taäp trung naøy trong vaøi thaäp kyû vaø nhaát (Hình 4.8)29. Öôùc tính naøy so vôùi toång chi sau ñoù môùi giaûm veà möùc 450 ppm CO2 vaøo cuoái tieâu trong lónh vöïc naêng löôïng chieám 7,5% theå kyû (Baûng 4.1). Vieäc caét giaûm nhanh hôn GDP hieän nay. Beân caïnh ñoù, chi phí khoâng löôïng phaùt thaûi khí nhaø kính nhö khí meâtan vaø haønh ñoäng - ñöôïc tính töø nhöõng thieät haïi do cac-bon ñen coù theå laøm giaûm maät ñoä naøy, song traùi ñaát aám leân nhieàu hôn 2oC gaây ra - coù theå cuõng khoâng theå traùnh ñöôïc xu theá treân.24 Ngoaøi vöôït quaù chi phí giaûm thieåu naøy (xem Chöông ra, ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu 450 ppm CO2, phaûi döïa 1 vôùi phaàn thaûo luaän veà caùc phaân tích chi phí treân caùc coâng ngheä thu giöõ vaø löu tröõ cac-bon25 vaø lôïi ích cuûa chính saùch khí haäu). vaø söû duïng khí sinh hoïc ñeå taïo ra löôïng phaùt thaûi Vieäc ñaït ñöôïc möùc 450 ppm CO2 ñoøi hoûi aùp aâm tính26. Nhöng vôùi söï caïnh tranh veà ñaát vaø duïng caùc coâng ngheä vôùi chi phí bieân laø 35 ñeán nöôùc ñeå saûn xuaát löông thöïc (Chöông 3) thì caùc 100 ñoâ la Myõ/1 taán CO2 vaøo naêm 2030, vôùi möùc nguoàn cung khí sinh hoïc beàn vöõng coù theå cuõng ñaàu tö toaøn caàu laø 425 tyû ñeán 1000 tyû ñoâla Myõ laø moät vaán ñeà phaûi ñoái maët27. Vieäc giöõ cho traùi ñaát vaøo naêm 2030 (Baûng 4.2)30. Tieát kieäm naêng chæ aám leân khoaûng 2oC ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng löôïng trong töông lai coù theå buø ñaép ñöôïc möùc thay ñoåi caên baûn trong hoãn hôïp naêng löôïng toaøn ñaàu tö taêng leân31. Nhöng caùc nöôùc ñang phaùt caàu (Hoäp 4.3 vaø 4.4, xem chuù thích 28 ñeå bieát trieån phaûi ñôïi 10 naêm nöõa môùi coù moät löôïng lôùn theâm chi tieát)28. tieàn ñaàu tö trong soá naøy. Vaø vieäc dôõ boû caùc raøo Chi phí giaûm thieåu ñeå ñaït 450 ppm CO2 caûn ñoái vôùi caûi caùch vaø höôùng tôùi ñaàu tö vaøo coâng ñöôïc öôùc tính chieám khoaûng 0,3 ñeán 0,9% ngheä thu giöõ vaø löu tröõ cac-bon vaøo thôøi ñieåm vaø GDP toaøn caàu vaøo naêm 2030, vôùi giaû ñònh raèng nôi choán caàn thieát cuõng laø moät thaùch thöùc lôùn. 234 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ûm toaøn caàu vaø giaù cac-bon cho möùc 450 ppm vaø 550 ppm CO2e (2 vaø 3oC) trong Hình 4.8: Öôùc tính chi phí caét gia Moät phöông aùn khaùc ñôõ khoù khaên hôn laø naêm 2030 töø 5 moâ hình chaáp nhaän taàn suaát taäp trung phaùt thaûi cac-bon cao hôn möùc 450 ppm, ví duï nhö 440 ppm CO2e. Möùc naøy ñi keøm vôùi 50% xaùc suaát ñeå giöõ traùi ñaát aám leân 3oC, ñoàng thôøi coù nhieàu ruûi ro hôn töø nhöõng taùc ñoäng phaù huûy cuûa vieäc bieán ñoåi khí haäu, nhöng cho pheùp coù theâm chuùt ít thôøi gian tröôùc khi löôïng phaùt thaûi ñaït möùc cao nhaát vaøo naêm 2030. Löôïng phaùt thaûi caàn giaûm xuoáng möùc hieän nay vaøo naêm 2050 vaø tieáp tuïc giaûm hôn nöõa trong nhöõng naêm sau ñoù. Chi phí caét giaûm xuoáng möùc 550 CO2e coù theå seõ thaáp hôn, ôû möùc 0,2 ñeán 0,7% GDP trong naêm 2030 nhöng ñoøi hoûi phaûi aùp duïng caùc coâng ngheä coù chi phí bieân leân tôùi 25 ñeán 75 ñoâla Myõ/taán CO2 trong naêm 2030 (hình 4.8b), vôùi möùc ñaàu tö boå sung haøng naêm leân tôùi 220 tyû ñoâla moãi naêm trong 20 naêm sau ñoù.32 Ngay caû vieäc ñaït ñöôïc muïc tieâu khieâm toán hôn naøy cuõng vaãn ñoøi hoûi coù caùc caûi caùch chính saùch daøi haïn vaø saâu roäng hôn. Haønh ñoäng – ngay laäp töùc vaø treân qui moâ toaøn caàu Trì hoaõn caùc chöông trình haønh ñoäng toaøn caàu hôn 10 naêm nöõa seõ khieán cho möùc 450 ppm CO e laø khoâng theå ñaït ñöôïc.33 Ñeå ñaït ñöôïc möùc 2 Nguoàn: Nhoùm soaïn tha ûn, Rao vaø nhöõng ngöôøi ûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi, döïa treân döõ lieäu töø Knopf vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát ba naøy, löôïng phaùt thaûi khí CO2 toaøn caàu phaûi ñaït ûn. khaùc 2008, Calvin vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát ba Löu yù: Hình naøy so saùnh chi phí caét gia ûm vaø giaù cac-bon töø 5 moâ hình naêng löôïng khí haäu toaøn caàu - MiniCAM, IMAGE, MESSAGE, ñænh vaøo naêm 2020 vôùi möùc 28 ñeán 32 tyû taán töø POLES vaø REMIND (xem chuù thích soá 28 ñeå bieát veà caùc moâ hình gia û ñònh vaø phöông phaùp nghieân cöùu). MiniCAM, IMAGE, MESSAGE, möùc 26 tyû taán naêm 2005, vaø sau ñoù giaûm xuoáng POLES vaø REMIND cho thaáy chi phí chuyeån dòch caùc heä thoáng naêng löôïng ñöôïc caét gia ûm tôùi möùc 1% GDP naêm 2030 (GDP ngoaïi töø 12 ñeán 15 tyû taán vaøo naêm 2050.34 Ñeå ñaït ñöôïc sinh). ñieàu naøy, caàn caét giaûm 2 ñeán 3% löôïng phaùt thaûi ûm töø REMIND ñöôïc coi laø chi phí kinh teá vó moâ ñöôïc theå hieän trong löôïng GDP maát ñi vaøo naêm 2030 (GDP ngoaïi sinh) a. Chi phí caét gia moãi naêm keå töø naêm 2020 trôû ñi. Neáu löôïng phaùt thaûi taêng theâm 10 naêm sau naêm 2020 thì nhöõng ûng 4.2: Ñaàu tö caàn thieát ñeå haïn cheá möùc aám leân cu Ba û 2oC (450 ppm CO2e) trong naêm 2030 (ty ûa traùi ñaát ô û ñoâla Myõ naêm sau ñoù caàn caét giaûm ñi töø 4 ñeán 5% moãi naêm 2050) naêm. Ngöôïc laïi, löôïng phaùt thaûi ñaõ taêng 3%/naêm töø 2000 ñeán 2006, vì haàu heát caùc nöôùc ñeàu söû Vuøng IEA McKinsey MESSAGE REMIND duïng coâng ngheä phaùt thaûi nhieàu khí cac-bon, Toaøn caàu 846 1013 571 424 khieán cho toång löôïng phaùt thaûi cac-bon toaøn caàu Caùc nöôùc ñang phaùt trieån 565 563 264 384 trôû neân quaù lôùn theo döï baùo cuûa UÛy ban Lieân Baéc Myõ 175 112 Lieân minh Chaâu AÂu 129 92 chính phuû veà Bieán ñoåi Khí haäu (IPCC).35 Trung Quoác 263 49 Caùc nhaø maùy ñieän, caùc toøa nhaø, ñöôøng boä vaø AÁn Ñoä 75 43 ñöôøng saét trong thaäp kyû tôùi caàn döïa treân coâng ngheä saïch ñaûm baûo möùc phaùt thaûi seõ baét ñaàu Nguoàn: IEA 2008b, Knopt vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát ba ûa B.Knopt, Riahi, Grubler vaø Nakicenovic 2007, IIASA ûn vaø döõ lieäu boå sung cu 2009 vaø döõ lieäu boå sung cu ûa V.Krey, McKinsey vaø Coâng ty 2009a vôùi caùc döõ lieäu khaùc ñöôïc McKinsey cung caáp (J.Vinkel) giaûm töø naêm 2050. Vì sao laïi nhö vaäy? Vì nguoàn Hoäp 4.3 Moät theá giôùi 450 ppm CO2e (aám leân 20C) ñoøi hoûi nhöõng thay ñoåi caên baûn trong heä thoáng naêng löôïng toaøn caàu Trong baùo caùo naøy, chuùng toâi ñaõ xem xeùt giöõa caùc nöôùc vaø theo thôøi gian - caùc ûm moät nö Caét gia ûi cac-bon lieân quan ñeán naêng ûa löôïng phaùt tha caùc moâ hình naêng löôïng khí haäu toaøn caàu chieán löôïc vôùi chi phí thaáp nhaát döïa treân ûi lónh vöïc naêng löôïng pha löôïng vaøo naêm 2050 ñoøi ho ûi phi cac-bon khaùc nhau veà phöông phaùp, giaû ñònh, tình moät danh muïc goàm nhieàu coâng ngheä hoùa moät caùch saâu saéc traïng coâng ngheä, tyû leä haáp thuï coâng naêng löôïng. ngheä, chi phí vaø möùc phaùt thaûi khí nhaø û Öôùc tính % carbon caàn loaïi bo kính (ngoaøi khí CO2). Vieäc coù ñaït ñöôïc Moâ hình naêng löôïng hoãn hôïp toaøn caàu theo ngaønh, muïc tieâu 450 ppm CO2e hay khoâng phuï ñeå ñaït möùc 450 ppm CO2e giai ñoaïn 2005 - 2050 thuoäc vaøo ñaëc tính cuûa caùc giaû ñònh cô Muïc tieâu ñaït möùc 450 ppm CO2e ñoøi hoûi Ngaønh IEA MiniCAM sôû. Moät soá moâ hình ñaùnh giaù khoâng ñaït phaûi coù moät cuoäc caùch maïng naêng löôïng ñöôïc möùc 450 ppm CO2e do möùc taêng toaøn caàu - caét giaûm saâu toång nhu caàu veà Naêng löôïng -71 -87 tröôûng naêng löôïng quaù cao vaø söû duïng naêng löôïng vaø thöïc hieän nhöõng thay ñoåi nhieàu daàu moû trong giaû ñònh. lôùn trong moâ hình söû duïng naêng löôïng Xaây döïng - 41 -50 Moät soá moâ hình coù theå ñaït möùc 450 hoãn hôïp. Ñeå ñaït ñöôïc ñieàu ñoù, caùc moâ ûi Giao thoâng vaän ta -30 +47 ppm CO2e vôùi chi phí trung bình nhöng hình naêng löôïng khí haäu keâu goïi caùc bieän Coâng nghieäp - 21 -71 moãi moâ hình laïi coù chieán löôïc giaûm phaùt phaùp hieäu quaû naêng löôïng tích cöïc vaø Toång soá - 50 -50 thaûi vaø chieán löôïc naêng löôïng khaùc chuû ñoäng ñeå giaûm nhu caàu naêng löôïng nhaua. Caùc chieán löôïc giaûm thieåu naøy toaøn caàu xuoáng töø 17 ñeán 28% vaøo naêm Nguoàn: Nhoùm soaïn tha ûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi döïa treân döõ lieäu ñöôïc xaây döïng trong ngaén haïn, trung haïn 2050. ûa IEA 2008b; Calvin vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát ba cu ûn. (2005-2050) vaø trong daøi haïn (2050- Phaàn lôùn moâ hình döï baùo raèng nhieân söû duïng nhieàu naêng löôïng taùi taïo, töø möùc 2100). Möùc giaûm thaûi thaáp nhaát tröôùc lieäu hoùa thaïch caàn giaûm töø möùc 80% 13% hieän nay (chuû yeáu laø nhieân lieäu sinh naêm 2050 cuõng ñoøi hoûi caét giaûm saâu möùc cung naêng löôïng hieän nay xuoáng coøn töø hoïc vaø thuûy ñieän) leân möùc töø 30 ñeán 40% phaùt thaûi trong daøi haïn thoâng qua trieån 50 ñeán 60% vaøo naêm 2050. Vieäc söû duïng töø naêm 2050, chuû yeáu laø moâ hình söû khai roäng raõi caùc coâng ngheä söû duïng khí nhieân lieäu hoùa thaïch trong töông lai (ñaëc duïng khí sinh hoïc hieän ñaïi coù laép ñaët sinh hoïc vaø caùc coâng ngheä CCSb. Nhöõng bieät laø than ñaù vaø khí ga) phuï thuoäc vaøo hoaëc khoâng laép ñaët coâng ngheä CCS, coøn khaùc bieät naøy trong caùc phöông phaùp quy moâ aùp duïng caùc coâng ngheä giöõ thaûi laïi laø caùc nguoàn naêng löôïng töø gioù, maët nghieân cöùu moâ hình vaø caùc giaû ñònh cuõng cac-bon (CCS) - seõ ñöôïc laép ñaët taïi 80 trôøi, thuûy ñieän, nhieät ñieän (xem hình veõ). daãn ñeán khaùc bieät trong soá tieàn ñaàu tö ñeán 90% nhaø maùy than ñaù töø naêm 2050, Naêng löôïng nguyeân töû coù theå caàn phaûi caàn coù trong ngaén haïn (2030) nhö trong vôùi giaû ñònh laø coâng ngheä CCS trôû neân coù ñöôïc gia taêng töø möùc 5% hieän nay leân Baûng 4.2 ñaõ chæ ra. Caùc moâ hình cuõng tính khaû thi veà maët kyõ thuaät vaø kinh teá ñeå möùc töø 8 ñeán 15% vaøo naêm 2050d. khaùc nhau töông ñoái nhieàu trong cô cheá coù theá aùp duïng roäng raõi trong moät hoaëc Caàn thöïc hieän nhieàu noã löïc lôùn lao ñeå naêng löôïng hoãn hôïp töø nay tôùi 2050 (xem hai thaäp kyû tôùi (baûng döôùi ñaây)c. ñaït muïc tieâu naøy: trong voøng 40 naêm keå hình trong trang beân) maëc duø caùc keát Vieäc caét giaûm ñaùng keå löôïng nhieân töø naêm cô sôû, moãi naêm phaûi boå sung luaän khoâng maáy khaùc nhau. lieäu hoùa thaïch naøy caàn ñöôïc thöïc hieän theâm 17000 tuoácbin chaïy baèng söùc gioù Haøm yù chính saùch laø caàn coù phöông nhôø naêng löôïng nguyeân töû hoaëc naêng (moãi tuoácbin saûn xuaát 4 mega wat), 215 aùn veà hoãn hôïp naêng löôïng khaùc nhau löôïng taùi taïo. Coù theå taäp trung gia taêng trieäu meùt vuoâng taám pin maët trôøi,80 nhaø maùy naêng löôïng maët trôøi taäp trung (moãi ûi nhöõng thay ñoåi caên ba Moät theá giôùi 450 ppm CO2e (aám leân 2oC) ñoøi ho ûn trong heä thoáng naêng löôïng toaøn caàu nhaø maùy saûn xuaát 250 mega wat), 32 nhaø Naêng löôïng maùy ñieän nguyeân töû (moãi nhaø maùy saûn Hoãn hôïp naêng löôïng vaøo naêm 2050 xuaát 1000 mega wat)e. Lónh vöïc naêng hoãn hôïp hieän thôøi löôïng cuõng caàn phi cac-bon hoùa maïnh Toaøn caàu Toaøn caàu Myõ EU Trung Quoác AÁn Ñoä meõ, theo sau laø lónh vöïc coâng nghieäp vaø Loaïi naêng löôïng % toång soá xaây döïng (xem baûng treân). Than ñaù khoâng coù CCS 26 1-2 0-1 0-2 3-5 2-3 Nguoàn: Knopf vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát baûn; Rao vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Than ñaù coù CCS 0 1-13 1-12 2-9 0-25 3-26 b. Riahi, Grübler, vaø Nakicenovic 2007; û Daàu mo 34 16-21 20-26 11-23 18-20 18-19 IIASA 2009. Khí ga khoâng coù CCS 21 19-21 20-21 20-22 9-13 5-9 c. EA 008b; Calvin vaø nhöõng ngöôøi khaùc, Khí ga coù CCS 0 8-16 6-21 7-31 1-29 3-8 saép xuaát baûn; Riahi, Grübler, vaø Nakicen- û Nguyeân tö 6 8 8-10 10-11 8-12 9-11 ovic 2007; IIASA 2009; van Vuuren vaø Khí sinh hoïc khoâng coù CCS 10 12-21 10-18 10-11 9-14 16-30 nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát baûn; Weyant vaø nhöõng ngöôøi khaùc, 2009. Khí sinh hoïc coù CCS 0 2-8 1-7 3-9 1-12 2-12 d. IEA 2008b; Calvin vaø nhöõng ngöôøi khaùc, Naêng löôïng taùi taïo khoâng töø khí sinh hoïc 3 8- 14 7-12 7-12 10-13 5-19 saép xuaát baûn; Riahi, Grubler, vaø Nakicen- Toång soá (naêm) 493 665-775 87-121 70-80 130-139 66-68 ovic 2007; IIASA 2009; van Vuuren vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát baûn. Nguoàn: Nhoùm soaïn tha ûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi, döïa treân döõ lieäu töø Riahi, Grubler, vaø Nakicenovic 2007; IIASA 2009; Calvin vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát ba ûn; IEA 2008b. e. IEA 2008b (Coøn tieáp) 236 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 450 ppm CO2e taïo ra söï thay ñoåi caên baûn veà caùch keát hôïp söû duïng nhieân lieäu Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 237 HOÄP 4.4 Naêng löôïng hoãn hôïp theo vuøng ñeå ñaït muïc tieâu 450 ppm CO2e (aám leân 2 oC) Quan troïng laø caùc nhaø laøm chính saùch ngheä phaùt thaûi ít khí cac-bon coù theå than ñoû töø möùc 15% trong thaäp kyû vöøa caàn hieåu ñöôïc haøm yù cuûa vieäc duy trì ñöôïc laép ñaët taïi 80 ñeán 90% nhaø maùy qua leân möùc 34%. Chính saùch yeâu caàu muïc tieâu 450 ppm CO2e ñoái vôùi caùc heä khí ñoát vaø nhaø maùy than ñaù taïi Myõ vaøo caùc nhaø maùy than ñoû quy moâ nhoû phaûi thoáng naêng löôïng cuûa hoï. Haàu heát caùc naêm 2050 (xem baûng phía döôùi trong ñoùng cöûa vaø thay theá baèng caùc nhaø moâ hình ñaùnh giaù hôïp nhaát ñeàu theo Hoäp 4.3). Ñieàu naøy coù tính khaû thi vôùi maùy than ñoû quy moâ lôùn trong hai naêm phöông phaùp chi phí thaáp nhaát, töùc laø naêng löïc öôùc tính trong vieäc trieån khai qua ñaõ laøm giaûm löôïng phaùt thaûi CO2 caét giaûm khí thaûi baát kyø luùc naøo vaø ôû caùc CCS hieän coù. Nhöng ñeå ñaït möùc haøng naêm ñi 60 trieäu taán. Phaàn lôùn caùc ñaâu coù chi phí reû nhaát trong taát caû caùc 450 ppm CO2e thì vieäc taêng gaáp ñoâi tyû nhaø maùy than ñoû môùi ñeàu ñöôïc trang bò lónh vöïc taïi taát caû caùc quoác giaa. Nhöng troïng khí ga töï nhieân trong moâ hình caùc coâng ngheä thaân thieän vôùi moâi quoác gia taïi ñoù caùc bieän phaùp caét giaûm naêng löôïng hoãn hôïp cô sôû taïi Lieân minh tröôøng.c ñöôïc thöïc hieän khoâng caàn phaûi laø quoác Chaâu AÂu - töø 24% leân 50% vaøo naêm Baát chaáp nhöõng böôùc tieán naøy, Trung gia chòu chi phí (xem Chöông 6). Muïc 2050 - coù theå seõ ñaët ra vaán ñeà veà ruûi ro Quoác vaãn coù theå phaûi giaùm ñaùng keå tyû tieâu cuûa chöông naøy khoâng phaûi laø bieän an ninh naêng löôïng, ñaëc bieät vôùi tình troïng than ñaù trong moâ hình naêng löôïng hoä cho baát kyø phöông phaùp chia seû traïng hoãn loaïn môùi ñaåy trong nguoàn hoãn hôïp cô sôû ñeå hoaøn thaønh muïc tieâu gaùnh naëng hay phaân boå löôïng caét giaûm cung khí ñoát taïi Lieân minh Chaâu AÂu. 450 ppm CO2e (xem baûng döôùi trong giöõa caùc quoác gia maø ñaây chính laø vaán Muïc tieâu 450 ppm CO2e ñoøi hoûi moät Hoäp 4.3). Naêng löôïng taùi taïo coù theå leân ñeà veà ñaøm phaùn. khoaûn ñaàu tö boå sung haøng naêm töø 110 möùc 40% toång caàu naêng löôïng vaøo Myõ, Lieân minh Chaâu AÂu vaø Trung ñeán 175 tyû ñoâla Myõ ñoái vôùi nöôùc Myõ (0,8 naêm 2050. Moät vaøi kòch baûn coù caùc Quoác hieän ñang chieám gaàn 60% toång ñeán 1% GDP) vaø 90 ñeán 130 tyû ñoâla Myõ chöông trình nguyeân töû ñaày tham voïng löôïng phaùt thaûi toaøn caàu. AÁn Ñoä hieän ñoái vôùi Lieân minh Chaâu AÂu (0,6 ñeán trong ñoù, Trung Quoác coù theå xaây döïng chæ ñoùng goùp 4% toång löôïng phaùt thaûi 0,9% GDP) trong naêm 2030 (xem Baûng caùc nhaø maùy ñieän nguyeân töû nhanh hôn toaøn caàu maëc duø chieám 18% toång daân 4.2). 3 laàn so vôùi Phaùp, vaø khaû naêng nguyeân soá, nhöng tyû troïng phaùt thaûi cuûa nöôùc töû cuûa Trung Quoác vaøo naêm 2050 coù naøy ñöôïc döï baùo laø seõ taêng leân möùc Trung Quoác theå cao gaáp 7 laàn khaû naêng nguyeân töû 12% vaøo naêm 2050 neáu khoâng coù caùc Vieäc caét giaûm ñaùng keå möùc phaùt thaûi cuûa Phaùp hieän nay. Vôùi tröõ löôïng khí chính saùch caét giaûm löôïng khí thaûi. Nhö xuoáng döôùi möùc hieän thôøi laø muïc tieâu ñoát coù giôùi haïn, vieäc taêng tyû troïng khí vaäy, ñoùng goùp cuûa caùc quoác gia naøy caàn thöïc hieän ñoái vôùi Trung Quoác, nhaø ñoát trong moâ hình naêng löôïng hoãn hôïp vaøo vieäc caét giaûm toång löôïng khí thaûi saûn xuaát vaø tieâu duøng than ñaù lôùn nhaát töø möùc 2,5% hieän nay leân 40% vaøo naêm toaøn caàu laø nhaân toá quan troïng nhaát ñeå theå giôùi. Trung Quoác, döïa chuû yeáu vaøo 2050 - nhö trong moät soá moâ hình ñaõ giaû oån ñònh khí haäu. than ñaù ñeå ñaùp öùng 70% nhu caàu veà ñònh - laø moät thaùch thöùc lôùn. naêng löôïng thöông maïi cuûa mình (so Vôùi tröõ löôïng noäi ñòa lôùn, than ñaù vaãn Myõ vaø Lieân minh Chaâu AÂu vôùi 24% taïi Myõ vaø 16% taïi Lieân minh laø nguoàn naêng löôïng quan troïng cuûa Hieäu quaû naêng löôïng coù theå laøm giaûm Chaâu AÂu). Ñeå ñaït muïc tieâu 450 ppm Trung Quoác trong nhieàu thaäp kyû. Caùc toång nhu caàu söû duïng naêng löôïng taïi CO2e, toång caàu naêng löôïng cô sôû cuûa coâng ngheä giöõ thaûi cac-bon ñoùng vai troø caùc nöôùc phaùt trieån tôùi 20% vaøo naêm Trung Quoác phaûi thaáp hôn möùc hieän noøng coát trong taêng tröôûng kinh teá cuûa 2050 so vôùi möùc hieän taïi. Ñieàu naøy coù haønh töø 20 ñeán 30% vaøo naêm 2050. Ñoä Trung Quoác trong moät theá giôùi haïn cheá theå ñoøi hoûi phaûi giaùm maät ñoä söû duïng haøm chöùa naêng löôïng phaûi giaûm ñi löôïng phaùt thaûi khí cac-bon. Moät vaøi kòch naêng löôïng haøng naêm töø 1,5 ñeán 2% 3,1% moãi naêm trong 4 thaäp kyû tôùi. baûn 450 ppm CO2e döï baùo raèng caùc trong 4 thaäp kyû tôùi vôùi xu theá nhö ñaõ GDP cuûa Trung Quoác ñaõ taêng leân coâng ngheä giöõ thaûi cac-bon coù theå ñöôïc dieãn ra trong 2 thaäp kyû qua. Ñeå ñaït muïc moät caùch ngoaïn muïc - gaáp 4 laàn töø naêm laép ñaët ôû 85 ñeán 95% nhaø maùy than ñaù tieâu 450 ppm CO2e, Myõ vaø Lieân minh 1980 ñeán naêm 2000 trong khi tieâu duøng taïi Trung Quoác vaøo naêm 2050 - nhieàu Chaâu AÂu caàn caét giaûm löôïng tieâu duøng naêng löôïng chæ taêng leân gaáp ñoâi. Tuy hôn naêng löïc giöõ thaûi cac-bon hieän thôøi daàu moû moät caùch ñaùng keå vaøo naêm nhieân, sau naêm 2000, xu theá naøy ñaõ bò vôùi möùc 3 tyû taán moãi naêm trong 100 km 2050 - moät thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi nhöõng ñaûo ngöôïc maëc duø ñoä haøm chöùa naêng nguoàn phaùt thaûi. Nhöng ñaùnh giaù thöïc quoác gia naøy vì hieän nay hoï ñang tieâu löôïng vaãn tieáp tuïc giaûm trong caùc tieåu ñòa veà coâng ngheä vaø ñònh giaù cac-bon duøng gaàn moät nöûa saûn löôïng daàu moû ngaønh coâng nghieäp. Lyù do chính laø tyû trong töông lai coù theå laøm thay ñoåi thöïc treân toaøn theá giôùi. Caùc nöôùc naøy cuõng troïng ngaøy caøng lôùn cuûa ngaønh coâng traïng naøy. Kòch baûn 450 ppm CO2e ñoøi caàn caét giaûm ñaùng keå vieäc söû duïng than nghieäp naëng do caàu saûn xuaát noäi ñòa vaø hoûi möùc ñaàu tö boå sung haøng naêm ñoái ñaù - moät nhieäm vuï khieán nöôùc Myõ naûn xuaát khaåu ñeàu raát maïnh meõ.b Trung vôùi Trung Quoác laø töø 30 ñeán 260 tyû ñoâla chí vôùi tö caùch laø nhaø saûn xuaát vaø tieâu Quoác saûn xuaát 35% löôïng theùp treân theá Myõ (0,5 ñeán 2,6% GDP) vaøo naêm 2030. duøng than ñaù lôùn thöù hai treân theá giôùi - giôùi, 50% löôïng xi maêng vaø 28% löôïng ñoàng thôøi phaûi aùp duïng roäng raõi caùc nhoâm. Giai ñoaïn phaùt trieån naøy, khi maø AÁn Ñoä vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån coâng ngheä phaùt thaûi ít khí cac-bon. caùc ngaønh coâng nghieäp coù ñoä haøm AÁn Ñoä ñang phaûi ñoái maët vôùi nhöõng Myõ vaø Lieân minh Chaâu AÂu coù caùc chöùa naêng löôïng cao ñang thoáng trò neàn thaùch thöùc lôùn trong vieäc thay ñoåi töøng nguoàn löïc ñeå thöïc hieän nhöõng bieän kinh teá, thì vieäc taùch löôïng phaùt thaûi khoûi böôùc thoùi quen phaùt thaûi cuûa hoï trong phaùp naøy vaø vöôït qua thaùch thöùc. Caû taêng tröôûng quaû laø thaùch thöùc lôùn. khi nguoàn naêng löôïng thay theá tieàm hai ñeàu dö thöøa naêng löôïng taùi taïo tieàm Trung Quoác ñaõ taêng möùc hieäu suaát taøng raát haïn heïp vaø khaû naêng aùp duïng taøng. Moät soá moâ hình cho thaáy caùc coâng trung bình cuûa caùc nhaø maùy naêng löôïng coâng ngheä giöõ thaûi cac-bon coøn yeáu 238 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 keùm. Gioáng nhö Trung Quoác, AÁn Ñoä nhu caàu naøy coù theå vöôït quaù tieàm naêng AÙ coù tieàm naêng veà thuûy ñieän maëc duø döïa chuû yeáu vaøo than ñaù (chieám 53% khí sinh hoïc beàn vöõng cuûa AÁn Ñoä vì vieäc saûn löôïng coù theå bò aûnh höôûng bôûi chu nhu caàu naêng löôïng thöông maïi cuûa saûn xuaát khí sinh hoïc ñang phaûi caïnh trình thuûy hoïc môùi baét nguoàn töø nhöõng nöôùc naøy). Muïc tieâu 450 ppm CO2e ñoøi tranh vôùi noâng nghieäp, röøng, söû duïng bieán ñoåi khí haäu. Caùc quoác gia naøy hoûi phaûi coù moät cuoäc caùch maïng thöïc ñaát vaø nöôùc. cuõng caàn taêng cöôøng khai thaùc khí ñoát thuï ôû AÁn Ñoä. Toång caàu naêng löôïng cô Veà maët kinh teá, AÁn Ñoä bò haïn cheá töï nhieân. baûn coù theå giaûm so vôùi möùc hieän haønh trong vieäc aùp duïng caùc coâng ngheä giöõ Nguoàn: Calvin vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép töø 15 ñeán 20% vaøo naêm 2050 vaø ñoä thaûi cac-bon vôùi toång khaû naêng giöõ thaûi xuaát baûn; Chikkatur 2008; Dahowski vaø haøm chöùa naêng löôïng giaûm 2,5% moãi thaáp hôn 5 tyû taán CO2, chæ ñuû ñeå giöõ nhöõng ngöôøi khaùc 2009; de la Torre, Fa- naêm töø nay ñeán naêm 2050, ñoøi hoûi taêng thaûi trong 3 naêm neáu 90% nhaø maùy jnzylber, vaø Nash 2008; Dooley vaø nhöõng gaáp ñoâi noã löïc cuûa thaäp kyû tröôùc. Tuy than ñaù ñöôïc laép ñaët CCS vaøo naêm ngöôøi khaùc 2006; Hoäi ñoàng tö vaán Ñöùc veà nhieân, vaãn coøn nhieàu tieàm naêng ñeå taêng 2050 theo kòch baûn 450 ppm CO2e. bieán ñoåi khí haäu toaøn caàu, 2008; UÛy ban cöôøng hieäu quaû naêng löôïng vaø giaûm Caùc ñaùnh giaù thöïc ñòa boå sung vaø tieán Keá hoaïch chính phuû AÁn Ñoä 2006; Hol- 29% thaát thoaùt trong truyeàn daãn vaø boä coâng ngheä coù theå laøm thay ñoåi ñieàu loway vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; phaân phoái xuoáng möùc gaàn vôùi möùc naøy. Kòch baûn 450 ppm CO2e ñoøi hoûi IEA2008b; IEA 2008c; IIASA 2009; Lin vaø trung bình cuûa theá giôùi laø 9%. Vaø maëc moät löôïng ñaàu tö boå sung haøng naêm töø nhöõng ngöôøi khaùc 2006; McKinsey & duø tính hieäu suaát cuûa caùc nhaø maùy ñieän 40 tyû ñeán 75 tyû ñoâ la Myõ trong tröôøng Company 2009a; Riahi, Grubler, vaø Naki- than ñoû taïi AÁn Ñoä ñaõ ñöôïc caûi thieän hôïp AÁn Ñoä (1,2 ñeán 2,2% GDP) trong cenovic 2007; Wang vaø Watson 2009; trong nhöõng naêm gaàn ñaây, song möùc naêm 2030. Weber vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; Ngaân hieäu suaát trung bình vaãn coøn thaáp ôû Vuøng haï Sahara ôû Chaâu Phi (khoâng haøng Theá giôùi 2008c; Zhang 2008. möùc 29% vaø gaàn nhö taát caû caùc nhaø keå Nam Phi) ñoùng goùp 1,5% löôïng phaùt a. Chuùng döïa treân moät thò tröôøng cac-bon maùy than ñoû ñeàu ôû döôùi möùc giôùi haïn. thaûi CO2 lieân quan ñeán naêng löôïng hieän toaøn caàu vaø khoâng phaûi laø gaùnh naëng Gioáng nhö ôû Trung Quoác, tyû troïng nay - con soá naøy ñöôïc döï baùo laø seõ chæ ñöôïc caùc quoác gia chia seû. Treân thöïc teá, than ñaù trong moâ hình naêng löôïng hoãn taêng töø 2 ñeán 3% trong naêm 2050. döôøng nhö khoâng phaûi nhö vaäy. Gaùnh hôïp cuûa AÁn Ñoä caàn phaûi caét giaûm ñaùng Cung caáp caùc dòch vuï naêng löôïng hieän naëng ñöôïc chia seû ñaõ ñöôïc noùi ñeán trong keå ñeå ñaït muïc tieâu 450 ppm CO2e. ñaïi cho ngöôøi ngheøo phaûi laø öu tieân chöông 1, vaø haøm yù cuûa vieäc khoâng tham Tieàm naêng thuûy ñieän (150 gigawat) vaø haøng ñaàu vaø chæ khieán cho löôïng phaùt gia ngay cuûa caùc nhoùm nöôùc khoâng thuoäc saûn xuaát naêng löôïng töø söùc gioù (65 gi- thaûi khí nhaø kinh treân theá giôùi taêng leân phuï luïc 1 ñaõ ñöôïc baøn ñeán trong chöông gawat) laø raát lôùn nhöng chæ chieám tyû chuùt ít. Nhöng cuoäc caùch maïng naêng 6.Chuùng toâi cuõng raø soaùt laïi caùc moâ hình troïng nhoû trong toång caàu veà naêng löôïng löôïng saïch toaøn caàu seõ coù nhieàu aûnh töø caùc nöôùc ñang phaùt trieån (Trung Quoác trong töông lai (12% toång nhu caàu naêng höôûng tôùi caùc nöôùc thu nhaäp thaáp - vaø AÁn Ñoä) nhöng chöa coù thoâng tin chính löôïng vaøo naêm 2050 trong kòch baûn 450 nhöõng nöôùc coù theå coù khaû naêng haáp thuï thöùc naøo ñöôïc coâng boá cho kòch baûn 450 ppm CO2e). Caùc khaû naêng chöa khai laøn soùng coâng ngheä sau. Naêng löôïng ppm CO2e. thaùc khaùc laø nhaäp khaåu khí ñoát hoaëc saïch coù theå ñoùng vai troø voâ cuøng quan thuûy ñieän töø caùc nöôùc laùng gieàng, troïng trong vieäc taêng cöôøng khaû naêng b. Lin vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2006. Saûn nhöng caùc thoûa thuaän thöông maïi naêng tieáp caän coâng ngheä vaø vieäc theo ñuoåi xuaát haøng xuaát khaåu chieám moät phaàn ba löôïng vôùi caùc nöôùc naøy laïi toû ra khoù hieäu quaû naêng löôïng laø moät giaûi phaùp löôïng phaùt thaûi cuûa Trung Quoác trong naêm ñaøm phaùn. Naêng löôïng maët trôøi chieám hôïp lyù veà chi phí ñeå giaûi quyeát tình traïng 2005 (Weber vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008). vai troø quan troïng song chi phí caán phaûi thieáu naêng löôïng. c. Caùc nhaø maùy quy moâ lôùn vaø sieâu lôùn ñöôïc caét giaûm nhieàu. Moät vaøi moâ hình Theo caùc moâ hình naêng löôïng khí söû duïng nhieät ñoä vaø söùc eùp cao hôn ñeå cho thaáy AÁn Ñoä coù theå caàn phaûi döïa haäu trong kòch baûn 450 ppm CO2e, haàu ñaït möùc hieäu suaát töø 30 ñeán 40% vaø töø vaøo khí sinh hoïc ñeå cung caáp 30% naêng heát caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñeàu phaûi 40-42%, so vôùi caùc nhaø maùy ñieän hieän löôïng cô baûn cuûa mình vaøo naêm 2050 taêng saûn löôïng naêng löôïng taùi taïo cuûa nay vôùi möùc hieäu suaát trung bình laø töø 35 theo kòch baûn 450 ppm CO2e. Nhöng hoï. Chaâu Phi, Chaâu Myõ La tinh vaø Chaâu ñeán 38%. naêng löôïng coù voøng ñôøi raát daøi - caàn phaûi traûi qua ñaày ñuû vaøo lónh vöïc naêng löôïng. Vôùi moät khoaûng haøng thaäp kyû ñeå vaän haønh moät nhaø maùy ñieän, thôøi gian laâu nhö vaäy ñeå phaùt trieån coâng ngheä phaûi maát moät theá kyû ñeå xaây döïng haï taàng ñoâ thò.36 môùi thì vieäc trieån khai caùc coâng ngheä tieân tieán Vieäc trì hoaõn caùc chöông trình haønh ñoäng coù theå treân quy moâ lôùn vaøo naêm 2030 ñoøi hoûi phaûi coù laøm taêng chi phí caét giaûm löôïng phaùt thaûi trong nhöõng haønh ñoäng kieân quyeát ngay töø baây giôø. töông lai, ñaåy theá giôùi vaøo tình traïng söû duïng cô Beân caïnh ñoù, trì hoaõn haønh ñoäng coù theå daãn sôû haï taàng coù ñoä haøm chöùa cac-bon cao trong ñeán taêng chi phí haï taàng naêng löôïng vaø khieán nhöõng thaäp kyû tôùi. Ngay caû vôùi caùc coâng ngheä cho haï taàng naøy sôùm heát thôøi gian söû duïng. Xaây naêng löôïng saïch chi phí thaáp hieän haønh thì cuõng döïng phuø hôïp vôùi tieâu chuaån hieän taïi sau ñoù haïn caàn haøng thaäp kyû ñeå aùp duïng chuùng moät caùch cheá naêng suaát roài thay ñoåi coâng ngheä, duø ñoù laø Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 239 caùc nhaø maùy ñieän hay caùc toøa nhaø, ñeàu gaây ra chi Hình 4.9 Caùc haønh ñoäng toaøn caàu laø caàn thieát ñeå haïn cheá möùc aám phí ñaét ñoû hôn so vôùi vieäc xaây döïng haï taàng môùi, leân cu û 2oC (450 ppm CO2e) hoaëc 3oC (550 ppm). Chæ rieâng ûa traùi ñaát ô caùc nöôùc phaùt trieån khoâng theå ñöa theá giôùi vaøo quyõ ñaïo 2oC hay 3oC, hieäu quaû vaø phaùt thaûi ít cac-bon ngay töø ñaàu. û khi caùc nöôùc naøy caét gia ngay ca ûi cu ûm löôïng phaùt tha ûa hoï xuoáng möùc Ñieàu naøy cuõng ñuùng ñoái vôùi caùc nguoàn voán naêng 0 vaøo naêm 2050. löôïng phi hieäu quaû. Tieát kieäm naêng löôïng thöôøng ñoøi hoûi voán ñaàu tö lôùn nhöng mang laïi hieäu quaû cao hôn thaäm chí möùc giaù cao ñaùnh vaøo khí CO2 cuõng khoâng ñuû ñeå thay ñoåi tình hình naøy.37 Ñeå traùnh tình traïng naøy, quy moâ vaø toác ñoä ñoâ thò hoùa laø moät cô hoäi hieám hoi, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong vieäc ra quyeát ñònh ngay töø baây giôø veà vieäc xaây döïng caùc thaønh phoá phaùt thaûi ít khí cac-bon vôùi thieát keá phuø hôïp, heä thoáng giao thoâng coâng coäng toát, xaây döïng hieäu quaû vaø caùc phöông tieän saïch. Moät vaán ñeà caàn öu tieân trong haï taàng naêng löôïng laø vieäc aùp duïng caùc coâng ngheä hieäu quaû phaùt thaûi ít cac-bon vaøo caùc cô sôû haï taàng môùi, nhaèm taïo cô hoäi hoaøn thaønh muïc tieâu söû duïng ít naêng löôïng phaùt thaûi khí cac-bon. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån phaûi laép ñaët ít nhaát moät nöûa löôïng voán Nguoàn: Trích töø IEA 2008b, Calvin vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát ba ûn. naêng löôïng daøi haïn töø nay ñeán naêm 2030.38 Ví Löu yù: Neáu phaùt thaûi lieân quan ñeán naêng löôïng töø caùc nöôùc phaùt trieån duï nhö moät nöûa voán xaây döïng cuûa Trung Quoác (maøu cam) döôïc gia ûm xuoáng möùc 0, thì löôïng phaùt thaûi töø caùc nöôùc ñang phaùt trieån (maøu xanh laù caây) seõ vöôït quaù möùc phaùt thaûi toaøn caàu thoûa seõ ñöôïc trieån khai töø naêm 2000 ñeán naêm 2015.39 maõn muïc tieâu 550 ppm CO2e vaø 450 ppm CO2e vaøo naêm 2050. Caùc nöôùc phaùt trieån coù ít cô hoäi hôn khi caùc coâng trình xaây döïng hieän thôøi coøn laâu môùi ñeán luùc phaûi dôõ boû - 60% voán xaây döïng taïi Phaùp döï tính ñeán naêm 2050 ñaõ ñöôïc duøng ñeå trieån khai caùc ûng 4.3 Ba ûnh moãi quoác gia khaùc nhau ñoøi ho Boái ca ûi caùc phöông phaùp phuø hôïp coâng trình xaây döïng. Thöïc teá naøy laøm haïn cheá tieàm naêng caét giaûm nhu caàu söôûi aám vaø laøm maùt Quoác gia Caùc coâng ngheä coù ñoä haøm chöùa cac-bon thaáp vaø chính saùch taïi caùc toøa nhaø. Nhöng caû caùc nöôùc ñang phaùt Caùc nöôùc coù thu Mô û roäng tieáp caän naêng löôïng thoâng qua caùc phöông aùn ñöôøng daây trieån vaø caùc nöôùc phaùt trieån ñeàu coù nhieàu cô hoäi nhaäp thaáp Trieån khai hieäu qua û naêng löôïng vaø naêng löôïng taùi taïo ngay khi coù chi phí thaáp nhaát Loaïi boû trôï caáp nhieân lieäu hoùa thaïch trong thaäp kyû tôùi ñeå xaây döïng caùc nhaø maùy ñieän AÙp duïng chi phí hoài giaù Neáu haï taàng ñöôøng daây khoâng toàn taïi thì laép ñaët caùc maùy phaùt môùi vôùi caùc coâng ngheä naêng löôïng saïch nhaèm traùnh nguy cô tieáp tuïc luùn saâu hôn vaøo caùc coâng Caùc nöôùc coù thu Taêng quy moâ hieäu qua û naêng löôïng vaø naêng löôïng taùi taïo nhaäp trung bình û duïng ít cac-bon Hôïp nhaát caùc caùch tieáp caän ñoâ thò vaø giao thoâng vôùi sö ngheä cuõ söû duïng nhieàu nhieân lieäu coù ñoä haøm û trôï caáp nhieân lieäu hoùa thaïch Loaïi bo chöùa cac-bon cao. AÙp duïng chi phí hoài giaù, keå ca û phí ñòa phöông Tieán haønh nghieân cöùu, phaùt trieån vaø aùp duïng coâng ngheä môùi Vôùi nhöõng lyù do ñaõ neâu trong Chöông trình Haønh ñoäng Bali - nhaán maïnh noäi dung cuûa caùc Caùc nöôùc coù thu ûm saâu möùc phaùt tha Caét gia ûi trong nöôùc nhaäp cao ûi AÙp giaù vôùi cac-bon: thueá cac-bon hoaëc trao ñoåi quota phaùt tha cuoäc ñaøm phaùn hieän thôøi trong Coâng öôùc Khung û trôï caáp nhieân lieäu hoùa thaïch Loaïi bo cuûa Lieân hieäp quoác veà Bieán ñoåi Khí haäu, caùc nöôùc Taêng cöôøng nghieân cöùu, phaùt trieån vaø aùp duïng coâng ngheä môùi Thay ñoåi phong caùch soáng tieâu duøng nhieàu naêng löôïng phaùt trieån caàn ñi ñaàu trong vieäc caét giaûm löôïng Cung caáp voán vaø coâng ngheä coù ñoä haøm chöùa cac-bon thaáp cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån phaùt thaûi (xem Chöông 5). Nhöng chæ rieâng caùc nöôùc phaùt trieån khoâng theå ñöa theá giôùi vaøo quyõ Nguoàn: Nhoùm soaïn tha ûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi 240 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ñaïo 2oC, ngay caû khi neáu caùc nöôùc naøy coù khaû 4.5). Naêng löôïng nguyeân töû thì khieán ngöôøi ta lo naêng giaûm möùc phaùt thaûi cuûa chuùng xuoáng baèng ngaïi veà nguy cô saûn xuaát teân löûa, quaûn lyù raùc 0 (Hình 4.9). Vaøo naêm 2050, 8 tyû trong soá 9 tyû nguyeân töû vaø caùc coâng ngheä löu tröõ nguyeân töû taïi ngöôøi treân theá giôùi ñang sinh soáng taïi caùc nöôùc caùc nhaø maùy ñieän chöa ñöôïc caáp pheùp thöông ñang phaùt trieån vaø taïo ra 70% löôïng phaùt thaûi maïi, coù chi phí cao, coù theå bò haïn cheá bôûi khaû toaøn caàu. Caùc nöôùc phaùt trieån coù theå cung caáp naêng löu tröõ cuûa nôi löu tröõ taïi caùc quoác gia. hoã trôï taøi chính vaø chuyeån giao coâng ngheä coù haøm Caùc phaân tích nhaïy hôn veà nhöõng haïn cheá cuûa löôïng cac-bon thaáp cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån caùc coâng ngheä naøy cho thaáy kòch baûn 450 ppm neáu vieäc theo ñuoåi caùc coâng ngheä tieân tieán coù ñoä CO2e seõ khoâng ñöôïc hoaøn thaønh neáu khoâng trieån haøm chöùa cac-bon thaáp vaø duy trì toác doä taêng khai hieäu quaû naêng löôïng, naêng löôïng taùi taïo vaø tröôûng cuûa caùc coâng ngheä naøy coù tính khaû thi caùc CCS43 treân quy moâ lôùn; ñoàng thôøi, vieäc giaûm (Baûng 4.3). vai troø cuûa naêng löôïng nguyeân töû ñoøi hoûi phaûi taêng cöôøng hôn nöõa caùc CCS döïa treân nhieân lieäu Haønh ñoäng treân taát caû caùc maët hoùa thaïch vaø naêng löôïng taùi taïo.44 Nhöõng khoù traän chính saùch vaø kyõ thuaät khaên chính goàm caùc coâng ngheä thu giöõ vaø löu Caàn coù nhöõng thay ñoåi caên baûn caàn thieát gì ñeå heä tröõ khí cac-bon vaø vieäc phaùt trieån theá heä nhieân thoáng naêng löôïng laøm thu heïp khoaûng caùch giöõa lieäu sinh hoïc thöù hai. Vôùi nhöõng coâng ngheä hieän muïc tieâu vaø mong muoán cuûa theá giôùi? Caâu traû lôøi ñang ñöôïc bieát ñeán, chæ coøn raát ít coâng ngheä naèm trong caùc coâng ngheä naêng löôïng saïch vaø chöa ñöôïc trieån khai. hieäu quaû naêng löôïng nhaèm giaûm ñoä haøm chöùa Tuy nhieân, trong lòch söû, caùc tieán boä coâng naêng löôïng vaø chuyeån sang söû duïng nhieân lieäu ngheä ñaõ giuùp giaûm chi phí ñeå vöôït qua nhöõng phaùt thaûi ít khí cac-bon. Vôùi xu theá hieän nay, raøo caûn kyõ thuaät neáu coù caùc chính saùch hieäu quaû löôïng phaùt thaûi CO2 lieân quan ñeán naêng löôïng vaø kòp thôøi - thaùch thöùc lôùn nhaát maø theá giôùi ñang treân phaïm vi toaøn caàu seõ taêng töø 26 tyû taán trong phaûi ñoái maët hieän nay. Möa axit vaø thuûng taàng oâ- naêm 2005 leân 43 ñeán 65 tyû taán vaøo naêm 2050.41 zoân laø hai trong nhieàu baèng chöùng cho thaáy Nhöng kòch baûn 450 ppm CO2e ñoøi hoûi löôïng nhöõng öôùc tính veà chi phí baûo veä moâi tröôøng döïa phaùt thaûi töø naêng löôïng phaûi giaûm xuoáng möùc treân caùc coâng ngheä tröôùc ñieàu tieát laø quaù lôùn.45 12 ñeán 15 tyû taán, töùc laø giaûm ñi 28 ñeán 48 tyû taàn Caùc chính saùch phaùt trieån thoâng minh caàn vaøo naêm 2050 (Hình 4.10). Caùc moâ hình döïa phaûi phuø hôïp vôùi möùc ñoä tröôûng thaønh cuûa coâng treân 4 loaïi coâng ngheä ñeå thu heïp khoaûng caùch ngheä vaø boái caûnh quoác gia, ñoàng thôøi phaûi ñaåy naøy - hieäu quaû naêng löôïng, naêng löôïng taùi taïo, nhanh quaù trình phaùt trieån vaø trieån khai caùc coâng naêng löôïng nguyeân töû vaø caùc coâng ngheä thu giöõ ngheä aáy (Hình 4.11 vaø Baûng 4.4). vaø löu tröõ khí CO2.42 Danh muïc caùc coâng ngheä coù theå aùp duïng laø Hieäu quaû naêng löôïng. Trong ngaén haïn, caàn thieát ñeå caét giaûm saâu tôùi möùc kòch baûn 450 nguoàn giaûm phaùt thaûi reû nhaát vaø lôùn nhaát laø taêng ppm CO2e yeâu caàu vôùi chi phí thaáp nhaát, vì moãi cöôøng hieäu quaû naêng löôïng ñoái vôùi caû cung vaø loaïi coâng ngheä ñeàu coù nhöõng haïn cheá veà kinh teá caàu trong ngaønh coâng nghieäp ñieän, xaây döïng vaø vaø kyõ thuaät rieâng, maëc duø nhöõng haïn cheá naøy giao thoâng vaän taûi. Caùc coâng ngheä truyeàn thoáng cuõng khoâng gioáng nhau giöõa caùc quoác gia. Hieäu seõ giuùp giaûm thaûi khí nhaø kính trong ngaén haïn quaû naêng löôïng phaûi ñoái maët vôùi caùc raøo caûn vaø thoâng qua caùc bieän phaùp löu giöõ khí thaûi töø caùc nhöõng thaát baïi thò tröôøng. Gioù, thuûy ñieän, nhieät moû than,46 caùc baõi chaát thaûi raén thaønh phoá, caùc ñieän ñeàu bò haïn cheá bôûi khaû naêng ñòa ñieåm phuø nhaø maùy phaùt thaûi khí ga vaø giaûm phaùt thaûi cac- hôïp; khí sinh hoïc bò haïn cheá bôùi caïnh tranh veà bon ñen töø caùc nhieân lieäu sinh hoïc truyeàn thoáng. ñaát vaø nöôùc töø löông thöïc vaø röøng (xem Chöông Caùc coâng ngheä naøy coù theå taêng cöôøng an toaøn ôû 3); naêng löôïng maët trôøi thì vaãn toû ra ñaét ñoû (Hoäp caùc moû khai thaùc than vaø taêng cöôøng söùc khoûe Hoäp 4.5 Caùc coâng ngheä naêng löôïng taùi taïo coù nhieàu tieàm naêng song cuõng phaûi ñoái maët vôùi nhieàu thaùch thöùc Khí sinh hoïc treân traùi ñaát vaø ñieän maët trôøi laø ngaønh ñeàu bò haïn cheá bôûi ñieàu kieän ñaïi ñieåm Söû duïng khí sinh hoïc hieän ñaïi laøm nhieân coâng nghieäp naêng löôïng taùi taïo taêng vaø nguoàn löïc. Naêng löôïng gioù ñaõ taêng lieäu cho ngaønh saûn xuaát ñieän, phuïc vuï tröôûng nhanh nhaát hieän nay. Ñieän maët 25% moãi naêm trong naêm naêm qua vôùi nhu caàu söôûi aám vaø giao thoâng vaän taûi laø trôøi coù hai coâng ngheä chuû choát - caùc heä naêng suaát ñöôïc laép ñaët ñaït 120 gigawat phöông aùn giaûm thaûi coù tieàm naêng lôùn thoáng thuoäc quang ñieän maët trôøi vaø ñieän trong naêm 2008. ÔÛ Chaâu AÂu,vaøo naêm nhaát trong taát caû caùc nguoàn nhieân lieäu maët trôøi taäp trung. Caùc heä thoáng thuoäc 2008, soá löôïng nhaø maùy naêng löôïng gioù taùi taïo. Coù theå laáy khí sinh hoïc töø raùc quang ñieän maët trôøi chuyeån ñoåi naêng ñöôïc laép ñaët nhieàu hôn baát kyø loaïi coâng thaûi noâng nghieäp, röøng vaø töø caùc vuï löôïng maët trôøi thaønh ñieän moät caùch tröïc ngheä phaùt ñieän naøo. Nhöng bieán ñoåi khí muøa. Thaùch thöùc lôùn nhaát trong söû duïng tieáp coøn ñieän maët trôøi taäp trung thì söû haäu coù theå aùnh höôûng tôùi nguoàn gioù, vôùi khí sinh hoïc laø ñaûm baûo nguoàn cung daøi duïng caùc taám göông ñeå taäp trung aùnh toác ñoä gioù lôùn hôn nhöng baát oån hôn haïn ñöôïc phaân phoái tôùi caùc nhaø maùy saùng vaøo caùc doøng phaùt ñieän daãn ñoäng nhieàu.h ñieän vôùi chi phí reû; nhöõng khoù khaên tuoác bin. Ñieän maët trôøi taäp trung coù giaù Thuûy ñieän laø nguoàn ñieän taùi taïo lôùn chính laø caùc vaán ñeà haäu caàn vaø chi phí thaønh reû hôn nhieàu vaø coù tieàm naêng lôùn nhaát hieän nay treân theá giôùi, chieám 16% mua saém nhieân lieäu. Neáu khoâng ñöôïc ñeå saûn xuaát ñieän thay theá caùc nhaø maùy naêng löôïng toaøn caàu. Tieàm naêng cuûa noù quaûn lyù moät caùch phuø hôïp, naêng löôïng ñieän söû duïng nhieân lieäu hoùa thaïch. bò haïn cheá bôûi khaû naêng xaây döïng caùc töø caùc vuï muøa seõ caïnh tranh vôùi muïc Nhöng coâng ngheä naøy ñoøi hoûi phaûi coù nhaø maùy taïi choã sao cho phuø hôïp (tieàm tieâu saûn xuaát löông thöïc, töø ñoù coù theå nöôùc laøm laïnh tuoác bin - moät khoù khaên naêng coù theå khai thaùc veà maët kinh teá gaây aûnh höôûng khoâng mong muoán tôùi taïi vuøng sa maïc - nôi caùc nhaø maùy ñieän treân phaïm vi toaøn caàu ñaït 6 trieäu giaù löông thöïc (xem Chöông 3). Saûn maët trôøi döï ñònh ñöôïc laép ñaët. Nhö vaäy, gigawat/ giôø moãi naêm), ñoøi hoûi nguoàn xuaát khí sinh hoïc cuõng raát nhaïy caûm ñoái vieäc môû roäng trieån khai coâng ngheä naøy voán lôùn, thôøi gian xaây döïng laâu, caùc moái vôùi nhöõng taùc ñoäng cô hoïc cuûa bieán ñoåi bò haïn cheá bôûi caùc ñieàu kieän ñòa lyù (vì quan ngaïi veà aûnh höôûng ñoái vôùi moâi khí haäu. naêng löôïng maët trôøi taäp trung chæ coù theå tröôøng, xaõ hoäi vaø nhöõng bieán ñoäng thôøi Vai troø cuûa khí sinh hoïc trong töông söû duïng caùc nguoàn aùnh saùng tröïc tieáp), tieát (ñaëc bieät laø nguoàn nöôùc). Hôn 90% lai coù theå ñöôïc ñaùnh giaù quaù möùc do cuõng nhö do thieáu haï taàng truyeàn daãn tieàm naêng chöa ñöôïc khai thaùc coù tính nguoàn cung beàn vöõng bò haïn cheá, tröø khi vaø ñoøi hoûi nguoàn taøi chính quaù lôùn. khaû thi veà maët kinh teá hieän naèm taïi caùc coù nhöõng tieán boä coâng ngheä vöôït baäc Coâng ngheä thuoäc quang ñieän maët trôøi nöôùc ñang phaùt trieån, chuû yeáu laø ôû Haï laøm taêng naêng suaát. Caùc moâ hình naêng khoâng chòu nhöõng haïn cheá veà ñieàu kieän Sahara thuoäc Chaâu Phi, Ñoâng Nam AÙ löôïng khí haäu cho thaáy vieäc söû duïng khí ñòa lyù, coù theå ñöôïc xaây döïng nhanh vaø vaø Chaâu Myõ La tinh.j Chaâu Phi hieän sinh hoïc coù theå laøm taêng leân gaáp gaàn phuø hôïp vôùi caû caùc nhaø maùy phaân phoái ñang khai thaùc chæ 8% tieàm naêng thuûy boán laàn tôùi möùc 150-200 exajoules, laãn vieäc aùp duïng caùc maïng löôùi chuyeån ñieän cuûa chaâu luïc naøy. chieám gaàn moät phaàn tö naêng löôïng cô taûi. Caùc bình ñun nöôùc coùng söû duïng Ñoái vôùi nhieàu quoác gia ôû Chaâu Phi baûn cuûa theá giôùi vaøo naêm 2050.b Tuy naêng löôïng maët trôøi coù theå laøm giaûm vaø Nam AÙ, thöông maïi thuûy ñieän vuøng nhieân, tieàm naêng lôùn nhaát beàn vöõng veà vieäc söû duïng ga vaø ñieän ñeå ñun nöôùc coù theå cung caáp nguoàn cung naêng löôïng maët kyõ thuaät cuûa caùc nguoàn khí sinh hoïc noùng trong caùc toøa nhaø. Trung Quoác vôùi chi phí reû nhaát vaø löôïng phaùt thaûi (caû raùc thaûi vaø naêng löôïng vuï muøa) hieän ñang ñöùng ñaàu thò tröôøng theá giôùi cac-bon baèng 0. Nhöng vieäc thieáu nieàm khoâng laøm ñöùt caùc nguoàn löïc löông thöïc veà bình nöôùc noùng söû duïng naêng löôïng tin chính trò, coäng vôùi caùc moái quan ngaïi vaø laâm nghieäp chieám khoaûng töø 80-170 maët trôøi. Quoác gia naøy saûn xuaát hôn veà an ninh naêng löôïng ñaõ caûn trôû loaïi exajoules moãi naêm keå töø naêm 2050.c Vaø 60% toång saûn löôïng bình nöôùc noùng hình thöông maïi naøy. Vaø söï bieán ñoäng chæ moät phaàn troïng soá naøy thöïc söï coù tính naêng löôïng maët trôøi treân theá giôùi. khí haäu maïnh hôn cuõng seõ aûnh höôûng khaû thi veà maët kinh teá. Beân caïnh ñoù, moät Vôùi chi phí hieän haønh, naêng löôïng tôùi chu trình thuûy ñieän. Haïn haùn hoaëc soá moâ hình khí haäu vaãn döïa treân caùc maët trôøi taäp trung coù theå trôû thaønh hieän töôïng caùc doøng soâng ñoùng baêng coâng ngheä giöõ thaûi cac-bon - moät coâng nguoàn naêng löôïng taùi taïo coù giaù thaønh seõ khieán cho caùc nguoàn cung thuûy ñieän ngheä chöa ñöôïc thöû thaùch - ñeå ñaït möùc caïnh tranh ñöôïc vôùi than ñaù (vôùi giaù töø khoâng coøn ñaùng tin caäy taïi moät soá khu thaûi aâm vaø ñeå coù theâm thôøi gian trong 60 ñeán 90 ñoâla Myõ /taán cac-bon)e. vöïc treân theá giôùi. Tuy nhieân, sau hai nöûa ñaàu cuûa theá kyû.d Nhöng vôùi kinh teá theo quy moâ thì ñieän thaäp kyû bò ñình treä, thuûy ñieän hieän ñang Moät soá khí sinh hoïc loûng nhö maët trôøi coù theå trôû thaønh caïnh tranh veà ñöôïc môû roäng quy moâ ñaëc bieät laø ôû ethanole, chuû yeáu duøng trong giao chi phí vôùi than ñaù trong chöa ñeán 10 Chaâu AÙ. Song cuoäc khuûng hoaûng taøi thoâng vaän taûi, coù theå coøn laøm traàm troïng naêm nöõa vaø naêng suaát laép ñaët treân toaøn chính hieän thôøi ñaõ gaây khoù khaên cho hôn laø caûi thieän möùc thaûi cac-bon trong caàu coù theå taêng leân 45-50 gigawat vaøo vieäc taêng nguoàn voán ñaàu tö nhaèm thoûa coäng ñoàng. Theá heä nhieân lieäu sinh hoïc naêm 2020.f Töông töï, caùc heä thoáng maõn nhu caàu lôùn veà voán trong vieäc xaây thöù hai nhö rôm, baõ mía, coû , thaân rau thuoäc quang ñieän maët trôøi cuõng coù chi döïng caùc nhaø maùy thuûy ñieän. vaø goã coù theå höùa heïn moät tieàn naêng beàn phí ñaàu tö coâng ngheä chieám töø 15- 20% Nhieät coù theå cung caáp ñieän, duøng ñeå vöõng trong saûn xuaát nhieân lieäu sinh hoïc toång chi phí caét giaûm khi naêng suaát taêng ñoát noùng vaø laøm laïnh. Nhieät ñieän chieám vaø chæ phaùt thaûi khí nhaø kính vôùi möùc leân gaáp ñoâi.g Vì saûn löôïng toaøn caàu hieän 26% toång saûn löôïng ñieän cuûa Aixôlen vaø thaáp. Tuy nhieân, theá heä thöù hai naøy hieän coøn raát thaáp neân vieäc giaûm chi phí tieàm 87% nhu caàu söôûi aám cuûa nöôùc naøy. vaãn ñang trong giai ñoaïn ñöôïc nghieân naêng thoâng qua ñaàu tö coâng ngheä laø Nhöng nguoàn ñieän naøy ñoøi hoûi phaûi coù cöùu vaø trieån khai. moät böôùc ñi phuø hôïp. nhöõng cam keát taøi chính lôùn ñeå doø tìm nguoàn nhieät vaø vieäc xaây döïng caùc gieáng Naêng löôïng maët trôøi Gioù, nöôùc vaø ñòa nhieät khai thaùc nhieät döôùi loøng ñaát cuõng voâ Ñaây laø nguoàn naêng löôïng doài daøo nhaát Naêng löôïng töø gioù, nöôùc vaø ñòa nhieät cuøng ñaét ñoû. Heä thoáng daây daãn vaø ñoàng hoà ño ñieän theå tieát kieäm naêng löôïng hôn.k Ñieàu naøy ngöôøi khaùc, saép xuaát baûn. thoâng minh cho pheùp caùc phöông tieän ñieän tích tröõ c. Hoäi ñoàng tö vaán Ñöùc veà bieán ñoåi khí haäu Vôùi heä thoáng giao tieáp soá hai chieàu giöõa naêng löôïng khi caàn hoaëc göûi traû naêng toaøn caàu 2008; Rokityanskiy vaø nhöõng caùc nhaø maùy ñieän vaø ngöôøi söû duïng, heä löôïng laïi ñöôøng daây. Caùc ñoàng hoà ño ngöôøi khaùc 2006; Wise vaø nhöõng ngöôøi thoáng daây daãn vaø ñoàng hoà ño ñieän ñieän thoâng minh coù theå giao tieáp vôùi khaùc 2009. thoâng minh coù theå caân ñoái cung caàu ngöôøi tieâu duøng - vì theá coù theå giaûm chi d. Riahi, Grübler, and Nakicenovic 2007; trong thôøi ñieåm thöïc, laøm giaûm thieåu phí khi thay ñoåi thôøi gian hoaëc hình thöùc IIASA 2009. ñænh caàu vaø giuùp ngöôøi tieâu duøng chuû söû duïng. e. IEA 2008b; Yates, Heller, vaø Yeung ñoäng tham gia vaøo quaù trình saûn xuaát vaø 2009. f. Yates, Heller vaø Yeung 2009. tieâu duøng ñieän. Vì tyû troïng cuûa maùy phaùt Nguoàn: g. Neij 2007. töø caùc nguoàn naêng löôïng taùi taïo khaùc a. IEA 2008b. h. Pryor, Barthelmie, vaø Kjellstrom 2005. i. nhau nhö gioù vaø maët trôøi ñaõ taêng leân b. IEA 2008b; Riahi, Grübler, vaø Nakicen- IEA 2008b. neân heä thoáng daây daãn thoâng minh coù ovic 2007; IIASA 2009; Knopf vaø nhöõng j. Ngaân haøng Theá giôùi 2008b. k. Hoïc vieän Worldwatch 2009. ûi giöõa nôi phaùt tha Hình 4.10 Cheânh leäch phaùt tha ûi ít nhaát treân theá giôùi laø raát lôùn, nhöng haøng loaït caùc coâng ngheä ûi nhieàu nhaát vaø nôi phaùt tha naêng löôïng saïch coù theå giuùp theá giôùi döøng laïi ô ûn 450 ppm CO2e (20C) û kòch ba Nguoàn: Nhoùm soaïn tha ûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi, döïa treân döõ lieäu töø Riahi, Grubler, vaø Nakicenovic 2007; IIASA 2009; IEA 2008b. Löu yù: Thay ñoåi nhieân lieäu söû duïng töø than ñaù sang khí ga. Caùc nhieân lieäu taùi taïo phi sinh hoïc bao goàm maët trôøi, gioù, thu ûy ñieän, nhieät ñieän. Caùc nhieân lieäu hoùa thaïch CCS laø caùc nhieân lieäu hoùa thaïch vôùi coâng ngheä giöõ tha ûi cuï theå coù theå thay ñoåi tuøy theo ûi cac-bon. Maëc duø möùc ñoä giöõ tha caùc moâ hình khaùc nhau, nhöng nhöõng keát luaän chung thì khoâng thay ñoåi. Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 243 û duïng ít cac-bon töø moät khaùi nieäm chöa ñöôïc minh chöùng thaønh moät chöông trình ñöôïc trieån khai roäng khaép vaø caét gia Hình 4.11 Muïc tieâu laø ñöa caùc coâng ngheä sö ûi nhieàu ûm phaùt tha hôn nöõa Nguoàn: Nhoùm soaïn tha ûa Ngaân haøng Theá giôùi 2008a (tieàm naêng gia ûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi, döïa treân döõ lieäu cu ûm thaûi töø kòch ba ûn xanh cu ûa IEA naêm 2050) Löu yù: Xem ba ûng 4.4 ñeá coù theâm nhöõng ñònh nghóa chi tieát veà caùc giai ñoaïn phaùt trieån coâng ngheä. Moät nhoùm coâng ngheä coù theå ñöôïc thöïc hieän qua caùc giai ñoaïn khaùc nhau taïi cuøng moät thôøi ñieåm nhöng taïi caùc quoác gia khaùc nhau vaø vôùi quy moâ khaùc nhau. Ví duï nhö gioù coù chi phí caïnh tranh vôùi caùc nhaø maùy ñieän khí ga ño û taïi haàu heát caùc bang treân ñaát Myõ (Wisser vaø Bolinger 2008). Nhöng û Trung Quoác vaø AÁn Ñoä coù theå coù kha gioù ô û naêng caïnh tranh vôùi caùc nhaø maùy ñieän than ño û treân bình dieän kinh teá song khoâng theå caïnh tranh treân bình dieän taøi chính. Nhö vaäy ñeå caùc coâng ngheä saïch ñöôïc trieån khai taïi nhieàu nôi hôn vaø vôùi quy moâ lôùn hôn, chuùng caàn ñöôïc ñöa leân phaàn ñaàu cu ûa baûng 4.4. ûi phuø hôïp vôùi möùc chin muoài cu BAÛNG 4.4 Caùc coâng cuï chính saùch pha ûa coâng ngheä Möùc ñoä Hieän traïng Caùc vaán ñeà caàn gia ûi quyeát ñeå Hoã trôï chính saùch ûng thaønh tröô chuyeån sang giai ñoaïn tieáp theo Naêng löïc kyõ Khoa hoïc cô sô û ñaõ ñöôïc minh chöùng vaø thö û nghieäm trong Phaùt trieån vaø thöïc hieän ñeå chöùng Caùc chính saùch phaùt trieån coâng ngheä: thuaät phoøng thí nghieäm hoaëc treân quy moâ haïn cheá. Moät soá raøo minh kha û naêng vaän haønh vôùi quy û trong khu vöïc nhaø nöôùc vaø tö Thöïc hieän nghieân cöùu vaø phaùt trieån ca ca ûn veà kyõ thuaät vaø chi phí vaãn coøn toàn taïi. moâ lôùn nhaèm gia ûm thieåu chi phí. nhaân. Trieån khai treân quy moâ lôùn. AÙp duïng coâng ngheä treân phaïm AÙp duïng thueá cac-bon hoaëc trao ñoåi quota phaùt tha ûi. vi quoác teá. Chuyeån giao coâng ngheä. Naêng löïc thöông Coâng ngheä naøy pha ûi ñöôïc trao ñoåi buoân baùn. Chi phí hôïp lyù. Ñaùnh giaù vai troø cu ûa naêng löôïng Caùc chính saùch ñoái noäi nhaèm ñeà cao vai troø cu ûa caùc coâng ngheä môùi: maïi vaø naêng löïc Coâng ngheä naøy pha ûi coù naêng löïc kinh teá ñöôïc minh chöùng saïch vaø nhieân lieäu hoùa thaïch. Bo ûi taïi û trôï caáp nhieân lieäu hoùa thaïch vaø aùp duïng caùc möùc thueá phaùt tha kinh teá baèng lôïi ích phaùt trieån cuûa quoác gia. Nhöng khoâng theå caïnh ñòa phöông. tranh ñöôïc vôùi nhieân lieäu hoùa thaïch neáu khoâng coù trôï caáp Cung caáp caùc hoã trôï taøi chính cho coâng ngheä naêng löôïng saïch. hoaëc khoâng coù caùc bieän phaùp taïi choã ôû ñòa phöông. Naêng löïc taøi Coâng ngheä pha ûi coù naêng löïc taøi chính ñoái vôùi nhaø ñaàu tö - Caùc thaát baïi thò tröôøng vaø caùc raøo û caùc raøo ca Caùc quy ñònh vaø caùc hoã trôï taøi chính ñeå xoùa bo ûn vaø nhöõng chính caïnh tranh veà chi phí vôùi nhieân lieäu hoùa thaïch hoaëc coù möùc ca ûn ngaên ca ûn vieäc ñaåy nhanh thaát baïi thò tröôøng. lôïi nhuaän taøi chính cao vôùi thôøi gian hoaøn voán ngaén. hôn nöõa quaù trình trieån khai coâng Hoã trôï cho caùc cô cheá phaân phoái vaø caùc chöông trình caáp voán ñeå mô û ngheä thoâng qua thò tröôøng. roäng phaïm vi trieån khai coâng ngheä. Giaùo duïc ngöôøi tieâu duøng. Coâng ngheä caàn ñöôïc aùp duïng roäng raõi thoâng qua hoaït ñoäng thò tröôøng. Phaïm vi Coâng ngheä caàn ñöôïc aùp duïng roäng raõi thoâng qua hoaït ñoäng thò tröôøng. Nguoàn: Nhoùm soaïn tha ûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi 244 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 ngöôøi daân thoâng qua giaûm oâ nhieãm khoâng khí47. nhieân lieäu sinh hoïc theá heä hai, caùc phöông Nhieàu bieän phaùp hieäu quaû naêng löôïng toû ra coù tieän chaïy baèng ñieän) vôùi quy moâ vaø toác ñoä lôùn naêng löïc taøi chính ñoái vôùi nhaø ñaàu tö song vaãn chöa töøng thaáy töø tröôùc tôùi nay (xem Hoäp chöa ñöôïc trieån khai ñaày ñuû. Vieäc thöïc hieän caùc 4.6). Caùc chính saùch aùp giaù phaùt thaûi cac-bon bieän phaùp tieát kieäm chi phí naøy ñoøi hoûi coù nhöõng ñoùng vai troø quan troïng cuõng nhö caùc noã löïc quy ñònh ñieàu tieát nhö caùc chuaån möùc vaø quy chuyeån giao coâng ngheä phaùt thaûi thaáp töø caùc öôùc veà tính hieäu suaát, phoái hôïp vôùi caùc hình thöùc nöôùc phaùt trieån sang caùc nöôùc ñang phaùt hoã trôï taøi chính, caùc caûi caùch theå cheá, caùc cô cheá trieån. Vôùi thôøi gian daøi phaùt trieån coâng ngheä caáp voán vaø naâng cao nhaän thöùc cho ngöôøi tieâu vaø thôøi haïn coøn raát ít ñeå ñaûm baûo möùc aám leân duøng ñeå ñieàu chænh nhöõng raøo caûn vaø thaát baïi chæ 2oC cuûa traùi ñaát, caùc chính phuû caàn taêng thò tröôøng. cöôøng caùc noã löïc nghieân cöùu, xaây döïng vaø trieån khai ñeå ñaåy nhanh cuoäc caùch taân vaø Caùc coâng ngheä hieän haønh veà beân cung söû trieån khai caùc coâng ngheä tieân tieán. Caùc nöôùc duïng ít cac-bon. Trong ngaén haïn vaø trung phaùt trieån phaûi ñi ñaàu trong vieäc ñöa nhöõng haïn, caùc nhieân lieäu phaùt thaûi ít cac-bon hoaëc coù coâng ngheä naøy vaøo aùp duïng trong thöïc teá. ñoä phaùt thaûi baèng 0 trong ngaønh coâng nghieäp Caàn phoái hôïp nhieàu heä thoáng ñeå ñaûm baûo ñieän - naêng löôïng taùi taïo vaø naêng löôïng nguyeân cho caùc chính saùch naøy ñöôïc thöïc hieän nhaèm töû - coù theå ñöôïc trao ñoåi buoân baùn vaø trieån khai giaûm phaùt thaûi treân moïi lónh vöïc vaø treân toaøn treân quy moâ lôùn neáu coù khung chính saùch vaø boä neàn kinh teá. Caùc cô cheá thò tröôøng, ví duï ñieàu tieát phuø hôïp. Maïng daây daãn thoâng minh nhö heä thoáng thöông maïi hoùa caùc coâng ngheä coù theå laøm taêng tính ñaùng tin caäy cuûa maïng löôùi thu giöõ vaø löu tröõ khí thaûi hay thueá cac-bon ñieän, giaûm thieåu söï phuï thuoäc vaøo söï bieán ñoäng (xem chöông 6), khuyeán khích khu vöïc tö cuûa nguoàn naêng löôïng taùi taïo vaø caùc maùy phaùt nhaân ñaàu tö vaøo caùc coâng ngheä thu giöõ khí (xem Hoäp 4.5). Vieäc chuyeån töø söû duïng than ñaù thaûi hoaëc phaùt thaûi thaáp. sang khí ga cuõng coù tieàm naêng giaûm thaûi lôùn, Caàn aùp duïng phoái hôïp caùc moâ hình ñoâ thò song laïi laøm taêng ruûi ro veà an ninh naêng löôïng hoùa, caùc chöông trình giao thoâng coâng coäng hieäu ñoái vôùi caùc nöôùc nhaäp khaåu ga. Haàu heát caùc coâng quaû, caùc toøa nhaø söû duïng naêng löôïng hieäu suaát, ngheä naêng löôïng taùi taïo ñeàu coù naêng löïc kinh teá caùc nhaø maùy ñieän söû duïng nhieân lieäu taùi taïo vaø song chöa coù naêng löïc taøi chính do vaãn coøn caùc caùc phöông tieän saïch (Hoäp 4.7). Kinh nghieäm hình thöùc trôï caáp ñeå giuùp cho chi phí cuûa chuùng tieân phong cuûa Chaâu Myõ La tinh vôùi phöông tieän coù theå caïnh tranh vôùi nhieân lieäu hoùa thaïch. Vieäc vaän chuyeån nhanh baèng xe buyùt – laøn xe rieâng aùp duïng caùc coâng ngheä naøy ñoøi hoûi giaù cuûa nhieân daønh cho xe buyùt, traû tröôùc veù xe, vaø keát noái hieäu lieäu hoùa thaïch phaûi phaûn aùnh ñaày ñuû chi phí saûn quaû vôùi caùc phöông tieän giao thoâng khaùc - laø moät xuaát vaø chi phí gaây haïi coäng vôùi caùc hoã trôï taøi ví duï soáng ñoäng veà chuyeån ñoåi ñoâ thò.49 Söï chính ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi nhöõng coâng ngheä chuyeån ñoåi naøy mang laïi lôïi ích lôùn nhôø tieát kieäm phaùt thaûi ít cac-bon. thôøi gian giao thoâng, giaûm taéc ngheõn vaø söùc khoûe ngöôøi daân toát hôn nhôø giaûm oâ nhieãm khoâng khí. Caùc coâng ngheä tieân tieán. Maëc duø caùc coâng Thay ñoåi haønh vi vaø caùch soáng daãn tôùi moät ngheä ñaõ ñöôïc thöông maïi hoùa hieän nay coù theå xaõ hoäi coù ñoä phaùt thaûi cac-bon thaáp ñoøi hoûi nhöõng chieám tyû troïng lôùn trong ngaén vaø trung haïn48, noã löïc ñoàng boä trong vieäc naâng cao nhaän thöùc song vieäc haïn cheá möùc ñoä aám leân cuûa traùi ñaát trong nhieàu naêm. Nhöng baèng caùch giaûm vieäc ñi ôû 2oC ñoøi hoûi phaûi xaây döïng vaø trieån khai caùc laïi, söôûi aám, laøm maùt, thay ñoåi caùch soáng coù theå coâng ngheä tieân tieán (coâng ngheä thu giöõ vaø löu laøm giaûm möùc phaùt thaûi cac-bon haøng naêm töø tröõ khí thaûi trong ngaønh coâng nghieäp ñieän, 3,5 ñeán 5,0 giga taán trong naêm 2030 - chieám 8% Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 245 Hoäp 4.6 Caùc coâng ngheä tieân tieán Caùc coâng ngheä thu giöõ vaø löu tröõ khí vieäc ñaåy nhanh caùc döï aùn thí ñieåm hôn theá tröôùc khi coù theå aùp duïng trieån thaûi cac-bon (CCS) coù theå giaûm möùc nhaèm giaûm chi phí vaø taêng tính ñaùng tin khai treân quy moâ lôùn. phaùt thaûi töø nhieân lieäu hoùa thaïch ñi 85- caäy cuûa nhöõng coâng ngheä naøy. Boán döï Caùc loaïi xe hybrid (chaïy xaêng vaø 95% vaø ñoùng vai troø quan troïng ñoái vôùi aùn thí ñieåm coù tính thöông maïi treân quy ñieän) laø moät phöông phaùp khaû thi nhieân lieäu hoùa thaïch trong moät theá giôùi moâ lôùn veà CCS ñang ñöôïc trieån khai ôû tröôùc maét giuùp chuyeån daàn sang söû haïn cheá cac-bon. Loaïi coâng ngheä naøy Sleipner (Nauy); Weyburn (Canada- duïng caùc phöông tieän hoaøn toøan söû coù 3 böôùc chính nhö sau: Myõ); Salah (Algeria); vaø Snoh-vit (Nauy duïng ñieän.c Caùc loaïi xe hybrid naøy Thu giöõ khí thaûi cac-bon töø caùc - haàu heát töø khí ga hoaëc khai thaùc than phoái hôïp söû duïng pin vôùi moät ñoäng cô nguoàn phaùt thaûi lôùn nhö nhaø maùy ñaù. Caû 4 döï aùn naøy ñaõ giöõ laïi ñöôïc 4 ñoát trong coâng suaát thaáp cho pheùp loaïi ñieän hoaëc caùc ngaønh coâng nghieäp trieäu taán khí cac-bonic moãi naêm. Kòch xe naøy coù theå vaän haønh moät phaàn nhôø khaùc tröôùc hoaëc sau khi ñoát chaùy. baûn 450 ppm CO2e ñoøi hoûi caùc coâng ñieän thoâng qua heä thoáng daây daãn ngheä naøy ñöôïc trieån khai treân quy moâ ñöôïc naïp naêng löôïng vaøo ban ñeâm. Chuyeån tôùi nôi löu tröõ thoâng qua heä lôùn gaáp 30 laàn vaøo naêm 2020.b Giöõ laïi Khi chaïy baèng ñieän phaùt ra töø nguoàn thoáng ñöôøng oáng khí CO2 töø caùc nhaø maùy ñieän coù hieäu naêng löôïng taùi taïo, caùc loaïi xe naøy Löu tröõ cac-bon taïi caùc khu löu tröõ suaát thaáp laø moät vieäc laøm khoâng coù phaùt thaûi löôïng CO2 thaáp hôn caùc loaïi ñòa chaát, bao goàm caùc gieáng daàu vaø hieäu quaû kinh teá, vì vaäy, caùc nhaø maùy xe hôi chaïy xaêng daàu tôùi 65%.d Tuy moû khí ñoát ñaõ khai thaùc heát ñeå thuùc ñieän môùi caàn phaûi ñöôïc xaây döïng cuøng nhieân, chuùng laïi laøm taêng nhu caàu söû ñaåy vieäc phuïc hoài khí ñoát vaø daàu vôùi caùc coâng ngheä hieäu quaû ñeå aùp duïng ñieän vaø nhö vaäy, löôïng giaûm thaûi moû,, caùc ñeäm than ñaù, vaø caùc ñaïi duïng caùc CCS sau naøy. Khung phaùp lyù thöïc teá phuï thuoäc vaøo nguoàn ñieän. döông. vaø ñieàu tieát caàn ñöôïc trieån khai ñeå giaûi Nhöõng caûi tieán ñaùng keå vaø caét giaûm Hieän nay, caùc CCS coù khaû naêng caïnh quyeát nhöõng khoù khaên trong vieäc löu chi phí trong coâng ngheä löu tröõ naêng tranh vôùi than ñaù chæ taïi möùc giaù 50 ñeán giöõ CO2 trong daøi haïn. Lieân minh Chaâu löôïng cuõng caàn phaûi ñöôïc trieån khai. 90 ñoâla Myõ /taán cac-bon.a Cho ñeán giai AÂu ñaõ thoâng qua nghò ñònh veà khu vöïc Caùc phöông tieän chaïy ñieän löu haønh ñoaïn nghieân cöùu vaø phaùt trieån, caùc ñòa chaát löu giöõ CO2, Myõ ñaõ thoâng qua ñöôïc nhôø pin song chuùng ñoøi hoûi CCS vaãn chöa ñaït möùc tröôûng thaønh caùc quy taéc ñieàu chænh CCS. Nhöõng löôïng pin nhieàu hôn so vôùi xe hybrid veà coâng ngheä. Soá löôïng caùc khu ñòa ñaùnh giaù chi tieát veà khaû naêng löu giöõ vaø vì vaäy cuõng coù giaù thaønh ñaét hôn. chaát coù tieàm naêng kinh teá gaàn vôùi CO2 taïi caùc khu vöïc naøy cuõng caàn nguoàn phaùt thaûi cac-bon thöôøng khoâng ñöôïc thöïc hieän, ñaëc bieät laø taïi caùc nöôùc Nguoàn gioáng nhau giöõa caùc quoác gia. Caùc ñang phaùt trieån. Neáu khoâng coù haøng a. IEA 2008b. CCS cuõng giaûm ñaùng keå caùc nhaø maùy loaït caùc noã löïc quoác teá thì vieäc giaûi ñieän hieäu quaû vaø coù nguy cô roø ræ. quyeát haøng loaït caùc vaán ñeà veà kyõ thuaät, b. IEA 2008b. Öu tieân tröôùc maét caàn daønh cho phaùp lyù, theå cheá, taøi chính vaø moâi c. IEA 2008b. tröôøng ñoøi hoûi moät thaäp kyû hoaëc laâu d. NRDC 2007. möùc giaûm caàn thieát (xem Chöông 8).50 phaùt trieån.52 Nhö vaäy, hieäu quaû naêng löôïng coù Caùc chính phuû khoâng ñöôïc chaäm cheã trong theå ñi ñoâi vôùi caùc bieän phaùp cung truyeàn thoáng caùc coâng vieäc lieân quan ñeán khí haäu toaøn caàu - trong quaù trình hoaïch ñònh nguoàn naêng löôïng. caàn aùp duïng ngay caùc chính saùch hieäu quaû naêng Hieäu quaû naêng löôïng laøm giaûm chi phí cho vieäc löôïng vaø naêng löôïng saïch, ñieàu chænh phaùt trieån tieâu duøng naêng löôïng cuûa ngöôøi tieâu duøng, laøm vaø ñoàng lôïi ích taøi chính. Caùc bieän phaùp ñoái noäi taêng tính caïnh tranh cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp ñaït ñöôïc cuøng luùc caû hai muïc tieâu nhö vaäy coù theå vaø taïo ra coâng aên vieäc laøm. Hieäu quaû naêng löôïng giuùp giaûm khoaûng caùch51 song cuõng caàn phuø hôïp ñoùng vai troø quan troïng trong noã löïc giöõ cho traùi vôùi nhöõng thoûa thuaän quoác teá khaùc veà khí haäu. ñaát chæ aám leân 2oC vì noù giuùp keùo daøi thôøi gian caàn thieát ñeå taêng cöôøng naêng löïc cho caùc coâng Thöïc hieän tieát kieäm töø hieäu quaû ngheä naêng löôïng saïch, giuùp chuùng ñöôïc trieån naêng löôïng khai vaø mua baùn treân thò tröôøng. Xeùt treân phaïm vi toaøn caàu, cöù theâm moät ñoâla Myõ Caùc toøa nhaø tieâu duøng gaàn 40% toång naêng ñaàu tö vaøo hieäu quaû naêng löôïng coù theå giuùp löôïng treân theá giôùi, khoaûng moät nöûa ñöôïc duøng traùnh ñöôïc hôn 2 ñoâla ñaàu tö vaøo beân cung vaø ñeå söôûi aám khoâng khí vaø laøm noùng nöôùc, phaàn thaäm chí tyû leä naøy coøn cao hôn taïi caùc nöôùc ñang coøn laïi ñeå vaän haønh ñoà ñieän töû, bao goàm nhu caàu Hoäp 4.7 Vai troø cuûa chính saùch ñoâ thò trong vieäc ñaït ñöôïc lôïi ích caû veà giaûm phaùt thaûi laãn phaùt trieån Ñoâ thò hoùa thöôøng bò coi laø nguyeân nhaân thoâng coâng coäng, heä thoáng xöû lyù raùc trong caùc thoâng ñieäp xaõ hoäi song aûnh chính laøm taêng löôïng phaùt thaûia treân thaûi, nöôùc thaûi, caùc dòch vuï ñieän, caùc toøa höôûng moâi tröôøng cuûa chuùng vaãn coøn toaøn caàu nhöng ñoàng thôøi cuõng laïi laø nhaø ôû, thöông maïi vaø coâng nghieäp. Ñeå raát nhoû. Nhöõng noã löïc saâu hôn, aûnh ñoäng löïc chính ñoái vôùi phaùt trieån.b Ñaây coù ñöôïc ñieàu naøy, ñieàu caàn thieát laø ñaåy höôûng nhieàu hôn ñeán moâi tröôøng - ví chính laø maâu thuaãn lôùn trong vieäc hoaïch nhanh thieát keá caùc thaønh phoá coù löôïng duï nhö saùng kieán xaây döïng ngoâi nhaø ñònh chính saùch phaùt trieån vaø khí haäu. phaùt thaûi thaáp taïi nhöõng quoác gia ñang xanh, traùnh taéc ngheõn, hoã trôï thieát keá Caùc nguoàn phaùt thaûi lôùn thöôøng xuaát trong quaù trình ñoâ thò hoùa. ñoâ thò ñoøi hoøi söï leä thuoäc ít hôn vaøo xe hieän ôû thaønh phoá vì ñaây laø nôi taäp trung Nhö ñaõ noùi ñeán ôû chöông 8, caùc hôi, aùp duïng thueá phaùt thaûi khí cac- nhieàu hoaït ñoäng saûn xuaát vaø tieâu duøng thaønh phoá ñaõ trôû thaønh nguoàn ñoäng löïc bonic, thueá söû duïng ñaát,… nhaèm töøng naêng löôïng. Nhöng möùc taäp trung daân chính trò vaø ñi ñaàu trong caùc chöông böôùc thay ñoåi caùch soáng vaø vöôït qua cö cao vaø caùc hoaït ñoäng kinh teá ôû thaønh trình haønh ñoäng quoác teá cuõng nhö aùp nhöõng raøo caûn veà vaên hoùa phaùt thaûi phoá coù theå laøm taêng tính hieäu suaát trong duïng caùc bieän phaùp haïn cheá bieán ñoåi nhieàu cac-bon. Thaät may maén laø nhieàu söû duïng naêng löôïng treân thöïc teá neáu coù khí haäu taïi ñòa phöông. Traùi vôùi suy thaønh phoá ñaõ coù nhöõng bieän phaùp ñeå caùc chính saùch phuø hôïp. Haøng loaït caùc ñoaùn chung cho raèng quaù trình ra keá haïn cheá bieán ñoåi khí haäu maø van ñaûm nhaân toá phaûi döôïc tính ñeán ñeå haïn cheá hoaïch taïi ñòa phöông taäp trung vaøo caùc baûo ñöôïc caùc muïc tieâu phaùt trieån. bieán ñoåi khí haäu taïi ñoâ thò. vaán ñeà taïi ñòa phöông, hôn 900 thaønh Nguoàn Thöù nhaát, caùc thaønh phoá ñoâng daân phoá ôû Hoa Kyø ñaõ kyù keát tham gia Nghò Nhoùm soaïn thaûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá hôn thöôøng söû duïng vaø phaùt thaûi hieäu ñònh thö Kyoto veà giaûm thaûi khí nhaø giôùi quaû naêng löôïng hôn (ví duï nhö trong kính,d Nhoùm Tieân phong Caùc thaønh phoá lónh vöïc giao thoâng vaän taûi, xem hình khí haäu C40 coù muïc tieâu hoaït ñoäng laø a. Dodman 2009 döôùi ñaây) vaø caùc chính saùch ñòa phöông ñaáu tranh vôùi bieán ñoåi khí haäu cuõng coù b. Ngaân haøng Theá giôùi 2008f ñoùng vai troø raát quan troïng ñeå khuyeán caùc thaønh vieân laø nhöõng thaønh phoá lôùn c. Ngaân haøng Theá giôùi 2009b khích ñoâ thò hoùa maät ñoä cao.c Thöù hai, treân khaép caùc chaâu luïc.e d. Hoäi nghò Thoûa thuaän baûo veä bieán ñoåi tính oån ñònh daøi haïn cuûa caùc quyeát ñònh Caùc thaønh phoá coù khaû naêng phaûn khí haäu ôû Hoa Kyø. thöông maïi vaø cô sôû haï taàng giuùp giaûm öùng vôùi nhöõng vaán ñeà toaøn caàu nhö e. Xem http://www.c40cities.org/. Ngoaøi löôïng phaùt thaûi vôùi möùc chi phí thaáp. bieán ñoåi khí haäu vaø thöïc hieän caùc ra, Caùc thaønh phoá lieân minh vaø caùc chính Caùc quy ñònh ñieàu tieát vaø keá hoaïch söû chöông trình haønh ñoäng ôû caáp ñòa quyeàn ñòa phöông vaø Hoäi ñoàng tö vaán lieân duïng ñaát ñuùng ñaén laø raát caàn thieát. Thöù phöông. Nhieàu thaønh phoá ñaõ coù khung quoác gia veà caùc Saùng kieán moâi tröôøng ñòa ba, söï tuøy thuoäc laãn nhau cuûa caùc heä phaùp lyù ñeå haïn cheá söû duïng tuùi nhöïa, phöông ñaõ ñöa ra nghò quyeát chung coù thoáng seõ taïo ra moät daïng thöùc ñoâ thò coác duøng moät laàn vaø nöôùc ñoùng chai. tieáng noùi hôn trong quaù trình ñaøm phaùn ñoàng boä vôùi ñöôøng xaù, ñöôøng giao Nhöõng saùng kieán naøy coù theå quan troïng UNFCCC giöõa caùc thaønh phoá. ûi töø giao thoâng vaän ta Phaùt tha ûi (kg treân ñaàu ngöôøi) thaáp hôn raát nhieàu taïi caùc thaønh phoá ñoâng ñuùc Phaùt thaûi caù nhaân töø giao thoâng vaän taûi (kg treân ñaàu ngöôøi) 700 600 Marseilles 500 Atlanta 400 Johannesburg 300 Kuala Lumpur Frankfurt Mexico City 200 Paris Harare Cape Town Cairo Los Curitiba São Paulo 100 Angeles Berlin Singapore Shanghai Delhi Bogotá Seoul Mumbai Tokyo Santiago 0 0 50 100 150 200 250 300 350 Maät ñoä (daân soá treân heùc ta_ Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi 2009b Löu yù: hình naøy khoâng ñuùng vôùi thu nhaäp vì hoài quy phaùt tha ûi ñoái vôùi maät ñoä daân cö vaø thu nhaäp cho thaáy chæ coù maät ñoä daân cö chöù khoâng pha ûi töø hoaït ñoäng giao thoâng vaän ta ûi thu nhaäp laø nhaân toá chính. Döõ lieäu naêm 1995. Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 247 thaép saùng, ñieàu hoøa khoâng khí vaø laøm laïnh.54 Caùc haønh vaø caùc thöïc tieãn toát nhaát coù theå giaûm tieâu cô hoäi taêng cöôøng hieäu quaû naêng löôïng trong caùc duøng naêng löôïng trong lónh vöïc coâng nghieäp töø toøa nhaø bao goàm maùi, töôøng, cöûa soå, cöûa ra vaøo vaø 20 ñeán 25%, töø ñoù giuùp laøm giaûm löôïng phaùt thaûi caùch nhieät, caùc bieän phaùp laøm noùng nöôùc sinh cac-bon maø khoâng caàn phaûi hy sinh taêng hoaït vaø söôûi aám coù hieäu quaû vaø tieát kieäm naêng tröôûng.59 ÔÛ Meâhicoâ, trong caùc nhaø maùy loïc daàu, löôïng trong söû duïng ñoà gia duïng. Caùc toøa nhaø laø moät coâng ty khai thaùc daàu quoác doanh coù theå moät trong nhöõng bieän phaùp giaûm thaûi coù hieäu cung caáp hôn 6% toång naêng löôïng treân toaøn quaû nhaát veà maët chi phí vôùi hôn 90% möùc giaûm quoác vôùi möùc chi phí giaûm thaûi aâm (coù nghóa laø thaûi tieàm naêng coù theå ñöôïc thöïc hieän ôû möùc giaù vieäc baùn ñieän thaûi vaø khí noùng coù theå mang laïi 20 ñoâ la Myõ moät taán.55 Caùc nghieân cöùu chæ ra doanh thu hieäu quaû nhieàu hôn möùc ñaàu tö).60 raèng coâng ngheä hieäu quaû naêng löôïng hieän haønh Vieäc taêng tính hieäu suaát söû duïng nhieân lieäu coù theå tieát kieäm 30 tôùi 40% chi phí söû duïng naêng trong phöông tieän giao thoâng, ví duï nhö chuyeån löôïng trong caùc toøa nhaø môùi.56 sang söû duïng xe hybrid, laø bieän phaùp hieäu quaû Maëc duø haàu heát caùc nghieân cöùu naøy ñeàu döïa nhaát veà maët chi phí nhaèm giaûm phaùt thaûi trong treân döõ lieäu cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp cao, song lónh vöïc giao thoâng vaän taûi trong ngaén vaø trung tieàm naêng tieát kieäm hieäu quaû naêng löôïng taïi caùc haïn. Caûi tieán heä thoáng taøu ñieän (ví duï nhö giaûm nöôùc ñang phaùt trieån coøn coù theå lôùn hôn vì möùc kích thöôùc caùc ñoäng cô ñoát trong truyeàn thoáng), cô sôû thaáp hôn. Ví duï nhö, coâng ngheä söôûi aám ñoàng thôøi, thöïc hieän nhöõng thay ñoåi khaùc nhö hieän taïi trong caùc toøa nhaø ôû Trung Quoác tieâu thuï giaûm troïng löôïng caùc phöông tieän ñi laïi, toái öu nhieàu naêng löôïng hôn töø 50 ñeán 100% so vôùi caùc hoùa heä thoáng trung chuyeån, caùc heä thoáng döøng toøa nhaø ôû Taây AÂu. Vieäc laøm cho caùc toøa nhaø ôû ñoã hôïp lyù ñeàu coù theå giuùp taêng cöôøng hieäu quaû Trung Quoác trôû neân hieäu quaû hôn trong vieäc söû naêng löôïng. duïng naêng löôïng coù theå laøm chi phí xaây döïng Ngoaøi ra, caùc keá hoaïch ñoâ thò hoùa thoâng taêng leân 10% nhöng coù theå tieát kieäm hôn 50% minh - ñoâng ñuùc hôn, trong khoâng gian heïp hôn, chi phí naêng löôïng.57 Caùc caûi tieán coâng ngheä nhö vaø vôùi caùc thieát keá ñoâ thò ña söû duïng cho pheùp nguyeân vaät lieäu xaây döïng tieân tieán coù theå laøm gia taêng tröôûng gaàn trung taâm thaønh phoá vaø caùc taêng hôn nöõa tieàm naêng tieát kieäm naêng löôïng haønh lang trung chuyeån nhaèm traùnh tình traïng (xem Chöông 7). Thieát keá caùc toøa nhaø coù möùc hoãn loaïn ñoâ thò - ñeàu coù theå giuùp giaûm nhu caàu phaùt thaûi baèng 0 phoái hôïp vôùi caùc bieän phaùp hieäu söû duïng naêng löôïng vaø phaùt thaûi CO2. Noù laøm quaû naêng löôïng söû duïng nguoàn ñieän taïi choã, söôûi giaûm soá caây soá löu haønh cuûa caùc phöông tieän vaø aám baèng maët trôøi vaø khí sinh hoïc ñeàu laø nhöõng khieán keá hoaïch xaây döïng caùc heä thoáng naêng bieän phaùp khaû thi veà kyõ thuaät vaø kinh teá, ñoàng löôïng taïi choã coù theå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu söôûi thôøi giuùp caét giaûm chi phí.58 aám.61 Ví duï nhö taïi Meâhicoâ, vieäc xaây döïng caùc Ngaønh cheá taïo chieám moät phaàn ba toång nhu thaønh phoá ñoâng daân cö öôùc tính seõ laøm giaûm caàu söû duïng naêng löôïng vaø tieàm naêng tieát kieäm löôïng phaùt thaûi ñi 117 trieäu taán CO2 töø naêm naêng löôïng trong ngaønh coâng nghieäp naøy ñaëc 2009 ñeán naêm 2030 cuøng vôùi nhöõng lôïi ích boå bieät raát lôùn taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Caùc cô sung veà moâi tröôøng vaø xaõ hoäi.62 hoäi lôùn bao goàm: caûi tieán caùc thieát bò söû duïng hieäu quaû naêng löôïng nhö ñoäng cô vaø noài hôi, Caùc raøo caûn, caùc thaát baïi thò taêng cöôøng hieäu suaát cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp tröôøng vaø phi thò tröôøng söû duïng nhieàu naêng löôïng nhö saét theùp, xi Moät tieàm naêng lôùn chöa khai thaùc ñeå söû duïng maêng, hoùa chaát vaø hoùa daàu. Moät trong caùc bieän hieäu quaû naêng löôïng hôn cho thaáy tieát kieäm naêng phaùp coù hieäu quaû nhaát veà maët chi phí laø phoái hôïp löôïng vôùi chi phí thaáp khoâng phaûi laø moät ñieàu ñieän vaø quy trình laøm noùng. Caùc coâng ngheä hieän deã thöïc hieän. Quy moâ nhoû, caùc bieän phaùp hieäu 248 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 quaû naêng löôïng phaân khuùc, nhieàu beân lieân quan nhieân lieäu cuûa Chaâu luïc naøy ñaõ coù theå cao vaø haøng chuïc trieäu quyeát ñònh caù nhaân chaéc chaén gaáp ñoâi hieän nay.67 Vieäc loaïi boû caùc hình thöùc seõ phöùc taïp hôn nhieàu so vôùi caùc phöông phaùp trôï caáp nhieân lieäu hoùa thaïch trong ngaønh lieân quan ñeán cung vôùi quy moâ lôùn. Ñaàu tö hieäu coâng nghieäp vaø ngaønh ñieän coù theå giaûm möùc quaû naêng löôïng caàn moät löôïng tieàn raát lôùn song phaùt thaûi CO2 toaøn caàu ñi 6% moãi naêm vaø coù nhöõng tieát kieäm trong töông lai laïi ít tính höõu theå boå sung con soá naøy vaøo GDP theá giôùi.68 hình hôn, khieán khoaûn ñaàu tö naøy coù nguy cô bò Nhöng vieäc baõi boû caùc hình thöùc trôï caáp naøy ñem so saùnh vôùi caùc vuï vieäc cung naêng löôïng döïa khoâng phaûi laø moät vaán ñeà ñôn giaûn - noù ñoøi hoûi treân taøi saûn. Nhieàu raøo caûn vaø thaát baïi thò tröôøng phaûi coù söï uûng hoä vöõng chaéc veà chính trò. Trôï caáp cuõng nhö phi thò tröôøng ñoái vôùi hieäu quaû naêng nhieân lieäu thöôøng ñöôïc coi laø ñeå baûo hoä ngöôøi löôïng hieän ñang toàn taïi vaø yeâu caàu trieån khai ngheøo, ngay caû khi haàu heát caùc hình thöùc trôï caáp nhieàu chính saùch vaø chi phí boå sung (Hoäp 4.8). ñeàu coù lôïi cho moïi ngöôøi tieâu duøng. Nhö trong Moät moái quan ngaïi khaùc chính laø taùc ñoäng ngöôïc chöông 1 vaø 2 ñaõ neâu ra, baûo hoä xaõ hoäi hieäu quaû cuûa hieäu quaû naêng löôïng: caùc thieát bò hieäu quaû taäp trung vaøo caùc nhoùm thu nhaäp thaáp, keát hôïp naêng löôïng giuùp laøm giaûm hoùa ñôn chi traû cho vôùi vieäc loaïi boû daàn trôï caáp nhieân lieäu hoùa thaïch vieäc söû duïng naêng löôïng khieán ngöôøi tieâu duøng coù theå khieán cho caûi caùch coù theå ñöôïc chaáp nhaän coù xu höôùng söû duïng nhieàu naêng löôïng hôn chöù veà maët chính trò vaø xaõ hoäi. Ñieàu quan troïng laø khoâng chòu caét giaûm löôïng naêng löôïng tieâu thuï. phaûi taêng cöôøng tính minh baïch trong lónh vöïc Nhöng nhöõng taùc ñoäng ngöôïc naøy nhìn chung naêng löôïng thoâng qua vieäc yeâu caàu caùc coâng ty thöôøng nhoû hoaëc khoâng ñaùng keå, chieám khoaûng dòch vuï chia seû thoâng tin chuû choát ñeå chính phuû töø 10 ñeán 30% trong daøi haïn ñoái vôùi phöông tieän vaø caùc nhaø caáp voán coù theå coù caùc quyeát ñònh vaø giao thoâng caù nhaân, ñoàng thôøi, hoaït ñoäng söôûi ñaùnh giaù ñuùng ñaén hôn veà vieäc xoùa boû trôï caáp. aám vaø laøm maùt nôi ôû 63 cuõng ñöôïc haïn cheá nhôø Giaù naêng löôïng phaûi phaûn aùnh ñuùng chi phí nhöõng daáu hieäu veà giaù caû. saûn xuaát vaø coù tính ñeán taùc haïi moâi tröôøng taïi ñòa phöông vaø treân phaïm vi toaøn caàu. O nhieãm Giaù caû phaûi phaûn aùnh chi phí thöïc khoâng khí ñoâ thò töø vieäc ñoát noùng caùc gieáng nhieân Nhieàu nöôùc coù nhöõng keânh trôï caáp ngaàm hoaëc lieäu laøm taêng nguy cô ñoái vôùi söùc khoûe ngöôøi daân coâng khai cho nhieân lieäu hoùa thaïch, laøm boùp meùo vaø daãn ñeán nhieàu ca töû vong. Caùc beänh suy hoâ caùc quyeát ñònh ñaàu tö naêng löôïng saïch. Trôï caáp haáp do oâ nhieãm khoâng khí gaây ra laø nguyeân nhaân naêng löôïng taïi 20 nöôùc ñang phaùt trieån coù möùc chính gaây töû vong taïi caùc nöôùc coù thu nhaäp thaáp trôï caáp cao nhaát öôùc tính khoaûng 310 tyû ñoâla Myõ vaø laø nguyeân nhaân chính daãn ñeán gaùnh naëng moãi naêm, hoaëc khoaûng 0,7% GDP theá giôùi naêm beänh dòch treân toaøn caàu.69 Vieäc caét giaûm 15% 2007.64 Chính nhöõng khoaûn trôï caáp naøy ñaõ taïo ra khí nhaø kính vaøo naêm 2020 ôû Trung Quoác coù möùc giaù thaáp giaû taïo cuûa nhieân lieäu hoùa thaïch, töø theå khieán giaûm ñi töø 125 000 ñeán 185 000 ñoù khieán cho nhöõng saùng kieán tieát kieäm naêng tröôøng hôïp töû vong do sinh non moãi naêm do oâ löôïng vaø trieån khai naêng löôïng saïch thieáu haáp nhieãm khoâng khí thaûi ra töø caùc nhaø maùy phaùt daãn veà maët taøi chính.65 ñieän vaø töø vieäc söû duïng naêng löôïng trong hoä gia Vieäc baõi boû trôï caáp nhieân lieäu hoùa thaïch ñình.70 Vieäc ñònh giaù oâ nhieãm khoâng khí taïi ñòa coù theå laøm giaûm nhu caàu naêng löôïng, khuyeán phöông coù theå raát hieäu quaû trong vieäc caét giaûm khích nguoàn cung naêng löôïng saïch vaø giaûm chi phí lieân quan ñeán söùc khoûe. löôïng phaùt thaûi CO2. Nhieàu thöïc tieãn cho thaáy Ñònh giaù cac-bon thoâng qua thueá cac-bon giaù naêng löôïng cao hôn seõ khieán cho nhu caàu hoaëc heä thoáng mua baùn quota phaùt thaûi (xem thaáp hôn.66 Neáu Chaâu AÂu ñi theo chính saùch Chöông 6) laø phöông phaùp caên baûn ñeå tieán cuûa Myõ veà thueá nhieân lieäu thaáp thì tieâu duøng tôùi aùp duïng caùc coâng ngheä naêng löôïng saïch vaø Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 249 Hoäp 4.8 Hieäu quaû naêng löôïng ñang phaûi ñoái maët vôùi nhieàu raøo caûn vaø caùc thaát baïi thò tröôøng hoaëc phi thò tröôøng Naêng löôïng giaù thaáp hoaëc quaù thaáp. Ñoái vôùi haàu heát ngöôøi tieâu duøng, chi quaû naêng löôïng gaëp phaûi caùc khoù Giaù naêng löôïng thaáp laøm huûy hoaïi phí naêng löôïng thöôøng raát nhoû so vôùi khaên taøi chính. Caùc theå cheá taøi chính caùc saùng kieán tieát kieäm naêng löôïng caùc chi tieâu khaùc. Vì ngöôøi thueâ nhaø thöôøng laï laãm hoaëc khoâng chuù yù ñeán Thaát baïi trong ñieàu tieát. Ngöôøi tieâu laø ngöôøi traû hoùa ñôn naêng löôïng, neân caùc döï aùn hieäu quaû naêng löôïng vì quy duøng khoâng phaûi chòu caùc quy ñònh chuû nhaø thöôøng khoâng coù ñoäng cô moâ nhoû cuûa döï aùn, chi phí chuyeån ñieàu tieát veà ñieàu chænh nhieät ñoä, do vaø cuõng khoâng laép ñaët caùc thieát bò tieát giao cao vaø ruûi ro nhieàu. Nhieàu coâng ñoù hoï thöôøng söû duïng naêng löôïng kieäm naêng löôïng. ty dòch vuï naêng löôïng thieáu taøi saûn kyù khoâng hieäu quaû. Caân nhaéc cuûa ngöôøi tieâu duøng. quyõ ñeå tìm voán ñaàu tö. Thieáu cô quan ñöùng ñaàu veà theå cheá Quyeát ñònh cuûa ngöôøi tieâu duøng khi Khoâng coù caùc saûn phaåm. Moät soá thieát vaø naêng löïc theá cheá yeáu keùm. Caùc mua phöông tieän ñi laïi thöôøng döïa bò hieäu quaû naêng löôïng ñaõ coù taïi caùc bieän phaùp hieäu quaû naêng löôïng bò ñöùt treân kích côõ, toác ñoä vaø hình daùng nöôùc thu nhaäp trung bình song chöa gaõy. Neáu khoâng coù moät cô quan nhieàu hôn laø döïa treân tính hieäu quaû coù ôû caùc nöôùc thu nhaäp thaáp - nôi möùc ñöùng ñaàu veà theå cheá ñeå ñieàu phoái vaø naêng löôïng cuûa phöông tieän ñoù. thueá nhaäp khaåu cao laøm giaûm khaû thuùc ñaåy hieäu quaû naêng löôïng thì noù Chi phí ban ñaàu cao hôn. Nhieàu saûn naêng saün coù cuûa caùc saûn phaåm naøy. khoâng trôû thaønh öu tieân cuûa baát kyø ai. phaåm hieäu quaû coù chi phí ban ñaàu Thoâng tin vaø nhaän thöùc haïn cheá. Hôn nöõa, coù raát ít nhaø cung caáp dòch cao hôn. Ngöôøi tieâu duøng caù nhaân Ngöôøi tieâu duøng bò haïn cheá thoâng tin vuï hieäu quaû naêng löôïng vaø naêng löïc thöôøng ñoøi hoûi thôøi gian hoaøn voán veà chi phí hieäu quaû naêng löôïng, lôïi cuûa hoï khoâng theå ñöôïc xaây döïng chæ ngaén vaø thöôøng khoâng saün loøng ích cuûa noù vaø caùc coâng ngheä hieäu sau moät ñeâm. thanh toaùn chi phí traû tröôùc ôû möùc quaû naêng löôïng. Caùc coâng ty khoâng Thieáu caùc cô cheá khuyeán khích, hoaëc cao. Beân caïnh ñoù, nhöõng khaùch saün loøng traû tieàn cho hoaït ñoäng kieåm caùc khuyeán khích ñöôïc aùp duïng haøng coù thu nhaäp thaáp thöôøng khoâng toaùn naêng löôïng coù theå giuùp cung khoâng phuø hôïp. Caùc ñôn vò tìm kieám coù khaû naêng tieâu duøng caùc saûn phaåm caáp cho hoï thoâng tin veà tieàm naêng lôïi nhuaän thoâng qua vieäc phaân phoái hieäu quaû naêng löôïng. tieát kieäm naêng löôïng. vaø baùn naêng löôïng nhieàu hôn laø Caùc raøo caûn taøi chính vaø chi phí Nguoàn: Nhoùm soaïn thaûo Baùo caùo Phaùt thoâng qua tieát kieäm naêng löôïng. chuyeån giao cao. Nhieàu döï aùn hieäu trieånTheá giôùi giaûm söï phuï thuoäc vaøo nguoàn nhieân lieäu hoùa Chæ rieâng caùc chính saùch ñònh giaù cac-bon seõ laø thaïch71. Vieäc ñònh giaù cac-bon taïo ñoäng löïc vaø khoâng ñuû ñeå ñaûm baûo phaùt trieån vaø trieån khai giaûm ruûi ro ñoái vôùi ñaàu tö tö nhaân, caûi tieán hieäu quaû naêng löôïng vaø caùc coâng ngheä phaùt thaûi caùc coâng ngheä naêng löôïng saïch vaø hieäu quaû ít khí cac-bon treân quy moâ lôùn (Hoäp 4.9). Hieäu treân quy moâ lôùn (xem Chöông 7).72 Caùc nöôùc quaû naêng löôïng ñang phaûi ñoái maët vôùi caùc loaïi phaùt trieån caàn ñi ñaàu trong vieäc ñònh giaù cac- hình raøo caûn trong caùc lónh vöïc khaùc nhau. bon. Caùc moái quan ngaïi phaùp lyù bao goàm baûo Trong ngaønh ñieän, nôi moät soá ít caùc nhaø laøm veä ngöôøi ngheøo khoûi giaù naêng löôïng cao vaø chính saùch ñaõ cho trieån khai caùc bieän phaùp hieäu ñeàn buø cho caùc ngaønh coâng nghieäp chòu thieät quaû naêng löôïng, thì caùc saùng kieán taøi chính toû ra haïi, ñaëc bieät laø taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. coù hieäu quaû. Trong lónh vöïc giao thoâng vaän taûi, Maïng löôùi an sinh xaõ hoäi vaø caùc hoã trôï thu xaây döïng vaø coâng nghieäp - nôi vieäc aùp duïng caùc nhaäp thaáp ñöôïc laáy töø nguoàn thu thueá cac- bieän phaùp hieäu quaû naêng löôïng ñoøi hoûi söï phoái bon hoaëc giaáy pheùp phaùt thaûi coù theå giuùp giaûi hôïp haønh ñoäng cuûa nhieàu caù nhaân phi taäp trung quyeát nhöõng moái quan ngaïi naøy (xem - thì nhu caàu veà naêng löôïng thöôøng phaûn öùng Chöông 1 vaø 2). keùm hôn tröôùc caùc daáu hieäu veà giaù caû vaø caùc quy ñònh ñieàu tieát toû ra coù hieäu quaû hôn. Moät boä coâng Chæ mình chính saùch ñònh giaù cuï chính saùch phuø hôïp coù theå giuùp xoùa boû thaønh thoâi laø chöa ñuû: caùc chính saùch coâng raøo caûn ñoái vôùi hieäu quaû naêng löôïng. hieäu quaû naêng löôïng cuõng raát quan troïng. 250 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Vieäc töông thích vôùi caùc tieâu chuaån veà tính Hoäp 4.9 Chæ rieâng chính saùch ñònh giaù cac-bon laø hieäu quaû coù theå traùnh hoaëc laøm trì hoaõn vieäc taêng chöa ñuû naêng suaát cuûa caùc nhaø maùy ñieän môùi vaø giaûm giaù Chæ rieâng chính saùch ñònh giaù cac- giaõn trong daøi haïn laïi dao ñoäng töø - tieâu duøng ñieän. Caùc muïc tieâu naêng löïc cuûa bon khoâng theå baûo ñaûm cho vieäc 0,6 ñeán -1,1%. ngaønh coâng nghieäp naêng löôïng coù theå khích leä trieån khai hieäu quaû naêng löôïng vaø Thöù ba, ñoä co giaõn giaù caû thaáp naêng löôïng saïch treân quy moâ lôùn vì caûi caùch vaø taêng tính caïnh tranh. Vôùi caùc toøa nhaø cuûa vieäc aùp duïng nhieàu bieän phaùp rieâng chính saùch naøy khoâng ñuû ñeå hieäu quaû naêng löôïng coù theå laø keát môùi xaây döïng ôû Chaâu aâu, tieát kieäm naêng löôïng vöôït qua ñöôïc nhöõng thaát baïi thò quaû cuûa chi phí cô hoäi cao taïi caùc nhôø boä quy taéc xaây döïng ñaït möùc cao hôn 60% tröôøng vaø caùc raøo caûn phi thò tröôøng nöôùc ñang phaùt trieån nhö Trung ñoái vôùi vieäc caûi caùch vaø aùp duïng caùc so vôùi nhöõng toøa nhaø ñöôïc xaây döïng tröôùc cuoäc Quoác. Möùc lôïi töùc 20% cuûa moät bieän coâng ngheä phaùt thaûi ít cac-bon.a phaùp hieäu quaû naêng löôïng laø raát haáp khuûng hoaûng daàu moû nhöõng naêm 1970.74 Caùc Thöù nhaát, giaù caû chæ laø moät trong daãn song caùc nhaø ñaàu tö coù theå tieâu chuaån laøm laïnh hieäu quaû taïi Myõ ñaõ tieát kieäm nhieàu raøo caûn. Caùc raøo caûn khaùc khoâng ñaàu tö vaøo hieäu quaû naêng ñöôïc 150 gigawat trong nhu caàu tieâu duøng ñieän nöõa laø thieáu naêng löïc theå cheá, naêng löôïng neáu nhöõng khoaûn ñaàu tö coù löïc taøi chính vaø caùc dòch vuï tieát kieäm ñoä ruûi ro töông töï vaøo caùc lónh vöïc trong hôn 30 naêm qua, nhieàu hôn caû khaû naêng naêng löôïng. khaùc coù theå mang laïi lôïi töùc lôùn hôn. saûn xuaát cuûa toaøn boä chöông trình haït nhaân cuûa Thöù hai, maëc duø ñoä co giaõn vôùi Nhö vaäy, caùc chính saùch ñònh giaù Hoa Kyø. Caùc tieâu chuaån hieäu quaû naêng löôïng vaø giaù caû cuûa nhu caàu tieâu duøng naêng maïnh laø raát quan troïng nhöng chöa caùc chöông trình naâng cao nhaän thöùc ñaõ tieâu toán löôïng ôû möùc cao trong daøi haïn song ñuû. Chuùng caàn ñöôïc phoái hôïp trieån noù laïi thöôøng khoâng co giaõn trong khai cuøng vôùi caùc quy ñònh ñieàu tieát khoaûng 1,5 cent moãi kilowat moät giôø, reû hôn baát ngaén haïn vì ngöôøi tieâu duøng thöôøng ñeå ñieàu chænh nhöõng thaát baïi thò kyø phöông aùn cung caáp ñieän naøo.76 Giaù trung coù ít löïa choïn ngaén haïn ñeå giaûm nhu tröôøng, ñeå dôõ boû caùc raøo caûn thò bình cuûa tuû laïnh taïi Myõ ñaõ giaûm ñi hôn moät nöûa caàu ñi laïi vaø nhu caàu söû duïng naêng tröôøng vaø phi thò tröôøng, ñoàng thôøi löôïng trong hoä gia ñình cuûa hoï khi ñeå taäp trung phaùt trieån coâng ngheä keå töø nhöõng naêm 1970 ngay caû khi hieäu suaát cuûa giaù nhieân lieäu thay ñoåi. Giaù nhieân saïch. chuùng taêng gaáp ba phaàn tö laàn.77 lieäu oâ toâ coù söï ñoät bieán lòch söû veà ñoä Nguoàn: co giaõn trong ngaén haïn töø -0,2% ñeán a. ETAAC 2008 Caùc khuyeán khích taøi chính. Taïi nhieàu -0,4%,b vôùi möùc thích öùng nhoû hôn raát nhieàu töø -0,03 ñeán -0,08% trong b. Chamon, Mauro vaø Okawa 2008 nöôùc ñang phaùt trieån, moái quan ngaïi naèm ôû nhöõng naêm gaàn ñaây,c nhöng ñoä co c. Hughes, Knitel vaø Sperling 2008 vieäc thöïc thi caùc quy ñònh ñieàu tieát coøn yeáu keùm. Caùc quy ñònh ñieàu tieát caàn ñöôïc trieån Ñieàu tieát. Caùc muïc tieâu hieäu quaû naêng löôïng, khai cuøng vôùi caùc hình thöùc khuyeán khích taøi caùc tieâu chuaån aùp duïng, caùc quy öôùc xaây döïng, chính daønh cho nhaø saûn xuaát vaø ngöôøi tieâu caùc muïc tieâu naêng löïc ngaønh coâng nghieäp (tieâu duøng. Ngöôøi tieâu duøng thu nhaäp thaáp thöôøng duøng naêng löôïng treân moät ñôn vò saûn löôïng), vaø nhaïy caûm hôn vôùi chi phí traû tröôùc ôû möùc cao caùc tieâu chuaån veà nhieân lieäu hieäu quaû laø nhöõng cuûa caùc saûn phaåm hieäu quaû naêng löôïng. Caùc bieän phaùp hieäu quaû nhaát veà chi phí. Hôn 35 bieän phaùp khuyeán khích taøi chính ñeå giaûm quoác gia ñaõ xaây döïng muïc tieâu hieäu quaû naêng chi phí traû tröôùc, ví duï nhö giaûm giaù hoaëc löôïng quoác gia. Phaùp vaø Anh ñaõ tieán xa hôn trong khaáu tröø chi phí ban ñaàu78 coù theå thay ñoåi caùc nghóa vuï hieäu quaû naêng löôïng thoâng qua vieäc haønh vi ngöôøi tieâu duøng, laøm taêng khaû naêng uûy thaùc cho caùc coâng ty naêng löôïng phaûi thoûa tieáp caän caùc saûn phaåm hieäu quaû naêng löôïng maõn caùc chuaån möïc veà tieát kieäm naêng löôïng. ÔÛ vaø giuùp cho caùc nhaø saûn xuaát hieäu quaû môùi Nhaät, caùc tieâu chuaån hieäu quaû naêng löôïng ñoøi gia nhaäp thò tröôøng coù theå vöôït qua ñöôïc caùc hoûi caùc coâng ty cung caáp ñieän phaûi tieát kieäm ñieän raøo caûn. Ngoaøi ra, caùc quy ñònh ñieàu tieát cuõng baèng moät phaàn naêng löôïng hoï baùn hoaëc truyeàn raát nhaïy caûm vôùi caùc phaûn öùng ngöôïc, do ñoù taûi.73 Brazil, Trung Quoác vaø AÁn Ñoä coù caùc boä luaät caàn coù caùc chính saùch ñònh giaù ñeå haïn cheá veà hieäu quaû naêng löôïng nhöng trong moïi boái tieâu duøng. Thueá nhieân lieäu ñöôïc coi laø moät caûnh, tính hieäu quaû phuï thuoäc vaøo vieäc cöôõng trong nhöõng bieän phaùp hieäu quaû nhaát veà chi cheá thöïc thi nhöõng boä luaät naøy. phí ñeå giaûm nhu caàu söû duïng naêng löôïng Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 251 trong giao thoâng vaän taûi; beân caïnh ñoù coøn coù nhuaän döïa treân döï baùo naøy. Neáu nhu caàu thaáp bieän phaùp ñaùnh thueá vaø aùp phí uøn taéc ñoái vôùi hôn döï baùo, nhaø ñieàu tieát neân ñeå giaù taêng leân, caùc phöông tieän löu haønh, ñöôïc tính döïa treân giuùp caùc ñôn vò thu ñöôïc lôïi nhuaän, neáu caàu soá kiloâmeùt di chuyeån, ñoàng thôøi, aùp duïng moät cao hôn döï baùo, nhaø ñieàu tieát coù theå giaûm giaù möùc thueá cao hôn ñoái vôùi xe taûi troïng nheï vaø ñeå haïn cheá ngöôøi tieâu duøng (Hoäp 4.10). caùc phöông tieän theå thao (Baûng 4.5). Quaûn lyù lôïi ích töø phía caàu coù theå giuùp tieát Caûi caùch theå cheá. Moät cô quan ñöùng ñaàu veà kieäm ñöôïc nhieàu naêng löôïng. Chìa khoùa theå cheá, ví duï nhö cô quan phuï traùch hieäu quaû thaønh coâng laø taùch caùc ñôn vò lôïi ích khoûi hoaït naêng löôïng, ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc ñoäng baùn ñieän nhaèm taïo ñoäng löïc tieát kieäm. ñieàu tieát caùc beân tham gia vaø thuùc ñaåy quaûn lyù caùc Caùc nhaø ñieàu tieát phaûi döï baùo ñöôïc nhu caàu vaø chöông trình hieäu quaû naêng löôïng. Hôn 50 quoác cho pheùp caùc ñôn vò töï ñònh möùc giaù buø ñaép gia, phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån, ñaõ coù cô quan ñöôïc chi phí maø hoï boû ra vaø thu ñöôïc lôïi quaûn lyù hieäu quaû naêng löôïng caáp quoác gia. Cô ûng 4.5 Caùc can thieäp chính saùch ñoái vôùi hieäu qua Ba ûi û naêng löôïng, naêng löôïng taùi taïo vaø giao thoâng vaän ta ûng chính saùch Ma û naêng löôïng vaø caùc can thieäp qua Hieäu qua ûn lyù veà Caùc can thieäp naêng löôïng taùi taïo ûn caàn vöôït qua Caùc raøo ca phía caàu Veà kinh teá Xoùa boû trôï caáp ñoái vôùi nhieân lieäu hoùa thaïch. Caùc taùc haïi gaây ra ñoái vôùi moâi tröôøng khoâng ñöôïc Thueá (thueá nhieân lieäu hoaëc thueá cac-bon) tính vaøo giaù. Giôùi haïn soá löôïng (trao ñoåi hoaëc giöõ laïi) Nhu caàu taêng leân moät caùch gia û taïo do trôï caáp daønh cho nhieân lieäu hoùa thaïch Caùc quy ñònh ñieàu tieát û naêng löôïng treân bình dieän Caùc muïc tieâu hieäu qua Mua saém baét buoäc, maïng löôùi daây daãn Thieáu khung phaùp lyù ñoái vôùi caùc nhaø sa ûn xuaát naêng kinh teá. mô û, deã tieáp caän. löôïng taùi taïo ñoäc laäp. AÙp duïng caùc chuaån möïc. Caùc tieâu chuaån veà taùi taïo. Thieáu tieáp caän truyeàn daãn naêng löôïng taùi taïo. Caùc boä quy taéc xaây döïng. Caùc tieâu chuaån veà nhieân lieäu coù löôïng Thieáu caùc bieän phaùp khuyeán khích hoaëc caùc bieän Caùc tieâu chuaån veà nhieân lieäu. phaùt thaûi cac-bon thaáp. phaùp khuyeán khích khoâng phuø hôïp ñoái vôùi tieát kieäm Caùc tieâu chuaån coâng ngheä. naêng löôïng. Caùc quy ñònh ñieàu tieát lieân keát chaët cheõ Nhu caàu bò taùc ñoäng bô ûi taâm lyù. vôùi nhau. Caùc yeâu caàu noäi lieân keát khoâng roõ raøng. Caùc khuyeán khích taøi Tín duïng thueá. Khoâng ñaùnh thueá ñöôøng daãn. Chi phí voán cao. chính Trôï caáp voán. Chöùng chæ xanh. Caùc quy taéc ñònh giaù khoâng öu ñaõi. Lôïi nhuaän taùch ra töø doanh thu baùn. Ñònh giaù döïa treân thôøi gian thöïc. Thieáu caùc bieän phaùp khuyeán khích ngöôøi tieâu duøng vaø Giaûm bôùt ngöôøi tieâu duøng. Tín duïng thueá. caùc ñôn vò lôïi ích thöïc hieän tieát kieäm naêng löôïng. Thôøi ñieåm aùp duïng thueá. Trôï caáp voán. Thueá nhieân lieäu. Phí uøn taéc. Thueá ñaùnh treân kích côõ cuûa ñoäng cô. Baûo laõnh hoaëc thueá ñaùnh treân soá kiloâmeùt löu haønh ûa phöông tieän. cu Thueá ñaùnh treân xe taûi nheï hoaëc phöông tieän theå thao. ûa thuaän theå cheá Caùc tho Ñôn vò lôïi ích. Ñôn vò lôïi ích. û theå phi taäp trung tham gia. Quaù nhieàu chu Thaønh laäp caùc cô quan hieäu qua û naêng löôïng. Caùc nhaø saûn xuaát naêng löôïng ñoäc laäp. Caùc coâng ty hoaëc caùc cô quan ñoäc laäp. Caùc coâng ty dòch vuï naêng löôïng (ESCO). Caùc cô cheá caáp voán Caáp voán vay vaø baûo laõnh töøng phaàn cho caùc ESCO. Heä thoáng quyõ lôïi töùc. Chi phí voán cao vaø khoâng töông thích vôùi cho vay Caùc ñôn vò hieäu qua û naêng löôïng, chöông trình qua ûn Qua ûi ro vaø caáp voán trong daøi ûn lyù ru ngaén haïn. lyù beân caàu, bao goàm caû heä thoáng quyõ lôïi töùc. haïn. ûn kyù quyõ vaø caùc hôïp ñoàng Caùc ESCO bò thieáu taøi sa Cho vay nhöôïng quyeàn. quy moâ nho û. Chi phí giao dòch cao. Thieáu kinh nghieäm vaø hieåu bieát. Giaùo duïc vaø thuùc ñaåy Daùn nhaõn. ûa naêng löôïng taùi Giaùo duïc veà lôïi ích cu Thieáu thoâng tin vaø nhaän thöùc. Laép ñaët ñoàng hoà ño. taïo. Thieáu tieän nghi. Giaùo duïc ngöôøi tieâu duøng. Nguoàn: Nhoùm soaïn tha ûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi 252 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hoäp 4.10 Caùc chöông trình naêng löôïng taùi taïo vaø hieäu quaû naêng löôïng ôû California Laø moät bang ñi ñaàu ôû Myõ trong caùc ûa California luoân giöõ möùc oån ñònh trong hôn 30 naêm qua nhôø qua Hình veõ: Tieâu duøng ñieän bình quaân ñaàu ngöôøi cu ûn chöông trình hieäu quaû naêng löôïng, Cal- û naêng löôïng. Chi phí hieäu qua lyù toát nhu caàu, aùp duïng caùc tieâu chuaån hieäu qua û naêng löôïng thaáp hôn nhieàu so vôùi ifornia ñaõ giöõ cho möùc tieâu duøng ñieän chi phí cung öùng ñieän. bình quaân ñaàu ngöôøi taïi bang naøy luoân thaáp hôn möùc bình quaân treân toaøn laõnh thoå Hoa Kyø trong suoát 30 naêm qua (hình veõ, phaàn a). Vieäc aùp duïng caùc tieâu chuaån vaø caùc boä quy taéc xaây döïng cuøng vôùi caùc bieän phaùp khuyeán khích taøi chính ñoái vôùi caùc chöông trình quaûn lyù nhu caàu ñaõ ñöôïc öôùc tính laø ñoùng goùp moät phaàn tö löôïng ñieän tieát kieäm (hình veõ phaàn b). California ñaõ taùch lôïi nhuaän cuûa ñôn vò khoûi doanh thu baùn trong naêm 1982 vaø môùi ñaây ñaõ thöïc hieän moät böôùc ñi xa hôn khi “thöôûng theâm” lôïi nhuaän cho caùc ñôn vò ñaùp öùng ñöôïc hoaëc vöôït möùc caùc muïc tieâu tieát kieäm ñaõ ñeà ra. Chöông trình hieäu quaû naêng löôïng cuûa bang coù ngaân saùch haøng naêm laø 800 trieäu ñoâla Myõ, ñöôïc laáy töø nguoàn thu thueá tieâu duøng vöôït möùc ñieän, ñöôïc söû duïng ñeå quaûn lyù maët caàu, tieán haønh nghieân cöùu vaø phaùt trieån. Chi phí trung bình cuûa chöông trình naøy laø khoaûng 3 cent treân moãi kilowat moät giôø, thaáp hôn raát nhieàu so vôùi chi phí beân cung (hình veõ phaàn C). Ñeå thuùc ñaåy naêng löôïng taùi taïo, bang ñaõ trieån khai aùp duïng caùc tieâu chuaån naêng löôïng taùi taïo ñeå taêng tyû troïng cuûa naêng löôïng taùi taïo trong caùc nhaø maùy phaùt ñieän leân möùc 20% vaøo naêm 2010. Thaùng 6 naêm 2005, California trôû thaønh bang ñaàu tieân cuûa Myõ ban haønh saéc leänh veà bieán ñoåi khí haäu, taïo ra haøng loaït muïc tieâu giaûm phaùt thaûi khí nhaø kính vaø khí ga xuoáng möùc cuûa naêm 2000 vaøo naêm 2010, xuoáng möùc cuûa naêm 1990 vaøo naêm 2020, vaø giaûm thaáp hôn 80% so vôùi möùc naêm 1990 vaøo naêm 2050. Hieäu quaû naêng löôïng ñöôïc döï baùo laø seõ ñoùng goùp 50% söï caét giaûm naøy. Nguoàn: UÛy ban naêng löôïng California 2007a, ; Rosenfeld 2007; Rogers, Mes- senger, vaø Bender 2005; Sudarshan vaø Sweeney, saép xuaát baûn. Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 253 quan naøy coù theå laø moät cô quan chính phuû coù caùc toå chöùc caáp voán chuyeân bieät.81 nhieäm vuï chính laø thuùc ñaåy naêng löôïng saïch vaø Cho vay voán thoâng qua caùc ngaân haøng hieäu quaû naêng löôïng (muïc tieâu chung nhaát), ví thöông maïi thöôøng taïo ra trieån voïng toát nhaát cho duï nhö Phoøng quaûn lyù phaùt trieån naêng löôïng vaø söï beàn vöõng cuûa chöông trình vaø toái ña hoaù aûnh hieäu quaû ôû Thaùi Lan, laø moät cô quan hoaëc moät toå höôûng. Caùc theå cheá taøi chính quoác teá ñaõ hoã trôï chöùc ñoäc laäp, ví duï nhö Cô quan quaûn lyù naêng caùc chöông trình baûo laõnh ruûi ro töøng phaàn ñeå löôïng Haøn quoác. Ñeå thu ñöôïc thaønh töïu, caùc cô giaûm thieåu ruûi ro cuûa caùc döï aùn hieäu quaû naêng quan naøy caàn coù caùc nguoàn löïc thích hôïp, coù khaû löôïng ñoái vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi, ñoàng naêng loâi keùo nhieàu beân tham gia, coù theå ra quyeát thôøi, laøm taêng tính ñaùng tin caäy cuûa caùc ngaân ñònh ñoäc laäp vaø coù theå kieåm tra keát quaû moät caùch haøng trong hoaït ñoäng caáp voán cho hieäu quaû naêng ñaùng tin caäy.79 löôïng (Hoäp 4.11). Xaùc ñònh roõ nguoàn voán caáp Caùc coâng ty dòch vuï naêng löôïng (ESCO) cuõng laø moät caùch tieáp caän, ñaëc bieät taïi nhöõng cung caáp dòch vuï hieäu quaû naêng löôïng nhö kieåm quoác gia ôû ñoù hoaït ñoäng ñaàu tö vaøo hieäu quaû toaùn naêng löôïng, khuyeán caùo veà caùc bieän phaùp naêng löôïng ñöôïc trieån khai trong giai ñoaïn ñaàu tieát kieäm naêng löôïng vaø caáp voán cho khaùch haøng; vaø caùc ngaân haøng khoâng saün saøng cung caáp chuùng cuõng vaän haønh nhö caùc nhaø ñieàu tieát döï nguoàn voán.82 Ñaây laø caùch tieáp caän truyeàn thoáng aùn. Haàu heát caùc ESCO ñeàu gaëp khoù khaên trong vaø tính beàn vöõng cuûa noù laø moät vaán ñeà lôùn. vaán ñeà tìm kieám nguoàn taøi chính töø caùc ngaân Quaûn lyù nhu caàu thöôøng ñöôïc caáp voán thoâng haøng thöông maïi do nhöõng yeáu keùm trong baûng qua heä thoáng quyõ lôïi töùc (ñöôïc laáy töø nguoàn thu caân ñoái keá toaùn vaø do bò ñaùnh giaù laø coù ruûi ro cao thueá ñaùnh treân soá kilowat/giôø cuûa ngöôøi tieâu duøng ñoái vôùi nhöõng khoaûn vay ñoäc laäp treân doanh thu ñieän) - laø loaïi quyõ ít oån ñònh hôn ngaân saùch cuûa töø tieát kieäm naêng löôïng. Caùc chính saùch, nguoàn chính phuû. Duø ñöôïc quaûn lyù bôûi caùc ñôn vò lôïi ích voán vaø trôï giuùp kyõ thuaät töø chính phuû vaø caùc ngaân hay caùc cô quan hieäu quaû naêng löôïng thì quyõ naøy haøng phaùt trieån quoác teá coù theå giuùp taêng cöôøng cuõng daønh ñeå boài hoaøn chi phí chuyeån ñoåi töø söùc maïnh cho caùc ESCO vaø duy trì moâ hình laøm naêng löôïng khai thaùc sang naêng löôïng taùi taïo, trôï vieäc cuûa chuùng. Ví duï nhö, ôû Trung Quoác, sau giaù ngöôøi tieâu duøng, cho vay nhöôïng quyeàn, moät thaäp kyû xaây döïng naêng löïc ñöôïc Ngaân haøng Theá giôùi hoã trôï, ngaønh coâng nghieäp ESCO ñaõ lôùn Hoäp 4.11 Kinh nghieäm cuûa nhoùm Ngaân haøng Theá giôùi maïnh töø 3 coâng ty vaøo naêm 1997 thaønh hôn 400 trong caáp voán cho hieäu quaû naêng löôïng coâng ty vôùi giaù trò hôïp ñoàng naêng löôïng leân tôùi 1 Ngaân haøng Theá giôùi vaø Coâng ty trôï kyõ thuaät, ñaëc bieät khi môùi baét tyû ñoâla Myõ naêm 2007.80 Taøi chính quoác teá (IFC) ñaõ caáp voán ñaàu, nhaèm taêng cöôøng nhaän thöùc veà taøi trôï cho moät loaït caùc döï aùn hieäu hieäu quaû naêng löôïng, cung caáp caùc quaû naêng löôïng, chuû yeáu ôû Ñoâng dòch vuï ñaøo taïo vaø tö vaán cho caùc Caùc cô cheá huy ñoäng taøi chính. Phaùt trieån AÂu vaø Ñoâng AÙ. IFC ñi daàu trong ngaân haøng veà vieäc trieån khai caùc cô vaø vaän haønh caùc dòch vuï hieäu quaû naêng löôïng vieäc söû duïng cô cheá baûo laõnh cheá taøi chính, ñoàng thôøi, xaây döïng ñoái vôùi ñaàu tö hieäu quaû naêng löôïng laø vaán ñeà thoâng qua moät soá ngaân haøng trong naêng löïc cho ngöôøi trieån khai döï aùn. nöôùc vôùi Quyõ baûo laõnh hieäu quaû Maëc duø ôû Bungari, chi phí giao dòch theå cheá caên baûn caàn quan taâm. Thieáu voán trong naêng löôïng Hungary. Moät khoaûn trong xaây döïng naêng löïc theå cheá - nöôùc ít khi laø moät vaán ñeà nghieâm troïng, nhöng trôï caáp Moâi tröôøng toaøn caàu trò giaù cho caû caùc theå cheá taøi chính vaø caùc 17 trieäu ñoâla ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå coâng ty dòch vuï naêng löôïng, töø khi caùc heä thoáng toå chöùc vaø theå cheá khoâng phuø hôïp baûo laõnh cho 93 trieäu ñoâla tieàn vay baét ñaàu döï aùn ñeán khi caáp voán - ñeàu ñoái vôùi trieån khai döï aùn vaø tieáp caän voán coù theå ñaàu tö hieäu quaû naêng löôïng. Vôùi chieám khoaûng 10% toång chi phí döï laø raøo caûn khoù vöôït qua. Ba cô cheá huy ñoäng taøi khoaûn baûo laõnh naøy, caùc ngaân aùn khi môùi baét ñaàu trieån khai, nhöng haøng ñòa phöông ñaõ daàn daàn tin chuùng toâi döï baùo raèng chi phí naøy chính chuû yeáu cho caùc döï aùn hieäu quaû naêng töôûng hôn vaø trôû neân quen thuoäc seõ giaûm xuoáng coøn khoaûng 5-6% löôïng laø caùc ESCO, caùc chöông trình quaûn lyù hôn vôùi caùc khoaûn cho vay hieäu trong nhöõng giai ñoaïn sau. quaû naêng löôïng. caàu, caáp voán vay vaø caùc chöông trình baûo laõnh Nguoàn: Nhoùm soaïn thaûo Baùo caùo Phaùt voán vay töøng phaàn vaän haønh giöõa caùc ngaân Moät trong nhöõng baøi hoïc kinh trieån Theá giôùi, Taylor vaø nhöõng ngöôøi nghieäm laø taàm quan troïng cuûa hoã khaùc, 2008. haøng thöông maïi, döôùi daïng caùc cô quan hay 254 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 nghieân cöùu vaø phaùt trieån, giaùo duïc ngöôøi tieâu giaûm giaù ñeøn vaø taêng chaát löôïng saûn phaåm duøng vaø hoã trôï ngöôøi tieâu duøng coù thu nhaäp thaáp. thoâng qua caùc ñaëc tính kyõ thuaät, baûo haønh, vaø sau khi ñaõ ñöôïc laép ñaët, loaïi ñeøn naøy giuùp giaûm Mua saém coâng. Vieäc mua saém moät soá löôïng ñænh caàu ñi 30 megawat.83 Vieäc mua saém coâng lôùn caùc saûn phaåm hieäu quaû naêng löôïng coù theå ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc cô quan cuûa laøm giaûm chi phí, thu huùt caùc hôïp ñoàng coù giaù chính phuû - thöôøng laø moät trong nhöõng ngöôøi trò lôùn hôn, tieàn vay töø ngaân haøng vaø chi phí tieâu duøng naêng löôïng lôùn nhaát cuûa neàn kinh teá giao dòch thaáp hôn. ÔÛ Uganña vaø Vieät Nam, goùi - coù theå giuùp giaûm chi phí, theå hieän cam keát vaø mua saém 1 trieäu boùng ñeøn compact seõ giuùp vai troø laõnh ñaïo cuûa chính phuû trong hieäu quaû HOÄP 4.12 Caùc khoù khaên trong vieäc so saùnh chi phí coâng ngheä naêng löôïng: Vaán ñeà veà giaû thieát Vieäc so saùnh chi phí cuûa caùc coâng Thöù hai, ñaùnh giaù so saùnh caùc loaïi Khi ñoái maët vôùi caùc coâng ngheä môùi, ngheä naêng löôïng khaùc nhau laø moät vieäc hình coâng ngheä khaùc nhau vôùi nhieân tieàm naêng caét giaûm chi phí caàn phaûi laøm khoù. Caùch tieáp caän ñöôïc söû duïng lieäu ban ñaàu treân moãi moät ñôn vò lôïi töùc ñöôïc caân nhaéc. Caùc phaân tích ñoäng veà nhieàu nhaát ñeå so saùnh caùc coâng ngheä naêng löôïng. So saùnh chi phí naêng chi phí töông lai cuûa caùc coâng ngheä môùi truyeàn ñieän döïa treân chi phí moãi kilo- löôïng taùi taïo vôùi nhieân lieäu hoùa thaïch phuï thuoäc vaøo giaû thieát veà chi phí hoïc wat/giôø. Phöông phaùp ño löôøng chi phí vaø naêng löôïng nguyeân töû coù theå ñöôïc hoûi - giaûm chi phí ñi ñoâi vôùi taêng naêng thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå so saùnh chi ñöa vaøo caùc dòch vuï khaùc khau maø suaát. Chi phí cuûa nguoàn naêng löôïng gioù phí kinh teá theo voøng ñôøi cuûa naêng chuùng cung caáp. Moät maët, naêng löôïng ñaõ giaûm gaàn 80% trong hôn 20 naêm löôïng thay theá coù khaû naêng cung öùng gioù vaø naêng löôïng maët trôøi taïo ra caùc qua. Caùc cuoäc caùch maïng coâng ngheä nhöõng dòch vuï naêng löôïng töông töï. ñaàu ra khaùc nhau, maëc duø ñaàu ra coù vaø kinh teá theo quy moâ ñaõ khieán chi phí Ñaàu tieân, chi phí voán ñöôïc tính toaùn theå ñöôïc tính theo nhieàu caùch song ñöôïc caét giaûm vôùi toác ñoä nhanh hôn, nhôø phöông phaùp boài hoaøn nhaân toá voán thöôøng laø caùch tính vôùi chi phí boå sung. moät hieän töôïng maø nhieàu nhaø nghieân ñôn giaûn.a Phöông phaùp naøy phaân chia Maët khaùc, caùc coâng ngheä söû duïng cöùu cho raèng coù theå daãn ñeán vieäc caét chi phí voán thaønh caùc phaàn chi traû nhö naêng löôïng gioù vaø naêng löôïng maët trôøi giaûm maïnh giaù pin maët trôøi trong thôøi nhau theo voøng ñôøi cuûa thieát bò. Sau ñoù coù theå ñöôïc caáp pheùp vaø xaây döïng gian tôùi.c chi phí voán naøy ñöôïc theâm vaøo chi phí trong khoaûng thôøi gian ngaén hôn so vôùi Trong caùc phaân tích taøi chính, caùc vaän haønh vaø baûo döôõng haøng naêm, caùc nhaø maùy naêng löôïng nguyeân töû boái caûnh theå cheá khaùc nhau (nguoàn voán coäng vôùi chi phí nhieân lieäu ñeå ñöôïc chi hoaëc söû duïng nhieân lieäu hoùa thaïch treân nhaø nöôùc hay tö nhaân) vaø caùc chính phí cuoái cuøng. Nhö vaäy, chi phí voán, chi quy moâ lôùn. saùch cuûa chính phuû (thueá vaø ñieàu tieát) phí baûo döôõng vaø vaän haønh, chi phí Thöù ba, caùc khoaûn phí khaùc nhö chi thöôøng laø nhöõng nhaân toá quyeát ñònh. Söï nhieân lieäu, tyû leä khaáu hao vaø nhaân toá phí moâi tröôøng cuõng caàn ñöôïc ñöa vaøo khaùc bieät trong chi phí taøi chính ñaëc bieät voán laø caùc thaønh toá quan troïng quyeát chi phí khi so saùnh chi phí cuûa nhieân quan troïng ñoái vôùi haàu heát caùc coâng ñònh chi phí cuoái cuøng. lieäu hoùa thaïch vôùi chi phí cuûa naêng ngheä coù ñoä haøm chöùa voán cao nhö gioù, Treân thöïc teá, chi phí coøn laø thôøi löôïng saïch. Vieäc ñònh giaù cac-bon seõ maët trôøi vaø nguyeân töû. Nghieân cöùu Cal- gian vaø ñaëc ñieåm nôi choán. Chi phí cuûa laøm taêng chi phí cuûa nhieân lieäu hoùa ifornia chæ ra raèng chi phí cuûa caùc nhaø naêng löôïng taùi taïo coù moái quan heä chaët thaïch. Söï bieán ñoäng veà giaù cuûa nhieân maùy ñieän töø gioù thöôøng dao ñoäng maïnh cheõ vôùi caùc nguoàn löïc vaø nôi choán ôû ñòa lieäu hoùa thaïch cuõng laøm taêng chi phí hôn so vôùi chi phí cuûa caùc nhaø maùy ñieän phöông. Ví duï nhö chi phí naêng löôïng cuûa loaïi nhieân lieäu naøy. Giaù nhieân lieäu söû duïng khí ga do söï khaùc bieät veà thôøi gioù thay ñoåi vôùi bieân ñoä lôùn vì coøn tuøy hoùa thaïch taêng leân 20% seõ laøm taêng haïn caáp voán cho caùc ñôn vò thuoäc thuoäc vaøo ñaëc tính nôi choán cuûa nguoàn chi phí truyeàn phaùt leân 16% ñoái vôùi khí quyeàn sôû höõu tö nhaân, nhaø nöôùc hay gioù. Chi phí lao ñoäng vaø thôøi gian xaây ga vaø 6% ñoái vôùi than ñaù trong khi giaù thuoäc veà caùc nhaø ñaàu tö.e döïng cuõng laø nhöõng nhaân toá quan naêng löôïng taùi taïo khoâng bò aûnh höôûng. troïng, ñaëc bieät ñoái vôùi caùc nhaø maùy Vieäc boå sung caùc nguoàn naêng löôïng taùi Nguoàn: naêng löôïng nguyeân töû vaø caùc nhaø maùy taïo seõ laøm gia taêng theâm giaù trò cho loaïi a. Heä soá hoaøn voán = söû duïng nhieân lieäu hoùa thaïch. Caùc nhaø naêng löôïng naøy vì noù coù theå choáng laïi [i(1+i)n]/[(1+i)n - 1, trong ñoù i laø tyû leä khaáu maùy naêng löôïng than ñoû ôû Trung Quoác ñöôïc söï bieán ñoäng giaù vaø söï baát oån hao vaø n laø thôøi haïn hoaøn voán cuûa caùc coù chi phí chieám moät phaàn ba ñeán moät cuûa caùc nguoàn cung nhieân lieäu hoùa heä thoáng. nöûa giaù quoác teá cuûa caùc nhaø maùy töông thaïch. Vieäc tính theâm giaù trò gia taêng b. Dieãn ñaøn Kinh teá Theá giôùi 2009. töï. Thôøi gian daøi ñeå xaây döïng caùc nhaø naøy vaøo ñaùnh giaù caùc naêng löôïng taùi c. Tö vaán ngaân haøng Ñöùc 2008 (döï baùo maùy ñieän nguyeân töû cuõng goùp phaàn taïo seõ laøm taêng tính haáp daãn cuûa loaïi caét giaûm chi phí quang maët trôøi). vaøo chi phí cao taïi Hoa Kyø. hình naêng löôïng naøy.b d. Uyû ban naêng löôïng California 2007b. Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 255 naêng löôïng. Nhöng beân caïnh ñoù cuõng caàn quy kyû qua, naêng löôïng gioù, nhieät vaø nöôùc ñaõ coù chi ñònh roõ caùc nguyeân taéc veà nhieäm kyø, caùc bieän phí gaàn nhö caïnh tranh ñöôïc vôùi caùc nhieân lieäu phaùp khuyeán khích, ñaáu thaàu vaø ngaân saùch.84 hoùa thaïch khaùc.87 Naêng löôïng maët trôøi vaãn coù giaù thaønh cao song chi phí naøy ñöôïc döï baùo laø seõ Giaùo duïc ngöôøi tieâu duøng. Giaùo duïc ngöôøi giaûm ñi raát nhanh trong moät vaøi naêm tôùi (Hoäp tieâu duøng coù theå thuùc ñaåy thay ñoåi phong caùch 4.12). Vôùi möùc giaù nhieân lieäu hoùa thaïch ñang gia soáng vaø ñöa ra nhieàu löïa choïn toát hôn - ví duï nhö taêng, khoaûng caùch chi phí ñang ngaøy moät thu nhaõn hieäu hieäu quaû naêng löôïng, taêng cöôøng söû heïp. Khí sinh hoïc, naêng löôïng ñòa nhieät, vaø thuûy duïng ñoàng hoà ño ñieän vaø ño nhieät ñoä, ñaëc bieät laø ñieän ñeàu coù theå cung caáp naêng löôïng cô baûn loaïi ñoàng hoà thoâng minh. Caùc chieán dòch taêng nhöng naêng löôïng maët trôøi vaø naêng löôïng gioù thì cöôøng nhaän thöùc ngöôøi tieâu duøng laø caùch thöùc chöa ñöôïc lieân tuïc. hieäu quaû nhaát beân caïnh caùc saùng kieán taøi chính Moät löôïng lôùn caùc nguoàn naêng löôïng khoâng vaø ñieàu tieát. Döïa treân kinh nghieäm veà chaêm soùc lieân tuïc trong heä thoáng chuyeån taûi coù theå aûnh söùc khoûe coäng ñoàng, caùc can thieäp nhaèm thay höôûng tôùi tính ñaùng tin caäy cuûa heä thoáng ñoù, ñoåi haønh vi caàn ñöôïc thöïc hieän ôû caùc caáp, töø song ñieàu naøy coù theå ñöôïc giaûi quyeát theo nhieàu chính saùch, moâi tröôøng (thieát keá thaønh phoá ñi boä caùch khaùc nhau - nhôø thuûy ñieän hoaëc bôm naêng vaø caùc toøa nhaø xanh), vaên hoùa xaõ hoäi (caùc phöông löôïng löu tröõ, quaûn lyù truyeàn taûi, tích tröõ naêng tieän truyeàn thoâng), ñeán töông taùc giöõa nhieàu caù löôïng, lieân keát vôùi caùc quoác gia khaùc vaø heä thoáng nhaân (tieáp xuùc tröïc tieáp) vaø caùc caù nhaân (xem daây daãn thoâng minh.88 Heä thoáng daây daãn thoâng Chöông 8).85 minh coù theå laøm taêng tính ñaùng tin caäy cuûa maïng löôùi ñieän khi caùc nguoàn naêng löôïng taùi taïo bieán Môû roäng qui moâ aùp duïng caùc coâng ngheä ñoäng. Caùc ñöôøng daây cao theá, caùc ñöôøng daãn tröïc coù ñoä phaùt thaûi cac-bon thaáp hieän haønh tieáp coù theå giuùp truyeàn taûi laâu nhaát vôùi löôïng Naêng löôïng taùi taïo coù theå ñoùng goùp khoaûng 50% ñieän roø ræ thaáp nhaát, töø ñoù laøm giaûm thieåu nhöõng trong hoãn hôïp naêng löôïng vaøo naêm 2050.86 Vôùi khoù khaên chung cuûa caùc nguoàn naêng löôïng taùi chi phí naêng löôïng taùi taïo giaûm ñi trong hai thaäp taïo ôû xa trung taâm tieâu duøng. Vaø vieäc caét giaûm HOÄP 4.13 Taêng tröôûng kinh teá beàn vöõng ñoàng haønh vôùi caét giaûm khí thaûi ôû Ñan Maïch Trong giai ñoaï n töø naê m 1990 ñeá n Ñan Maïch coù muïc tieâu taêng cöôøng söû naêng löôïng thaáp nhaát Chaâu AÂu, keát quaû 2006, GDP cuû a Ñan Maï c h ñaõ taê n g duïng naêng löôïng taùi taïo leân möùc thaáp cuûa vieäc aùp duïng caùc boä quy taéc xaây 2,3% moã i naê m , cao hôn möù c taê n g nhaát laø 30% vaøo naêm 2025. Laø thaønh döïng vaø caùc cam keát tình nguyeän veà trung bình cuû a Chaâ u A u 2%. Ñan vieân thuoäc gieáng naêng löôïng Baéc AÂu, tieát kieäm naêng löôïng trong ngaønh coâng Maï c h cuõ n g ñaõ caé t giaû m 5% löôï n g vôùi hôn 50% saûn löôïng ñieän töø nguoàn nghieäp. Phoái hôïp söôûi aám vaø truyeàn phaùt thaûi cac-bon cuûa mình. naêng löôïng nöôùc, Ñan Maïch coøn laø ñieän döïa treân maïng löôùi oáng daãn ñaõ Thöïc hieän chính saùch taùch rôøi löôïng nöôùc xuaát khaåu ñieän gioù vaø nhaäp khaåu cung caáp 60% nhu caàu söôûi aám trong phaùt thaûi khoûi taêng tröôûng, Ñan Maïch nguoàn naêng löôïng thuûy ñieän töø Na Uy muøa ñoâng vôùi hôn 80% soá ñoù coù ñöôïc cuøng vôùi caùc nöôùc Xcaêngñinavi khaùc trong nhöõng luùc nguoàn naêng löôïng gioù laø nhôø söû duïng löôïng khí noùng ñöôïc ñaõ aùp duïng hình thöùc thueá cac-bon khoâng ñöôïc doài daøo. Vestas, moät coâng saûn sinh ra tröôùc ñoù trong quaù trình saûn ñaàu tieân treân theá giôùi ñaùnh treân nhieân ty naêng löôïng gioù lôùn ôû Ñan Maïch, coù xuaát ñieän. lieäu khai thaùc vaøo cuoái nhöõng naêm 15000 nhaân coâng vaø chieám moät phaàn 1990. Cuøng luùc ñoù, Ñan Maïch ñaõ thoâng tö thò phaàn toaøn caàu veà tuoác bin chaïy Nguoàn: qua haøng loaït chính saùch thuùc ñaåy söû baèng naêng löôïng gioù. Trong 15 naêm, Nhoùm soaïn thaûo Baùo caùo Phaùt trieån Theá duïng naêng löôïng beàn vöõng. Hieän nay, xuaát khaåu coâng ngheä taùi taïo cuûa Ñan giôùi, döïa treân WRI 2008; Baùo caùo thöïc teá khoaûng 25% saûn löôïng ñieän vaø 15% Maïch ñaõ taêng voït leân möùc 10,5 tyû ñoâla. veà naêng löôïng hoãn hôïp ôû Ñan Maïch, tieâu duøng naêng löôïng cô sôû cuûa nöôùc Beân caïnh vieäc söû duïng naêng löôïng http:// ec.europa.eu/energy/energy_pol- naøy coù nguoàn goác töø naêng löôïng taùi coù ñoä haøm chöùa cac-bon thaáp, Ñan icy/doc/factsheets/mix/mix_dk _en.pdf taïo, chuû yeáu laø gioù vaø khí sinh hoïc. Maïch coøn laø quoác gia coù ñoä haøm chöùa (truy caäp ngaøy 27 thaùng 8 naêm 2009). 256 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Hoäp 4.14 Luaät aán ñònh giaù, nhöôïng quyeàn, öu ñaõi thueá vaø caùc tieâu chuaån taùi taïo ôû Ñöùc,Trung Quoác & Hoa Kyø Caùc nöôùc ñang phaùt trieån chieám giaûm khoaûng caùch chi phí giöõa naêng 2020 coù veû nhö seõ ñöôïc hoaøn taát tröôùc khoaûng 40% khaû naêng saûn xuaát naêng löôïng gioù vaø naêng löôïng truyeàn thoáng thôøi haïn. Ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát löôïng taùi taïo toaøn caàu. Vaøo naêm 2007, trong caùc ñôn vò tieâu duøng treân khaép naêng löôïng gioù trong nöôùc ñaõ lôùn maïnh 60 quoác gia, trong ñoù coù 23 quoác gia quoác gia.c do chính phuû yeâu caàu phaûi ñaït 70% nhu ñang phaùt trieån, ñaõ ñöa ra caùc chính caàu noäi ñòa vaø caùc moâ hình chuyeån giao saùch veà naêng löôïng taùi taïo.a Ba quoác Luaä t naê n g löôï n g taù i taï o vaø coâng ngheä môùi ñöôïc thieát keá theo tieâu gia coù naêng löïc saûn xuaát naêng löôïng taùi nhöôï n g quyeà n naê n g löôï n g gioù chuaån quoác teá. taïo lôùn nhaát theå giôùi laø Ñöùc, Trung cuû a Trung Quoá c Quoác vaø Hoa Kyø. Trung Quoác laø nöôùc ñang phaùt trieån Öu ñaõi thueá saûn xuaát lieân bang vaø ñaàu tieân thoâng qua luaät naêng löôïng taùi tieâu chuaån cuûa caùc bang veà naêng Quy taéc aán ñònh giaù cuûa Ñöùc taïo vaø hieän nay ñang laø quoác gia coù löôïng taùi taïo ôû Hoa Kyø Vaøo ñaàu nhöõng naêm 1990, nöôùc Ñöùc naêng löïc saûn xuaát naêng löôïng taùi taïo lôùn Tín duïng thueá lieân bang ñoái vôùi saûn chöa coù ngaønh coâng nghieäp taùi taïo nhaát theá giôùi, chieám 8% toång saûn löôïng xuaát ñieän töø naêng löôïng taùi taïo ñaõ thuùc maïnh meõ. Ngaøy nay, quoác gia naøy ñaõ naêng löôïng vaø 17% saûn löôïng ñieän ñaåy taêng naêng löïc saûn xuaát, nhöng tính trôû thaønh quoác gia ñöùng ñaàu theá giôùi veà quoác gia.d Ñaïo luaät naøy cho pheùp mieãn baát oån cuûa hình thöùc naøy theo thôøi gian naêng löôïng taùi taïo vôùi moät ngaønh coâng giaûm thueá ñoái vôùi naêng löôïng sinh hoïc laïi khieán vieäc phaùt trieån ngaønh naêng nghieäp nhieàu tyû ñoâla vaø 250.000 vieäc nhöng thueá ñaùnh treân naêng löôïng gioù löôïng gioù ôû Hoa Kyø laâm vaøo voøng luaån laøm môùi.b Chính phuû Ñöùc ñaõ thoâng qua thì ñöôïc xaây döïng thoâng qua quaù trình quaån. 25 bang ôû Hoa Kyø hieän nay ñaõ Luaät coá ñònh giaù ñieän naêm 1990, trong nhöôïng quyeàn. Naêm 2003, chính phuû coù caùc tieâu chuaån taùi taïo. Keát quaû laø ñoù yeâu caàu caùc ñôn vò mua saém ñieän Trung Quoác aùp duïng nhöôïng quyeàn naêng löôïng gioù chieám 35% saûn löôïng vôùi möùc giaù cho tröôùc coá ñònh töø taát caû naêng löôïng gioù nhaèm taêng khaû naêng ñieän naêm 2007 vaø Hoa Kyø hieän trôû caùc coâng ngheä taùi taïo. Vaøo naêm 2000, saûn xuaát vaø giaûm chi phí. Ñôn vò thaéng thaønh quoác gia ñöùng ñaàu theá giôùi veà Ñaïo luaät naêng löôïng taùi taïo cuûa Ñöùc ra thaàu voøng ñaàu tieân seõ ñöôïc höôûng möùc naêng löïc saûn xuaát naêng löôïng gioù.e ñôøi, cho pheùp mieãn giaûm thueá cho giaù thaáp hôn giaù trung bình vaø laøm naûn nhieàu loaïi hình coâng ngheä naêng löôïng loøng ngöôøi saûn xuaát trong nöôùc. Caûi taùi taïo trong 20 naêm, döïa treân chi phí caùch trong quaù trình nhöôïng quyeàn ñaõ Nguoàn vaø khaû naêng truyeàn taûi cuûa chuùng. Ñeå ñaåy Trung Quoác xuoáng ñöùng thöù hai a. REN 21 2008. thuùc ñaåy caét giaûm chi phí vaø caûi tieán treân theá giôùi treân phöông dieän naêng löïc b. Boä Moâi tröôøng lieân bang 2008. c. Beck coâng ngheä, möùc giaù seõ giaûm theo thôøi saûn xuaát naêng löôïng gioù vaøo naêm 2008. vaø Martinot 2004. gian döïa treân moät coâng thöùc ñaõ ñöôïc Muïc tieâu cuûa chính phuû Trung Quoác laø d. REN 21 2008. ñònh saün. Boä luaät naøy cuõng goùp phaàn 30 gigawat naêng löôïng gioù vaøo naêm e. Wiser vaø Bolinger 2008 chi phí nhieàu hôn cuõng nhö vieäc gia taêng khaû taùi taïo. Ñoàng thôøi, caàn coù khung phaùp lyù vaø ñieàu naêng löu tröõ naêng löôïng caàn ñöôïc trieån khai treân tieát ñaûm baûo cho caùc nhaø saûn xuaát ñieän ñoäc laäp quy moâ lôùn ñoái vôùi naêng löôïng maët trôøi, naêng coù theå tieáp caän heä thoáng daây daãn moät caùch coâng löôïng gioù vaø caùc phöông tieän chaïy ñieän. Nhö vaäy, baèng. Hai chính saùch quan troïng caàn coù ñoái vôùi maëc duø caàn coù nguoàn naêng löôïng taùi taïo lôùn song saûn xuaát ñieän töø naêng löôïng taùi taïo laø vaän haønh vieäc truyeàn taûi laø coù theå thöïc hieän ñöôïc. Ví duï treân phaïm vi theá giôùi theo quy taéc coá ñònh giaù vaø nhö, naêng löôïng gioù hieän ñang chieám 20% toång caùc tieâu chuaån coù muïc ñích laøm tyû troïng cuûa saûn löôïng ñieän cuûa Ñan Maïch (Hoäp 4.13). naêng löôïng taùi taïo taêng leân (Hoäp 4.14)89. Caùc chính saùch naêng löôïng taùi taïo: caùc Vaän haønh theo quy taéc coá ñònh giaù ñoøi hoûi mua quy ñònh vaø caùc bieän phaùp khuyeán khích saém naêng löôïng taùi taïo vôùi möùc giaù coá ñònh, ví duï taøi chính nhö tröôøng hôïp nöôùc Ñöùc, Taây Ban Nha, Kenya Minh baïch, caïnh tranh, vaø giaù caû oån ñònh thoâng vaø Nam Phi - caùc quoác gia coù tyû leä thaâm nhaäp thò qua caùc thoûa thuaän mua saém naêng löôïng daøi haïn tröôøng cao nhaát trong ngaén haïn. Caùc nöôùc naøy laø nhöõng bieän phaùp hieäu quaû nhaát ñeå thu huùt ñöôïc nhaø ñaàu tö öa thích do möùc giaù coá ñònh, caùc nhaø ñaàu tö tham gia vaøo lónh vöïc naêng löôïng thuû tuïc haønh chính ñôn giaûn vaø quy moâ lôùn cuûa Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 257 caùc ngaønh coâng nghieäp cheá taïo ñòa phöông. Ba phaùp khuyeán khích döïa treân saûn löôïng cuõng phöông phaùp thöôøng ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát coù theå ñöôïc söû duïng ñeå thu huùt ñaàu tö vaøo ñeå ñònh giaù laø traùnh chi phí phaùt ñieän, chi phí naêng löôïng taùi taïo.91 Caùc bieän phaùp khuyeán naêng löôïng taùi taïo coäng vôùi tieàn laõi vaø möùc giaù khích ñaàu tö theo kiloâwat naêng löïc saûn xuaát baùn leû trung bình (cho pheùp ngöôøi tieâu duøng khaùc nhö khích leä taêng taàn suaát truyeàn phaùt baùn löôïng ñieän thöøa taïi nhaø hoaëc coâng ty hoï, hay tieán haønh baûo trì nhaø maùy. Nhöng caùc thoâng qua heä thoáng thuoäc quang ñieän, taïi möùc saùng kieán loaïi naøy thöôøng chæ coù taùc duïng giaù treân thò tröôøng baùn leû). Ruûi ro chính laø ñònh thuùc ñaåy taêng saûn löôïng ñieän töø caùc nguoàn giaù quaù cao hoaëc quaù thaáp buoäc phaûi ñieàu chænh naêng löôïng taùi taïo. Khoâng chi phí naêng löôïng giaù ñieän theo ñònh kyø. taùi taïo cao hôn chi phí nhieân lieäu hoùa thaïch naøo ñöôïc chuyeån tôùi ngöôøi tieâu duøng hoaëc Caùc tieâu chuaån taùi taïo ñoøi hoûi caùc ñôn vò ôû moät ñöôïc chi traû thoâng qua heä thoáng phí lôïi töùc - vuøng nhaát ñònh phaûi ñaùp öùng ñöôïc tyû troïng ñieän thueá cac-bon ñaùnh treân vieäc söû duïng nhieân toái thieåu ôû möùc naêng suaát ñaõ laép ñaët töø naêng lieäu hoùa thaïch - hoaëc thoâng qua moät quyõ ñaëc löôïng taùi taïo, nhö nhieàu bang ôû Hoa Kyø, Anh vaø bieät trích töø ngaân saùch chính phuû hoaëc töø caùc AÁn Ñoä ñaõ thöïc hieän. Muïc tieâu naøy ñaït ñöôïc nhôø nhaø taøi trôï. mua saém naêng löôïng töø caùc nhaø saûn xuaát khaùc, baùn tröïc tieáp töø caùc beân thöù ba cho khaùch haøng Naêng löôïng nguyeân töû vaø khí töï nhieân cuûa ñôn vò hoaëc nhôø mua saém chöùng chæ naêng Naêng löôïng nguyeân töû laø moät löïa choïn toát ñeå löôïng taùi taïo. Nhöng tröø khi aùp duïng caùc chæ tieâu haïn cheá bieán ñoåi khí haäu, nhöng noù cuõng gaây coâng ngheä rieâng bieät, caùc tieâu chuaån taùi taïo ra boán vaán ñeà caàn giaûi quyeát: chi phí cao hôn thöôøng thieáu söï oån ñònh veà giaù vaø thöôøng coù xu caùc nhaø maùy than ñaù,92 nguy cô saûn xuaát vaø höôùng öu tieân cho caùc ngaønh coâng nghieäp vaø caùc taøng tröõ teân löûa, baát oån veà quaûn lyù chaát thaûi coâng ngheä coù chi phí thaáp nhaát.90 Vieäc thieát keá nguyeân töû vaø moái lo ngaïi cuûa xaõ hoäi ñoái vôùi vaø quaûn lyù nhöõng tieâu chuaån naøy cuõng phöùc taïp möùc ñoä an toaøn cuûa loø phaûn öùng. Tình traïng hôn so vôùi quy taéc coá ñònh giaù. an ninh theá giôùi hieän nay toû ra chöa phuø hôïp Moät caùch tieáp caän khaùc ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu ñeå trieån khai roäng hôn nöõa ngaønh naêng löôïng naêng löôïng taùi taïo laø boû thaàu caïnh tranh, khi caùc nguyeân töû.93 Tuy nhieân, theá heä thieát keá loø nhaø saûn xuaát cung caáp soá löôïng coá ñònh nguoàn phaûn öùng nguyeân töû tieáp theo ñaõ ñaùp öùng naêng löôïng taùi taïo vaø ngöôøi thaéng thaàu laø ngöôøi ñöôïc moät soá tieâu chuaån veà an toaøn vaø coù tính ñöa ra möùc giaù thaáp nhaát nhö ñang dieãn ra ôû kinh teá cao hôn so vôùi caùc loø phaûn öùng hieän Trung Quoác vaø Ailen. Boû thaàu caïnh tranh laø ñang vaän haønh. phöông phaùp höõu hieäu ñeå giaûm chi phí nhöng Naêng löôïng nguyeân töû ñoøi hoûi nhieàu voán ruûi ro chính laø moät soá nhaø thaàu boû giaù quaù thaáp vaø nguoàn nhaân löïc ñöôïc ñaøo taïo baøi baûn, coäng vaø khoâng hoaøn thaønh nghóa vuï cuûa mình khi döï vôùi thôøi gian xaây döïng daøi tröôùc khi vaän haønh, aùn baét ñaàu trieån khai. do ñoù khoâng coù tieàm naêng giaûm thaûi cac-bon Moät soá caùc bieän phaùp khuyeán khích taøi trong ngaén haïn. Vieäc leân keá hoaïch, caáp pheùp chính cuõng coù theå ñöôïc söû duïng ñeå thuùc ñaåy vaø xaây döïng chæ moät nhaø maùy nguyeân töû ñaõ ñaàu tö hieäu quaû naêng löôïng, ví duï nhö: giaûm toán haøng thaäp kyû hoaëc nhieàu hôn theá. Vaø vì soá chi phí voán traû tröôùc thoâng qua trôï caáp, giaûm ngöôøi töû vong do naêng löôïng nguyeân töû trong chi phí voán vaø chi phí vaän haønh thoâng qua nhöõng thaäp kyû gaàn ñaây neân theá giôùi chöa ñaàu tö hoaëc tín duïng thueá saûn xuaát; vaø cung muoán xaây theâm caùc nhaø maùy ñieän nguyeân töû, caáp hoã trôï taøi chính thoâng qua cho vay trong khi vieäc xaây döïng laïi caùc nhaø maùy coù saün nhöôïng quyeàn vaø cho vay baûo laõnh. Caùc bieän cuõng maát haøng thaäp kyû.94 258 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Khí töï nhieân laø loaïi nhieân lieäu hoùa thaïch chöa töøng coù treân phaïm vi toaøn caàu (xem coù ñoä haøm chöùa cac-bon thaáp nhaát ñöôïc söû Chöông 7). Ñaåy nhanh keát noái coâng ngheä duïng trong truyeàn phaùt ñieän vaø trong ngaønh (baèng caùch taêng cöôøng hoaït ñoäng nghieân cöùu coâng nghieäp. Neáu chuyeån töø söû duïng than vaø phaùt trieån) keát hôïp vôùi keùo caàu (ñeå taêng ñaù sang söû duïng khí töï nhieân, coù theå caét kinh teá theo quy moâ) laø nhaân toá quan troïng giaûm moät löôïng phaùt thaûi cac-bon lôùn trong ñeå giaûm chi phí cuûa caùc coâng ngheä tieân tieán ngaén haïn. Kòch baûn 2oC ñaõ döï baùo raèng tyû (Hình 4.12). troïng cuûa khí töï nhieân trong naêng löôïng hoãn Caùc coâng ngheä phaùt ñieän coù quy moâ ñôn vò hôïp seõ taêng töø 21% hieän nay leân möùc 27- ñoøi hoûi phaûi coù chính saùch vaø caùch tieáp caän 37% vaøo naêm 2050.95 Nhöng chi phí cuûa khaùc nhau giöõa chuùng vôùi caùc coâng ngheä quy naêng löôïng khí töï nhieân phuï thuoäc vaøo giaù moâ nhoû. Caàn coù moät döï aùn Mahattan quoác teá khí ñoát - voán vaãn ñang bieán ñoäng lieân tuïc ñeå phaùt trieån caùc coâng ngheä quy moâ nhoû, ví trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Vaø cuõng gioáng duï nhö nhaø maùy ñieän döïa treân coâng ngheä thu nhö daàu moû, hôn 70% tröõ löôïng khí ñoát treân giöõ vaø löu tröõ khí thaûi cac-bon, vôùi quy moâ ñuû theá giôùi taäp trung ôû Trung Ñoâng vaø Trung AÙ. lôùn ñeå cho pheùp giaûm chi phí lieân tuïc khi coâng An ninh nguoàn cung khí ñoát laø moät moái ngheä dòch chuyeån töø treân xuoáng döôùi ñöôøng quan ngaïi ñoái vôùi caùc quoác gia nhaäp khaåu hoïc hoûi. Caùc ñôn vò saûn xuaát ñieän hoaëc caùc nhaø khí ñoát. Nhö vaäy, moái quan ngaïi veà nguoàn saûn xuaát ñieän ñoäc laäp caàn trang bò ñuû nguoàn cung naêng löôïng coù theå seõ laøm giaûm tyû troïng löïc vaø naêng löïc. Nhöng cô cheá ñònh giaù cac- khí ga töï nhieân trong hoãn hôïp naêng löôïng bon phuø hôïp vaø trôï caáp ñaàu tö cuõng caàn ñöôïc toaøn caàu xuoáng möùc thaáp hôn so vôùi caùc moâ trieån khai ñeå vöôït qua ñöôïc raøo caûn veà chi phí hình naêng löôïng khí haäu ñaõ döï baùo96. voán lôùn. Ngöôïc laïi, caùc coâng ngheä phi taäp trung, quy moâ nhoû vaø caùc coâng ngheä saïch ñoøi Ñaåy maïnh saùng taïo vaø caùc coâng ngheä hoûi phaûi coù nhieàu chính saùch phoái hôïp giöõa tieân tieán caùc chuû theå quy moâ nhoû nhaèm cung caáp voán Ñaåy nhanh saùng taïo vaø caùc coâng ngheä tieân tieán vaø caùc dòch vuï tö vaán phaùt trieån kinh doanh ñoøi hoûi phaûi coù cô cheá ñònh giaù cac-bon phuø taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. hôïp; ñaàu tö vaøo nghieân cöùu, xaây döïng vaø trieån Ñeå ñaït ñöôïc kòch baûn 2oC, caùc nöôùc ñang khai; ñoàng thôøi ñoøi hoûi coù söï hôïp taùc chaët cheõ phaùt trieån caàn aùp duïng moät chieán löôïc coâng ngheä khaùc. Taêng tröôûng naêng löôïng vaø phaùt Hình 4.12 Naêng löôïng maët trôøi seõ re û hôn theo thôøi gian nhôø hoaït ñoäng nghieân cöùu phaùt trieån vaø nhu caàu cao hôn thaûi ñöôïc döï baùo chuû yeáu ñeán töø caùc nöôùc ñang ûn xuaát lôùn hôn do quy moâ sa phaùt trieån, nhöng caùc nöôùc phaùt trieån laïi thu huùt nhieàu ñaàu tö hôn trong coâng ngheä naêng löôïng saïch. Theo truyeàn thoáng, caùc coâng ngheä môùi tröôùc heát ñöôïc taïo ra ôû caùc nöôùc phaùt trieån, sau ñoù ñöôïc chuyeån giao cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån, gioáng nhö tröôøng hôïp naêng löôïng töø gioù97. Nhöng ñeå ñaït ñænh phaùt thaûi trong voøng 10 naêm tôùi (kòch baûn 2oC) thì caû caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø caùc nöôùc phaùt trieån ñeàu phaûi song song trieån khai treân quy moâ lôùn caùc Nguoàn: trích töø Nemel 2006 Löu yù: caét giaûm chi phí ñöôïc theå hieän theo giaù trò ñoàng ñoâla naêm 2002. Thanh ngang chæ ty û leä caét gia ûm chi phí naêng coâng ngheä tieân tieán ngay töø baây giôø. May maén löôïng maët trôøi töø naêm 1979 ñeán naêm 2001, coù tính ñeán nhieàu nhaân toá nhö quy moâ nhaø maùy (ñöôïc xaùc ñònh bô ûi nhu laø mong muoán naøy ñang ñöôïc thöïc hieän cuøng ûi caùch töø hoaït ñoäng nghieân cöùu phaùt trieån). Caùc nhaân toá khaùc goàm gia caàu) vaø hieäu suaát (coù ñöôïc nhôø caùc ca ûm giaù nhaân toá ñaàu vaøo (12%), vaø cu ûa caùc nhaân toá nho û hôn khaùc (gia ûm löôïng silicoân caàn thieát ñeå cho ra moät löôïng naêng vôùi toác ñoä taêng tröôûng nhanh choùng cuûa caùc löôïng nhaát ñònh, ty û leä hao phí saûn phaåm do loãi sa ûn xuaát). Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 259 hoaït ñoäng nghieân cöùu vaø phaùt trieån taïi Brazil, hieän ñeàu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Trung Quoác, AÁn Ñoä vaø moät soá nöôùc khaùc ñi ñaàu Moät trong nhöõng raøo caûn lôùn nhaát maø caùc veà coâng ngheä trong theá giôùi ñang phaùt trieån. nöôùc ñang phaùt trieån phaûi ñoái maët laø chi phí Caùc nhaø saûn xuaát pin maët trôøi, ñeøn tieát kieäm xaây döïng vaø trieån khai caùc coâng ngheä naêng naêng löôïng vaø ethanol coù chi phí thaáp nhaát löôïng saïch vaãn ôû möùc cao. Caùc nöôùc phaùt trieån Hoäp 4.15 Naêng löôïng maët trôøi taäp trung taïi Trung Ñoâng vaø Baéc Myõ Keá hoaïch Maët trôøi Ñòa trung haûi coù theå Caáp voán cho saùng kieán naêng löôïng quyõ cac-bon - ñeàu caàn coù ñeå trôï caáp cho taïo ra 20 gigawat naêng löôïng maët trôøi maët trôøi naøy laø thaùch thöùc lôùn nhaát hoaït ñoäng ñaàu tö, caáp voán nhöôïng taäp trung vaø nguoàn naêng löôïng taùi taïo nhöng cuõng taïo ra moät cô hoäi tuyeät vôøi quyeàn vaø taêng thu nhaäp nhaèm buø ñaép khaùc vaøo naêm 2020 nhaèm ñaùp öùng nhu cho moái quan heä ñoái taùc giöõa caùc nöôùc cho caùc chi phí trieån khai naêng löôïng caàu veà naêng löôïng taïi caùc quoác gia ñang phaùt trieån vaø caùc nöôùc phaùt trieån, maët trôøi, ñaëc bieät laø ñeå ñaùp öùng ñöôïc Trung Ñoâng vaø Baéc Myõ, ñoàng thôøi coù nhaèm môû roäng quy moâ aùp duïng naêng nhu caàu treân caùc thò tröôøng noäi ñòa ôû theå xuaát khaåu naêng löôïng sang Chaâu löôïng taùi taïo vì lôïi ích cuûa caû Chaâu AÂu Trung Ñoâng vaø Baéc Myõ. AÂu. Keá hoaïch ñaày tham voïng naøy coù theå vaø Baéc Myõ. Thöù ba, moät chöông trình thaønh khieán chi phí naêng löôïng maët trôøi giaûm Thöù nhaát, nhu caàu veà doøng ñieän coâng cuõng keâu goïi caùc ñoäng thaùi chính xuoáng ñuû ñeå khieán noù caïnh tranh ñöôïc xanh vaø naêng löôïng taùi taïo taïi Chaâu AÂu saùch töø phía caùc chính phuû trong khu vôùi nhieân lieäu hoùa thaïch. Naêng löôïng coù theå caûi thieän ñaùng keå söùc thu huùt veà vöïc, taïo ra moâi tröôøng cho naêng löôïng maët trôøi taäp trung gaàn baèng 1% khu vöïc maët taøi chính cuûa naêng löôïng maët trôøi. taùi taïo vaø xaùo boû trôï caáp ñoái vôùi nhieân sa maïc Sahara (xem baûn ñoà döôùi ñaây) Thöù hai, caùc quyõ song phöông vaø ña lieäu hoùa thaïch. ñaõ coù theå ñaùp öùng toaøn boä nhu caàu phöông - gioáng nhö Quyõ Naêng löôïng Nguoàn: Nhoùm soaïn thaûo Baùo caùo Phaùt naêng löôïng cuûa Chaâu AÂu. saïch, Quyõ Moâi tröôøng toaøn caàu vaø caùc trieån Theá giôùi Hình veõ: Böùc xaï maët trôøi treân theá giôùi trong ñieàu kieän bình thöôøng (kilowat/giôø moãi meùt vuoâng trong moät ngaøy) Nguoàn: Chöông trình Moâi tröôøng Lieân hieäp quoác, ñaùnh giaù caùc nguoàn naêng löôïng maët trôøi vaø gioù, http://swera.unep.net/index.php?id=metainfo&rowid=277&metaid=386, truy caäp ngaøy 21 thaùng 7 naêm 2009 260 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 caàn taêng cöôøng hoã trôï taøi chính vaø chuyeån giao coù theå laøm taêng tính deã bò toån thöông tröôùc caùc caùc coâng ngheä phaùt thaûi ít cac-bon cho caùc aûnh höôûng cuûa khí haäu.99 Vieäc trieån khai treân nöôùc ñang phaùt trieån thoâng qua caùc cô cheá dieän roäng caùc phöông tieän chaïy ñieän vaø caùc loaïi gioáng nhö quyõ coâng ngheä toaøn caàu. Caùc nöôùc xe lai coù theå laøm taêng nhu caàu naêng löôïng, ñe phaùt trieån cuõng caàn ñi ñaàu trong vieäc thuùc ñaåy doïa laøm gia taêng löôïng khí thaûi töø coâng ngheä caùc cuoäc caùch maïng coâng ngheä (xem Chöông tröø khi tyû troïng caùc nguoàn naêng löôïng phaùt thaûi 7). Keá hoaïch Maët trôøi Ñòa trung haûi laø moät ví ít khí cac-bon ñöôïc naâng leân. Caùc chính saùch duï veà moái quan heä hôïp taùc giöõa caùc nöôùc phaùt thuùc ñaåy naêng löôïng taùi taïo, neáu khoâng ñöôïc trieån vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong hoaït thieát keá moät caùch phuø hôïp, coù theå caûn trôû hoaït ñoäng xaây döïng vaø trieån khai naêng löôïng maët ñoäng saûn xuaát hieäu quaû. trôøi taäp trung treân quy moâ lôùn (Hoäp 4.15). Caùc chính saùch, caùc chieán löôïc vaø caùc thoûa thuaän theå cheá caàn ñöôïc hoaïch ñònh thoáng nhaát Caàn loàng gheùp caùc chính saùch giöõa caùc ngaønh, caùc khu vöïc trong neàn kinh teá. Caùc coâng cuï chính saùch caàn phaûi ñöôïc phoái hôïp Caùc saùng kieán lieân ngaønh thöôøng raát khoù trieån thoáng nhaát vôùi nhau ñeå boå sung laãn nhau vaø khai do caùc thoûa thuaän theå cheá chöa ñaày ñuû vaø giaûm xung ñoät. Ví duï nhö vieäc caét giaûm phaùt caùc bieän phaùp khuyeán khích yeáu keùm. Tìm ra thaûi trong lónh vöïc giao thoâng vaän taûi caàn coù moät cô quan ñöùng ñaàu ñoùng vai troø quan troïng caùch tieáp caän goàm ba noäi dung chính. Theo thöù ñeå ñaûm baûo thöïc hieän lòch trình, ví duï nhö caùc töï töø khoù ñeán deã, chuùng bao goàm thay ñoåi chính quyeàn ñòa phöông coù theå ñi ñaàu trong caét phöông tieän (xe oâ toâ chaïy ñieän, xe hybrid, xe söû giaûm phaùt thaûi trong thaønh phoá, ñaëc bieät laø caùc duïng hieäu quaû naêng löôïng), thay ñoåi nhieân toøa nhaø vaø thay ñoåi moâ thöùc vaän chuyeån. Cuõng lieäu (ethanol töø baõ mía, nhieân lieäu sinh hoïc theá caàn phoái hôïp caùc chính saùch vaø chieán löôïc ôû caùc heä hai, vaø hydrogen), vaø caùc yeáu toá trung gian caáp ñòa phöông, tænh thaønh vaø trung öông (xem (keá hoaïch ñoâ thò vaø heä thoáng trung chuyeån).98 Chöông 8). Caùc chính saùch nhieân lieäu sinh hoïc caàn phoái Noùi toùm laïi, coâng ngheä phaùt thaûi cac-bon hôïp vôùi caùc chính saùch naêng löôïng vaø giao thaáp vaø caùc giaûi phaùp chính saùch coù theå giöõ theá thoâng vaän taûi vôùi caùc chính saùch noâng, laâm giôùi ôû kòch baûn 2oC song caàn phaûi coù nhöõng thay nghieäp, caùc chính saùch söû duïng ñaát ñeå quaûn lyù ñoåi caên baûn ñeå phi cac-bon hoùa lónh vöïc naêng caùc nhu caàu caïnh tranh veà ñaát vaø nöôùc (xem löôïng. Ñieàu naøy ñoøi hoûi phaûi haønh ñoäng ngay, Chöông 3). Neáu naêng löôïng vuï muøa ñoøi hoûi phaûi hôïp taùc toaøn caàu vaø cam keát cuûa caû caùc nöôùc phaûi laáy ñaát töø noâng nghieäp taïi caùc nöôùc ngheøo ñang phaùt trieån vaø caùc nöôùc phaùt trieån. Coù caùc thì phöông thuoác cuûa caùc chính saùch can thieäp chính saùch ñoâi beân cuøng coù lôïi maø caùc chính phuû coù theå coøn toài teä hôn caû moät beänh dòch theo coù theå aùp duïng ngay töø baây giôø, bao goàm caùc caûi nghóa laø nhöõng noã löïc haïn cheá bieán ñoåi khí haäu caùch ñieàu tieát vaø caùc caûi caùch theå cheá, caùc saùng “Neáu khoâng haønh ñoäng, chuùng ta seõ ñaùnh maát haønh tinh yeâu daáu naøy. Traùch nhieäm cuûa taát caû chuùng ta laø tìm ra giaûi phaùp vaø thöïc hieän chuùng tröôùc khi quaù muoän, nhaèm thay ñoåi moái hieåm nguy ñang lôùn leân töøng ngaøy.” Maria Kassabian, Nigeria, 10 tuoåi Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 261 kieán taøi chính vaø caùc cô cheá caáp voán ñeå môû roäng 4. Seg 2007 quy moâ aùp duïng caùc coâng ngheä coù ñoä haøm chöùa 5. Wilbanks vaø nhöõng ngöôøi kinh teá haùc cac-bon thaáp hieän nay, ñaëc bieät laø trong lónh vöïc 2008 hieäu quaû naêng löôïng vaø naêng löôïng taùi taïo. 6. Mc Kinsey vaø Coâng ty 2009b 7. Ebinger vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008 Vieäc ñònh giaù cac-bon moät caùch phuø hôïp vaø 8. YÙ nghóa vaø taàm quan troïng cuûa an ninh ñaåy nhanh phaùt trieån coâng ngheä cuõng raát quan naêng löôïng thay ñoåi töø quoác gia naøy sang quoác troïng ñeå ñaåy maïnh hôn nöõa caùc loaïi hình coâng gia khaùc vaø phuï thuoäc vaøo thu nhaäp quoác gia, tieâu ngheä tieân tieán phaùt thaûi ít cac-bon. Caùc nöôùc phaùt duøng naêng löôïng, caùc nguoàn naêng löôïng vaø caùc trieån caàn ñi ñaàu trong vieäc chöùng toû cam keát veà ñoái taùc thöông maïi cuûa quoác gia ñoù. Ñoái vôùi nhöõng thay ñoåi trong nöôùc mình, ñoàng thôøi caáp nhieàu quoác gia phuï thuoäc vaøo nhaäp khaåu daàu moû voán vaø chuyeån giao coâng ngheä cho caùc nöôùc ñang vaø khí ga töï nhieân, thì an ninh naêng löôïng chính phaùt trieån. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån yeâu caàu laø nguyeân nhaân daãn ñeán toån thöông veà kinh teá vaø phaûi chuyeån ñoåi maïnh sang caùc moâ hình phaùt coù theå gaây ra nhöõng xung ñoät quoác teá. Caùc nöôùc trieån thoâng minh khoâng laøm toån haïi ñeán moâi ngheøo nhaát (thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi thaáp tröôøng. Caùc phöông tieän kinh teá vaø kyõ thuaät hieän hôn hoaëc baèng 300 ñoâla Myõ) thöôøng deã bò toån ñaõ saün saøng cho nhöõng thay ñoåi naøy, song caàn coù thöông khi giaù daàu moû bieán ñoäng vôùi GDP giaûm söï uûng hoä to lôùn veà chính trò vaø hôïp taùc chaët cheõ ñi 1,5% khi giaù daàu taêng 10 ñoâla moãi thuøng. (Ngaân haøng Theá giôùi 2009a) chöa töøng coù treân phaïm vi toaøn caàu môùi coù theå 9. Taêng giaù nhieân lieäu 20% seõ laøm taêng chi khieán cho quaù trình chuyeån ñoåi naøy baét ñaàu. phí truyeàn phaùt leân 16% ñoái vôùi khí ga vaø 6% ñoái vôùi than ñaù, trong khi caùc nguoàn naêng löôïng taùi Chuù thích taïo khoâng bò aûnh höôûng, xem dieãn ñaøn kinh teá 1. IPCC 2007. theá giôùi naêm 2009. 2. Öôùc tính cuûa taùc giaû, Socolow 2006, öôùc 10. IEA 2008b tính döïa treân 100 kw/giôø moãi thaùng tieâu duøng 11. WRI 2008, xem phaàn toång quan veà ñieän cuûa moät hoä gia ñình ngheøo vôùi quy moâ trung löôïng phaùt thaûi trong lòch söû bình laø 7 ngöôøi, töông ñöông vôùi 170 kw/giôø moãi 12. IEA 2008c ngöôøi moãi naêm. Ñieän ñöôïc cung caáp vôùi haøm 13. IPCC 2007 löôïng 590 gram CO2 moãi kw/giôø cho 1,6 tyû ngöôøi, 14. Lieân hieäp Quoác 2007 töông öùng vôùi 160 trieäu taán CO2. Socolow (2006) 15. IEA 2008b giaû ñònh raèng vieäc cung caáp 35 kg nhieân lieäu saïch 16. Chamon, Mauro vaø Okawa 2008 ñeå naáu aên (khí ga loûng) cho moãi ngöôøi trong soá 17. Schipper 2007 2,6 tyû ngöôøi coù theå thaûi ra 275 trieäu taán CO2. Nhö 18. Lam vaø Tam 2002, Ñieàu tra daân soá Myõ vaäy, toång soá 435 trieäu taán CO2 chæ chieám 2% möùc naêm 2000. http://en.wikipedia.org/wiki/List caùc thaûi toaøn caàu hieän nay cuûa 26 000 trieäu taán CO2. thaønh phoá cuûa Myõ vôùi haàu heát caùc hoä gia ñình 3. Cac-bon ñen ñöôïc hình thaønh trong khoâng coù xe hôi (truy caäp thaùng Naêm naêm 2009). quaù trình ñoát chaùy khoâng hoaøn toaøn nhieân lieäu 19. Kenworthy 2003 hoùa thaïch, goùp phaàn laøm traùi ñaát aám leân do haáp 20. Nhu caàu söôûi aám taïi caùc toøa nhaø ôû vaø caùc thu khí noùng trong khí quyeån vaø khi gaëp baêng toøa nhaø thöông maïi ñöôïc thoûa maõn baèng caùc noài tuyeát, noù coù theå ñaåy nhanh quaù trình laøm laïnh. hôi noùng trung taâm coù quy moâ lôùn. Khoâng gioáng nhö CO2, cac-bon ñen chæ toàn taïi 21. Coù theå ñaït möùc phaùt thaûi aâm nhôø coâ laäp trong khí quyeån trong vaøi ngaøy hoaëc vaøi tuaàn, neân löôïng phaùt thaûi cac-bon trong caùc heä sinh thaùi vieäc caét giaûm phaùt thaûi loaïi naøy haàu heát coù aûnh maët ñaát (ví duï nhö thoâng qua troàng caây, troàng höôûng töùc thôøi. Ngoaøi ra, cac-bon ñen laø nhaân toá röøng). Cuõng coù theå ñaït ñöôïc ñieàu naøy nhôø aùp gaây oâ nhieãm khoâng khí quan troïng nhaát vaø laø duïng caùc coâng ngheä giöõ thaûi vaø naêng löôïng sinh nguyeân nhaân gaây beänh cuõng nhö töû vong do sinh hoïc. non taïi nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån. 262 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 22. 450 ppm CO2e cho thaáy 50% khaû naêng bach vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát baûn). Moâ giöõ cho traùi ñaát aám leân khoâng quaù 2oC so vôùi thôøi hình IMAGE ñöôïc xaây döïng bôûi Cô quan Ñaùnh kyø tieàn coâng nghieäp. Schaeffer vaø nhöõng ngöôøi giaù moâi tröôøng cuûa Haø lan, laø moät moâ hình ñaùnh khaùc 2008, Hare vaø Meinshausen 2006. giaù bao goàm moâ hình naêng löôïng TIMER2 vaø moâ 23. Tans 2009 hình chính saùch khí haäu FAIR-SIMCAP (Bouw- 24. Rao vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008 man, Kram vaø Goldewijk 2006). Moâ hình thöù 25. Khí sinh hoïc töø caây coái coù theå laø loaïi naêm laø moâ hình coâng ngheä naêng löôïng IEA, moät nhieân lieäu trung hoøa cac-bon vì cac-bon ñöôïc giöõ moâ hình toái öu hoùa tuyeán tính döïa treân moâ hình khoâng cho phaùt thaûi vaøo baàu khí quyeån khi caây naêng löôïng MARKAL (IEA 2008b). coái bò ñoát chaùy döôùi daïng nhieân lieäu. Coâng ngheä 29. Caét giaûm chi phí bao goàm chi phí ñaàu tö giöõ thaûi cac-bon döïa treân khí sinh hoïc coù theå giuùp voán boå sung, chi phí vaän haønh vaø baûo döôõng, chi cho löôïng phaùt thaûi ñaït möùc aâm do cac-bon ñöôïc phí nhieân lieäu so vôùi chi phí cô baûn. Rao vaø giöõ laïi khi khí sinh hoïc ñöôïc ñoát noùng. nhöõng ngöôøi khaùc 2008, Knopf vaø nhöõng ngöôøi 26. Weyant vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009; khaùc, saép xuaát baûn; Calvin vaø nhöõng ngöôøi khaùc, Knopf vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát baûn; Rao saép xuaát baûn; Riahi, Grubler vaø Nakicenovic vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; Calvin vaø nhöõng 2007; IIASA 2009. ngöôøi khaùc, saép xuaát baûn. 30. Riahi, Grubler vaø Nakicenovic 2007; 27. Hoäi ñoàng tö vaán Ñöùc veà bieán ñoåi khí IIASA 2009; Knopf vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát haäu toaøn caàu 2008; Wise vaø nhöõng ngöôøi khaùc baûn, IEA 2008c. 2009. 31. IEA 2008b; McKinsey vaø coâng ty 2009a. 28. Caùc moâ hình naøy (MESSAGE, MINI- 32. Knopf vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát CAM, REMIND, IMAGE vaø IEAETP) laø nhöõng moâ baûn, IEA 2008c. hình naêng löôïng khí haäu haøng ñaàu ñeán töø Chaâu 33. Rao vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008, IEA AÂu vaø Myõ. Caùc caùch tieáp caän caân ñoái treân - döôùi vaø 2008b, Mignone vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Roõ ñaùy - ñænh laø caùc phöông phaùp haïn cheá bieán ñoåi raøng laø khoâng coù coâng ngheä cô ñòa hieäu quaû vaø khí haäu khaùc nhau. MESSAGE ñöôïc xaây döïng bôûi ñöôïc chaáp nhaän. Vieän nghieân cöùu quoác teá Phaân tích heä thoáng trieån 34. IEA 2008b, Riahi, Grubler vaø Nakicen- khai (IIASA) vaø söû duïng heä thoáng ñònh daïng MES- ovic 2007; IIASA 2009; Calvin vaø nhöõng ngöôøi SAGE phoái hôïp vôùi caùc heä thoáng naêng löôïng toái khaùc, saép xuaát baûn. öu hoùa moâ hình MESSAGE vôùi moâ hình caân baèng 35. Raupach vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. kinh teá vó moâ MACRO. Beân caïnh moâ hình quaûn lyù 36. Shalizi vaø Lecocq 2009. röøng DIMA laø moâ hình quaûn lyù noâng nghieäp 37. Philibert 2007. AEZBLS. Phaân tích naøy xem xeùt caùc kòch baûn B2 38. McKinsey vaø coâng ty 2009b. vì chuùng laø trung gian giöõa A2 (tröôøng hôïp taêng 39. Ngaân haøng Theá giôùi 2001. tröôûng daân soá nhanh) vaø B1 (tröôøng hôïp toái öu 40. IEA 2008b, Riahi, Grubler vaø Nakicen- ñeå coù möùc phaùt thaûi thaáp maø khoâng caàn caùc chính ovic 2007; IIASA 2009; Calvin vaø nhöõng ngöôøi saùch khí haäu nghieâm ngaët), coù ñaëc ñieåm laø toác ñoä khaùc, saép xuaát baûn. thay ñoåi nhanh choùng (Riahi, Grubler vaø Naki- 41. IEA 2008b, Riahi, Grubler vaø Nakicen- cenovic 2007; Rao vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008). ovic 2007; IIASA 2009; Calvin vaø nhöõng ngöôøi MINICAM ñöôïc phaùt trieån bôûi Phoøng Thí nghieäm khaùc, saép xuaát baûn. Quy moâ giaûm thaûi tuøy thuoäc quoác gia Taây Baéc, phoái hôïp moâ hình söû duïng ñaát chuû yeáu vaøo caùc kòch baûn cô sôû, maø nhöõng kòch noâng nghieäp kinh teá naêng löôïng toaøn caàu vôùi caùc baûn naøy laïi thay ñoåi tuøy theo caùc moâ hình khaùc moâ hình baêng tan (Edmonds vaø nhöõng ngöôøi nhau. khaùc 2008). REMIND ñöôïc phaùt trieån bôûi Vieän 42. IEA 2008b, Riahi, Grubler vaø Nakicen- Nghieân cöùu Postdam veà aûnh höôûng khí haäu. Ñaây ovic 2007; IIASA 2009; Calvin vaø nhöõng ngöôøi laø moät moâ hình taêng tröôûng toái öu phoái hôïp ñöôïc khaùc, saép xuaát baûn; IAC 2007. Caàn löu yù raèng caùc moâ hình kinh teá vó moâ vôùi moâ hình naêng nhöõng thay ñoåi trong vieäc söû duïng ñaát vaø caét löôïng vì muïc tieâu toái ña hoùa thònh vöôïng (Leim- giaûm khí meâtan laø nhöõng bieän phaùp khoâng thuoäc Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 263 lónh vöïc naêng löôïng (xem chöông 3) ñeå hoaøn khoaûng 10 tyû ñoâla Myõ moãi naêm cho naêng löôïng thaønh kòch baûn 450 ppm CO2e, ñaëc bieät laø giuùp taùi taïo. keùo daøi theâm thôøi gian trong ngaén haïn ñeå phaùt 66. Ngaân haøng Theá giôùi 2008a. trieån caùc loaïi hình coâng ngheä môùi. 67. Stern 2007. 43. Knopf vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát 68. UNEP 2008. baûn, Rao vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 69. Ezzati vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2004. 44. Rao vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008; Knopf vaø 70. Wang vaø Smith 1999. nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát baûn; Calvin vaø 71. Möùc thueá cac-bon 50 ñoâla/taán CO2 nhöõng ngöôøi khaùc, saép xuaát baûn. töông ñöông vôùi möùc thueá 4,5 cent treân moãi 45. Barrett 2003; Burtraw vaø nhöõng ngöôøi kw/giôø ñieän than ñaù, hoaëc vôùi thueá daàu moû baèng khaùc 2005. 45 cent/galon (12 cent moät lít). 46. Moät phaân töû meâtan laø thaønh toá chính 72. Philibert 2007. cuûa khí ga töï nhieân coù khaû naêng laøm traùi ñaát aám 73. WBCSD 2008. leân gaáp 21 laàn so vôùi moät phaân töû CO2. 74. Hoäi ñoàng Naêng löôïng Theá giôùi 2008. 47. Seg 2007. 75. Goldstein 2007. 48. IEA 2008b; McKinsey vaø coâng ty 2009b. 76. Meyers, McMahon, vaø McNeil 2005 49. De la Torre vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 77. Goldstein 2007. 50. McKinsey vaø coâng ty 2009a. 78. Theá chaáp hieäu quaû naêng löôïng cho 51. Nghieân cöùu ñoä haøm chöùa cac-bon thaáp pheùp ngöôøi ñi vay ñöôïc ñaùnh giaù cao hôn do tính cuûa Meâhicoâ ñaõ chæ ra raèng gaàn moät nöûa toång ñeán caû tieát kieäm naêng löôïng töø caùc bieän phaùp löôïng phaùt thaûi ñöôïc caét giaûm laø nhôø caùc can hieäu quaû naêng löôïng. thieäp coù lôïi ích döông (Johnson vaø nhöõng ngöôøi 79. ESMAP 2008. khaùc 2008). 80. Ngaân haøng Theá giôùi 2008d. 52. Bosseboeuf vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2007. 81. Taylor vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. 53. IEA 2008b; Vieän nghieân cöùu World- 82. Ngaân haøng Theá giôùi 2008b. watch 2009. 83. Moãi chieác ñeøn coù giaù khoaûng 1 ñoâla theo 54. UNEP 2003. chöông trình mua saém naøy, thay vì töø 3 ñeán 5 55. IPCC 2007. ñoâla, coäng vôùi 1 ñoâla cho chi phí vaän chuyeån, 56. Brown, Southworth vaø Stovall 2005; phaân phoái, khueách tröông, caùc chieán dòch naâng Burton vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Toång keát baøi cao nhaän thöùc, quaûng caùo, chöùng nhaän vaø kieåm hoïc kinh nghieäm töø nghieân cöùu 146 toøa nhaø xanh ñònh. taïi 10 quoác gia ñaõ chæ ra raèng caùc toøa nhaø thaân 84. ESMAP 2009. thieän vôùi moâi tröôøng coù chi phí trung bình cao 85. Armel 2008. hôn khoaûng 2% so vôùi nhöõng toøa nhaø truyeàn 86. IEA 2008b, Riahi, Grubler vaø Nakicen- thoáng, nhöng caùc toøa nhaø xanh coù theå goùp phaàn ovic 2007; IIASA 2009. caét giaûm trung bình 33% nhu caàu söû duïng naêng 87. Chi phí cuûa naêng löôïng gioù, thuûy ñieän, löôïng. (Kats 2008) nhieät ñieän phuï thuoäc phaàn lôùn vaøo caùc nguoàn 57. Shalizi vaø Lecocq 2009. naêng löôïng naøy vaø ñòa ñieåm cuûa caùc nguoàn naêng 58. Brown, Southworth, vaø Stovall 2005 löôïng ñoù. 59. IEA 2008b 88. IEA 2008a. 60. Johnson vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008 89. ESMAP 2006. 61. Brown, Southworth, vaø Stovall 2005; 90. Ví duï nhö, caùc tieâu chuaån taùi taïo thuaän ETAAC 2008. lôïi cho naêng löôïng gioù song laïi khoâng thuaän lôïi 62. Johnson vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008 ñoái vôùi naêng löôïng maët trôøi. 63. Sorrell 2008. 91. Ngaân haøng Theá giôùi 2006. 64. IEA 2008c. 92. MIT 2003; Trung taâm Keystone 2007. 65. Stern 2007. Moät löôïng nhoû trôï caáp laø 93. MIT 2003. daønh cho hoã trôï caùc coâng ngheä naêng löôïng saïch, 94. Vieän nghieân cöùu Worldwatch 2008, IEA 264 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 2008b. Assessment Agency. 95. Riahi, Grubler vaø Nakicenovic 2007; Bowen, A., S. Fankhauser, N. Stern, vaø D. IIASA 2009; Calvin vaø nhöõng ngöôøi khaùc, saép Zenghelis. 2009. An Outline of the Case for a xuaát baûn. “Green” Stimulus. London: Grantham re- 96. Riahi, Grubler vaø Nakicenovic 2007; search Institute on Climate Change and the IIASA 2009. environment and the Centre for Climate 97. Gibbins vaø Chalmers 2008. Change economics and policy. 98. Sperling vaø Gordon 2008. Brazil Interministerial Committee on Climate 99. Weyant vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. Change. 2008. National Plan on Climate Change. Brasilia: Government of Brazil. Danh saùch taøi lieäu tham khaûo Brown, M. A., F. Southworth, vaø T. K. Stovall. 2005. Towards a Climate- Friendly Built Armel, K. C. 2008. “Behavior, energy and Cli- Environment. Arlington, VA: pew Center on mate Change: A Solutions Oriented Ap- Global Climate Change. proach.” paper presented at the energy Burton, r., D. Goldston, G. Crabtree, L. Glicks- Forum, Stanford University, palo Alto, CA. man, D. Goldstein, D. Greene, D. Kammen, Barker, T., I. Bashmakov, L. Bernstein, J. e. Bog- M. Levine, M. Lubell, M. Savitz, D. Sperling, ner, p . r. Bosch, r. Dave, O. r. Davidson, B. S. F. Schlachter, J. Scofeld, vaø J. Dawson. 2008. Fisher, S. Gupta, K. halsnaes, B. heij, S. Khan “how America Can Look Within to Achieve ribeiro, S. Kobayashi, M. D. Levine, D. L. Mar- energy Security and reduce Global tino, O. Masera, B. Metz, L. A. Meyer, G. J. Warming.” Reviews of Modern Physics 80 (4): Nabuurs, A. Najam, N. Nakic´enovic´, h. h. S1–S109. rogner, J. roy, J. Sathaye, r. Schock, p . Burtraw, D., D. A. evans, A. Krupnick, K. palmer, Shukla, r. e. h. Sims, p . Smith, D. A. Tirpak, and r. Toth. 2005. “economics of pollution D. Urge Vorsatz, vaø D. Zhou. 2007. “Techni- Trading for SO2 and NOx.” Discussion paper cal Summary.” In Climate Change 2007: 05 05, resources for the Future, Washington, Mitigation. Contribution of Working Group DC. III to the Fourth Assessment Report of the California energy Commission. 2007a. “2007 Intergovernmental Panel on Climate Change, Integrated energy policy report.” California ed. B. Metz, O. r. Davidson, p . r. Bosch, r. energy Commission, Sacramento, CA. Dave, vaø L. A. Meyer. Cambridge, UK: ———. 2007b. “Comparative Costs of California Cambridge University press. Central Station electricity Generation Tech- Barrett, S. 2003. Environment and Statecraft: nologies.” California energy Commission, The Strategy of Environmental Treaty- Sacramento, CA. Making. Oxford, UK: Oxford University Calvin, K., J. edmonds, B. Bond Lamberty, L. press.Beck, F., and e. Martinot. 2004. Clarke, p. Kyle, S. Smith, A. Thomson, vaø M. “renewable energy policies and Barriers.” In Wise. Forthcoming. “Limiting Climate Encyclopedia of Energy, ed. C. J. Cleveland. Change to 450 ppm CO2 equivalent in the Amsterdam: elsevier. 21st Century.” Energy Economics. Chamon, Bosseboeuf, D., B. Lapillonne, W. eichhammer, M., p. Mauro, vaø Y. Okawa. 2008. “Cars: Mass and p. Boonekamp. 2007. Evaluation of En- Car Ownership in the emerging Market Gi- ergy Effciency in the EU-15: Indicators and ants.” Economic Policy 23 (54): 243–96. Policies. paris: ADeMe/IeeA. Chikkatur, A. 2008. Policies for Advanced Coal Bouwman, A. F., T. Kram, vaø K. K. Goldewijk. Technologies in India (and China). Cam- 2006. Integrated Modelling of Global Envi- bridge, MA: Kennedy School of Government, ronmental Change: An Overview of IMAGE harvard University. 2.4. Bilthoven: Netherlands environmental Clarke, L., J. edmonds, V. Krey, r. richels, S. rose, and M. Tavoni. Forthcoming. “International Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 265 Climate policy Architectures: Overview of the Implementation. Washington, DC: World eMF 22 International Scenarios.” Energy Eco- Bank. nomics. ———. 2009. Public Procurement of Energy Dahowski, r. T., X. Li, C. L. Davidson, N. Wei, J. Effciency Services. Washington, DC: World J. Dooley, and r. h. Gentile. 2009. “A pre lim- Bank.eTAAC (economic and Technology inary Cost Curve Assessment of Carbon Diox- Advancement Advisory Committee). 2008. ide Capture and Storage potential in China.” Tech-nologies and Policies to Consider for Energy Procedia 1 (1): 2849–56. Reducing Greenhouse Gas Emissions in de la Torre, A., p. Fajnzylber, vaø J. Nash. 2008. California. Sacramento, CA: eTAAC. Low Carbon, High Growth: Latin American ezzati, M., A. Lopez, A. rodgers, vaø C. Murray, Responses to Climate Change. Washington, eds. 2004. Climate Change. Comparative DC: World Bank. Quantifcation of Health Risks: Global and Deutsche Bank Advisors. 2008. Investing in Regional Burden of Disease Due to Selected Climate Change 2009: Necessity And Oppor- Major Risk Factors, vol. 2. Geneva: World tunity In Turbulent Times. Frankfurt: health Organization. Deutsche Bank Group. Federal Ministry for the environment, Nature Dodman, D. 2009. “Blaming Cities for Climate Conservation and Nuclear Safety. 2008. Change? An Analysis of Urban Greenhouse Renewable Energy Sources in Figures: National Gas emissions Inventories.” Environment and International Development. Berlin: Fed- and Urbanization 21 (1): 185–201. eral Ministry for the environment, Nature Dooley, J. J., r. T. Dahowski, C. L. Davidson, M. A. Conservation and Nuclear Safety. Wise, N. Gupta, S. h. Kim, and e. L. Malone. German Advisory Council on Global Change. 2006. Carbon Dioxide Capture and Geologic 2008. World in Transition: Future Bioenergy Storage: A Core Element of a Global Energy and Sustainable Land Use. London: Technology Strategy to Address Climate earthscan. Change—A Technology Report from the Sec- Gibbins, J., and h. Chalmers. 2008. “preparing ond Phase of the Global Energy Technology for Global rollout: A ‘Developed Country Strategy Program (GTSP). College park, MD: First’ Demonstration programme for rapid Battelle, Joint Global Change research Insti- CCS Deployment.” Energy Policy 36 (2): tute.ebinger, J., B. hamso, F. Gerner, A. Lim, 501–07. and A. plecas. 2008. “europe and Central Goldstein, D. B. 2007. Saving Energy, Growing Asia region: how resilient Is the energy Sector Jobs: How Environmental Protection to Climate Change?” Background paper for Promotes Economic Growth, Proftability, Fay, Block, and ebinger, 2010, World Bank, Innovation, and Competition. Berkeley, CA: Washington, DC. Bay Tree publishing. edmonds, J., L. Clarke, J. Lurz, vaø M. Wise. 2008. Government of China. 2008. China’s Policies and “Stabilizing CO2 Concentrations with Incom- Actions for Addressing Climate Change. plete International Cooperation.” Cli-mate Beijing: Information Offce of the State Policy 8 (4): 355–76. Council of the people’s republic of China. eeSI (environmental and energy Study Institute). Government of India. 2008. India National 2008. Jobs from Renewable Energy and Action Plan on Climate Change. New Delhi: Energy Effciency. Washington, DC: eeSI. prime Minister’s Council on Climate Change. eSMAp (energy Sector Management Assistance Government of India planning Commission. program). 2006. Proceedings of the Interna- 2006. Integrated Energy Policy: Report of the tional Grid-Connected Renewable Energy Expert Committee. New Delhi: Government Policy Forum. Washington, DC: World Bank. of India. ———. 2008. An Analytical Compendium of In- Government of Mexico. 2008. National Strategy stitutional Frameworks for Energy Effciency on Climate Change. Mexico City: Mexico 266 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Intersecretarial Commission on Climate (MeDeC).” World Bank, Washington, DC. Change.Grübler, A. 2008. “energy Transi- Kats, G. 2008. Greening Buildings and Commu- tions.” Encyclo-pedia of Earth, ed. C. J. Cleve- nities: Costs and Benefts. London: Good land. Washington, DC: environmental energies. Information Coalition, National Council for Kenworthy, J. 2003. “Transport energy Use and Science and environment. Greenhouse Gases in Urban passenger hare, B., vaø M. Meinshausen. 2006. “how Much Transport Systems: A Study of 84 Global Warming Are We Committed to and how Cities.” paper presented at the third Interna- Much Can Be Avoided?” Climatic Change 75 tional Conference of the regional Govern- (1–2): 111–49. ment Network for Sustainable Development, holloway, S., A. Garg, M. Kapshe, A. Deshpande, Fremantle, Australia. A. S. pracha, S. r. Kahn, M. A. Mahmood, T. N. Keystone Center. 2007. Nuclear Power Joint Singh, K. L. Kirk, and J. Gale. 2008. “An Fact-Finding. Keystone, CO: The Keystone Assessment of the CO2 Storage potential of Center. the Indian Subcontinent.” Energy Procedia 1 Knopf, B., O. edenhofer, T. Barker, N. Bauer, L. (1): 2607–13. Baumstark, B. Chateau, p. Criqui, A. held, M. hughes, J. e., C. r. Knittel, and D. Sperling. 2008. Isaac, M. Jakob, e. Jochem, A. Kitous, S. “evidence of a Shift in the Short run price Kypreos, M. Leimbach, B. Magné, S. Mima, W. elasticity of Gasoline Demand.” Energy Jour- Schade, S. Scrieciu, h. Turton, vaø D. van nal 29 (1): 113–34. Vuuren. Forthcoming. “The economics of IAC (InterAcademy Council). 2007. Lighting the Low Stabilisation: Implications for Techno- Way: Toward a Sustainable Energy Future. logical Change and policy.” In Making Cli- IAC Secretariat: The Netherlands. mate Change Work for Us, ed. M. hulme and IeA (International energy Agency). 2007. Renew- h. Neufeldt. Cambridge, UK: Cambridge Uni- ables for Heating and Cooling: UntappedPo- versity press. tential. paris: IeA and renewable energy Lam, W. h. K., vaø M. L. Tam. 2002. “reliability of Technology Development. Territory Wide Car Ownership estimates in ———. 2008a. Empowering Variable Renew- hong Kong.” Journal of Transport Geogra-phy ables: Options for Flexible Electricity 10 (1): 51–60. Systems. paris: IeA. Leimbach, M., N. Bauer, L. Baumstark, vaø O. ———. 2008b. Energy Technology Perspective edenhofer. Forthcoming. “Mitigation Costs in 2008: Scenarios and Strategies to 2050. paris: a Globalized World.” Environmental Model- IeA. ing and Assessment. ———. 2008c. World Energy Outlook 2008. Lin, J. 2007. Energy in China: Myths, Reality, and paris: IeA.IIASA (International Institute for Challenges. San Francisco, CA: energy Applied Systems Analysis). 2009. “GGI Sce- Foundation. nario Database.” IIASA, Laxenburg, Austria. Lin, J., N. Zhou, M. Levine, vaø D. Fridley. 2006. IpCC (Intergovernmental panel on Climate Achieving China’s Target for Energy Intensity Change). 2007. “Summary for policymakers.” Reduction in 2010: An Exploration of Recent In Climate Change 2007: Mitigation. Contri- Trends and Possible Future Scenarios. Berke- bution of Working Group III to the Fourth As- ley, CA: Lawrence Berkeley National Labora- sessment Report of the Intergovernmental tories, University of California–Berkeley. Panel on Climate Change, ed. B. Metz, O. r. McKinsey & Company. 2009a. Pathways to a Davidson, p . r. Bosch, r. Dave, vaø L. A. Meyer. Lowcarbon Economy: Version 2 of the Global Cambridge, UK: Cambridge University press. Greenhouse Gas Abatement Cost Curve. Johnson, T., F. Liu, C. Alatorre, vaø Z. romo. 2008. McKinsey & Company. “Mexico Low Carbon Study—Mexico: estudio ———. 2009b. “promoting energy effciency in para la Disminución de emisiones de Carbono the Developing World.” McKinsey Quarterly, Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 267 February. pryor, S., r. Barthelmie, and e. Kjellstrom. 2005. Meyers, S., J. McMahon, vaø M. McNeil. 2005. Re- “potential Climate Change Impacts on Wind alized and Prospective Impacts of U.S. Energy energy resources in Northern europe: Analy- Effciency Standards for Residential Appli- ses Using a regional Climate Model.” Climate ances: 2004 Update. Berkeley, CA: Lawrence Dynamics 25 (7–8): 815–35. Berkeley National Laboratory, University of rao, S., K. riahi, e. Stehfest, D. van Vuuren, C. California–Berkeley. Cho, M. den elzen, M. Isaac, and J. van Vliet. Mignone, B. K., r. h. Socolow, J. L. Sarmiento, 2008. IMAGE and MESSAGE Scenarios Limit- and M. Oppenheimer. 2008. “Atmospheric ing GHG Concentration to Low Levels. Stabilization and the Timing of Carbon Miti- Laxenburg, Austria: International Institute for gation.” Climatic Change 88 (3–4): Applied Systems Analysis. 251–65.MIT (Massachusetts Institute of Tech- raupach, M. r., G. Marland, p. Ciais, C. Le Quere, nology). 2003. The Future of Nuclear Power: J. G. Canadell, G. Klepper, vaø C. B. Field. An Interdisciplinary MIT Study. Cambridge, 2007. “Global and regional Drivers of Acceler- MA: MIT press. ating CO2 emissions.” Proceedings of the Na- Neij, L. 2007. “Cost Development of Future Tech- tional Academy of Sciences 104 (24): nologies for power Generation: A Study 10288–93. Based on experience Curves and Comple- reN 21. 2008. Renewables 2007 Global Status mentary Bottom Up Assessments.” Energy Report. paris and Washington: renewable Policy 36 (6): 2200–11. energy policy Network for the 21st Century Nemet, G. 2006. “Beyond the Learning Curve: Secretariat and Worldwatch Institute.riahi, Factors Infuencing Cost reductions in pho- K., A. Grübler, vaø N. Nakic´enovic´. 2007. tovoltaics.” Energy Policy 34 (17): “Scenarios of Long Term Socio economic and 3218–32.NrC (National research Council). environmental Development under Climate 2008. The National Academies Summit on Stabilization.” Technological Forecasting and America’s Energy Future: Summary of a Social Change 74 (7): 887–935. Meeting. Washington, DC: National Acade- rogers, C., M. Messenger, vaø S. Bender. 2005. mies press. Funding and Savings for Energy Effciency NrDC (National resources Defense Council). Programs for Program Years 2000 through 2007. The Next Generation of Hybrid Cars: 2004. Sacramento, CA: California energy Plug- in Hybrids Can Help Reduce Global Commission. Warming and Slash Oil Dependency. rokityanskiy, D., p. C. Benitez, F. Kraxner, I. Washington, DC: NrDC. McCallum, M. Obersteiner, e. rametsteiner, pew Center. 2008a. “Climate Change Mitigation and Y. Yamagata. 2006. “Geographically Measures in India.” International Brief 2, explicit Global Modeling of Land Use Washington, DC. Change, Carbon Sequestration, and Biomass ———. 2008b. “Climate Change Mitigation Supply.” Technological Forecasting and Measures in South Africa.” pew Center on Social Change 74 (7): 1057–82. Global Climate Change International Brief 3, roland holst, D. 2008. Energy Effciency, Inno-va- Arlington, VA..philibert, C. 2007. Technology tion, and Job Creation in California. Berke- Penetration and Capital Stock Turnover: Les- ley, CA: Center for energy, resources, and sons from IEA Scenario Analysis. paris: Organ- economic Sustainability, University of Cali- isation for economic Co operation and fornia–Berkeley. Development and International energy rosenfeld, A. h. 2007. “California’s Success in en- Agency. ergy effciency and Climate Change: past and project Catalyst. 2009. Towards a Global Climate Future.” paper presented at the electricite de Agreement: Project Catalyst. Synthesis France, paris. briefng paper, ClimateWorks Foundation. Schaeffer, M., T. Kram, M. Meinshausen, D. p. 268 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 van Vuuren, vaø W. L. hare. 2008. “NearLinear paper presented at the UNep Governing Cost Increase to reduce ClimateChange risk.” Council Side event, Osaka. Proceedings of the National ———. 2008. Reforming Energy Subsidies: Academy of Sciences 105 (52): 20621–26.Schip- Opportunities to Contribute to the Climate per, L. 2007. Automobile Fuel, Economy and Change Agenda. Nairobi: UNep Division of CO2 emissions in Industrialized Countries: Technology, Industry and economics.United Troubling Trends through 2005/6. Washing- Nations. 2007. State of the World Population ton, DC: eMBArQ, the World resources Insti- 2007: Unleashing the Potential of Urban tute Center for Sustainable Transport. Growth. New York: United Nations popula- SeG (Scientifc expert Group on Climate tion Fund. Change). 2007. Confronting Climate Change: van Vuuren, D. p., e. Stehfest, M. den elzen, J. Avoiding the Unmanageable and Managing van Vliet, vaø M. Isaac. Forthcoming. “explor- the Unavoidable. Washington, DC: Sigma Xi ing Scenarios that Keep Greenhouse Gas and United Nations Foundation.Shalizi, Z., radiative Forcing Below 3 W/m2 in 2100 in and F. Lecocq. 2009. “economics of Targeted the IMAGe Model.” Energy Economics. Wang, Mitigation programs in Sectors with Long T., and J. Watson. 2009. China’s Energy Tran- lived Capital Stock.” policy research Working sition: Pathways for Low Carbon Develop- paper 5063, World Bank, Washington, DC. ment. Falmer and Brighton, UK: Sussex Socolow, r. 2006. “Stabilization Wedges: Mitiga- energy Group and Tyndall Centre for Climate tion Tools for the Next half Century.” paper Change research. presented at the World Bank energy Week, Wang, X., vaø K. r. Smith. 1999. “Near term Washington, DC. Benefts of Greenhouse Gas reduction: health Sorrell, S. 2008. “The rebound effect: Mecha- Impacts in China.” Environmental Science nisms, evidence and policy Implications.” and Technology 33 (18): 3056–61. paper presented at the electricity policy WBCSD (World Business Council for Sustainable Workshop, Toronto. Development). 2008. Power to Change: A Sperling, D., and D. Gordon. 2008. Two Billion Business Contribution to a Low Carbon Econ- Cars: Driving Towards Sustainability. New omy. Geneva: WBCSD. York: Oxford University press. Weber, C. L., G. p. peters, D. Guan, vaø K. Stern, N. 2007. The Economics of Climate hubacek. 2008. “The Contribution of Chinese Change: The Stern Review. Cambridge, UK: exports to Climate Change.” Energy Pol-icy Cambridge University press. 36 (9): 3572–77. Sterner, T. 2007. “Fuel Taxes: An Important In- Weyant, J., C. Azar, M. Kainuma, J. Kejun, N. strument for Climate policy.” Energy Policy Nakic´enovic´, p. r. Shukla, e. La rovere, and 35: 3194–3202. G. Yohe. 2009. Report of 2.6 Versus 2.9 Sudarshan, A., vaø J. Sweeney. Forthcoming. Watts/m2 “Deconstructing the ‘rosenfeld Curve’.” En- RCPP Evaluation Panel. Geneva: Intergov- ergy Journal. Tans, p. 2009. “Trends in ernmental panel on Climate Change. Atmospheric Carbon Dioxide.” National Wilbanks, T. J., V. Bhatt, D. e. Bilello, S. r. Bull, Oceanic and Atmospheric Administration, J. ekmann, W. C. horak, Y. J. huang, M. D. Boulder, CO. Taylor, r. p ., C. Govindarajalu, Levine, M. J. Sale, D. K. Schmalzer, vaø M. J. J. Levin, A. S. Scott. 2008. Effects of Climate Change on Meyer, and W. A. Ward. 2008. Financing Energy Energy Production and Use in the United Effciency: Lessons from Brazil, China, India States. Washington, DC: U.S. Climate Change and Beyond. Washington, DC: World Bank. Science program. UNep (United Nations environment Wise, M. A., L. Clarke, K. Calvin, A. Thomson, B. programme). 2003. “energy and Cities: Bond Lamberty, r. Sands, S. Smith, T. Sustainable Building and Construction.” Janetos, and J. edmonds. 2009. “The 2000 Cung caáp nguoàn naêng löôïng cho phaùt trieån maø khoâng laøm toån haïi ñeán moâi tröôøng 269 Billion Ton Carbon Gorilla: Implication of ———. 2009a. Energizing Climate- Friendly Terrestrial Carbon emissions for a LCS.” Development: World Bank Group Progress paper presented at the Japan Low Carbon on Renewable Energy and Energy Effciency Society Scenarios Toward 2050 project Sym- in Fiscal 2008. Washington, DC: World Bank. posium, Tokyo. ———. 2009b. “World Bank Urban Strategy.” Wiser, r., vaø M. Bolinger. 2008. Annual Report on World Bank. Washington, DC. U.S. Wind Power Installation, Cost, and Per- ———. 2009c. World Development Indicators formance Trends: 2007. Washington, DC: 2009. Washington, DC: World Bank. U.S. Department of energy, energy effciency World economic Forum. 2009. Green Invest-ing: and renewable energy. Towards a Clean Energy Infrastructure. World Bank. 2001. China: Opportunities to Im- Geneva: World economic Forum. prove Energy Effciency in Buildings. Wash- World energy Council. 2008. Energy Effciency ington, DC: World Bank Asia Alternative Policies around the World: Review and energy programme and energy & Mining Evaluation. London: World energy Council. Unit, east Asia and pacifc region. Worldwatch Institute. 2008. State of the World ———. 2006. Renewable Energy Toolkit: A 2008: Innovations for a Sustainable Economy. Resource for Renewable Energy New York: W.W. Norton & Company. Development. Wahington, DC: World Bank. ———. 2009. State of the World 2009: Into a ———. 2008a. An Evaluation of World Bank Win- Warming World. New York: W.W. Norton & Win Energy Policy Reforms. Washington, DC: Company. World Bank. WrI (World resources Institute). 2008. “Climate ———. 2008b. Energy Effciency in Eastern Eu- Analysis Indicators Tool (CAIT).” Washington, rope and Central Asia. Washington, DC: DC. World Bank. Yates, M., M. heller, and L. Yeung. 2009. Solar ———. 2008c. South Asia Climate Change Strat- Thermal: Not Just Smoke and Mirrors. New egy. Washington, DC: World Bank. York: Merrill Lynch. ———. 2008d. The Development of China’s Zhang, X. 2008. Observations on Energy ESCO Industry, 2004–2007. Washington, DC: Tech-nology Research, Development and World Bank. Deployment in China. Beijing: Tsinghua ———. 2008e. World Development Indicators University Institute of energy, environment 2008. Washington, DC: World Bank. and economy. ———. 2008f. World Development Report 2009: Reshaping Economic Geography. Washing- ton, DC: World Bank. phaàn 2 CHÖÔNG 5 Ñöa phaùt trieån vaøo trong cô cheá khí haäu toaøn caàu H ai thaäp kyû qua ñaõ chöùng kieán Cô cheá Phaùt trieån saïch (CDM) coøn laâu môùi söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa thöïc hieän ñöôïc nhöõng thay ñoåi caên baûn moät cô cheá khí haäu toaøn caàu trong chieán löôïc phaùt trieån cuûa caùc quoác vôùi Coâng öôùc Khung cuûa Lieân gia (xem chöông 6 ñeå bieát veà öu vaø nhöôïc hieäp Quoác veà Bieán ñoåi Khí haäu (UNFCCC) ñieåm cuûa CDM). Cô quan Moâi tröôøng Toaøn vaø Nghò ñònh thö Kyoto vôùi tö caùch laø nhöõng caàu ñaõ ñaàu tö 2,7 tyû ñoâla vaøo caùc döï aùn khí truï coät chính cuûa cô cheá (xem Hoäp 5.1). haäu2- chæ ñaùp öùng ñöôïc moät soá ít nhu caàu. Kyoto ñaõ ñöa ra nhöõng haïn cheá raøng buoäc Cô cheá khí haäu toaøn caàu ñaõ thaát baïi trong möùc phaùt thaûi khí nhaø kính cuûa caùc nöôùc vieäc thuùc ñaåy caùc nöôùc hôïp taùc vôùi nhau phaùt trieån. Nghò ñònh thö naøy cuõng cho ra trong hoaït ñoäng nghieân cöùu vaø phaùt trieån ñôøi thò tröôøng caùc-bon ñeå ñònh höôùng ñaàu hoaëc trong huy ñoäng nguoàn voán daønh cho tö tö nhaân vaø giuùp cho vieäc caét giaûm löôïng chuyeån giao vaø trieån khai coâng ngheä caàn phaùt thaûi coù möùc chi phí thaáp hôn. Nghò thieát ñeå phaùt trieån vôùi möùc phaùt thaûi caùc- ñònh thö Kyoto cuõng thuùc ñaåy caùc quoác gia bon thaáp (xem Chöông 7). Ngoaøi vieäc thuùc chuaån bò xaây döïng caùc chieán löôïc quoác gia ñaåy caùc nöôùc ngheøo xaây döïng caùc Chöông veà bieán ñoåi khí haäu. trình haønh ñoäng quoác gia, cô cheá khí haäu Nhöng cô cheá khí haäu toaøn caàu hieän nay toaøn caàu môùi chæ ñöa ra ñöôïc moät soá ít caùc vaãn coøn nhöõng haïn cheá lôùn: thaát baïi trong hình thöùc hoã trôï cuï theå ñeå caùc nöôùc ngheøo vieäc caét giaûm löôïng phaùt thaûi moät caùch ñaùng thöïc hieän nhöõng noã löïc naøy. Quyõ Thích keå, trong khi möùc naøy ñaõ taêng leân 25% öùng ñöôïc trieån khai chaäm vaø thaát baïi trong keå töø khi nghò ñònh thö Kyoto ñöôïc ñaøm vieäc caáp voán kòp thôøi cho nhöõng nhu caàu ñaõ phaùn1; môùi chæ ñöa ra ñöôïc nhöõng hoã trôï ñöôïc döï baùo (xem Chöông 6). raát haïn cheá cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån; Vaøo naêm 2007, keá hoaïch haønh ñoäng Bali ñaõ baét ñaàu khôûi ñoäng caùc cuoäc ñaøm phaùn Thoâng ñieäp chính ñeå ñaït ñöôïc moät keát quaû maø caùc beân cuøng thoáng nhaát trong kyø hoïp laàn thöù 15 cuûa Vaán ñeà toaøn caàu veà bieán ñoåi khí haäu treân quy moâ lôùn ñoøi hoûi phaûi coù söï UNFCCC ôû Copenhagen naêm 2009. Caùc hôïp taùc quoác teá. Tuy nhieân, vieäc trieån khai thöïc hieän moái quan heä hôïp taùc naøy tuøy thuoäc vaøo haønh ñoäng trong moãi quoác gia. Moät cô cheá khí haäu toaøn cuoäc ñaøm phaùn naøy laø cô hoäi ñeå cuûng coá cô caàu höõu hieäu caàn hôïp nhaát ñöôïc nhöõng noäi dung phaùt trieån vôùi söï beàn vöõng cheá khí haäu toaøn caàu vaø khaéc phuïc nhöõng cuûa moâi tröôøng. Moät khung haønh ñoäng veà khí haäu vôùi caùc muïc tieâu vaø chính thieáu soùt cuûa cô cheá aáy. saùch khaùc nhau ñoái vôùi caùc nöôùc phaùt trieån vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø moät höôùng ñi trong töông lai; khung haønh ñoäng naøy caàn caân nhaéc quaù trình Xaây döïng cô cheá khí haäu: vöôït leân xaùc ñònh muïc tieâu vaø ñaùnh giaù nhöõng thaønh quaû ñaït ñöôïc. Beân caïnh ñoù, cô treân nhöõng caêng thaúng giöõa phaùt cheá khí haäu toaøn caàu naøy cuõng caàn hoã trôï cho vieäc ñöa vieäc thích öùng trôû trieån vaø khí haäu3 thaønh moät boä phaän cuûa phaùt trieån. Neáu chuùng ta muoán giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu thì khoâng coøn löïa choïn naøo khaùc 274 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 5.1 Cô cheá khí haäu ngaøy nay Coâng öôùc khung Lieân hieäp quoác veà Cô quan ra quyeát ñònh cuoái cuøng con ñöôøng ñeå caùc quoác gia caét giaûm Bieán ñoåi Khí haäu (UNFCCC), ñöôïc cuûa Coâng öôùc naøy laø Hoäi nghò caùc beân löôïng phaùt thaûi hoaëc taêng cöôøng röûa thoâng qua vaøo naêm 1992 vaø baét ñaàu tham gia Coâng öôùc, toå chöùc moãi naêm caùc-bon ôû nöôùc ngoaøi vôùi chi phí thaáp coù hieäu löïc naêm 1994, ñöa ra muïc moät laàn vaø raø soaùt laïi quaù trình trieån hôn ôû trong nöôùc. tieâu oån ñònh löôïng phaùt thaûi khí nhaø khai coâng öôùc, thoâng qua caùc quyeát Keá hoaïch haønh ñoäng Bali, ñöôïc kính trong baàu khí quyeån ôû möùc coù ñònh ñeå trieån khai caùc quy taéc coâng thoâng qua vaøo naêm 2007 bôûi caùc theå traùnh nhöõng aûnh höôûng nguy haïi öôùc vaø ñaøm phaùn nhöõng cam keát môùi. nöôùc tham gia UNFCCC, nhaèm xaây ñeán nhaân loaïi vaø cô cheá khí haäu treân Nghò ñònh thö Kyoto boå sung vaø döïng moät quaù trình hôïp nhaát ñeå trieån traùi ñaát. Coâng öôùc naøy phaân chia caùc cuûng coá theâm cho Coâng öôùc. Ñöôïc khai coâng öôùc moät caùch ñaày ñuû vaø nöôùc treân theá giôùi thaønh 3 nhoùm vôùi thoâng qua vaøo naêm 1997, nghò ñònh hieäu quaû thoâng qua haønh ñoäng hôïp caùc ñaëc ñieåm vaø caùc cam keát khaùc thö naøy baét ñaàu coù hieäu löïc vaøo thaùng taùc trong daøi haïn, töø nay tôùi naêm nhau: Hai naêm 2005, vaø tính ñeán thaùng Moät 2012, nhaèm ñaït ñöôïc thoûa thuaän Caùc nöôùc thuoäc nhoùm 1: bao goàm naêm 2009 ñaõ coù 184 nöôùc tham gia. cuûa kyø hoïp laàn thöù 15 cuûa UNFCCC caùc nöôùc coâng nghieäp laø thaønh vieân Noäi dung chính cuûa nghò ñònh thö laø ôû Coâpenhagen vaøo thaùng Möôøi hai cuûa OECD (Toå chöùc Phaùt trieån vaø Hôïp ñöa ra muïc tieâu caét giaûm löôïng phaùt naêm 2009. taùc Kinh teá) trong naêm 1992, coäng vôùi thaûi coù tính chaát baét buoäc ñoái vôùi caùc Keá hoaïch haønh ñoäng Bali taäp trung caùc nöôùc coù neàn kinh teá chuyeån ñoåi nöôùc thuoäc nhoùm 1, vôùi möùc caét giaûm vaøo caùc cuoäc ñaøm phaùn vôùi boán noäi (Caùc nöôùc EIT), bao goàm Lieân bang cuûa moãi nöôùc laø khaùc nhau vaø ñöôïc dung chính - giaûm nheï bieán ñoåi khí Nga, caùc nöôùc vuøng bieån Bantích, vaø quyeát ñònh ngay ôû Kyoto sau nhieàu haäu, thích öùng, coâng ngheä vaø taøi chính. moät soá nöôùc thuoäc Trung vaø Ñoâng AÂu. voøng ñaøm phaùn. Caùc beân cuõng thoûa thuaän raèng caùc Caùc nöôùc naøy cam keát aùp duïng caùc Ngoaøi muïc tieâu caét giaûm löôïng phaùt cuoäc ñaøm phaùn phaûi tieán tôùi keá hoaïch chính saùch vaø caùc bieän phaùp veà thay thaûi ñoái vôùi caùc nöôùc thuoäc nhoùm 1, haønh ñoäng hôïp taùc chia seû taàm nhìn ñoåi khí haäu ñeå caét giaûm löôïng phaùt thaûi Nghò ñònh thö Kyoto coøn bao goàm caùc daøi haïn, trong ñoù coù caû muïc tieâu toaøn khí nhaø kính xuoáng möùc cuûa naêm 1990 cam keát chung (gioáng ôû UNFCCC) aùp caàu veà giaûm phaùt thaûi. vaøo naêm 2000. duïng cho taát caû caùc nöôùc, ví duï nhö: Caùc nöôùc thuoäc nhoùm 2: bao goàm Tieán haønh caùc bieän phaùp ñeå caûi Nguoàn: Ñöôïc laáy töø UNFCCC 2005, quyeát caùc nöôùc thaønh vieân OECD thuoäc nhoùm thieän chaát löôïng phaùt thaûi ñònh soá 1/Cp13, http://unfccc.int/res- 1 nhöng khoâng phaûi laø caùc nöôùc EIT. Taêng cöôøng caùc chöông trình thích sources/docs/2007/cop13/eng/06a01.pdf Caùc nöôùc naøy phaûi cung caáp nguoàn taøi öùng vaø giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu (truy caäp ngaøy 6 thaùng Baûy naêm 2009). chính ñeå caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù quoác gia a. Caùc beân coù cam keát theo nghò ñònh theå trieån khai caùc hoaït ñoäng caét giaûm Thuùc ñaåy chuyeån giao coâng ngheä thö Kyoto ñaõ chaáp nhaän caùc muïc tieâu löôïng phaùt thaûi theo UNFCCC vaø phaûi thaân thieän vôùi moâi tröôøng haïn cheá vaø giaûm phaùt thaûi. Chöông trình giuùp ñôõ caùc nöôùc naøy thích öùng vôùi Hôïp taùc trong nghieân cöùu khoa Ñoàng trieån khai cho pheùp moät nöôùc trieån nhöõng taùc ñoäng ngöôïc cuûa bieán ñoåi khí hoïc vaø maïng löôùi quan saùt khí haäu khai döï aùn taïi nöôùc ñoù hoaëc ôû nöôùc khaùc haäu. Ngoaøi ra, caùc nöôùc thuoäc nhoùm quoác teá. coù cuøng muïc tieâu. Cô cheá Phaùt trieån 2 phaûi thöïc hieän taát caû caùc böôùc ñeå Hoã trôï giaùo duïc, ñaøo taïo, taêng saïch (CDM) cho pheùp moät quoác gia coù thuùc ñaåy phaùt trieån vaø chuyeån giao caùc cöôøng nhaän thöùc cuûa daân chuùng, cam keát trieån khai döï aùn giaûm phaùt thaûi coâng ngheä thaân thieän vôùi moâi tröôøng khuyeán khích caùc saùng kieán xaây taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån khoâng coù cho caùc nöôùc EIT vaø caùc nöôùc ñang döïng naêng löïc. chung muïc tieâu. Chöông trình trao ñoåi phaùt trieån. Nghò ñònh thö ñaõ taïo ra moät neàn quota phaùt thaûi cho pheùp caùc nöôùc coù Caùc nöôùc khoâng thuoäc nhoùm 1: taûng môùi vôùi ba cô cheá coù tính ñoåi môùi quota phaùt thaûi baùn löôïng ñöôïc thaûi maø haàu heát laø caùc nöôùc ñang phaùt trieån. - ñoàng trieån khai, Cô cheá phaùt trieån hoï dö thöøa cho caùc quoác gia khaùc coù nhu Caùc nöôùc naøy coù nghóa vuï chung laø saïch vaø trao ñoåi quota phaùt thaûi - ñöôïc caàu phaùt thaûi nhieàu hôn tieâu chuaån cuûa xaây döïng vaø trieån khai caùc chöông thieát keá ñeå taêng tính hieäu quaû veà chi hoï. (trích töø http://unfccc.int/ kyoto_pro- trình quoác gia ñeå haïn cheá vaø thích öùng phí cuûa hoaït ñoäng giaûm nheï bieán ñoåi tocol/mechanisms/items/1673. php, truy vôùi bieán ñoåi khí haäu. khí haäu thoâng qua vieäc môû ra nhöõng caäp ngaøy 5 thaùng Taùm naêm 2009). laø hôïp nhaát bieán ñoåi khí haäu vôùi caùc moái vaø thaùo gôõ söï leä thuoäc cuûa phaùt trieån vaøo quan taâm phaùt trieån. Vaán ñeà khí haäu phaùt phaùt thaûi caùc-bon. Tuy nhieân, vì nhöõng sinh töø taêng tröôûng kinh teá vaø löôïng phaùt lyù do thöïc tieãn vaø nhöõng lyù do ñaïo ñöùc, thaûi khí nhaø kính taêng voït. Moät cô cheá khí nhöõng caân nhaéc naøy phaûi ñaùp öùng ñöôïc haäu höõu hieäu caàn taïo ra ñoäng cô ñeå caân kyø voïng veà phaùt trieån vaø ñaûm baûo moät cô nhaéc laïi caùc kòch baûn coâng nghieäp hoùa cheá khí haäu bình ñaúng. Ñöa phaùt trieån vaøo trong cô cheá khí haäu toaøn caàu 275 Maõi ñeán thôøi gian gaàn ñaây thì bieán ñoåi caàu thaäm chí coøn phöùc taïp hôn nhieàu so vôùi khí haäu vaãn chöa ñöôïc coi laø moät cô hoäi nhöõng thaùi cöïc ñöôïc moâ taû ôû ñaây. Phaàn hai ñeå suy ngaãm laïi veà phaùt trieån coâng nghieäp. cuûa chöông naøy khai thaùc nhöõng phöông Cuoäc tranh luaän veà khí haäu vaãn thöôøng bò aùn coù theå trieån khai ñeå ñöa caùc nöôùc ñang taùch khoûi quaù trình ra quyeát ñònh veà caáp phaùt trieån tham gia vaøo caáu truùc khí haäu voán, ñaàu tö, coâng ngheä vaø nhöõng thay ñoåi quoác teá. theå cheá. Tuy nhieân, thôøi ñaïi ñoù ñaõ qua. Nhaän thöùc veà bieán ñoåi khí haäu trong giôùi Giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu: moâi laõnh ñaïo vaø daân chuùng ñaõ taêng leân tôùi möùc tröôøng vaø söï bình ñaúng ngaøy nay, söï bieán ñoåi khí haäu ñaõ trôû thaønh Ngay töø ñaàu, cô cheá khí haäu toaøn caàu ñaõ coi moät boä phaän trong quaù trình ra quyeát ñònh muïc tieâu bình ñaúng vaø moâi tröôøng laø nhöõng ñoái vôùi phaùt trieån. thaønh toá coát loõi. Tuy nhieân, sau moät thôøi Muoán bieán nhaän thöùc naøy thaønh moät cô gian, vieäc thöïc hieän nhöõng muïc tieâu naøy cheá khí haäu höõu hieäu treân thöïc teá ñoøi hoûi ñaõ khoâng coøn mang tính chaát boå sung laãn toaøn theá giôùi chung tay giaûi quyeát ñoàng thôøi nhau maø chuyeån sang ñoái laäp vaø laøm ngöng nhieàu muïc tieâu lieân quan ñeán bình ñaúng, treä quaù trình ñaøm phaùn veà khí haäu. Bình khí haäu, vaø phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. Seõ laø ñaúng vaø moâi tröôøng ngaøy caøng ñöôïc nhìn ngaây ngoâ neáu cho raèng khoâng coù xung ñoät nhaän laø nhöõng caùch thöùc traùi ngöôïc ñeå suy naøo giöõa nhöõng muïc tieâu naøy. Thay vaøo ñoù, nghó veà moät vaán ñeà, trong ñoù quan ñieåm nhìn nhaän saùng suoát cho thaáy nhöõng raøo cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø caùc nöôùc caûn tieàm taøng veà chính trò ñang hieän höõu phaùt trieån laø hoaøn toaøn traùi ngöôïc nhau. trong quaù trình hôïp nhaát bieán ñoåi khí haäu Trong hai thaäp kyû qua, bieán ñoåi khí haäu vaø phaùt trieån. Söï khaùc bieät veà nhaän thöùc vaø ñaõ ñöôïc coi laø moät vaán ñeà veà moâi tröôøng. caùch tö duy giöõa caùc nöôùc thu nhaäp cao vaø Quan ñieåm naøy ñöôïc hình thaønh theo phaân caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù theå vaø ñaõ gaây tích khoa hoïc döôùi ñaây: khí nhaø kính tích tuï ra nhieàu tranh caõi veà vieäc phaûi haønh ñoäng trong khí quyeån vaø gaây ra nhöõng aûnh höôûng theá naøo ñeå khí haäu coù theå hôïp nhaát vôùi phaùt khí haäu do löôïng phaùt thaûi ngaøy caøng lôùn trieån. Nhieàu caêng thaúng ñaõ noåi leân giöõa caùc coäng vôùi khaû naêng haáp thuï haïn cheá cuûa caùc nöôùc phía Baéc vaø phía Nam baùn caàu. ñaïi döông vaø baàu sinh quyeån ñoái vôùi khí Ñeå baûo ñaûm cô cheá khí haäu noùi leân ñöôïc nhaø kính. Theo quan ñieåm naøy, vaán ñeà laø nhöõng vaán ñeà phaùt trieån, chuùng ta caàn phaûi phaûi coù söï phoái hôïp haønh ñoäng treân phaïm xaùc ñònh vaø chaáp nhaän nhöõng trieån voïng vi toaøn caàu vaø coâng cuï löïa choïn laø caùc cam traùi chieàu, ñoàng thôøi phaûi tìm caùch vöôït qua keát thoâng qua ñaøm phaùn ñeå caét giaûm toái ña chuùng. Chöông naøy baøn veà boán xung ñoät löôïng khí thaûi. chính giöõa vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu vaø vaán Troïng taâm moâi tröôøng naøy laøm naûy sinh ñeà phaùt trieån: moâi tröôøng vaø söï bình ñaúng, moät caùi nhìn ñoái laäp cho raèng bieán ñoåi khí chia seû gaùnh naëng vaø haønh ñoäng ngay khi haäu chuû yeáu laø vaán ñeà bình ñaúng. Nhöõng coù cô hoäi; haäu quaû coù theå döï baùo tröôùc cuûa ngöôøi theo quan ñieåm naøy ñoàng yù raèng coù bieán ñoåi khí haäu vaø quaù trình phaùt trieån nhöõng giôùi haïn veà moâi tröôøng, song hoï nhìn khoâng theå döï baùo; tính ñieàu kieän cuûa quyeàn nhaän vaán ñeà naøy nhö sau: caùc nöôùc giaøu sôû höõu vaø huy ñoäng taøi chính. Nhöõng ñieåm ñang chieám giöõ moät caùch baát caân ñoái khoâng traùi ngöôïc naøy laø nguyeân nhaân daãn ñeán gian sinh thaùi. Theo quan ñieåm naøy, caùc nhieàu baát ñoàng vaø söï caáp thieát phaûi tìm ra nguyeân taéc phaân boå khoâng gian sinh thaùi giaûi phaùp, bieát raèng treân thöïc teá, quan ñieåm caàn döïa treân cô sôû bình ñaúng, ñöôïc tính cuûa caùc quoác gia, duø laø ôû Nam hay Baéc baùn theo ñaàu ngöôøi vaø löôïng phaùt thaûi trong 276 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 quaù khöù, töø ñoù taïo cô sôû cho moät cô cheá khí phaùt trieån hôn laø quyeàn ñöôïc phaùt thaûi, töø haäu coâng baèng. ñoù xaùc ñònh roõ traùch nhieäm vaø naêng löïc Caùc muïc tieâu bình ñaúng vaø moâi tröôøng haønh ñoäng cuûa moãi quoác gia tröôùc söï thay trôû thaønh hai cöïc ñoái laäp cuûa cuoäc tranh ñoåi cuûa khí haäu5. Moät caùch tieáp caän khaùc luaän naøy. Caùc nöôùc coù thu nhaäp cao bieän cho thaáy söï keát noái caùc chính saùch vaø bieän luaän raèng nhöõng nöôùc ñang tieán haønh coâng phaùp phaùt trieån (töùc laø nhöõng bieän phaùp nghieäp hoùa môùi laø nhöõng nöôùc phaùt thaûi ñöa caùc nöôùc vaøo moät quyõ ñaïo phaùt thaûi ít nhieàu vaø ngaøy caøng ñoùng goùp nhieàu vaøo caùc-bon song vaãn töông thích vôùi nhöõng toång löôïng phaùt thaûi trong töông lai - vì theá öu tieân phaùt trieån noäi ñòa) cuûa caùc nöôùc caùc nöôùc naøy caàn caét giaûm toái ña löôïng phaùt ñang phaùt trieån, phoái hôïp vôùi vieäc caét giaûm thaûi cuûa hoï4. Caùc nöôùc ñang coâng nghieäp toái ña löôïng phaùt thaûi cuûa caùc nöôùc phaùt hoùa vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån thì cho trieån6. Maëc duø moãi caùch tieáp caän naøy ñeàu raèng cô cheá döïa treân caét giaûm toái ña thoâng coù theå bò ñem ra tranh luaän, song cô cheá qua ñaøm phaùn seõ taïo ra söï baát bình ñaúng khí haäu phaûi vaän haønh nhö moät cô cheá vónh vieãn trong quyeàn ñöôïc thaûi vaø ñieàu naøy chính trò thöïc duïng ñöôïc xaây döïng xung khoâng coù lôïi cho hoï. Moái quan ngaïi veà bình quanh moái quan heä hôïp nhaát giöõa khí haäu ñaúng caøng ñöôïc nhaán maïnh khi haàu heát vaø phaùt trieån. caùc nöôùc thu nhaäp cao ñaõ taêng löôïng phaùt Nhöng ñeå caùc nöôùc ñang phaùt trieån tin thaûi cuûa hoï trong hai thaäp kyû qua ngay khi töôûng raèng söï hôïp nhaát giöõa khí haäu vaø caùc cuoäc ñaøm phaùn chæ môùi baét ñaàu. Vì vaäy phaùt trieån khoâng phaûi laø caùi baãy ñeå gaùnh vieäc tìm ra giaûi phaùp ngaøy caøng trôû neân caáp naëng traùch nhieäm giaûm phaùt thaûi ngaøy caøng thieát. Nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån, ñaëc bieät ñeø naëng leân vai hoï thì caàn xaây döïng nhöõng laø nhöõng nöôùc lôùn, nhöõng nöôùc ñang coâng nguyeân taéc bình ñaúng trong cô cheá toaøn caàu. nghieäp hoùa nhanh choùng, e ngaïi raèng moái Ví duï coù theå laø quy ñònh löôïng ñöôïc thaûi quan taâm vaø traùch nhieäm giaûm phaùt thaûi bình quaân ñaàu ngöôøi trong daøi haïn; nguyeân ngaøy caøng ñeø naëng treân vai hoï. Khaùi nieäm taéc naøy coù theå ñöôïc coi laø moät nguyeân taéc veà “nöôùc gaây oâ nhieãm chính” bao goàm caùc ñaïo ñöùc vaø ñaûm baûo cho cô cheá khí haäu toaøn nöôùc lôùn, caùc nöôùc ñang coâng nghieäp hoùa caàu khoâng aùp ñaët nhöõng quy ñònh baát coâng nhanh choùng laïi caøng laøm vaán ñeà bình ñaúng veà quyeàn ñöôïc thaûi trong töông lai. Moät laàn trôû neân nhöùc nhoái. nöõa, duø caùc quan ñieåm ñeàu coù theå bò mang Moät cô cheá khí haäu toaøn caàu hôïp lí vaø ra tranh caõi song moät cô cheá khí haäu hôïp höõu hieäu caàn khaéc phuïc ñöôïc nhöõng baát phaùp caàn taäp trung xaây döïng caùc nguyeân ñoàng naøy ñoàng thôøi laïi phaûi noùi leân ñöôïc taéc veà bình ñaúng. caû hai luoàng quan ñieåm. Ban ñaàu, caùc cuoäc Maëc duø tröôùc ñaây, caùc nöôùc phaùt trieån ñaøm phaùn toaøn caàu caàn phaûi ñöôïc tieáp caän ñaõ phaùt thaûi moät löôïng lôùn khí nhaø kính vaø theo thuyeát ña nguyeân. Caû quan ñieåm veà caùc nöôùc naøy ñaõ cam keát maïnh meõ trong moâi tröôøng vaø bình ñaúng trong vaán ñeà khí coâng öôùc khung veà bieán ñoåi khí haäu, song haäu treân thöïc teá ñeàu khoâng theå laø ñònh khoù coù theå töôûng töôïng raèng cô cheá toaøn höôùng tuyeät ñoái cho ñaøm phaùn, maëc duø caû caàu laïi khoâng coù nhöõng quy ñònh veà haønh hai ñeàu ñoùng vai troø voâ cuøng quan troïng. ñoäng giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu cuûa theá Caàn coù caùch tieáp caän trung hoøa hôn ñeå giôùi phaùt trieån. Vieäc sôùm phoái hôïp haønh höôùng caùc cuoäc tranh luaän vaøo vaán ñeà phaùt ñoäng cuûa caùc nöôùc phaùt trieån, moät nguyeân trieån vaø sau ñoù môû roäng cuoäc tranh luaän. taéc bình ñaúng vaø tö töôûng ña nguyeân trong Moät caùch tieáp caän toát laø laøm sao caáu truùc laïi ñaøm phaùn seõ taïo cô sôû ñeå vöôït qua söï ñoái vaán ñeà tranh caõi xung quanh quyeàn ñöôïc laäp giöõa moâi tröôøng vaø phaùt trieån hieän ñang Ñöa phaùt trieån vaøo trong cô cheá khí haäu toaøn caàu 277 laøm ñoùng baêng caùc cuoäc ñaøm phaùn veà khí cho phaùt trieån. Trong trung haïn, vieäc tieân haäu treân theá giôùi. phong trong lónh vöïc naøy cho pheùp caùc xaõ hoä i khuyeá n khích caù c phaû n hoà i tích Chia seû gaùnh naëng vaø haønh cöïc cho caùc theå cheá, thò tröôøng vaø coâng ñoäng ngay khi coù theå ngheä, vì neàn kinh teá cuûa hoï ñang ñöôïc taùi Vieäc taïo ra nguyeân taéc moâi tröôøng vaø bình ñònh höôùng theo nguyeân taéc phaùt thaûi ít ñaúng trong thaùch thöùc veà khí haäu döïa treân caù c -bon trong töông lai. Ñieà u naø y coù giaû thieát chung raèng thaùch thöùc chính laø vaán nghóa laø neân taän duïng lôïi theá cuûa nöôùc ñeà chia seû gaùnh naëng. Töø “chia seû gaùnh naëng” tieân phong trong caùc haønh ñoäng giaûm nheï coù nghóa laø vieäc giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu seõ bieán ñoåi khí haäu, duø caùc nöôùc khaùc ñang ñaët ra caùc chi phí lôùn ñoái vôùi neàn kinh teá cuûa coù nhöõng haønh ñoäng nhö theá naøo. moãi quoác gia. Vì cô sôû haï taàng vaø saûn löôïng Nhöng ñieàu quan troïng laø ñöøng cöôøng kinh teá hieän nay ñöôïc xaây döïng döïa treân ñieäu hoùa lôïi theá so saùnh naøy. Moái quan heä giaû thieát ñònh giaù caùc-bon neân vieäc xaây döïng chaët cheõ giöõa khí haäu vaø phaùt trieån coâng caùc neàn kinh teá vaø caùc xaõ hoäi xung quanh nghieäp cho thaáy chi phí ñieàu chænh coù theå caùc coâng ngheä coù ñoä haøm chöùa caùc-bon thaáp cao; vaø söï so saùnh trong quaù khöù veà möa seõ gaây ra nhieàu chi phí lôùn. Caùc quan ñieåm axit vaø thuûng taàng oâzoân cuõng khoâng haún laø chính trò Baéc - Nam xung quanh vaán ñeà khí nhöõng ví duï phuø hôïp. Caû nguoàn voán coâng haäu cuõng ñeàu caân nhaéc ñeán vaán ñeà chia seû nghieäp ñöôïc xaây döïng quanh neàn taûng gaùnh naëng naøy vì vieäc xaây döïng nguyeân taéc phaùt thaûi caùc-bon thaáp laãn söï phuï thuoäc vaøo bình ñaúng vaø moâi tröôøng cuûa vaán ñeà phaûn ñoä doài daøo cuûa nhieân lieäu hoùa thaïch ñeàu laø aùnh raát nhieàu caùch thöùc chia seû gaùnh naëng nhöõng giaû ñònh phi thöïc teá. Nhöõng keû hoaøi khaùc nhau daãn ñeán nhöõng chi phí chính trò nghi seõ nhaän thaáy raèng cô hoäi giaûm nheï khaùc nhau. bieán ñoåi khí haäu khoâng hoaøn toaøn phuø hôïp Nhaän thöùc raèng vieäc chia seû gaùnh naëng vôùi caùc haønh ñoäng cuï theå cuûa baát kyø quoác coù theå gaây caêng thaúng chính trò, nhöõng gia giaøu coù naøo ñeå giuùp caùc nöôùc ñang phaùt ngöôøi uûng hoä cho caù c haø n h ñoä n g giaû m trieån bieán cô hoäi naøy thaønh hieän thöïc. nheï bieán ñoåi khí haäu sôùm ñaõ coá gaéng xaây Hôn nöõa, ngay caû neáu caùc quoác gia tin döïng moät laäp luaän veà bieán ñoåi khí haäu, raèng coù cô hoäi thì hoï cuõng haønh ñoäng moät coi ñoù laø cô hoäi caàn taän duïng hôn laø gaùnh caùch chieán löôïc baèng caùch duy trì quan naëng phaûi chia seû. Hoï chæ ra raèng töø tröôùc ñieåm cuûa daân chuùng döïa treân nguyeân taéc tôùi nay, caùc phaûn öùng tröôùc caùc quy ñònh chia seû gaùnh naëng ñeå coù ñöôïc vò theá toát hôn veà moâi tröôøng toû ra ít toán keùm hôn so vôùi trong ñaøm phaùn, thaäm chí trong khi vaãn kín döï baùo - möa axit vaø thuûng taàng oâzoân laø ñaùo taän duïng cô hoäi. Nhö vaäy, trong ngaén hai ví duï ñöôïc bieát ñeán nhieàu nhaát7. Ngay haïn, vieäc ñaùnh giaù cô hoäi khoâng ñi ngöôïc caû khi neáu vieäc giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu vôùi nguyeân taéc chia seû gaùnh naëng, noù chæ ñaët ra nhöõng chi phí lôùn thì vaãn coù lôïi theá môû ra moät khaû naêng nhoû ñeå thay ñoåi nhöõng so saùnh ñoái vôùi nhöõng nöôùc tieân phong caêng thaúng chính trò cuûa vaán ñeà khí haäu trong caù c coâ n g ngheä giaû m nheï . Nhöõ n g maø thoâi. quoác gia ñi ñaàu seõ coù ñöôïc vò trí thuaän Tuy nhieân, ñieàu quan troïng laø vaãn neân lôïi ñeå giaønh laáy caùc thò tröôøng môùi noåi taän duïng khaû naêng nhoû naøy. Khaû naêng loàng leân khi caùc-bon ñöôïc ñònh giaù. Coù nhieàu gheùp cô hoäi kinh teá vaøo trong vaán ñeà khí haäu cô hoäi giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu - ñaëc seõ giuùp ta ñaït ñöôïc söï caân baèng chính trò, bieät laø hieäu quaû naêng löôïng - vôùi chi phí höôùng tôùi vieäc baét ñaàu moät nhieäm vuï quan kinh teá aâm vaø mang laïi nhöõng lôïi ích khaùc troïng laø chuyeån dòch neàn kinh teá vaø xaõ hoäi 278 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 5.2 Moät soá ñeà xuaát veà chia seû gaùnh naëng Thu heïp vaø hoäi tuï Brazil ñaõ ñeà xuaát söû duïng traùch nhieäm Neáu chæ tính toaùn löôïng phaùt Caùch tieáp caän ruùt goïn vaø hoäi tuï coi lòch söû ñeå phaân chia gaùnh naëng giaûm thaûi CO2 töø nhieân lieäu khai thaùc, moãi ngöôøi laø moät thöïc theå coù quyeàn phaùt thaûi trong caùc quoác gia thuoäc neáu naêm 2015 laø moác ñaït ñænh ñöôïc thaûi khí nhaø kính nhö nhau. Nhö nhoùm 1. Ñeà xuaát naøy mong muoán giaûi phaùt thaûi vaø vaøo naêm 2050 löôïng vaäy, taát caû caùc nöôùc ñeàu coù möùc thaûi quyeát moái quan heä giöõa phaùt thaûi khí phaùt thaûi toaøn caàu seõ giaûm xuoáng bình quaân ñaàu ngöôøi nhö nhau. Toång nhaø kính theo thôøi gian vôùi aûnh höôûng möùc cuûa naêm 2005, thì ngaân saùch möùc thaûi seõ thay ñoåi theo thôøi gian vaø cuûa löôïng phaùt thaûi naøy tôùi söï bieán ñoåi caùc-bon bình quaân ñaàu ngöôøi haøng möùc thaûi bình quaân ñaàu ngöôøi coù theå khí haäu ñöôïc ño löôøng baèng möùc ñoä naêm töø 1900 ñeán naêm 2050 laø 2,33 ñöôïc ruùt goïn thaønh moät con soá. Giaù trò aám leân cuûa traùi ñaát. Noäi dung chính taán khoái CO2. Phaân boå ngaân saùch hoäi tuï hieän taïi, giaù trò hoäi tuï trong töông cuûa ñeà xuaát laø phöông phaùp ñöôïc caùc-bon ban ñaàu cho moãi quoác gia lai vaø thôøi gian ñeå ñaït ñöôïc giaù trò naøy söû duïng ñeå phaân phoái gaùnh naëng seõ phaûi tyû leä thuaän vôùi daân soá vaø seõ ñöôïc ñöa leân baøn ñaøm phaùn. giaûm phaùt thaûi giöõa caùc quoác gia theo ñöôïc ñieàu chænh theo caùc yeáu toá töï nhöõng cam keát giaûm phaùt thaûi cuûa caùc nhieân nhö khí haäu, ñieàu kieän ñòa lyù Quyeàn phaùt trieån khí nhaø kính nöôùc thuoäc nhoùm 1, töø ñoù xaây döïng vaø caùc nguoàn löïc töï nhieân. Quy ñònh khung veà Quyeàn phaùt trieån cô sôû veà traùch nhieäm töông ñoái cuûa Caùc nöôùc ñang phaùt trieån, maëc khí nhaø kính bieän luaän raèng cuoäc caùc quoác gia khaùc ñoái vôùi söï gia taêng duø luoân ôû möùc thaáp hôn ngaân saùch chieán choáng ngheøo ñoùi khoâng neân nhieät ñoä treân traùi ñaát. trong quaù khöù vaø hieän vaãn ñang coù ñöôïc kyø voïng laø chæ taäp trung vaøo Ñeà xuaát naøy bao goàm moâ hình quyeàn taêng tröôûng cuõng nhö quyeàn nhöõng nguoàn löïc haïn cheá traùnh bieán chính saùch xaùc ñònh caùc muïc tieâu ñöôïc thaûi, khoâng coù löïa choïn naøo ñoåi khí haäu. Thay vaøo ñoù, Quyeàn naøy giaûm phaùt thaûi ñoái vôùi quoác gia, khaùc laø chuyeån giao ngaân saùch cho raèng caùc nöôùc giaøu coù khaû naêng cho thaáy söï caàn thieát cuûa moät moâ caùc-bon cuûa hoï ñeå buø ñaép söï quaù thanh toaùn cao hôn vaø cuõng chính laø hình bieán ñoåi khí haäu coù thoûa thuaän taûi cuûa caùc nöôùc phaùt trieån vaø ñeå nhöõng nöôùc phaùt thaûi nhieàu hôn, vì nhaèm öôùc löôïng möùc ñoä ñoùng goùp ñaûm baûo nhu caàu caên baûn trong theá phaûi laø ñoái töôïng chòu chi phí giaûm cuûa caùc nöôùc vaøo hieän töôïng aám leân töông lai. nheï bieán ñoåi khí haäu toaøn caàu vaø chi cuûa traùi ñaát. Moùn nôï lòch söû naøy leân tôùi 460 phí cuûa caùc chöông trình thích öùng vôùi trieäu taán CO2. Vôùi chi phí hieän taïi söï bieán ñoåi khí haäu. Ngaân saùch caùc-bon 13 ñoâla/taán thì giaù trò cuûa moùn nôï Tính môùi laï cuûa Quy ñònh naøy laø Moät nhoùm nghieân cöùu taïi Vieän Haøn naøy leân tôùi 59 tyû ñoâla - lôùn hôn caùc nghóa vuï quoác gia phaûi ñöôïc xaùc laâm Khoa hoïc xaõ hoäi Trung Quoác ñaõ löôïng voán hoã trôï taøi chính ñöôïc caùc ñònh vaø tính toaùn döïa treân thu nhaäp bieän luaän raèng: nöôùc phaùt trieån caáp cho caùc nöôùc quoác gia hôn laø thu nhaäp caù nhaân. Quyeàn phaùt thaûi khí nhaø kính laø ñang phaùt trieån ñeå ñaáu tranh choáng Naêng löïc quoác gia (nguoàn voán thanh moät loaïi nhaân quyeàn ñaûm baûo laïi söï thay ñoåi cuûa khí haäu. toaùn maø khoâng caàn hy sinh nhöõng nhu cô hoäi sinh toàn vaø phaùt trieån. Söï Möùc phaùt thaûi bình quaân ñaàu caàu khaùc) vaø traùch nhieäm quoác gia bình ñaúng coù nghóa laø ñaûm baûo ngöôøi cao taïi caùc nöôùc phaùt trieån (goùp phaàn vaøo vaán ñeà khí haäu) ñöôïc coâng baèng giöõa caùc caù nhaân chöù coù theå ñöôïc thieát laäp thoâng qua xaùc ñònh nhôø toång thu nhaäp quoác khoâng phaûi giöõa caùc quoác gia. thò tröôøng caùc-bon. Nhöng vieäc aùp gia hoaëc möùc phaùt thaûi vöôït ngöôõng Vaán ñeà nan giaûi cuûa vieäc thuùc thueá caùc-bon luõy tieán döôøng nhö phaùt trieån. Möùc naøy öôùc tính khoaûng ñaåy bình ñaúng giöõa caùc caù nhaân laø caàn thieát ñeå caùc nöôùc phaùt trieån 20 ñoâla/ngöôøi moãi ngaøy (7500 ñoâla/ laø ñaûm baûo quyeàn lôïi cuûa theá saün loøng caét giaûm löôïng phaùt thaûi ngöôøi moãi naêm), vôùi möùc thaûi ñöôïc heä hieän höõu. Kieåm soaùt gia taêng quaù taûi cuûa mình trong nhöõng voøng giaû ñònh laø tyû leä thuaän vôùi thu nhaäp. daân soá laø moät löïa choïn chính ñaøm phaùn saép tôùi. Chæ soá veà naêng löïc vaø traùch nhieäm do saùch nhaèm thuùc ñaåy phaùt trieån Quy ñònh Khung veà Quyeàn phaùt trieån beàn vöõng vaø laøm chaäm laïi nhöõng Nguoàn: Thu heïp vaø hoäi tuï, Meyer 2001, aán ñònh cho Myõ (vôùi möùc giaûm phaùt thay ñoåi cuûa khí haäu. Quyeàn phaùt trieån khí nhaø kính: Baer, thaûi chieám 29% toång löôïng giaûm phaùt Vôùi löôïng cuûa caûi tích luõy ñöôïc Athanasious vaø Kartha 2007, Brazil: ñeä thaûi toaøn caàu vaøo naêm 2020 caàn ñaït trong quaù trình phaùt trieån, keøm trình töø chính phuû Brazil leân UNFCCC ñöôïc ñeå giöõ Traùi ñaát chæ aám leân 2oC); theo ñoù laø löôïng phaùt thaûi khí naêm 1997 (1997 (http:// theo sau laø Lieân minh Chaâu AÂu (23%) nhaø kính, söï bình ñaúng ngaøy unfccc.int/cop3/resource/docs/1997/ vaø Trung Quoác (10%). Tyû troïng cuûa nay xuaát phaùt töø quaù trình phaùt agbm/misc01a3.htm, truy caäp ngaøy 7 AÁn Ñoä trong toång löôïng giaûm phaùt trieån trong lòch söû, hieän taïi vaø thaùng Baûy naêm 2009). Ngaân saùch caùc- thaûi toaøn caàu chæ chieám khoaûng 1%. töông lai. bon: vieát laïi töø taùc phaåm cuûa Jiahua vaø Vôùi öu tieân daønh cho caùc nhu Ying 2008). Ñeà xuaát cuûa Brazil: traùch nhieäm caàu caên baûn, vieäc phaân boå quyeàn lòch söû ñöôïc thaûi cuõng caàn phaûn aùnh söï Naêm 1997, trong quaù trình ñaøm phaùn khaùc bieät trong caùc moâi tröôøng daãn ñeán Nghò ñònh thö Kyot, chính phuû töï nhieân. Ñöa phaùt trieån vaøo trong cô cheá khí haäu toaøn caàu 279 sang moät töông lai phaùt thaûi caùc-bon thaáp. raèng caùch tieáp caän naøy laø phöông thöùc buoäc Vieäc baét ñaàu maø khoâng coù hi voïng caûi thieän hoï phaûi cam keát hoaëc caùc cuoäc tranh luaän quaû laø moät nhieäm vuï khoù khaên. Nhöng khôûi seõ noå ra xung quanh vieäc taùi phaân boå quyeàn ñaàu luoân ñoùng vai troø quan troïng vì noù taïo ra ñöôïc phaùt thaûi10. Söï nghi ngaïi naøy moät phaàn neàn taûng cho moät töông lai phaùt thaûi caùc-bon nhoû naûy sinh töø quan ñieåm ñoái laäp vôùi muïc thaáp, baét ñaàu quaù trình thöû nghieäm vaø laøm tieâu toaøn caàu, phaàn lôùn naûy sinh töø luaän taêng chi phí cuûa nhöõng nöôùc tuït haäu, vì theá, ñieåm cho raèng tính coù theå döï baùo chæ laø caùi coù taùc duïng taïo ra löïc huùt ñoái vôùi nhöõng quoác baãy ñeå haïn cheá möùc phaùt thaûi ôû caùc nöôùc gia naøy. Söï khoâng chaët cheõ trong ngoân ngöõ ñang phaùt trieån. veà taän duïng cô hoäi khoâng phuû nhaän nguyeân Thaùch thöùc veà khí haäu döôøng nhö töông taéc chia seû gaùnh naëng trôû thaønh vaán ñeà noåi ñoái khaùc neáu nhìn qua laêng kính phaùt coäm trong caùc cuoäc tranh luaän veà khí haäu. trieån. Ñöôïc xaây döïng treân nhöõng taøi lieäu (Hoäp 5.2) nghieân cöùu phong phuù vaø phöùc taïp, moät xu höôùng tö duy môùi ñaây veà phaùt trieån taäp Bieán ñoåi khí haäu coù theå döï baùo trung vaøo caùc theå cheá vaø caùc lónh vöïc theå vaø quaù trình phaùt trieån khoâng cheá cuûa phaùt trieån (Chöông 8). Trong ñoù, theå döï baùo quan ñieåm chính thöùc veà “luaät chôi” vaø caùc Chia seû gaùnh naëng coù moái quan heä chaët cheõ quan ñieåm phi chính thöùc khaùc, keå caû quan vôùi moâi tröôøng trong vaán ñeà khí haäu, töø ñoù ñieåm veà vaên hoùa, ñeàu laø nhöõng thaønh toá noåi leân nhu caàu phaûi ñaët ra nhöõng muïc tieâu quan troïng trong caùc ñoäng cô kinh teá, söï giaûm phaùt thaûi tuyeät ñoái nhaèm traùnh thaûm chuyeån ñoåi theå cheá, caûi tieán coâng ngheä vaø hoïa bieán ñoåi khí haäu. Ñöa ra caùc khuyeán thay ñoåi xaõ hoäi. Chính trò laø trung taâm cuûa nghò trong Chöông trình Lieân chính phuû veà quaù trình naøy vì caùc chuû theå khaùc nhau töï bieán ñoåi khí haäu (IPCC), moät vaøi nöôùc ñaõ toå chöùc ñeå thay ñoåi theå cheá vaø caùc ñoäng löïc thuùc ñaåy muïc tieâu toaøn caàu laø haïn cheá söï cuûa phaùt trieån. Moät ñieåm nöõa quan troïng aám leân cuûa Traùi ñaát ôû möùc khoâng quaù 2oC - khoâng keùm laø hình dung xem nhöõng chuû ñoøi hoûi vaøo naêm 2050, löôïng phaùt thaûi toaøn theå naøy coù theå ñoùng goùp gì qua söï tham gia caàu giaûm ít nhaát 50% so vôùi möùc cuûa naêm vaøo quaù trình phaùt trieån. Coù ba tö töôûng 19908. Ñeå ñaùp laïi, nhieàu nöôùc coù thu nhaäp chuû ñaïo ñöôïc neâu ra ôû ñaây. Thöù nhaát, phaùt cao ñaõ ñeä trình ñeà xuaát muïc tieâu giaûm phaùt trieån laø moät quaù trình thay ñoåi, thöôøng coù thaûi caáp quoác gia (ñeán naêm 2050 vaø nhöõng ñoäng löïc töø caáp cô sôû. Thöù hai, lòch söû vaø naêm chuyeån tieáp)9. Haøm yù cuûa nhöõng muïc quaù khöù cuûa caùc vaán ñeà theå cheá laø nhaân toá tieâu quoác gia naøy laø ño löôøng vaø so saùnh tieán quan troïng, do ñoù nhöõng khuoân maãu chung boä höôùng ñeán vieäc ñoái phoù vôùi nhöõng thaùch chæ coù ít taùc duïng, khoâng coù khuoân maãu naøo thöùc veà khí haäu. coù theå thích hôïp vôùi moïi tình huoáng. Thöù Vieäc thieát laäp moät muïc tieâu toaøn caàu laø raát ba, vieäc moâ taû ñaëc tính cuûa söï thay ñoåi naøy höõu hieäu ñeå ñaùnh giaù cam keát cuûa caùc nöôùc ñöôïc aùp duïng bình ñaúng ñoái vôùi caùc nöôùc giaøu nhaèm ñoái phoù vôùi thaùch thöùc ngaøy caøng coù thu nhaäp cao, thaäm chí khi thaùch thöùc lôùn. Nhöng nhö ñaõ noùi ñeán ôû chöông 4, muïc veà tính khoâng hoaøn haûo vaø khoâng ñaày ñuû tieâu toaøn caàu naøy cuõng caàn phaûn aùnh nhöõng cuûa caùc theå cheá xuaát hieän vaø khi caùc chính haøm yù ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Caùc saùch töø treân xuoáng cuõng nhö caùc tín hieäu nöôùc ñang phaùt trieån cuõng phaûi vöôït qua giaù caû ñöôïc coi laø nguyeân nhaân chính daãn ñöôïc khoaûng caùch giaûm phaùt thaûi giöõa muïc ñeán thay ñoåi. tieâu toaøn caàu vaø muïc tieâu cuûa caùc nöôùc phaùt Theo quan ñieåm naøy, muïc tieâu phaùt trieån trieån. Moät vaøi nöôùc ñang phaùt trieån e ngaïi kinh teá vôùi ñoä haøm chöùa caùc-bon thaáp taïi caùc 280 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 nöôùc ñang phaùt trieån laø moät quaù trình daøi xuaát hieän nguy cô caùc nöôùc ñang phaùt trieån haïn, coù theå keùo daøi hôn vaø caùc muïc tieâu ñöôïc chöa chòu trieån khai noã löïc ñeå thöïc hieän ñeà ra ôû möùc giaûm phaùt thaûi thaáp hôn so vôùi caùc muïc tieâu daøi haïn. Nhö ñaõ moâ taû ôû treân, caùc nöôùc phaùt trieån. Beân caïnh ñoù, thay ñoåi nhieàu bieän phaùp chuyeån ñoåi khoâng ñöôïc trong ñònh höôùng phaùt trieån coù ñoä haøm chöùa ñöa vaøo quaù trình keá hoaïch hoùa vaø khoâng caùc-bon thaáp seõ ñoàng hoùa muïc tieâu naøy trong phaûi laø ñoái töôïng ñöôïc ñaùnh giaù vaø döï baùo. quaù trình phaùt trieån roäng hôn, trong ñoù, Thay vaøo ñoù, söï deø daët trong ñaùnh giaù vaø caùc thaønh phaàn nhö nhaø nöôùc, chuû doanh döï baùo seõ chæ thuùc ñaåy ñöôïc caùc bieän phaùp nghieäp, xaõ hoäi coâng daân vaø ngöôøi daân ñeàu ñaõ khieâm toán nhaèm toái thieåu hoùa ruûi ro. Beân tham gia. Noùi caùch khaùc, khí haäu phaûi ñöôïc caïnh ñoù, baát kyø muïc tieâu ngaàm naøo ñöôïc loàng gheùp vôùi phaùt trieån. Moät ví duï veà caùch aån giaáu döôùi cam keát giaûm phaùt thaûi cuûa caùc tieáp caän naøy laø vieäc xaùc ñònh laïi quaù trình keá nöôùc phaùt trieån ñeàu taïo ra ñoäng cô xaáu ñeå hoaïch hoùa ñoâ thò trong moät töông lai coù ñoä caùc quoác gia thuyeát phuïc coäng ñoàng quoác teá haøm chöùa caùc-bon thaáp, ñaûm baûo taùi caáu truùc raèng hoï chæ coù theå giaûm phaùt thaûi ñöôïc raát ít nôi laøm vieäc vaø choã ôû ñeå giaûm nhu caàu ñi laïi, ôû nöôùc mình vaø vôùi chi phí cao. thieát keá nhöõng toøa nhaø beàn vöõng hôn vaø ñöa Hoøa hôïp hai quan ñieåm naøy ñoøi hoûi ra caùc giaûi phaùp giao thoâng coâng coäng (xem phaû i ñan xen chuù n g trong moä t chieá n Chöông 4). Ñieàu naøy ñi ngöôïc vôùi caùch tieáp löôïc töø ngaén ñeán trung haïn , ít nhaát laø caän muïc tieâu ngaén haïn voán ñeà cao vieäc taêng ñeán naêm 2020. Phuø hôïp vôùi nguyeân taéc cöôøng söû duïng phöông tieän tieát kieäm nhieân chung cuûa UNFCCC, caùc nöôùc thu nhaäp lieäu ngay taïi haï taàng ñoâ thò hieän coù. cao neân ñaët öu tieân cho tính coù theå döï Nhö ñaõ nhaán maïnh trong Chöông 4, baù o cuû a haø n h ñoä n g haï n cheá phaù t thaû i caû hai caùch tieáp caän naøy ñeàu caàn thieát, caùc-bon, baøy toû vôùi theá giôùi cam keát cuûa caùch tieáp caän thöù nhaát coù keát quaû trong hoï veà giaû m nheï bieá n ñoå i khí haä u . Caù c ngaén haïn, coøn caùch tieáp caän thöù hai coù keát muïc tieâu ngaén vaø trung haïn, naêm 2020 quaû trong daøi haïn. Nhö vaäy, hai caùch tieáp vaø 2030, ñoùng vai troø quan troïng ñoái vôùi caän naøy boå sung cho nhau. Quan ñieåm muïc tieâu cuûa naêm 2050, vì giaûm phaùt thaûi coù ñònh höôùng khí haäu coù theå ñeà caäp ñeán caùc-bon hieän thôøi seõ höõu hieäu hôn sau ñoù haøng loaït caùc chính saùch ngaén haïn ñöôïc vaø vì caùc nöôùc phaùt trieån caàn coù ñöôïc söï trieån khai giöõa caùc quoác gia vôùi chi phí tin caäy töø caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Caùc thaáp nhaát maø khoâng laøm toån haïi ñeán caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù theå ñi theo löïa lôïi ích phaùt trieån. Nhieàu lôïi ích phaùt trieån choïn thöù hai nhö seõ noùi ñeán trong phaàn thu ñöôïc töø hieäu quaû naêng löôïng, ví duï sau cuûa chöông naøy, trong ñoù ñoøi hoûi caùc nhö caûi tieán boä quy taéc xaây döïng, aùp duïng nöôùc ñang phaùt trieån daønh öu tieân cho caùc tieâu chuaån vaø caùc bieän phaùp töông töï vieäc taùi ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá xaõ khaùc11. Caùc caùch tieáp caän naøy cuõng coù theå hoäi theo höôùng ít phaùt thaûi caùc-bon. ñöôïc ñöa vaøo quaù trình daøi haïn nhaèm taùi Caàn noùi roõ raèng caùc caùch tieáp caän naøy ñònh nghóa phaùt trieån thoâng qua laêng kính khoâng caàn phaûi vaø khoâng ñöôïc pheùp laøm khí haäu. aûnh höôûng tieâu cöïc tôùi möùc soáng - thay vaøo Nhöng moái quan ngaïi veà caùc bieän phaùp ñoù, chuùng caàn khai thaùc ñoàng lôïi ích phaùt ngaén haïn vaø tính coù theå döï baùo khoâng ñöôïc trieån vaø khí haäu. AÅn trong muïc tieâu daøi boû qua hoaëc loaïi tröø caùc muïc tieâu daøi haïn haïn, caùc nöôùc ñang phaùt trieån caàn thoáng - laø nhöõng muïc tieâu caên baûn ñeå theá giôùi nhaát caùc bieän phaùp thöïc tieãn toát nhaát trong chuyeån daàn sang quyõ ñaïo phaùt trieån coù ñoä ngaén haïn - ñaëc bieät laø hieäu quaû naêng löôïng - haøm chöùa caùc-bon thaáp. Treân thöïc teá ñaõ nhöõng bieän phaùp mang laïi lôïi ích cho caû khí Ñöa phaùt trieån vaøo trong cô cheá khí haäu toaøn caàu 281 haäu vaø phaùt trieån. Treân thöïc teá, vieäc thoáng duïng nguoàn voán naøy neáu noù phuïc vuï cho nhaát nhöõng bieän phaùp naøy khieán cho moät nhöõng öu tieân phaùt trieån cuûa hoï. soá thaønh quaû coù theå döï baùo veà khí haäu ñöôïc Caû hai caùch nhìn nhaän naøy ñeàu coù lyù. thöïc hieän trong ngaén haïn. Coù nhöõng baèng chöùng cho thaáy khoâng neân coi vieäc chuyeån giao voán phuïc vuï cho caùc Vaán ñeà huy ñoäng taøi chính - tính chöông trình giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu laø ñieàu kieän vaø tinh thaàn laøm chuû moät hình thöùc vieän trôï, vì chính caùc nöôùc coù Nhöõng xung ñoät noùi ñeán treân ñaây coù lieân thu nhaäp cao cuõng phaûi chòu moät phaàn traùch quan maät thieát ñeán vaán ñeà caáp voán cho caùc nhieäm trong vaán ñeà naøy. Nhöng caùc nöôùc chöông trình haønh ñoäng. Nhieàu ngöôøi cho phaùt trieån cuõng coù khoù khaên veà chính trò khi raèng caùc nöôùc coù thu nhaäp cao caàn caáp voán chaáp nhaän caáp voán maø khoâng keøm theo ñoù cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñeå thöïc hieän caùc moät cô cheá veà traùch nhieäm giaûi trình. chöông trình thích öùng vaø giaûm nheï bieán ñoåi Quan ñieåm cuûa caùc nöôùc ñang phaùt khí haäu. Nhöng vaán ñeà ñaët ra laø caàn phaûi caáp trieån veà khí haäu hình thaønh töø beà daøy lòch bao nhieâu tieàn, laáy tieàn naøy töø ñaâu, kieåm soaùt söû cuûa caùc cuoäc tranh luaän veà ñieàu kieän chi tieâu nhö theá naøo vaø vieäc giaùm saùt nguoàn trong phaùt trieån. Xaõ hoäi daân söï vaø caùc chuû voán ñöôïc thöïc hieän döïa treân cô sôû naøo? Taát caû theá khaùc coi tính ñieàu kieän laø moät coâng cuï nhöõng caâu hoûi naøy seõ ñöôïc baøn ñeán sau ñaây. laøm toån haïi tôùi neàn daân chuû vaø coù tính aùp Chính phuû caùc nöôùc coù thu nhaäp cao lo ñaët thoâng qua caùc caûi caùch ñaëc thuø. Vì ñieàu laéng raèng nguoàn voán caáp khoâng thöïc söï chæ kieän aùp ñaët khoâng minh chöùng cho hieäu phuïc vuï cho caùc chöông trình thích öùng vaø quaû vieän trôï neân caùc chính phuû khoâng saün giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu, do ñoù chöa chaéc loøng thöïc hieän caùc caûi caùch chính trò khoù ñaõ taïo ra ñöôïc löôïng khí thaûi ñöôïc caét giaûm khaên, trong voøng moät thaäp kyû, tính ñieàu coù theå ño ñeám treân thöïc teá. Vì theá, caùc nöôùc kieän ñaõ daãn ñeán khaùi nieäm ngöôïc haún: naøy muoán taêng cöôøng giaùm saùt nguoàn voán “tính laøm chuû” cuûa nöôùc ñi vay ñoái vôùi lòch caáp, ñaëc bieät trong moái quan heä vôùi khí haäu, trình caûi caùch voán ñöôïc coi laø ñieàu kieän khi maø caùc chính phuû ñeàu khoâng mong tieân quyeát ñeå ñöôïc höôûng nhöõng khoaûn muoán tieâu theâm tieàn ôû nöôùc ngoaøi. Ñieàu vay caûi caùch chính saùch12. Baøi hoïc veà bieán naøy ñaëc bieät ñuùng vôùi hoaït ñoäng caáp voán ñoåi khí haäu cho thaáy - duø chæ hoaøn toaøn nhaèm giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu. Nhieàu döïa treân chuû nghóa thöïc duïng - vieäc boû nöôùc coù thu nhaäp cao cho raèng voán nhaø qua caùc nguyeân taéc lieân quan ñeán traùch nöôùc chæ ñoùng vai troø khoâng ñaùng keå trong nhieäm trong giaûi quyeát vaán ñeà khieán cho hoaït ñoäng hoã trôï caáp voán cho caùc nöôùc ñang ñieàu kieän caáp voán khoâng trôû thaønh moät phaùt trieån. Theo hoï, nguoàn voán caáp chuû yeáu coâng cuï höõu hieäu ñeå caùc chính phuû thöïc hoã trôï cho hoaït ñoäng naøy phaûi xuaát phaùt töø hieän caùc bieän phaùp giaûm nheï bieán ñoåi khí caùc cô cheá thò tröôøng. haäu vôùi söï hoã trôï ít oûi trong nöôùc. Caùch nhìn nhaän cuûa caùc nöôùc ñang phaùt Ñaùng möøng laø vaãn coøn coù caùch thöùc trieån veà nguoàn voán naøy laïi coù ñieåm khaùc khaùc hieäu quaû hôn ñeå söû duïng nguoàn voán bieät so vôùi caùc nöôùc phaùt trieån. Hoï cho raèng daønh cho vaán ñeà khí haäu. Böôùc ñaàu tieân ñoøi nguoàn voán naøy laø ñeå giuùp hoï ñieàu chænh vaø hoûi nhaø taøi trôï phaûi toå chöùc hoaït ñoäng caáp giaûi quyeát caùc vaán ñeà khí haäu - vaán ñeà maø voán xung quanh quaù trình thuùc ñaåy phaùt khoâng phaûi do baûn thaân hoï gaây ra. Heä quaû laø trieån quoác gia vaø muïc tieâu phaùt trieån döïa caùc nöôùc ñang phaùt trieån laûng traùnh vaø nghi treân löôïng phaùt thaûi caùc-bon thaáp. Ñieàu naøy ngaïi moïi cô cheá caáp voán coù ñieàu kieän maø caùc cuõng töông töï nhö chieán löôïc giaûm ngheøo nöôùc phaùt trieån ñöa ra. Hoï chæ saün saøng söû ñöôïc noùi ñeán trong Chöông 6, trong ñoù, caùc 282 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 nhaø taøi trôï phaûi thöïc hieän hoaït ñoäng caáp hoï nhanh choùng baét tay vaøo chuyeån ñoåi voán phuø hôïp vôùi chieán löôïc phaùt trieån vaø theo chieán löôïc phaùt trieån vôùi ñoä phaùt thaûi giaûm ngheøo cuûa chính phuû nöôùc nhaän taøi caùc-bon thaáp. Neáu cô cheá khí haäu toaøn trôï. Caùch tieáp caän naøy coù theå thay theá moâ caà u laø ñeå thuù c ñaå y nhöõ n g haø n h ñoä n g hình caáp voán coù ñieàu kieän, töø ñoù dung hoøa maï n h meõ hôn nöõ a cuû a caù c nöôù c ñang ñöôïc quan ñieåm cuûa quoác gia caáp voán vaø phaùt trieån thì noù caàn ñöa ra caùc phöông quoác gia nhaän voán trong vieäc giaùm saùt thaän thöù c haø n h ñoä n g phuø hôï p vôù i boá i caû n h troïng nguoàn voán daønh cho caùc chöông trình cuûa caùc nöôùc naøy. Baát kyø noã löïc giaûm nheï giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu ôû nöôùc ngoaøi. bieán ñoåi khí haäu naøo cuõng ñeàu ñoøi hoûi caùc Böôùc thöù hai laø laøm sao ñeå nguoàn voán nöôùc ñang phaùt trieån phaûi nhìn nhaän moät naø y coù theå hoã trôï cho chieá n löôï c phaù t caùch roõ raøng boái caûnh kinh teá cuûa hoï ñeå trieå n döï a treâ n phaù t thaû i caù c -bon thaá p , löïa choïn caùc phöông aùn phaùt trieån vaø xeáp vöøa phuïc vuï cho caùc chöông trình haønh ñaët nhöõng öu tieân phaùt trieån13. Cô cheá ñoäng giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu taïi caùc trong töông lai phaûi ñöôïc thieát keá theo nöôùc ñang phaùt trieån. Nhöõng haønh ñoäng caùch ghi nhaän moïi noã löïc cuûa caùc nöôùc cuï theå caàn ñöôïc beân cho vaø beân nhaän voán ñang phaùt trieån trong vieäc caút giaûm löôïng thoáng nhaát vôùi nhau ñeå nguoàn voán naøy phaùt thaûi trong khi vaãn coá gaéng ñaït ñöôïc phuïc vuï ñaéc löïc cho caùc hoaït ñoäng giaûm caùc muïc tieâu phaùt trieån. nheï bieá n ñoå i khí haä u vaø caù c muï c tieâ u Hôn nöõa, caùc chöông trình haønh ñoäng phaùt trieån. Nhö ñaõ noùi treân ñaây, nhieàu giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu ñeàu xaùc ñònh bieän phaùp hieäu quaû naêng löôïng coù theå laø muïc tieâu giaûm phaùt thaûi xuoáng möùc cam nhöõng öùng vieân saùng giaù ñeå hai beân deã keát trong nghò ñònh thö Kyoto. Caùch tieáp daøng ñi ñeán thoûa thuaän. caän döïa treân saûn löôïng (phaùt thaûi theo saûn Vieäc ñaït ñöôïc thoûa thuaän veà hoaït ñoäng löôïng) ñöôïc chi phoái bôûi muïc tieâu ñaït ñöôïc hoã trôï phaùt thaûi vôùi möùc phaùt thaûi caùc-bon vaø duy trì möùc phaùt thaûi khí nhaø kính coù thaáp toû ra khoù khaên hôn. Nhöng baøi hoïc theå chaáp nhaän ñöôïc trong baàu khí quyeån14. kinh nghieäm veà caáp voán coù ñieàu kieän cho Muïc tieâu phaùt thaûi coá ñònh treân bình dieän thaáy chieán löôïc phaùt trieån vôùi ñoä phaùt thaûi kinh teá coù hai öu ñieåm chính. Chuùng cho caùc-bon thaáp phaûi ñöôïc xaây döïng thoâng qua bieát nhöõng haäu quaû moâi tröôøng chaéc chaén quaù trình xaây döïng moái quan heä sôû höõu vaø cho pheùp caùc quoác gia löïa choïn nhöõng cuûa beân nhaän voán. Noã löïc cuûa nhieàu chính coâng cuï trieån khai phuø hôïp nhaát vaø coù hieäu phuû nhö Meâhicoâ vaø Nam Phi trong vieäc xaây quaû veà chi phí cao nhaát. Caùch tieáp caän theo döïng moät chieán löôïc haïn cheá phaùt thaûi caùc- muïc tieâu naøy toû ra phuø hôïp vôùi caùc nöôùc bon trong daøi haïn laøm cô sôû ñeå xaùc ñònh caùc phaùt trieån. haønh ñoäng cuï theå vaø tìm kieám hoã trôï quoác Nhöng caùch tieáp caän naøy laïi laøm naûy sinh teá laø moät moâ hình neân hoïc taäp. Phaàn coøn nhieàu vaán ñeà ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt laïi cuûa chöông seõ baøn veà caùc caùch thöùc xaây trieån, ít nhaát laø trong giai ñoaïn naøy cuûa cô döïng nhöõng phöông phaùp tieáp caän naøy. cheá khí haäu toaøn caàu. Nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån nhìn nhaän söï caét giaûm löôïng phaùt thaûi Caùc phöông phaùp hôïp nhaát haønh gioáng nhö söï caét giaûm taêng tröôûng kinh teá. ñoäng cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån Vôùi nhöõng thaønh quaû kinh teá ñaõ ñaït ñöôïc, vôùi kieán truùc toaøn caàu caùc nöôùc naøy sôï raèng lòch trình giaûm nheï Caàn thuyeát phuïc caùc nöôùc ñang phaùt trieån bieán ñoåi khí haäu seõ kìm haõm ñaø taêng tröôûng raèng coù nhöõng con ñöôøng khaû thi ñeå hôïp cuûa hoï. Moái quan ngaïi naøy naûy sinh töø thöïc nhaát bieán ñoåi khí haäu vôùi phaùt trieån neáu teá raèng caùc nguoàn gaây phaùt thaûi nhieàu nhaát Ñöa phaùt trieån vaøo trong cô cheá khí haäu toaøn caàu 283 taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån chính laø nhu Moät khung khí haäu thoáng nhaát caàu naêng löôïng phuïc vuï phaùt trieån vaø taêng vaø ña dieän tröôûng kinh teá. Vieäc thieát laäp moät muïc tieâu Ñeå hôïp nhaát nhöõng moái quan ngaïi veà phaùt giaûm phaùt thaûi ñoái vôùi toaøn boä neàn kinh teá trieån vôùi caùc noã löïc bieán ñoåi khí haäu, cô cheá ñoøi hoûi khaû naêng ño löôøng vaø döï baùo chính khí haäu toaøn caàu caàn ñöôïc xaây döïng linh xaùc löôïng phaùt thaûi trong toaøn boä neàn kinh hoaït hôn vaø phuø hôïp vôùi caùc chieán löôïc cuõng teá quoác gia - laø khaû naêng maø nhieàu nöôùc nhö boái caûnh cuï theå cuûa caùc quoác gia, ñaëc ñang phaùt trieån hieän coøn chöa coù. bieät laø vôùi noã löïc giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu Nhö vaäy vieäc khuyeán khích caùc nöôùc cuûa hoï. Nghò ñònh thö Kyoto ñaõ xaây döïng ñang phaùt trieån tham gia ñaày ñuû hôn nöõa nhöõng cam keát baét buoäc, tuyeät ñoái vaø treân vaøo cô cheá khí haäu toaøn caàu ñoøi hoûi nhöõng bình dieän kinh teá ñeå haïn cheá löôïng phaùt caùch tieáp caän khaùc phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh thaûi. Ñieàu naøy coù hieäu quaû neáu xeùt veà goùc ñoä cuûa hoï. Nhöõng caùch tieáp caän naøy coù theå moâi tröôøng vaø coù tính hieäu suaát neáu xeùt treân ñöôïc xaây döïng döïa treân caùc loaïi haønh goùc ñoä kinh teá, song laïi laøm naûy sinh vaán ñeà ñoäng vaø chieán löôïc ñaõ ñöôïc xaây döïng hoaëc veà chính trò vaø thöïc tieãn ñoái vôùi caùc nöôùc trieån khai taïi caáp quoác gia. Khoâng nhö ñang phaùt trieån trong giai ñoaïn hieän nay. muïc tieâu giaûm phaùt thaûi, caùc haønh ñoäng Caàn coù moät cô cheá hôïp nhaát linh hoaït naøy coù theå chæ laø nhöõng chính saùch chung, hôn ñeå caùc quoác gia khaùc nhau coù theå taäp trung vaøo caùc hoaït ñoäng gaây khí thaûi cuøng haønh ñoäng trong moät chöông trình hôn laø chính möùc ñoä phaùt thaûi . Ñeå ñaït haønh ñoäng ña dieän vaø thoáng nhaát15. Nhieàu ñöôïc hieäu quaû naêng löôïng, moät nöôùc caàn cô cheá quoác teá ñaõ mang ñaëc tính cuûa caùch aùp duïng tieâu chuaån hoaëc saùng kieán thay tieáp caän naøy. Ví duï nhö cô cheá thöông maïi ñoåi haønh vi hoaëc coâng ngheä. Möùc phaùt thaûi ña phöông bao goàm caùc thoûa thuaän ñöôïc khí nhaø kính thaáp hôn coù theå laø moät thaønh caùc nöôùc thaønh vieân Toå chöùc Thöông maïi quaû nhöng chính saùch cuõng coù theå taïo ra theá giôùi chaáp nhaän, vaø nhieàu thoûa thuaän lôïi ích lieân quan maät thieát tôùi muïc tieâu ña phöông trong caùc nhoùm thaønh vieân phaùt trieån coát loõi cuûa quoác gia ñoù, ví duï nhoû hôn. Cô cheá xeáp loaïi oâ nhieãm khoâng nhö khaû naêng tieáp caän vaø cung caáp naêng khí xuyeân bieân giôùi cuûa Chaâu AÂu vaø Coâng löôïng toát hôn. Tuøy vaøo boái caûnh cuï theå, caùc öôùc Quoác teá veà ngaên ngöøa oâ nhieãm töø quoác gia coù theå ñöa ra nhöõng chính saùch ñaûo Sip cuõng bao goàm caùc thoûa thuaän quy vaø caùc chöông trình haønh ñoäng khaùc nhau ñònh caùc nghóa vuï chung vaø rieâng cuûa moãi ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu phaùt trieån nhö nöôùc thaønh vieân. Kinh nghieäm trong lónh taêng tröôûng kinh teá, an ninh naêng löôïng vöïc naøy ñaõ ñöa ra nhöõng baøi hoïc quyù baùu vaø phaùt trieån naêng ñoäng trong khi vaãn ñaûm veà khí haäu cho caùc nhaø laøm chính saùch, baûo ñöôïc ñoàng lôïi ích veà caét giaûm löôïng song cô cheá khí haäu ñoøi hoûi phaûi coù kieán phaùt thaûi. truùc rieâng phuø hôïp vôùi tính caáp baùch veà Tuy nhieân, vaán ñeà coát loõi laø laøm theá naøo chính trò. ñeå hoøa hôïp ñöôïc caùch tieáp caän naøy vôùi tính Noùi chung, moät cô cheá khí haäu ña caáp baùch ñaõ ñeà caäp ñeán trong Chöông 4 - phöông caàn coù ít nhaát hai noäi dung giaûm chæ khi taát caû caùc quoác gia cuøng haønh ñoäng nheï chính: ngay laäp töùc thì traùi ñaát môùi duy trì ñöôïc Xaùc ñònh caùc muïc tieâu giaûm nheï bieán traïng thaùi aám leân khoâng quaù 2oC. Phaân tích ñoåi khí haäu: caùc nöôùc phaùt trieån vaø caùc môùi ñöôïc trình baøy sau ñaây cho thaáy moät quoác gia khaùc caàn ñöôïc chuaån bò cho caùch tieáp caän linh hoaït vaø toaøn dieän coù theå nhöõng cam keát naøy, caàn xaùc ñònh nhöõng laø moät phöông thöùc höõu hieäu. muïc tieâu giaûm phaùt thaûi mang tính baét 284 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 5.3 Caùch tieáp caän ña dieän toû ra phuø hôïp vôùi nguyeân taéc bình ñaúng vaø hieäu quaû Moâ hình môùi ñaây cuûa Vieän nghieân cöùu thaûi, caùc tieâu chuaån hieäu quaû vaø caùc giuùp taùi phaân boå chi phí treân phaïm vi bieán ñoåi khí haäu toaøn caàu Battelle, phoái muïc tieâu naêng löôïng taùi taïo. Nhöõng toaøn caàu khieán tyû troïng cuûa chi phí giaûm hôïp vôùi Trung taâm bieán ñoåi khí haäu chính saùch cuï theå naøy vaø tính nghieâm nheï bieán ñoåi khí haäu trong GDP theá giôùi toaøn caàu Pew ñaõ chæ ra raèng moät keá ngaët cuûa chuùng thay ñoåi tuøy theo töøng luoân ôû möùc thaáp hôn ñoái vôùi caùc nöôùc hoaïch khung thoáng nhaát veà giaûm nheï vuøng. Chính saùch tín duïng cô sôû cuõng ñang phaùt trieån. Trong nhöõng naêm saép bieán ñoåi khí haäu, trong ñoù caùc nöôùc cho pheùp caùc nöôùc ñang phaùt trieån tôùi, doanh thu baùn quyeàn ñöôïc thaûi seõ phaùt trieån thöïc hieän muïc tieâu giaûm baùn quyeàn ñöôïc thaûi cuûa hoï trong khi lôùn hôn chi phí giaûm nheï bieán ñoåi khí phaùt thaûi treân toaøn boä neàn kinh teá vaø vaãn ñaït ñöôïc muïc tieâu giaûm phaùt thaûi haäu trong nöôùc taïi moät soá nöôùc ñang caùc nöôùc ñang phaùt trieån tieán haønh caùc (baét ñaàu töø möùc 50% vaøo naêm 2020 vaø phaùt trieån, töø ñoù taïo ra nhöõng lôïi ích chính saùch phi muïc tieâu, coù theå khieán giaûm xuoáng baèng 0 vaøo naêm 2050). kinh teá döông. cho löôïng phaùt thaûi treân theá giôùi giaûm Caùc phaân tích chæ ra raèng möùc xuoáng möùc caàn thieát ñeå löôïng khí nhaø giaûm phaùt thaûi toaøn caàu vaøo naêm 2050 Nguoàn: Calvin vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2009. kính trong khí quyeån döøng laïi ôû möùc gaàn nhö töông öùng vôùi kòch baûn giaûm a. Moâ hình naøy khoâng chæ nhìn vaøo hieän 450 ppm CO2 töông ñöông vaøo naêm möùc phaùt thaûi khí nhaø kính xuoáng 450 töôïng aám leân cuûa traùi ñaát. Tuy nhieân kòch 2100. ppm CO2 töông ñöông. Treân phaïm baûn 450 ppm CO2 töông ñöông toû ra phuø Trong caùc kòch baûn chính saùch vi toaøn caàu, chi phí vaøo naêm 2050 seõ hôïp hôn kòch baûn 550 ppm CO2 töông toaøn caàu, caùc khu vöïc phaùt trieån caét ôû möùc cao hôn so vôùi tröôøng hôïp aùp ñöông (caùc bieän phaùp giaûm phaùt thaûi taát giaûm löôïng phaùt thaûi cuûa hoï xuoáng duïng hieäu quaû naêng löôïng, töø ñoù thuùc caû caùc loaïi khí nhaø kính chöù khoâng chæ khí thaáp hôn 20% so vôùi möùc naêm 2005 ñaåy caùc nöôùc chuyeån ñoäng nhanh hôn CO2) - töông öùng vôùi vieäc traùi ñaát aám leân vaøo naêm 2020, vaø thaáp hôn 80% vaøo ñeå ñaït möùc giaûm phaùt thaûi caàn thieát khoaûng 3oC. Vaøo thôøi ñieåm baùo caùo naøy naêm 2050; veà phaàn mình, caùc nöôùc vaøo giöõa theá kyû naøy. Nhöng ngay caû ñöôïc ñöa leân baùo chí, caùc bieän phaùp duy ñang phaùt trieån trieån khai haøng loaït khi hieäu quaû naêng löôïng khoâng ñöôïc trì möùc 450 ppm CO2 töông ñöông - töông chính saùch veà naêng löôïng, giao thoâng aùp duïng thì chi phí vaãn giöõ ôû möùc thaáp öùng vôùi vieäc 40 ñeán 50% khaû naêng traùi ñaát vaän taûi, coâng nghieäp vaø xaây döïng, ví hôn 2% GDP toaøn caàu trong naêm giöõ ñöôïc möùc aám leân thaáp hôn 2oC - vaãn duï nhö caùc muïc tieâu veà cöôøng ñoä phaùt 2050. Chính saùch tín duïng cô sôû seõ chöa ñöôïc tieán haønh. buoäc, sau nhöõng cam keát ñaõ ñöa ra trong hoã trôï caàn thieát cho quaù trình trieån khai Nghò ñònh thö Kyoto trong giai ñoaïn cam nhöõng chính saùch aáy. keát ñaàu tieân. Caùc quoác gia coù nhöõng muïc Vieäc laäp moâ hình môùi ñaây cuûa caùch tieáp tieâu naøy caàn tham gia ñaày ñuû vaøo caùc cô caän phoái hôïp naøy ñaõ chæ ra raèng caùch tieáp cheá trao ñoåi quota phaùt thaûi theo ñuùng caän ña noäi dung toû ra höõu hieäu vôùi moâi thoûa thuaän quoác teá. tröôøng vaø bình ñaúng, ñoàng thôøi, hieäu suaát Thöïc hieän muïc tieâu döïa treân chính suy giaûm ôû möùc coù theå chaáp nhaän ñöôïc saùch. Caùc quoác gia khaùc coù theå ñoàng yù nhaèm thuùc ñaåy caùc chính saùch hôïp taùc trieån khai caùc chính saùch vaø chöông trình khieán caùc quoác gia cuøng haønh ñoäng ñeå giöõ haønh ñoäng quoác gia ñeå coù theå caét giaûm cho möùc phaùt thaûi khí nhaø kính ôû möùc 450 hoaëc gia taêng löôïng phaùt thaûi. Nhöõng ppm CO2 töông ñöông hoaëc 550 ppm CO2 chính saùch naøy coù theå laø trong töøng lónh töông ñöông (Hoäp 5.3). vöïc hoaëc treân toaøn boä neàn kinh teá, ví duï Moät moâ hình khaùc ñaõ chæ ra moät caùch nhö caùc tieâu chuaån hieäu quaû naêng löôïng, töông ñoái thuyeát phuïc raèng caùch tieáp caùc muïc tieâu naêng löôïng taùi taïo, caùc bieän caän ña dieän toû ra raát coù hieäu quaû neáu phaùp taøi khoùa vaø caùc chính saùch söû duïng noù chæ ra ñöôïc thôøi gian cuï theå maø moät ñaát. Caùc quoác gia coù theå ñöa ra chính quoác gia coù theå cam keát tham gia nhöõng saùch rieâng hoaëc xaây döïng chieán löôïc phaùt thoûa thuaän baét buoäc16. Treân thöïc teá, ñieàu trieån döïa treân löôïng phaùt thaûi caùc-bon naøy laøm giaûm chi phí ñoái vôùi baát kyø quoác thaáp, trong ñoù xaùc ñònh roõ lónh vöïc vaø gia naøo tham gia vaøo caùc thoûa thuaän baét chính saùch öu tieân, ñoàng thôøi cung caáp buoäc trong töông lai vì noù khieán cho quaù Ñöa phaùt trieån vaøo trong cô cheá khí haäu toaøn caàu 285 trình chuyeån ñoåi cuûa quoác gia naøy dieãn ñoäng hieän höõu cuõng nhö tieàm taøng cuûa ra trong moät khoaûng thôøi gian daøi hôn vaø hoï ôû caáp quoác gia ñeå goùp phaàn giaûm nheï caùc nhaø ñaàu tö coù theå caân nhaéc nhöõng bieán ñoåi khí haäu. Vì caùc chính saùch vaø thay ñoåi chính saùch trong löïa choïn ñaàu haønh ñoäng naøy naûy sinh trong boái caûnh cuï tö cuûa hoï. theå cuûa moãi quoác gia neân chuùng voán ñaõ Beân caïnh caùc chöông trình haønh ñoäng phaûn aùnh hieän traïng, nhöõng muïc tieâu vaø giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu, moät thoûa thuaän öu tieân phaùt trieån cuûa quoác gia ñoù. Quaû toaøn dieän caàn phaûi bao goàm: thöïc laø nhieàu chính saùch trong soá naøy ñaõ • Chöông trình thích öùng nhaèm hoã trôï caùc ñöôïc ñònh höôùng bôûi caùc muïc tieâu phaùt nöôùc bò toån thöông bôûi nhöõng bieán ñoåi trieån, ví duï nhö an ninh vaø tieáp caän naêng khí haäu. löôïng, chaát löôïng khoâng khí toát hôn, caùc • Keá hoaïch toaøn dieän veà coâng ngheä, taøi dòch vuï giao thoâng vaän taûi ñöôïc caûi thieän chính, xaây döïng naêng löïc daønh cho caùc vaø laâm nghieäp beàn vöõng. nöôùc ñang phaùt trieån. Moät cô cheá cho pheùp hôïp nhaát caùc • Phöông tieän ñeå ño löôøng, baùo caùo vaø kieåm chính saùch quoác gia vôùi caùc thoûa thuaän chöùng caùc haønh ñoäng haïn cheá söï bieán ñoåi quoác teá taïo ra boán lôïi theá cho caùc nöôùc khí haäu, hoã trôï caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñang phaùt trieån. Thöù nhaát, noù giuùp caùc thöïc hieän caùc chöông trình haønh ñoäng nöôùc ñang phaùt trieån ñoùng goùp vaøo noã giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu nhö ñaõ cam löïc giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu theo caùch keát trong Keá hoaïch haønh ñoäng Bali. phuø hôïp vôùi lòch trình phaùt trieån cuûa hoï. Thöù hai, noù cho pheùp moãi quoác gia Chöông 4 chæ ra raèng haàu nhö khoâng hoaïch ñònh goùi chính saùch phuø hôïp vôùi theå duy trì kòch baûn 450 ppm CO2 töông hoaøn caûnh, naêng löïc vaø tieàm naêng giaûm ñöông neáu söï tham gia cuûa caùc nöôùc nheï bieán ñoåi khí haäu cuûa mình. Thöù ba, ñang phaùt trieån bò trì hoaõn. Thay vaøo ñoù, neáu cô cheá naøy ñi keøm vôùi caùc hình thöùc caùch tieáp caän ña dieän naøy cho pheùp haønh trôï giuùp höõu hieäu thì caùc chính saùch coù ñoäng sôùm maø vaãn ñaït ñöôïc caû muïc tieâu theå taïo ñoäng löïc ñeå haønh ñoäng maïnh meõ khí haäu vaø phaùt trieån. Caùc moâ hình vaø caùc hôn. Thöù tö, maëc duø cô cheá naøy thuùc ñaåy caùch tieáp caän ñöôïc baøn ñeán ôû ñaây cho noã löïc maïnh meõ hôn cuûa caùc nöôùc ñang thaáy caùch tieáp caän ña dieän vaø caùc chính phaùt trieån trong haønh ñoäng giaûm nheï saùch coù theå döï baùo laø caùch thöùc phuø hôïp bieán ñoåi khí haäu song noù khoâng buoäc ñeå hoøa hôïp nhu caàu haønh ñoäng caáp baùch caùc nöôùc naøy phaûi xaùc ñònh roõ möùc ñoä vôùi öu tieân ñaûm baûo cho phaùt trieån vaø giaûm phaùt thaûi coù theå gaây caûn trôû cho con giaûm ngheøo. ñöôøng taêng tröôûng vaø phaùt trieån cuûa hoï. Thöïc ra moâ hình tieáp caän döïa treân Giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu döïa chính saùch naøy ñaõ ñöôïc ñeà caäp ñeán trong treân chính saùch caùc nghieân cöùu tröôùc ñaây. Moät khaåu hieäu Ñeå ghi nhaän vaø ñaåy nhanh noã löïc giaûm coù teân laø “caùc bieän phaùp vaø chính saùch nheï bieán ñoåi khí haäu cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån beàn vöõng” (SD-PAMS) ñaõ ñöôïc phaùt trieån, cô cheá khí haäu toaøn caàu caàn caùc nöôùc ñang phaùt trieån tình nguyeän uûng ñeà ra moät danh muïc haønh ñoäng giaûm nheï hoä.17 Moät ñeà xuaát khaùc moâ taû “caùc cam keát bieán ñoåi khí haäu coù quy moâ vaø linh hoaït döïa treân chính saùch” trong ñoù noäi dung ñuû ñeå hôïp nhaát nhieàu loaïi haønh ñoäng chính saùch coù theå ñöôïc xaùc ñònh theo caùch khaùc nhau. Nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån tieáp caän SD-PAMS nhöng cuõng coù theå ñöôïc baét ñaàu xaùc ñònh caùc chính saùch vaø haønh phaûn aùnh trong khuoân khoå quoác teá döôùi 286 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 daïng cam keát hôn laø moät haønh ñoäng töï nheï bieán ñoåi khí haäu, ñoàng thôøi, giuùp caùc nguyeän18. Khi thoâng qua keá hoaïch haønh nöôùc ñang phaùt trieån xaùc ñònh vaø trieån ñoäng Bali, caùc chính phuû ñaõ ñöa ra nhieàu khai caùc hoaït ñoäng chính saùch. Nhöng caùc ñeà xuaát veà vieäc giaûi quyeát nhöõng noäi dung nöôùc ñang phaùt trieån coù theå e ngaïi khoâng khaùc nhau lieân quan ñeán caùch thöùc xaây muoán tham gia vaøo caùc muïc tieâu giaûm phaùt döïng vaø thöïc hieän caùch tieáp caän döïa treân thaûi baét buoäc tröø phi caùc nöôùc naøy voán ñaõ chính saùch trong caùc thoûa thuaän khí haäu chuaån bò ñöa ra chöông trình haønh ñoäng saép tôùi19. cuûa hoï. Trong tröôøng hôïp naøy, vieäc xaùc Trong khi xaây döïng moät chöông trình ñònh chöông trình haønh ñoäng coù theå trôû haønh ñoäng môùi döïa treân chính saùch, caùc thaønh moät boä phaän cuûa quaù trình ñaøm chính phuû caàn caân nhaéc nhöõng vaán ñeà coù phaùn nhaèm ñaït ñöôïc nhöõng thoûa thuaän lieân quan, bao goàm: toaøn dieän, trong ñoù hôïp nhaát ñöôïc muïc • Quaù trình ñeå caùc nöôùc xaây döïng chính tieâu giaûm phaùt thaûi baét buoäc cuûa caùc nöôùc saùch vaø caùc chöông trình haønh ñoäng, phaùt trieån vaø caùc haønh ñoäng chính saùch ñoàng thôøi phaûn aùnh chuùng trong caùc cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. cam keát quoác teá. Trong tröôøng hôïp khaùc, caùc beân caàn caân • ñaëc tính phaùp lyù cuûa caùc chính saùch vaø nhaéc xem vieäc xaùc ñònh chöông trình haønh caùc chöông trình haønh ñoäng naøy. ñoäng chính saùch seõ ñöôïc tieán haønh theo • Moái lieân heä vôùi caùc cô cheá khaùc taïo ñoäng phöông thöùc môû - caùc nöôùc töï do ñeà xuaát löïc vaø hoã trôï cho vieäc trieån khai chính baát kyø loaïi haønh ñoäng hay chính saùch naøo saùch. cuûa hoï - hay theo phöông thöùc coù giôùi haïn. • Tieâu chuaån vaø cô cheá ño löôøng, baùo Moät phöông aùn toát cho quaù trình ñaøm phaùn caùo vaø kieåm chöùng caùc chính saùch, caùc laø ñöa ra danh saùch caùc hoaït ñoäng giaûm chöông trình haønh ñoäng, caùc phöông nheï bieán ñoåi khí haäu ñeå caùc nöôùc ñang thöùc hoã trôï chuùng. phaùt trieån choïn löïa21. Danh saùch naøy coù theå ñöa ra caùc danh muïc haønh ñoäng, caùc beân Quaù trình trieån khai caùc haønh ñoäng tham gia ñöôïc môøi löïa choïn caùc chöông chính saùch. Ñeå caùc haønh ñoäng chính saùch trình haønh ñoäng vaø chính saùch chi tieát cuûa quoác gia ñöôïc quoác teá ghi nhaän, caùc thuoäc nhöõng danh muïc naøy. Ñeå coù theå caân chính phuû caàn xaây döïng quaù trình ñeå caùc nhaéc vaø so saùnh, toát nhaát laø ñöa ra moät soá beân xem xeùt, ñaùnh giaù vaø chaáp nhaän chuùng. löïa choïn maãu ñeå caùc nöôùc ñang phaùt trieån Trong caùc cuoäc ñaøm phaùn, nhieàu beân ñaõ ñeà löïa choïn theo vaø moâ taû cuï theå caùc chöông nghò xaây döïng moät cô cheá ghi nhaän ñeå caùc trình haønh ñoäng cuûa hoï. nöôùc coâng boá keá hoaïch haønh ñoäng vaø caùc Moät vaán ñeà quan troïng khaùc laø ñònh ñeà xuaát haønh ñoäng cuûa hoï.20 löôïng aûnh höôûng cuûa caùc chöông trình Vaán ñeà quan troïng laø quaù trình naøy haønh ñoäng naøy tôùi löôïng phaùt thaûi kyø voïng. coù theå laøm xuaát hieän moät thoûa thuaän môùi Maëc duø caùc nöôùc tham gia vaøo cô cheá döïa trong khi ñaøm phaùn hoaëc quaù trình naøy coù treân chính saùch coù theå khoâng cam keát cuï theå chính laø keát quaû cuûa cuoäc ñaøm phaùn theå veà löôïng phaùt thaûi ñöôïc caét giaûm, song aáy. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån thöôøng mong caùc beân tham gia khaùc seõ muoán ño löôøng taùc muoán quaù trình naøy laø keát quaû ñaøm phaùn. ñoäng cuûa caùc chöông trình haønh ñoäng naøy Moät thoûa thuaän môùi coù theå buoäc caùc nöôùc ñoái vôùi löôïng phaùt thaûi cuûa hoï trong töông ñang phaùt trieån phaûi ñöa ra muïc tieâu giaûm lai. Ít nhaát laø caùc quoác gia phaûi ñöôïc chuaån phaùt thaûi, cô cheá hoã trôï caùc nöôùc ñang bò ñeå ñöa ra moät soá tính toaùn döï baùo. Tuøy phaùt trieån trong noã löïc thích öùng vaø giaûm vaøo loaïi hình haønh ñoäng, caùc tính toaùn döï Ñöa phaùt trieån vaøo trong cô cheá khí haäu toaøn caàu 287 baùo caàn ñöôïc thöïc hieän hoaëc kieåm chöùng quyeát laø laøm theá naøo keát noái ñöôïc caùc haønh bôûi moät cô quan lieân chính phuû hoaëc bôûi ñoäng giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu vôùi caùc beân thöù ba ñoäc laäp. nguoàn hoã trôï quoác teá. Ngoaøi ra, baát kyø quaù trình naøo cuõng Ñaëc ñieåm phaùp lyù. Keá hoaïch haønh ñoäng caàn xaùc ñònh coâng cuï vaø möùc ñoä hoã trôï. Ví Bali phaân bieät roõ “haønh ñoäng hoaëc cam keát duï nhö, trong quaù trình xaây döïng vaø chôø giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu caáp quoác gia” ñôïi ñöôïc quoác teá coâng nhaän moät chöông cuûa caùc nöôùc phaùt trieån vaø “haønh ñoäng giaûm trình haønh ñoäng, quoác gia ñoù phaûi chæ roõ nheï bieán ñoåi khí haäu caáp quoác gia” cuûa loaïi hình vaø möùc ñoä trôï giuùp maø quoác gia caùc nöôùc ñang phaùt trieån, chöùng toû haønh caàn coù ñeå thöïc hieän chöông trình haønh ñoäng cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån chöa ñoäng cuûa mình. Hoaëc moät quoác gia coù theå phaûi laø caùc cam keát baét buoäc veà maët phaùp xaùc ñònh roõ möùc ñoä noã löïc maø quoác gia lyù. Thay vaøo ñoù, ñeà xuaát cuûa caùc nöôùc ñang ñoù coù theå töï thöïc hieän, ñoàng thôøi ñöa ra phaùt trieån taïi voøng ñaøm phaùn haäu Bali, bao möùc noã löïc cao hôn maø quoác gia ñoù coù theå goàm ñeà xuaát coâng nhaän chöông trình haønh thöïc hieän vôùi söï hoã trôï töø beân ngoaøi. Moät ñoäng cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån, ñaõ cô quan ñöôïc chæ ñònh coù theå raø soaùt toaøn nhaán maïnh tôùi tính chaát töï nguyeän cuûa caùc boä chöông trình haønh ñoäng, söû duïng caùc chöông trình haønh ñoäng naøy. tieâu chí thoáng nhaát ñeå ñaùnh giaù nhu caàu Nhöng Keá hoaïch haønh ñoäng Bali cuõng trôï giuùp, trong ñoù coù tính ñeán hoaøn caûnh khoâng ngaên caám cam keát cuûa caùc nöôùc vaø naêng löïc cuï theå cuûa quoác gia naøy. Taát ñang phaùt trieån, traùi vôùi Tuyeân boá Beclin caû caùc caùch tieáp caän naøy ñeàu giuùp cho caùc naêm 1995 - neàn taûng cho caùc cuoäc ñaøm hình thöùc vaø möùc ñoä trôï giuùp phuø hôïp vôùi phaùn daãn tôùi Nghò ñònh thö Kyoto sau naøy. chöông trình haønh ñoäng ñaõ ñeà xuaát. Trong voøng ñaøm phaùn hieän nay, moät vaøi nöôùc phaùt trieån ñaõ baøy toû quan ñieåm cho Ño löôøng, baùo caùo vaø xaùc minh. Trong raèng caùc chöông trình haønh ñoäng cuûa moät keá hoaïch haønh ñoäng Bali, caùc beân ñaõ thoûa soá nöôùc ñang phaùt trieån caàn mang tính baét thuaän raèng noã löïc giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu buoäc veà maët phaùp lyù22. Tuy nhieân, caùc nöôùc cuûa caùc nöôùc phaùt trieån vaø caùc nöôùc ñang ñang phaùt trieån baøy toû thaùi ñoä deø daët tröôùc phaùt trieån - cuõng nhö söï hoã trôï maø quoác teá caùc cam keát baét buoäc, ít nhaát laø trong giai daønh cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån - caàn phaûi ñoaïn hieän nay. ñöôïc ño löôøng, baùo caùo vaø xaùc minh (MRV). Caùc caùch tieáp caän MRV höõu hieäu coù theå taïo Lieân keát ñeå hoã trôï. Caùc noã löïc maïnh meõ laäp vaø duy trì nieàm tin cuûa quoác gia naøy ñoái cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån chæ coù tính khaû vôùi noã löïc cuûa caùc quoác gia khaùc vaø ñoái vôùi thi khi caùc nöôùc naøy nhaän ñöôïc söï hoã trôï lôùn toaøn boä cô cheá. Ñeå coù theå vaän haønh, MRV vaø hôn töø caùc ñoái taùc quoác teá. Theá nhöng theo caùc cô cheá phaûi caân ñoái nhu caàu minh baïch keá hoaïch haønh ñoäng Bali, caùc chöông trình vaø traùch nhieäm giaûi trình ñoái vôùi moái quan haønh ñoäng giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu cuûa ngaïi truyeàn thoáng cuûa caùc beân tham gia veà caùc nöôùc ñang phaùt trieån chæ ñöôïc hoã trôï vaán ñeà chuû quyeàn. veà chuyeån giao coâng ngheä, xaây döïng naêng Caùc yeâu caàu baùo caùo ñoái vôùi caùc nöôùc löïc vaø caáp voán. Cô cheá tieàm taøng ñeå trieån ñang phaùt trieån trong cô cheá hieän haønh khai caùc hình thöùc hoã trôï naøy seõ ñöôïc noùi ñang ôû möùc thaáp nhaát - ñoái thoaïi quoác ñeán döôùi ñaây. Neáu caùc beân muoán xaây döïng gia ñöôïc ñeä trình khoâng thöôøng xuyeân moät moâ hình döïa treân chính saùch daønh cho vaø khoâng phaûi laø ñoái töôïng bò raø soaùt. caùc nöôùc ñang phaùt trieån thì vaán ñeà caàn giaûi Trong thoûa thuaän MRV saép tôùi, chöông 288 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 trình haønh ñoäng döïa treân chính saùch cuûa Ño löôøng vaø xaùc minh hoã trôï cuûa caùc caùc nöôùc ñang phaùt trieån caàn phaûi ñöôïc nöôùc phaùt trieån cuõng phuï thuoäc chuû yeáu vaøo giaùm saùt nghieâm khaéc hôn. Tröôùc heát, caùc loaïi hình vaø cô cheá hoã trôï. Neáu thoûa thuaän beân tham gia caàn caân nhaéc ñaâu laø haønh môùi ghi nhaän raèng hoã trôï seõ ñöôïc caáp phoái ñoäng ñöôïc ño löôøng vaø kieåm chöùng. Moät qua caùc keânh hoã trôï song phöông thì tieâu soá nöôùc ñang phaùt trieån cho raèng MRV chí caàn ñöôïc xaùc ñònh roõ theá naøo laø “lieân chæ neân ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi caùc haønh quan tôùi khí haäu” vaø theá naøo laø “môùi vaø boå ñoäng ñöôïc hoã trôï quoác teá. Vaán ñeà thöù hai sung”. Nhìn chung, hoã trôï thöôøng ñöôïc caáp caàn quan taâm laø hoaït ñoäng kieåm chöùng phoái qua coâng cuï ña phöông, ví duï nhö trôï seõ ñöôïc thöïc hieän bôûi quoác gia, moät cô caáp caùc-bon quoác teá, trôï caáp giaûm phaùt thaûi quan quoác teá hay bôûi beân thöù ba. Trong quoác teá - laø nhöõng hình thöùc coù theå ñöôïc moät vaøi cô cheá quoác teá, caùc beân töï kieåm kieåm chöùng moät caùch deã daøng. chöùng chöông trình haønh ñoäng cuûa mình thoâng qua heä thoáng kieåm chöùng quoác gia, Hoã trôï noã löïc giaûm nheï cuûa caùc nöôùc nhöng caùc heä thoáng naøy phaûi phuø hôïp vôùi ñang phaùt trieån thoâng leä quoác teá. Trong caùc cô cheá quoác Khaû naêng cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån teá khaùc thì caùc ñoäi chuyeân gia seõ coù traùch trong vieäc xaây döïng vaø trieån khai moät caùch nhieäm raø soaùt ñeä trình cuûa caùc beân tham coù hieäu quaû caùc chöông trình haønh ñoäng gia (gioáng nhö hình thöùc ñoái thoaïi quoác giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu phuï thuoäc vaøo gia vaø danh muïc phaùt thaûi ñöôïc caùc nöôùc caùc hình thöùc hoã trôï phuø hôïp töø phía coäng phaùt trieån ñeä trình theo quy ñònh cuûa ñoàng quoác teá. Caùc lónh vöïc thöôøng ñöôïc UNFCCC vaø Nghò ñònh thö Kyoto). nhaän hoã trôï laø taøi chính, coâng ngheä vaø xaây Vaán ñeà thöù ba caàn quan taâm laø coâng cuï döïng naêng löïc. Caùc hoã trôï naøy bao goàm xaùc minh. Moät coâng cuï phuø hôïp vôùi caùch phaân tích tieàm naêng giaûm nheï bieán ñoåi tieáp caän döïa treân chính saùch cho pheùp khí haäu nhaèm xaùc ñònh cô hoäi giaûm phaùt caùc beân theo ñuoåi nhöõng loaïi haønh ñoäng thaûi khí nhaø kính vôùi chi phí thaáp nhaát vaø phuø hôïp nhaát vôùi boái caûnh vaø caùc muïc ñoàng lôïi ích cao nhaát, xaây döïng vaø trieån tieâu phaùt trieån cuûa hoï. Söï khaùc bieät quaù khai caùc chính saùch giaûm phaùt thaûi khí lôùn giöõa caùc quoác gia chính laø thaùch thöùc nhaø kính, phoå bieán vaø nhaân roäng caùc coâng ñoái vôùi cô cheá MRV. Tuy nhieân, vaãn caàn coù ngheä toát nhaát, ño löôøng vaø kieåm chöùng caùc caùc phöông phaùp ño löôøng vaø kieåm chöùng chöông trình haønh ñoäng giaûm nheï bieán khaùc nhau ñoái vôùi caùc loaïi haønh ñoäng khaùc ñoåi khí haäu ñi keøm vôùi nhöõng lôïi ích phaùt nhau (tieâu chuaån hieäu quaû naêng löôïng, caùc trieån beàn vöõng. muïc tieâu naêng löôïng taùi taïo, vaø möùc phaùt Söï hoã trôï phuø hôïp ñoøi hoûi phaûi coù cô thaûi caùc-bon). Caáu truùc cuûa MRV, do ñoù, seõ cheá phaân boå caùc nguoàn löïc nhaø nöôùc vaø phuï thuoäc vaøo vieäc caùc chöông trình haønh kích thích ñaàu tö tö nhaân - laø nguoàn voán cô ñoäng ñöôïc xaùc ñònh nhö theá naøo. Ngöôïc baûn trong baát kyø kòch baûn naøo ñeå chuyeån laïi, chính yeâu caàu ño löôøng vaø kieåm chöùng ñoåi neàn kinh teá hieän haønh sang moät neàn caùc chöông trình haønh ñoäng laïi coù aûnh kinh teá coù ñoä haøm chöùa caùc-bon thaáp (xem höôûng to lôùn tôùi caùch thöùc caùc beân löïa choïn Chöông 6). Cô cheá khí haäu toaøn caàu coù hai chöông trình haønh ñoäng. Chính vì vaäy, vieäc hình thöùc hoã trôï - voán nhaø nöôùc vaø caùc cô taïo ra moät danh muïc maãu caùc chöông trình cheá theo nguyeân taéc thò tröôøng. Caû hai hình haønh ñoäng ñeå caùc nöôùc ñang phaùt trieån löïa thöùc naøy ñeàu phaûi ñöôïc söû duïng nhieàu hôn choïn seõ giuùp cho cô cheá MRV ñöôïc quaûn lyù nöõa trong caùc thoûa thuaän töông lai. deã daøng hôn. Ñöa phaùt trieån vaøo trong cô cheá khí haäu toaøn caàu 289 Voán nhaø nöôùc nhaän hoã trôï, khaû naêng huy ñoäng ñaàu tö Moät noã löïc ña phöông môùi caàn môû roäng tö nhaân hoaëc huy ñoäng nguoàn voán caùc- hôn nöõa hình thöùc hoã trôï töø voán nhaø nöôùc bon cuûa döï aùn. daønh cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Caùc vaán ñeà caàn quan taâm laø nguoàn voán, tieâu Caùc cô cheá theo nguyeân taéc thò chí caáp voán, coâng cuï caáp voán, lieân keát vôùi tröôøng nguoàn voán tö nhaân, quaûn lyù vaø ñieàu haønh Cô cheá phaùt trieån saïch cuûa Nghò ñònh thö baát kyø cô cheá caáp voán môùi naøo (taát caû caùc Kyoto coù vai troø caáp voán cho naêng löôïng vaán ñeà naøy seõ ñöôïc baøn ñeán trong Chöông saïch vaø caùc döï aùn giaûm phaùt thaûi khí nhaø 6). Phaàn naøy seõ chæ nhaán maïnh tôùi moät soá kính khaùc taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Maëc phaùt hieän sau ñaây. duø CDM ñaõ thu ñöôïc nhieàu thaønh töïu song Haàu heát nguoàn voán trong cô cheá khí kinh nghieäm cuõng chæ ra nhieàu vaán ñeà caàn haäu toaøn caàu döïa vaøo voán cuûa caùc quoác ñöôïc caûi thieän (Chöông 6). Beân caïnh vieäc gia taøi trôï, khieán voán hoã trôï thieáu phuø hôïp caûi caùch moâ hình CDM truyeàn thoáng, caùc vaø khoâng theå döï baùo. Hieän nay, moät soá ñeà beân tham gia neân caân nhaéc veà caùc phöông xuaát vaãn ñang ñöôïc baøn caõi ñeå tìm ra giaûi aùn thay theå ñeå tín duïng hoùa löôïng phaùt phaùp giuùp nguoàn voán hoã trôï naøy oån ñònh thaûi, nhaèm thuùc ñaåy ñaàu tö vaø giaûm phaùt vaø ñaùng tin caäy hôn, bao goàm cam keát caáp thaûi treân quy moâ lôùn. voán döïa treân tieâu chí ñaùnh giaù thoáng nhaát, Theo quan ñieåm truyeàn thoáng, CDM cô quan caáp voán quoác teá hoaëc quyõ trôï caáp cung caáp tín duïng phaùt thaûi töø caùc döï aùn giaûm phaùt thaûi quoác teá ñöôïc laáy töø nguoàn ñôn leû ñöôïc ñeà xuaát vaø kieåm chöùng theo voán ñoùng goùp cuûa caùc nöôùc phaùt trieån. töøng tröôøng hôïp. Theo quan ñieåm cuûa nhieàu Moät caùch tieáp caän khaùc ñaõ ñöôïc caùc nöôùc ngöôøi, caùch tieáp caän döïa treân döï aùn naøy ñaõ ñang phaùt trieån thoâng qua trong Hoäi nghò boû qua nhieàu chieán löôïc coù tieàm naêng giaûm veà bieán ñoåi khí haäu cuûa Lieân hieäp Quoác phaùt thaûi lôùn hôn, gaây ra chi phí cao hôn, toå chöùc ôû Poznan, Balan, naêm 2008 laø ñaët ra nhöõng gaùnh naëng haønh chính vaø haïn caùc cô cheá huy ñoäng voán theo nguyeân taéc cheá söï chuyeån ñoåi daøi haïn cuûa caùc xu höôùng thò tröôøng ñaõ ñöôïc Nghò ñònh thö Kyoto phaùt thaûi. Ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà naøy, thoâng qua (bao goàm buoân baùn quoác teá caùc beân tham gia caàn coù moät CDM ñöôïc laäp quyeàn ñöôïc thaûi vaø keá hoaïch trieån khai trình hoùa, cho pheùp thöïc hieän ñoàng thôøi chung)23. nhieàu chöông trình haønh ñoäng vöôït khoûi Baát kyø moät quyõ naøo môùi thaønh laäp khoâng gian vaø thôøi gian cuûa moät döï aùn ñôn cuõng phaûi trieån khai haøng loaït caùc coâng leû. Nhöng vieäc giaûm phaùt thaûi vaãn ñöôïc ño cuï caáp voán, bao goàm trôï caáp, cho vay löôøng döïa treân töøng haønh ñoäng cuï theå. nhöôïng quyeàn, vay coù baûo laõnh hoaëc caùc Caùc moâ hình thay theá hieän ñang ñöôïc coâng cuï haïn cheá ruûi ro khaùc tuøy thuoäc baøn caõi laø tín duïng theo ngaønh hay tín vaøo loaïi hình hoaït ñoäng ñöôïc nhaän hoã duïng döïa treân chính saùch. Baèng vieäc cho trôï. Ñoái vôùi coâng ngheä, caùc coâng cuï caáp pheùp cung caáp tín duïng döïa treân chính voán bao goàm thanh toaùn ñeå tieáp caän vaø saùch hoaëc caùc chöông trình khung khaùc, söû duïng quyeàn sôû höõu trí tueä vaø kyõ naêng caùch tieáp caän naøy coù khaû naêng ñònh höôùng coâng ngheä keøm theo. Tieâu chí quan troïng vaø hoã trôï caùc noã löïc giaûm phaùt thaûi treân quy ñeå löïa choïn caùc hoaït ñoäng nhaän hoã trôï moâ lôùn hôn. Theo caùch tieáp caän ngaønh, laø möùc giaûm phaùt thaûi döï baùo treân moãi löôïng phaùt thaûi ñöôïc ño löôøng trong toaøn ñoâla ñaàu tö, ñoùng goùp cuûa döï aùn vaøo caùc ngaønh; moät quoác gia coù theå daønh ñöôïc tín muïc tieâu phaùt trieån beàn vöõng cuûa nöôùc duïng cho baát kyø noã löïc giaûm phaùt thaûi naøo 290 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 döôùi möùc phaùt thaûi quy ñònh (caùch tieáp caän Thuùc ñaåy noã löïc quoác teá nhaèm hôïp naøy ñoâi khi ñöôïc moâ taû nhö “hình thöùc tín nhaát thích öùng vaøo moâ hình phaùt duïng ngaønh khoâng maát maùt”, vì quoác gia ñoù trieån thaân thieän vôùi moâi tröôøng khoâng phaûi ñoái maët vôùi haäu quaû khi löôïng Caàn coù caùc hình thöùc hoã trôï quoác teá maïnh phaùt thaûi taêng vöôït quaù möùc quy ñònh). meõ hôn cho caùc chöông trình thích öùng vì Möùc quy ñònh naøy coù theå ñöôïc xaây döïng aûnh höôûng khí haäu ñang ngaøy caøng roõ neùt döïa treân taàn suaát cuûa hoaït ñoäng saûn xuaát trong khi ngöôøi ngheøo - nhöõng ngöôøi ñoùng kinh doanh, song cuõng ñoøi hoûi moät quoác goùp ít nhaát vaøo caùc vaán ñeà khí haäu - laïi ñang gia phaûi tieán haønh giaûm phaùt thaûi tröôùc khi laø nhöõng ngöôøi phaûi chòu haäu quaû naëng neà nhaän tín duïng. Tuy nhieân, vì tính khoâng nhaát töø bieán ñoåi khí haäu. Caùc noã löïc thích chaéc chaén cuûa möùc phaùt thaûi töông lai ñöôïc öùng caàn ñöôïc trieån khai vôùi quy moâ roäng hôn döï baùo neân vieäc xaùc ñònh möùc phaùt thaûi cô nhöõng vaán ñeà khí haäu. Nhö Chöông 2 vaø sôû ñaõ trôû thaønh nguyeân nhaân vaø ñeà taøi gaây Chöông 3 ñaõ chæ ra, caùc chöông trình thích tranh caõi trong nhieàu tröôøng hôïp. öùng caàn ñöôïc ñöa vaøo quaù trình keá hoaïch Theo moâ hình tín duïng hoùa döïa treân hoùa phaùt trieån kinh teá vaø quaù trình ra quyeát chính saùch, moät quoác gia coù theå nhaän tín ñònh, treân caáp ñoä quoác gia vaø quoác teá. Vai duïng daønh cho möùc ñoä giaûm phaùt thaûi troø cuûa cô cheá khí haäu quoác teá coù lieân quan ñöôïc kieåm chöùng maø quoác gia ñoù ñaõ ñaït tôùi cuï theå hoùa caùc hình thöùc hoã trôï quoác teá ñöôïc nhôø trieån khai caùc chính saùch giaûm vaø thuùc ñaåy caùc noã löïc thích öùng caáp quoác nheï bieán ñoåi khí haäu trong cô cheá khí haäu gia. Taâm ñieåm ôû ñaây laø laøm theá naøo ñeå coù theå hoaëc thoâng qua chöông trình trieån khai thuùc ñaåy vaø taïo ñieàu kieän toát nhaát cho caùc coâng ngheä cuûa mình. Caùch tieáp caän naøy chöông trình thích öùng trong moät cô cheá khí toû ra phuø hôïp vôùi yù töôûng ban ñaàu cuûa moâ haäu quoác teá. hình giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu döïa treân chính saùch - taïo ra caùc hình thöùc thuùc ñaåy Caùc noã löïc thích öùng trong cô theo nguyeân taéc thò tröôøng nhaèm xaây döïng, cheá khí haäu hieän haønh ñaåy maïnh vaø trieån khai caùc chính saùch giaûm Theo UNFCCC, taát caû caùc beân cam keát thöïc nheï bieán ñoåi khí haäu phuø hôïp vôùi muïc tieâu hieän bieän phaùp thích öùng caáp quoác gia vaø phaùt trieån. Coù theå xaây döïng phöông phaùp hôïp taùc ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng aûnh höôûng do luaän ñeå löôïng hoùa löôïng giaûm phaùt thaûi bieán ñoåi khí haäu. Caùc nöôùc keùm phaùt trieån töø caùc loaïi hình tieáp caän chính saùch khaùc phaûi caân nhaéc kyõ hôn nhöõng nhu caàu ñaëc nhau. Caùc nöôùc nhaän tín duïng töông öùng thuø cuûa mình ñeå thích öùng ñöôïc vôùi nhöõng vôùi möùc ñoä giaûm phaùt thaûi maø hoï ñaõ ñaït taùc ñoäng ngöôïc cuûa bieán ñoåi khí haäu.24 ñöôïc nhôø chöông trình haønh ñoäng chính Theo Coâng öôùc naøy, caùc nöôùc ñöôïc khuyeán saùch cuûa hoï; caùc nöôùc phaùt trieån coù theå khích vaø hoã trôï chuaån bò Chöông trình phaûn ñoái döïa treân cô sôû cho raèng caùc nöôùc thích öùng quoác gia trong ñoù neâu roõ nhöõng ñang phaùt trieån cuõng phaûi chòu phaàn naøo öu tieân haønh ñoäng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu chi phí cho chöông trình haønh ñoäng chính caáp baùch tröôùc maét cuûa hoï nhaèm thích saùch. Nhöõng moái quan ngaïi naøy coù theå öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu (xem Chöông 8). ñöôïc giaûi quyeát thoâng qua vieäc phaùt haønh Hieän nay, coù 41 nöôùc keùm phaùt trieån ñaõ ñeä tín duïng chæ sau khi moät quoác gia ñaõ ñaït trình Chöông trình haønh ñoäng quoác gia.25 ñöôïc möùc giaûm phaùt thaûi nhaát ñònh hoaëc Chöông trình Coâng taùc Nairobi 5 naêm ñöôïc thoâng qua hình thöùc khaáu tröø tín duïng thoâng qua naêm 2005 coù muïc ñích giuùp caùc (töùc laø chæ phaùt haønh moät ñôn vò tín duïng nöôùc naøy taêng cöôøng hieåu bieát vaø ñaùnh giaù treân hai ñôn vò giaûm phaùt thaûi). veà taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu, ñoàng Ñöa phaùt trieån vaøo trong cô cheá khí haäu toaøn caàu 291 thôøi, ñöa ra nhöõng chính saùch phuø hôïp theå boå sung vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho trong caùc chöông trình haønh ñoäng vaø bieän quaù trình naøy thoâng qua: phaùp thích öùng treân thöïc tieãn.26 • Chieán löôïc haønh ñoäng taïi caùc nöôùc Hoaït ñoäng caáp voán cho caùc chöông trình deã bò toån thöông. Chieán löôïc naøy ñöôïc thích öùng theo UNFCCC hieän ñang ñöôïc xaây döïng trong khuoân khoå caùc chöông thöïc hieän thoâng qua Saùng kieán Thích öùng trình haønh ñoäng vaø taêng cöôøng naêng löïc vaø Öu tieân chieán löôïc khí haäu toaøn caàu; moät quoác gia. Chuùng coù theå ñöôïc xaây döïng nguoàn voán boå sung seõ ñöôïc trích töø Quyõ döïa treân Chöông trình haønh ñoäng thích Thích öùng UNFCCC khi quyõ naøy baét ñaàu öùng quoác gia, ñeà ra caùc öu tieân tröôùc ñöôïc vaän haønh moät caùch ñaày ñuû. maét, xaùc ñònh nhöõng nguy cô veà khí Cho ñeán nay, caùc noã löïc quoác teá trong haäu, chæ roõ naêng löïc thích öùng hieän taïi lónh vöïc naøy ñaõ giuùp coâng boá thoâng tin vaø vaø naêng löïc caàn thieát, caùc chính saùch xaây döïng naêng löïc thích öùng, song môùi chæ vaø caùc bieän phaùp quoác gia ñeå hôïp nhaát döøng laïi ôû caáp quoác gia, trong hoaït ñoäng quaù trình quaûn lyù ruûi ro khí haäu vôùi quaù tieáp caän coâng ngheä, xaây döïng theå cheá quoác trình ra quyeát ñònh ñoái vôùi phaùt trieån. gia vaø thöïc hieän caùc chöông trình thích Beân caïnh vieäc toå chöùc noã löïc thích öùng, öùng. Noã löïc naøy môùi haïn cheá trong hoaït caùc chieán löôïc coù theå ñöôïc trieån khai ñoäng caáp voán (xem Chöông 6) vaø loâi keùo nhôø hoã trôï töø cô cheá khí haäu quoác teá söï tham gia cuûa caùc cô quan keá hoaïch vaø hoaëc töø nhöõng cô cheá khaùc. phaùt trieån. Quaù trình UNFCCC theo truyeàn • Trao ñoåi kinh nghieäm vaø thöïc tieãn thoáng coøn lieân quan ñeán caùc cô quan moâi toát nhaát, phoái hôïp caùc noã löïc hoã trôï tröôøng; do ñoù, neáu chæ taäp trung vaøo bieán caáp quoác gia, caáp vuøng vaø caáp quoác ñoåi khí haäu thì khoù coù theå xaây döïng moät teá daønh cho hoaït ñoäng thích öùng chöông trình thích öùng toaøn dieän vaø moät vaø ñoái phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu.27 noã löïc ña ngaønh. Noã löïc naøy giuùp caùc quoác gia coù ñöôïc nhöõng ñaùnh giaù saâu saéc hôn veà bieán Cuûng coá caùc chöông trình thích ñoåi khí haäu, xaùc ñònh caùch thöùc hôïp öùng trong khuoân khoå UNFCCC nhaát hoaït ñoäng thích öùng vôùi keá hoaïch Laøm vieäc thoâng qua quaù trình phaùt trieån vaø chính saùch phaùt trieån quoác gia vaø quoác gia laø bieän phaùp chính ñeå thuùc ñaåy phaùt trieån ngaønh, ñoàng thôøi, giuùp caùc vieäc sôùm leân keá hoaïch taêng cöôøng baûo veä khí nöôùc tieáp caän vôùi coâng ngheä phuïc vuï haäu vaø ngaên caûn caùc hoaït ñoäng ñaàu tö laøm cho muïc tieâu thích öùng. Quy cheá thaønh phöông haïi ñeán moâi tröôøng. UNFCCC coù vieân toaøn caàu cuûa UNFCCC ñaõ taïo ra “Haõy cuøng trieån khai noã löïc chung … ngay baây giôø tröôùc khi quaù muoän ñeå cöùu ñaát meï cuûa chuùng ta.” - Sonia R. Bhayani, Kenya, 8 tuoåi Tewanat Saypan, Thailand, 12 tuoåi 292 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 moät dieãn ñaøn thoáng nhaát cho taát caû daãn caùc beân tham gia, tieáp caän vôùi chieán caùc quoác gia, caùc toå chöùc, caùc ñôn vò löôïc thích öùng quoác gia vaø xaây döïng tieâu tö nhaân, nhaèm trao ñoåi kinh nghieäm chí phaân boå nguoàn löïc. Moät cô quan nhö vaø hoïc hoûi laãn nhau. Thu huùt caùc cô vaäy caàn phoái hôïp chaët cheõ vôùi caùc cô quan quan quoác gia tham gia vaøo quaù trình phaùt trieån quoác teá khaùc vaø coù ñuû ñoäc laäp naøy laø chìa khoùa daãn tôùi thaønh coâng. ñeå tieán haønh nhöõng ñaùnh giaù coù ñoä tin caäy Beân caïnh vieäc söû duïng UNFCCC ñeå cao veà chieán löôïc phaùt trieån vaø phaân boå coâng boá thoâng tin, dieãn ñaøn naøy coøn nguoàn löïc. giuùp thieát laäp caùc trung taâm thoâng Nhö ñaõ chæ ra ôû ñaàu chöông, cô cheá tin ôû ñòa phöông nhaèm phoái hôïp hoaït UNFCCC hieän haønh khoâng bao goàm caùc ñoäng caáp vuøng, caáp quoác gia vaø taïi ñòa ñieàu khoaûn veà thích öùng vôùi bieán ñoåi khí phöông. AÛnh höôûng tröïc tieáp cuûa bieán haäu. Keá hoaïch haønh ñoäng Bali laø moät cô hoäi ñoåi khí haäu hieän ñaõ taùc ñoäng ñeán caùc tuyeät vôøi ñeå hôïp lyù hoùa quaù trình thích öùng ñòa phöông vaø caùc bieän phaùp öùng xöû vaø huy ñoäng nguoàn voán phuø hôïp hoã trôï cho caàn phaûi phuø hôïp vôùi boái caûnh cuï theå hoaït ñoäng thích öùng naøy. cuûa caùc ñòa phöông ñoù. Caùc trung taâm thoâng tin vuøng cuøng vôùi söï hoã trôï quoác Chuù thích teá coù theå thuùc ñaåy xaây döïng naêng löïc, 1. Löôïng phaùt thaûi lieân quan ñeán naêng löôïng ñieàu phoái hoaït ñoäng nghieân cöùu, trao taêng khoaûng 24% trong giai ñoaïn töø naêm 1997 ñoåi kinh nghieäm vaø caùc thöïc tieãn toát (khi Nghò ñònh thö Kyoto ñöôïc kyù keát) ñeán naêm nhaát trong lónh vöïc naøy. 2006; xem döõ lieäu cuûa CDIAC (DOE 2009). • Caáp voán hoã trôï trieån khai caùc bieän 2. Cô quan Moâi tröôøng Toaøn caàu (GEF) quaûn phaùp öu tieân cao trong chieán löôïc lyù caùc döï aùn vaø ñaàu tö thoâng qua nhieàu toå chöùc thích öùng quoác gia. Hoaït ñoäng caáp ña phöông, beân caïnh chöùc naêng laø moät cô cheá voán cho caùc bieän phaùp thích öùng döïa taøi chính cho caùc coâng öôùc moâi tröôøng quoác teá, chuû yeáu vaøo nguoàn voán nhaø nöôùc (xem keå caû UNFCCC. GEF cung caáp 17,2 tyû ñoâla Myõ Chöông 6). Tìm nguoàn voán boå sung cho hoaït ñoäng ñoàng taøi trôï, xem GEF 2009. daønh cho caùc bieän phaùp thích öùng sao 3. Phaàn naøy ñöôïc trích daãn töø Dubash 2009. cho töông thích vôùi nguoàn voán daønh 4. Giaûm phaùt thaûi tuyeät ñoái bao goàm löôïng cho phaùt trieån laø bieän phaùp höõu hieäu ñeå giaûm phaùt thaûi thuaàn tuùy so vôùi möùc hieän nay, thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng thích öùng. Voán khoâng gioáng vôùi möùc giaûm phaùt thaûi theo döï coù theå ñöôïc huy ñoäng töø phía nhaø taøi baùo. trôï, CDM, thueá hoaëc thu nhaäp töø thueá 5. Baer, Athanasiou, vaø Kartha 2007. Xem phaùt thaûi. Moät vaán ñeà quan troïng khaùc hoäp 5.2. laø caàn xaùc ñònh roõ tieâu chí caáp voán vaø 6. Baumert vaø Winkler 2005. caùc thoûa thuaän theå cheá ñeå quaûn lyù voán 7. Burtraw vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2005; (xem Chöông 6). Vieäc phaân boå voán moät Barrett 2006. caùch coâng baèng vaø söû duïng nguoàn voán 8. Xem Phuï luïc A vaø chöông 4 ñeå bieát theâm moät caùch hieäu quaû laø moái quan taâm cuûa chi tieát. taát caû moïi ngöôøi. Traùi laïi, vieäc söû duïng 9. Ñeä trình cuûa EU leân UNFCCC, http:// nguoàn löïc phi hieäu quaû coù theå laøm suy unfcccint /files /kyoto _protocol /application / giaûm söï hoã trôï cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi toaøn pdf / ecredd191108.pdf (truy caäp ngaøy 5 thaùng boä chöông trình khí haäu. 8 naêm 2009). Coù theå seõ caàn phaûi thaønh laäp moät cô 10. Ñeä trình cuûa Trung Quoác vaø AÁn Ñoä quan môùi tröïc thuoäc UNFCCC ñeå höôùng leân UNFCCC, http://unfccc.int/ les/kyoto_ Ñöa phaùt trieån vaøo trong cô cheá khí haäu toaøn caàu 293 protocol/ application/pdf/indiasharedvisionv2. 0 0 9 /awglca 6 /eng / misc04p02.pdf (truy caäp pdf vaø http://unfccc.int/les/kyoto_protocol/ ngaøy 5 thaùng 8 naêm 2009). application/pdf/ china240409b.pdf (truy caäp 23. Akanle vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Xem ngaøy 6 thaùng 7 naêm 2009). Ñeå bieát theâm chi http://unfccc.int/kyoto_protocol/mechanisms/ tieát veà quan ñieåm cuûa xaõ hoäi coâng daân, xem items/1673.php (truy caäp ngaøy 8 thaùng 7 naêm Maïng Theá giôùi Thöù ba, Hieåu bieát veà ñoái thoaïi 2009), ñeå bieát theâm thoâng tin veà caùc cô cheá khí haäu cuûa UÛy ban Chaâu AÂu”, http://www. trieån khai nghò ñònh thö Kyoto. twnside.org.sg/title2/climate/info.service/2009/ 24. Ñieàu 4.1 cuûa UNFCCC climate.change.20090301.htm (truy caäp 8 25. Ban Thö kyù UNFCCC, http://unfccc. thaùng 7 naêm 2009). int/ cooperation_support/least_developed_ 11. Ví duï nhö, Vieän Nghieân cöùu Toaøn caàu countries _portal /submitted _napas /items / 4 McKinsey ñaõ ñöa ra giaû ñònh raèng haønh ñoäng 5 8 5 .php (truy caäp ngaøy 5 thaùng 8 naêm 2009). taäp trung trong 6 lónh vöïc chính saùch coù theå laøm 26. Quyeát ñònh soá 2/CP11 cuûa UNFCCC. giaûm 40% chi phí tieàm taøng trong phöông phaùp 27. SEG 2007. tính toaùn ñöôøng cong chi phí. 12. Dollar vaø Pritchett 1998. Danh muïc taøi lieäu tham khaûo 13. Heller vaø Shukla 2003. Akanle, T., A. Appleton, D. Bushey, K. Kulovesi, 14. Heller vaø Shukla 2003. C. Spence, vaø Y. Yamineva. 2008. Summary 15. Bodansky vaø Diringer 2007 of the Fourteenth Conference of Parties to 16. Blanford, Richels, vaø Rutherford 2008; the UN Framework Convention on Climate Richels, Blanford, vaø Rutherford, saép xuaát baûn. Change and Fourth Meeting of Parties to 17. Winkler vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2002. the Kyoto Protocol. New York: International 18. Lewis vaø Diringer 2007. Institute for Sustainable Development. 19. Ví duï coù theå xem ñeä trình cuûa Nam Phi Baer, P., T. Athanasiou, vaø S. Kartha. 2007. leân UNFCCC; http://unfccc.int/ files/meetings/ The Right to Development in a Climate dialogue/application/pdf/work-ing_paper_18_ Constrained World: The Greenhouse south_africa.pdf; vaø cuûa Haøn Quoác leân UNFCCC; Development Rights Framework. Berlin: (http://unfccc.int/resource/docs/2006/smsn/ Heinrich Boll Foundation, Christian Aid, parties/009.pdf ), truy caäp thaùng 6 naêm 2009. EcoEquity, vaø Stockholm Environment 20. Ñeä trình cuûa Nam Phi vaø Haøn Quoác leân Institute. UNFCCC; (http://unfccc.int/resource/docs/2006/ Barrett, S. 2006. “Managing the Global smsn/parties/009.pdf ), truy caäp thaùng 6 naêm Commons.” In Expert Paper Series Two: 2009. Global Commons. Stockholm: Secretariat 21. Ñeä trình cuûa Nam Phi leân UNFCCC; of the International Task Force on Global http://unfccc.int/ files/meetings/dialogue/ Public Goods. application/pdf/work-ing_paper_18_south_ Baumert, K., vaø H. Winkler. 2005. “Sustainable africa.pdf; truy caäp thaùng 6 naêm 2009. Development Policies and Measures and 22. Ví duï nhö trong ñeä trình cuûa mình tröôùc International Climate Agreements.” In UNFCCC, Myõ vaø Lieân minh Chaâu AÂu ñaõ chæ ra Growing in the Greenhouse: Protecting the raèng caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù quy moâ lôùn Climate by Putting Development First, ed. caàn cam keát xaây döïng vaø ñeä trình leân UNFCCC R. Bradley vaø K. Baumert. Washington, DC: chieán löôïc phaùt trieån döïa treân neàn taûng caùc- World Resources Institute. bon thaáp cuûa hoï. Xem UNFCCC/AWGLCA/2009/ Blanford, G. J., R. G. Richels, vaø T. F. MISC.4 at http:// unfccc.int /resource /docs / 2 Rutherford. 2008. “Revised Emissions Growth Projections for China: Why Post- 294 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Kyoto Climate Policy Must Look East.” Jiahua, P., vaø C. Ying. 2008. “Towards a Kennedy School Discussion Paper 08-06, Global Climate Regime.” China Dialogue, Harvard Project on International Climate December 10. http://www.chinadialogue. Agreements, Cambridge, MA. net/article/show/single/en/2616. Bodansky, D., vaø E. Diringer. 2007. “Towards Lewis, J., vaø E. Diringer. 2007. “Policy-Based an Integrated Multi-Track Framework.” Pew Commitments in a Post-2012 Framework.” Center on Global Climate Change, Arlington, Working paper, Pew Center on Global VA. Climate Change, Arlington, VA. Burtraw, D., D. A. Evans, A. Krupnick, K. Palmer, McKinsey Gloabl Institute. 2008. The Carbon vaø R. Toth. 2005. “Economics of Pollution Productivity Challenge: Curbing Climate Trading for SO2 and NOx.” Discussion Change and Sustaining Economic Growth. Paper 05-05. Resources for the Future, McKinsey & Company. Washington, DC. Meyer, A. 2001. Contraction and Convergence: Calvin, K., L. Clarke, E. Diringer, J. Edmonds, vaø The Global Solution to Climate Change. M. Wise. 2009. “Modeling Post-2012 Climate Totnes, Devon: Green Books on behalf of Policy Scenarios.” Pew Center on Global the Schumacher Society. Climate Change, Arlington, VA. Richels, R. G., G. J. Blanford, vaø T. F. Rutherford. DOE (U.S. Department of Energy). 2009. Forthcoming. “International Climate Policy: “Carbon Dioxide Information Analysis A Second Best Solution for a Second Best Center (CDIAC).” Oak Ridge, TN. World?” Climate Change Letters. Dollar, D., vaø L. Pritchett. 1998. Assessing SEG (Scientific Expert Group on Climate Aid: What Works, What Doesn’t and Why. Change). 2007. Confronting Climate Oxford, UK: Oxford University Press. Change: Avoiding the Unmanageable and Dubash, N. 2009. “Climate Change through a Managing the Unavoidable. Development Lens.” Background paper for Washington, DC: Sigma Xi and The United the WDR 2010. Nations Foundation. UNFCCC (United GEF (Global Environment Facility). 2009. “Focal Nations Framework Convention on Climate Area: Climate Change,” Fact Sheet, GEF, Change). 2005. Caring for Climate: A Guide Washington, DC, June. to the Climate Change Convention and the Heller, T., vaø P. R. Shukla. 2003. “Development Kyoto Protocol. Bonn: UNFCCC. and Climate Change: Engaging Developing Winkler, H., R. Spalding-Fecher, S. Countries.” In Beyond Kyoto: Advancing Mwakasonda, vaø O. Davidson. 2002. the International Effort against Climate “Sustainable Development Policies and Change, ed. J. E. Aldy, J. Ashton, R. Baron, D. Measures: Starting from Development to Bodansky, S. Charnovitz, E. Diringer, T. C. Tackle Climate Change.” In Building on the Heller, J. Pershing, P. R. Shukla, L. Tubiana, Kyoto Protocol: Options for Protecting the F. Tudela, vaø X. Wang. Arlington, VA: Pew Climate, ed. K. A. Baumert, O. Blanchard, S. Center on Global Climate Change. Llosa, vaø J. Perkaus. Washington, DC: World Resources Institute. Tiêu điểm C Thöông maïi vaø bieán ñoåi khí haäu Moái quan heä töông taùc giöõa thöông maïi quoác teá vaø caùc cô cheá bieán ñoåi khí haäu coù nhieàu haøm yù quan troïng ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Maëc duø coù nhöõng lyù do roõ raøng ñeå khai thaùc taùc ñoäng coäng höôûng cuûa caû hai cô cheá naøy vaø ñeå keát noái caùc chính saùch saûn xuaát, thöông maïi vaø ñaàu tö coâng ngheä saïch, song cuõng caàn taäp trung nhieàu hôn vaøo vieäc söû duïng caùc bieän phaùp thöông maïi nhö moät bieän phaùp tröøng phaït trong caùc cuoäc ñaøm phaùn khí haäu toaøn caàu. Tieâu ñieåm veà caùc bieän phaùp tröøng roõ “muïc tieâu cuûa vieäc xaây döïng vaø nhau trong moät soá lónh vöïc; caùc beân phaït naøy baét nguoàn töø moái quan phaùt trieån moät heä thoáng thöông maïi cuõng löu yù raèng coù theå seõ naûy sinh ngaïi veà naêng löïc caïnh tranh ôû caùc ña phöông, côûi môû, khoâng phaân bieät, caêng thaúng vaø xung ñoät giöõa hai cô quoác gia hieän ñang chaïy nöôùc ruùt ñeå haønh ñoäng ñeå baûo veä moâi tröôøng, cheá naøy, ñaëc bieät laø trong boái caûnh caét giaûm phaùt thaûi khí nhaø kính sao thuùc ñaåy taêng tröôûng beàn vöõng coù caùc cuoäc ñaøm phaùn veà cam keát khí cho ñaït ñöôïc muïc tieâu ñaõ ñeà ra cuûa theå vaø caàn phaûi laø moät quaù trình haäu haäu Kyoto sau naêm 2012. Nghò ñònh thö Kyoto vaøo naêm 2012 töông hoã”2. Nhö vaäy, caùc ñieàu öôùc Quan ñieåm chung cuûa caùc nöôùc vaø nhöõng naêm sau ñoù. Nhöõng moái lo naøy ñeàu ñaõ coâng nhaän vaø ñeà cao taàm ñang phaùt trieån cho raèng baát kyø cuoäc ngaïi naøy ñaõ daãn ñeán ñeà xuaát aùp ñaët quan troïng cuûa thöông maïi quoác teá tranh luaän naøo veà vaán ñeà bieán ñoåi moät saéc thueá hoaëc ñieàu chænh thueá vaø caùc vaán ñeà khí haäu. khí haäu (roäng hôn laø caùc vaán ñeà baûo haûi quan ñeå buø tröø baát kyø taùc ñoäng Theá nhöng caùc lòch trình khí haäu veä moâi tröôøng ) trong caùc cuoäc ñaøm tieâu cöïc naøo cuûa vieäc phaùt thaûi khí vaø thöông maïi ñeàu ñang ñöôïc trieån phaùn thöông maïi ñeàu coù theå daãn CO2. Nhieàu ngöôøi cuõng baøy toû quan khai moät caùch taùch rôøi vaø bieät laäp, ñeán “chuû nghóa baûo hoä xanh” taïi caùc ngaïi veà söï “roø ræ” cuûa caùc ngaønh coâng baát chaáp nhöõng muïc tieâu töông hoã nöôùc phaùt trieån, gaây baát lôïi cho taêng nghieäp coù ñoä haøm chöùa caùc-bon cao vaø tieàm naêng phoái hôïp cuûa chuùng. tröôûng kinh teá cuûa caùc nöôùc ñang sang nhöõng nöôùc chöa trieån khai Maëc duø quaù trình trieån khai thöïc phaùt trieån. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån Nghò ñònh thö Kyoto. hieän nghò ñònh thö Kyoto coù theå ñaõ ngaàn ngaïi khoâng muoán ñöa nhöõng Caû cô cheá thöông maïi vaø khí gaây ra moät vaøi xung ñoät giöõa taêng vaán ñeà khí haäu vaøo thöông maïi vì hoï haäu toaøn caàu ñeàu coù muïc tieâu lôùn tröôûng kinh teá vaø baûo veä moâi tröôøng, cho raèng caùc vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu laø mang laïi nhöõng ñieàu toát ñeïp hôn, song muïc tieâu cuûa nghò ñònh thö naøy tröôùc heát thuoäc veà vaø phaûi ñöôïc ñaøm cuoäc soáng thònh vöôïng hôn cho loaøi vaãn laø cô hoäi ñeå lieân keát caùc chính phaùn trong khuoân khoå UNFCCC. ngöôøi trong hieän taïi vaø töông lai. saùch phaùt trieån vaø naêng löôïng theo Thaäm chí trong khuoân khoå WTO Gioáng nhö Toå chöùc Thöông maïi caùch coù theå hoã trôï ñoàng thôøi caû saûn cuõng ñaõ xuaát hieän nhieàu quan ñieåm Theá giôùi ñaõ ghi nhaän taàm quan xuaát, thöông maïi vaø ñaàu tö vaøo coâng mieãn cöôõng khi baøn veà caùc vaán ñeà troïng cuûa vieäc “baûo veä vaø gìn giöõ moâi ngheä saïch hôn. khí haäu maø khoâng coù söï chæ ñaïo töø tröôøng”1, Nghò ñònh thö Kyoto cuõng Noã löïc môùi ñaây trong vieäc keát UNFCCC. Ñieàu lyù thuù laø baát chaáp neâu roõ caùc beân caàn phaûi “noã löïc hôïp quaù trình thöïc hieän muïc tieâu moïi lyù leõ, ngaøy caøng coù nhieàu thoûa trieån khai caùc bieän phaùp vaø chính thöông maïi vaø baûo veä moâi tröôøng thuaän thöông maïi vuøng (raát nhieàu saùch ñeå giaûm thieåu taùc ñoäng tieâu cöïc ñaõ vaáp phaûi moät thaùi ñoä hoaøi nghi. trong soá ñoù laø taïi caùc nöôùc ñang phaùt ñoái vôùi thöông maïi quoác teá”. Coâng Taïi Hoäi nghò Boä tröôûng thöông maïi trieån) hieän vaãn ñang bao haøm caû caùc öôùc Khung cuûa Lieân hieäp Quoác veà naêm 2007 taïi Hoäi nghò UNFCCC taïi ñieàu khoaûn veà baûo veä moâi tröôøng. Bieán ñoåi Khí haäu (UNFCCC) cuõng Bali, caùc beân ñaõ cuøng chia seû quan Tuy nhieân, chæ coù moät soá ít tröôøng coù nhöõng nhaän ñònh töông töï. Voøng ñieåm cho raèng caùc cô cheá thöông hôïp cho thaáy nhöõng ñieàu khoaûn naøy ñaøm phaùn Doha cuõng ñaëc bieät neâu maïi vaø khí haäu phaûi cuûng coá laãn coù vai troø höõu hieäu trong vieäc ñaït Hoäp FC.1 ​  ​ Ñaùnh thueá caùc-bon aûo Caàn ñaùnh thueá caùc-bon khi noù ñöôïc Phaùt thaùc döïa treân saûn xuaát vaø tieâu duøng (trieäu taán CO2) phaùt thaûi hay khi haøng hoùa ñöôïc tieâu 6,000 duøng treân cô sôû löôïng caùc-bon thaûi Caùc-bon xuaát khaåu trong nhu caàu noäi ñòa (nguoàn noäi ñòa) ra trong quaù trình saûn xuaát vaø phaân 5,000 Caùc-bon xuaát khaåu trong nhu caàu noäi ñòa (nguoàn trong nöôùc) phoái haøng hoùa ñoù? Nhieàu nöôùc xuaát Caùc-bon xuaát khaåu trong saûn xuaát noäi ñòa khaåu bieän hoä raèng hoï bò tröøng phaït 4,000 neáu aùp thueá caùc-bon vaøo thôøi ñieåm phaùt thaûi, khi treân thöïc teá, moät löôïng 3,000 lôùn caùc-bon trong soá naøy ñöôïc thaûi ra trong quaù trình saûn xuaát haøng hoùa 2,000 xuaát khaåu - nhöõng haøng hoùa thoûa maõn nhu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng 1,000 taïi caùc quoác gia khaùc. Döïa treân phaân tích caùc doøng caùc-bon treân baûng 0 phaân tích ñaàu ra-ñaàu vaøo ña vuøng, Bra-xin Canada Trung EU15 AÁn Ñoä Nhaät Meâhicoâ Nga Myõ Nam Phi caùc con soá chæ ra raèng Trung Quoác Quoác Baûn vaø Lieân bang Nga laø nhöõng nöôùc Nguoàn: Atkinson vaø caùc taùc giaû khaùc 2009 xuaát khaåu caùc-bon trong khi Lieân Löu yù: Ñoä cao cuûa coät maøu xanh nöôùc bieån ño löôøng toång löôïng phaùt thaûi töø saûn xuaát haøng hoùa vaø dòch vuï; minh Chaâu AÂu, Myõ vaø Nhaät laø nhöõng coät maøu xanh laù caây ño löôøng löôïng caùc-bon phaùt thaûi trong nöôùc ñeå hoã trôï nhu caàu noäi ñòa (caùc-bon phaùt thaûi nöôùc nhaäp khaåu caùc-bon. töø caùc nguoàn noäi ñòa); coät maøu cam theå hieän löôïng caùc-bon phaùt thaûi ôû nöôùc ngoaøi ñeå hoã trôï nhu caàu noäi ñòa Tuy nhieân, caùc nöôùc aùp thueá caùc- (caùc-bon phaùt thaûi töø caùc nguoàn ôû nöôùc ngoaøi). Ñoä cao cuûa coät maøu xanh nöôùc bieån lôùn hôn toång ñoä cao hai bon lo ngaïi veà khaû naêng maát lôïi theá coät coøn laïi khi quoác gia naøy laø nöôùc nhaäp khaåu caùc-bon thuaàn. caïnh tranh vaø hieän töôïng roø ræ caùc- bon neáu caùc quoác gia khaùc khoâng AÂu ñöôïc baùn vôùi giaù cao 35 euro loaït caùc bieän phaùp traû ñuõa thöông tuaân thuû quy ñònh moät caùch nghieâm trong naêm 2008. Baûng döôùi ñaây cuõng maïi trong caùc lónh vöïc khaùc ñöôïc coi ngaët vaø coi vieäc nhaäp khaåu caùc-bon cho thaáy möùc thueá caùc-bon maø caùc laø coù lôïi theá caïnh tranh khoâng gioáng bò aùp thueá laø moät troø ñuøa. Baûng döôùi nöôùc ñang phaùt trieån phaûi traû laø töông nhau. Moät bieän phaùp giaûm thaûi caùc- ñaây chæ ra raèng möùc thueá höõu hieäu ñoái cao neáu caùc nöôùc ñang phaùt trieån bon phuø hôïp caàn phöùc taïp hôn nhieàu beân caïnh möùc thueá hieän haønh maø ñi theo con ñöôøng naøy. vaø laø chuû ñeà caàn tieáp tuïc tranh luaän. caùc nöôùc phaûi noäp trong tröôøng hôïp Tuy nhieân, vieäc ñònh thueá caùc- Ngoaøi ra, vieäc ñaùnh thueá caùc-bon thueá 50 ñoâla/taán caùc-bon ñöôïc thay bon coù nguy cô trôû thaønh moät nguoàn seõ ñaët gaùnh naëng leân vai caùc nöôùc theá bôûi moät saéc thueá caùc-bon aùp treân gian laän thöông maïi, laøm toån haïi heä coù thu nhaäp thaáp - laø nhöõng nöôùc haøng hoùa vaø dòch vuï nhaäp khaåu. thoáng thöông maïi quoác teá voán ñaõ raát chæ ñoùng goùp moät phaàn nhoû vaøo vaán Möùc giaù 50 ñoâla/taán caùc-bon laø caêng thaúng trong boái caûnh khuûng ñeà bieán ñoåi khí haäu hieän nay. phuø hôïp vôùi kinh nghieäm hieän haønh hoaûng toaøn caàu hieän nay. Vieäc môû - giaáy pheùp phaùt thaûi trong Chöông ra moät caùnh cöûa thueá roäng hôn ñoái Nguoàn: Atkinson vaø caùc taùc giaû khaùc trình trao ñoåi quyeàn ñöôïc thaûi ôû Chaâu vôùi khí haäu coù theå daãn ñeán haøng 2009 ñöôïc caùc muïc tieâu tích cöïc trong caùc döï thaûo chính saùch veà khí haäu luaät baûo veä khí haäu haø khaéc.Vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng3. Nhö vaäy, caùc vaø naêng löôïng môùi ñaây taïi Hoa aùp ñaët nhöõng bieän phaùp lôùn hôn thoûa thuaän thöông maïi vuøng coù giaù Kyø ñeàu ñöa ra nhöõng bieän phaùp nhaèm baûo veä moâi tröôøng ñaõ ñöôïc trò haïn cheá trong vieäc giaûi quyeát caùc tröøng phaït thöông maïi hoaëc moät baøn caõi raát nhieàu trong caùc taøi lieäu vaán ñeà moâi tröôøng ñoøi hoûi caùc giaûi möùc thueá (hay caùc coâng cuï töông kinh teá vaø phaùp lyù. WTO vaø caùc thoûa phaùp toaøn caàu, ví duï nhö hieän töôïng ñöông) ñoái vôùi haøng hoùa ñeán töø thuaän thöông maïi khaùc cho pheùp bieán ñoåi khí haäu. caùc quoác gia khoâng coù bieän phaùp loaïi tröø caùc bieän phaùp thöông maïi kieåm soaùt löôïng phaùt thaûi caùc- xaâm phaïm ñeán nguyeân taéc thöông Nhöõng böôùc tieán môùi bon. Töông töï, keá hoaïch cuûa UÛy maïi töï do nhöng coù theå ñöôïc ñieàu Ñeà xuaát söû duïng caùc bieän phaùp ban Chaâu AÂu veà caét giaûm hôn nöõa chænh khi caàn thieát vaø coù theå lieân tröøng phaït thöông maïi ñeå hoã trôï löôïng phaùt thaûi khí nhaø kính cuõng keát vôùi moät noã löïc baûo veä moâi cho caùc chöông trình haønh ñoäng ñaõ thöøa nhaän nguy cô cô sôû phaùp lyù tröôøng hay baûo veä caùc nguoàn löïc töï giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu ñaõ xuaát môùi coù theå khieán caùc coâng ty Chaâu nhieân neáu ñoù laø nhöõng bieän phaùp hieän trong boái caûnh cuoäc khuûng AÂu ñaùnh maát lôïi theá caïnh tranh so khoâng phaân bieät ñoái xöû4. Caùc bieän hoaûng taøi chính hieän nay. Taát caû vôùi nhöõng nöôùc khoâng coù caùc boä phaùp thöông maïi thöôøng ñöôïc ñieàu Trade and climate change 297 Hoäp FC.1 ​  ​ (Tieáp theo) Thueá trung bình ñoái vôùi nhaäp khaåu haøng hoùa vaø dòch vuï khi caùc-bon ñöôïc ñaùnh thueá ôû möùc 50 ñoâla/taán CO2 (phaàn traêm). Caùc nöôùc nhaäp khaåu Trung Nhaät Meâ-hi- Bra-xin Canada Quoác EU15 AÁn Ñoä Baûn coâ Nga Myõ Nam Phi Trung Bình Brazil 0,0 3,4 3,2 3,2 2,8 4,0 2,7 2,6 3,0 2,9 3,1 Canada 4,5 0,0 3,4 3,4 3,7 3,2 2,8 2,8 2,6 3,0 2,8 China 12,1 10,5 0,0 10,5 13,4 10,4 9,9 10,0 10,3 11,1 10,5 Caùc nöôùc xuaát khaåu EU15 1,6 1,1 1,1 0,0 1,3 1,2 1,1 1,1 1,2 1,2 1,2 India 8,3 7,8 9,2 7,7 0,0 6,8 8,1 8,7 7,9 5,3 7,8 Japan 1,4 1,3 1,5 1,4 1,6 0,0 1,4 1,4 1,2 1,3 1,4 Mexico 3,5 2,1 4,2 4,0 10,8 4,0 0,0 4,1 1,7 3,5 2,1 Nga 18,0 14,3 12,4 11,8 12,8 11,3 14,7 0,0 10,4 15,9 11,7 Myõ 3,3 3,0 3,1 3,1 3,3 3,0 2,8 2,8 0,0 3,2 3,0 Nam Phi 15,9 10,1 10,6 9,8 11,5 11,4 16,6 7,9 8,9 0,0 10,1 Trung Bình 3,7 2,9 2,2 5,0 4,5 4,8 3,3 2,6 3,0 2,9 Nguoàn: Atkinson vaø caùc taùc giaû khaùc 2009. Ghi chuùù: Coät cuoái cuøng laø möùc thueá thöông maïi trung bình coù troïng soá maø caùc nöôùc xuaát khaåu phaûi chòu, doøng cuoái cuøng laø möùc thueá thöông maïi trung bình coù troïng soá maø caùc nöôùc nhaäp khaåu aùp duïng. chænh nhö moät cô cheá ñaûm baûo tính ñöôïc traû laïi cho quoác gia bò ñaùnh döïa treân löôïng caùc-bon haøm chöùa tuaân thuû vôùi caùc thoûa thuaän moâi thueá thì heä quaû kinh teá chính trò seõ trong saûn phaåm toû ra töông thích tröôøng ña phöông (MEA). Caùc MEA raát khaùc so vôùi khi taát caû ñöôïc giöõ hôn vôùi caùc quy ñònh thöông maïi nhö Coâng öôùc thöông maïi quoác teá laïi taïi nöôùc aùp thueá. quoác teá vì WTO cuõng ñaõ ñeà caäp ñeán veà nhöõng vaät duïng nguy hieåm vaø Caùc chuyeân gia phaùp lyù thì vaãn nhöõng quy ñònh naøy. Tuy nhieân, Coâng öôùc Basel ñeàu söû duïng caùc cho raèng phöông phaùp ñaùnh thueá nhöõng ñeà xuaát môùi ñaây coù nhieàu hình thöùc haïn cheá thöông maïi ñeå Hình veõ FC1: Nhaäp khaåu-Xuaát khaåu caùc saûn phaåm coù ñoä haøm chöùa naêng löôïng cao taïi caùc nöôùc thu nhaäp cao, thöïc hieän muïc tieâu MEA vaø caùc haïn thaáp vaø trung bình cheá thöông maïi naøy ñöôïc taát caû caùc Tæ leä beân tham gia MEA chaáp thuaän. Tuy 2.5 nhieân trong tröôøng hôïp bieán ñoåi khí haäu, moät vaán ñeà ñaëc bieät gai goùc veà 2.0 ñaùnh giaù traùch nhieäm giaûi trình cuûa caùc bieän phaùp thöông maïi ñoái vôùi 1.5 chính saùch bieán ñoåi khí haäu coù theå naûy sinh töø vieäc aùp duïng caùc bieän 1.0 phaùp ñôn phöông döïa treân chính saùch quoác gia hoaëc tieâu chuaån saûn 0.5 Caùc nöôùc thu nhaäp thaáp vaø trung bình phaåm döïa treân Phöông phaùp saûn Caùc nöôùc thu nhaäp cao xuaát vaø cheá bieán. Moät vaán ñeà khaùc 0 coù theå naûy sinh cuøng vôùi bieân ñoä 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 ñieàu chænh thueá lôùn hôn laø vaán ñeà Naêm thu nhaäp töø thueá. Neáu taát caû ñeàu Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi 2008. 298 baù o caù o phaù t t r i eå n theá g i ôù i 2 0 1 0 haøm yù quan troïng ñoái vôùi thöông caùc nöôùc thu nhaäp cao vaø xu höôùng löôøng vaø phaûi coù giaáy pheùp ñeå tham maïi trong ngaønh cheá taïo taïi caùc nöôùc ngaøy caøng giaûm taïi caùc nöôùc thu gia vaøo hoaït ñoäng trao ñoåi caùc-bon coù ñang phaùt trieån (Hoäp FC.1). nhaäp thaáp vaø trung bình. Maëc duø nhaõn maùc. Xuaát khaåu töø caùc nöôùc coù Nhieàu nöôùc thu nhaäp cao cuõng chöa ñuû ñeå keát luaän song keát quaû thu nhaäp thaáp thöôøng phuï thuoäc baøy toû lo ngaïi cho raèng baát kyø keá naøy cho thaáy hieän töôïng taùi phaân boå vaøo vaän taûi ñöôøng daøi vaø ñöôïc saûn hoaïch naøo khoâng tính ñeán caùc nöôùc caùc ngaønh coâng nghieäp coù ñoä haøm xuaát taïi nhöõng coâng ty nhoû hoaëc caùc ñang phaùt trieån trong vieäc haïn cheá chöùa naêng löôïng cao coù theå ñaõ baét trang traïi ñôn leû, do ñoù khoù coù theå löôïng phaùt thaûi thì ñeàu laø nhöõng ñaàu taïi nhöõng nöôùc chöa cam keát tham gia vaøo moät chöông trình daùn keá hoaïch phi hieäu quaû vì caùc ngaønh muïc tieâu cuï theå trong caét giaûm phaùt nhaõn caùc-bon phöùc taïp. coâng nghieäp coù ñoä haøm chöùa caùc-bon thaûi khí nhaø kính. Tuy nhieân, heä soá Theo caùc nghieân cöùu khoa hoïc veà cao coù theå chuyeån hoaït ñoäng cuûa noù naøy vaãn nhoû hôn 1 ôû caùc nöôùc thu caáu truùc phaùt thaûi caùc-bon, hieän vaãn töø moät quoác gia sang quoác gia khaùc nhaäp cao vaø lôùn hôn 1 ôû caùc nöôùc coøn nhieàu thieáu soùt veà tri thöùc caàn ñöôïc loaïi tröø. Roø ræ caùc-bon - chính ñang phaùt trieån, cho thaáy caùc nöôùc ñöôïc laáp ñaày thoâng qua caùc chuoãi laø hieän töôïng di chuyeån nguoàn thaûi thu nhaäp cao tieáp tuïc laø nhaø xuaát cung öùng quoác teá, bao goàm caû caùc - khoâng chæ laøm toån haïi ñeán nhöõng khaåu thuaàn vaø caùc nöôùc ñang phaùt nöôùc coù thu nhaäp thaáp. Moät soá ít lôïi ích moâi tröôøng cuûa Nghò ñònh thö trieån laø caùc nhaø nhaäp khaåu thuaàn nghieân cöùu hieän nay chæ ra raèng vaán Kyoto maø coøn aûnh höôûng tôùi naêng caùc saûn phaåm coù ñoä haøm chöùa naêng ñeà phaùt thaûi treân thöïc teá phöùc taïp löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaønh coâng löôïng cao. hôn nhieàu vaø moät phaùt hieän nghieân nghieäp taïi nhöõng nöôùc coù thu nhaäp Töông töï, caùc haõng taïi nhieàu cöùu quan troïng cho bieát vò trí ñòa lyù cao. Vôùi caùc ngaønh coâng nghieäp coù nöôùc coù thu nhaäp cao ñaõ aùp duïng chæ laø thaønh toá thöù yeáu trong phaùt ñoä haøm chöùa naêng löôïng cao, naêng “daùn nhaõn caùc-bon” vaø coi ñoù laø cô thaûi, vì caùc ñieàu kieän saûn xuaát thuaän löïc caïnh tranh quoác teá laø moái lo cheá giaûm nheï bieán ñoåi khí haäu. Daõn lôïi cho theå buø ñaép ñöôïc baát lôïi theå ngaïi lôùn. Vaán ñeà naøy naûy sinh ñoàng nhaõn caùc-bon laø ño löôøng löôïng phaùt veà vaän taûi. Ví duï nhö hoa hoàng troàng thôøi vôùi tranh luaän veà “nhöõng oå gaây thaûi caùc-bon töø quaù trình saûn xuaát saûn ôû Kenya ñöôïc chuyeân chôû baèng maùy oâ nhieãm” voán traøn lan treân caùc baøi phaåm hay dòch vuï, ñöa thoâng tin naøy bay ñeå baùn ôû Chaâu AÂu coù löôïng phaùt vieát veà thöông maïi vaø moâi tröôøng tôùi ngöôøi tieâu duøng vaø nhöõng ngöôøi thaûi caùc-bon thaáp hôn hoa hoàng trong nhöõng naêm 1990. ra quyeát ñònh trong coâng ty. Moät ñöôïc saûn xuaát ôû Haø Lan. Nghieân cöùu môùi ñaây cuûa Ngaân chöông trình daùn nhaõn caùc-bon ñöôïc Vieäc thieát keá vaø trieån khai thöïc haøng Theá giôùi ñaõ kieåm chöùng vieäc thieát keá toát seõ taïo ñoäng löïc ñeå caùc hieän daõn nhaõn caùc-bon cuõng caàn tính taùi phaân boå caùc ngaønh coâng nghieäp beân khaùc nhau trong giai ñoaïn saûn tôùi caùc thaùch thöùc kyõ thuaät phöùc taïp7. coù ñoä haøm chöùa caùc-bon cao, goùp xuaát thuoäc chuoãi cung öùng chuyeån Thöù nhaát, vieäc söû duïng döõ lieäu thöù phaàn thuùc ñaåy caùc chính saùch khí daàn sang söû duïng caùc nguoàn löïc coù caáp töø caùc nhaø saûn xuaát ôû caùc nöôùc haäu haø khaéc, chuû yeáu taïi caùc nöôùc ñoä haøm chöùa caùc-bon thaáp. Nhö vaäy, giaøu nhaèm öôùc tính löôïng caùc-bon phaùt trieån. Moät trong nhöõng nhaân toá daùn nhaõn caùc-bon coù theå laø coâng cuï ñöôïc thaûi taïi caùc nöôùc thu nhaäp thaáp aûnh höôûng tôùi söï vaän haønh cuûa caùc ñeå ngöôøi tieâu duøng phoái hôïp mong coù theå khoâng ñuùng vôùi thöïc teá vì coâng lónh vöïc coù ñoä haøm chöùa naêng löôïng muoán cuûa hoï vôùi cuoäc chieán choáng ngheä ñöôïc aùp duïng ôû caùc nöôùc giaøu cao laø lieân quan tôùi giaù naêng löôïng laïi bieán ñoåi khí haäu. vaø caùc nöôùc ngheøo hoaøn toaøn khoâng beân caïnh giaù lao ñoäng vaø giaù ñaát. Maët traùi cuûa chöông trình daùn gioáng nhau. Vaán ñeà kyõ thuaät thöù hai Nghieân cöùu naøy söû duïng heä soá saûn nhaõn caùc-bon laø noù coù aûnh höôûng lieân quan ñeán söû duïng caùc nhaân toá löôïng nhaäp khaåu-xuaát khaåu cuûa caùc ñaùng keå tôùi xuaát khaåu töø nhöõng phaùt thaûi - toång löôïng caùc-bon thaûi ra ngaønh coù ñoä haøm chöùa naêng löôïng nöôùc coù thu nhaäp thaáp6. Ngöôøi ta lo trong caùc khaâu cuûa tieán trình saûn xuaát cao taïi caùc nöôùc thu nhaäp cao, thaáp ngaïi raèng caùc nöôùc thu nhaäp thaáp vaø söû duïng saûn phaåm - vaø chuùng ñöôïc vaø trung bình (Hình FC.1). Caùc heä seõ xuaát khaåu khoù khaên trong moät tính toaùn nhö theá naøo. Vaán ñeà thöù ba soá nhaäp khaåu - xuaát khaåu naøy chæ theá giôùi raøng buoäc veà khí haäu, nôi laø löïa choïn ranh giôùi cuûa heä thoáng ra xu höôùng ngaøy caøng taêng ñoái vôùi maø phaùt thaûi caùc-bon caàn ñöôïc ño trong ñoù xaùc ñònh roõ phaïm vi ñaùnh Thöông maïi vaø bieán ñoåi khí haäu 299 giaù löôïng phaùt thaûi khí nhaø kính. Öôùc khoå WTO. Noã löïc naøy minh chöùng trong coâng ngheä saïch vaø thuùc ñaåy tính löôïng phaùt thaûi caùc-bon trong heä cho thaùch thöùc vì caùc nöôùc thaønh chuyeån giao coâng ngheä Nam -Nam thoáng, trong saûn phaåm hay trong caùc vieân WTO khoâng ñoàng tình vôùi khaùi trong töông lai. hoaït ñoäng saûn xuaát cuõng phuï thuoäc nieäm “thaân thieän vôùi khí haäu” coù lieân vaøo vieäc ranh giôùi naøy ñöôïc xaùc ñònh quan caû tôùi caùc muïc tieâu chính saùch Con ñöôøng phía tröôùc trong nhö theá naøo. khí haäu laãn vieäc phaân boå moät caùch thöông maïi vaø bieán ñoåi khí caân ñoái nhöõng lôïi ích thu ñöôïc töø haäu Chöông trình roõ raøng thöông maïi tôùi caùc nöôùc thaønh vieân. Caùc quoác gia nhìn chung khoâng saün Moät lónh vöïc khaùc coù lieân quan chaët Hai lónh vöïc gaây tranh caõi cuï theå laø loøng hôïp nhaát caùc cô cheá thöông cheõ tôùi thöông maïi vaø khí haäu laø caùc coâng ngheä “söû duïng keùp” coù theå maïi vaø khí haäu vì lo sôï raèng cô cheá chuyeån giao coâng ngheä. Vôùi nhöõng söû duïng ñeå giaûm löôïng phaùt thaûi vaø naøy coù theå laán aùt cô cheá kia. Sôû dó coù giôùi haïn maø Cô cheá Phaùt trieån saïch ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu tieâu duøng; vaø ñieàu naøy laø do thöông maïi trong caùc ñaõ ñeà ra, vieäc phaân phoái caùc loaïi caùc saûn phaåm noâng nghieäp, voán laø coâng ngheä naêng löôïng saïch voán laø hình chuyeån giao coâng ngheä caàn vaán ñeà gaây nhieàu caêng thaúng trong cô hoäi kinh teá tieàm taøng ñoái vôùi caùc töông thích vôùi löôïng phaùt thaûi khí voøng ñaøm phaùn Doha. nöôùc ñang phaùt trieån môùi noåi leân nhaø kính ngaøy caøng gia taêng taïi caùc Moät vaán ñeà khaùc chöa ñöôïc ñeà thaønh nhöõng nhaø saûn xuaát vaø xuaát nöôùc ñang phaùt trieån (xem Chöông caäp ñeán laø tieàm naêng to lôùn cuûa khaåu loaïi coâng ngheä naøy. 6). Ñieàu naøy cho thaáy caùc quy taéc thöông maïi quoác teá dieãn ra giöõa Tieán boä trong cô cheá thöông maïi thöông maïi vaø ñaàu tö roäng hôn chính caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø moät chuû ñeà phöùc taïp. Thaønh coâng chính laø caùch ñeå ñaåy nhanh chuyeån (thöông maïi Nam - Nam) trong coâng cuûa Thoûa thuaän Coâng ngheä Thoâng giao coâng ngheä8. Töï do hoùa thöông ngheä saïch. Caùc nöôùc ñang phaùt tin naêm 1997 trong khuoân khoå WTO maïi trong caùc haøng hoùa moâi tröôøng trieån theo truyeàn thoáng thöôøng laø cho thaáy vieäc trieån khai baát kyø thoûa vaø dòch vuï ñaõ ñöôïc ñöa vaøo chöông nhöõng nöôùc nhaäp khaåu coâng ngheä thuaän naøo veà haøng hoùa vaø coâng ngheä trình nghò söï cuûa Voøng Ñaøm phaùn saïch trong khi caùc nöôùc phaùt trieån laø thaân thieän vôùi khí haäu cuõng caàn Ñoâha thuoäc WTO ngay töø luùc voøng nhöõng nöôùc xuaát khaåu. Tuy nhieân, tuaân theo caùc quy trình nhaát ñònh ñaøm phaùn môùi baút ñaàu.Taát caû caùc vôùi moâi tröôøng ñaàu tö khí haäu ñöôïc giuùp caùc nöôùc ñang phaùt trieån töøng thaønh vieân WTO ñeàu thoáng nhaát caûi thieän vaø löïc löôïng khaùch haøng böôùc thöïc hieän töï do hoùa, bao goàm quan ñieåm cho raèng töï do hoùa haøng ñoâng ñaûo, caùc nöôùc ñang phaùt trieån caû taêng cöôøng tính hieäu suaát trong hoùa moâi tröôøng phaûi phuïc vuï cho ñang ngaøy caøng trôû thaønh ngöôøi thuû tuïc haûi quan phaân loaïi haøng hoùa baûo veä moâi tröôøng. Chæ coù chuùt ít chôi chính trong hoaït ñoäng saûn xuaát thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Quaù trình quan ñieåm baát ñoàng giöõa caùc nöôùc coâng ngheä saïch10. Quoác gia ñoùng naøy phaûi ñöôïc hoã trôï thoâng qua moät thu nhaäp cao vaø caùc nöôùc ñang phaùt vai troø quan troïng treân thò tröôøng goùi caùc bieän phaùp hoã trôï kyõ thuaät vaø trieån veà vieäc haøng hoùa naøo phaûi naêng löôïng gioù theá giôùi chính laø taøi chính. Ñònh vò trong caùc chöông ñöôïc töï do hoùa vaø ñöôïc töï do hoùa Trung Quoác, xeùt caû treân khía caïnh trình nghò söï thöông maïi vaø khí haäu nhö theá naøo. saûn xuaát, ñaàu tö vaø khaû naêng saûn cho ñeán caùc voøng ñaøm phaùn WTO Noã löïc ñang ñöôïc trieån khai, keå xuaát. Töông töï, caùc nöôùc ñang phaùt khaùc sau Ñoâha ñeàu haøm chöùa ruûi ro caû noã löïc cuûa Ngaân haøng Theá giôùi9, trieån khaùc cuõng noåi leân vôùi tö caùch vì caùc bieän phaùp tröøng phaït thöông nhaèm ñaåy nhanh tieán trình ñaøm laø nhöõng nhaø saûn xuaát coâng ngheä maïi lieân quan ñeán khí haäu döôùi phaùn tieán tôùi xaùc ñònh roõ ñaâu laø naêng löôïng taùi taïo lôùn. Naêng löïc nhieàu hình thöùc ñöôïc ñaët ra ôû Myõ haøng hoùa vaø dòch vuï thaân thieän vôùi saûn xuaát ñieän maët trôøi cuûa AÁn ñoä ñaõ vaø Lieân minh Chaâu AÂu coù theå ñaõ trôû khí haäu hieän ñang phaûi chòu thueá taêng leân nhieàu laàn trong boán naêm thaønh hieän thöïc. hoaëc caùc raøo caûn thöông maïi phi qua trong khi Braxin tieáp tuïc ñöùng Neáu caùc bieän phaùp tröøng phaït thueá quan khaùc vaø laøm theá naøo ñeå ñaàu theá giôùi veà saûn xuaát khí sinh thöông maïi lieân quan ñeán khí haäu laø dôõ boû nhöõng raøo caûn naøy thoâng qua hoïc. Nhöõng böôùc tieán naøy keâu goïi chöa ñuû thì caùc nöôùc ñang phaùt trieån caùc öu tieân ñaøm phaùn trong khuoân töï do hoùa thöông maïi song phöông coù theå söû duïng ñaøm phaøn thöông 300 baù o caù o phaù t t r i eå n theá g i ôù i 2 0 1 0 maïi vaø khí haäu ñeå löïa choïn aùp duïng 3. Gallagher 2004. caùc chính saùch vaø caùc chuaån möïc 4. Xem ñieàu 20 (b) vaø (c) cuûa Hieäp môùi ñoái vôùi caùc ñoái taùc thöông maïi öôùc chung veà thöông maïi vaø thueá quan cuûa hoï nhaèm giöõ ñöôïc cô hoäi tieáp naêm 1947. WTO 1986. 5. Ngaân haøng Theá giôùi 2008. caän thò tröôøng. Trong tröôøng hôïp 6. Brenton, Edwards-Jones vaø Jensen khaùc, caùc nöôùc ñang phaùt trieån caàn 2009. xaây döïng naêng löïc ñeå hieåu bieát roõ 7. Brenton, Edwards-Jones vaø Jensen hôn vaø phaûn öùng nhanh hôn tröôùc 2009. nhöõng böôùc tieán naøy. Beân caïnh ñoù, 8. Brewer 2007. nhu caàu ñaåy maïnh hôn nöõa chuyeån 9. Ngaân haøng Theá giôùi 2008. giao coâng ngheä vaø taøi chính vôùi tö 10. Ngaân haøng Theá giôùi 2008. caùch laø moät boä phaän cuûa caùc cuoäc ñaøm phaùn toaøn caàu veà thöông maïi Danh muïc taøi lieäu tham khaûo vaø khí haäu vaãn caàn ñöôïc nhaán maïnh Atkinson, G., K. Hamilton, G. Ruta, vaø hôn nöõa. D. van der Mensbrugghe. 2009. Maëc duø coù theå vieäc gaén keát cô cheá “Trade in ‘Virtual Carbon’: Empirical thöông maïi vaø khí haäu seõ mang laïi Results and Implications for Policy.” Background paper for the WDR nhieàu lôïi ích song chuùng ta vaãn chöa 2010. ñaùnh giaù ñuùng möùc nguy cô tieàm aån Brenton, P., G. Edwards-Jones, vaø M. laøm phöông haïi tôùi cô cheá thöông Jensen. 2009. “Carbon Labeling and maïi quoác teá do nhöõng haønh ñoäng Low Income Country Exports: An nhö ñôn phöông aùp thueá caùc-bon taïi Issues Paper.” Development Policy bieân giôùi, ñaëc bieät laø khi gaùnh naëng Review 27 (3): 243–267. bò ñaët leân vai caùc nöôùc ñang phaùt Brewer, T. L. 2007. “Climate Change trieån moät caùch thieáu coâng baèng. Do Technology Transfer: International ñoù, moái quan taâm cuûa caùc nöôùc ñang Trade and Investment Policy Issues phaùt trieån laø ñaûm baûo theo ñuoåi muïc in the G8+5 Countries.” Paper tieâu khí haäu toaøn caàu töông thích prepared for the G8+5 Climate vôùi muïc tieâu duy trì moät heä thoáng Change Dialogue, Georgetown thöông maïi ña phöông coâng baèng, University, Washington, DC. Gallagher, K. P. 2004. Free Trade and côûi môû, döïa treân nguyeân taéc laøm neàn the Environment: Mexico, NAFTA taûng cho taêng tröôûng vaø phaùt trieån and Beyond. Palo Alto, CA: Stanford cuûa hoï. Caùc nöôùc phaùt trieån cuõng University Press. ñoùng vai troø quan troïng trong heä World Bank. 2008. International Trade thoáng thöông maïi ña phöông vaø coù and Climate Change: Economic, traùch nhieäm lôùn trong vieäc ñaûm baûo Legal and Institutional Perspectives. duy trì heä thoáng naøy. Washington, DC: World Bank. WTO (World Trade Organization). 1986. Chuù thích Text of the General Agreement on 1. Trích töø Thoûa thuaän Marrakesh Tariffs and Trade 1947. Geneva: thaønh laäp WTO naêm 1995. WTO. 2. Trích trong Ngaân haøng Theá giôùi 2008. Chöông 6 Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu C aùc nöôùc phaùt trieån caàn phaûi Caùc doøng taøi chính cho vieäc giaûm nheï ñi ñaàu trong vieäc ñoái phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu, caû caùc doøng ngaân saùch bieán ñoåi khí haäu. Nhöng vieäc caáp phaùt laãn caùc giao dòch thò tröôøng, töø caùc giaûm nheï seõ khoâng theå hieäu nöôùc phaùt trieån sang caùc nöôùc ñang phaùt quaû vaø hieäu suaát neáu thieáu nhöõng noã löïc trieån laø caùch chuû yeáu ñeå ñaït ñeán söï bình töø phía caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Ñoù laø hai ñaúng vôùi tính hieäu quaû vaø hieäu suaát trong thoâng ñieäp chính töø nhöõng chöông tröôùc. vieäc giaûi quyeát vaán ñeà khí haäu. Caùc doøng taøi Nhöng coøn coù moät khía caïnh thöù ba trong chính coù theå giuùp caùc nöôùc ñang phaùt trieån vieäc ñoái phoù vôùi thaùch thöùc veà khí haäu: giaûm löôïng phaùt thaûi khí nhaø kính vaø thích tính bình ñaúng. Moät caùch tieáp caän bình öùng vôùi caùc aûnh höôûng cuûa bieán ñoåi khí haäu. ñaúng trong vieäc haïn cheá phaùt thaûi khí nhaø Ngoaøi ra, coøn coù caùc nhu caàu veà voán lieân kính toaøn caàu phaûi nhaän thöùc ñöôïc raèng quan ñeán vieäc phaùt trieån vaø quaûng baù caùc caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù nhöõng nhu coâng ngheä môùi. Vieäc giaûm nheï, thích öùng, caàu phaùt trieån chính ñaùng cuûa hoï, söï phaùt vaø trieån khai coâng ngheä phaûi dieãn ra sao trieån cuûa nhöõng nöôùc naøy coù theå bò ñe doïa cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù theå tieáp tuïc bôûi bieán ñoåi khí haäu, vaø hoï chæ goùp phaàn taêng tröôûng vaø giaûm ngheøo. Ñaây laø lyù do taïi raát ít trong vieäc gaây neân hieän töôïng bieán sao caùc doøng taøi chính boå sung cho caùc nöôùc ñoåi khí haäu ñoù. ñang phaùt trieån laïi quan troïng ñeán nhö vaäy. Löôïng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï, thích öùng vaø coâng ngheä laø raát lôùn. ÔÛ caùc Thoâng ñieäp chính nöôùc ñang phaùt trieån, vieäc giaûm nheï coù theå Huy ñoäng taøi chính ñeå ñoái phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu cung caáp phöông tieän ñeå toán tôùi 140 ñeán 175 tæ ñoâla moãi naêm trong ñaït ñöôïc söï bình ñaúng vôùi tính hieäu quaû vaø hieäu suaát trong caùc haønh ñoäng voøng 20 naêm tôùi (vôùi nhu caàu caáp voán lieân nhaèm giaûm phaùt thaûi vaø thích öùng vôùi söï bieán ñoåi khí haäu. Nhöng möùc ñoä quan leân tôùi 265 ñeán 565 tæ ñoâla); trong huy ñoäng voán hieän nay coøn chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu – toång soá taøi chính giai ñoaïn töø naêm 2010 ñeán naêm 2050, ñaàu caàn cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån hieän nay laø 10 tæ ñoâla moãi naêm, so vôùi tö cho vieäc thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu nhu caàu voán döï tính cho ñeán naêm 2030 laø 30 ñeán 100 tæ ñoâla moãi naêm cho coù theå leân tôùi 30 ñeán 100 tæ ñoâla (ñaõ laøm vieäc thích öùng vaø 140 ñeán 175 tæ ñoâla moãi naêm (vôùi nhu caàu voán lieân quan troøn). Nhöõng con soá naøy coù theå so saùnh vôùi laø 265 tæ ñeán 565 tæ ñoâla) daønh cho vieäc giaûm nheï. Vieäc buø ñaép khoaûn thieáu möùc vieän trôï phaùt trieån hieän nay laø khoaûng huït naøy ñoøi hoûi phaûi caûi caùch thò tröôøng quyeàn phaùt thaûi khí caùc-bon hieän taïi 100 tæ ñoâla moãi naêm. Tuy nhieân, nhöõng noã vaø khai thaùc caùc nguoàn môùi, bao goàm caû caùc loaïi thueá caùc-bon. Vieäc ñònh löïc nhaèm huy ñoäng voán cho vieäc giaûm nheï giaù caùc-bon seõ laøm thay ñoåi taøi chính daønh cho bieán ñoåi khí haäu cuûa quoác vaø thích öùng vaãn laø chöa ñuû, chæ ñaùp öùng gia, nhöng caùc khoaûn caáp phaùt taøi chính quoác teá vaø vieäc mua baùn quyeàn ñöôïc chöa ñaày 5% nhu caàu tính toaùn trong phaùt thaûi seõ laø caàn thieát neáu nhö chuùng ta khoâng muoán caûn trôû coâng cuoäc töông lai. taêng tröôûng vaø giaûm ngheøo ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong moät theá giôùi Ñoàng thôøi, caùc coâng cuï huy ñoäng voán bò haïn cheá vì löôïng phaùt thaûi caùc-bon. hieän nay roõ raøng laø coù nhöõng haïn cheá vaø 304 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 keùm hieäu quaû. Caùc khoaûn ñoùng goùp töø chính öùng, vì caùc chuû theå tö nhaân – caùc hoä gia phuû cuûa caùc nöôùc thu nhaäp cao thöôøng bò ñình vaø caùc doanh nghieäp – seõ laø ñoái töôïng rôøi raïc vaø thaát thöôøng theo nhöõng bieán ñoåi chòu gaùnh naëng chính trong vieäc thích öùng. chính trò vaø taøi khoùa. Maëc duø coù nhöõng thaønh Nhöng thích öùng toát coù quan heä raát chaët cheõ coâng, Cô cheá Phaùt trieån Saïch (CDM), nguoàn vôùi phaùt trieån toát, vaø nhöõng ngöôøi caàn nhieàu taøi chính giaûm nheï chuû yeáu cho caùc nöôùc hoã trôï thích öùng nhaát laø nhöõng ngöôøi ngheøo ñang phaùt trieån cho ñeán nay, vaãn coøn nhieàu vaø thieät thoøi ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. nhöôïc ñieåm vaø haïn cheá veà maët vaän haønh vaø Ñieàu naøy coù nghóa laø taøi chính coâng seõ ñoùng haønh chính. Do ñoù, khaû naêng huy ñoäng taøi moät vai troø quan troïng. chính cho vieäc thích öùng qua Cô cheá phaùt Beân caïnh vieäc huy ñoäng theâm nhöõng trieån Saïch, hieän laø nguoàn thu nhaäp chính nguoàn voán môùi, vieäc söû duïng caùc nguoàn löïc cho Quyõ Thích öùng, cuõng bò haïn cheá theo. saün coù moät caùch hieäu quaû hôn cuõng laø ñieàu Do vaäy, caùc nguoàn taøi chính môùi caàn phaûi heát söùc quan troïng. Ñieàu naøy ñoøi hoûi vieäc khai ñöôïc khai thaùc. Caùc chính phuû seõ phaûi can thaùc caùc taùc ñoäng coäng höôûng vôùi caùc doøng thieäp, nhöng ñieàu quan troïng khoâng keùm voán hieän coù bao goàm caû vieän trôï phaùt trieån, laø phaûi phaùt trieån caùc cô cheá huy ñoäng voán cuõng nhö ñieàu phoái vieäc thöïc hieän. Soá tieàn môùi vaø khai thaùc caû nguoàn taøi chính tö nhaân. coøn thieáu huït, söï ña daïng cuûa nhu caàu, vaø caùc Khu vöïc tö nhaân seõ ñoùng moät vai troø quan khaùc bieät veà hoaøn caûnh cuûa töøng nöôùc ñoøi hoûi troïng trong vieäc huy ñoäng voán cho vieäc giaûm phaûi coù raát nhieàu coâng cuï khaùc nhau. Nhöõng nheï thoâng qua thò tröôøng (quyeàn phaùt thaûi) quan ngaïi veà tính hieäu quaû vaø hieäu suaát coù khí caùc-bon vaø caùc coâng cuï coù lieân quan. nghóa laø caùc nguoàn taøi chính daønh cho khí haäu Nhöng caùc doøng voán chính thöùc hay caùc phaûi ñöôïc huy ñoäng vaø chi tieâu moät caùch chaët nguoàn taøi chính quoác teá khaùc seõ laø nguoàn cheõ vaø hôïp lyù. boå sung quan troïng ñeå xaây döïng naêng löïc, Caùc nhu caàu veà huy ñoäng voán coù lieân quan khaéc phuïc nhöõng söï thieáu hoaøn haûo cuûa thò chaët cheõ ñeán phaïm vi vaø thôøi ñieåm cuûa baát tröôøng, vaø nhaém ñeán nhöõng lónh vöïc maø kyø moät hieäp ñònh quoác teá naøo veà bieán ñoåi khí thò tröôøng boû qua. Taøi chính tö nhaân cuõng haäu. Chi phí thích öùng seõ phuï thuoäc tröïc tieáp seõ ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc thích vaøo tính hieäu quaû cuûa hieäp ñònh. Ñoái vôùi vieäc Baûng 6.1. Caùc coâng cuï hieän thôøi veà taøi chính khí haäu Nghieân cöùu, phaùt trieån Loaïi coâng cuï Giaûm nheï Thích öùng vaø tuyeân truyeàn Caùc cô cheá döïa treân thò tröôøng ñeå Trao ñoåi quyeàn phaùt thaûi (CDM, JI, töï Baûo hieåm (baûo hieåm goäp, caùc chæ soá, giaûm bôùt chi phí cuûa haønh ñoäng khí haäu nguyeän), chöùng chæ naêng löôïng taùi taïo caùc chöùng khoaùn phaùi sinh lieân quan vaø taïo ra caùc khuyeán khích coù theå mua baùn ñöôïc, caùc coâng cuï nôï ñeán thôøi tieát, coâng cuï nôï (traùi phieáu) (traùi phieáu) Caùc nguoàn vieän trôï vaø cho vay öu ñaõi REDD, FIP, FCPF GEF, CTF, UN-­ Quõy thích öùng, GEF, LDCF, SCCF, PPCR GEF, Quõy Traùi ñaát GEF/ (caùc khoaûn phí vaø ñoùng goùp bao goàm caû vaø caùc nguoàn taøi chính ña phöông vaø IFC, GEEREF vieän trôï phaùt trieån chính thöùc vaø töø thieän) song phöông khaùc ñeå aùp duïng thí ñieåm caùc coâng cuï môùi, nhaân roäng vaø xuùc tieán haønh ñoäng, vaø laø nguoàn tieàn “haït gioáng” ñeå huy ñoäng khu vöïc tö nhaân Caùc coâng cuï khaùc Caùc khuyeán khích taøi chính (öu ñaõi thueá cho ñaàu tö, caùc khoaûn cho vay ñöôïc trôï caáp, thueá hay trôï caáp coù muïc tieâu, tín duïng xuaát khaåu, caùc chuaån möïc (keå caû vieäc daùn nhaõn), caùc giaûi thöôûng khuyeán khích vaø caùc cam keát thò tröôøng cao caáp, vaø caùc hieäp ñònh thöông maïi vaø coâng ngheä. Nguoàn: Nhoùm taùc giaû Baùo caùo phaùt trieån theá giôùi. Chuù thích: CDM = Cô cheá Phaùt trieån saïch; CTF = Quyõ Coâng ngheä saïch; FCPF = Quyõ Ñoái taùc Caùc-bon Laâm nghieäp; FIP = Chöông trình Ñaàu tö Laâm nghieäp; GEEREF = Quyõ Hieäu quaû Naêng löôïng vaø Naêng löôïng Taùi taïo; GEF = Quyõ Moâi tröôøng Toaøn caàu; IFC = Coâng ty Taøi chính Quoác teá; JI = Phoái hôïp thöïc hieän; LDCF = Quyõ Quoác gia keùm phaùt trieån; PPCR = Chöông trình Thí ñieåm Choáng chòu khí haäu; SCCF = Quyõ Bieán ñoåi khí haäu Chieán löôïc; UN-­ REDD = Chöông trình Phoái hôïp LHQ veà Giaûm phaùt thaûi do phaù röøng vaø suy thoaùi röøng. Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 305 giaûm nheï, Chöông 1 ñaõ chæ ra raèng vieäc chaäm Hình 6.1. Caùc chi phí giaûm nheï haøng naêm taêng leân cuøng vôùi möùc ñoä tham voïng vaø söï chaéc chaén trong vieäc ñaït ñöôïc muïc tieâu cheã thöïc hieän giaûm phaùt thaûi, duø ôû caùc nöôùc nhieät ñoä phaùt trieån hay ñang phaùt trieån, cuõng coù nguy &DÛFFKLSKÏJLDÝPWKLHÇX *'3 cô lôùn laøm taêng chi phí cho vieäc haïn cheá söï  noùng leân toaøn caàu. Chöông toång quan cho  thaáy theo caùch oån ñònh khí haäu ít toán keùm  nhaát toaøn caàu thì moät phaàn lôùn (65% hoaëc  ` hôn)1 trong vieäc giaûm nheï caàn thieát phaûi dieãn  ra ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Do ñoù, chi  ` phí ñeå haïn cheá vieäc noùng leân toaøn caàu seõ coù  ` theå ñöôïc giaûm ñaùng keå neáu caùc nöôùc coù thu  ` nhaäp cao cung caáp ñaày ñuû caùc khuyeán khích  taøi chính cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñeå  hoï chuyeån sang caùc caùch phaùt trieån ít thaûi ra        caùc-bon hôn. Tuy nhieân, nhö caùc chöông khaùc .KDÝQDÌQJÓDÑWÓØÖÑFPXÑFWLHÄX ñaõ nhaán maïnh, vieäc caáp taøi chính phaûi ñi keøm Nguoàn: Schaeffer vaø caùc taùc giaû khaùc 2008. vôùi vieäc tieáp caän vôùi coâng ngheä vaø xaây döïng naêng löïc neáu nhö caùc nöôùc ñang phaùt trieån bieän phaùp ñoái phoù toaøn caàu maïnh meõ ñeán muoán chuyeån sang moät con ñöôøng phaùt trieån ñaâu, cô caáu cuûa söï ñoái phoù ñoù ra sao, thôøi thaûi ra ít caùc-bon hôn. ñieåm cuûa caùc bieän phaùp, möùc ñoä hieäu quaû Chöông naøy ñeà caäp ñeán vieäc huy ñoäng ñuû trong trieån khai, ñòa ñieåm löïa choïn cho vieäc nguoàn taøi chính ñeå giaûm phaùt thaûi vaø ñoái phoù giaûm nheï, vaø caùch thöùc huy ñoäng taøi chính. vôùi nhöõng taùc ñoäng cuûa nhöõng thay ñoåi khí Coäng ñoàng quoác teá, chính phuû cuûa caùc haäu taát yeáu. Chöông naøy seõ ñaùnh giaù söï thieáu nöôùc, chính quyeàn ñòa phöông, caùc doanh huït voán giöõa nhu caàu taøi chính döï tính caàn nghieäp, vaø caùc hoä gia ñình seõ phaûi gaùnh cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng so vôùi nguoàn chòu chi phí naøy. taøi chính coù saün cho ñeán naêm 2012. Chöông naøy cuõng seõ xem xeùt nhöõng khía caïnh keùm Nhu caàu veà taøi chính hieäu quaû trong nhöõng coâng cuï taøi chính khí Theo UÛy ban Lieân chính phuû veà Bieán haäu hieän nay, vaø thaûo luaän veà caùc nguoàn taøi ñoåi khí haäu (IPCC), laø cô quan raø soaùt caùc chính tieàm naêng ngoaøi nhöõng nguoàn hieän coù tính toaùn chi phí trong ñôït tính toaùn thöù (Baûng 6.1). Vaø chöông naøy cuõng trình baøy tö, thì chi phí cuûa vieäc giaûm 50% löôïng nhöõng moâ hình ñeå taêng tính hieäu quaû cuûa phaùt thaûi khí nhaø kính toaøn caàu vaøo naêm caùc chöông trình hieän thôøi, ñaëc bieät laø Cô 2050 seõ laø khoaûng 1-3% GDP2. Ñoù laø möùc cheá Phaùt trieån Saïch, vaø ñeå phaân boå caùc nguoàn caét giaûm toái thieåu maø caùc nhaø khoa hoïc taøi chính cho vieäc thích öùng. Trong suoát caû cho laø caàn thieát ñeå coù theå haïn cheá hieän chöông, troïng taâm seõ laø caùc nhu caàu veà taøi töôïng noùng leân toaøn caàu cao hôn gaàn 2oC chính ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, trong ñoù so vôùi nhieät ñoä tröôùc khi coâng nghieäp hoùa bao goàm caû caùc vaán ñeà veà tính hieäu quaû, hieäu (xem phaàn toång quan). suaát vaø bình ñaúng. Nhöng caùc chi phí giaûm nheï laïi raát nhaïy caûm vôùi caùc löïa choïn chính saùch. Caùc chi Söï thieáu huït veà taøi chính phí naøy taêng nhanh tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä Vieäc ñoái phoù thaønh coâng vôùi bieán ñoåi khí caét giaûm phaùt thaûi vaø ñoä chaéc chaén trong haäu seõ toán keùm haøng ngaøn tæ ñoâla. Vieäc toán vieäc ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu phaùt thaûi (Hình keùm ñeán möùc ñoä naøo coøn tuøy thuoäc vaøo 6.1). Caùc chi phí giaûm nheï toaøn caàu cuõng 306 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Baûng 6.2. Öôùc tính soá voán caàn thieát haøng naêm cho bieán ñoåi khí haäu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån Tæ ñoâla naêm 2005 Nguoàn öôùc tính 2010–20 2030 Chi phí giaûm nheï Mc Kinsey vaø coâng ty 175 Phoøng Thí nghieäm Quoác gia Paciffic 139 Northwest Nhu caàu huy ñoäng taøi chính cho giaûm nheï 2010–20 2030 Hoïc vieän Quoác teá veà Phaân tích heä 63–165 264 thoáng öùng duïng Cô quan Naêng löôïng Quoác teá IEA 565a Goùc ñoä coâng ngheä naêng löôïng 300 563 Vieän Potsdam veà Nghieân cöùu taùc ñoäng 384 khí haäu Chi phí thích öùng 2010–15 2030 Caùc bieän phaùp ñaõ thöïc hieän Ngaén haïn Ngaân haøng Theá giôùi Chi phí cho hoã trôï phaùt trieån choáng bieán ñoåi khí haäu, ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø trong nöôùc 9–41 Stern Review 4–37 Chi phí hoã trôï phaùt trieån choáng bieán ñoåi khí haäu, ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø trong nöôùc Chöông trình Phaùt trieån Lieân hôïp Quoác 83–105 Gioáng nhö WB, coäng vôùi chi phí ñieàu chænh caùc baûn Chieán löôïc Giaûm ngheøo vaø taêng cöôøng phaûn öùng tröôùc thieân tai Oxfam >50 Same as World Bank plus cost of National Adaptation Plan of Action and nongovernmental organization projects Trung haïn Coâng öôùc Khung cuûa Lieân hôïp Quoác veà Chi phí naêm 2030 trong noâng nghieäp, laâm nghieäp, nöôùc saïch, y teá, baûo veä vuøng duyeân 28–67 Bieán ñoåi khí haäu UNFCCC haûi, vaø cô sôû haï taàng Xuùc taùc döï aùn 15–37 Chi phí naêm 2030 cho vieäc xaây döïng naêng löïc, nghieân cöùu, quaûn lyù thieân tai vaø caùc ngaønh thuoäc UNFCCC (chæ caùc nöôùc deã bò toån thöông vaø khu vöïc nhaø nöôùc) Ngaân haøng Theá giôùi EACC 75–100 Chi phí thích öùng trung bình haøng naêm töø 2010 ñeán 2050 trong noâng nghieäp, laâm nghieäp, ngö nghieäp, cô sôû haï taàng, quaûn lyù taøi nguyeân nöôùc, vaø baûo veä vuøng duyeân haûi, bao goàm caû caùc taùc ñoäng ñoái vôùi söùc khoûe, dòch vuï sinh thaùi, vaø aûnh höôûng cuûa thieân tai Nguoàn: Ñoái vôùi vieäc giaûm nheï, IIASA 2009 vaø caùc soá lieäu khaùc do Krey cung caáp; Mc Kinsey vaø Coâng ty naêm 2009, vaø caùc soá lieäu boå sung do Mc Kinsey cung caáp (J. Dinkel) naêm 2030, söû duïng tæ giaù hoái ñoaùi giöõa ñoâla vaø ñoàng euro laø 1.25 ñoâla = 1 euro; caùc soá lieäu cuûa PNNL töø Edmonds vaø caùc taùc giaû khaùc 2008, vaø caùc soá lieäu boå sung do J. Edmonds vaø L.Clarke cung caáp; caùc soá lieäu PIK töø Knopf vaø caùc taùc giaû khaùc, saép xuaát baûn, vaø caùc soá lieäu boå sung do B.Knopf cung caáp. Ñoái vôùi vieäc thích öùng, taát caû caùc soá lieäu töø Agrawala vaø Kankhauser 2008, tröø WB EACC (Kinh teá hoïc cuûa vieäc thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu) töø Ngaân haøng Theá giôùi 2009; vaø Xuùc taùc döï aùn 2009. Chuù thích: caùc öôùc tính ñeàu nhaèm oån ñònh ñoä taäp trung cuûa caùc khí nhaø kính ôû möùc 450ppm haït caùc-bon töông ñöông, vaø möùc naøy coù xaùc suaát 50% trong vieäc giöõ cho nhieät ñoä aám leân 2 ñoä C vaøo naêm 2100. a. Caùc soá lieäu IEA laø caùc möùc trung bình haøng naêm cho ñeán naêm 2050. seõ taêng leân neáu caùc nöôùc theá giôùi ñi cheäch Kyoto). Töông töï nhö vaäy, vieäc khoâng caân khoûi con ñöôøng phaùt giaûm phaùt thaûi ít toán nhaéc ñeán taát caû caùc cô hoäi giaûm nheï seõ laøm keùm nhaát. Nhö ñaõ phaân tích ôû caùc chöông cho toång chi phí taêng cao. tröôùc, vieäc khoâng bao goàm caùc nöôùc ñang Moät ñieàu quan troïng nöõa laø phaûi phaân phaùt trieån trong noã löïc giaûm nheï ban ñaàu bieät giöõa caùc chi phí giaûm nheï (chi phí taêng seõ laøm taêng chi phí toaøn caàu leân ñaùng keå theâm cuûa moät döï aùn thaûi ra ít caùc-bon trong (moät caân nhaéc ñaõ daãn ñeán vieäc thaønh laäp suoát voøng ñôøi döï aùn) vaø caùc nhu caàu taøi Cô cheá Phaùt trieån Saïch theo Nghò ñònh thö chính boå sung (nhu caàu taøi chính boå sung Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 307 Hoäp 6.1 Tính chi phí cho thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån Moät nghieân cöùu cuûa Ngaân haøng Theá höôûng cuûa thieân tai. Cô sôû haï taàng naøy söû duïng caùc keát quaû töø caùc moâ giôùi ñöôïc xuaát baûn vaøo naêm 2009 veà ñöôïc chia thaønh lónh vöïc giao thoâng hình löu thoâng chung, vôùi nhöõng tính khía caïnh kinh teá hoïc cuûa vieäc thích vaän taûi, naêng löôïng, nöôùc saïch vaø veä toaùn döï baùo trong ñieàu kieän khí haäu öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu cung caáp sinh, vieãn thoâng, vaø cô sôû haï taàng ño aåm nhaát vaø khoâ nhaát, theo kòch baûn nhöõng öôùc tính caäp nhaät vaø toaøn thò vaø xaõ hoäi. A2 cuûa IPCC veà nhöõng khaû naêng dieän nhaát veà chi phí thích öùng ôû caùc Möùc cô sôû. Caùc öôùc tính khoâng phaùt thaûi vaø kinh teá xaõ hoäi coù theå nöôùc ñang phaùt trieån, bao goàm caû bao goàm caùc “thieáu huït thích thöùc” xaûy ra. caùc nghieân cöùu tình huoáng cuûa töøng hieän coù – möùc ñoä maø caùc nöôùc chöa Döïa vaøo nhöõng yeáu toá thieát quoác gia laãn nhöõng öôùc tính toaøn thích öùng ñöôïc vôùi söï thay ñoåi cuûa keá naøy, nghieân cöùu treân ñaõ ñi ñeán caàu veà chi phí thích öùng. Nhöõng yeáu khí haäu. nhöõng öôùc tính cuoái cuøng veà chi phí toá chính trong thieát keá cuûa nghieân Möùc thích öùng. Ñoái vôùi haàu heát toaøn caàu ñeå thích öùng vôùi bieán ñoåi khí cöùu naøy bao goàm: caùc ngaønh, nghieân cöùu naøy öôùc tính haäu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån trung Phaïm vi bao phuû. Nhöõng ngaønh chi phí cuûa vieäc duy trì phuùc lôïi taïi bình laø 75 tæ ñeán 100 tæ ñoâla moãi naêm, ñöôïc nghieân cöùu bao goàm noâng laâm moät möùc baèng vôùi möùc khi khoâng coù töø naêm 2010 ñeán naêm 2050.a ngö nghieäp, cô sôû haï taàng, quaûn lyù bieán ñoåi khí haäu. taøi nguyeân nöôùc, baûo veä vuøng ven Söï khoâng chaéc chaén. Ñeå tính Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi 2009. bieån, keå caû taùc ñoäng ñoái vôùi söùc khoûe ñeán nhöõng tröôøng hôïp hieän töôïng (a) Tính theo möùc giaù cuûa naêm 2005. vaø caùc dòch vuï heä sinh thaùi, vaø aûnh baát thöôøng cuûa thôøi tieát, nghieân cöùu phaùt sinh töø döï aùn). Bôûi vì nhieàu döï aùn saïch lieäu trung haïn maø UNFCCC vaø Ngaân haøng coù chi phí ñaàu tö ban ñaàu raát lôùn, nhöng Theá giôùi ñöa ra: 30 tæ ñeán 100 tæ ñoâla. sau ñoù laïi tieát kieäm ñöôïc chi phí vaän haønh, Nhieàu nhu caàu taøi chính cho vieäc thích neân nhu caàu caáp voán boå sung coù xu höôùng öùng seõ ñoøi hoûi chi tieâu cuûa chính phuû. cao hôn so vôùi chi phí voøng ñôøi ñöôïc baùo Theo ban thö kyù cuûa UNFCCC3, nguoàn voán caùo trong caùc moâ hình giaûm nheï. Söï khaùc tö nhaân seõ trang traûi khoaûng moät phaàn tö bieät naøy coù theå cheânh nhau ñeán 3 laàn (Baûng chi phí ñaàu tö, maëc duø öôùc tính naøy coù theå 6.2). Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù chöa tính ñöôïc heát caùc khoaûn ñaàu tö tö khaû naêng taøi chính haïn cheá, nhöõng chi phí nhaân trong vieäc thích öùng. ñaàu tö lôùn ban ñaàu naøy coù theå laø moät trôû Nhöõng con soá naøy cho ta hình dung sô boä ngaïi lôùn ñeå hoï ñaàu tö vaøo caùc coâng ngheä veà chi phí thích öùng, nhöng chuùng khoâng phaùt thaûi ít caùc-bon. chính xaùc vaø cuõng chöa hoaøn toaøn ñaày ñuû. Baûng 6.2 cho thaáy caû chi phí boå sung Haàu heát caùc con soá naøy ñeàu ñöôïc tính toaùn vaø nhu caàu caáp voán boå sung cho caùc noã löïc theo nguyeân taéc öôùc löôïng, chuû yeáu chòu giaûm nheï caàn thieát ñeå oån ñònh noàng ñoä khí aûnh höôûng cuûa chi phí cô sôû haï taàng cho oån caùc-bon trong khoâng khí (taát caû caùc khí nhaø ñònh khí haäu trong töông lai. Chuùng chöa kính coäng laïi vaø chuyeån thaønh ñoä taäp trung ñaùnh giaù ñöôïc heát söï ña daïng cuûa nhöõng khí caùc-bon töông ñöông) ôû möùc 450 haït ñoái phoù thích öùng coù theå xaûy ra, vaø chöa treân moät trieäu trong thaäp kyû tôùi, cuøng vôùi tính ñeán nhöõng thay ñoåi veà haønh vi, söï saùng möùc ñaàu tö thích öùng caàn thieát döï tính cho taïo, caùc thoâng leä vaän haønh, hay ñòa ñieåm naêm 2030. Taäp trung vaøo muïc tieâu 450 haït cuûa caùc hoaït ñoäng kinh teá. Chuùng cuõng treân moät trieäu, chi phí giaûm nheï ôû caùc nöôùc chöa tính ñeán söï caàn thieát cuûa vieäc thích ñang phaùt trieån seõ vaøo khoaûng 140 tæ ñeán öùng vôùi nhöõng taùc ñoäng phi thò tröôøng, nhö 175 tæ ñoâla moãi naêm vaøo naêm 2030, vôùi nhu taùc ñoäng ñoái vôùi söùc khoûe con ngöôøi vaø heä caàu caáp voán lieân quan laø khoaûng 265 tæ ñeán sinh thaùi thieân nhieân. Moät vaøi löïa choïn bò 565 tæ ñoâla moät naêm. Ñoái vôùi chi phí thích boû qua ñoù coù theå laøm cho chi phí thích öùng öùng, caùc tính toaùn deã so saùnh nhaát laø caùc soá giaûm xuoáng (ví duï nhö vieäc boû qua söï caàn 308 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 thieát cuûa caùc khoaûn ñaàu tö cô caáu raát toán naøy. Nhö ñaõ chæ ra ôû caùc chöông tröôùc, caùc keùm); caùc phöông aùn löïa choïn khaùc coù theå khoaûn ñaàu tö cô sôû haï taàng môùi caàn phaûi laøm taêng chi phí thích öùng4. Nhöõng con soá höôùng ñeán caùc keát quaû phaùt thaûi caùc-bon öôùc tính naøy cuõng khoâng tính ñeán nhöõng ít hôn. toån haïi coøn laïi beân caïnh söï thích öùng hieäu Caùc doøng voán cuûa caû nhaø nöôùc laãn tö quaû. Hoäp 6.1. trình baøy moät noã löïc gaàn ñaây nhaân ñeàu caàn cho nhöõng khoaûn ñaàu tö nhaèm bao goàm nhöõng vaán ñeà phöùc taïp naøy naøy. Hieän ñaõ coù nhieàu coâng cuï huy ñoäng trong vieäc tính chi phí thích öùng. voán (Baûng 6.1). Taát caû caùc coâng cuï naøy ñeàu Caùc öôùc tính chi phí thích öùng cuõng ñoùng moät vai troø quan troïng trong vieäc thuùc boû qua moái quan heä chaët cheõ giöõa thích ñaåy caùc haønh ñoäng haïn cheá bieán ñoåi khí öùng vaø phaùt trieån. Maëc duø ít coù nghieân cöùu haäu: huy ñoäng theâm nguoàn löïc; taùi ñònh naøo neâu roõ veà vaán ñeà naøy, nhöng chuùng höôùng caùc doøng ñaàu tö nhaø nöôùc vaø tö ñeàu tính toaùn möùc chi tieâu boå sung ñeå nhaân höôùng ñeán nhöõng döï aùn ñaàu tö vôùi thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu so vôùi möùc möùc phaùt thaûi caùc-bon thaáp vaø coù lôïi cho khí chi cho caùc khoaûn ñaàu tö nhaïy caûm vôùi haäu; vaø hoã trôï cho hoaït ñoäng nghieân cöùu, khí haäu, ví duï nhö ñaàu tö ñeå khaéc phuïc phaùt trieån, vaø trieån khai caùc coâng ngheä thaân haäu quaû cuûa thu nhaäp vaø taêng daân soá, hay thieän vôùi khí haäu. ñeå khaéc phuïc thieáu huït trong thích öùng. Khu vöïc nhaø nöôùc seõ caáp voán chuû yeáu Nhöng treân thöïc teá, vieäc phaân bieät giöõa cho caùc döï aùn cô sôû haï taàng lôùn, nhöng phaàn huy ñoäng taøi chính cho thích öùng vaø huy lôùn caùc döï aùn ñaàu tö nhaèm taïo ra moät neàn ñoäng taøi chính cho phaùt trieån laø khoâng deã kinh teá phaùt thaûi ít caùc-bon – töø maùy moùc daøng. Ñaàu tö chaúng haïn nhö vaøo giaùo duïc, tieát kieäm naêng löôïng cho ñeán vieäc saûn xuaát y teá, veä sinh, vaø baûo ñaûm sinh keá ñeàu laø ra nhöõng chieác oâ toâ saïch hôn, ñeán vieäc söû nhöõng khoaûn ñaàu tö coù lôïi cho phaùt trieån. duïng naêng löôïng taùi taïo – seõ do khu vöïc tö Chuùng cuõng goùp phaàn giaûm tính deã bò toån nhaân ñaûm nhieäm. Hieän nay, phaàn voán cuûa thöông veà kinh teá xaõ hoäi tröôùc nhöõng söùc caùc chính phuû chæ chieám chöa ñaày 15% caùc eùp lieân quan hay khoâng lieân quan ñeán khoaûn ñaàu tö treân toaøn caàu, maëc duø chính khí haäu. Chaéc chaén trong ngaén haïn, hoã phuû noùi chung seõ kieåm soaùt caùc khoaûn ñaàu trôï phaùt trieån seõ laø söï boå sung quan troïng tö cô sôû haï taàng chuû yeáu coù aûnh höôûng ñeán ñeå buø ñaép nhöõng thieáu huït veà thích öùng, caùc cô hoäi phaùt trieån caùc saûn phaåm tieát kieäm giaûm ruûi ro khí haäu, vaø taêng naêng suaát kinh naêng löôïng. teá. Nhöng nhöõng nguoàn taøi chính môùi cho Coù nhieàu caùch khaùc nhau ñeå khuyeán thích öùng vaãn laø caàn thieát. khích ñaàu tö tö nhaân vaøo vieäc giaûm nheï5, nhöng coâng cuï thò tröôøng phoå bieán nhaát Caùc nguoàn taøi chính giaûm nheï lieân quan ñeán caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø hieän coù Cô cheá Phaùt trieån Saïch. Cho ñeán nay, cô Trong nhöõng thaäp kyû tôùi, haøng ngaøn tæ ñoâla cheá naøy ñaõ caáp voán cho hôn 4000 döï aùn seõ ñöôïc chi ra ñeå naâng caáp vaø môû roäng heä giaûm phaùt thaûi. Caùc cô cheá töông töï, ví duï thoáng cô sôû haï taàng veà naêng löôïng vaø giao nhö Cô cheá Cuøng Thöïc hieän (moät cô cheá thoâng vaän taûi cuûa theá giôùi. Nhöõng khoaûn töông ñöông cho caùc nöôùc coâng nghieäp ñaàu tö khoång loà naøy laø cô hoäi ñeå chuùng ta hoùa) vaø caùc thò tröôøng caùc-bon töï nguyeän, kieân quyeát chuyeån dòch neàn kinh teá toaøn ñeàu ñoùng vai troø quan troïng ôû moät soá khu caàu theo höôùng phaùt thaûi ít caùc-bon, nhöng vöïc (caùc neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi) vaø ñoàng thôøi cuõng laøm taêng ruûi ro cuûa vieäc moät soá ngaønh (laâm nghieäp), nhöng coù qui phaùt thaûi cao neáu nhö chuùng ta boû lôõ cô hoäi moâ nhoû hôn nhieàu. Theo Cô cheá Phaùt trieån Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 309 Saïch, caùc hoaït ñoäng giaûm phaùt thaûi ôû caùc Baûng 6.3. Tieàm naêng trieån khai CDM theo khu vöïc vaø soá thu caùc-bon (cho ñeán naêm 2012) nöôùc ñang phaùt trieån coù theå taïo ra “tín chæ caùc-bon” – ñöôïc so saùnh vôùi moät möùc saøn Möùc giaûm phaùt thaûi ñöôïc chöùng Phaàn traêm trong ñaõ thoáng nhaát töø tröôùc, vaø ñöôïc xaùc minh Theo khu vöïc nhaäna trieäu ñoâla toång soá bôûi moät cô quan ñoäc laäp döôùi söï ñôõ ñaàu cuûa Ñoâng AÙ TBD 871 10,453 58 UNFCCC – vaø sau ñoù ñem baùn nhöõng tín Trung Quoác 786 9,431 52 chæ naøy treân thò tröôøng caùc-bon. Ví duï nhö moät nhaø maùy ñieän ôû chaâu AÂu coù theå mua Malaysia 36 437 2 quyeàn giaûm phaùt thaûi (baèng caùch mua tröïc Indonesia 21 252 2 tieáp hay hoã trôï taøi chính) töø moät nhaø maùy Chaâu AÂu vaø Trung AÙ 10 119 1 saûn xuaát theùp ôû Trung Quoác ñang tham gia Myõ Latinh vaø Caribbeâ 230 2,758 15 vaøo moät döï aùn tieát kieäm naêng löôïng. Brazil 102 1,225 7 Nhöõng khoaûn thu taøi chính maø CDM taïo ra vaãn coøn khieâm toán so vôùi soá voán giaûm nheï Mexico 41 486 3 caàn thieát. Nhöng cho ñeán nay, khoaûn thu naøy Chile 21 258 1 cuõng ñaõ laø nguoàn voán lôùn nhaát cho vieäc giaûm Argentina 20 238 1 nheï cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Töø naêm Trung Ñoâng vaø Baéc Phi 15 182 1 2001 (naêm ñaàu tieân ñaêng kyù caùc döï aùn theo CDM) ñeán naêm 2012 (laø naêm keát thuùc cam Nam AÙ 250 3,004 17 keát theo Nghò ñònh thö Kyoto), döï tính CDM AÁn Ñoä 231 2,777 16 seõ giaûm phaùt thaûi caùc-bon töông ñöông laø 1.5 Caän sa maïc Sahara 39 464 3 tæ taán, chuû yeáu thoâng qua vieäc söû duïng naêng Nigeria 16 191 1 löôïng taùi taïo, tieát kieäm naêng löôïng, vaø thay Caùc nöôùc phaùt trieån 85 1,019 6 ñoåi loaïi nhieân lieäu söû duïng. Vieäc naøy seõ thu ñöôïc soá tieàn 18 tæ ñoâla (töø 15 ñeán 24 tæ ñoâla) Theo thu nhaäp tröïc tieáp töø giaûm phaùt thaûi caùc-bon cho caùc Thu nhaäp thaáp 46 551 3 nöôùc ñang phaùt trieån, tuøy thuoäc vaøo giaù caùc- Nigeria 16 191 1 bon (Baûng 6.3)6. Ngoaøi ra, moãi ñoâla thu ñöôïc Thu nhaäp trung bình thaáp 1,127 13,524 75 töø giaûm phaùt thaûi caùc-bon seõ taïo ra ñöôïc soá voán trung bình laø 4.6 ñoâla cho ñaàu tö, vaø coù Trung Quoác 786 9,431 53 theå leân tôùi 9 ñoâla cho moät soá döï aùn naêng löôïng AÁn Ñoä 231 2,777 16 taùi taïo. Theo öôùc tính, khoaûng 95 tæ ñoâla trong Indonesia 21 252 2 ñaàu tö naêng löôïng saïch ñaõ ñöôïc höôûng lôïi töø Thu nhaäp trung bình cao 242 2,906 16 CDM trong giai ñoaïn 2002-2008. Brazil 102 1,225 7 Trong khi ñoù, vieän trôï phaùt trieån chính thöùc cho vieäc giaûm nheï chæ vaøo khoaûng 19 Mexico 41 486 3 tæ ñoâla trong giai ñoaïn 2002-20077, vaø ñaàu Malaysia 36 437 2 tö naêng löôïng beàn vöõng ôû caùc nöôùc ñang Chile 21 258 1 phaùt trieån leân tôùi khoaûng 80 tæ ñoâla trong Argentina 20 238 1 giai ñoaïn 2002-2008.8 Thu nhaäp cao 85 1,019 6 Caùc nhaø taøi trôï vaø caùc toå chöùc taøi chính quoác teá ñang thieát laäp nhöõng coâng cuï huy Haøn Quoác, Rep. of 54 653 4 ñoäng môùi ñeå ñaåy maïnh söï hoã trôï cho caùc döï Toång 1,500 18,000 100 aùn ñaàu tö phaùt thaûi caùc-bon thaáp trong giai ñoaïn töø nay ñeán 2012 (Baûng 6.4). Toång soá 310 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 voán theo caùc sang kieán naøy laø khoaûng 19 tæ nheï vaø thích öùng, khoaûng 10 tæ ñoâla moãi ñoâla cho tôùi naêm 2012, maëc duø con soá naøy keát naêm), vôùi nhu caàu caáp voán döï tính trong hôïp caû voán cho thích öùng vaø cho giaûm nheï. trung haïn. Vieäc thieáu huït nguoàn voán cho giaûm nheï laø raát roõ raøng (Hình 6.2). Toång coäng taát caû Nhöõng ñieåm chöa hieäu quaû trong caùc nguoàn voán cuûa caùc nhaø taøi trôï trong Baûng coâng cuï huy ñoäng taøi chính cho khí 6.4 (vaø coi nhö ñoù laø voán chæ daønh rieâng cho haäu hieän nay giaûm nheï) vôùi nguoàn voán döï tính thu ñöôïc Söï thieáu hieäu quaû coù theå khieán chuùng ta qua CDM ñeán naêm 2012 cho ta thaáy soá tieàn phaûi boû nhieàu coâng söùc vaø toán keùm chi phí, cho giaûm nheï laø khoaûng 37 tæ ñoâla cho ñeán vaø coù theå coøn phaûi boû theâm nhieàu chi phí naêm 2012, hay ít hôn 8 tæ ñoâla moãi naêm. Con nöõa. Do ñoù, roõ raøng laø caàn ñaûm baûo sao cho soá naøy thaáp hôn nhieàu so vôùi chi phí öôùc tính taøi chính cho khí haäu ñöôïc huy ñoäng vaø söû cho giaûm nheï cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø duïng moät caùch coù hieäu quaû. Ba khía caïnh 140 ñeán 175 tæ ñoâla moät naêm vaøo naêm 2030, cuûa tính hieäu quaû trong taøi chính khí haäu vaø caøng ít hôn so vôùi nhu caàu huy ñoäng voán ñöôïc xem xeùt döôùi ñaây: tính rôøi raïc manh coù lieân quan (265 ñeán 565 tæ ñoâla). muùn cuûa caùc nguoàn taøi chính, haïn cheá cuûa caùc thò tröôøng buø tröø caùc-bon cho vieäc giaûm Nguoàn voán hieän coù cho thích nheï, vaø chi phí tieàm taøng cuûa vieäc ñaùnh thueá öùng chöùng chæ giaûm phaùt thaûi (CER) nhaèm gaây Maõi ñeán thôøi gian gaàn ñaây vieäc huy ñoäng voán cho Quõy Thích öùng. voán cho thích öùng môùi ñöôïc tieán haønh. Nguoàn taøi chính chuû yeáu hieän nay laø caùc Söï manh muùn cuûa caùc nguoàn taøi nhaø taøi trôï quoác teá, caáp voán thoâng qua chính cho bieán ñoåi khí haäu caùc toå chöùc song phöông hoaëc caùc keânh Baûng 6.4 cho thaáy coù ruûi ro laø coù quaù nhieàu ña phöông nhö Chöông trình Moâi tröôøng quyõ khí haäu vôùi nhöõng muïc ñích ñaëc bieät. Toaøn caàu (GEF) vaø Ngaân haøng Theá giôùi. Tình traïng manh muùn kieåu naøy coù nguy cô Vieäc thaønh laäp Quõy Thích öùng vaøo thaùng laøm giaûm tính hieäu quaû noùi chung cuûa taøi 12 naêm 2007, moät cô cheá huy ñoäng voán vôùi chính khí haäu, bôûi vì chi phí giao dòch taêng nguoàn voán ñoäc laäp, laø moät böôùc tieán quan leân, tinh thaàn laøm chuû cuûa nöôùc nhaän taøi troïng. Nguoàn thu chuû yeáu cuûa Quõy laø 2% trôï seõ giaûm, vaø vieäc ñaûm baûo thoáng nhaát vôùi phí ñaùnh vaøo CDM, moät nguoàn caáp voán môùi caùc muïc tieâu phaùt trieån cuûa quoác gia seõ trôû (seõ ñöôïc thaûo luaän chi tieát trong phaàn sau) neân khoù khaên hôn. Moãi nguoàn taøi chính coù theå huy ñoäng töø 300 trieäu ñoâla ñeán 600 môùi, duø laø ñeå cho phaùt trieån hay ñeå ñoái phoù trieäu ñoâla trong trung haïn, tuøy thuoäc vaøo giaù vôùi bieán ñoåi khí haäu, cuõng ñeàu bao haøm caùc-bon (xem Baûng 6.4 vaø Chuù thích 7). chi phí ôû trong ñoù. Ñoù laø chi phí giao dòch Tröø nguoàn taøi chính tö nhaân, döï tính seõ (chi phí naøy taêng leân khi soá löôïng nguoàn huy ñoäng ñöôïc töø 2.2 tæ ñoâla ñeán 2.5 tæ ñoâla voán taêng), phaân boå khoâng hieäu quaû (nhaát cho vieäc thích öùng töø nay ñeán naêm 2012, laø khi nguoàn taøi chính ñöôïc qui ñònh söû tuøy thuoäc vaøo möùc huy ñoäng cuûa Quõy Thích duïng theo dieän heïp), vaø haïn cheá trong vieäc öùng. Nguoàn taøi chính tieàm naêng hieän coù cho nhaân roäng. Tính manh muùn hieän nay vaø soá thích öùng laø ít hôn 1 tæ ñoâla moãi naêm, so tieàn ít oûi cuûa moãi nguoàn löïc cho thaáy taàm vôùi nhu caàu 30 ñeán 100 tæ ñoâla moãi naêm quan troïng cuûa vieäc tieáp tuïc ñaøm phaùn veà trong trung haïn (xem Baûng 6.2). Hình 6.2 moät caáu truùc taøi chính khí haäu ñuû ñeå huy so saùnh nguoàn taøi chính cho khí haäu haøng ñoäng nguoàn löïc vôùi qui moâ lôùn vaø cung caáp naêm trong giai ñoaïn 2008-2012 (keå caû giaûm taøi chính moät caùch hieäu quaû thoâng qua caùc Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 311 Hình 6.2 Khoaûng caùch laø raát lôùn: nhu caàu huy ñoäng taøi chính Baûng 6.4. Caùc quyõ khí haäu song phöông vaø ña phöông môùi cho khí haäu öôùc tính haøng naêm ñeå giaûm 2ñoä C so vôùi caùc nguoàn voán hieän coù Quyõ Toång soá tieàn (trieäu ñoâla) Thôøi kyø Giaù trò vaøo naêm 2005 tính baèng ñoâ la Myõ, tyû ñoâ la Huy ñoäng taøi chính theo UNFCCC 200 Öu tieân chieán löôïc cho thích öùng 50 (A) GEF 4 GEF 3-­ Giaûm thieåu: 139 - 175 tyû ñoâ la Myõ Quõy caùc nöôùc keùm phaùt trieån 172 (A) As of October 175 2008 Quõy Bieán ñoåi khí haäu ñaëc bieät 91 (A) As of October 2008 150 Quõy thích öùng 300–600 (A) 2008–12 Caùc saùng kieán song phöông 125 Ñoái taùc Traùi ñaát maùt meû (Nhaät Baûn) 10,000 (A+M) 2008–12 Thích öùng: 28 - 100 tyû ñoâ la Myõ ETF-IW (Anh) 1,182 (A+M) 2008–12 100 Saùng kieán khí haäu vaø röøng (Na-uy) 2,250 75 Quõy Ñaït ñeán Muïc tieâu phaùt trieån thieân 22 (A) / 92 (M) 2007–10 nieân kyû UNDP-Taây Ban Nha GCCA (UÛy ban Chaâu AÂu) 84 (A) / 76 (M) 2008–10 50 Saùng kieán Khí haäu Quoác teá (Ñöùc) 200 (A) / 564 (M) 2008–12 Quyõ cho thích öùng vaø IFCI (UÙc) 160 (M) 2007–12 25 giaûm thieåu Caùc saùng kieán ña phöông 9 tyû ñoâ la Myõ GFDRR 15 (A) (of $83 million in 2007–08 0 pledges) 2008 - 2012 2030 35 (M) Nguoàn: ñeå coù giaù trò naêm 2030, xem baûng 6.2; ñeå coù giaù trò cho naêm 2008-2012, xem phaàn noäi dung trong baøi. UN-REDD 500 (M) (140 committed) Chöông trình Ñoái taùc caùc-bon trong laâm 385 (M) (160 committed) 2008–20 nghieäp (WB) keânh vaø coâng cuï khaùc nhau. Quõy Ñaàu tö khí haäu, bao goàm 6,200 (A+M) 2009–12 Maëc duø huy ñoäng taøi chính khí haäu vaø caáp voán cho phaùt trieån khoâng phaûi laø hai Quõy Coâng ngheä Saïch 4,800 (M) khaùi nieäm hoaøn toaøn truøng nhau, nhöng Quõy Khí haäu Chieán löôïc, bao goàm 1,400 (A+M) moät soá baøi hoïc ruùt ra töø caùc nghieân cöùu Chöông trình ñaàu tö vaøo laâm nghieäp 350 (M) veà hieäu quaû vieän trôï laø raát phuø hôïp vôùi taøi Ñaåy maïnh naêng löôïng taùi taïo 200 (M) chính khí haäu. Quan ngaïi veà nhöõng aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa tính manh muùn trong Chöông trình Thí ñieåm cho khaû naêng 600 (A) choáng choïi vôùi khí haäu vieän trôï laø moät trong nhöõng yeáu toá quan Nguoàn: UNFCCC 2008a vaø moät soá caäp nhaät bôûi caùc taùc giaû troïng thuùc ñaåy Tuyeân boá Paris veà Hieäu quaû Chuù thích: Ñoái vôùi moät soá caùc saùng kieán song phöông, moät phaàn soá tieàn trong caùc quyõ seõ ñöôïc phaân Vieän trôï. Trong tuyeân boá naøy, haàu heát ñaõ phoái thoâng qua caùc saùng kieán ña phöông (ví duï nhö, moät soá cam keát ñoái vôùi Quõy Ñaàu tö Khí haäu hay Chöông trình Ñoái taùc caùc-bon trong laâm nghieäp). Ñieàu naøy daãn ñeán vieäc tính toaùn hai laàn vaø khieán cho ñöôïc taùi khaúng ñònh trong Keá hoaïch haønh vieäc veõ moät böùc tranh chính xaùc veà nhöõng nguoàn löïc daønh cho bieán ñoåi khí haäu seõ dieãn ra ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø moät vieäc raát khoù. Quõy Ñaàu tö Khí haäu ñöôïc Ngaân haøng Theá giôùi quaûn lyù, vaø ñöôïc thöïc ñoäng Accra, caùc nhaø taøi trôï laãn caùc nöôùc hieän bôûi taát caû caùc ngaân haøng phaùt trieån ña phöông. Taát caû caùc döõ lieäu cho Quõy Ñaàu tö Khí haäu laø tính nhaän vieän trôï ñeàu cam keát ñöa vaøo hoaït ñeán thaùng 7 naêm 2009 – 250 trieäu ñoâla cuûa Quõy Khí haäu Chieán löôïc chöa ñöôïc phaân boå vaøo thôøi ñieåm ñoù, vaø Quõy Ñaåy maïnh naêng löôïng taùi taïo seõ ñoøi hoûi soá tieàn cam keát ít nhaát laø 250 trieäu ñoâla tröôùc khi ñoäng phaùt trieån cuûa mình nhöõng nguyeân coù theå vaän haønh Quõy. A = voán daønh cho thích öùng; M = voán daønh cho giaûm nheï; ETF-IW = Quõy Chuyeån taéc veà tinh thaàn laøm chuû, tính phuø hôïp, haøi ñoåi Moâi tröôøng-Khung Quoác teá; GCCA = Lieân minh Bieán ñoåi Khí haäu Toaøn caàu; IFCI = Saùng kieán Quoác teá veà caùc-bon trong laâm nghieäp; UN-REDD = Chöông trình hôïp taùc cuûa Lieân hôïp Quoác veà Giaûm phaùt thaûi hoøa hoùa, höôùng tôùi keát quaû, vaø traùch nhieäm töø vieäc khai thaùc röøng vaø thoaùi hoùa röøng; GFDRR = Chöông trình toaøn caàu cho giaûm nheï vaø phuïc hoài giaûi trình laãn nhau. thieân tai. Caùc cam keát ñoùng goùp cho Saùng kieán Laâm nghieäp Khí haäu (Na-uy) ôû möùc 430 trieäu ñoâla vaøo thaùng 6 naêm 2009. 312 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 6.2 Ñaùnh giaù caùc lôïi ích cuûa CDM Cô cheá Phaùt trieån Saïch ñem laïi ba loaïi döï aùn lieân quan ñeán caùc nhaø taøi trôï Watson vaø Fankhauser cuõng phaùt lôïi ích tieàm taøng cho caùc nöôùc chuû nhaø cuûa nöôùc ngoaøi. hieän thaáy raèng 96% caùc döï aùn tuyeân (khoâng tính ñeán caùc luoàng taøi chính töø Chæ coù moät phaàn tö caùc döï aùn ñöôïc boá laø coù ñoùng goùp cho tính beàn vöõng vieäc baùn tín chæ caùc-bon): chuyeån giao phaùt trieån ñôn phöông bôûi caùc nöôùc veà moâi tröôøng vaø xaõ hoäi, nhöng haàu vaø truyeàn baù coâng ngheä; goùp phaàn taïo chuû nhaø coù tuyeân boá laø bao haøm caû heát caùc tuyeân boá naøy chæ lieân quan coâng aên vieäc laøm vaø taêng tröôûng kinh chuyeån giao coâng ngheä. Chuyeån giao ñeán nhöõng ñoùng goùp cho taêng tröôûng teá; vaø goùp phaàn vaøo phaùt trieån beàn coâng ngheä cuõng coù lieân quan ñeán caùc kinh teá vaø coâng aên vieäc laøm. Khoaûng vöõng veà moâi tröôøng vaø xaõ hoäi. döï aùn lôùn. Maëc duø chæ coù moät phaàn hôn 80% caùc döï aùn coù tuyeân boá coù Möùc ñoä ñoùng goùp cuûa caùc döï aùn ba caùc döï aùn laø coù chuyeån giao coâng taùc ñoäng veà chuyeån giao coâng ngheä, vaøo ba muïc tieâu naøy coù theå ñöôïc ñaùnh ngheä, hoï chieám tôùi hai phaàn ba löôïng vaø 23% coù ñoùng goùp vaøo sinh keá toát giaù baèng caùch nhìn vaøo caùc vaên kieän giaûm phaùt thaûi. Nhöõng döï aùn ñöôïc hôn cho ngöôøi daân. Lôïi ích veà taïo coâng thieát keá döï aùn, nhöõng vaên kieän naøy coù coi laø “nhoû” chæ daãn ñeán chuyeån giao aên vieäc laøm töø caùc döï aùn khí ñoát coâng theå tìm ñöôïc baèng nhöõng töø khoùa lieân coâng ngheä trong 26% soá tröôøng hôïp nghieäp laø khoâng lôùn (43%) so vôùi caùc quan ñeán caùc lôïi ích chung. Caùch tieáp maø thoâi. ngaønh khaùc (trong ñoù ít nhaát 65% caùc caän naøy ñaõ ñöôïc Haites, Maosheng Nhöng chuyeån giao coâng ngheä laø döï aùn ñeàu tuyeân boá laø coù ñoùng goùp vaø Seres söû duïng ñeå ñaùnh giaù nhöõng moät khaùi nieäm khoù ñònh nghóa. Ñoái vôùi vaøo taïo vieäc laøm). lôïi ích cuûa vieäc chuyeån giao coâng vieäc giaûm nheï, thöôøng seõ khoâng phaûi Neáu chuùng ta söû duïng moät ñònh ngheä cuûa CDM, vaø ñöôïc Watson vaø laø caùc coâng ngheä ñaëc bieät seõ ñöôïc nghóa heïp hôn vaø truyeàn thoáng hôn veà Fankhauser söû duïng ñeå ñaùnh giaù möùc chia seû, maø chæ laø caùc bí quyeát veà vaän phaùt trieån beàn vöõng, thì 67% caùc döï aùn ñoùng goùp vaøo taêng tröôûng kinh teá vaø haønh vaø quaûn lyù veà vieäc laøm theá naøo tuyeân boá laø coù lôïi ích veà giaùo duïc vaø phaùt trieån beàn vöõng. ñeå thöïc thi moät döï aùn. Moät nghieân ñaøo taïo (taêng nguoàn voán con ngöôøi), Haites, Maosheng vaø Seres cuõng cöùu cuûa Dechezlepreâtre vaø caùc ñoàng vaø 50% soá döï aùn coù caùc lôïi ích veà cô phaùt hieän ra raèng chæ khoaûng moät phaàn nghieäp veà vieäc chuyeån giao coâng ngheä sôû haï taàng vaø coâng ngheä (taêng voán do ba caùc döï aùn CDM coù tuyeân boá laø coù ñöôïc baûo veä baèng caùc baèng phaùt minh con ngöôøi taïo ra). chuyeån giao coâng ngheä, baèng caùch saùng cheá cho thaáy raèng Nghò ñònh thö chuyeån giao caùc trang thieát bò, bí quyeát Kyoto ñaõ khoâng ñaåy maïnh caùc luoàng Nguoàn: Haites, Maosheng, vaø Seres 2006; kyõ thuaät, hay caû hai. Neáu phaân tích kyõ chuyeån giao coâng ngheä, maëc duø noù coù Watson vaø Fankhauser 2009; Deche- hôn, ta seõ thaáy ñoù chuû yeáu laø nhöõng theå thuùc ñaåy saùng taïo noùi chung. zlepreâtre vaø caùc taùc giaû khaùc 2009. Tuyeân boá Paris ñaõ neâu leân nhöõng vaán ñeà quaû cuûa taøi chính khí haäu. Chuyeån töø quan troïng cho vieäc caáp voán cho ñaàu tö khí caáp ñoä döï aùn sang caáp ñoä ngaønh vaø caáp haäu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nhieàu vaán ñoä chöông trình coù theå taïo ñieàu kieän ñeà trong soá ñoù ñaõ ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi thuaän lôïi cho quaù trình naøy. Tính deã döï vaø phaûn aùnh trong caùc vaên kieän ñaøm phaùn, ñoaùn vaø beàn vöõng cuûa nguoàn taøi chính ví duï nhö Keá hoaïch Haønh ñoäng Bali:9 laø moät khía caïnh quan troïng khaùc cuûa tính phuø hôïp. Caùc chöông trình haønh • Tinh thaàn laøm chuû. Xaây döïng söï ñoàng ñoäng khí haäu khoâng beàn vöõng, do tính thuaän raèng bieán ñoåi khí haäu laø moät vaán thaát thöôøng cuûa nguoàn voán, seõ laøm ñeà phaùt trieån, moät troïng taâm cuûa Baùo caùo giaûm tính hieäu quaû noùi chung. naøy, seõ ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc • Haøi hoøa hoùa. Vì caùc quyõ khí haäu khaùc xaây döïng tinh thaàn laøm chuû cho caùc quoác nhau coù nhöõng muïc ñích khaùc nhau, gia. Quan ñieåm ñoàng thuaän naøy sau ñoù seõ neâ n tính manh muù n trong taø i chính phaûi ñöôïc loàng gheùp vaøo trong chieán löôïc khí haä u naø y taï o ra moä t thaù c h thöù c phaùt trieån cuûa quoác gia. lôùn trong vieäc haøi hoøa hoùa caùc nguoàn • Tính phuø hôïp. Ñaûm baûo söï phuø hôïp taøi chính khaùc nhau vaø khai thaùc taùc giöõa caùc haønh ñoäng veà khí haäu vaø caùc ñoäng coäng höôûng trong vieäc huy ñoäng öu tieân cuûa quoác gia laø böôùc quan troïng voán cho thích öùng, giaûm nheï, vaø phaùt thöù hai trong vieäc naâng cao tính hieäu trieån. Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 313 • Keát quaû. Chöông trình höôùng tôùi keát quaû Noùi chung, thay vì quaù cuï theå, taøi chính cuûa haønh ñoäng khí haäu khoâng khaùc nhieàu cho khí haäu coù theå aùp duïng caùch tieáp caän so vôùi caùc lónh vöïc phaùt trieån khaùc. Vieäc chieán löôïc giaûm ngheøo hieän ñang ñöôïc thieát keá vaø thöïc hieän caùc chæ soá keát quaû coù thöïc hieän ôû nhieàu nöôùc thu nhaäp thaáp. yù nghóa seõ ñoùng vai troø quan troïng trong Ñieàu naøy keùo theo vieäc keát noái caùc nguoàn vieäc duy trì söï uûng hoä cuûa moïi ngöôøi cho vieän trôï nhaèm vaøo giaûm ngheøo vôùi moät taøi chính khí haäu vaø xaây döïng tinh thaàn chieán löôïc giaûm ngheøo maø nöôùc nhaän vieän laøm chuû cuûa quoác gia ñoái vôùi haønh ñoäng trôï soaïn thaûo. Döïa treân moät phaân tích veà choáng bieán ñoåi khí haäu. ngheøo ñoùi vaø xaùc ñònh öu tieân quoác gia • Traùch nhieäm giaûi trình laãn nhau. (nhöõng öu tieân naøy phaûi ñöôïc xaùc thöïc Nhöõng tieán boä khieâm toán cuûa nhieàu nöôùc thoâng qua vieäc tham khaûo yù kieán cuûa caùc phaùt trieån trong vieäc ñaït ñöôïc caùc muïc toå chöùc xaõ hoäi daân söï), chieán löôïc ñoù seõ tieâu cuûa Nghò ñònh thö Kyoto khieán cho trôû thaønh cô sôû ñeå hoã trôï ngaân saùch chung ngöôøi ta quan taâm nhieàu ñeán traùch nhieäm cuûa caùc nhaø taøi trôï nhaèm taøi trôï cho moät giaûi trình cuûa caùc nöôùc naøy ñoái vôùi haønh chöông trình haønh ñoäng giaûm ngheøo. Caùc ñoäng choáng bieán ñoåi khí haäu. Moät phaàn döï aùn rieâng leû seõ trôû thaønh tröôøng hôïp quan troïng cuûa baát kyø moät thoûa thuaän ngoaïi leä chöù khoâng coøn phoå bieán. Neáu caùc toaøn caàu naøo veà bieán ñoåi khí haäu cuõng nöôùc loàng gheùp haønh ñoäng khí haäu vaøo phaûi laø moät khuoân khoå buoäc caùc nöôùc coù caùc chieán löôïc phaùt trieån cuûa mình thì moät thu nhaäp cao phaûi chòu traùch nhieäm ñaåy caùch tieáp caän töông töï ñoái vôùi taøi chính khí maïnh caùc muïc tieâu giaûm phaùt thaûi cuûa haäu cuõng coù theå khaû thi. chính mình vaø cung caáp nguoàn taøi chính cho khí haäu. Ñoàng thôøi, khuoân khoå ñoù Nhöõng khía caïnh keùm hieäu quaû cuõng buoäc caùc nöôùc ñang phaùt trieån phaûi trong Cô cheá Phaùt trieån Saïch chòu traùch nhieäm veà caùc haønh ñoäng khí Coâng cuï chính ñeå thuùc ñaåy vieäc giaûm nheï haäu vaø vieäc söû duïng caùc nguoàn taøi chính ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø CDM. Cô cheá khí haäu, nhö ñaõ neâu trong Keá hoaïch naøy ñaõ phaùt trieån vöôït leân treân nhöõng kyø Haønh ñoäng Bali. Beân caïnh vieäc cung caáp voïng ban ñaàu, cho thaáy khaû naêng cuûa thò caùc nguoàn löïc, vieäc theo doõi vaø baùo caùo veà tröôøng trong vieäc khuyeán khích giaûm phaùt caùc doøng taøi chính khí haäu, vaø xaùc minh thaûi, cung caáp cô cheá hoïc hoûi quan troïng, keát quaû, laø moät chuû ñeà coát loõi cuûa caùc voøng naâng cao nhaän thöùc, vaø xaây döïng naêng löïc. ñaøm phaùn veà bieán ñoåi khí haäu. Nhöng CDM cuõng coù moät vaøi nhöôïc ñieåm, Beân caïnh caùc nguoàn taøi chính, moät vaán laøm naûy sinh moái hoaøi nghi veà toaøn boä qui ñeà quan troïng nöõa laø caùc quyõ khí haäu seõ taøi trình cuõng nhö tính hieäu quaû cuûa noù vôùi tö trôï cho nhöõng döï aùn nhö theá naøo, vaø caùc moâ caùch laø moät coâng cuï huy ñoäng voán: thöùc caáp voán seõ nhö theá naøo. Maëc duø moät soá döï aùn ñaàu tö veà khí haäu seõ daønh cho caùc Tính toaøn veïn veà moâi tröôøng coøn chöa döï aùn ñôn leû - ví duï nhö caùc nhaø maùy ñieän chaéc chaén. Thaønh coâng daøi haïn cuûa CDM phaùt thaûi ít caùc-bon – nhöng trong nhieàu coù theå ñöôïc ñaùnh giaù toát nhaát baèng nhöõng tröôøng hôïp, coù theå ñaït ñöôïc hieäu suaát baèng ñoùng goùp cuûa noù trong vieäc giaûm löôïng caùch chuyeån leân caáp ñoä ngaønh hoaëc chöông phaùt thaûi khí nhaø kính. Ñeå khoâng bò laãn vôùi trình. Ñoái vôùi vieäc thích öùng, taøi chính ôû caáp tính hieäu quaû veà moâi tröôøng cuûa Nghò ñònh ñoä quoác gia noùi chung neân phuø hôïp vôùi taøi thö Kyoto, caùc möùc giaûm phaùt thaûi cuûa CDM chính phaùt trieån toång theå, chöù khoâng neân phaûi laø möùc giaûm boå sung ngoaøi möùc giaûm söû duïng cho caùc döï aùn thích öùng rieâng leû. vaãn seõ dieãn ra neáu khoâng coù CDM. Ngöôøi ta 314 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 6.3 Thueá caùc-bon so vôùi vieäc mua baùn quota phaùt thaûi Caùc coâng cuï döïa treân thò tröôøng chính ñònh raèng vieäc cöôõng cheá thöïc thi laø voøng nguoàn thu taêng toång hieäu suaát ñöôïc söû duïng cho vieäc giaûm nheï bieán coù hieäu quaû), nhöng veà möùc giaù vaø cuûa heä thoáng thueá, thì seõ coù hai ñieàu ñoåi khí haäu laø thueá caùc-bon vaø cô tính oån ñònh cuûa giaù caùc giaáy pheùp thì lôïi – nhöng hai ñieàu lôïi ñoù cuõng seõ cheá mua baùn quota phaùt thaûi. Baèng chuùng ta cuõng khoâng chaéc chaén laém. khoâng ñöôïc ñaûm baûo neáu nhö chính caùch aùp caùc quota coá ñònh hay tieâu Hai coâng cuï (thueá vaø mua baùn caùc khoaûn thueá caùc-bon laïi laøm traàm chuaån coâng ngheä (caùc coâng cuï ñieàu quota phaùt thaûi) coù nhöõng ñieåm khaùc troïng theâm tính thieáu hieäu quaû hieän tieát thoâng thöôøng hay ñöôïc caùc chính bieät quan troïng: höõu trong heä thoáng thueá. Neáu caùc phuû söû duïng), nhöõng coâng cuï naøy ñaõ giaáy pheùp phaùt thaûi ñöôïc chính phuû laøm cho caùc coâng ty vaø hoä gia ñình Hieäu suaát ñem baùn ñaáu giaù thì ñaây cuõng laø moät ñöôïc thoaûi maùi tìm kieám caùch reû nhaát Do thoâng tin khoâng hoaøn haûo veà chi nguoàn thu cho ngaân saùch. ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu khí haäu. phí giaûm nheï, neân luoân tieàm aån ruûi Thueá caùc-bon laø moät coâng cuï giaù ro ñoái vôùi baát kyø coâng cuï thò tröôøng Kinh teá chính trò caû vaø thöôøng vaän haønh baèng caùch naøo veà giaûm phaùt thaûi, coù theå laø quaù Vì theá giôùi coù moät ngaân saùch caùc-bon ñaùnh thueá treân haøm löôïng caùc-bon nhieàu hoaëc khoâng ñuû, daãn ñeán chi phí coá ñònh öùng vôùi moät muïc tieâu phaùt cuûa caùc ñaàu vaøo nhieân lieäu, do ñoù quaù lôùn hoaëc toån thaát quaù lôùn. Moät keát thaûi, möùc ñoä chaéc chaén lieân quan taïo ra moät khuyeán khích chuyeån quaû noåi tieáng cuûa Weitzman cho thaáy ñeán moät coâng cuï ñònh löôïng coù theå sang duøng nhieân lieäu khaùc coù haøm vieäc löïa choïn coâng cuï vôùi söï khoâng haáp daãn ñoái vôùi moät soá nhoùm. Vaø taát löôïng caùc-bon thaáp hôn hoaëc duøng chaéc chaén nhö vaäy phuï thuoäc vaøo caû moïi ngöôøi, duø laø doanh nghieäp nhieân lieäu moät caùch tieát kieäm hôn. ñoä doác cuûa haøm toån thaát hay chi phí hay caù nhaân, ñeàu khoâng thích thueá. Tuy nhieân, vì chính phuû coù thoâng tin giaûm nheï. Haøm yù cuûa ñieàu naøy trong Caùch laäp luaän nhö theá naøy döôøng khoâng hoaøn haûo veà chi phí thay ñoåi tröôøng hôïp bieán ñoåi khí haäu coøn chöa nhö nghieâng veà uûng hoä cho cô cheá nhieân lieäu hay taêng hieäu quaû söû duïng roõ raøng, vì hình daïng cuûa haøm toån thaát mua baùn quota phaùt thaûi, nhöng taâm nhieân lieäu, neân cuõng khoâng theå chaéc laø raát khoâng chaéc chaén. Tuy nhieân, vì lyù sôï noäp thueá cuõng coù nghóa raèng chaén veà vieäc moät möùc thueá seõ daãn caùc khí nhaø kính laø caùc chaát gaây oâ caùc doanh nghieäp seõ phaûn ñoái vieäc ñeán vieäc giaûm phaùt thaûi laø bao nhieâu. nhieãm, neân nhieàu ngöôøi ñaõ laäp luaän baùn ñaáu giaù giaáy pheùp, thay vaøo ñoù Neáu moät chính phuû coù quota phaùt raèng trong ngaén haïn, toån thaát laø töông hoï coù theå seõ vaän ñoäng ñeå hoï ñöôïc thaûi theo moät hieäp ñònh toaøn caàu, thì ñoái oån ñònh tính theo moãi taán caùc-bon phaân boå giaáy pheùp mieãn phí. Noùi chính phuû ñoù coù theå caàn phaûi ñieàu giaûm nheï theâm, ñieàu naøy khieán cho chung, quaù trình phaân boå giaáy pheùp, chænh thueá suaát phuø hôïp ñeå giöõ cho vieäc aùp thueá laø phuø hôïp hôn. neáu khoâng ñöôïc thöïc hieän thoâng qua möùc phaùt thaûi luoân naèm döôùi quota. ñaáu giaù, seõ daãn ñeán vieäc voøi vónh vaø Theo cô cheá mua baùn quota Tính deã bieán ñoäng cuûa giaù caû haønh vi tham nhuõng. phaùt thaûi, caùc chính phuû seõ caáp giaáy Vì cô cheá mua baùn quota phaùt thaûi taïo pheùp phaùt thaûi, theå hieän quyeàn hôïp ra söï khoâng chaéc chaén veà khoái löôïng Hieäu quaû haønh chính phaùp trong vieäc phaùt thaûi caùc-bon – phaùt thaûi, noù coù theå daãn ñeán söï khoâng Chi phí cuûa vieäc quaûn lyù chính saùch khí nhöõng giaáy pheùp naøy ñöôïc mua baùn chaéc chaén veà giaù caû. Ví duï, neáu coù haäu vaø nhöõng yeâu caàu veà theå cheá vaø töï do giöõa nhöõng ngöôøi tham gia cô söï thay ñoåi trong chu kyø kinh doanh voán laø nhöõng caân nhaéc ñaëc bieät quan cheá. Bôûi vì caùc doanh nghieäp vaø caùc hay trong möùc giaù töông ñoái cuûa caùc troïng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Moät ngaønh seõ coù chi phí bieân khaùc nhau nhieân lieäu chöùa nhieàu vaø chöùa ít caùc- loaïi thueá ñaùnh vaøo haøm löôïng caùc-bon trong vieäc chuyeån ñoåi nhieân lieäu hay bon, thì giaù cuûa giaáy pheùp seõ bò aûnh trong nhieân lieäu coù khaû naêng raát hieäu söû duïng nhieân lieäu hieäu quaû hôn, neân höôûng moät caùch tröïc tieáp. Tính deã quaû veà maët chi phí vì noù coù theå döïa coù khaû naêng vieäc mua baùn seõ mang bieán ñoäng cuûa giaù caû khoâng nhöõng treân nhöõng heä thoáng haønh chính saün laïi lôïi ích. Ví duï nhö, neáu moät doanh khieán cho vieäc laäp chieán löôïc giaûm coù trong thueá tieâu thuï ñaëc bieät ñoái vôùi nghieäp coù chi phí bieân giaûm nheï cao, nheï trôû neân khoù khaên, maø noù coøn laøm xaêng daàu. Ngöôïc laïi, vieäc thieát laäp moät trong khi moät doanh nghieäp khaùc laïi giaûm khuyeán khích ñaàu tö vaøo hoaït thò tröôøng cho vieäc baùn ñaáu giaù vaø mua coù chi phí thaáp hôn nhieàu, thì doanh ñoäng nghieân cöùu vaø phaùt trieån veà caùc baùn giaáy pheùp coù theå raát phöùc taïp, nghieäp coù chi phí thaáp hôn ñoù seõ baùn coâng ngheä giaûm nheï môùi. Vieäc tieát vaø coù theå caàn ñeán moät cô quan ñieàu moät giaáy pheùp vôùi giaù cao hôn chi phí kieäm vaø vay caùc trôï caáp laø hai cô cheá tieát ñeå theo doõi vieäc thöïc hieän quyeàn bieân cuûa mình, giaûm möùc phaùt thaûi ñôn giaûn coù theå haïn cheá tính deã bieán löïc thò tröôøng cuûa nhöõng beân tham vôùi löôïng töông öùng, vaø kieám ñöôïc ñoäng cuûa giaù. gia. Beân caïnh ñoù, moät heä thoáng giaáy lôïi nhuaän – vaø mieãn laø giaù cuûa giaáy pheùp seõ ñoøi hoûi phaûi coù söï giaùm saùt vaø pheùp reû hôn chi phí bieân giaûm nheï Quay voøng nguoàn thu cöôõng cheá thöïc thi ôû caáp gaây phaùt thaûi, cuûa ngöôøi mua, thì vieäc mua baùn Moät loaïi thueá caùc-bon laø moät nguoàn trong khi vieäc giaùm saùt thueá caùc-bon naøy cuõng coù lôïi cho caû ngöôøi mua thu ngaân saùch tröïc tieáp, vaø caùc chính coù theå ñöôïc thöïc hieän ít toán keùm hôn nöõa. Vieäc mua baùn quota phaùt thaûi laø phuû coù theå söû duïng thueá naøy ñeå caáp nhieàu taïi caáp ñoä cuûa ngöôøi baùn buoân moät coâng cuï ñònh löôïng, neân coù theå voán cho caùc chi tieâu hay quay voøng nhieân lieäu. chaéc chaén raèng moät nöôùc seõ giöõ cho nguoàn thu ñoù baèng caùch giaûm hay baõi Caùc loaïi thueá caùc-bon vaø mua baùn möùc phaùt thaûi thaáp hôn quota (giaû boû caùc saéc thueá khaùc. Mieãn laø quay quota phaùt thaûi khoâng nhaát thieát phaûi Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 315 Hoäp 6.3 (Tieáp theo) loaïi tröø laãn nhau. Lieân minh chaâu AÂu AÂu. Caùc coâng cuï khaùc (bao goàm moät tieát vieäc phaùt thaûi khí nhaø kính trong ñaõ löïa choïn vieäc mua baùn phaùt thaûi loaïi thueá caùc-bon ôû moät vaøi nöôùc toaøn boä neàn kinh teá (vôùi moät loaït caùc ñeå giaûi quyeát möùc phaùt thaûi töø nhöõng chaâu AÂu) nhaém ñeán vieäc giaûm phaùt chính saùch vaø bieän phaùp ñi keøm, nhö nguoàn lôùn (caùc nhaø maùy ñieän, saûn thaûi töø caùc ngaønh khaùc, nhaát laø nhaø ôû tieâu chuaån danh muïc caùc naêng löôïng xuaát nhieät, caùc cô sôû coâng nghieäp vaø dòch vuï, giao thoâng vaän taûi, quaûn taùi taïo). lôùn söû duïng nhieàu naêng löôïng, vaø lyù chaát thaûi, vaø noâng nghieäp. Ngöôïc ngaønh haøng khoâng, baét ñaàu ñöa laïi, ôû Australia vaø Hoa Kyø, vieäc mua Nguoàn: Bovenberg vaø Goulder 1996; vaøo thöïc hieän töø naêm 2011), chieám baùn quota phaùt thaûi môùi ñang noåi leân Weitzman 1974; Aldy, Ley vaø Parry 2008; khoaûng 40% möùc phaùt thaûi cuûa chaâu nhö laø moät coâng cuï chính ñeå ñieàu Newwell vaø Pizer 2000. cuõng tranh caõi vôùi nhau raát nhieàu veà möùc phaùt trieån cuûa hoï (Hoäp 6.2). Maëc duø nhieàu ñoä giaûm theâm maø CDM mang laïi naøy.10 nhaø bình luaän chaáp nhaän ñònh nghóa roäng Tính boå sung maø töøng döï aùn rieâng leû mang naøy,12 moät soá toå chöùc phi chính phuû ñaõ laïi laø raát khoù chöùng minh vaø caøng khoù kieåm phaùt hieän thaáy nhöõng nhöôïc ñieåm trong chöùng, bôûi vì veà nguyeân taéc thì caên cöù ñeå vieäc chaáp nhaän moät soá loaïi hình döï aùn so saùnh laïi laø moät tröôøng hôïp giaû ñònh maø nhaát ñònh (ví duï nhö thuûy ñieän, ñoàn ñieàn khoâng bao giôø coù theå laäp luaän moät caùch chaéc troàng coï daàu, vaø loaïi boû caùc khí ga coâng chaén hay chöùng minh moät caùch hoaøn toaøn nghieäp) vaø trong vieäc thöïc thi. Neáu xem thuyeát phuïc. Vì caùc cuoäc tranh luaän veà cô xeùt kyõ nhöõng döï aùn ñang chôø pheâ duyeät sôû so saùnh vaø caùc quan ngaïi veà tính boå sung trong cô cheá CDM, ta seõ thaáy vaán ñeà phaùt tieáp tuïc laøm phöông haïi tôùi quaù trình CDM, trieån beàn vöõng ñöôïc ñeà caäp raát hôøi hôït vaø neân ñaõ ñeán luùc caàn tìm kieám caùc caùch tieáp thieáu caân ñoái trong vaên kieän döï aùn, vaø caùc caän thay theá ñôn giaûn hôn ñeå chöùng minh nhaø phaùt trieån döï aùn cuõng toû ra ít quan veà tính boå sung. Nhöõng caùch tieáp caän nhö taâm hay hieåu bieát veà khaùi nieäm naøy. chuaån so saùnh, vaø moät danh saùch caùc hoaït ñoäng mong muoán cuï theå caàn ñöôïc tìm hieåu Quaûn lyù nhaø nöôùc yeáu keùm vaø hoaït kyõ hôn ñeå hoaøn thieän vieäc chuaån bò vaø theo ñoäng keùm hieäu quaû. CDM laø moät cô cheá doõi döï aùn. Vieäc ñaùnh giaù laïi tính boå sung ñaëc bieät trong vieäc ñieàu tieát moät thò tröôøng khoâng nhöõng seõ giuùp chuùng ta khaéc phuïc bò thoáng lónh bôûi caùc chuû theå tö nhaân thoâng ñöôïc nhöõng khía caïnh keùm hieäu quaû trong qua moät uûy ban ñieàu haønh – cô baûn laø moät hoaït ñoäng cuûa CDM, maø coøn goùp phaàn naâng uûy ban cuûa Lieân hôïp Quoác - uûy ban naøy coù cao uy tín cuûa cô cheá naøy. nhieäm vuï pheâ chuaån phöông phaùp tính Chöa ñoùng goùp nhieàu cho phaùt trieån toaùn vaø caùc döï aùn taïo ra taøi saûn cô baûn cho beàn vöõng. CDM ñöôïc thaønh laäp vôùi hai thò tröôøng. Uy tín cuûa CDM chuû yeáu phuï muïc tieâu chính: giaûm nheï söï bieán ñoåi khí thuoäc vaøo tính vöõng maïnh cuûa khuoân khoå haäu toaøn caàu; vaø phaùt trieån beàn vöõng cho ñieàu tieát cuûa noù, vaø loøng tin cuûa khu vöïc tö caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Nhöng CDM laïi nhaân ñoái vôùi caùc cô hoäi maø cô cheá naøy mang thaønh coâng nhieàu ôû khía caïnh giaûm chi laïi.13 Hieän nay ngaøy caøng coù nhieàu lôøi phaøn phí giaûm nheï hôn laø ôû khía caïnh thuùc ñaåy naøn veà tính thieáu minh baïch vaø deã döï ñoaùn taêng tröôûng beàn vöõng.11 Moät döï aùn ñöôïc trong vieäc ra quyeát ñònh cuûa uûy ban naøy.14 coi laø ñoùng goùp cho phaùt trieån beàn vöõng Ñoàng thôøi, cô caáu cuûa CDM cuõng baét ñaàu neáu nhö caùc cô quan cuûa quoác gia coâng boäc loä nhöôïc ñieåm, laø daáu hieäu cho thaáy nhaän ñieàu ñoù, thöøa nhaän coù nhieàu lôïi ích noù laø naïn nhaân cuûa chính thaønh coâng cuûa ôû ñòa phöông hoï phuø hôïp vôùi caùc öu tieân noù. Ngöôøi ta phaøn naøn nhieàu veà quaù trình 316 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 pheâ chuaån phöông phaùp luaän15 keùo daøi caû ñöôïc cho moät soá ít döï aùn. Taâm lyù khoâng chaéc naêm trôøi vaø ñoä treã töø moät tôùi hai naêm trong chaén veà tính lieân tuïc cuûa thò tröôøng buø tröø vieäc ñaùnh giaù döï aùn.16 Ñaây laø nhöõng haïn caùc-bon sau naêm 2012 cuõng coù aûnh höôûng cheá lôùn ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa CDM vôùi tieâu cöïc ñoái vôùi caùc giao dòch. tö caùch laø moät coâng cuï chính nhaèm hoã trôï cho caùc noã löïc giaûm nheï ôû caùc nöôùc ñang Chi phí hieäu qua û cu ûa vieäc huy ñoäng taøi phaùt trieån. chính cho thích ö n ù g Moät nguoàn quan troïng cuûa vieäc huy ñoäng Phaïm vi haïn cheá. Caùc döï aùn CDM khoâng taøi chính cho thích öùng, vaø laø nguoàn thu ñöôïc phaân boå moät caùch ñoàng ñeàu. Tôùi quan troïng cho Quõy Thích öùng, laø möùc phí 75% doanh thu töø buø tröø phaùt thaûi rôi vaøo 2% ñaùnh vaøo CDM, moät loaïi thueá coù theå Brazil, Trung Quoác vaø AÁn Ñoä (xem Baûng ñöôïc môû roäng ñeå bao goàm caùc cô cheá trao 6.3). CDM döôøng nhö ñaõ boû qua caùc nöôùc ñoåi khaùc nöõa, ví duï nhö cô cheá Cuøng Thöïc thu nhaäp thaáp, caùc nöôùc naøy chæ nhaän ñöôïc hieän. Ñaây laø moät con ñöôøng ñaày höùa heïn 3% thu nhaäp töø caùc-bon, maø moät phaàn ba trong vieäc huy ñoäng nhöõng nguoàn voán boå soá tieàn naøy laø daønh cho ba döï aùn khai thaùc sung cho Quõy Thích öùng, moät quyõ coù tính khí töï nhieân ôû Nigeria. CDM cuõng taäp trung boå sung raát roõ raøng. Nhöng noù cuõng laøm vaøo moät soá ít ngaønh, vôùi phaàn lôùn soá tieàn naåy sinh moät vaøi vaán ñeà kinh teá cô baûn. ñöôïc roùt vaøo moät soá ít döï aùn veà khí ga coâng Coù leõ lyù leõ phaûn ñoái quan troïng nhaát seõ laø nghieäp. CDM khoâng heà ñoùng goùp chuùt naøo khoaûn phí ñaùnh vaøo CDM naøy laïi laø moät cho vieäc taêng hieäu quaû trong vieäc xaây döïng loaïi thueá ñaùnh vaøo caùi toát (taøi chính cho vaø moâi tröôøng hoä gia ñình hay heä thoáng giaûm nheï) chöù khoâng phaûi ñaùnh vaøo caùi giao thoâng vaän taûi, laø nguoàn phaùt thaûi ra xaáu (phaùt thaûi). Noùi chung hôn, khoaûn phí 30% löôïng caùc-bon toaøn caàu17 vaø laø nguoàn naøy laøm naåy sinh hai caâu hoûi cô baûn: phaùt thaûi caùc-bon taêng nhanh nhaát ôû caùc neàn kinh teá môùi noåi.18 CDM cuõng khoâng hoã • Phaïm vi cho vieäc huy ñoäng theâm voán trôï sinh keá beàn vöõng hay thuùc ñaåy tieáp caän thích öùng thoâng qua khoaûn phí naøy laø naêng löôïng cho nhöõng ngöôøi ngheøo ôû noâng gì, vaø thieät haïi veà hieäu quaû kinh teá (hay thoân vaø vuøng ven ñoâ.19 Vieäc CDM khoâng toån thaát do keùm hieäu quaû) do loaïi phí tính ñeán phaùt thaûi do phaù röøng khieán cho naøy gaây ra laø gì? nguoàn phaùt thaûi lôùn nhaát cuûa nhieàu nöôùc • Gaùnh naëng thueá naøy seõ ñöôïc phaân boå ñang phaùt trieån ôû caùc vuøng coù khí haäu nhieät nhö theá naøo giöõa ngöôøi baùn (caùc nöôùc ñôùi chöa ñöôïc khai thaùc ñeán.20 ñang phaùt trieån) vaø ngöôøi mua (caùc nöôùc phaùt trieån)? Yeáu keùm cuûa cô cheá khuyeán khích, cuøng vôùi söï khoâng chaéc chaén veà tính lieân tuïc Phaân tích döïa treân moâ hình GLOCAF cuûa cuûa thò tröôøng. CDM vaãn chöa khieán cho chính phuû Anh cho thaáy khaû naêng coù moät caùc nöôùc ñang phaùt trieån chuyeån sang con cô cheá trao ñoåi caùc-bon môû roäng nhaèm huy ñöôøng phaùt trieån phaùt thaûi ít caùc-bon.21 Caùc ñoäng theâm caùc nguoàn voán cho thích öùng cô cheá khuyeán khích cuûa CDM laø quaù ít oûi seõ phuï thuoäc vaøo loaïi hình thoûa thuaän veà ñeå thuùc ñaåy söï chuyeån ñoåi kinh teá caàn thieát, khí haäu toaøn caàu.23 Soá tieàn huy ñoäng ñöôïc maø neáu khoâng coù söï chuyeån ñoåi ñoù thì haøm seõ thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo nhu caàu kyø voïng, löôïng caùc-bon ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaãn ñaëc bieät laø lieäu caàu coù bò haïn cheá bôûi caùc seõ tieáp tuïc taêng leân.22 Cô caáu caùch tieáp caän khoù khaên trong vieäc thuùc ñaåy vieäc giaûm nheï theo döï aùn ñaõ khieán cô cheá naøy chæ aùp duïng trong nöôùc, vaø cuõng phuï thuoäc ñoâi chuùt vaøo Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 317 cung kyø voïng, trong ñoù bao goàm vieäc lieäu cô Baûng 6.5. Taùc ñoäng veà thueá cuûa moät loaïi phí thích öùng cho Cô cheá Phaùt trieån Saïch (2020) Trieäu ñoâla cheá trong töông lai coù bao goàm caû nhöõng tín chæ caùc-bon töø vieäc traùnh phaù röøng vaø Gaùnh naëng Toån thaát ñoái vôùi caùc töø caùc khu vöïc vaø ngaønh kinh teá khaùc maø do thieáu nöôùc ñang hieän nay chöa coù nhieàu hoaït ñoäng trao ñoåi Thueá suaát Soá thu hieäu quaû phaùt trieån caùc-bon hay khoâng. 2% Soá tieàn huy ñoäng ñöôïc cuõng seõ phuï thuoäc Caàu bò haïn cheá vaø cung thaáp 996 1 249 vaøo möùc thueá suaát. Vôùi möùc 2% hieän nay, Caàu khoâng haïn cheá vaø cung cao 2,003 7 1,257 öôùc tính seõ thu ñöôïc khoaûng 2 tæ ñoâla moãi naêm vaøo naêm 2020 neáu nhö caàu khoâng bò 10 % haïn cheá, nhöng seõ chæ huy ñoäng ñöôïc moät Caàu bò haïn cheá vaø cung thaáp 4,946 20 869 nöûa soá tieàn ñoù neáu nhö vieäc mua baùn tín chæ Caàu khoâng haïn cheá vaø cung cao 10,069 126 6,962 caùc-bon bò haïn cheá (Baûng 6.5). Ñeå huy ñoäng Nguoàn: Fankhauser, Martin, vaø Prichard, saép xuaát baûn ñöôïc 10 tæ ñoâla moãi naêm, möùc thueá suaát seõ Chuù thích: Khi caàu bò haïn cheá, caùc khu vöïc coù theå mua tôùi 20% muïc tieâu phaùt thaûi cuûa mình thoâng qua tín chæ; trong kòch baûn caàu khoâng haïn cheá, coù theå ñöôïc mua baùn hoaøn toaøn töï do. Trong kòch baûn cung phaûi taêng thaønh 10%, vaø taát caû caùc haïn cheá thaáp, CDM hoaït ñoäng trong nhöõng ngaønh vaø khu vöïc gioáng nhö hieän nay. Trong kòch baûn cung cao, vieäc boå sung phaûi ñöôïc baõi boû. Ngay caû taïi möùc mua baùn caùc-bon ñöôïc môû roäng veà phaïm vi ngaønh vaø khu vöïc, bao goàm caû nhöõng tín chæ töø vieäc Giaûm Phaùt thaûi töø Khai thaùc röøng vaø thoaùi hoùa röøng (maëc duø, nhö ñaõ löu yù, phaùt thaûi töø thoaùi hoùa röøng hieän thueá suaát cao hôn naøy thì chi phí kinh teá cuûa khoâng ñöôïc ñöa vaøo trong cô cheá CDM). Toång dung löôïng thò tröôøng (khoâng keå ñeán giao dòch thöù caáp) khoaûn thueá naøy cuõng seõ töông ñoái nhoû, ñaëc laø khoaûng 50 tæ ñoâla trong kòch baûn caàu haïn cheá, cung thaáp, vaø khoaûng 100 tæ ñoâla trong kòch baûn caàu khoâng haïn cheá, cung cao. bieät khi so saùnh vôùi lôïi ích chung thu ñöôïc töø vieäc trao ñoåi. Cuõng gioáng nhö taát caû caùc loaïi thueá khaùc, chi phí cuûa khoaûn thueá naøy seõ ñöôïc chia seû Taêng qui moâ cuûa vieäc huy ñoäng taøi giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn tín chæ caùc-bon, chính choáng bieán ñoåi khí haäu tuøy thuoäc vaøo phaûn öùng tröôùc thay ñoåi veà giaù Ñeå buø ñaép khoaûn voán thieáu huït, caùc nguoàn caû (ñoä co giaõn cuûa cung vaø caàu theo giaù). huy ñoäng voán caàn ñöôïc ña daïng hoùa, vaø caùc Trong kòch baûn caàu bò haïn cheá, ngöôøi mua coâng cuï hieän coù phaûi ñöôïc caûi toå ñeå naâng seõ khoâng phaûn öùng maïnh tröôùc khoaûn thueá cao tính hieäu quaû vaø cho pheùp nhaân roäng. naøy, vaø do ñoù phaàn lôùn gaùnh naëng thueá seõ ñoå Phaàn naøy neâu baät moät soá thaùch thöùc chính leân vai hoï. Nhöng phaûn öùng naøy seõ thay ñoåi veà vaán ñeà naøy, vaø keâu goïi nhöõng haønh ñoäng neáu nhöõng haïn cheá veà caàu ñöôïc nôùi loûng. sau: Khi ñoù, gaùnh naëng thueá seõ thay ñoåi theo höôùng baát lôïi cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån, • Khai thaùc caùc nguoàn thu môùi ñeå hoã trôï laø nhöõng nöôùc phaûi gaùnh chòu hôn hai phaàn cho noã löïc giaûm nheï vaø thích öùng cuûa ba gaùnh naëng thueá ñeå giöõ cho giaù tín chæ caùc- caùc chính phuû, caùc toå chöùc quoác teá, vaø bon ôû möùc caïnh tranh. Coù nghóa laø, caùc nöôùc caùc cô cheá caáp voán coù muïc tieâu nhö ñang phaùt trieån seõ laø ngöôøi ñoùng goùp chính Quõy Thích öùng. vaøo Quõy Thích öùng (vì hoï bò maát ñi soá tieàn • Naâng cao hieäu quaû cuûa caùc thò tröôøng leõ ra thu ñöôïc töø thò tröôøng caùc-bon). Thay caù c -bon baè n g caù c h caû i toå CDM nhö vì chuyeån voán töø caùc nöôùc phaùt trieån sang moät keânh chính nhaèm thuùc ñaåy vieäc caùc nöôùc ñang phaùt trieån, khoaûn phí CDM huy ñoä n g voá n cho giaû m nheï töø khu laïi coù taùc duïng chuyeån nguoàn löïc töø caùc nöôùc vöïc tö nhaân. chuû nhaø cuûa CDM (Brazil, Trung Quoác, AÁn • Môû roäng caùc khuyeán khích döïa treân keát Ñoä - xem Baûng 6.3) sang caùc nöôùc deã bò toån quaû hoaït ñoäng ñoái vôùi söû duïng ñaát, thay thöông, ñuû ñieàu kieän ñeå nhaän vieän trôï cho ñoåi muïc ñích söû duïng ñaát, vaø ñoái vôùi ngaønh vieäc thích öùng. laâm nghieäp ñeå thay ñoåi caùn caân giöõa nguoàn 318 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 6.4 Boä Taøi chính Indonesia tham gia vaøo caùc vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu Boä Taøi chính Indonesia ñaõ nhaän thöùc cô cheá khaùc nhau cuøng vôùi caùc chính Indonesia ñaõ aùp duïng moät soá ñöôïc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán saùch quoác gia ñöôïc loàng gheùp, moät bieän phaùp ñeå hôïp lyù hoùa vieäc ñònh ñoåi khí haäu ñoøi hoûi phaûi coù quaûn lyù khuoân khoå thuaän lôïi vaø maïnh meõ, vaø giaù naêng löôïng baèng caùch caét giaûm kinh teá vó moâ, keá hoaïch chính saùch caùc cô cheá khuyeán khích daøi haïn ñeå trôï caáp xaêng daàu vaøo naêm 2005 vaø taøi khoùa, caùc phöông aùn huy ñoäng thu huùt ñaàu tö. 2008, giaûm khai thaùc röøng thoâng qua voán, caùc thò tröôøng baûo hieåm, vaø caùc Lôïi theá so saùnh cuûa Boä Taøi chính laø caùc chöông trình cöôõng cheá thöïc thi löïa choïn ñaàu tö daøi haïn. Vôùi öu tieân ôû choã caân nhaéc caùc quyeát ñònh veà phaân vaø giaùm saùt toát hôn, vaø ñöa ra caùc laø phaùt trieån, Indonesia ñang coá gaéng boå vaø khuyeán khích coù aûnh höôûng ñeán khuyeán khích cho vieäc nhaäp khaåu vaø caân baèng giöõa caùc muïc tieâu kinh teá, toaøn boä neàn kinh teá. Trong vieäc quaûn laép ñaët caùc thieát bò kieåm soaùt oâ nhieãm xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Nöôùc naøy ñaõ coù lyù caùc cô hoäi huy ñoäng voán choáng bieán thoâng qua vieäc mieãn giaûm thueá. Caùc theå thu ñöôïc lôïi ích töø vieäc ñaàu tö vaøo ñoåi khí haäu, boä ñaõ thöøa nhaän taàm quan boä Taøi chính vaø boä Keá hoaïch Phaùt phaùt trieån nhöõng coâng ngheä thaân thieän troïng cuûa loøng tin cuûa caùc nhaø ñaàu tö trieån ñaõ thieát laäp moät chöông trình vôùi khí haäu höôùng tôùi moät con ñöôøng vaø caùc nhaø taøi trôï vaøo nhöõng caùch tieáp vaø caùc öu tieân ngaân saùch quoác gia taêng tröôûng saïch hôn, hieäu quaû hôn. caän vaø theå cheá cuûa mình. Nhaän thöùc ñeå loàng gheùp bieán ñoåi khí haäu vaøo Caùc lôïi ích coù theå bao goàm caùc khoaûn ñöôïc kinh phí cuûa caùc nhaø taøi trôï - duø quaù trình phaùt trieån quoác gia. Boä Taøi thanh toaùn tieàm taøng töø thò tröôøng caùc- laø vieän trôï khoâng hoaøn laïi hay voán vay chính ñang xem xeùt caùc chính saùch bon cho möùc giaûm phaùt thaûi coù ñöôïc töø öu ñaõi – cuõng seõ luoân laø moät con soá taøi khoùa vaø taøi chính ñeå thuùc ñaåy ñaàu phöông aùn naêng löôïng saïch hôn, hay ít oûi so vôùi ñaàu tö tö nhaân trong phaùt tö thaân thieän vôùi khí haäu, höôùng tôùi töø vieäc caét giaûm möùc ñoä khai thaùc röøng trieån ngaønh naêng löôïng, cô sôû haï taàng, caùc phöông aùn naêng löôïng phaùt thaûi haøng naêm. Boä Taøi chính seõ ñoùng moät vaø nhaø ôû. Indonesia seõ tieáp tuïc caàn ít caùc-bon hôn, bao goàm naêng löôïng vai troø raát quan troïng trong vieäc caáp nhöõng chính saùch vaø cô cheá khuyeán taùi taïo vaø naêng löôïng ñòa nhieät, vaø caûi voán, xaây döïng, vaø thöïc hieän caùc chính khích toát ñeå thu huùt vaø taän duïng caùc thieän caùc khuyeán khích taøi khoùa trong saùch vaø chöông trình choáng bieán ñoåi khoaûn ñaàu tö tö nhaân höôùng ñeán phaùt ngaønh laâm nghieäp. khí haäu. Ñeå huy ñoäng ñöôïc soá voán caàn trieån beàn vöõng vaø caùc keát quaû phaùt thieát, Indonesia döï ñònh seõ keát hôïp caùc thaûi ít caùc-bon hôn. Nguoàn: Boä Taøi chính Indonesia 2008. voán cuûa nhaø nöôùc vaø nguoàn voán tö nhaân Tính trung laäp taøi khoùa. Caùc nöôùc coù theå trong lónh vöïc quan troïng naøy. söû duïng nguoàn thu ngaân saùch töø caùc-bon ñeå • Taän duïng nguoàn voán cuûa khu vöïc tö caét giaûm caùc loaïi thueá coù tính chaát boùp meùo nhaân cho vieäc thích öùng. khaùc, vaø ñieàu naøy coù theå mang laïi nhöõng aûnh höôûng tích cöïc veà taêng tröôûng vaø phuùc Caùc nöôùc cuõng seõ phaûi caân nhaéc khuoân lôïi xaõ hoäi. Nhöng boä taøi chính cuûa caùc nöôùc khoå taøi khoùa daønh cho haønh ñoäng khí haäu. ñang phaùt trieån thöôøng coù ngaân saùch khieâm Haønh ñoäng cuûa chính phuû trong giaûm nheï toán, ñieàu naøy laøm giaûm khuyeán khích ñoái vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu coù theå aûnh vôùi tính trung laäp taøi khoùa hoaøn toaøn. höôûng ñaùng keå ñeán thu ngaân saùch, trôï caáp, vaø caùc doøng voán quoác teá. Caùc yeáu toá chính cuûa Tính ñôn giaûn vaø chi phí haønh chính. Do khuoân khoå taøi khoùa naøy bao goàm: ñöôïc ñaùnh vaøo haøm löôïng caùc-bon cuûa nhieân lieäu cho neân thueá caùc-bon coù tính ñôn giaûn ôû Löïa choïn coâng cuï giaûm nheï. Caùc loaïi choã noù keá thöøa ñöôïc caùc theå cheá hieän coù veà thueá hay giaáy pheùp coù khaû naêng trao ñoåi thueá tieâu thuï ñaëc bieät ñoái vôùi xaêng daàu. Caùc seõ laø nhöõng coâng cuï höõu hieäu hôn so vôùi heä thoáng mua baùn quota phaùt thaûi coù theå keùo caùc qui ñònh, vaø moãi coâng cuï ñoù ñeàu coù theå theo chi phí haønh chính lôùn trong vieäc phaân taïo ra nguoàn thu ngaân saùch ñaùng keå (giaû boå giaáy pheùp vaø ñaûm baûo tuaân thuû. ñònh raèng caùc giaáy pheùp ñöôïc chính phuû ñem baùn ñaáu giaù). Hoäp 6.3 neâu baät nhöõng Caùc taùc ñoäng veà phaân phoái. Baát kyø moät ñaëc ñieåm cuûa caùc khoaûn thueá caùc-bon so vôùi coâng cuï giaù caû naøo cho vieäc giaûm nheï ñeàu caùch tieáp caän mua baùn quota phaùt thaûi. seõ coù nhöõng taùc ñoäng veà phaân phoái cho caùc Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 319 nhoùm thu nhaäp khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo Thueá caùc-bon ñöôïc quoác teá ñieàu phoái. möùc ñoä tieâu duøng caùc-bon, vaø vaøo vieäc nhöõng Caùc ñeà xuaát veà moät loaïi thueá caùc-bon do ngöôøi naøy coù laøm vieäc ôû nhöõng ngaønh ñang chính phuû quoác gia quaûn lí nhöng ñöôïc bò thu heïp do coù thueá caùc-bon hay coù haïn cheá ñaùnh treân phaïm vi toaøn caàu coù ñieåm haáp daãn veà caùc-bon; coù theå caàn phaûi coù nhöõng haønh laø dieän ñaùnh thueá seõ raát roäng, vaø nguoàn thu ñoäng buø ñaép veà taøi chính neáu nhö caùc hoä gia ngaân saùch töông ñoái chaéc chaén. Hôn nöõa, ñình thu nhaäp thaáp bò aûnh höôûng naëng neà khaùc vôùi khoaûn phí cuûa CDM, loaïi thueá naøy hôn caùc nhoùm khaùc. seõ nhaém vaøo phaùt thaûi hôn laø vieäc giaûm phaùt thaûi. Thay vì taïo ra toån thaát do keùm hieäu quaû, Tính nhaát quaùn veà chính saùch. Caùc cô cheá loaïi thueá naøy seõ coù taùc ñoäng khaéc phuïc coù lôïi trôï caáp hieän nay, nhaát laø trôï caáp noâng nghieäp vaø tích cöïc. Nhöng nhöôïc ñieåm chính cuûa vaø naêng löôïng, coù theå ñi ngöôïc vôùi caùc haønh loaïi thueá naøy laø moät loaïi thueá ñöôïc quoác teá ñoäng giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí ñieàu phoái seõ aûnh höôûng ñeán quyeàn töï chuû haäu. Caùc khoaûn trôï caáp ñoái vôùi haøng hoùa seõ veà thueá cuûa chính phuû caùc nöôùc. Do ñoù khoù trôû neân khan hieám hôn do bieán ñoåi khí haäu, coù theå ñaït ñöôïc söï ñoàng thuaän quoác teá veà ví duï nhö nöôùc ngoït, cuõng coù nguy cô bò aûnh phöông aùn naøy. höôûng tieâu cöïc. Hoäp 6.4 neâu baät nhöõng noã löïc cuûa Boä Taøi Thueá ñaùnh vaøo phaùt thaûi töø hoaït ñoäng chính Indonesia trong vieäc loàng gheùp caùc vaán vaän taûi quoác teá. Moät loaïi thueá theo dieän ñeà veà khí haäu vaøo chính saùch taøi khoùa vaø kinh heïp, chæ taäp trung vaøo hoaït ñoäng vaän taûi haøng teá vó moâ cuûa nöôùc naøy. khoâng vaø ñöôøng bieån quoác teá seõ coù öu ñieåm laø nhaèm vaøo hai ngaønh maø cho ñeán nay vaãn Taïo ra caùc nguoàn taøi chính môùi chöa chòu qui ñònh gì veà phaùt thaûi caùc-bon, cho thích öùng vaø giaûm nheï vaø möùc phaùt thaûi ôû hai ngaønh naøy laïi ñang Caùc toå chöùc coâng – chính phuû caùc nöôùc, caùc taêng nhanh. Baûn chaát quoác teá cuûa ngaønh coù toå chöùc quoác teá, vaø caùc cô cheá huy ñoäng voán theå khieán cho loaïi thueá naøy deã chaáp nhaän chính thöùc cuûa UNFCCC – laø moät soá ñoäng löïc hôn ñoái vôùi caùc boä tröôûng taøi chính ôû caùc quan troïng trong quaù trình phaùt trieån thaân quoác gia, vaø dieän noäp thueá cuõng ñuû roäng ñeå thieän vôùi khí haäu. Cho ñeán nay, nhöõng toå huy ñoäng ñöôïc moät soá thu ñaùng keå. Nhöng chöùc naøy haàu nhö chæ döïa vaøo nguoàn ngaân vieäc quaûn lí toaøn caàu ñoái vôùi ngaønh vaän taûi saùch chính phuû ñeå thöïc hieän caùc hoaït ñoäng quoác teá laø töông ñoái phöùc taïp, vaø quyeàn löïc cuûa hoï. Nhöng khi chi phí choáng bieán ñoåi khí chuû yeáu naèm trong tay caùc toå chöùc quoác teá, haäu taêng tôùi haøng chuïc tæ, thaäm chí haøng traêm nhö Toå chöùc Vaän taûi bieån Quoác teá. Do ñoù tæ ñoâla moãi naêm, thì ngaân saùch chính phuû seõ vieäc ñöa vaøo aùp duïng loaïi thueá naøy seõ gaëp khoù maø trang traûi ñöôïc heát. Maëc duø seõ coù caùc nhieàu khoù khaên veà haønh chính. nguoàn thu boå sung, nhöng kinh nghieäm trong vieän trôï phaùt trieån cho thaáy soá tieàn huy ñoäng Baùn ñaáu giaù caùc ñôn vò phaùt thaûi ñöôïc ñöôïc töø caùc nhaø taøi trôï truyeàn thoáng seõ bò haïn phaân boå. Caùc cam keát giaûm phaùt thaûi cuûa cheá. Hôn nöõa, caùc nöôùc ñang phaùt trieån cuõng caùc nöôùc tham gia Nghò ñònh thö Kyoto quan ngaïi raèng möùc ñoùng goùp cuûa caùc nöôùc ñöôïc theå hieän baèng ñôn vò phaùt thaûi ñöôïch phaùt trieån seõ khoâng theå boå sung hoaøn toaøn phaân boå (AAUs) – tính baèng löôïng caùc-bon cho möùc vieän trôï phaùt trieån hieän nay. maø moät nöôùc coù quyeàn thaûi ra. Moät caùch Do ñoù caàn khai thaùc caùc nguoàn taøi chính tieáp caän saùng taïo do Na-uy ñeà xuaát laø laáy khaùc, vaø ñaõ coù moät soá ñeà xuaát, ñaëc bieät laø cho moät phaàn haïn ngaïch phaùt thaûi naøy ra baùn vieäc thích öùng. Nhöõng ñeà xuaát ñoù laø: ñaáu giaù cho nöôùc naøo traû giaù cao nhaát, vaø soá 320 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Baûng 6.6. Caùc nguoàn taøi chính tieàm naêng cho giaûm nheï vaø thích öùng Kinh phí haøng Ñeà xuaát Nguoàn kinh phí Löu yù naêm (tæ ñoâla) Nhoùm 77 vaø Trung Quoác 0.25-0.5% GNP cuûa caùc Tính toaùn cho GDP naêm 2007 201–402 nöôùc trong Phuï luïc I Thuïy Só 2 ñoâla moät taán CO2 vôùi mieãn thueá Haøng naêm (döïa treân döï baùo 2012) 18.4 cô baûn laø 1.5 taán CO2 moät ngöôøi Na-uy 2% ñaáu giaù AAUs Haøng naêm 15–25 Mexico Möùc ñoùng goùp döïa vaøo GDP, Haøng naêm, seõ môû roäng khi 10 caùc khí nhaø kính, vaø daân soá, vaø GDP vaø phaùt thaûi taêng coù leõ vieäc baùn ñaáu giaù caùc giaáy pheùp ôû caùc nöôùc phaùt trieån Lieân minh chaâu AÂu Tieáp tuïc 2% thueá ñaùnh vaøo söï Thay ñoåi töø caàu thaáp ñeán 0.2–0.68 chia seû soá tieàn thu ñöôïc töø CDM cao vaøo naêm 2020 Bangladesh, Pakistan 3-5% thueá ñaùnh vaøo söï chia Thay ñoåi caàu töø thaáp ñeán 1.7 0.3-­ seû soá tieàn thu ñöôïc töø CDM cao vaøo naêm 2020 Colombia, caùc nöôùc keùm phaùt trieån 2% thueá ñaùnh vaøo suwjchia Haøng naêm, sau naêm 2012 0.03–2.25 seû soá tieàn töø vieäc Thöïc thi chung vaø mua baùn phaùt thaûi Caùc nöôùc keùm phaùt trieån Thueá ñaùnh vaøo giao thoâng Haøng naêm 4–10 baèng haøng khoâng (IATAL) Caùc nöôùc keùm phaùt trieån Thueá ñaùnh vaøo nhieân Haøng naêm 4–15 lieäu bunker (IMERS) Tuvalu Baùn ñaáu giaù caùc trôï caáp trong Haøng naêm 28 phaùt thaûi haøng khoâng quoác teá vaø phaùt thaûi ñöôøng bieån Nguoàn: UNFCCC 2008a. Chuù thích: AÂU: ñôn vò soá löôïng ñöôïc phaân boå; IATAL: thueá thích öùng ñaùnh vaøo vaän taûi haøng khoâng quoác teá; IMERS: chöông trình giaûm phaùt thaûi haøng haûi quoác teá. Caùc nöôùc trong Phuï luïc I bao goàm caùc nöôùc thu nhaäp cao laø thaønh vieân cuûa OECD naêm 1992, coäng vôùi caùc nöôùc coù neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi. Caùc nöôùc thuoäc Phuï luïc I ñaõ töï cam keát cuï theå ñoái vôùi nguyeân taéc coù ñi coù laïi moät caùch caùc nhaân hoaëc cuøng nhau. thu töø vieäc baùn quyeàn phaùt thaûi naøy seõ ñöôïc quoác teá ñieàu phoái, vaø do ñoù seõ coù theå khoù söû duïng cho caùc hoaït ñoäng thích öùng. thöïc hieän. Nguoàn thu ñaáu giaù trong nöôùc. Vieäc Moãi phöông aùn neâu treân ñeàu coù nhöõng qui ñònh muïc ñích söû duïng ñoái vôùi soá tieàn öu nhöôïc ñieåm rieâng.24 Ñieàu quan troïng thu ñöôïc töø baùn ñaáu giaù phuï thuoäc vaøo laø nhöõng phöông aùn ñöôïc löïa choïn ñem giaû ñònh laø haàu heát caùc nöôùc phaùt trieån seõ laïi moät nguoàn thu an toaøn, oån ñònh vaø coù sôùm coù nhöõng cô cheá mua baùn quota phaùt theå döï ñoaùn ñöôïc, vaø soá tieàn thu ñöôïc phaûi thaûi töông ñoái toaøn dieän, vaø haàu heát caùc ñuû lôùn. Ñieàu naøy coù nghóa laø voán phaûi ñeán giaáy pheùp ñöôïc caáp theo cô cheá ñoù cuõng töø nhieàu nguoàn khaùc nhau. Baûng 6.6 neâu seõ ñöôïc baùn ñaáu giaù hôn laø phaùt mieãn phí. ra moät loaït caùc nguoàn taøi chính tieàm naêng Vôùi nhöõng cô cheá saün coù hay ñang ñöôïc caân maø caùc nöôùc phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån nhaéc ôû haàu heát caùc nöôùc phaùt trieån, ñaây laø ñeà xuaát. moät kyø voïng hôïp lyù. Nhöng vieäc qui ñònh Trong ngaén haïn, moät soá ñoäng cô khuyeán muïc ñích söû duïng ñoái vôùi soá tieàn thu ñöôïc khích coù theå ñeán töø caùc noã löïc quoác teá nhaèm töø ñaáu giaù coù theå xaâm phaïm vaøo quyeàn töï khaéc phuïc cuoäc suy thoaùi kinh teá toaøn caàu chuû veà taøi khoùa cuûa caùc chính phuû, gioáng hieän nay vaø vöïc daäy neàn kinh teá thoâng qua nhö tröôøng hôïp cuûa loaïi thueá caùc-bon ñöôïc caùc goùi kích caàu (xem Chöông 1).25 Treân qui Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 321 moâ toaøn caàu, hôn 2 ngaøn tæ ñoâla ñaõ ñöôïc cam höôùng cho haàu heát caùc quyeát ñònh veà tieâu keát trong caùc goùi kích caàu, ñieån hình laø goùi dung vaø ñaàu tö, höôùng tôùi nhöõng phöông aùn kích caàu trò giaù 800 tæ ñoâla cuûa Hoa Kyø, vaø goùi phaùt thaûi ít caùc-bon hôn. Khi ñaõ ñaït ñeán qui kích caàu trò giaù 600 tæ ñoâla cuûa Trung Quoác. moâ toaøn caàu thì nhieàu vaán ñeà phöùc taïp aûnh Khoaûng 18% trong soá naøy, töông ñöông 400 höôûng ñeán thò tröôøng caùc-bon hieän nay – nhö tæ ñoâla, laø caùc döï aùn ñaàu tö môùi veà hieäu quaû tính boå sung, söï roø ræ, tính caïnh tranh, qui naêng löôïng vaø naêng löôïng taùi taïo; ngoaøi ra, moâ – seõ ñöôïc khaéc phuïc. Nhöõng vaán ñeà ñoù trong goùi kích thích kinh teá cuûa Trung Quoác ngaøy nay ñang laø vaán ñeà noåi coäm, vaø ñeå khaéc coøn coù ñaàu tö vaøo vieäc thích öùng vôùi bieán ñoåi phuïc chuùng, ta khoâng theå queân ñi taàm quan khí haäu.26 Ñöôïc trieån khai trong voøng 12-18 troïng cuûa vieäc chuyeån dòch suoân seû sang thaùng tôùi, nhöõng döï aùn ñaàu tö naøy coù theå moät thò tröôøng caùc-bon toaøn caàu. Tuy nhieân, goùp phaàn ñaùng keå ñeå chuyeån theá giôùi sang vaãn seõ toàn taïi moät vaøi thaát baïi thò tröôøng, vaø con ñöôøng phaùt trieån ít phaùt thaûi caùc-bon chính phuû caùc nöôùc phaûi can thieäp ñeå khaéc hôn trong töông lai. Ñoàng thôøi, caùc goùi kích phuïc nhöõng thaát baïi ñoù. thích kinh teá veà baûn chaát ñeàu höôùng veà caùc Caùc quyeát ñònh goùp phaàn hình thaønh neân hoaït ñoäng noäi ñòa. Taùc ñoäng cuûa chuùng ñoái moät möùc giaù caùc-bon daøi haïn, deã döï ñoaùn vaø vôùi taøi chính khí haäu quoác teá daønh cho caùc ñaày ñuû laø caàn thieát ñeå giaûm nheï moät caùch nöôùc ñang phaùt trieån, neáu coù, cuõng chæ laø hieäu quaû, song nhö Chöông 4 cho thaáy, ñieàu giaùn tieáp maø thoâi. ñoù laø khoâng ñuû. Moät soá hoaït ñoäng, ví duï nhö nghieân cöùu vaø phaùt trieån ñaày ruûi ro, hay caùc Chæ huy ñoäng taøi chính laø khoâng caûi thieän veà hieäu quaû naêng löôïng, ñang bò ñuû: caùc giaûi phaùp thò tröôøng laø caûn trôû bôûi caùc thaát baïi thò tröôøng hoaëc thaát heát söùc quan troïng, song caàn baïi trong ñieàu tieát; caùc hoaït ñoäng khaùc, ví duï theâm nhöõng coâng cuï chính saùch nhö qui hoaïch ñoâ thò, laïi khoâng nhaïy caûm khaùc nöõa tröïc tieáp vôùi bieán ñoäng cuûa giaù caû. Ngaønh Vôùi ngaøy caøng nhieàu caùc saùng kieán quoác gia laâm nghieäp vaø noâng nghieäp laø nhöõng ngaønh vaø khu vöïc veà trao ñoåi quyeàn phaùt thaûi, thò coù tieàm naêng ñaùng keå trong vieäc giaûm phaùt tröôøng caùc-bon seõ ñoùng vai troø quan troïng thaûi ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nhöng cuõng trong vieäc thuùc ñaåy vaø hoã trôï taøi chính cho laø nhöõng ngaønh quaù phöùc taïp, vôùi nhöõng vieäc chuyeån ñoåi hình thöùc ñaàu tö vaø loái vaán ñeà xaõ hoäi nhaïy caûm, neân khoâng theå ñeå soáng caàn thieát. Thoâng qua caùc hình thöùc nhöõng ngaønh naøy chæ phuï thuoäc ñôn thuaàn mua baùn buø tröø ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, vaøo caùc khuyeán khích thò tröôøng. Nhieàu haønh caùc heä thoáng mua baùn quota phaùt thaûi coù ñoäng khí haäu khaùc seõ ñoøi hoûi nguoàn taøi chính theå caáp voán cho caùc döï aùn ñaàu tö phaùt thaûi boå sung caû söï can thieäp veà chính saùch – ví ít caùc-bon ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Caùc duï nhö, ñeå khaéc phuïc caùc raøo caûn veà hieäu thò tröôøng caùc-bon cuõng laø moät ñoäng löïc quaû naêng löôïng, giaûm ruûi ro, giuùp thò tröôøng quan troïng ñeå tìm kieám caùc giaûi phaùp hieäu taøi chính vaø thò tröôøng voán trong nöôùc phaùt quaû cho vaán ñeà khí haäu. trieån saâu hôn, vaø ñaåy nhanh vieäc truyeàn baù Trong töông lai, vieäc oån ñònh nhieät ñoä ñoøi caùc coâng ngheä thaân thieän vôùi khí haäu. hoûi phaûi coù moät noã löïc giaûm nheï treân qui moâ toaøn caàu. Luùc ñoù, caùc-bon seõ coù moät möùc Taêng qui moâ vaø hieäu quaû cuûa giaù chung treân theá giôùi vaø seõ ñöôïc mua baùn, caùc thò tröôøng caùc-bon bò ñaùnh thueá, hoaëc bò ñieàu tieát ôû taát caû caùc Vieäc thieáu tính lieân tuïc cuûa thò tröôøng sau nöôùc. Moät khi ñaõ thieát laäp ñöôïc giaù caùc-bon naêm 2012 laø ruûi ro lôùn nhaát ñoái vôùi ñaø phaùt hieäu quaû thì caùc löïc löôïng thò tröôøng seõ ñònh trieån cuûa thò tröôøng caùc-bon ngaøy nay. Nhieàu 322 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 ngöôøi vaãn raát hoaøi nghi veà söï toàn taïi cuûa moät hôn möùc giaûm nheï caàn thieát ôû caùc nöôùc thò tröôøng caùc-bon toaøn caàu sau naêm 2012, ñang phaùt trieån, trong khi ñoàng thôøi vaãn vaø ñaët daáu hoûi veà möùc ñoä tham voïng cuûa caùc duy trì moät möùc giaù caùc-bon ñuû cao. Vieäc muïc tieâu giaûm nheï, caàu ñoái vôùi tín chæ caùc- ñaët ra caùc muïc tieâu tham voïng hôn cho caùc bon, vaø möùc ñoä lieân keát giöõa caùc cô cheá trao nöôùc ôû Phuï luïc I28 seõ taïo ra khuyeán khích ñoåi caùc-bon khaùc nhau, cuõng nhö vai troø cuûa cho söï hôïp taùc chaët cheõ hôn vôùi caùc nöôùc cô cheá buø tröø giöõa caùc cô cheá hieän nay vaø ñang phaùt trieån trong vieäc nhaân roäng vaø ñaåy trong töông lai. Vieäc xaùc ñònh moät muïc tieâu maïnh hoaït ñoäng giaûm nheï, vôùi ñieàu kieän laø giaûm nheï cho naêm 2050, vôùi nhöõng muïc tieâu moät nguoàn cung buø tröø ñaùng tin caäy phaûi trung haïn (seõ ñöôïc quyeát ñònh thoâng qua ñöôïc xaây döïng vôùi qui moâ lôùn. quui trình cuûa UNFCCC) seõ taïo ra caùc tín Moái quan ngaïi veà tính hieäu quaû vaø hieäu hieäu giaù caû caùc-bon daøi haïn vaø ñem laïi taâm suaát cuûa CDM ñaõ daãn ñeán moät loaït caùc ñeà lyù chaéc chaén cho khu vöïc tö nhaân, khi caùc xuaát veà vieäc laøm theá naøo ñeå naâng cao, môû quyeát ñònh ñaàu tö lôùn vôùi taùc ñoäng daøi haïn roäng hay caûi thieän cô cheá naøy. Noùi chung, ñoái vôùi möùc phaùt thaûi seõ ñöôïc ñöa ra trong nhöõng ñeà xuaát naøy coù theå chia thaønh hai nhöõng naêm tôùi. tröôøng phaùi. Moät tröôøng phaùi nhaèm vaøo vieäc Giai ñoaïn tieáp theo trong vieäc xaây döïng ñôn giaûn hoùa CDM ñeå laøm cho cô cheá naøy moät thò tröôøng caùc-bon toaøn caàu seõ buoäc phuø hôïp hôn vôùi moät thò tröôøng ñang taêng caùc nöôùc phaùt trieån phaûi ñi theo con ñöôøng tröôûng do khu vöïc tö nhaân giöõ vai troø chuû phaùt thaûi ít caùc-bon, vaø cung caáp taøi chính ñaïo, baèng caùch taêng tính hieäu quaû vaø quaûn vaø caùc nguoàn löïc caàn thieát khaùc ñeå hoã trôï trò ñieàu haønh trong suoát chu trình döï aùn, caùc nöôùc ñang chuyeån ñoåi vaø ñang phaùt cuõng nhö baèng caùch giaûm chi phí giao dòch. trieån chuyeån sang con ñöôøng phaùt trieån Moät tröôøng phaùi nöõa laïi nhaèm vaøo vieäc ñaåy ít caùc-bon. Moät trong nhöõng thaùch thöùc maïnh taùc ñoäng chuyeån ñoåi cuûa CDM vaø taøi chính cho moät thoûa thuaän veà khí haäu laø chính caùc-bon vöôït xa hôn phaïm vi haïn cheá xaùc ñònh moät khuoân khoå hoã trôï vaø thuùc ñaåy cuûa caùch tieáp caän theo döï aùn, taäp trung vaøo quaù trình chuyeån ñoåi naøy, vaø taïo ñieàu kieän caùc phöông aùn ñaàu tö vaø aûnh höôûng ñeán caùc chuyeån ñoåi sang moät heä thoáng toaøn dieän xu höôùng phaùt thaûi. hôn, trong ñoù nhieàu nöôùc hôn seõ cam keát Coù leõ seõ khoâng thöïc teá neáu ta kyø voïng ñaït ñaït ñeán caùc muïc tieâu giaûm phaùt thaûi. Nhö ñöôïc ñieàu gì nhieàu hôn laø nhöõng thay ñoåi ñaõ thaûo luaän ôû Chöông 5, töông lai coù theå töøng böôùc ñoái vôùi CDM vaøo naêm 2012. Moät seõ dieãn ra moät quaù trình hôïp nhaát daàn daàn, soá nhaø hoaït ñoäng thöïc tieãn muoán coù nhöõng vôùi söï chuyeån ñoåi sang nhöõng bieän phaùp caûi thieän caên baûn. Nhöng nhieàu nöôùc vaãn khaét khe hôn, tuøy thuoäc vaøo traùch nhieäm coøn ñang trong quaù trình tìm hieåu veà cô vaø naêng löïc: ban haønh caùc chính saùch thaân cheá naøy, vaø nhöõng döï aùn ñaàu tieân cuûa hoï thieän vôùi khí haäu hôn (moät trình ñoä phaùt môùi baét ñaàu ñöôïc ñöa vaøo danh saùch chôø trieån maø nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån ñaõ ñôïi trong vaøi thaùng gaàn ñaây. Caùc nöôùc khaùc ñaït ñeán), haïn cheá möùc gia taêng trong phaùt thì laïi taäp trung nhieàu vaøo thoûa thuaän vaø thaûi, vaø ñaët ra caùc muïc tieâu giaûm phaùt thaûi. nhöõng coâng cuï ñeå nhaân roäng moâ hình giaûm Ñeå hoã trôï cho söï tieán boä töøng böôùc naøy, nheï sau naêm 2012. Haàu nhö ít coù khaû naêng caùc moâ hình khaùc nhau söû duïng taøi chính chính trò naøo cho vieäc söûa ñoåi ñaùng keå cô caùc-bon ñaõ ñöôïc ñeà xuaát.27 cheá CDM tröôùc naêm 2012, moät thôøi ñieåm Nhöng caàu ñoái vôùi cô cheá buø tröø quoác maø caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhaán maïnh teá töø caùc nöôùc ôû Phuï luïc I trong moät thôøi laø haàu heát nhöõng thay ñoåi ñoù caàn phaûi coù gian nöõa seõ vaãn ñöôïc duy trì ôû möùc thaáp söï söûa ñoåi ñoái vôùi Nghò ñònh thö Kyoto. Do Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 323 ñoù, ñeå toå chöùc caùc böôùc ñi moät caùch tuaàn döï aùn coù theå khieáu naïi veà quyeát ñònh cuûa uûy töï, caàn phaûi phaân bieät hai caáp ñoä caûi thieän ban. Ñoàng thôøi, caùc nöôùc seõ phaûi thieát laäp ñoái vôùi cô cheá CDM hieän nay, ñieàu naøy cuoái moät moâi tröôøng kinh doanh thuaän lôïi cho cuøng seõ daãn ñeán hai cô cheá huy ñoäng taøi ñaàu tö phaùt thaûi ít caùc-bon noùi chung. chính khaùc nhau, vaän haønh song song vôùi nhau vaø ñöôïc boå sung baèng moät cô cheá phi Moät cô cheá thò tröôøng thay ñoåi xu thò tröôøng do caùc nguoàn voán coâng taøi trôï. höôùng. Cô cheá môùi naøy nhaèm giaûm caùc xu höôùng phaùt thaûi daøi haïn moät caùch toaøn Moät CDM döïa treân hoaït ñoäng. Coù caên dieän hôn. Ñöôïc thaønh laäp trong hoaëc ngoaøi cöù ñeå tieáp tuïc vaän haønh CDM döïa treân hoaït CDM, cô cheá naøy seõ hoã trôï vieäc ban haønh ñoäng vôùi nhöõng qui taéc hieän haønh cuûa noù, caùc thay ñoåi chính saùch ñeå giuùp caùc nöôùc vôùi moät vaøi muïc tieâu caûi thieän ñöôïc nhaém ñang phaùt trieån chuyeån sang con ñöôøng tôùi. Trong heä thoáng hieän taïi, möùc cô sôû vaø phaùt thaûi ít caùc-bon. Cô cheá naøy seõ nhaän tính boå sung ñöôïc xaùc ñònh cho töøng döï dieän vaø thuùc ñaåy vieäc giaûm phaùt thaûi, thoâng aùn rieâng reõ, vaø qui taéc cuûa cô cheá naøy ñoøi qua vieäc aùp duïng moät soá chính saùch hay hoûi phaûi taùch bieät vaø thöôûng coâng cho caùc chöông trình cuï theå daãn ñeán giaûm phaùt noã löïc naøo toát hôn möùc chuaån ñeà ra (hôn thaûi ôû nhieàu nguoàn khaùc nhau. Moät cô cheá laø thuùc ñaåy moät chuaån möïc toát hôn). Haàu CDM theo chöông trình coù theå laø böôùc ñaàu heát caùc döï aùn laép ñaët qui moâ vöøa vaø lôùn ôû tieân daãn ñeán moät cô cheá thò tröôøng thay caùc nöôùc nhoû ñeàu coù theå ñöôïc ñeä trình nhö ñoåi xu höôùng, cho pheùp toång hôïp caùc hoaït caùc döï aùn CDM rieâng reõ, vaø caùc coâng ngheä ñoäng töông töï nhau khi thöïc hieän moät nhoû nhö boùng ñeøn ñieän vaø beáp loø giôø ñaây chính saùch ôû nhieàu ñòa phöông hay thôøi coù theå löïa choïn ñaêng kyù vôùi tö caùch laø caùc ñieåm khaùc nhau. Caùc ñeà xuaát hoã trôï cho söï chöông trình coù toå chöùc theo cô cheá CDM chuyeån ñoåi ngaønh coù theå ñöôïc phaân loaïi (do ñoù giaûm bôùt chi phí giao dòch nhôø vieäc thaønh hai nhoùm lôùn: nhöõng ñeà xuaát baét goäp caùc döï aùn laïi vôùi nhau). Haàu heát caùc nguoàn töø moät hieäp ñònh giöõa caùc ngaønh nöôùc nhoû vaø keùm phaùt trieån ñeàu coù nhöõng trong cuøng moät lónh vöïc kinh teá nhöng laïi nhu caàu caáp baùch veà naêng löïc theå cheá khan coù ñòa ñieåm ôû nhieàu nöôùc khaùc nhau; vaø hieám hôn laø veà vieäc phaùt trieån caùc cheá ñoä nhöõng ñeà xuaát naûy sinh töø moät quyeát ñònh tính toaùn khí nhaø kính phöùc taïp. Ñieàu naøy cuûa chính phuû trong vieäc thöïc hieän moät coù nghóa laø ñoái vôùi moät soá nöôùc ñang phaùt chính saùch hay chöông trình cuï theå. trieån, khoâng caàn phaûi coù moät loaït caùc qui Ñaõ coù nhieàu nhaän ñònh veà vieäc cô cheá ñònh môùi nöõa ñeå cung caáp tieàm naêng giaûm CDM vaø taøi chính khí haäu coù theå hoã trôï caùc nheï cuûa hoï ra thò tröôøng. chính saùch thaân thieän vôùi khí haäu ôû caùc Nhöõng caûi thieän veà haønh chính quan nöôùc ñang phaùt trieån nhö theá naøo. Nhöõng troïng neân nhaém ñeán vieäc naâng cao chaát phöông aùn ñeà xuaát ñeàu caân nhaéc ñeán moät löôïng, tính phuø hôïp, vaø tính nhaát quaùn cuûa cô cheá cho taøi chính caùc-bon nhaèm thöôûng doøng thoâng tin trong noäi boä coäng ñoàng CDM; cho nhöõng keát quaû coù theå ño löôøng ñöôïc vieäc tham gia cuûa moät nhaân vieân chuyeân cuûa moät chính saùch (trong vieäc giaûm phaùt nghieäp vaø chuyeân traùch cho Ban Ñieàu haønh thaûi). Vaãn coù söï khaùc bieät veà chính saùch vaø CDM, vaø vieäc caân nhaéc xem laøm theá naøo ñeå cam keát quoác gia theo moät hieäp ñònh quoác uûy ban naøy coù tính ñaïi dieän cao hôn cuûa caùc teá naøo ñoù (baét buoäc hay linh hoaït), qui moâ nhaø hoaït ñoäng thöïc tieãn; vaø naâng cao traùch ñòa lyù (khu vöïc hay quoác gia), hay phaïm vi nhieäm giaûi trình cuûa qui trình, bao goàm moät ngaønh (trong moät ngaønh hay lieân ngaønh). cô cheá ñem laïi cô hoäi cho caùc beân tham gia Trong soá nhöõng phöông aùn naøy thì phöông 324 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Baûng 6.7. Caùc saùng kieán quoác gia vaø ña phöông ñeå giaûm khai thaùc röøng vaø thoaùi hoùa röøng vaøo Nghò ñònh thö Kyoto. Do ñoù, chæ coù vieäc Toång soá voán öôùc troàng môùi röøng vaø taùi troàng röøng môùi ñöôïc Saùng kieán tính (trieäu ñoâla) Giai ñoaïn cho pheùp trong cô cheá CDM, nhöng Chöông Saùng kieán caùc-bon Röøng 160 2007–12 trình Mua baùn Phaùt thaûi cuûa Lieân minh chaâu Quoác teá (Australia) AÂu laïi loaïi tröø nhöõng lónh vöïc naøy. Saùng kieán Röøng vaø Khí haäu (Na-uy) 2,250 2008–12 Nhöõng chuù yù ban ñaàu ñoái vôùi REDD Chöông trình Ñoái taùc caùc- 300 2008–18 taäp trung vaøo caùc nöôùc ñang coù hoaït ñoäng bon Röøng (WB) phaù röøng (Baûng 6.7). Nhöng moät soá nöôùc Chöông tình Ñaàu tö Röøng (moät 350 2009–12 coù nhieàu röøng laïi ít khi dieãn ra hoaït ñoäng phaàn cuûa Quõy Ñaàu tö Khí haäu) phaù röøng, vaø hoï cuõng tìm kieám söï hoã trôï ñeå Chöông trình UN-REDD 35 2008–12 quaûn lyù vaø baûo toàn röøng cuûa hoï moät caùch Quõy Amazon 1,000 2008–15 beàn vöõng, ñaëc bieät neáu nhö caùc hoaït ñoäng REDD ôû caùc nöôùc khaùch laïi chuyeån vieäc Quõy Röøng löu vöïc soâng Congo 200 Uncertain khai thaùc röøng vaø môû roäng noâng nghieäp Nguoàn: UNFCCC 2008a. Chuù thích: Caùc teân trong ngoaëc ñôn laø caùc nöôùc hay toå chöùc ñi ñaàu trong saùng kieán naøy. sang caùc nöôùc khaùc (roø ræ). Caùc nöôùc khaùc ñeàu ñaõ coù nhöõng chính saùch vaø bieän phaùp aùn muïc tieâu ngaønh khoâng thieät haïi ñaõ thu ñeå quaûn lyù röøng beàn vöõng, vaø hoï tìm kieám huùt nhieàu söï quan taâm. Theo phöông aùn söï coâng nhaän ñoái vôùi nhöõng noã löïc cuûa hoï naøy, moät nöôùc coù theå baùn tín chæ giaûm phaùt trong vieäc giaûm phaùt thaûi thoâng qua caùc giaûi thaûi caùc-bon döôùi moät möùc ñaõ thoáng nhaát phaùp döïa treân thò tröôøng nhö nhöõng khoaûn (döôùi möùc thoâng thöôøng), maø khoâng bò chi traû cho caùc dòch vuï moâi tröôøng. Nhö ñaõ phaït vì khoâng ñaït ñöôïc muïc tieâu. Moät cô thaûo luaän ôû Chöông 3, vieäc baûo toàn caùc-bon cheá nhö vaäy coù theå ñöôïc ñieàu chænh moät trong ñaát (Hoäp 6.5) thoâng qua caùc cô cheá chuùt cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån caàn ñaåy döïa treân keát quaû hoaït ñoäng cuõng ñang ñöôïc nhanh ñaàu tö tö nhaân – ñaåy maïnh hôn chuù yù, nhöng chöa ñöôïc thaûo luaän saâu nhö khaû naêng cuûa cô cheá CDM hieän nay – maø ñoái vôùi REDD. vaãn phuø hôïp vôùi caùc öu tieân phaùt trieån beàn REDD ñeà caäp ñeán nhieàu nhoùm ngöôøi vaø vöõng cuûa hoï. nhieàu muïc tieâu xaõ hoäi khaùc, thoâng thöôøng coù caû aûnh höôûng tích cöïc vaø tieâu cöïc. Noù Taïo ra caùc khuyeán khích taøi coù theå cung caáp moät nguoàn thu nhaäp môùi chính cho REDD (Giaûm phaùt thaûi cho nhöõng ngöôøi daân baûn ñòa, nhöng hoï töø phaù röøng vaø thoaùi hoùa röøng) cuõng coù lyù khi toû ra quan ngaïi raèng caùc cô Moät moái quan ngaïi ñaëc bieät ñoái vôùi caùc nöôùc cheá REDD coù theå ñe doïa quyeàn tieáp caän ñang phaùt trieån laø thieáu caùc khuyeán khích vaø söû duïng ñaát ñai truyeàn thoáng cuûa hoï. taøi chính cho vieäc Giaûm Phaùt thaûi töø vieäc phaù REDD cuõng coù theå cung caáp caùc dòch vuï röøng vaø thoaùi hoùa röøng (REDD). Naêm 2005, ñeå baûo veä toát hôn nhöõng khu vöïc coù giaù gaàn moät phaàn tö löôïng phaùt thaûi ôû caùc nöôùc trò ña daïng sinh hoïc cao, nhöng noù cuõng ñang phaùt trieån laø do thay ñoåi muïc ñích söû coù theå chuyeån hoaït ñoäng khai thaùc vaø giaûi duïng ñaát vaø khai thaùc röøng, do ñoù neáu khoâng phoùng maët baèng sang caùc nöôùc khaùc, sang tính ñeán nguoàn naøy thì seõ laø moät khoaûn loaïi caùc khu vöïc coù ñoä ña daïng sinh hoïc cao tröø raát lôùn.29 Nhöng söû duïng ñaát, vieäc thay ñoåi (moät ví duï nöõa veà söï roø ræ). muïc ñích söû duïng ñaát, vaø khai thaùc röøng luoân Noùi chung moïi ngöôøi ñeàu nhaän thöùc laø nhöõng vaán ñeà phöùc taïp vaø khoù giaûi quyeát ñöôïc raèng tröôùc khi caùc nöôùc coù röøng coù theå trong caùc cuoäc ñaøm phaùn veà khí haäu. Coù nhieàu nhaän ñöôïc nhöõng khuyeán khích taøi chính yù kieán phaûn ñoái vieäc ñöa nhöõng lónh vöïc naøy cho REDD, hoï phaûi thieát laäp ñöôïc caùc neàn Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 325 taûng cô baûn trong caùc lónh vöïc chính saùch, phaùp lyù, theå cheá vaø kyõ thuaät – ñöôïc goïi laø Hoäp 6.5   Baûo toàn caùc-bon ñaát noâng nghieäp söï saün sang ñeå ñoùn nhaän REDD. Nhöõng Tieàm naêng giaûm nheï trong ngaønh troø quan troïng hôn trong caùc caáu phaàn chuû yeáu cuûa söï saün saøng ñoù phaûi noâng nghieäp coù theå raát lôùn, öôùc taäp quaùn toát veà quaûn lyù ñaát ñai. tính khoaûng 6 giga taán CO2 töông Taùch caùc-bon trong noâng nghieäp ñöôïc thöïc hieän ôû caáp quoác gia (chöù khoâng ñöông moãi naêm vaøo naêm 2030, coù theå goùp phaàn taêng naêng suaát phaûi ôû caáp ñoä döï aùn) ñeå giaûi quyeát nhöõng vôùi vieäc haïn cheá caùc-bon trong noâng nghieäp vaø taêng khaû naêng nguyeân nhaân mang tính heä thoáng cuûa naï ñaát laø cô cheá chính. Nhieàu cô hoäi cuûa noâng daân trong vieäc thích giaûm nheï (bao goàm quaûn lyù ñaát öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu. Taêng phaù röøng vaø thoaùi hoùa röøng, vaø ñeå haïn cheá troàng troït, quaûn lyù ñaát chaên thaû, caùc-bon ñaát seõ caûi thieän keát caáu söï thaát thoaùt. quaûn lyù ñaát höõu cô, phuïc hoài ñaát ñaát, giaûm xoùi moøn vaø baïc maøu. Chöông trình Ñoái taùc Caùc-bon röøng thoaùi hoùa, vaø quaûn lyù vaät nuoâi) söû Ñaát ñai vôùi löôïng caùc-bon taêng duïng nhöõng coâng ngheä hieän nay coù theå giöõ nöôùc toát hôn, do ñoù (FCPF) ñaõ ñöôïc thieát keá ñeå giuùp caùc nöôùc vaø coù theå ñöôïc thöïc hieän ngay taêng khaû naêng choáng ñôõ cuûa heä coù röøng ôû caùc khu vöïc nhieät ñôùi vaø caän laäp töùc. Ngoaøi ra, nhöõng phöông thoáng noâng nghieäp tröôùc haïn nhieät ñôùi chuaån bò cho REDD vaø thí ñieåm aùn naøy cuõng coù tính caïnh tranh haùn. Nhöõng taùc ñoäng sinh lyù tích veà chi phí: giaû söû raèng möùc giaù laø cöïc naøy cuûa vieäc taùch caùc-bon caùc cô cheá khuyeán khích döïa treân keát quaû döôùi 20 ñoâ la moät taán CO2 töông trong noâng nghieäp coù theå tröïc hoaït ñoäng. Trong chöông trình FCPF, möùc ñöông, tieàm naêng giaûm nheï cuûa tieáp daãn ñeán taêng muøa vuï, saûn ñoä saün saøng cho REDD goàm coù moät chieán neàn kinh teá toaøn caàu trong ngaønh löôïng vaø naêng suaát ñaát toát hôn. noâng nghieäp seõ laø gaàn 2 giga taán Tuy nhieân, caùc vaán ñeà theo doõi löôïc REDD quoác gia vaø khuoân khoå thöïc thi CO2 töông ñöông vaøo naêm 2030. vaø xaùc minh möùc löu giöõ caùc-bon chieán löôïc ñoù; moät kòch baûn tham khaûo taêng leân vaø tính laâu daøi cuûa vieäc quoác gia cho vieäc phaùt thaûi töø hoaït ñoäng Môû roäng phaïm vi cuûa thò tröôøng taùch caùc-bon caàn phaûi ñöôïc giaûi caùc-bon ñeû bao goàm caû caùc-bon quyeát. khai thaùc röøng vaø thoaùi hoùa röøng; vaø moät ñaát noâng nghieäp seõ cho pheùp heä thoáng theo doõi, baùo caùo vaø xaùc minh. taøi chính caùc-bon ñoùng moät vai Nguoàn: IPCC 2007. UN-REDD, moät saùng kieán chung cuûa Toå chöùc Noâng Löông Quoác teá, Chöông trình Phaùt trieån Lieân hôïp Quoác, vaø Chöông trình ñoäng REDD (caû möùc giaûm phaùt thaûi ñaït Moâi tröôøng Lieân hôïp Quoác, laø moät chöông ñöôïc laãn doøng thu nhaäp ñeán töø vieäc giaûm trình töông töï nhö vaäy. phaùt thaûi ñoù). Ngoaøi ra, nöôùc ñoù coøn caàn Trong chieán löôïc REDD quoác gia cuûa ñaùnh giaù ñaàu tö vaø xaây döïng naêng löïc caàn mình, moät nöôùc caàn ñaùnh giaù tình hình thieát ñeå thöïc hieän chieán löôïc, vaø daùnh giaù söû duïng ñaát vaø chính saùch laâm nghieäp cho caùc taùc ñoäng veà moâi tröôøng vaø xaõ hoäi cuûa ñeán nay, xaùc ñònh roõ nhöõng nguyeân nhaân caùc phöông aùn chieán löôïc vaø thöïc thi khaùc cuûa hoaït ñoäng khai thaùc röøng vaø thoaùi hoùa nhau (caùc lôïi ích, ruûi ro, vaø caùc bieän phaùp röøng. Sau ñoù, nöôùc ñoù phaûi caân nhaéc caùc giaûm thieåu ruûi ro). phöông aùn chieán löôïc khaùc nhau ñeå giaûi Caùc nöôùc ñaõ saün saøng cho REDD caàn quyeát caùc nguyeân nhaân naøy vaø ñaùnh giaù xaây döïng moät kòch baûn tham khaûo quoác caùc phöông aùn naøy töø quan ñieåm veà tính gia. Kòch baûn naøy neân bao goàm moät phaàn hieäu quaû veà chi phí, tính coâng baèng, vaø so saùnh vôùi giai ñoaïn tröôùc ñoù, tính toaùn tính beàn vöõng. Böôùc tieáp theo laø ñaùnh giaù möùc phaùt thaûi trung bình trong thôøi gian khung phaùp lyù vaø theå cheá caàn thieát ñeå thöïc gaàn ñaây, vaø neân bao goàm caû moät phaàn döï hieän chieán löôïc REDD, trong ñoù coù caû caùc baùo cho töông lai, trong ñoù döï baùo veà möùc cô quan chòu traùch nhieäm veà ñieàu phoái phaùt thaûi trong töông lai döïa treân caùc xu REDD taïi caáp quoác gia, thuùc ñaåy REDD, höôùng taêng tröôûng kinh teá vaø keá hoaïch phaùt vaø huy ñoäng voán; cuõng caàn caân nhaéc ñeán trieån cuûa quoác gia. caùc cô cheá chia seû lôïi ích töø doøng taøi chính Moät heä thoáng theo doõi, baùo caùo vaø xaùc kyø voïng töø REDD, vaø moät heä thoáng thoáng minh quoác gia (MRV) ñoùng vai troø raát quan keâ caùc-bon toaøn quoác ñeå quaûn lyù caùc hoaït troïng trong heä thoáng thanh toaùn döïa treân 326 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 keát quaû hoaït ñoäng. Heä thoáng MRV coù theå nguoàn löïc ñaùng keå nhaèm giuùp caùc nöôùc coù bao goàm caùc taùc ñoäng cuûa caùc khoaûn thanh röøng coù nguoàn voán cho caùc chöông trình toaùn ñoái vôùi ña daïng sinh hoïc vaø sinh keá, baûo toàn vaø phaùt trieån röøng. Ví duï naøy minh cuõng nhö ñoái vôùi möùc caùc-bon. Vai troø cuûa hoïa raèng vieäc keát hôïp caùc coâng cuï laø caàn coâng ngheä caûm bieán töø xa vaø caùc thöôùc ño thieát ñeå ñònh höôùng cho vieäc chuyeån ñoåi thöïc ñòa phaûi ñöôïc xaùc ñònh nhö moät phaàn haønh vi vaø caùc quyeát ñònh ñaàu tö: moät söï cuûa heä thoáng MRV. Kinh nghieäm töø caùc keát hôïp giöõa caáp voán ban ñaàu (taøi chính saùng kieán quaûn lyù nguoàn taøi nguyeân döïa öu ñaõi vaø saùng taïo) vaø caùc khuyeán khích treân coäng ñoàng ñaõ cho thaáy vieäc loâi keùo söï döïa treân keát quaû hoaït ñoäng laø caàn thieát ñeå tham gia cuûa ngöôøi daân ñòa phöông, keå caû thuùc ñaåy caùc caûi caùch chính saùch, xaây döïng ñoàng baøo daân toäc thieåu soá, trong vieäc theo naêng löïc, vaø thöïc hieän caùc chöông trình doõi taøi nguyeân coù söï tham gia cuõng coù theå ñaàu tö. Ví duï treân cuõng neâu baät vai troø heát cung caáp thoâng tin chính xaùc, chi phí thaáp söùc thieát yeáu cuûa taøi chính coâng nhö laø xuùc vaø döïa vaøo ñòa phöông veà thaûm sinh hoïc taùc cho haønh ñoäng khí haäu. trong röøng vaø caùc xu höôùng taøi nguyeân thieân nhieân.30 Tröõ löôïng taøi nguyeân, vieäc Taän duïng caùc nguoàn taøi chính tö chia seû lôïi ích, vaø caùc aûnh höôûng roäng hôn nhaân cho vieäc thích öùng veà kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa caùc chöông trình So vôùi vieäc giaûm nheï (nhaán maïnh vaøo REDD coù theå ñöôïc theo doõi bôûi caùc coäng nguoàn voán tö nhaân töø caùc thò tröôøng caùc- ñoàng ôû ñòa phöông. Caùc caùch tieáp caän coù bon), thì nguoàn voán cho thích öùng laïi taäp söï tham gia coù tieàm naêng caûi thieän ñaùng keå trung nhieàu vaøo caùc luoàng voán chính thöùc. quaûn lyù nhaø nöôùc vaø vaän haønh caùc chöông Ñieàu naøy khoâng coù gì ñaùng ngaïc nhieân, vì trình REDD. thích öùng coù moái quan heä chaët cheõ vôùi vieäc Tröôùc khi coù theå thanh toaùn cho REDD phaùt trieån toát, vaø nhieàu bieän phaùp thích öùng treân qui moâ lôùn vaø döïa treân keát quaû hoaït laïi laø haøng hoùa coâng coäng – ví duï nhö vieäc ñoäng, haàu heát caùc nöôùc coù röøng ñeàu caàn baûo veä vuøng duyeân haûi (moät haøng hoùa coâng phaûi thöïc hieän caùc caûi caùch chính saùch vaø coäng ôû ñòa phöông) vaø vieäc cung caáp caùc caùc chöông trình ñaàu tö. Caùc hoaït ñoäng thoâng tin khí haäu kòp thôøi (moät haøng hoùa ñaàu tö coù theå laø caàn thieát ñeå xaây döïng coâng coäng caáp quoác gia). naêng löïc theå cheá, caûi thieän quaûn lyù nhaø Maëc duø nhaán maïnh vaøo nguoàn voán nhaø nöôùc vaø thoâng tin veà röøng, ñaåy maïnh hoaït nöôùc, song haàu heát gaùnh naëng thích öùng ñoäng baûo toàn vaø quaûn lyù röøng beàn vöõng, laïi ñoå leân vai caùc doanh nghieäp vaø caù nhaân. vaø giaûm nheï söùc eùp ñoái vôùi röøng thoâng qua Ví duï nhö vieäc baûo hieåm ñoái vôùi thieân tai vieäc chuyeån caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp chuû yeáu laø do khu vöïc tö nhaân cung caáp. ra nhöõng khu vöïc xa röøng, hoaëc naâng cao Töông töï, nhieäm vuï baûo veä caùc taøi saûn coá naêng suaát noâng nghieäp. Ñeå hoã trôï caùc nöôùc ñònh cuûa theá giôùi choáng laïi caùc taùc ñoäng trong caùc hoaït ñoäng naøy, moät vaøi saùng kieán baát lôïi cuûa khí haäu – caùc toøa nhaø tö nhaân, ñaõ ñöôïc phaùt ñoäng hoaëc ñang ñöôïc thieát caùc nhaø maùy xí nghieäp, vaø maùy moùc thieát keá (xem Baûng 6.7). Beân caïnh ñoù, Ngaân bò - ñeàu chuû yeáu laø do caùc chuû sôû höõu tö haøng Theá giôùi ñaõ ñeà xuaát moät chöông trình nhaân ñaûm nhieäm, maëc duø nhaø nöôùc seõ ñaàu tö cho röøng trong phaïm vi Quõy Ñaàu phaûi ñöùng ra cung caáp dòch vuï choáng baõo tö Khí haäu, vaø Döï aùn Röøng möa Prince vaø luït vaø cöùu trôï ngöôøi daân khi coù thieân tai. Lieân minh caùc Quoác gia coù röøng möa môùi Caùc coâng ty tö nhaân cuõng sôû höõu hay vaän ñaây ñaõ ñeà xuaát raèng caùc theå cheá taøi chính haønh moät soá caùc coâng trình cô sôû haï taàng caàn phaùt haønh traùi phieáu ñeå huy ñoäng caùc coâng maø nhöõng cô sôû haï taàng naøy cuõng caàn Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 327 ñöôïc ñieàu chænh ñeå thích öùng vôùi moät theá baûo hieåm giuùp cho vieäc goäp ruûi ro. Vieäc giôùi aám hôn – caùc caûng bieån, caùc nhaø maùy söû duïng caùc nguoàn voán thích öùng cuï theå ñieän, vaø caùc heä thoáng cung caáp nöôùc saïch seõ laø khoâng maáy caàn thieát, tröø tröôøng hôïp vaø xöû lyù nöôùc thaûi. chi traû caùc chi phí haønh chính cuûa chính Ñoái vôùi caùc chính phuû, thaùch thöùc cuûa phuû hay baûo veä caùc nhoùm deã bò toån thöông vieäc ñoåi môùi khu vöïc tö nhaân trong vieäc khoûi caùc taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa moät chính huy ñoäng taøi chính cho thích öùng theå hieän saùch naøo ñoù. ôû ba khía caïnh: khuyeán khích caùc chuû theå tö nhaân trong vieäc thích öùng; chia seû chi Chia seû chi phí thích öùng cuûa caùc coâng phí thích öùng cuûa caùc coâng trình cô sôû haï trình cô sôû haï taàng coâng. Phaàn lôùn chi taàng; vaø taän duïng nguoàn voán tö nhaân ñeå phí thích öùng maø nhaø nöôùc phaûi boû ra laø ñaàu tö cho moät soá döï aùn thích öùng nhaát baûo veä cô sôû haï taàng giao thoâng, caùc maïng ñònh. löôùi ñieän, heä thoáng caáp nöôùc, vaø maïng löôùi vieãn thoâng khoûi nhöõng bieán ñoäng baát lôïi Khuyeán khích caùc chuû theå tö nhaân cuûa khí haäu. Duø nhöõng dòch vuï naøy laø do thích öùng moät caùch hieäu quaû. Haàu heát nhaø nöôùc hay tö nhaân hay caùc coâng ty coâng caùc quyeát ñònh tieâu duøng vaø kinh doanh ích ñaõ ñöôïc thöông maïi hoùa cung caáp, thì ñeàu chòu aûnh höôûng tröïc tieáp hay giaùn chi phí naøy cuoái cuøng cuõng phaûi ñoå leân vai tieáp cuûa caùc yeáu toá khí haäu – töø quaàn aùo ngöôøi noäp thueá (trong nöôùc, hoaëc nöôùc moïi ngöôøi maëc cho ñeán nhöõng quyeát ñònh ngoaøi neáu coù vieän trôï thích öùng töø caùc nöôùc troàng troït cuûa nhöõng ngöôøi noâng daân, cho khaùc) hay leân vai ngöôøi söû duïng (thoâng qua ñeán caùch thieát keá caùc toøa nhaø. Moïi ngöôøi möùc phí cao hôn). ñaõ quen vôùi vieäc ñöa ra nhöõng quyeát ñònh Ñoái vôùi nhöõng nhaø cung caáp dòch vuï cô thích öùng aån nhö vaäy. Vai troø chuû yeáu cuûa sôû haï taàng, bieán ñoåi khí haäu (vaø caùc chính chính phuû laø cung caáp moät moâi tröôøng saùch veà khí haäu) seõ trôû thaønh moät ruûi ro kinh teá thuaän lôïi cho nhöõng quyeát ñònh nöõa caàn phaûi caân nhaéc cuøng vôùi caùc ruûi ñoù. Vai troø naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän döôùi ro khaùc veà qui ñònh, thöông maïi vaø kinh daïng caùc khuyeán khích kinh teá (mieãn giaûm teá vó moâ. 31 Do ñoù, caàn loà n g gheùp tính thueá cho caùc döï aùn thích öùng, thueá taøi saûn traùch nhieäm ñoái vôùi thích öùng vaøo trong phaân bieät theo ruûi ro, phí baûo hieåm vôùi caùc caùc qui ñònh ñieàu tieát caøng sôùm vaø caøng möùc phaân bieät), ñöa ra caùc qui ñònh (qui deã döï ñoaùn caøng toát. Söï khoâng chaéc chaén hoaïch vuøng, ñöa ra caùc tieâu chuaån veà xaây veà cô sôû haï taàng naøy cuõng ñoøi hoûi phaûi döïng), hay chæ ñôn giaûn laø tuyeân truyeàn, coù moät möùc ñoä linh hoaït cao hôn trong naâng cao nhaän thöùc vaø cung caáp thoâng tin heä thoáng ñieàu tieát, bôûi vì nhöõng qui ñònh toát hôn (döï baùo thôøi tieát daøi haïn, hay cung tröôùc ñaây laø khoâng phuø hôïp vôùi caùc tình caáp caùc dòch vuï khuyeán noâng). huoáng vôùi nhöõng bieán ñoåi khoâng löôøng Nhöõng bieän phaùp naøy ñeàu keùo theo tröôù c ñöôï c . Caù c caù c h tieá p caä n môù i vaø chi phí kinh teá, chaúng haïn nhö vieäc tuaân saùng taïo trong qui ñònh cuõng cho chuùng thuû caùc qui ñònh veà xaây döïng, söû duïng ta nhöõ n g phöông aù n raá t höù a heï n . Moä t caùc loaïi haït gioáng khaùc, hay phaûi ñoùng ví duï ñieån hình laø moâ hình maø cô quan nhöõng khoaûn phí baûo hieåm cao hôn. Chi ñieàu tieát naêng löôïng cuûa nöôùc Anh ñaõ aùp phí naøy seõ do neàn kinh teá gaùnh chòu vaø seõ duïng, cô quan naøy ñoùng vai troø kieåm soaùt ñöôïc chia seû cho caùc ngaønh khaùc nhau, vaø ñeå cho caùc chuû theå chính trong chính khi caùc nhaø saûn xuaát chuyeån caùc chi phí phuû vaø khu vöïc tö nhaân ñöa ra caùc quyeát naøy cho khaùch haøng vaø caùc chöông trình ñònh ñaàu tö cuûa mình.32 328 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Taän duïng nguoàn voán tö nhaân cho moät boå voán chuû yeáu seõ ñöôïc quyeát ñònh bôûi caùc soá döï aùn ñaàu tö thích öùng cuï theå. Vì moät caân nhaéc veà tính hieäu quaû. Giaûm nheï laø moät vaøi lyù do, cô hoäi cho söï tham gia cuûa khu vöïc haøng hoùa coâng coäng treân qui moâ toaøn caàu, tö nhaân trong vieäc ñaàu tö cô sôû haï taàng thích vaø caùc lôïi ích cuûa noù laø gioáng nhau duø haønh öùng coù theå bò haïn cheá. Vì caùc döï aùn ñaàu tö ñoäng giaûm nheï ñöôïc thöïc hieän ôû ñaâu (maëc thích öùng cuï theå thöôøng khoâng taïo ra caùc duø vieäc phaân boå caùc chi phí giaûm nheï coù nguoàn doanh thu thöông maïi cho caùc nhaø theå laøm naûy sinh caùc vaán ñeà veà bình ñaúng). ñaàu tö tö nhaân, neân caùc döï aùn naøy phaûi ñöôïc Vôùi moät khuoân khoå phuø hôïp – cô baûn laø taøi trôï töø nguoàn kinh phí nhaø nöôùc. Ñieàu naøy moät thò tröôøng caùc-bon cho pheùp vieäc tìm taïo ra moät nghóa vuï gioáng nhö nôï cho chính kieám caùc cô hoäi giaûm nheï treân qui moâ toaøn phuû, vaø nghóa vuï nôï naøy phaûi ñöôïc ghi laïi caàu ñoàng thôøi baûo veä quyeàn lôïi cho nöôùc trong thoáng keâ ngaân saùch quoác gia. Lyù do veà sôû taïi – moät söï keát hôïp giöõa thò tröôøng caùc- tính hieäu quaû cho söï tham gia cuûa tö nhaân bon, caùc heä thoáng döïa treân keát quaû hoaït cuõng thieáu tính thuyeát phuïc.33 Caùc cô caáu ñoäng, vaø nguoàn voán nhaø nöôùc nhaèm giaûi thích öùng nhö heä thoáng phoøng choáng baõo luït quyeát nhöõng vaán ñeà ñaëc bieät maø thò tröôøng laø töông ñoái reû vaø deã vaän haønh, vaø do ñoù vieäc chöa chuù yù ñaày ñuû, vaø ñieàu naøy coù theå phaân tö nhaân ñöùng ra quaûn lyù nhöõng heä thoáng boå voán moät caùch töông ñoái hieäu quaû. naøy cuõng khoâng laøm taêng hieäu quaû nhieàu. Ngöôïc laïi, vieäc phaân boå caùc nguoàn taøi Coù theå söï tham gia cuûa tö nhaân trong khaâu chính cho thích öùng laïi laøm naûy sinh caùc caâu thieát keá vaø xaây döïng seõ coù nhieàu cô hoäi taêng hoûi quan troïng veà tính coâng baèng vaø hieäu hieäu quaû hôn, nhöng ñieàu naøy cuõng coù theå quaû. Khaùc vôùi giaûm nheï, vieäc phaân boå voán ñaït ñöôïc thoâng qua caùc cô cheá ñaáu thaàu mua cho thích öùng coù nhöõng haøm yù quan troïng saém phuø hôïp. veà phaân boå. Caùc khoaûn tieàn chi cho vieäc baûo Noùi chung, caùc doøng voán tö nhaân ñaõ veä caùc quoác ñaûo nhoû hieän giôø khoâng coøn cho ñoùng goùp moät phaàn nhoû trong vieäc ñaùp nhöõng ngöôøi noâng daân ôû chaâu Phi nöõa. Vaán öùng nhu caàu veà voán cuûa cô sôû haï taàng ôû caùc ñeà phaân loaïi taøi chính cho thích öùng nhö nöôùc ñang phaùt trieån, vaø coù leõ seõ vaãn chæ theá naøo vaãn coøn ñang ñöôïc tranh caõi, vaø ñoùng moät vai troø khieâm toán trong suoát thôøi ngöôøi ta coøn tranh caõi caû veà vieäc neân phaân gian dieãn ra cuoäc khuûng hoaûng taøi chính boå voán nhö theá naøo. Caùc nöôùc ñang phaùt hieän nay.34 Vì lyù do naøy vaø nhöõng lyù do ñaõ trieån thöôøng coi taøi chính cho thích öùng laø ñeà caäp ôû treân, caùc chuyeân gia cô sôû haï taàng vieäc boài thöôøng cho caùc toån haïi, taïo neân moät cuõng ñaõ caûnh baùo raèng khoâng neân kyø voïng nguyeân taéc laø beân gaây oâ nhieãm phaûi chi traû. quaù nhieàu töø caùc moái quan heä ñoái taùc nhaø Do ñoù, töø goùc ñoä cuûa caùc nöôùc ñang phaùt nöôùc vaø tö nhaân trong vieäc huy ñoäng taøi trieån, vaán ñeà taøi chính thích öùng neân ñöôïc chính cho bieán ñoåi khí haäu.35 söû duïng nhö theá naøo vöôït ngoaøi söï kieåm soaùt cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp cao. Nhöng Ñaûm baûo tính minh baïch, hieäu quaû caùc nöôùc coù thu nhaäp cao laïi raát quan taâm vaø bình ñaúng trong vieäc söû duïng voán ñeán vieäc caùc nguoàn taøi chính phaûi ñöôïc söû Duø caùc noã löïc huy ñoäng taøi chính boå sung duïng moät caùch coù hieäu quaû, duø lyù do cho coù thaønh coâng ñeán ñaâu, taøi chính cho bieán vieäc giaùm saùt taøi chính laø gì ñi chaêng nöõa. ñoåi khí haäu cuõng vaãn raát khan hieám, do ñoù Chaéc chaén coù theå laäp luaän raèng vieäc voán caàn ñöôïc söû duïng moät caùch hieäu quaû phaân boå vaø söû duïng taøi chính thích öùng vaø ñöôïc phaân boå moät caùch minh baïch vaø moät caùch hieäu quaû vaø bình ñaúng laø coù lôïi bình ñaúng. cho taát caû moïi ngöôøi. Vieäc laõng phí caùc Ñoái vôùi khía caïnh giaûm nheï, vieäc phaân nguoàn löïc coù theå laøm huûy hoaïi söï uûng hoä Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 329 cuûa daân chuùng ñoái vôùi chöông trình choáng Hoäp 6.6 ​  Phaân boå taøi chính phaùt trieån öu ñaõi bieán ñoåi khí haäu. Ñieàu naøy laøm cho vieäc phaân boå nguoàn voán cho thích öùng moät Coâng thöùc phaân boå cuûa Hieäp hoäi soá phuï: chaát löôïng cuûa caùc chính caùc minh baïch, hieäu quaû vaø bình ñaúng Phaùt trieån Quoác teá (IDA) ñem laïi saùch kinh teá vó moâ, cô caáu vaø xaõ moät moâ hình khaû thi ñeå phaân boå taøi hoäi, vaø chaát löôïng cuûa quaûn lyù nhaø caøng trôû neân quan troïng. Ñeå coù ví duï veà chính öu ñaõi moät caùch minh baïch nöôùc, laáy töø baûn Ñaùnh giaù Chính vieäc caùc toå chöùc phaùt trieån ñaõ xöû lyù vieäc vaø döïa treân kinh nghieäm thöïc tieãn. saùch vaø Theå cheá Quoác gia cuûa phaân boå taøi chính cho thích öùng nhö theá Moâ hình phaân boå nguoàn löïc ñang Ngaân haøng Theá giôùi. phaùt trieån naøy, vôùi 10 naêm lieân tuïc Coâng thöùc naøy gaùn troïng soá naøo, chuùng ta coù theå xem xeùt ñeán phöông ñöôïc caûi thieän, ñaõ phaân boå ñöôïc 68% cho quaûn lyù nhaø nöôùc; 24% phaùp tieáp caän cuûa Hieäp hoäi Phaùt trieån gaàn 10 tæ ñoâla voán öu ñaõi cho caùc cho caùc chính saùch kinh teá vó moâ, Quoác teá (IDA), toå chöùc naøy ñaõ xaây döïng nöôùc ngheøo nhaát treân theá giôùi. xaõ hoäi vaø cô caáu; vaø 8% cho khaû Coâng thöùc phaân boå cuûa IDA naêng haáp thuï. Toång hôïp caùc ñieåm moät chæ soá keát hôïp nhu caàu veà taøi chính, chia ra thaønh ba chæ soá cô baûn, thöù soá naøy sau ñoù seõ ñöôïc nhaân vôùi khaû naêng haáp thu cuûa chính phuû, vaø keát nhaát laø nhu caàu veà voán öu ñaõi, thöù daân soá cuûa nöôùc ñoù, roài ñöôïc tính quaû hoaït ñoäng cuûa chính phuû trung öông hai laø naêng löïc haáp thuï, vaø thöù ba theo troïng soá thu nhaäp bình quaân laø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa chính ñaàu ngöôøi (ñeå phaûn aùnh nhu caàu (Hoäp 6.6). Caùch tieáp caän cuûa IDA khoâng quyeàn trung öông. Ñoái vôùi chæ soá caáp voán) ñeå coù ñöôïc ñieåm soá cuoái phaûi laø khoâng coù nhöôïc ñieåm. Bôûi vì coâng veà nhu caàu, tieâu chí cô baûn laø möùc cuøng laøm cô sôû cho vieäc quyeát thöùc tính toaùn laø thoáng nhaát giöõa caùc ngheøo trung bình ôû moãi nöôùc, tính ñònh phaân boå taøi chính öu ñaõi. theo troïng soá ñeå öu tieân hôn cho Bôûi vì coâng thöùc naøy coù theå quoác gia, caùch tieáp caän naøy veà baûn chaát caùc nöôùc ngheøo nhaát, nhaân vôùi khieán cho moät soá nöôùc caàn hoã trôï ñaõ aùp ñaët moät moâ hình phaùt trieån gioáng daân soá cuûa nöôùc ñoù. Khaû naêng taøi chính nhaát bò thieät thoøi, neân moät nhau cho taát caû caùc nöôùc.36 Ñieàu naøy ñaõ laø haáp thuï ñöôïc ño baèng danh muïc phaàn nguoàn cung caáp taøi chính hoaït ñoäng cuûa WB – nhöõng chaäm haøng naêm seõ ñöôïc phaân boå ngay vaán ñeà khoù khaên ñoái vôùi caùc vaán ñeà phaùt treã trong giaûi ngaân vaø soá vuï huûy töø ñaàu: moãi nöôùc seõ nhaän ñöôïc trieån truyeàn thoáng, vaø caøng khoù khaên ñoái boû caùc khoaûn vay vaø tín duïng laø moät möùc phaân boå toái thieåu; nhöõng vôùi vieäc choáng bieán ñoåi khí haäu, laø lónh nhöõng chæ soá roõ raøng veà khaû naêng nöôùc vöøa thoaùt khoûi xung ñoät vaø haáp thuï voán keùm. Döïa treân keát coù theå cheá raát yeáu keùm seõ ñöôïc hoã vöïc maø chuùng ta cuõng chöa bieát chaéc quaû töø caùc nghieân cöùu veà hieäu quaû trôï boå sung; vaø cuõng coù caùc khoaûn moâ hình thích öùng naøo laø ñuùng. Ngay caû vieän trôï, coâng thöùc ñöôïc tính troïng trôï caáp trong tröôøng hôïp xaûy ra trong tröôøng hôïp ñoù, moät caùch tieáp caän soá sao cho nghieâng veà caùc nöôùc thieân tai. Beân caïnh ñoù, nguoàn taøi coù quaûn lyù nhaø nöôùc toát nhaát, vì coù chính IDA cuõng ñöôïc haïn cheá ñoái kinh nghieäm ñoái vôùi phaân boå taøi chính baèng chöùng cho thaáy nhöõng nöôùc vôùi caùc nöôùc “khoâng ngheøo laém”, thích öùng nhaèm giaûi quyeát nhöõng moái naøy laø nhöõng nöôùc thaønh coâng laø nhöõng nöôùc coù theå tieáp caän vôùi quan ngaïi naøy coù theå giuùp chuùng ta ñaït nhaát trong vieäc chuyeån nguoàn nguoàn taøi chính thöông maïi. vieän trôï thaønh taêng tröôûng kinh ñöôïc ít nhaát ba muïc ñích: noù coù theå giaûm teá. Hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa chính Nguoàn: IDA 2007; Burnside vaø Dollar chi phí giao dòch neáu nhö hoaït ñoäng vaän quyeàn trung öông cuõng coù hai chæ 2000. ñoäng haønh lang vaø ñaøm phaùn khoâng theå dieãn ra trong quaù trình phaân boå; noù coù theå nhu caàu taøi chính coù theå laø moät chæ soá gia hoã trôï cho chöông trình döïa treân keát quaû quyeàn theo daân soá cuûa tính nhaïy caûm vaø coâng vieäc vôùi moät quaù trình phaân boå döïa möùc ruûi ro, vaø coù leõ bao goàm caû troïng soá veà treân caùc bieän phaùp thöïc nghieäm; vaø noù coù ngheøo ñoùi nöõa. Ñaëc bieät ñoái vôùi caùc nöôùc theå hoã trôï cho tính traùch nhieäm giaûi trình lôùn, vieäc phaân phoái caùc taùc ñoäng vaø söï khaùc laãn nhau thoâng qua minh baïch trong vieäc bieät veà tính deã toån thöông giöõa caùc ñòa phaân boå. phöông cuõng caàn ñöôïc xem xeùt ñeán. Vieäc ñaùnh giaù nhu caàu taøi chính coù theå Keát quaû hoaït ñoäng vaø khaû naêng haáp thuï lieân heä chaët cheõ vôùi khaùi nieäm veà tính deã bò caùc doøng taøi chính cuûa chính quyeàn trung toån thöông veà khí haäu. Theo nhaän ñònh cuûa öông roõ raøng seõ quyeát ñònh khaû naêng thích IPCC, tính deã bò toån thöông laø moät haøm öùng cuûa nöôùc ñoù, nhöng ñoù cuõng khoâng soá cuûa khaû naêng thích öùng, tính nhaïy caûm phaûi laø nhöõng nhaân toá hieäu quaû hoaït ñoäng tröôùc caùc yeáu toá khí haäu, vaø ruûi ro tröôùc quan troïng duy nhaát trong vieäc thích öùng bieán ñoåi khí haäu.37 Do ñoù, vieäc ñaùnh giaù vôùi bieán ñoåi khí haäu. Caùi goïi laø “naêng löïc xaõ 330 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 6.7 Tính deã toån thöông tröôùc bieán ñoåi khí haäu so vôùi naêng löïc xaõ hoäi Hình beân bieåu dieãn moät chæ soá toång hôïp cuûa taùc ñoäng cuï theå (theå hieän nhö ³RÄQJ$»YDÚ 7KDÛL%ÎQK'ØÖQJ moät haøm cuûa tính nhaïy caûm veà khí haäu 'HÅEÔWRÇQWKØÖQJEÖÝLFDÛFWDÛFÓRÆQJ &KDÄX$¤XYDÚ vaø ruûi ro bieán ñoåi khí haäu vaø ñöôïc tính  7UXQJ$» töø moät soá caùc nghieân cöùu taùc ñoäng 7UXQJ³RÄQJYDÚ toaøn caàu) so vôùi moät chæ soá toång hôïp  %DËF3KL &KDÄX0\×/DWLQK veà naêng löïc xaõ hoäi (tính töø moät soá caùc  YDÚ&DULEHÄ chæ soá kinh teá xaõ hoäi). 1DP$» Naêng löïc xaõ hoäi vaø tính deã toån  &KDÄX3KL thöông, ñöôïc ño bôûi caùc taùc ñoäng döï +DÑ;DKDUD tính, laø caùc chæ soá toång hôïp cuûa caùc chæ  soá ñöôïc moâ taû trong baûng döôùi ñaây.  „ „ „ „ „ „ „ „     1DÌQJOØÑF[D×KRÆL Chæ soá Thöôùc ño Nguoàn Giaû ñònh Taùc Möïc nöôùc bieån % daân soá bò aûnh höôûng khi Dasgupta vaø caùc Caùc nöôùc khoâng coù bieån ñöôïc giaû ñoäng taêng leân nöôùc bieån daâng leân 1m taùc giaû khaùc 2007 ñònh laø khoâng bò taùc ñoäng Noâng nghieäp % saûn löôïng bò maát Parry vaø caùc taùc Saûn löôïng keùm ñi theå hieän söï giaûm suùt phuc vaøo naêm 2050, IPCC giaû khaùc 2004 lôïi cho ñaát nöôùc. Saûn löôïng taêng töø bieán ñoåi SRES lòch baûn A2b khí haäu theå hieän söï taêng leân trong phuùc lôïi. Thích öùng taïi caáp trang traïi coù dieãn ra Söùc khoûe % soá ngöôøi töû vong taêng Bosello, Roson, Soá töû vong cao hôn theå hieän taát caû caùc taùc leân vaøo naêm 2050 vaø Tol 2006 ñoäng söùc khoûe cuûa bieán ñoåi khí haäu Thieân tai % daân soá bò töû vong do CRED 2008 Caùc xu höôùng thieân tai hieän taïi theå hieän thieân tai (boä döõ lieäu lòch söû) caùc khu vöïc bò ruûi ro trong töông lai Naêng Tæ leä bieát chöõ % daân soá tuoåi treân 15 World Bank 2007c Tæ leä bieát chöõ caøng cao thì naêng löïc xaõ bieát chöõ (1991-2005) löïc xaõ hoäi caøng cao hoäi Tæ leä phuï thuoäc Tæ leä daân soá phuï thuoäc World Bank 2007c Tæ leä phuï thuoäc löùa tuoåi caøng thaáp cuûa löùa tuoåi so vôùi daân soá ñang thì naêng löïc xaõ hoäi caøng cao lao ñoäng (2006) Tæ leä hoaøn thaønh % daân soá nöõ hoaøn World Bank 2007c Tæ leä toát nghieäp caøng cao thì baäc tieåu hoïc (nöõ) thaønh giaùo duïc tieåu naêng löïc xaõ hoäi caøng cao hoïc (1991-2006) Heä soá Gini Heä soá Gini (naêm gaàn World Bank 2007c Söï baát bình ñaúng caøng thaáp thì nhaát coù soá lieäu) naêng löïc xaõ hoäi caøng cao Tín duïng trong Tín duïng trong nöôùc daønh World Bank 2007c Ñaàu tö caøng nhieàu thì naêng löïc xaõ hoäi caøng cao nöôùc daønh cho cho khu vöïc tö nhaân, tính khu vöïc tö nhaân baèng % GDP (1998-2006) Quaûn lyù nhaø nöôùc WGI (Chæ soá quaûn lyù nhaø Kaufman, Kraay, vaø Ñieåm soá WGI caøng cao thì naêng nöôùc theá giôùi) tieáng noùi vaø Mastruzzi 2008 löïc xaõ hoäi caøng cao traùch nhieäm giaûi trình Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 331 Hoäp 6.8  Tính deã toån thöông tröôùc khí haäu so vôùi khaû naêng thích öùng Hình beân theå hieän chæ soá taùc ñoäng so Ñoâng AÙ vaø vôùi moät thöôùc ño veà hieäu quaû hoaït Thaùi Bình Döông ñoäng cuûa moät nöôùc (keát hôïp giöõa Deã bò toån thöông bôûi caùc taùc ñoäng Chaâu AÂu vaø naêng löïc cuûa chính quyeàn trung öông 2.50 Trung AÙ vaø khaû naêng haáp thuï voán) ñöôïc tính töø Trung Ñoâng vaø 2.00 Baéc Phi coâng thöùc phaân boå cuûa IDA. Chaâu Myõ La tinh Khaû naêng thích öùng laø moät chæ soá 1.50 vaø Ca-ri-beâ toång hôïp cuûa caùc chæ soá ñöôïc moâ taû Nam AÙ trong baûng döôùi ñaây, vaø ñöôïc tính 1.00 Chaâu Phi baèng coâng thöùc: Haï Xa-ha-ra 0.50 Hieäu quaû hoaït ñoäng quoác gia = 0.00 0.24*trung bình (CPIAa, CPIAb vaø CPIAc) + 0.68*CPIAd + 0.08*ARPP, –0.50 –1.00 trong ñoù CPIA = ñaùnh giaù theå cheá vaø chính saùch quoác gia, vaø ARPP = Baùo –1.50 caùo thöôøng nieân veà hieäu quaû hoaït ñoäng danh muïc ñaàu tö –2.00 –4.00 –3.00 –2.00 –1.00 0.00 1.00 2.00 3.00 Naêng löïc thích öùng Chæ soá Thöôùc ño Nguoàn Giaû ñònh Khaû Quaûn lyù kinh teá CPIAa (2007) World Bank Hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa nöôùc ñoù caøng naêng cao thì khaû naêng thích öùng caøng cao thích öùng Caùc chính saùch cô caáu CPIAb (2007) World Bank Caùc chính saùch cho tham CPIAc (2007) World Bank gia xaõ hoäi vaø bình ñaúng Quaûn lyù khu vöïc coâng vaø theå CPIAd (2007) World Bank cheá (quaûn lyù nhaø nöôùc) Khaû naêng haáp thuï taøi chính ARPP (2007) danh muïc World Bank NHTG bò ruûi ro (ñöôïc chieát khaáu theo tuoåi) Nguoàn: caùc soá lieäu CPIA http://go.worldbank.org/S2THWI1X60. Ñeå bieát theâm chi tieát veà vieäc tính toaùn ñieåm soá CPIA, xem WB 2007b. Ñieåm soá ARPP ñöôïc baùo caùo trong WB 2007a. hoäi” toû ra quan troïng trong vieäc quyeát ñònh Chæ soá phaân boå = keát quaû hoaït ñoäng cuûa chính möùc ñoä nghieâm troïng cuûa caùc taùc ñoäng khí quyeàn trung öông haäu ôû ñòa phöông, bao goàm caû nhöõng nhaân x khaû naêng haáp thuï nguoàn voán x söï thieáu huït naêng löïc xaõ hoäi toá nhö tính baát bình ñaúng (heä soá Gini), ñoä saâu cuûa thò tröôøng taøi chính, tæ leä phuï x ñoä nhaïy caûm veà khí haäu thuoäc, tæ leä bieát chöõ cuûa ngöôøi lôùn, vaø giaùo x ruûi ro veà bieán ñoåi khí haäu duïc cho phuï nöõ. Noùi toùm laïi, moät chæ soá phaân boå cho x troïng soá veà daân soá nguoàn voán thích öùng seõ bao goàm nhöõng x troïng soá veà ngheøo ñoùi nhaân toá sau ñaây: 332 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Treân thöïc teá, vieäc xaây döïng moät chæ soá ñieåm ñoái vôùi vieäc xaây döïng moät chæ soá veà tính nhö vaäy coù moät soá khoù khaên. Thoâng tin veà deã bò toån thöông ñöôïc neâu trong Hoäp 6.7, tính deã bò toån thöông cuûa caùc nöôùc ñang hoäp naøy trình baøy moät chæ soá toång hôïp veà caùc phaùt trieån vaãn coøn sô saøi. Caùc khoù khaên taùc ñoäng döï baùo vaø so saùnh noù vôùi moät chæ naûy sinh töø caùc phöông phaùp phöùc taïp soá veà naêng löïc xaõ hoäi. Keát quaû cuûa vieäc so vaø khoâng roõ raøng daãn ñeán caùc taùc ñoäng saùnh naøy chæ mang tính sô boä, nhöng cuõng khoâng chaéc chaén, vaø daãn ñeán tính deã bò toån chæ ra raèng caùc nöôùc deã bò toån thöông nhaát thöông. Tính khoâng chaéc chaén trong vieäc chuû yeáu naèm ôû khu vöïc caän Sahara cuûa chaâu lieân keát giöõa caùc taùc ñoäng veà moâi tröôøng Phi.39 Hoäp 6.8 trình baøy chæ soá taùc ñoäng döï vaø caùc taùc ñoäng veà kinh teá xaõ hoäi caøng laøm baùo ñaõ noùi ôû phaàn tröôùc vaø so saùnh chæ soá naøy cho caùc kòch baûn khí haäu trong töông lai trôû vôùi thöôùc ño keát quaû cuûa quoác gia (keát hôïp neân khoù döï ñoaùn. Caùc moâ hình döïa treân naêng löïc cuûa chính quyeàn trung öông vaø khaû moät soá caùc döï baùo kinh teá xaõ hoäi nhaát ñònh, naêng haáp thuï taøi chính), tính toaùn töø coâng vaø moãi moâ hình laïi coù moät loaït caùc thay ñoåi thöùc phaân boå cuûa IDA. Moät laàn nöõa, khu vöïc tieàm taøng. Do ñoù, haàu heát caùc nghieân cöùu caän Sahara laïi cho thaáy möùc döï baùo taùc ñoäng lieân quan ñeán caùc kòch baûn khí haäu trong cao ñi keøm vôùi naêng löïc thích öùng thaáp. töông lai ñeàu taäp trung vaøo caùc taùc ñoäng kyø voïng trong caùc ngaønh hoaëc lieân quan ñeán Gaén keát caùc nhu caàu huy ñoäng voán nhöõng keát quaû cuï theå, ví duï nhö thay ñoåi vaø nguoàn voán veà söùc khoûe vaø caùc thieät haïi khi möïc nöôùc Choáng laïi söï bieán ñoåi khí haäu laø moät thaùch bieån taêng leân. Chöa coù nhieàu nghieân cöùu thöùc lôùn veà kinh teá xaõ hoäi, coâng ngheä, theå veà vieäc chuyeån caùc ñaàu ra naøy thaønh caùc cheá vaø chính saùch. Ñaëc bieät ñoái vôùi caùc nöôùc ñaùnh giaù veà tính deã bò toån thöông.38 ñang phaùt trieån, ñaây coøn laø moät thaùch thöùc veà Cuõng nhö ñoái vôùi phaân boå IDA, coù ruûi ro huy ñoäng voán. Cho ñeán khoaûng naêm 2030, raèng chæ soá phaân boå taøi chính cho thích öùng nhu caàu ñaàu tö boå sung cho vieäc giaûm nheï ôû khí haäu seõ khoâng coù lôïi cho caùc nöôùc ngheøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ vaøo khoaûng 140 coù ñoä nhaïy caûm vaø ruûi ro vôùi bieán ñoåi khí haäu tæ ñeán 175 tæ ñoâla (vôùi yeâu caàu huy ñoäng voán cao nhöng laïi coù caùc theå cheá yeáu keùm. Neáu lieân quan laø khoaûng 265 tæ ñeán 565 tæ ñoâla) aùp duïng moät coâng thöùc phaân boå thì cuõng moät naêm. Nhu caàu huy ñoäng voán cho vieäc neân coù nhöõng khoaûn trôï caáp rieâng cho caùc thích öùng vaøo thôøi ñieåm ñoù seõ laø khoaûng 30 nöôùc raát deã bò toån thöông nhö moät phaàn tæ ñeán 100 tæ ñoâla moät naêm. Ñaây laø nhu caàu trong khuoân khoå phaân boå. caáp voán boå sung vöôït ra ngoaøi nhu caàu huy Moät soá noã löïc ban ñaàu mang tính thí ñoäng taøi chính cho phaùt trieån thoâng thöôøng, “Baêng ñang tan vì nhieät ñoä ñang taêng leân. Caäu beù ngoài buoàn böïc. Moät chuù chim ñaõ bò rôùt xuoáng – moät naïn nhaân nöõa cuûa oâ nhieãm khoâng khí. Hoa moïc gaàn soït raùc. Chuùng bò cheát tröôùc khi caäu beù coù theå haùi chuùng ñeå ñaët caïnh chuù chim toäi nghieäp. Ñeå thay ñoåi tình traïng naøy, toâi xin keâu goïi caùc nhaø laõnh ñaïo treân theá giôùi haõy giöõ cho thieân nhieân trong saïch, haõy söû duïng naêng löôïng maët trôøi vaø naêng löôïng gioù, vaø haõy caûi tieán coâng ngheä.” - Shant Hakobyan, Armenia, 12 tuoåi Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 333 vaø ñieàu naøy vaãn raát quan troïng vaø seõ ñoùng tröôøng caùc-bon quoác gia cuõng seõ khoâng töï goùp moät phaàn cho vieäc buø ñaép nhöõng thieáu ñoäng taïo ra ñöôïc caùc luoàng taøi chính quoác teá. huït voán hieän nay cho hoaït ñoäng thích öùng. Caùc doøng voán cho giaûm nheï sang caùc nöôùc Maëc duø coù taêng trong thôøi gian qua, song ñang phaùt trieån coù theå ñeán töø caùc doøng taøi caùc luoàng taøi chính lieân quan ñeán khí haäu cho khoùa, töø vieäc keát noái caùc chöông trình mua caùc nöôùc ñang phaùt trieån chæ ñaùp öùng ñöôïc baùn phaùt thaûi quoác gia, hay coù theå ñeán töø moät phaàn raát nhoû nhu caàu öôùc tính veà voán. vieäc mua baùn AAUs. Do ñoù, caùc doøng voán töø Khoâng coù nguoàn voán naøo coù theå cung caáp caùc nöôùc phaùt trieån sang caùc nöôùc ñang phaùt moät soá tieàn boå sung ñuû lôùn, do ñoù söï keát hôïp trieån coù theå ñöôïc thöïc hieän theo nhieàu caùch. nhieàu nguoàn caáp voán laø caàn thieát. Ñoái vôùi vieäc Nhöng nhöõng doøng taøi chính naøy laø heát söùc thích öùng, nguoàn voán coù theå ñeán töø khoaûn quan troïng ñeå ñaûm baûo moät giaûi phaùp hieäu phí thích öùng hieän nay trong cô cheá CDM, vôùi quaû vaø hieäu suaát ñoái vôùi vaán ñeà khí haäu cuõng khaû naêng huy ñoäng khoaûng 2 tæ ñoâla moãi naêm laø moät giaûi phaùp bình ñaúng. vaøo naêm 2020 neáu cô cheá naøy ñöôïc môû roäng ñeán caùc loaïi giao dòch caùc-bon ña daïng hôn. Chuù thích Caùc ñeà xuaát nhö vieäc baùn AAUs, ñaùnh phí vaøo 1. Xem chöông toång quan ñeå bieát theâm chi phaùt thaûi vaän taûi quoác teá, vaø moät loaïi thueá caùc- tieát. bon toaøn caàu coù theå huy ñoäng ñöôïc khoaûng 2. Barker vaø caùc taùc giaû khaùc, 2007. 15 tæ töøng nguoàn moãi naêm. 3. UNFCCC 2008a. Ñoái vôùi vieäc giaûm nheï, ôû caáp quoác gia, 4. Argrawala vaø Fankhauser (2008) ñaõ toång phaàn lôùn voán seõ phaûi ñeán töø khu vöïc tö keát caùc nghieân cöùu veà thích öùng; Klein vaø Persson nhaân. Nhöng chính saùch coâng caàn taïo ra moät (2008) ñaõ thaûo luaän veà moái quan heä giöõa thích moâi tröôøng kinh doanh thuaän lôïi cho ñaàu tö öùng vaø phaùt trieån. Parry vaø caùc taùc giaû khaùc (2009) vaøo lónh vöïc ít phaùt thaûi caùc-bon, bao goàm ñaõ pheâ phaùn öôùc tính thích öùng cuûa UNFCCC, chæ nhöng khoâng haïn cheá ôû moät thò tröôøng caùc- ra raèng chi phí thöïc teá coù theå cao hôn gaáp 2-3 laàn. bon môû roäng, hieäu quaû vaø ñöôïc ñieàu tieát toát. 5. Beân caïnh caùc thò tröôøng caùc-bon, caùc cô cheá Vieäc huy ñoäng taøi chính boå sung töø nguoàn caáp chöùng chæ xanh vaø traéng coù theå mua baùn ñöôïc nhaø nöôùc – chuû yeáu töø caùc caáp phaùt taøi khoùa (chöùng chæ xanh nhaém vaøo vieäc môû roäng caùc nguoàn – coù theå laø caàn thieát ñeå khaéc phuïc caùc raøo naêng löôïng taùi taïo, coøn chöùng chæ traéng nhaém vaøo caûn ñaàu tö (ví duï nhö nhöõng raøo caûn veà ruûi vieäc caûi thieän hieäu quaû naêng löôïng thoâng qua caùc ro) vaø vöôn ñeán nhöõng lónh vöïc maø khu vöïc bieän phaùp quaûn lyù caàu) laø caùc ví duï khaùc nöõa veà tö nhaân coøn chöa chuù yù ñeán. Caùc muïc tieâu caùc cô cheá döïa treân thò tröôøng vôùi caùc lôïi ích giaûm phaùt thaûi khaét khe seõ laø caàn thieát – ban ñaàu nheï tieàm tang. Caùc coâng cuï khaùc bao goàm nhöõng laø ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp cao, vaø cuoái cuøng khuyeán khích taøi chính (thueá hay trôï caáp, trôï giaù, laø cho caùc nöôùc khaùc – ñeå taïo ra ñuû löôïng öu ñaõi thueá daønh cho ñaàu tö, hay caùc khoaûn vay caàu cho caùc cô cheá buø tröø vaø ñeå hoã trôï cho öu ñaõi) vaø caùc chính saùch vaø bieän phaùp khaùc (caùc giaù caùc-bon. tieâu chuaån, caùc nhaõn maùc). Sau khi haàu heát caùc nöôùc ñaõ thoûa thuaän 6. Lôïi ích taøi chính cho caùc nöôùc chuû nhaø laø vôùi nhau veà quota phaùt thaûi theo moät thoûa thaáp hôn so vôùi qui moâ noùi chung cuûa thò tröôøng thuaän quoác teá veà khí haäu, caùc thò tröôøng CDM vì hai lyù do. Thöù nhaát, haàu heát caùc giao dòch coù theå töï ñoäng taïo ra nguoàn taøi chính caàn CDM treân thò tröôøng sô caáp ñeàu laø nhöõng hôïp thieát cho giaûm nheï, khi caùc quyeát ñònh veà ñoàng mua baùn kyø haïn, vôùi vieäc thanh toaùn ñöôïc saûn xuaát vaø tieâu duøng phaûn öùng laïi tröôùc giaù thöïc hieän khi coù söï caét giaûm phaùt thaûi. Phuï thuoäc caû cuûa caùc-bon, duø laø thoâng qua thueá hay cô vaøo keát quaû hoaït ñoäng cuûa döï aùn, soá tieàn vaø lòch cheá mua baùn quota phaùt thaûi. Nhöng caùc thò trình cho vieäc caét giaûm caùc-bon coù theå seõ raát khaùc 334 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 nhau. Caùc nhaø phaùt trieån döï aùn thöôøng coù xu Brown vaø caùc taùc giaû khaùc 2004; Michaelowa vaø höôùng baùn kyø haïn caùc tín chæ caùc-bon vôùi möùc giaù Umamaheswaran 2006. reû ñeå phaûn aùnh caùc ruûi ro trong vieäc thöïc hieän cam 13. Streck vaø Chagas 2007; Meijer 2007; Streck keát giaûm phaùt thaûi. Thöù hai, caùc tín chæ cuûa cô cheá vaø Lin 2008. CDM ñöôïc mua baùn vaøi laàn treân thò tröôøng thöù 14. IETA 2005; Stehr 2008. caáp cho ñeán khi ñeán tay ngöôøi söû duïng cuoái cuøng. 15. IETA 2008. Caùc toå chöùc trung gian taøi chính hoaït ñoäng treân thò 16. Michaelowa vaø Pallaw 2007; IETA 2008. tröôøng thöù caáp chaáp nhaän ruûi ro thöïc hieän seõ ñöôïc 17. Barker vaø caùc taùc giaû khaùc 2007. buø ñaép baèng moät möùc giaù baùn laïi cao hôn neáu ruûi 18. Sperling vaø Salon 2002. ro ñoù khoâng xaûy ra. Nhöõng cô cheá mua baùn naøy 19. Figueres vaø Newcombe 2007. khoâng tröïc tieáp daãn ñeán vieäc giaûm phaùt thaûi, khaùc 20. Eliasch 2008. vôùi caùc giao dòch treân thò tröôøng sô caáp. Thò tröôøng 21. Figueres, Haites vaø Hoyt 2005; Wara 2007; CDM thöù caáp ñaõ tieáp tuïc phaùt trieån naêm 2008, vôùi Wara vaø Victor 2008. giaù trò caùc giao dòch leân tôùi 26 tæ ñoâla (taêng gaáp 5 22. Sterk 2008. laàn so vôùi naêm 2007). Ngöôïc laïi, thò tröôøng CDM 23. Xem Fankhauser, Martin vaø Prichard, saép sô caáp laàn ñaàu tieân ñaõ bò giaûm giaù trò, xuoáng coøn xuaát baûn. 7.2 tæ ñoâla (giaûm 12% so vôùi möùc naêm 2007), döôùi 24. Xem Muller 2008 ñeå coù moät phaân tích saâu söùc eùp cuûa suy thoaùi kinh teá vaø söï khoâng chaéc chaén hôn. veà tính lieân tuïc cuûa thò tröôøng sau naêm 2012. Xem 25. Barbier 2009; Bowen vaø caùc taùc giaû khaùc nghieân cöùu cuûa Capoor vaø Ambrosi, 2009. 2009. 7. OECD/DAC, thöôùc ño Rio veà bieán ñoåi khí 26. Robins, Clover vaø Magness 2009, nhö ñöôïc haäu, http://www.oecd.org/document/11/0,3343, thaûo luaän ôû chöông 1. en_2649_34469_11396811_1_1_1,00.html (truy 27. Nhöõng moâ hình naøy bao goàm moâ hình maø caäp vaøo thaùng 5 naêm 2009). theo ñoù vieäc giaûm phaùt thaûi trong moät soá ngaønh 8. UNEP 2009. Caùc öôùc tính veà caùc khoaûn ñaàu seõ ñöôïc thöôûng, hoaëc nhöõng moâ hình ñöôïc xaây tö cho naêng löôïng saïch töø cô cheá CDM thöôøng coù döïng treân caùc hình thöùc muïc tieâu khaùc nhau, ví xu höôùng cao hôn so vôùi ñaàu tö thöïc teá vaøo naêng duï nhö cöôøng ñoä hay giaûm phaùt thaûi tuyeät ñoái vaø löôïng beàn vöõng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån bôûi töông ñoái. Vieäc thöôûng cho caùc thaønh töïu chæ coù vì nhieàu döï aùn CDM ñang ôû giai ñoaïn ñaàu (chöù theå thöïc hieän ôû caáp quoác gia hay lieân quan ñeán caùc chöa ñeán giai ñoaïn vaän haønh hay pheâ duyeät hay hoaït ñoäng döï aùn. Vieäc thöôûng cho giaûm phaùt thaûi keát thuùc taøi chính) khi caùc tín chæ phaùt thaûi ñöôïc coù theå ñöôïc döïa treân vieäc phaân boå trôï caáp ban ñaàu ñem ra giao dòch. (mua baùn quota phaùt thaûi) hay döïa treân keát quaû 9. Xem Quyeát ñònh 1/CP.13 ñöôïc ñöa ra taïi Hoäi hoaït ñoäng (thöôûng cho möùc giaûm cao hôn möùc nghò thöù 13 cuûa caùc beân tham gia UNFCCC ôû Bali, yeâu caàu). Vaø ñieàu naøy coù theå ñöôïc keát noái hay taùch thaùng 12 naêm 2007, http://unfccc.int/resource/ bieät vôùi caùc thò tröôøng caùc-bon hieän haønh. Caùc cô doùc/2007/cop13/eng/06a01.pdf#page=3 (truy cheá ñöôïc xaây döïng döïa treân vieäc mua baùn phaùt caäp 3 thaùng 7 naêm 2009). thaûi coù theå ñöôïc keát noái tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp vôùi 10. Ví duï nhö Michaelowa vaø Pallaw (2007) vaø thò tröôøng caùc-bon, vaø coù theå taïo ra nhöõng tín chæ Schneider (2007) cuõng tuyeân boá raèng moät soá döï khoâng lieân quan hoaëc chæ lieân quan moät phaàn vôùi aùn duø sao vaãn seõ dieãn ra. Ngöôïc laïi, caùc toå chöùc thò tröôøng caùc-bon hieän nay. kinh doanh laïi phaøn naøn veà baøi kieåm tra quaù khaét 28. Neáu ñaït ñöôïc ñieàu naøy, thì ñeán naêm 2020, khe veà tính boå sung (IETA 2008; UNFCCC 2007). toång möùc giaûm phaùt thaûi cuûa caùc ñeà xuaát khaùc 11. Olsen 2007; Sutter vaø Parreno 2007; Olsen nhau cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp cao seõ giaûm möùc vaø Fenhann 2008; Nusbaumer 2009. phaùt thaûi xuoáng thaáp hôn 10-15% so vôùi möùc phaùt 12. Cosbey vaø nhöõng taùc giaû khaùc 2005; thaûi cuûa naêm 1990. Ñieàu naøy coøn caùch xa so vôùi Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 335 möùc giaûm 20-40% maø IPCC ñaõ keâu goïi theo khung operation Paris: Organisation for Economic Co­ thôøi gian 2020; xem Howes 2009. and Development. 29. WRI 2008; Houghton 2009. Alcamo, J., vaø T. Henrichs. 2002. “Critical Regions: 30. Danielsen vaø caùc taùc giaû khaùc 2009. based Estimation of World Water A Model-­ 31. Vagliasindi 2008. Resources Sensitive to Global Changes.” 32. Pollitt 2008. Aquatic Sciences 64 (4): 352–62. 33. Agrawala vaø Fankhauser 2008. Aldy, J. E., E. Ley, vaø I. Parry. 2008. A Tax- 34. Caùc cam keát ñaàu tö thoâng qua caùc ñoái ­ Based Approach to Slowing Global Climate taùc nhaø nöôùc vaø tö nhaân ñaõ leân tôùi 0.3-0.4% cuûa Change. Washington, DC: Resources for GDP cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong thôøi the Future. kyø 2005-2007 (Cô sôû döõ lieäu veà söï tham gia cuûa Arnell, N. W. 2004. “Climate Change and Global khu vöïc tö nhaân trong lónh vöïc cô sôû haï taàng, Water Resources: SRES Emissions and Socio- http://ppi.worldbank.org/). Ngöôïc laïi, nhu caàu ­Economic Scenarios.” Global Environmental ñaàu tö cho cô sôû haï taàng ñöôïc öôùc tính töø 2-7% Change 14 (1): 31–52. cuûa GDP, vôùi caùc nöôùc ñang taêng tröôûng nhanh Bättig, M. B., M. Wild, vaø D. M. Imboden. 2007. choùng nhö Trung Quoác vaø Vieät Nam ñaàu tö tôùi “A Climate Change Index: Where Climate 7% GDP moãi naêm. Estache vaø Fay 2007. Change May Be Prominent in the 21st 35. Estache 2008. Century.” Geophysical Research Letters 34 36. Kanbur 2005. (1): 1–4. 37. Fussel 2007. Barbier, E. B. 2009. A Global Green New Deal. 38. Caùc nghieân cöùu veà taùc ñoäng vaø tính deã Geneva: United Nations Environment toån thöông bao goàm nghieân cöùu cuûa Battig, Wild Programme. vaø Imboden (2007); Deressa, Hassan vaø Ringler Barker, T., I. Bashmakov, L. Bernstein, J. E. (2008); Diffenbaugh vaø caùc taùc giaû khaùc (2007); Bogner, P. R. Bosch, R. Dave, O. R. Davidson, vaø Giorgi (2006). Caùc nghieân cöùu khaùc ñaõ taäp B. S. Fisher, S. Gupta, K. Halsnaes, B. Heij, S. trung vaøo caùc thieät haïi hay nghieân cöùu ñieån Khan Ribeiro, S. Kobayashi, M. D. Levine, D. hình/tính deã toån thöông cuûa töøng nöôùc: xem L. Martino, O. Masera, B. Metz, L. A. Meyer, Dasgupta vaø caùc taùc giaû khaùc (2007) ôû caùc vuøng J. Nabuurs, A. Najam, N. Nakic G.-­ ´, ´enovic duyeân haûi; Parry vaø caùc taùc giaû khaùc (1999) vaø H.-­H. Rogner, J. Roy, J. Sathaye, R. Schock, Parry vaø caùc taùc giaû khaùc (2004) veà nhöõng bieán P. Shukla, R. E. H. Sims, P. Smith, D. A. ñoåi veà saûn löôïng noâng nghieäp toaøn caàu; Arnell Vorsatz, vaø D. Zhou. 2007. Tirpak, D. Urge-­ (2004) vaø Alcamo vaø Henrichs (2002) veà nhöõng “Technical Summary.” In Climate Change bieán ñoåi veà nguoàn cung nöôùc; Tol, Ebi vaø Yohe 2007: Mitigation. Contribution of Working (2006) vaø Bosallo, Roson, vaø Tol (2006) veà söùc Group III to the Fourth Assessment Report khoûe. of the Intergovernmental Panel on Climate 39. Trong hoäp 6.7 vaø 6.8, caùc chæ soá toång hôïp Change, ed. B. Metz, O. R. Davidson, P. R. ñöôïc tính toaùn baèng caùch chuyeån caùc chæ soá rieâng Bosch, R. Dave, and L. A. Meyer. Cambridge, reõ sang caùc ñieåm soá z, sau ñoù tính bình quaân gia UK: CambridgeUniversity Press. quyeàn cuûa caùc ñieåm soá ñöôïc tính toaùn. Bosello, F., R. Roson, vaø R. S. J. Tol. 2006. Wide Estimates of the Implications “Economy-­ Danh muïc taøi lieäu tham khaûo of Climate Change: Human Health.” Agrawala, S., vaø S. Fankhauser. 2008. Economic Ecological Economics 58 (3): 579–91. Aspects of Adaptation to Climate Change: Bovenberg, A. L., vaø L. Goulder. 1996. “Optimal Costs, Benefits and Policy Instruments. Environmental Taxation in the Presence of Other Taxes: General Equilibrium Analyses.” 336 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 American Economic Review 86 (4): 985– Sea Level Rise on Developing Countries: 1000. A Comparative Analysis.” Policy Research Bowen, A., S. Fankhauser, N. Stern, vaø D. Working Paper 4136, World Bank, Zenghelis. 2009. An Outline of the Case Washington, DC. for a “Green” Stimulus. London: Grantham Dechezlepreâtre, A., M. Glachant, I. Hascic, N. Research Institute on Climate Change and Johnstone, vaø Y. Menieùreø. 2008. Invention the Environment and the Centre for Climate and Transfer of Climate Change Mitigation Change Economics and Policy. Technologies on a Global Scale: A Study Brown, K., W. N. Adger, E. Boyd, E. Corbera- Drawing on Patent Data. Paris: CERNA. ­Elizalde, vaø S. Shackley. 2004. “How Do Deressa, T., R. M. Hassan, vaø C. Ringler. 2008. CDM Projects Contribute to Sustainable “Measuring Ethiopian Farmers’ Vulnerability Development?” Tyndall Centre for Climate to Climate Change Across Regional States.” Change Research Technical Report 16, Discussion Paper 00806, International Food Norwich, UK. Policy Research Institute, Washington, DC. Burnside, C., vaø D. Dollar. 2000. “Aid, Policies Diffenbaugh, N. S., F. Giorgi, L. Raymond, vaø and Growth.” American Economic Review X. Bi. 2007. “Indicators of 21st Century 90 (4): 847–68. Socioclimatic Exposure.” Proceedings of the Capoor, K., vaø P. Ambrosi. 2009. State and National Academy of Sciences 104 (51): Trends of the Carbon Market 2009. 20195–98. Washington, DC: World Bank. Edmonds, J., L. Clarke, J. Lurz, vaø M. Wise. Cosbey, A., J. Parry, J. Browne, Y. D. Babu, P. 2008. “Stabilizing CO2 Concentrations with Bhandari, J. Drexhage, vaø D. Murphy. 2005. Incomplete International Cooperation.” Realizing the Development Dividend: Climate Policy 8 (4): 355–76. Making the CDM Work for Developing Eliasch, J. 2008. Climate Change: Financing Countries. Winnipeg: International Institute Global Forests: The Eliasch Review. London: for Sustainable Development. Earthscan. CRED (Centre for Research on the Estache, A. 2008. Public-­ Private Partnerships Epidemiology of Disasters). 2008. “EM-­ DAT: for Climate Change Investments: Learning The International Emergency Disasters from the Infrastructure PPP Experience. Database.” Universiteù Catholique de Brussels: European Center for Advanced Louvain, Ecole de Santeù Publique, Louvain. Research in Economics and Statistics. Danielsen, F., N. D. Burgess, A. Balmford, P. F. Estache, A., vaø M. Fay. 2007. “Current Debates on Donald, M. Funder, J. P. Jones, P. Alviola, Infrastructure Policy.” Policy Research Working D. S. Balete, T. Blomley, J. Brashares, B. Paper 4410, World Bank, Washington, DC. Child, M. Enghoff, J. Fieldsa, S. Holt, H. Fankhauser, S., N. Martin, vaø S. Prichard. Hubertz, A. E. Jensen, P. M. Jensen, J. Forthcoming. “The Economics of the CDM Massao, M. M. Mendoza, Y. Nqaqa, M. K. Levy: Revenue Potential, Tax Incidence, Poulsen, R. Rueda, M. Sam, T. Skielboe, and Distortionary Effects.” Working paper, G. Stuart-­Hill, E. Topp-­ Jorgensen, vaø D. London School of Economics. Yonten. 2009. “Local Participation in Natural Figueres, C., E. Haites, vaø E. Hoyt. 2005. Resource Monitoring: a Characterization of Programmatic CDM Project Activities: Approaches.” Conservation Biology 23 (1): Eligibility, Methodological Requirements 31–42. and Implementation. Washington, DC: Dasgupta, S., B. Laplante, C. Meisner, D. World Bank Carbon Finance Business Unit. Wheeler, vaø J. Yan. 2007. “The Impact of Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 337 Figueres, C., vaø K. Newcombe. 2007. IPCC (Intergovernmental Panel on Climate “Evolution of the CDM: Toward 2012 Change). 2007. Climate Change 2007: and Beyond.” Climate Change Capital, Mitigation. Contribution of Working Group London, UK. III to the Fourth Assessment Report of the Füssel, H. M. 2007. “Vulnerability: A Generally Intergovernmental Panel on Climate Applicable Conceptual Framework for Change. Cambridge, UK: Cambridge Climate Change Research.” Global University Press. Environmental Change 17 (2): 155–67. Kanbur, R. 2005. “Reforming the Formula: Giorgi, F. 2006. “Climate Change Hot- A Modest Proposal for Introducing ­ Spots.”Geophysical Research Development Outcomes in IDA Allocation Letters 33(8):L08707- doi: Procedures.” Centre for Economic Policy 10.1029/2006GL025734. Research Discussion Paper 4971, London. Haites, E., D. Maosheng, vaø S. Seres. 2006. Kaufman, D., A. Kraay, vaø M. Mastruzzi. 2008. “Technology Transfer by CDM Projects.” World Governance Indicators 2008. Climate Policy 6: 327–44. Washington, DC: World Bank. Houghton, R. A. 2009. “Emissions of Carbon Klein, R. J. T., vaø A. Persson. 2008. “Financing from Land Management.” Background Adaptation to Climate Change: Issues and note for the WDR 2010. Priorities.” European Climate Platform Howes, S. 2009. Finding a Way Forward: Report 8, Centre for European Policy Studies, Three Critical Issues for a Post-­ Kyoto Brussels. Global Agreement on Climate Change. Knopf, B., O. Edenhofer, T. Barker, N. Bauer, L. Canberra: Crawford School of Economics Baumstark, B. Chateau, P. Criqui, A. Held, and Government, Australian National M. Isaac, M. Jakob, E. Jochem, A. Kitous, S. University. Kypreos, M. Leimbach, B. Magneù, S. Mima, IDA (International Development W. Schade, S. Scrieciu, H. Turton, vaø D. Association). 2007. IDA’s Performance van Vuuren. Forthcoming. “The Economics Based Allocation System: Simplification of Low Stabilisation: Implications for of the Formula and Other Outstanding Technological Change and Policy.” In Issues. Washington, DC. Making Climate Change Work for Us, ed. IEA (International Energy Agency). 2008. M. Hulme vaø H. Neufeldt. Cambridge, UK: Energy Technology Perspective 2008: Cambridge University Press. Scenarios and Strategies to 2050. Paris: McKinsey & Company. 2009. Pathways to a IEA. carbon Economy: Version 2 of the Low-­ IETA (International Emissions Trading Global Greenhouse Gas Abatement Cost Association). 2005. Strengthening the McKinsey & Company. Curve. ­ CDM: Position Paper for COP 11 and Meijer, E. 2007. “The International Institutions COP/MoP 1. Geneva: IETA. of the Clean Development Mechanism ———. 2008. State of the CDM 2008: Brought before National Courts: Limiting Facilitating a Smooth Transition into Jurisdictional Immunity to Achieve Access to a Mature Environmental Financing Justice.” NYU Journal of International Law Mechanism. Geneva: IETA. and Politics 39 (4): 873–928. IIASA (International Institute for Applied Michaelowa, A., vaø P. Pallav. 2007. Additionality Systems Analysis). 2009. “GGI Scenario Determination of Indian CDM Projects. Can Database.” Laxenburg, Austria. Indian CDM Project Developers Outwit the 338 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 CDM Executive Board? Zurich: University of Scenarios.” Global Environmental Change Zurich. 14 (1): 53–67. Michaelowa, A., vaø K. Umamaheswaran. 2006. Parry, M., N. Arnell, P. Berry, D. Dodman, S. “Additionality and Sustainable Development Fankhauser, C. Hope, S. Kovats, R. Nicholls, Issues Regarding CDM Projects in Energy D. Satterthwaite, R. Tiffin, vaø T. Wheeler. Efficiency Sector.” HWWA Discussion Paper 2009. Assessing the Costs of Adaptation to 346, Hamburg. Climate Change: A Review of the UNFCCC Ministry of Finance (Indonesia). 2008. and Other Recent Climate Change and Fiscal Policy Issues: 2008 Estimates. London: International Institute Initiatives. Jakarta: Working Group on Fiscal for Environment and Development and Policy for Climate Change. Grantham Institute for Climate Change. Müller, B. 2008. “International Adaptation Pollitt, M. 2008. “The Arguments For and Finance: The Need for an Innovative and Against Ownership Unbundling of Energy Strategic Approach.” Economic Working Transmission Networks.” Energy Policy 36 Paper 42, Oxford Institute for Energy (2): 704–13. Studies, Oxford, UK. Project Catalyst. 2009. Adaptation to Climate Newell, R. G., vaø W. A. Pizer. 2000. “Regulating Change: Potential Costs and Choices for a Stock Externalities Under Uncertainty.” Global Agreement. London: Climate Works Working Paper 99-­ 10, Resources for the and European Climate Foundation. Future, Washington, DC. Robins, N., R. Clover, vaø J. Magness. 2009. The Nussbaumer, P. 2009. “On the Contribution of Green Rebound: Clean Energy to Become an Labelled Certified Emission Reductions to Important Component of Global Recovery Sustainable Development: A Multi-­ criteria Plans. London: HSBC. Evaluation of CDM Projects.” Energy Policy Schaeffer, M., T. Kram, M. Meinshausen, D. P. 37 (1): 91–101. van Vuuren, vaø W. L. Hare. 2008. “Near- Olsen, K. H. 2007. “The Clean Development linear Cost Increase to Reduce Climate ­ Mechanism’s Contribution to Sustainable Change Risk.” Proceedings of the National Development: A Review of the Literature.” Academy of Sciences 105 (52): 20621–26. Climatic Change 84 (1): 59–73. Schneider, L. 2007. Is the CDM Fulfilling Olsen, K. H., vaø J. Fenhann. 2008. “Sustainable Its Environmental and Sustainable Development Benefits of Clean Development Development Objective? An Evaluation of Mechanism Projects. A New Methodology for the CDM and Options for Improvement. Sustainability Assessment Based on Text Berlin: Institute for Applied Ecology. Analysis of the Project Design Documents Sperling, D., vaø D. Salon. 2002. Transportation Submitted for Validation.” Energy Policy 36 in Developing Countries: An Overview (8): 2819–30. of Greenhouse Gas Reduction Strategies. Parry, M., C. Rosenzweig, A. Iglesias, G. Fischer, Arlington, VA: Pew Center on Global Climate vaø M. Livermore. 1999. “Climate Change and Change. World Food Security: A New Assessment.” Stehr, H. J. 2008. “Does the CDM Need and Global Environmental Change 9 (S1): S51- Institutional Reform?” In A Reformed CDM: S67. Including New Mechanisms for Sustainable Parry, M., C. Rosenzweig, A. Iglesias, M. Development, ed. K. H. Olsen vaø J. Fenhann. Livermore, vaø G. Fischer. 2004. “Effects of Roskilde, Denmark: United Nations Climate Change on Global Food Production Environment Programme, Risoe Centre Under SRES Emissions and Socio-­Economic Perspective Series 2008. Huy ñoäng voán caàn thieát cho vieäc giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu 339 Sterk, W. 2008. “From Clean Development . 2008a. Investment and Financial ———-­ Mechanism to Sectoral Crediting Flows to Address Climate Change: An Approaches: Way Forward or Wrong Turn?” Update. Bonn: UNFCCC. JIKO Policy Paper 1/2008, Wuppertal ———-­ . 2008b. Mechanisms to Manage Institute for Climate, Environment and Financial Risk from Direct Impacts of Energy, Wuppertal, Germany. Climate Change. Bonn: UNFCCC. Streck, C., vaø T. B. Chagas. 2007. “The Future of Vagliasindi, M. 2008. “Climate Change Kyoto World.” Carbon & the CDM in a Post-­ Uncertainty, Regulation and Private Climate Law Review 1 (1): 53–63. Participation in Infrastructure.” Background Streck, C., vaø J. Lin. 2008. “Making Markets note for the WDR 2010. Work: A Review of CDM Performance and Wara, M. 2007. “Is the Global Carbon Market the Need for Reform.” European Journal of Working?” Nature 445: 595–96. International Law 19 (2): 409–42. Wara, M., vaø D. Victor. 2008. “A Realistic Sutter, C., vaø J. C. Parreno. 2007. “Does the Policy on International Carbon Markets.” Current Clean Development Mechanism Working Paper 74, Program on Energy and (CDM) Deliver Its Sustainable Development Sustainable Development, Stanford University, Claim? An Analysis of Officially Registered Stanford, CA. CDM Projects.” Climatic Change 84 (1): Watson, C., vaø S. Fankhauser. 2009. “The Clean 75–90. Development Mechanism: Too Flexible to Tol, R. S. J., K. L. Ebi, vaø G. W. Yohe. 2006. Produce Sustainable Development Benefits?” “Infectious Disease, Development, and Background paper for the WDR 2010. Climate Change: A Scenario Analysis.” Weitzman, M. L. 1974. “Prices vs. Quantities.” Environment and Development Economics Review of Economic Studies 41 (4): 477– 12: 687–706. 491. UNEP (United Nations Environment World Bank. 2007a. “Annual Report On Portfolio Programme). 2008. “UNEP Risoe CDM/JI Performance, Fiscal Year 2006.” Quality Pipeline Analysis and Database.” Roskilde, Assurance Group, World Bank, Washington, Denmark. DC. ———-­ . 2009. Global Trends in Sustainable ———. 2007b. “Country Policy And Energy Investment 2009: Analysis of Trends Institutional Assessments 2007: Assessment and Issues in the Financing of Renewable Questionnaire.” Operations Policy And Energy and Energy Efficiency. Paris: UNEP Country Services, World Bank, Washington, and New Energy Finance. DC. UNFCCC (United Nations Framework ———. 2007c. World Development Indicators Convention on Climate Change). 2007. 2007. Washington, DC: World Bank. Call for Input on Non-­ Binding Best- ———. 2009. The Economics of Adaptation to ­ Practice Examples on the Demonstration Climate Change. Washington, DC: World of Additionality to Assist the Development Bank. of PDDs, Particularly for SSC Project WRI (World Resources Institute). 2008. Activities. Bonn: UNFCCC. “Climate Analysis Indicators tool (CAIT).” Washington, DC. chöông 7 Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä N höõ n g chieá c coá i xay gioù ñaõ chöông trình nghieân cöùu do caû nhaø nöôùc töøng naèm treân khaép chaâu AÂu, laãn tö nhaân taøi trôï, laøm giaûm chi phí cuûa cung caáp naêng löôïng cho caùc coâng ngheä naêng löôïng chaïy baèng söùc gioù hoaït ñoäng noâng nghieäp raát vaø naâng cao hieäu suaát. laâu tröôùc khi ngöôøi ta tìm ra ñieän. Nhôø caùc Vaø maëc duø phaàn lôùn coâng suaát ñöôïc löïc löôïng saùng taïo vaø truyeàn baù coâng ngheä, laép ñaët ôû Chaâu AÂu vaø Myõ, song xu höôùng ngaøy nay gioù ñang mang laïi söùc maïnh cho naøy ñang coù söï thay ñoåi. Naêm 2008, coâng giai ñoaïn ñaàu cuûa moät quaù trình coù theå suaát naêng löôïng gioù ñöôïc laép ñaët ôû töøng trôû thaønh moät cuoäc caùch maïng naêng löôïng nöôùc AÁn Ñoä vaø Trung Quoác ñaõ vöôït qua thöïc söï. Töø naêm 1996 ñeán 2008, coâng suaát caùc nöôùc khaùc, tröø Myõ, vaø neáu coäng laïi thì cuûa caùc coâng trình naêng löôïng chaïy baèng coâng suaát ôû hai nöôùc naøy chieám ñeán gaàn söùc gioù ñöôïc laép ñaët treân toaøn caàu ñaõ taêng 20 phaàn traêm coâng suaát cuûa caû theá giôùi. gaáp hai möôi laàn, ôû con soá 120 gi-ga-oaùt, Suzlon, moät coâng ty AÁn Ñoä laø moät trong loaïi tröø ñöôïc khoaûng 158 trieäu taán ñi-oâ- nhöõng nhaø saûn xuaát tuoác-bin gioù haøng xít caùc-bon (CO2) moãi naêm, ñoàng thôøi taïo ñaàu theá giôùi coù löïc löôïng nhaân coâng leân ra theâm khoaûng 400.000 vieäc laøm (Hình ñeán 13.000 ngöôøi ôû khaép chaâu AÙ. Nhö vaäy 7.1)1. Söï taêng tröôûng naøy phaàn lôùn nhôø coù theå noùi söï caát caùnh cuûa coâng ngheä gioù vaøo caùc saùng kieán cuûa chính phuû vaø caùc treân toaøn caàu ñang taïo ra moät tieàn leä cho Thoâng ñieäp chính Ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu veà öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø phaùt trieån ñoøi hoûi phaûi taêng cöôøng nhöõng noã löïc quoác teá nhaèm phoå bieán nhöõng coâng Hình 7.1 Coâng suaát naêng löôïng gioù laép ñaët treân toaøn caàu taêng voït trong thaäp nieân vöøa qua ngheä hieän coù, phaùt trieån vaø öùng duïng caùc coâng ngheä môùi. Ñaàu tö cuûa nhaø nöôùc vaø tö nhaân – hieän nay ñang ôû möùc vaøi chuïc tæ ñoâ-la moãi naêm – caàn Gi-ga-oaùt phaûi naâng leân ñeán haøng traêm tæ ñoâ-la haøng naêm. Caùc chính saùch “coâng 140 ngheä thuùc ñaåy” döïa treân taêng cöôøng ñaàu tö coâng vaøo Nghieân cöùu vaø Trieån 120 khai seõ khoâng ñuû. Chuùng phaûi ñöôïc keát hôïp vôùi caùc chính saùch “thò tröôøng 100 keùo”, taïo ra nhöõng ñoäng cô khuyeán khích cho caû nhaø nöôùc laãn khu vöïc tö 80 nhaân phaùt huy tinh thaàn kinh doanh, hôïp taùc, vaø tìm ra caùc giaûi phaùp saùng 60 taïo ôû caû nhöõng nôi töôûng chöøng nhö khoâng theå. Phoå bieán coâng ngheä khoân 40 ngoan vôùi khí haäu caàn nhieàu thöù, chöù khoâng chæ ñôn thuaàn laø chuyeån caùc 20 trang thieát bò saün coù ñeán cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån; vieäc naøy ñoøi hoûi phaûi xaây döïng naêng löïc haáp thu vaø naâng cao khaû naêng cuûa caû nhaø nöôùc 0 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 laãn tö nhaân trong vieäc xaùc ñònh, aùp duïng, thích öùng, caûi tieán vaø öùng duïng Naêm nhöõng coâng ngheä phuø hôïp nhaát. Nguoàn: Hoäi ñoàng Naêng löôïng gioù Toaøn caàu 2009 342 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Baûn ñoà 7.1 Nhöõng tieán boä trong coâng taùc laäp baûn ñoà gioù môû ra nhöõng cô hoäi môùi. Toác ñoä gioù trung bình haøng naêm (meùt/giaây) Thaáp Cao Nguoàn: Soá lieäu do 3 Tier Inc. cung caáp Ghi chuù: Ñaây laø baûn ñoà toác ñoä gioù haøng naêm vôùi ñoä phaân giaûi 5km, trung bình ñöôïc ño ñoä cao 80m (ñoä cao cuûa moät soá coái xay gioù), treân phaïm vi toaøn theá giôùi söï phaùt trieån khoân ngoan vôùi khí haäu. Boå nhöõng phaùt minh ñoåi môùi coù tính ñoät phaù sung vaøo ñoù laø nhöõng tieán boä khoa hoïc cho töông lai. Caùc nöôùc coù thu nhaäp trung nhö heä thoáng thoâng tin veà taøi nguyeân gioù bình coù theå ñaûm baûo ñaàu tö theo höôùng khoâng gian ñòa lyù toaøn caàu ñang giuùp cho taêng tröôûng ít caùc-bon, vaø caùc doanh nghieäp quaù trình ra quyeát ñònh trôû neân deã daøng ñöôïc höôûng lôïi töø nhöõng coâng ngheä hieän hôn (Baûn ñoà 7.1). coù ñeå caïnh tranh treân toaøn caàu. Caùc nöôùc Ñoåi môùi coâng ngheä vaø nhöõng ñieàu chænh thu nhaäp thaáp coù theå ñaûm baûo raèng hoï coù theå cheá ñi keøm vôùi noù laø nhöõng yeáu toá then ñuû naêng löïc coâng ngheä ñeå thích öùng vôùi choát trong vieäc kieåm soaùt bieán ñoåi khí haäu bieán ñoåi khí haäu, baèng caùch xaùc ñònh, ñaùnh vôùi chi phí hôïp lyù. Taêng cöôøng ñoåi môùi vaø giaù, aùp duïng vaø caûi tieán nhöõng coâng ngheä naâng cao naêng löïc coâng ngheä cuûa quoác gia hieän coù vôùi nhöõng kieán thöùc vaø bí quyeát ñòa coù theå trôû thaønh moät yeáu toá xuùc taùc maïnh phöông. Theo Chöông 8 cuûa baùo caùo, vieäc meõ cho quaù trình phaùt trieån.2 Caùc quoác gia gaët haùi thaønh quaû cuûa nhöõng thay ñoåi coâng thu nhaäp cao, nhöõng nöôùc xaû thaûi nhieàu ngheä ñoøi hoûi phaûi thay ñoåi ñaùng keå haønh vi nhaát treân theá giôùi, coù theå thay theá nhöõng cuûa con ngöôøi vaø toå chöùc, ñoàng thôøi phaûi coù coâng ngheä thaûi nhieàu caùc-bon cuûa mình nhöõng chính saùch hoã trôï ñoåi môùi ñeå giaûm baèng nhöõng coâng ngheä khoân ngoan vôùi bôùt ruûi ro bò toån thöông cuûa con ngöôøi vaø khí haäu, ñoàng thôøi taêng cöôøng ñaàu tö vaøo quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân. Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 343 Tuy nhieân nhöõng noã löïc treân toaøn caàu roäng, bao haøm caû naêng löïc tieáp nhaän caùc hieän nay nhaèm ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng coâng ngheä hieän coù cuûa moät quoác gia. Xeùt töø ngheä khoân ngoan vôùi khí haäu coøn xa môùi khía caïnh naøy, moät ñieàu öôùc quoác teá veà khí ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu giaûm thieåu taùc haäu taäp trung vaøo caùc heä thoáng hoaëc tieåu haïi vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu trong heä thoáng coâng ngheä cuï theå laø moät cô hoäi coù nhöõng thaäp nieân tôùi ñaây. Ñaàu tö vaøo nghieân moät khoâng hai. Keát hôïp caùc ñieàu khoaûn veà cöùu, phaùt trieån, thuyeát minh vaø trieån khai chia seû chi phí vaø chuyeån giao coâng ngheä seõ (RDD&D) coøn ñang thieáu raát nhieàu, vaø cuoäc taïo ñieàu kieän ñeå ñaït ñöôïc moät hieäp öôùc. khuûng hoaûng taøi chính cuõng ñang laøm giaûm Caùc chính saùch boå sung ôû trong nöôùc coù nguoàn chi tieâu cuûa khu vöïc tö nhaân vaøo theå ñaûm baûo sao cho coâng ngheä ñöôïc löïa coâng ngheä khoân ngoan vôùi khí haäu, laøm cho choïn, thích öùng vaø haáp thu moät caùch hieäu quaù trình phoå bieán coâng ngheä ñi chaäm laïi. quaû. Tuy nhieân, vieäc xaùc ñònh, ñaùnh giaù, vaø Vieäc huy ñoäng coâng ngheä vaø ñaåy maïnh ñoåi tích hôïp caùc coâng ngheä nöôùc ngoaøi bao giôø môùi moät caùch ñaày ñuû ñoøi hoûi caùc quoác gia cuõng ñi vôùi nhöõng chi phí laøm quen, hoïc khoâng chæ hôïp taùc vaø ñoùng goùp taøi nguyeân taäp voán thöôøng hay bò boû qua, cuõng nhö cuûa mình, maø coøn phaûi xaây döïng caùc chính vieäc thay ñoåi vaø caûi tieán coâng ngheä. Do vaäy, saùch quoác gia thuùc ñaåy haï taàng kieán thöùc vaø haï taàng kieán thöùc cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc, moâi tröôøng kinh doanh mang tính hoã trôï. vieän nghieân cöùu vaø doanh nghieäp caàn phaûi Vaø phaàn lôùn caùc quoác gia ñang phaùt trieån, ñöôïc hoã trôï ñeå xaây döïng naêng löïc naøy. ñaëc bieät laø nhöõng nöôùc coù thu nhaäp thaáp, Chöông naøy ñöôïc vieát döïa treân vieäc coù quy moâ thò tröôøng nhoû, neáu nhö taùch phaân tích caùc heä thoáng trong ñoù coâng ngheä rieâng ra seõ khoâng coù gì haáp daãn caùc nhaø ñaõ taøn luïi hoaëc thònh vöôïng, vaø döïa treân kinh doanh giôùi thieäu caùc coâng ngheä môùi. raát nhieàu chính saùch vaø yeáu toá ñoùng vai troø Song nhöõng quoác gia tieáp giaùp vôùi nhau coù laø raøo caûn hoaëc chaát xuùc taùc, cho ta thaáy coù theå taïo ñöôïc moät thò tröôøng roäng lôùn hôn, theå ñaït ñöôïc keát quaû nhö theá naøo neáu moät thoâng qua vieäc taêng cöôøng hoäi nhaäp kinh soá chính saùch ñöôïc keát hôïp laïi vaø trieån khai teá khu vöïc. roäng raõi. Ñaàu tieân, chöông naøy neâu leân taàm Caàn phaûi taêng cöôøng hôïp taùc quoác teá ñeå quan troïng cuûa coâng ngheä trong vieäc caét cung caáp taøi trôï nhieàu hôn vaø xaây döïng caùc giaûm phaùt thaûi khí nhaø kính, nhöõng coâng coâng cuï chính saùch kích thích nhu caàu ñoåi cuï caàn thieát ñeå thuùc ñaåy vieäc thích öùng vôùi môùi khoân ngoan vôùi khí haäu, thay cho caùch bieán ñoåi khí haäu, vaø vai troø cuûa caû hai yeáu laøm ñôn thuaàn taäp trung vaøo trôï caáp cho toá naøy trong vieäc taïo ra nhöõng neàn kinh teá nghieân cöùu. Vieäc haøi hoøa caùc cô cheá quaûn lyù caïnh tranh. Tieáp theo laø moät ñaùnh giaù veà mang tính khuyeán khích treân phaïm vi quoác nhöõng khoaûng caùch giöõa phaùt minh, ñoåi teá (nhö ñònh giaù caùc-bon) coù theå mang laïi môùi vaø truyeàn baù roäng raõi treân thò tröôøng. hieäu öùng caáp soá nhaân ñoái vôùi ñaàu tö nhôø Sau ñoù, phaàn vieát tìm hieåu veà nhöõng chính taïo ra lôïi theá kinh teá töø quy moâ vaø taïo ñaø saùch quoác teá vaø trong nöôùc coù theå giuùp thu phaùt trieån theo höôùng xaây döïng coâng ngheä heïp nhöõng khoaûng caùch ñoù. khoân ngoan vôùi khí haäu. Caùc giaûi thöôûng cho phaùt minh, ñoåi môùi vaø trôï caáp mua saém Coâng cuï, coâng ngheä vaø theå cheá phuø coù theå kích caàu vaø kích thích söï saùng taïo. hôïp coù theå mang moät theá giôùi khoân Vaø khi caùc öu tieân nghieân cöùu ñi ñoâi vôùi ngoan vôùi khí haäu laïi gaàn trong taàm chi phí cao, thì RDD&D phoái hôïp coù theå tay cuûa chuùng ta. ñaåy luøi nhöõng ranh giôùi kyõ thuaät. Khaùi nieäm Ñeå giöõ cho nhieät ñoä traùi ñaát khoâng taêng chuyeån giao coâng ngheä caàn phaûi ñöôïc môû quaù 2°C, thì löôïng phaùt thaûi khí nhaø kính 344 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 7.1 AÙp duïng Coâng ngheä Ñòa kyõ thuaät giuùp theá giôùi öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu Vôùi toác ñoä bieán ñoåi khí haäu nhö hieän cho san hoâ, moät loaøi raát nhaïy caûm Laøm taêng khaû naêng böùc xaï cuûa maët nay, nhöõng ñeà xuaát hieän taïi veà giaûm vôùi nhieät ñoä cao. Cuoái cuøng, laøm maùt ñaát cuõng seõ coù taùc duïng. Caùc maùi nhaø nheï vaø thích öùng coù theå khoâng ñuû ñeå nöôùc maët cuõng coù theå laøm giaûm bôùt vaø væa heø maøu traéng hoaëc saùng seõ giuùp traùnh ñöôïc nhöõng taùc ñoäng ñaùng keå. cöôøng ñoä cuûa caùc côn baõo. Nhöõng laøm giaûm tình traïng traùi ñaát noùng leân Do vaäy, caùc phöông aùn ñòa kyõ thuaät nghieân cöùu ban ñaàu veà bôm nöôùc baèng caùch baûo toàn naêng löôïng vaø böùc hieän ñang nhaän ñöôïc söï quan taâm duøng söùc soùng ñeå mang nöôùc laïnh ra xaï aùnh saùng maët trôøi trôû laïi khoâng trung, ngaøy caøng taêng. Ñòa kyõ thuaät coù theå beà maët ñaïi döông cho thaáy caùch tieáp töông ñöông vôùi vieäc laáy taát caû nhöõng ñöôïc ñònh nghóa laø caùc haønh ñoäng hoaëc caän naøy coù theå coù hieäu quaû, song coøn chieác xe oâ toâ treân theá giôùi ra khoûi ñöôøng can thieäp vôùi muïc tieâu haøng ñaàu laø haïn caàn phaûi nghieân cöùu vaø ñieàu tra nhieàu quoác loä trong 11 naêm. cheá caùc nguyeân nhaân gaây bieán ñoåi khí hôn. Moät ñeà xuaát khaùc laø ñaët moät ñóa khuùc haäu hoaëc taùc ñoäng maø bieán ñoåi khí haäu Caùc phöông aùn ñòa kyõ thuaät khaùc xaï maët trôøi giöõa Maët trôøi vaø Traùi ñaát. mang laïi. Ñòa kyõ thuaät bao goàm caùc cô nhaèm laøm giaûm khí nhaø kính bao Moät chieác ñóa coù ñöôøng kính khoaûng cheá nhaèm taêng cöôøng khaû naêng haáp goàm loïc khí töø baàu khí quyeån baèng 1.400km coù theå laøm giaûm böùc xaï maët trôøi thuï ñi-oâ-xit caùc-bon (CO2) hoaëc coâ laäp giaûi phaùp haáp thuï CO2 (sau ñoù coâ khoaûng gaàn 1 phaàn traêm, töông ñöông khí caùc-bon baèng ñaïi döông hoaëc thaûm laäp khí caùc-bon thu giöõ ñöôïc döôùi vôùi löïc böùc xaï cuûa löôïng khí thaûi döï thöïc vaät, laøm khuùc xaï hoaëc böùc xaï aùnh maët ñaát hoaëc döôùi ñaïi döông), hoaëc baùo cho theá kyû 21. Tuy nhieân phaân tích saùng maët trôøi ñi tôùi, hoaëc döï tröõ CO2 duøng tia la-ze ñeå tieâu dieät caùc phaân cho thaáy caùch tieáp caän tieát kieäm chi phí sinh ra do söû duïng ñieän ôû caùc hoà chöùa. töû halocarbon toàn taïi raát laâu – ñöôïc nhaát ñeå thöïc hieän chieán löôïc naøy laø xaây Cô cheá cuoái cuøng ñöôïc thaûo luaän trong bieát tôùi nhö laø thuû phaïm gaây suy giaûm döïng moät nhaø maùy saûn xuaát maùy khuùc Chöông 4, do vaäy hoäp naøy chæ taäp trung taàng oâ-zoân, ñoàng thôøi cuõng laø nhöõng xaï treân Maët traêng, moät nhieäm vuï khoâng vaøo hai nhoùm phöông aùn ñaàu. khí nhaø kính raát maïnh (xem Tieâu ñieåm heà ñôn giaûn. Nhöõng yù töôûng töông töï, söû Caùc phöông aùn khaû thi ñeå coâ laäp A veà khoa hoïc). Caùc phöông aùn naøy duïng nhieàu taám göông (khoaûng 55.000 ñi-oâ-xít caùc-bon boå sung bao goàm hieän nay vaãn ñang trong giai ñoaïn thöû göông maët trôøi treân quyõ ñaïo, kích côõ moãi caùc thoâng leä quaûn lyù treân maët ñaát laøm nghieäm. caùi khoaûng 10km2) cuõng ñaõ ñöôïc thaûo taêng caùc-bon trong ñaát hoaëc caây coái, Moät soá caùch tieáp caän laøm böùc luaän. Tuy nhieân, khi moãi taám göông naèm nhö ñöôïc baøn tôùi trong Chöông 3. Beân xaï aùnh saùng maët trôøi ñi ñeán traùi ñaát ôû quyõ ñaïo ñi qua giöõa Maët trôøi vaø Traùi caïnh ñoù coøn coù theå kích thích söï taêng cuõng ñöôïc ñeà xuaát. Moät soá phöông ñaát, chuùng seõ che khuaát Maët trôøi, laøm tröôûng cuûa thöïc vaät phuø du vaø rong aùn trong ñoù coù theå nhaèm vaøo nhöõng cho aùnh saùng maët trôøi chieáu leân beà maët taûo ôû ñaïi döông baèng caùch boå sung vuøng cuï theå, chaúng haïn ñeå ngaên traùi ñaát bò nhaäp nhoøa. caùc chaát dinh döôõng caàn thieát nhö saét ngöøa tình traïng tieáp tuïc tan chaûy Coøn coù caû nhöõng ñeà xuaát ñòa kyõ hoaëc u-reâ. Do caùc loaïi thöïc vaät naøy cuûa baêng vuøng Baéc Cöïc hoaëc thaûm thuaät gioáng nhö laøm bieán ñoåi thôøi tieát, coù chöùc naêng quang hôïp, neân chuùng baêng ôû Greenland. Moät trong nhöõng nhö ñaåy caùc côn baõo nhieät ñôùi saép tôùi laáy ñi-oâ-xít caùc-bon töø nöôùc maët. Hieäu caùch ñoù laø bôm aerosol sulfate vaøo ra ngoaøi bieån, xa khoûi nôi sinh soáng cuûa quaû cuûa caùc caùch tieáp caän ñöôïc caûi khí quyeån. Phöông phaùp naøy ñöôïc con ngöôøi ñeå laøm giaûm thieät haïi. Maëc duø thieän naøy seõ phuï thuoäc vaøo thöïc teá chöùng minh laø coù hieäu quaû laøm nguoäi vieäc nghieân cöùu nhöõng yù töôûng naøy môùi xaûy ra ñoái vôùi CO2 veà laâu daøi; neáu noù – söï phun traøo cuûa nuùi löûa Pinatubo ôû giai ñoaïn raát sô khai, song nhöõng moâ tích hôïp vôùi chaát thaûi cuûa nhöõng ñoäng vaøo naêm 1991 ñaõ laøm cho traùi ñaát hình khí haäu môùi nhaát ngaøy nay ñaõ coù vaät aên caùc loaøi thöïc vaät phuø du vaø nguoäi ñi gaàn 1oC trong khoaûng moät khaû naêng phaân tích ñöôïc hieäu quaû tieàm laéng xuoáng ñaùy bieån, thì CO2 veà cô naêm. Tuy nhieân, ñeå duy trì hieäu quaû naêng cuûa nhöõng ñeà xuaát ñoù, vieäc naøy baûn seõ bò laáy ra khoûi heä thoáng haøng laøm nguoäi naøy, caàn phaûi duy trì moät tröôùc kia laø baát khaû thi khi nhöõng nghieân nghìn naêm. Tuy nhieân, nhöõng nghieân doøng ñeàu ñaën hoaëc phoùng ra moät cöùu thay ñoåi caùc côn baõo nhieät ñôùi ñöôïc cöùu gaàn ñaây cho thaáy nhöõng ñaùnh giaù löôïng aerosol thöôøng xuyeân. Hôn thöû nghieäm caùch ñaây vaøi thaäp kyû. ñònh löôïng tröôùc ñaây veà khaû naêng loaïi nöõa, aerosol sulfate coù theå laøm cho Maëc duø ñòa kyõ thuaät coù theå tieán boû caùc-bon coù theå ñaõ bò ñaùnh giaù quaù taàng oâ-zoân caøng suy giaûm hôn, taêng haønh ñöôïc trong phaïm vi moät quoác gia, cao so vôùi thöïc teá. Ngoaøi ra, caàn phaûi hieän töôïng möa a-xít, vaø gaây taùc haïi song moïi quoác gia ñeàu bò aûnh höôûng tieán haønh nhieàu thí nghieäm hôn veà ñoái vôùi söùc khoûe. bôûi nhöõng haønh ñoäng ñoù. Vì lyù do ñoù, thôøi gian coâ laäp caùc-bon cuõng nhö taùc Hoaëc coù theå phun söông muø ñaïi caùc cuoäc thaûo luaän caàn phaûi baét ñaàu ñoäng ñoäc tính tieàm naêng cuûa vieäc taêng döông leân baàu trôøi töø moät ñoäi taøu töï baèng nhöõng vaán ñeà theå cheá lieân quan löôïng saét hoaëc u-reâ ñoät ngoät trong heä ñoäng, ñeå “laøm traéng” vaø taêng khaû ñeán ñòa kyõ thuaät. Hieän nay, nhöõng thí sinh thaùi bieån. Neáu caùc nghieân cöùu naêng böùc xaï cuûa caùc ñaùm maây thaáp nghieäm veà laøm giaøu saét do caùc nhaø ñaàu tieáp theo khaúng ñònh tieàm naêng naøy, treân bieån bao phuû khoaûng moät phaàn tö taøi trôï ñaõ laøm daáy leân nhöõng caâu hoûi thì ñaây laø moät phöông aùn ñòa kyõ thuaät tö dieän tích caùc ñaïi döông treân theá veà quoác gia hoaëc toå chöùc naøo coù thaåm coù theå nhanh choùng trieån khai ôû möùc giôùi. Tuy nhieân, söï phaân boá cuûa maây quyeàn laøm vieäc naøy. Caâu hoûi veà vieäc söû ñoä thích hôïp. khoâng ñoàng ñeàu coù theå daãn ñeán tình duïng coâng ngheä ñòa kyõ thuaät ñeå haïn Ñöa nöôùc laïnh, giaøu döôõng chaát traïng caùc vuøng laïnh, noùng vaø khoâ haïn cheá cöôøng ñoä caùc côn loác xoaùy nhieät ra beà maët ñaïi döông cuõng raát coù lôïi khaùc nhau theo chieàu buïi nöôùc. ñôùi hay quaù trình aám leân ôû Baéc Cöïc Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 345 Hoäp 7.1 AÙp duïng Coâng ngheä Ñòa kyõ thuaät giuùp theá giôùi öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu caøng laøm cho vaán ñeà trôû neân phöùc taïp nhaän ñöôïc cuûa quoác teá vaø bieän phaùp html (truy caäp 27/7/2009); Atmocean, hôn. Do vaäy, beân caïnh nhöõng nghieân naøo khoâng. Inc., http://www.atmocean.com/ (truy cöùu khoa hoïc veà caùc caùch tieáp caän caäp 27/7/2009); MacCracken 2009; khaû thi vaø taùc ñoäng cuûa chuùng, cuõng Nguoàn: S. Connor, “Climate Guru: ‘Paint “Geo- engineering: Every Silver Lining caàn phaûi uûng hoä nhöõng nghieân cöùu Roofs White.’”New Zealand Herald, Has a Cloud,” Economist, 29/1/2009; veà xaõ hoäi, ñaïo ñöùc, phaùp lyù vaø kinh May 28, 2009; Hieäp hoäi Khí töôïng Myõ, xem theâm U.S. Energy Secretary teá ñeå tìm hieåu xem caùc bieän phaùp ñòa http://www.ametsoc.org/policy/2009 Steven Chu, http://www.youtube.com/ kyõ thuaät naøo naèm trong ranh giôùi chaáp geoengineering climate_am sstatement. watch?v=5wDIkKroOUQ. phaûi giaûm töø 50-80 phaàn traêm trong voøng nhaø maùy ñieän vaø neáu chính phuû cung caáp möôøi naêm tôùi. Tröôùc maét, coù theå caét giaûm nguoàn löïc vaø coù chính saùch taïo ñieàu kieän coâ nhanh löôïng khí thaûi nhaø kính baèng caùch laäp caùc-bon daøi haïn.4 Coâng ngheä sinh hoïc ñaåy nhanh vieäc öùng duïng caùc coâng ngheä vaø nhieân lieäu sinh hoïc theá heä hai coù tieàm giaûm bôùt phaùt thaûi hieän coù taïi nhöõng nöôùc naêng raát lôùn trong vieäc giaûm phaùt thaûi caùc- coù löôïng phaùt thaûi cao. bon song laïi laøm taêng nhu caàu söû duïng ñaát Song ñeå ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu giaûm (xem Chöông 3). Naêng löôïng gioù vaø naêng phaùt thaûi tham voïng hôn trong trung haïn löôïng maët trôøi (caû quang ñieän vaø nhieät maët seõ caàn phaûi coù nhöõng coâng ngheä mang tính trôøi) ñeàu coù khaû naêng phaùt trieån nhanh hôn ñoät phaù. Caùc moâ hình cho thaáy boán lónh neáu caûi thieän ñöôïc vaán ñeà döï tröõ vaø truyeàn vöïc coâng ngheä then choát trong töông lai coù taûi naêng löôïng. Coù theå aùp duïng roäng raõi moät theå ñoùng vai troø coát loõi cuûa moät giaûi phaùp: theá heä nhaø maùy ñieän haït nhaân môùi treân theá söû duïng naêng löôïng hieäu quaû; thu hoài vaø giôùi, song seõ phaûi khaéc phuïc ñöôïc nhöõng löu tröõ caùc-bon, caùc loaïi naêng löôïng taùi taïo haïn cheá veà theå cheá, an toaøn vaø vaán ñeà phoå theá heä môùi, bao goàm naêng löôïng sinh khoái, bieán naêng löôïng haït nhaân, cuõng nhö söï naêng löôïng gioù vaø naêng löôïng maët trôøi; vaø phaûn ñoái cuûa ngöôøi daân ôû moät soá quoác gia. naêng löôïng haït nhaân (xem Chöông 4)3. Beân caïnh ñoù, moät soá yù kieán cho raèng caùc Caû boán loaïi coâng ngheä naøy ñeàu caàn phaûi phöông aùn ñòa kyõ thuaät khoâng nhöõng coù nghieân cöùu, trieån khai vaø thuyeát minh khaû naêng laøm giaûm tæ leä phaùt thaûi maø coøn (RD&D) nhieàu hôn nöõa nhaèm xaùc ñònh kieàm cheá ñöôïc nhöõng taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi xem coù theå nhanh choùng öùng duïng chuùng khí haäu (Hoäp 7.1). treân thò tröôøng maø khoâng gaây caùc haäu quaû Vai troø cuûa coâng ngheä vaø ñoåi môùi coâng xaáu hay khoâng. ngheä trong thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu Maëc duø coù veû höùa heïn, song caû hai chieán ñöôïc nghieân cöùu ít hôn nhieàu so vôùi giaûm löôïc giaûm phaùt thaûi ngaén haïn vaø trung haïn nheï taùc ñoäng, song roõ raøng laø caùc ñieàu kieän ñeàu phaûi ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc lôùn. khí haäu trong töông lai seõ khaùc caên baûn so Caùc coâng ngheä söû duïng cuoái cuøng laøm caûi vôùi nhöõng ñieàu kieän hoâm nay. Vieäc öùng phoù thieän hieäu quaû naêng löôïng vaø söû duïng caùc vôùi nhöõng thay ñoåi khoâng coù trong kinh nguoàn phaùt thaûi thaáp coù theå laøm giaûm toång nghieäm lòch söû ñoøi hoûi phaûi taêng cöôøng caàu naêng löôïng, song chuùng ñoøi hoûi phaûi hôïp taùc quoác teá ôû taàm khu vöïc, caùc coâng coù söï thay ñoåi veà haønh vi cuûa caùc caù nhaân cuï laäp keá hoaïch môùi, vaø khaû naêng öùng phoù vaø doanh nghieäp (xem Chöông 8). Thu hoài vôùi nhieàu aùp löïc moâi tröôøng xuaát hieän ñoàng vaø löu tröõ caùc-bon coù theå ñoùng moät vai troø thôøi vôùi caùc bieán ñoåi khí haäu. Caàn ñaàu tö quan troïng neáu nhö coù theå xaùc ñònh ñöôïc nhieàu hôn ñeå hieåu ñöôïc khaû naêng bò toån caùc ñòa ñieåm thích hôïp veà ñòa lyù gaàn vôùi caùc thöông, tieán haønh ñaùnh giaù laïi, vaø xaây döïng 346 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 caùc chieán löôïc giuùp cho xaõ hoäi öùng phoù vôùi ích ñoái vôùi caùc nhaø quaûn lyù chaát thaûi trong bieán ñoåi khí haäu.5 vieäc haïn cheá oâ nhieãm. Ñieän thoaïi di ñoäng Loàng gheùp caùc caân nhaéc veà khí haäu vaøo cuõng goùp phaàn öùng phoù thieân tai saép xaûy ra, caùc chieán löôïc phaùt trieån seõ giuùp thuùc ñaåy nhö ôû laøng chaøi Nallavadu, AÁn Ñoä trong traän tö duy veà thích öùng.6 Chöông 2 cuûa baùo caùo soùng thaàn naêm 2004,7 ñoàng thôøi cuõng coù thaûo luaän veà vieäc bieán ñoåi khí haäu seõ ñoøi theå laøm taêng naêng suaát kinh doanh. ÔÛ nhieàu hoûi phaûi thieát keá cô sôû haï taàng thích hôïp vuøng taïi Beâ-nanh, Xeâ-neâ-gan, vaø Zam-bi-a, vaø baûo veä söùc khoûe con ngöôøi. Chöông 3 ñieän thoaïi di doäng ñöôïc söû duïng ñeå phoå minh hoïa vieäc thích öùng seõ ñoøi hoûi phaûi coù bieán thoâng tin veà giaù löông thöïc vaø nhöõng nhöõng caùch thöùc môùi ñeå quaûn lyù nguoàn taøi kyõ thuaät canh taùc ñoåi môùi.8 nguyeân thieân nhieân nhö theá naøo. Thuùc ñaåy Khai thaùc caùc cô hoäi coâng ngheä xuaát ña daïng hoùa – ñoái vôùi heä thoáng naêng löôïng, phaùt töø nhöõng moái quan taâm veà bieán ñoåi caây troàng trong noâng nghieäp, vaø caùc hoaït khí haäu cuõng coù theå taïo cô hoäi ñeå chieám ñoäng kinh teá - cuõng goùp phaàn giuùp söùc cho vò trí daãn ñaàu veà coâng ngheä vaø hình thaønh coäng ñoàng öùng phoù vôùi caùc ñieàu kieän ñang lôïi theá caïnh tranh môùi. Ví duï, Trung Quoác nhanh choùng thay ñoåi. Ñoåi môùi seõ laø moät vaãn chöa bò khoùa kín trong ranh giôùi cuûa söï thaønh toá quan troïng ñoái vôùi taát caû caùc hoaït taêng tröôûng nhieàu caùc-bon, vaø coù tieàm naêng ñoäng naøy. raát lôùn (vaø raát haáp daãn veà kinh teá) ñeå coù Beân caïnh ñoù coøn caàn tieán haønh nghieân theå taïo ra nhöõng böôùc nhaûy voït khoûi nhöõng cöùu ñeå hieåu ñöôïc aûnh höôûng cuûa bieán ñoåi coâng ngheä cuõ keùm hieäu quaû. Khaùc vôùi caùc khí haäu vaø caùc phöông aùn thích öùng khaùc nöôùc phaùt trieån, phaàn lôùn nhöõng coâng trình nhau ñoái vôùi töøng quoác gia. Hoaït ñoäng daân sinh vaø coâng nghieäp cuûa Trung Quoác nghieân cöùu naøy caàn phaûi khaéc hoïa ñöôïc taùc cho möôøi naêm tôùi vaãn coøn chöa ñöôïc xaây ñoäng ôû caùc möùc ñoä khaùc nhau ñoái vôùi heä döïng. Vôùi caùc coâng ngheä hieän coù, nhö toái öu thoáng thieân nhieân vaø kinh teá xaõ hoäi, tính hoùa heä thoáng söû duïng ñoäng cô (bôm vaø maùy deã toån thöông cuûa ña daïng sinh hoïc vaø baûo neùn), Trung Quoác coù theå caét giaûm ñeán 20% toàn ña daïng sinh hoïc, vaø nhöõng thay ñoåi nhu caàu nhu caàu naêng löôïng coâng nghieäp veà caùc doøng tuaàn hoaøn cuûa khí quyeån vaø cuûa mình vaøo naêm 2020 ñoàng thôøi vaãn naâng ñaïi döông. Hoaït ñoäng nghieân cöùu naøy phaûi cao naêng suaát.9 taïo ra ñöôïc caùc coâng cuï quan traéc môùi, caùc Cuoäc suy thoaùi toaøn caàu hieän nay coù theå chieán löôïc môùi ñeå taêng cöôøng söùc beàn, vaø trôû thaønh moät beä phoùng cho ñoåi môùi vaø taêng laäp keá hoaïch döï phoøng toát hôn. Do vaäy, caàn tröôûng khoân ngoan vôùi khí haäu. Caùc cuoäc phaûi coù naêng löïc nghieân cöùu khoa hoïc ôû khuûng hoaûng coù theå kích thích ñoåi môùi, vì taàm quoác gia. khuûng hoaûng taïo ra moät nhu caàu caáp baùch phaûi taäp trung huy ñoäng nguoàn löïc vaø phaù Naêng löïc giaûm nheï vaø thích öùng vôõ caùc raøo caûn thöôøng chaén ñöôøng ñoåi seõ giuùp xaây döïng caùc neàn kinh môùi.10 Vaø chi phí cô hoäi cuûa nghieân cöùu vaø teá caïnh tranh maïnh meõ trieån khai (R&D), moät khoaûn ñaàu tö laâu daøi, Nhieàu coâng ngheä tieân tieán nhö coâng ngheä cuõng giaûm ñi trong thôøi kyø khuûng hoaûng thoâng tin vaø truyeàn thoâng coù theå ñoùng goùp kinh teá.11 Vaøo ñaàu thaäp nieân 90, Phaàn Lan ñaùng keå trong lónh vöïc bieán ñoåi khí haäu, tuy hoài phuïc ñöôïc töø moät côn suy thoaùi kinh nhieân chuùng khaù chung chung ñeå coù theå teá naëng neà chuû yeáu laø nhôø taùi cô caáu thaønh söû duïng cho nhieàu lónh vöïc naâng cao naêng moät neàn kinh teá döïa treân ñoåi môùi, trong suaát. Caùc boä caûm bieán raát coù giaù trò ñoái vôùi ñoù chi tieâu cuûa chính phuû daønh cho R&D ngaønh töï ñoäng hoùa, ñoàng thôøi cuõng raát höõu taêng maïnh, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho khu Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 347 vöïc tö nhaân. Cuõng coù theå ñaït ñöôïc keát quaû ñang phaùt trieån chieám khoaûng 23% (26 tæ töông töï vôùi R&D khoân ngoan vôùi khí haäu. USD) caùc ñaàu tö môùi vaøo hieäu quaû naêng Vaø vôùi tæ suaát hoaøn voán cao hôn, R&D löôïng vaø naêng löôïng taùi taïo naêm 2007, töø mang laïi nhöõng cô hoäi taêng tröôûng kinh 13% naêm 2004.17 Hai möôi taùm phaàn traêm teá chöa ñöôïc khai thaùc. Trong phaàn lôùn caùc khoaûn ñaàu tö naøy taäp trung ôû ba nöôùc tröôøng hôïp, tyû suaát hoaøn voán töø ñaàu tö vaøo - Bra-xin, Trung Quoác vaø AÁn Ñoä. Nhaø phaùt R&D vaøo khoaûng töø 20 ñeán 50%, cao hôn trieån saûn phaåm vaø saûn xuaát oâ toâ chaïy ñieän nhieàu so vôùi ñaàu tö voán.12 Caùc con soá öôùc baùn chaïy nhaát theá giôùi laø moät doanh nghieäp tính cuõng cho thaáy caùc quoác gia ñang phaùt AÁn Ñoä, coâng ty OÂ-toâ Ñieän Reva. Laø ngöôøi ñi trieån coù theå taêng gaáp ñoâi con soá ñaàu tö so ñaàu trong lónh vöïc naøy, doanh nghieäp ñaõ vôùi möùc hieän taïi.13 Tuy nhieân, kinh nghieäm thaâm nhaäp vaøo thò tröôøng saûn xuaát oâ toâ, caû cho thaáy raèng R&D mang tính thuaän chu ôû nhöõng nöôùc coù thu nhaäp cao.18 kyø, töùc laø taêng vaø giaûm cuøng vôùi chu kyø taêng Caùc nöôùc BrIICS (Bra-xin, Lieân bang tröôûng vaø suy giaûm kinh teá, vaø caùc doanh Nga, AÁn Ñoä, Indonesia, Trung Quoác vaø nghieäp thöôøng coù taàm nhìn ngaén haïn trong Nam Phi) chæ chieám 6,5% soá löôïng baèng thôøi kyø khuûng hoaûng, coù xu höôùng caét giaûm saùng cheá veà naêng löôïng taùi taïo treân toaøn ñaàu tö vaøo ñoåi môùi, keå caû khi bieát raèng ñaây caàu vaøo naêm 2005,19 song hoï ñaõ nhanh laø moät chieán löôïc khoâng toái öu.14 Caùc goùi choùng baét kòp vôùi caùc nöôùc phaùt trieån, vôùi kích caàu cuûa nhieàu quoác gia ñeå phaûn öùng toác ñoä taêng tröôûng soá baèng saùng cheá haøng vôùi suy thoaùi kinh teá laø moät cô hoäi raát ñuùng naêm cao hôn gaáp ñoâi so vôùi nhöõng nöôùc luùc ñeå ñaàu tö môùi vaøo nghieân cöùu ñoåi môùi thuoäc Lieân minh chaâu AÂu hay Myõ. Vaø hoï khoân ngoan vôùi khí haäu (xem chöông 1).15 cuõng ñang hình thaønh moät theá maïnh veà Cuoäc suy thoaùi toaøn caàu hieän nay cuõng coâng ngheä trong lónh vöïc coâng ngheä naêng mang laïi nhieàu cô hoäi ñeå taùi cô caáu kinh teá löôïng taùi taïo, vôùi khoaûng 0.7% soá baèng ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp cao voán ñaõ bò khoùa phaùt minh saùng cheá cuûa hoï trong lónh vöïc kín trong xu höôùng thaûi caùc-bon cao. Khaéc naøy trong giai ñoaïn 2003-2005, so vôùi döôùi phuïc ñöôïc söùc ì veà coâng ngheä vaø tính chaát toå 0,3% ôû Myõ. Naêm 2005, Trung Quoác xeáp chöùc nhieäm kyø ôû nhöõng quoác gia naøy laø moät thöù baåy veà soá baèng saùng cheá naêng löôïng trong nhöõng trôû ngaïi lôùn nhaát ñoái vôùi quaù taùi taïo noùi chung, vaø xeáp thöù hai, chæ sau trình chuyeån sang moät neàn kinh teá thaûi ít Nhaät Baûn veà caùc phaùt minh ñòa nhieät vaø caùc-bon.16 Baûn thaân söùc ì vaø tính chaát nhieäm xi-maêng, laø hai nguoàn giaûm phaùt thaûi tieàm kyø laø nhöõng ñaëc tính cuûa caùc heä thoáng kinh naêng chính.20 teá coâng ngheä hieän nay, vaø khoâng theå ruõ boû ñöôïc chæ baèng caùc quaù trình ngoaïi giao. Thuû Taát caû caùc quoác gia seõ phaûi ñaåy tieâu caùc yeáu toá naøy seõ mang laïi nhöõng thay nhanh nhöõng noã löïc cuûa mình ñoåi thöïc söï veà cô caáu kinh teá. Caùc chính saùch nhaèm truyeàn baù nhöõng coâng khoân ngoan vôùi khí haäu seõ caàn bao goàm caùc ngheä khoân ngoan vôùi khí haäu cô cheá xaùc ñònh nhöõng ñoái töôïng naøo seõ bò hieän coù vaø phaùt trieån caùc coâng thieät thoøi vaø giaûm thieåu taùc ñoäng xaáu veà kinh ngheä môùi teá xaõ hoäi. Caû nguoàn voán nhaø nöôùc laãn tö nhaân daønh Maëc duø nhöõng phaùt minh, ñoåi môùi cho caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu, trieån khai khoân ngoan vôùi khí haäu chuû yeáu taäp trung vaø öùng duïng lieân quan ñeán naêng löôïng ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp cao, song caùc caùc ñeàu coøn xa môùi ñaït ñöôïc möùc ñaàu tö caàn nöôùc ñang phaùt trieån cuõng ñang baét ñaàu thieát cho vieäc chuyeån sang moät theá giôùi coù nhöõng ñoùng goùp quan troïng. Caùc nöôùc khoân ngoan vôùi khí haäu. Theo con soá tuyeät 348 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 ñoái, ngaân saùch chính phuû daønh cho R&D Vôùi xu höôùng taêng maïnh gaàn ñaây, chi coâng ngheä treân toaøn caàu ñaõ giaûm töø ñaàu tieâu cuûa khu vöïc tö nhaân vaøo rD&D naêng thaäp nieân 1980, giaûm gaàn moät nöûa trong löôïng, ôû möùc 40 - 60 tæ USD/naêm ñaõ vöôït giai ñoaïn töø 1980 ñeán 2007 (Hình 7.2). Tæ xa so vôùi chi tieâu cuûa nhaø nöôùc. Song keå troïng ngaân saùch nghieân cöùu vaø phaùt trieån caû nhö vaäy, vôùi möùc ñaàu tö chieám 0,5% cuûa chính phuû daønh cho ngaønh naêng löôïng doanh thu, con soá naøy vaãn thaáp hôn nhieàu (khoâng keå phaàn trình dieãn) cuõng giaûm so vôùi 8% doanh thu ñöôïc ñaàu tö vaøo RD&D maïnh, töø 11 phaàn traêm naêm 1985 xuoáng ngaønh ñieän töû vaø 15% ñaàu tö vaøo ngaønh coøn döôùi 4 phaàn traêm naêm 2007 (ñöôøng döôïc phaåm.23 maøu xanh trong Hình 7.2), chuû yeáu taäp Moät soá coâng ngheä tieán boä quaù chaäm. trung vaøo ngaønh naêng löôïng haït nhaân. So Maëc duø tình hình caáp baèng saùng cheá trong saùnh vôùi ngaân saùch trôï caáp cuûa chính phuû lónh vöïc naêng löôïng taùi taïo ñaõ taêng raát daønh cho caùc saûn phaåm naêng löôïng hay nhanh keå töø giöõa thaäp nieân 1990, song daàu khí coøn ít oûi hôn nhieàu (Hình 7.3). noù vaãn chæ ôû möùc 0,4% toaøn boä soá baèng Tuy nhieân muïc tieâu ñaët ra gaàn ñaây laø taêng phaùt minh ñöôïc caáp trong naêm 2005, chæ ngaân saùch nghieân cöùu vaø trieån khai cho coù 700 öùng duïng ñöôïc coâng nhaän.24 Phaàn ngaønh naêng löôïng leân 100 - 700 tæ USD/ lôùn soá baèng phaùt minh saùng cheá ñöôïc caáp naêm21 laø moät muïc tieâu khaû thi. Nhaät Baûn cho coâng ngheä ít caùc-bon taäp trung vaøo ñang daãn ñaàu trong lónh vöïc naøy, hieän nay caùc lónh vöïc raùc thaûi, chieáu saùng, meâ-tan, ñang chi 0,08% toång saûn löôïng quoác noäi naêng löôïng gioù, song nhieàu coâng ngheä ñaày (GDP) cho rD&D cho ngaønh naêng löôïng, höùa heïn khaùc nhö naêng löôïng maët trôøi, cao hôn nhieàu so vôùi möùc trung bình 0,03% ñaïi döông vaø ñòa nhieät laïi ít ñöôïc caûi thieän trong soá caùc nöôùc thaønh vieân coù thu nhaäp hôn nhieàu (Hình 7.4), raát ít tieán boä trong cao vaø trung bình cao cuûa Cô quan Naêng vieäc caét giaûm maïnh chi phí. löôïng Quoác teá.22 Caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaãn coøn tuït haäu trong vieäc ñoåi môùi ñeå thích öùng. Maëc Hình 7.2 Ngaân saùch chính phuû daønh cho RD&D ngaønh naêng löôïng ôû möùc thaáp nhaát, chuû yeáu laø duø öùng duïng caùc coâng ngheä nhaäp khaåu töø naêng öôïng haït nhaân nöôùc ngoaøi tieát kieäm chi phí hôn nhieàu so RD&D cuûa chính phuû (tæ $) R&D ngaønh naêng löôïng/toång R&D (%) vôùi tìm toøi phaùt minh töø ñaàu, song trong moät soá tröôøng hôïp laïi khoâng coù caùc giaûi Hydrogen vaø pin nhieân lieäu phaùp coâng ngheä cho caùc vaán ñeà cuûa ñòa Caùc ngaønh khaùc Hieäu quaû naêng löôïng phöông.25 Do vaäy, vaán ñeà ñoåi môùi khoâng Naêng löôïng taùi taïo Nhieân lieäu hoùa thaïch chæ phuø hôï p vôù i caù c nöôù c coù thu nhaäp Naêng löôïng haït nhaân cao. Ví duï , nhöõ n g tieá n boä trong coâ n g Tæ troïng R&D ngaønh naêng löôïng treân toång soá ñaàu tö vaøo R&D ngheä sinh hoï c mang laï i tieà m naê n g lôù n cho vieäc thích öùng vôùi nhöõng söï kieän lieân quan ñeán khí haäu (haïn haùn, soùng nhieät, saâu beänh) laøm aûnh höôûng ñeán noâng laâm nghieäp. Song soá baèng saùng cheá cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaãn chæ chieám moät phaàn khoâng ñaùng keå trong toång soá baèng Naêm saùng cheá veà coâng ngheä sinh hoïc treân toaøn caàu.26 Do vaäy khoù coù theå xaây döïng ñöôïc Nguoàn: IEA 2008a; IEA, http://www.iea.org/Textbase/stats/rd.asp (accessed April 2, 2009); Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån Kinh teá (OECD), http://www.oecd.org/statsportal (accessed April 2, 2009). nhöõng phöông phaùp öùng phoù vôùi bieán ñoåi Ghi chuù: RD&D tính theo giaù vaø tæ giaù naêm 2007. Truïc beân traùi laø giaù trò ñaàu tö vaøo RD&D (bao goàm caû trình dieãn beân caïnh nghieân cöùu vaø phaùt trieån), tieâu bieåu cho ngaønh naêng löôïng. Tuy nhieân do coù caû soá khí haäu trong lónh vöïc noâng nghieäp vaø y lieäu veà toång soá ñaàu tö R&D neân truïc beân phaûi chæ theå hieän chi phí R&D. Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 349 teá cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuï theå cuûa Hình 7.3 Chi tieâu haøng naêm cho R&D naêng löôïng vaø bieán ñòa phöông. Hôn nöõa, nhieàu nöôùc ñang ñoåi khí haäu so vôùi trôï caáp phaùt trieån chi tieâu raát ít cho R&D ngaønh $ (tæ) noâng nghieäp - maëc duø coù xu höôùng gia taêng töø naêm 1981 ñeán nay. Caùc nöôùc thu nhaäp cao tieáp tuïc chieám treân 73% toång soá ñaàu tö vaøo R&D ngaønh noâng nghieäp toaøn theá giôùi. ÔÛ nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån nhaø nöôùc chieám ñeán 93% ñaàu tö vaøo R&D ngaønh noâng nghieäp, so vôùi 47% ôû caùc nöôùc thu nhaäp cao. Song caùc toå chöùc thuoäc khu vöïc nhaø nöôùc thöôøng keùm hieäu quaû hôn Trôï caáp cho Trôï caáp cho Chi tieâu ngaân khu vöïc tö nhaân trong vieäc thöông maïi ngaønh naêng caùc saûn phaåm saùch cho R&D löôïng treân daàu khí treân ngaønh naêng löôïng hoùa keát quaû nghieân cöùu.27 theá giôùi theá giôùi treân theá giôùi Nguoàn: IEA 2008a; IEA 2008b; IEA, http://www.iea.org/Textbase/ Hôïp taùc Quoác teá vaø chia seû chi phí coù stats/rd.asp (accessed April 2, 2009). theå laøm ñoøn baåy cho caùc noã löïc xuùc Ghi chuù: Öôùc tính con soá trôï caáp treân toaøn caàu döïa treân möùc trôï caáp cuûa hai möôi nöôùc trôï caáp nhieàu nhaát khoâng thuoäc khoái tieán ñoåi môùi trong nöôùc OECD (trôï caáp cuûa caùc nöôùc OECD cho ngaønh naêng löôïng khoâng ñaùng keå). Hôïp taùc nhaèm thay ñoåi coâng ngheä bao goàm nhöõng yeáu toá haøi hoøa heä thoáng phaùp lyù vaø ñieàu tieát, chia seû kieán thöùc vaø ñieàu phoái, boä cuûa nhöõng coâng ngheä coù taàm bao quaùt chia seû chi phí, vaø chuyeån giao coâng ngheä roäng nhö coâng ngheä thoâng tin vaø truyeàn (Baûng 7.1). Hieän nay moät soá döï aùn ñang thoâng vaø coâng ngheä sinh hoïc. ñöôïc tieán haønh, ñoàng thôøi coøn nhieàu cô hoäi khaùc chöa ñöôïc khai thaùc. Haøi hoøa heä thoáng quaûn lyù giöõa Do tính chaát ña daïng cuûa caùc coâng caùc quoác gia laø xöông soáng cuûa ngheä caàn thieát vaø caùc giai ñoaïn phaùt trieån moïi thoûa thuaän coâng ngheä khoân cuûa coâng ngheä, vaø tæ leä aùp duïng chuùng treân ngoan vôùi khí haäu toaøn caàu cuõng raát khaùc nhau, neân caàn phaûi Nhöõng saùng kieán haøi hoøa vôùi taàm bao phuû hôïp taùc theo moïi caùch tieáp caän khaùc nhau. ñòa lyù roäng coù theå taïo ra nguoàn ñaàu tö vaø Hôn nöõa, khoâng theå taïo ra coâng ngheä khoân thò tröôøng roäng lôùn cho hoaït ñoäng ñoåi môùi ngoan vôùi khí haäu baèng nhöõng noã löïc taûn coâng ngheä khoân ngoan vôùi khí haäu. Ñònh maïn. Ñoåi môùi coâng ngheä caàn phaûi ñöôïc Hình 7.4 Toác ñoä ñoåi môùi coâng ngheä ít caùc-bon khoâng ñoàng ñeàu coi laø moät heä thoáng trong ñoù coù nhieàu beân tham gia, nhieàu coâng ngheä töông taùc vôùi Naêng löôïng ñaïi döông Naêng löôïng maët trôøi nhau, phuï thuoäc vaøo loä trình ñi tröôùc, caùc Saûn xuaát xi maêng quaù trình hoïc taäp, chöù khoâng chæ laø moät Thuûy ñieän Naêng löôïng ñòa nhieät saûn phaåm cuûa R&D (Hoäp 7.2).28 Trôï caáp Xaây döïng nhaø Naêng löôïng sinh hoïc cho nghieân cöùu, trieån khai vaø öùng duïng Ñoäng cô bôm nhieân lieäu phaûi ñöôïc keát hôïp vôùi caùc cô cheá khuyeán Naêng löôïng gioù Meâ-tan khích thò tröôøng cho caùc doanh nghieäp ñoåi Chieáu saùng môùi vaø ñöa caùc coâng ngheä vaøo trong moät Raùc thaûi chuoãi ñoåi môùi (Hình 7.5).29 Vaø ñoåi môùi coâng ngheä caàn phaûi döïa treân luoàng kieán thöùc töø Toác ñoä taêng soá baèng phaùt minh saùng cheá töø naêm 1978 ñeán 2003 (%) caùc ngaønh khaùc nhau, döïa treân nhöõng tieán Nguoàn: Dechezlepreâtre vaø CS 2008. 350 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Baûng 7.1 Caùc thoûa thuaän ñònh höôùng coâng ngheä quoác teá lieân quan ñeán bieán ñoåi khí haäu Thoûa thuaän Taùc ñoäng Loaïi thoûa thuaän Tieåu nhoùm hieän haønh tieàm naêng Ruûi ro Thöïc hieän Muïc tieâu Haøi hoøa phaùp lyù vaø ÖÙng duïng coâng Raát ít (chuû yeáu Taùc ñoäng cao Chính phuû coù löïa Khoù Coâng ngheä naêng heä thoáng quaûn lyù ngheä vaø hieäu quaû laø EU) choïn coâng ngheä löôïng vôùi hieäu öùng thöïc hieän cao maïnh (giao thoâng) vaø phaân caáp cao (hieäu quaû naêng löôïng) Chia seû kieán thöùc Trao ñoåi kieán Nhieàu (Nhö Cô Taùc ñoäng thaáp Khoâng coù ruûi ro lôùn Deã Taát caû caùc ngaønh vaø ñieàu phoái thöùc vaø ñieàu phoái quan Naêng löôïng nghieân cöùu Quoác teá) Tieâu chuaån vaø Moät soá Taùc ñoäng thaáp Khu vöïc tö nhaân ít Deã Saûn phaåm coâng nhaõn maùc töï (EnergyStar, ISO aùp duïng tieâu chuaån nghieäp vaø saûn phaåm nguyeän 14001) vaø nhaõn maùc tieâu duøng; heä thoáng truyeàn thoâng Chia seû chi phí ñoåi Caùc coâng cuï “coâng Raát ít (ITER) Taùc ñoäng cao Keát quaû nghieân cöùu Khoù RD&D caïnh tranh môùi coâng ngheä ngheä ñaåy” döïa treân khoâng chaéc chaén nhôø quy moâ kinh trôï caáp teá (thu hoài vaø löu tröõ caùc-bon, gioù ñaïi döông) Caùc coâng cuï “thò Raát ít (Ansari X- Taùc ñoäng trung Ñeàn buø vaø noã löïc Trung bình caùc vaán ñeà quy moâ tröôøng keùo” döïa prize) bình caàn coù coù theå daãn nhoû cuï theå; giaûi treân phaàn thöôûng ñeán möùc ñoä ñoåi phaùp cho caùc thò môùi khoâng phuø hôïp tröôøng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån; caùc giaûi phaùp khoâng caàn R&D cô baûn Coâng cuï thu heïp Raát ít (Quyõ Ñaàu tö Taùc ñoäng cao Nguoàn voán chöa Trung bình Coâng ngheä trong khoaûng caùch Coâng ngheä Qatar- ñöôïc söû duïng do giai ñoaïn trình dieãn Anh ) thieáu hôïp ñoàng vaø öùng duïng Chuyeån giao coâng Chuyeån giao coâng Moät soá (Cô cheá Taùc ñoäng cao Naêng löïc haáp thu Trung bình Caùc coâng ngheä ñaõ oån ngheä ngheä Phaùt trieån Saïch, keùm cuûa caùc quoác ñònh (naêng löôïng gioù, Quyõ Moâi tröôøng gia nhaän coâng hieäu quaû naêng löôïng), Toaøn caàu) ngheä ñaëc thuø cho khu vöïc (noâng nghieäp), vaø cuûa khu vöïc tö nhaân (caûnh baùo sôùm, baûo veä bôø bieån) Nguoàn: Davis vaø Davis 2004; De Coninck vaø CS 2007; Justus vaø Philibert 2005; Newell vaø Wilson 2005; Philibert 2004; Ngaân haøng Theá giôùi 2008a. giaù caù c -bon, caù c tieâ u chuaå n coâ n g ngheä ñi-oát phaùt saùng. Haøi hoøa hoùa ôû caáp ñoä toaøn taùi taïo ñang chi phoái tyû troïng naêng löôïng caàu, nhöõng quy ñònh naøy coù theå laøm cho ñöôïc cung caáp töø caùc nguoàn naêng löôïng thò tröôøng chuyeån sang caùc saûn phaåm ít taùi taïo, vaø caùc nhieäm vuï ñaûm baûo hieäu caùc-bon cuõng gioáng nhö haøi hoøa hoùa caùc quaû thöïc hieän nhö tieâu chuaån tieát kieäm tieâ u chuaå n GSM ñoá i vôù i ñieä n thoaï i di nhieân lieäu cho xe oâ-toâ (xem Chöông 4) laø ñoäng ñaõ taïo ra moät thò tröôøng ñieän thoaïi caùc bieän phaùp tieát kieäm chi phí vaø coù theå di ñoäng lôùn ôû chaâu AÂu vaøo thaäp nieân 90. thuùc ñaåy vieäc phaùt trieån vaø phoå bieán caùc coâng ngheä ít caùc-bon. Ví duï, nhieàu nöôùc Caùc thoûa thuaän chia seû kieán thöùc ñaõ ñöa ra caùc bieän phaùp nhaèm chaám döùt vaø ñieàu phoái laø caùc yeáu toá boå söû duïng boùng ñeøn sôïi ñoát, vì ngaøy nay ñaõ sung höõu ích coù caùc coâng ngheä hieäu quaû hôn nhö boùng Caùc thoûa thuaän veà kieán thöùc coù theå giaûi ñeø n huyø n h quang com-paé c cuõ n g nhö quyeát ñöôïc nhöõng thaát baïi cuûa thò tröôøng Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 351 Hoäp 7.2 Ñoåi môùi laø moät quaù trình phöùc taïp vaø chæ coù theå xuùc tieán baèng caùc chính saùch giaûi quyeát nhieàu phaàn cuûa moät heä thoáâng phöùc taïp ÔÛ haàu heát caùc nöôùc, chính saùch cuûa duïng, hoaëc töø caùc nhaø baùn leû vaø ngöôøi ñaõ boû qua söï ñoùng goùp cuûa moät loaït chính phuû vaãn bò chi phoái bôûi quan tieâu duøng trong giai ñoaïn phoå bieán, yeáu toá töông taùc khaùc cuûa caùc beân ñieåm tuyeán tính ñaõ cuõ kyõ veà ñoåi môùi, quay ngöôïc trôû laïi vôùi nhöõng giai ñoaïn tham gia vaøo caùc quaù trình ñoåi môùi töùc laø coi ñoåi môùi dieãn ra theo boán giai tröôùc, thay ñoåi hoaøn toaøn quaù trình ñoåi khaùc nhau: doanh nghieäp, ngöôøi tieâu ñoaïn noái tieáp nhau: môùi, daãn ñeán nhöõng yù töôûng vaø saûn duøng, chính phuû, tröôøng ñaïi hoïc, v.v. R&D, ñeå tìm giaûi phaùp cho caùc phaåm môùi, khoâng löôøng tröôùc vaø ñoâi Quan heä ñoái taùc, hoïc hoûi baèng caùch vaán ñeà kyõ thuaät cuï theå vaø aùp duïng khi laøm naûy sinh nhöõng chi phí tröôùc baùn hay mua coâng ngheä, vaø hoïc hoûi chuùng cho caùc coâng ngheä môùi. ñoù khoâng döï tính ñöôïc. Ñoâi khi nhöõng thoâng qua vieäc ñoùng vai moâ phoûng. Caùc döï aùn trình dieãn, ñeå tieáp tuïc ñoåi môùi mang tính ñoät phaù khoâng phaûi Caùc löïc löôïng khaùc cuõng khoâng keùm thích öùng coâng ngheä vaø trình dieãn do R&D chi phoái, maø do caùc moâ hình phaàn quan troïng laø caùc löïc löôïng chi coâng ngheä vaän haønh trong nhöõng kinh doanh môùi taäp hôïp caùc coâng phoái quaù trình phoå bieán coâng ngheä. taùc duïng quy moâ lôùn trong theá giôùi ngheä hieän höõu laïi vôùi nhau. Vaø ñöôøng Tính töông thích, nhaän thöùc veà lôïi ích, thöïc. cong hoïc taäp, trong ñoù chi phí ñôn vò vaø chi phí hoïc hoûi ñeå söû duïng moät ÖÙng duïng, khi caùc raøo caûn kyõ thuaät giaûm nhö moät haøm saûn xuaát tích luõy saûn phaåm môùi ñeàu laø nhöõng yeáu toá cô baûn ñaõ ñöôïc giaûi quyeát, vaø tieàm hoaëc RDD&D tích luõy cuõng khoâng then choát ñoái vôùi ñoåi môùi coâng ngheä. naêng thöông maïi cuûa coâng ngheä ñöôïc hieåu roõ. Nhö vaäy, vì sao ñieàu naøy Caùc chính saùch hieäu quaû phaûi coi ñoåi trôû neân roõ raøng hôn. laïi quan troïng ñoái vôùi coâng taùc chính môùi coâng ngheä laø moät phaàn cuûa heä Phoå bieán, khi coâng ngheä ñaõ trôû saùch? Quan ñieåm tuyeán tính laøm cho thoáng vaø tìm caùch kích thích taát caû caùc neân caïnh tranh treân thò tröôøng. ngöôøi ta coù aán töôïng sai laàm laø coù theå phöông dieän cuûa quaù trình ñoåi môùi, Tuy nhieân kinh nghieäm cho thaáy quaûn lyù quaù trình ñoåi môùi ñôn thuaàn ñaëc bieät nhöõng lónh vöïc coù caùc khoaûng laø quaù trình ñoåi môùi phöùc taïp hôn baèng caùch ñaàu tö ñaàu vaøo nhieàu hôn caùch thò tröôøng. nhö vaäy nhieàu. Phaàn lôùn caùc ñoåi môùi cho nghieân cöùu (coâng ngheä ñaåy) vaø coâng ngheä bò thaát baïi trong giai ñoaïn taïo ra nhu caàu thò tröôøng (thò tröôøng Nguoàn: Tidd 2006; Ngaân haøng Theá giôùi naøy hoaëc giai ñoaïn kia. Phaûn hoài töø keùo). Maëc duø caû hai loaïi chính saùch 2008a. caùc nhaø saûn xuaát trong giai ñoaïn öùng naøy ñeàu raát quan troïng, song chuùng vaø heä thoáng trong ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng thoáng trao ñoåi thoâng tin bao goàm heä thoáng ngheä. Nhöõng thoûa thuaän naøy ñieàu phoái cuûa caùc Heä thoáng Quan traéc Traùi ñaát Toaøn caùc chöông trình nghieân cöùu quoác gia, caùc caàu, giuùp laáy ñöôïc caùc döõ lieäu töø caùc heä heä thoáng trao ñoåi thoâng tin vaø caùc chöông thoáng quan traéc vaø ño ñaïc khaùc nhau (Hoäp trình tieâu chuaån vaø nhaõn maùc töï nguyeän. 7.3). Ví duï tieâu bieåu veà hôïp taùc quoác teá veà Caùc thoûa thuaän ñieàu phoái nghieân cöùu bao nhaõn maùc laø caùc thoûa thuaän chöông trình goàm 42 thoûa thuaän coâng ngheä cuûa Cô quan Ngoâi sao Naêng löôïng, trong ñoù caùc cô quan Naêng löôïng Quoác teá, trong ñoù caùc quoác gia chính phuû nhieàu nöôùc ñaõ thoáng nhaát caùc taøi trôï vaø thöïc hieän cho nhöõng ñoùng goùp chöông trình daùn nhaõn hieäu veà hieäu quaû cuûa mình cho caùc döï aùn cuï theå khaùc nhau, naêng löôïng baèng caùch ñöa ra moät boä tieâu töø pin nhieân lieäu tieân tieán ñeán xe chaïy chuaån hieäu quaû naêng löôïng duy nhaát.31 ñieän.30 Nhöõng thoûa thuaän nhö vaäy coù theå Hoäi ñoàng ñaùnh giaù Coâng ngheä vaø Kinh giuùp traùnh ñöôïc vieäc ñaàu tö truøng laép giöõa teá cuûa Nghò ñònh thö Montreal ñeà xuaát moät caùc quoác gia. Chuùng cho pheùp caùc quoác gia moâ hình thoûa thuaän coâng ngheä veà bieán cuøng nhau quyeát ñònh xem ai ñaàu tö vaøo ñoåi khí haäu, trong tröôøng hôïp naøy laø taùc lónh vöïc naøo, ñaûm baûo sao cho nhöõng coâng ñoäng cuûa suy giaûm taàng oâ-zoân. Hoäi ñoàng ngheä then choát khoâng bò boû qua, ñaëc bieät bao goàm caùc chính phuû, doanh nghieäp, caùc laø nhöõng coâng ngheä phuø hôïp vôùi caùc nöôùc nhaø nghieân cöùu vaø caùc toå chöùc phi chính ñang phaùt trieån (nhö nhieân lieäu sinh hoïc phuû, laäp thaønh caùc nhoùm laøm vieäc ñeå xem töø phaân gia suùc cuûa caùc nöôùc ñang phaùt xeùt tính khaû thi veà kyõ thuaät cuûa caùc coâng trieån vaø phaùt ñieän coâng suaát thaáp). Caùc heä ngheä cuï theå vaø lòch trình baõi boû vieäc saûn 352 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 7.3 Theo doõi ñoåi môùi coâng ngheä: Xaây döïng heä thoáng dòch vuï khí haäu toaøn caàu vaø moät “heä thoáng cuûa caùc heä thoáng” Nhu caàu phaûi coù thoâng tin, soá lieäu Xaây döïng caùc hôïp phaàn cuûa moät Tích hôïp caùc dòch vuï khí haäu vôùi ñöôïc duy trì thöôøng xuyeân vaø ñaùng tin GCS caùc heä thoáng quan traéc ñoåi môùi caäy veà caùc xu höôùng, caùc söï kieän baát Hieän nay moät soá thoâng tin caàn thieát khaùc thöôøng vaø caùc döï baùo daøi haïn chöa ñeå xaây döïng moät GCS ñang ñöôïc Xaây döïng moät heä thoáng toaøn dieän bao giôø lôùn nhö hieän nay. Nhieàu toå caùc Trung taâm Dòch vuï Khí töôïng vaø tích hôïp ñeå quan traéc caùc thay chöùc nhaø nöôùc vaø tö nhaân trong nhieàu Thuûy vaên Quoác gia Myõ cung caáp, ñoåi moâi tröôøng treân toaøn haønh tinh ngaønh khaùc nhau nhö giao thoâng vaän cuøng vôùi Heä thoáng Quan traéc Khí vöôït ra ngoaøi khuoân khoå cuûa baát taûi, baûo hieåm, naêng löôïng, thuûy lôïi, haäu Toaøn caàu thoâng qua caùc cô quan kyø moät quoác gia naøo, vaø vieäc phaân noâng nghieäp, vaø ngö nghieäp ngaøy chính phuû vaø caùc toå chöùc phi chính tích caùc soá lieäu do heä thoáng naøy taïo caøng taêng cöôøng ñöa thoâng tin khí phuû khaùc nhau. Ngoaøi ra, nhieàu toå ra cuõng vaäy. Chính vì lyù do ñoù maø haäu vaøo coâng taùc laäp keá hoaïch. Coâng chöùc khaùc nhö caùc Trung taâm Döõ Taäp ñoaøn Quan traéc Traùi ñaát (GEO), taùc döï baùo ñaõ trôû thaønh moät hôïp phaàn lieäu Theá giôùi vaø Vieän Nghieân cöùu moät toå chöùc ñoái taùc tình nguyeän cuûa quan troïng trong caùc chieán löôïc thích Quoác teá cuõng thöôøng xuyeân cung caùc chính phuû vaø toå chöùc quoác teá öùng cuûa hoï. caáp caùc döõ lieäu vaø saûn phaåm veà thôøi ñaõ xaây döïng khaùi nieäm veà moät Heä Moät doanh nghieäp dòch vuï khí haäu tieát, trong ñoù coù caùc döï baùo cho töøng thoáng taäp trung caùc heä thoáng quan toaøn caàu (GCS) coù theå cung caáp caùc thaùng ñeán töøng naêm. traéc traùi ñaát treân toaøn caàu (GEOSS). thoâng tin lieân quan ñeán khí haäu maø xaõ Coù moät soá ví duï veà caùc toå chöùc Baèng vieäc cung caáp caùc cô cheá theå hoäi caàn ñeå laäp keá hoaïch toát hôn vaø cung caáp dòch vuï khí haäu khu vöïc cheá ñeå ñaûm baûo ñieàu phoái, taêng döï baùo ñöôïc nhöõng ñieàu kieän khí haäu môùi ñöôïc hình thaønh, moät trong soá cöôøng vaø boå sung cho caùc heä thoáng trong thôøi gian töø vaøi thaùng ñeán haøng ñoù laø Heä thoáng Thoâng tin Khí haäu quan traéc traùi ñaát hieän coù, GEOSS thaäp kyû. Moät doanh nghieäp nhö vaäy seõ Thaùi Bình Döông (PaCIS), ñaây giuùp cho caùc nhaø hoaïch ñònh chính döïa treân caùc heä thoáng quan traéc hieän laø moät khuoân khoå khu vöïc ñeå tích saùch, quaûn lyù taøi nguyeân, nghieân taïi, song phaûi ñi xa hôn theá. Moät GCS hôïp caùc keát quaû quan traéc khí haäu cöùu khoa hoïc vaø nhieàu nhaø ra quyeát seõ cung caáp thoâng tin ñeå giuùp traû lôøi hieän taïi vaø töông lai, caùc dòch vuï ñònh trong 9 lónh vöïc: giaûm nheï ruûi caùc caâu hoûi veà haï taàng thích hôïp cuûa döï baùo taùc nghieäp, vaø döï baùo khí ro thieân tai; thích öùng vôùi bieán ñoåi thaønh phoá ñeå coù theå choáng choïi ñöôïc haäu. PaCIS laø nôi taïo ñieàu kieän taäp khí haäu; quaûn lyù taøi nguyeân nöôùc nhöõng hieän töôïng thôøi tieát cöïc ñoan hôïp nguoàn löïc vaø kieán thöùc chuyeân toång hôïp; quaûn lyù taøi nguyeân bieån; nhö möa baõo maïnh nhaát trong 100 moân, xaùc ñònh caùc öu tieân cuûa khu baûo toàn ña daïng sinh hoïc; noâng laâm naêm, maø nay seõ xaûy ra vôùi taàn suaát vöïc. Moät trong nhöõng öu tieân haøng nghieäp beàn vöõng; y teá coâng coäng; cao hôn vaø möùc ñoä maïnh hôn nhieàu, ñaàu cho noã löïc naøy laø vieäc xaây döïng phaân phoái taøi nguyeân naêng löôïng; giuùp cho ngöôøi noâng daân quyeát ñònh coång thoâng tin ñieän töû giuùp tieáp caän vaø theo doõi thôøi tieát. Thoâng tin ñöôïc troàng caùc loaïi caây phuø hôïp vaø quaûn vôùi caùc döõ lieäu, saûn phaåm vaø dòch toång hôïp töø caùc phao ñaïi döông, lyù nöôùc trong muøa khoâ haïn, theo doõi vuï veà khí haäu do Cô quan Khí quyeån caùc traïm khí töôïng thuûy vaên, veä tinh löôïng döï tröõ vaø löu löôïng caùc-bon vaø Ñaïi döông Quoác gia Myõ cuøng vôùi vieãn thaùm vaø coång thoâng tin quan trong röøng vaø trong ñaát, ñaùnh giaù hieäu caùc ñoái taùc trong khu vöïc Thaùi Bình traéc traùi ñaát döïa treân internet. quaû cuûa caùc chieán löôïc öùng phoù vôùi Döông xaây döïng. Moät soá tieán boä ban ñaàu: thieân tai trong nhöõng ñieàu kieän khí Moät ví duï khaùc laø söï hình thaønh haäu bieán ñoåi. cuûa caùc trung taâm khí haäu khu vöïc maø Naêm 2007 Trung Quoác vaø Bra-xin Moät GCS seõ ñoøi hoûi caàn phaûi coù Toå chöùc Khí töôïng Theá giôùi (WMO) cuøng phoùng moät veä tinh maët ñaát caùc quan heä ñoái taùc saùng taïo giöõa caùc ñaõ chính thöùc tìm kieám vaø thieát laäp töø vaø cam keát phoå bieán caùc döõ lieäu chính phuû, khu vöïc tö nhaân vaø caùc toå naêm 1999. WMO raát quan taâm ñeán quan traéc traùi ñaát cho chaâu Phi. chöùc khaùc, vaø thieát keá cuûa heä thoáng yù töôûng cho raèng traùch nhieäm cuûa Gaàn ñaây Myõ ñaõ cho tieáp caän soá naøy seõ raát quan troïng. Baét ñaàu baèng caùc trung taâm khu vöïc khoâng phaûi lieäu töø heä thoáng löu tröõ hình aûnh nhöõng heä thoáng quan traéc vaø naêng laø laëp laïi hay thay theá caùc cô quan vieãn thaùm lôùn nhaát theá giôùi trong löïc laäp moâ hình hieän taïi, caàn phaûi ñaõ coù, maø laø hoã trôï trong naêm lónh 40 naêm. xaây döïng ñöôïc moät moâ hình hub-and- vöïc chính: hoaït ñoäng taùc nghieäp, bao Moät heä thoáng quan traéc vaø hình spoke ñöôïc noái keát, trong ñoù caùc dòch goàm dieãn giaûi keát quaû töø caùc trung aûnh khu vöïc cuûa Mesoamerica, vuï toaøn caàu ñöôïc cung caáp cho caùc taâm döï baùo toaøn caàu; ñieàu phoái taêng SERVIR, laø kho döõ lieäu cho tieáp nhaø cung caáp dòch vuï khu vöïc, caùc cöôøng hôïp taùc trong caùc maïng löôùi caän môû lôùn nhaát vôùi caùc döõ lieäu nhaø cung caáp dòch vuï naøy seõ tieáp tuïc quan traéc, thoâng tin vaø tính toaùn; dòch moâi tröôøng, hình aûnh veä tinh, chuyeån thoâng tin ñeán caùc nhaø cung vuï soá lieäu bao goàm cung caáp döõ lieäu, taøi lieäu, sieâu döõ lieäu vaø caùc öùng caáp dòch vuï ñòa phöông. Ñieàu naøy seõ löu tröõ vaø ñaûm baûo chaát löôïng; ñaøo duïng baûn ñoà tröïc tuyeán. Ñieåm giuùp cho töøng coäng ñoàng khoâng coøn taïo vaø naâng cao naêng löïc, vaø nghieân quan traéc khu vöïc chaâu Phi cuûa phaûi xaây döïng moät heä thoáng thoâng tin cöùu veà bieán ñoåi khí haäu, khaû naêng döï SERVIR döï baùo luõ ôû caùc khu vöïc phöùc taïp cho rieâng mình nöõa. baùo vaø taùc ñoäng trong khu vöïc. coù nguy cô cao vaø caùc oå dòch Soát Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 353 Hoäp 7.3 Theo doõi ñoåi môùi coâng ngheä: Xaây döïng heä thoáng dòch vuï khí haäu toaøn caàu vaø moät “heä thoáng cuûa caùc heä thoáng” thung luõng Rift. Nguoàn: Heä thoáng caùc Heä thoáng Quan Cô quan Ñaïi döông vaø Khí quyeån Quoác GEO ñang baét ñaàu ño ñaïc löôïng traéc Traùi ñaát Toaøn caàu, http://www.epa. gia, Trung taâm Döõ lieäu Khí haäu Quoác döï tröõ vaø thaûi caùc-bon töø caùc khu gov/geoss (truy caäp 1/2009); Taäp ñoaøn gia, 2009; Saûn phaåm thoâng tin khí haäu röøng thoâng qua caùc moâ hình tích Quan traéc traùi ñaát, http://www.earth- toång hôïp vuøng Thaùi Bình Döông, http:// hôïp, quan traéc in situ, vaø kyõ thuaät observa-tions.org (accessed January www.pricip.org/ (29/5/2009); Rogers vieãn thaùm. 2009); IRI 2006; ghi cheùp cuûa Tom Karl, 2009; Westermeyer 2009. xuaát vaø söû duïng chlorofluorocarbons vaø caùc ñöôïc ñöa vaøo trong nhöõng boä luaät maø moïi hoùa chaát gaây suy giaûm taàng oâ-zoân khaùc. Hoäi quoác gia thaønh vieân cuûa EU ñeàu phaûi thöïc ñoàng cho thaáy caùc thoûa thuaän ñieàu phoái hieän. Ñeå ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu cuûa Caùch coâng ngheä coù hieäu quaû nhaát khi gaén vôùi tieáp caän Môùi, caùc saûn phaåm coù theå tuaân theo caùc muïc tieâu giaûm thaûi, mang laïi ñoäng cô tieâu chuaån thoáng nhaát cuûa chaâu AÂu ñöôïc xaây khuyeán khích cho caùc doanh nghieäp tham döïng bôûi moät trong ba toå chöùc tieâu chuaån gia.32 Moät thaùch thöùc ñoái vôùi vieäc nhaân hoùa töï nguyeän cuûa khu vöïc. ÔÛ ñaây, caùc uûy roäng moâ hình naøy trong lónh vöïc bieán ñoåi ban kyõ thuaät ñaïi dieän cho caùc ngaønh, chính khí haäu laø seõ caàn coù nhieàu hoäi ñoàng ñeå phuû, giôùi haøn laâm, vaø ngöôøi tieâu duøng cuûa ñaûm nhieäm ñöôïc khoái löôïng coâng vieäc lôùn caùc nöôùc EU khaùc nhau thoáng nhaát veà caùc vôùi raát nhieàu loaïi coâng ngheä aûnh höôûng tieâu chuaån theo nguyeân taéc ñoàng thuaän. Moïi ñeán bieán ñoåi khí haäu. Caùch tieáp caän khaû beân quan taâm töø taát caû caùc nöôùc thaønh vieân thi hôn laø tröôùc maét chæ giôùi haïn caùch tieáp cuûa EU neáu muoán ñeàu coù theå tham gia caùc caän naøy trong moät vaøi ngaønh mang tính uûy ban kyõ thuaät. Moät caùch tieáp caän töông töï chieán löôïc. Hình 7.5 Chính saùch taùc ñoäng ñeán moïi maét xích trong chuoãi ñoåi môùi coâng ngheä “Caùch tieáp caän Môùi” cuûa Lieân minh chaâu AÂu ñoái vôùi vieäc tieâu chuaån hoùa laø ñöa ra moät Moâi tröôøng thuaän lôïi: oån ñònh kinh teá vó moâ, giaùo duïc, baûo veä quyeàn sôû höõu moâ hình haøi hoøa caùc tieâu chuaån khoân ngoan trí tueä, hoäp nhaäp thöông maïi, quy ñònh… vôùi khí haäu. Haøng hoùa giao thöông trong khu Chính phuû Taøi chính, vöïc EU phaûi tuaân thuû caùc quy ñònh cô baûn veà an toaøn, söùc khoûe coäng ñoàng, baûo veä ngöôøi coâng ngheä, tieâu duøng vaø baûo veä moâi tröôøng. Ñaàu tieân, vaø yù töôûng EU giaûi quyeát vaán ñeà naøy baèng caùch yeâu caàu caùc nöôùc thaønh vieân thoáng nhaát heä thoáng luaät phaùp coù quy ñònh veà caùc ñaëc ñieåm kyõ thuaät chi tieát. Tuy nhieân caùch laøm naøy laïi Nghieân cöùu vaø daãn ñeán tình traïng beá taéc ôû Hoäi ñoàng Chaâu Trieån khai Trình dieãn ÖÙng duïng Phoå bieán AÂu vaø vieäc caäp nhaät luaät phaùp ñeå phaûn aùnh tieán boä coâng ngheä laø moät vieäc laøm khoù khaên. Naêm 1985, Caùch tieáp caän Môùi ñaõ ñöôïc thieát keá ñeå khaéc phuïc vaán ñeà naøy. Caùc haøng hoùa ñöôïc phaân loaïi theo caùch tieáp caän môùi chæ Phaûn hoài caàn ñôn giaûn tuaân theo caùc “yeâu caàu thieát yeáu” raát khaùi quaùt, trung tính vôùi coâng ngheä, Nguoàn: Theo IEA 2008a. 354 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 ngheä ñaày höùa heïn ñöôïc nhieàu nöôùc taøi trôï Hoäp 7.4 ITER: Moät khôûi ñaàu keùo daøi cho vieäc (muõi teân töø treân xuoáng, ngoaøi cuøng beân chia seû chi phí R&D ngaønh naêng löôïng traùi, maøu cam trong Hình 7.5) tröôùc khi bieát ñöôïc lieäu chuùng coù thaønh coâng hay khoâng. ITER laø moät döï aùn nghieân cöùu vaø soá quoác gia ruùt teân khoûi ITER, moät trieån khai quoác teá, coù nhieäm vuï soá nöôùc sau ñoù laïi quay trôû laïi, vaø Hoaëc chuùng cuõng coù theå laø caùc thoûa thuaän chöùng minh tính khaû thi veà khoa moät soá nöôùc taïm thôøi ruùt taøi trôï. “thò tröôøng keùo”, trong ñoù nguoàn taøi trôï töø hoïc vaø kyõ thuaät cuûa vieäc toång ITER cho thaáy nhöõng khoù khaên nhieàu quoác gia seõ daønh laøm phaàn thöôûng hôïp haït nhaân ñeå sinh ra ñieän maø trong quaù trình ñaøm phaùn moät döï khoâng taïo ra chaát thaûi phoùng xaï ñi aùn nghieân cöùu trò giaù 12 tæ USD vôùi cho caùc coâng ngheä theå hieän ñöôïc tieàm naêng keøm vôùi quaù trình phaân haïch haït nhöõng keát quaû khoâng chaéc chaén. thöông maïi – khi chuùng phaùt ra nhöõng tín nhaân. Caùc ñoái taùc tham gia döï aùn Ngaân saùch xaây döïng döï aùn cuoái hieäu thò tröôøng thoâng qua caùc chu trình bao goàm Trung Quoác, Lieân minh cuøng ñaõ ñöôïc pheâ duyeät vaøo naêm chaâu AÂu, AÁn Ñoä, Nhaät Baûn, Haøn 2006. Döï kieán ITER seõ ñöôïc ñöa phaûn hoài. Chuùng cuõng coù theå giuùp thu heïp quoác, Lieân bang Nga vaø Myõ. vaøo hoaït ñoäng trong 20 naêm, sau khoaûng caùch nghieân cöùu vaø thò tröôøng trong Döï aùn ITER ñöôïc ñeà xuaát khi hoaøn taát vieäc xaây döïng vaøo chuoãi hoaït ñoäng ñoåi môùi. naêm 1986, vaø vieäc thieát keá cô sôû khoaûng naêm 2017. vaät chaát ñöôïc hoaøn taát vaøo naêm 1990. Theo lòch trình döï kieán ban Nguoàn: http://www.iter.org Thoûa thuaän nghieân cöùu. Chæ coù moät soá ñaàu, vieäc xaây döïng loø phaûn öùng (12/12/2008). chöông trình chia seû chi phí treân theá giôùi laø thöû nghieäm baét ñaàu naêm 1997, Chuù thích: ITER luùc ñaàu laø töø vieát song bò trì hoaõn do quaù trình ñaøm taét cuûa Caùc loø phaûn öùng nhieät haïch hoã trôï cho caùc hoaït ñoäng ñoåi môùi coâng ngheä phaùn veà thieát keá thöû nghieäm, chia thöû nghieäm quoác teá, song hieän nay bieán ñoåi khí haäu, trong ñoù coù thoûa thuaän seû chi phí, ñòa ñieåm thieát keá, ñòa ñôn giaûn ñöôïc bieát ñeán döôùi caùi teân veà loø phaûn öùng haït nhaân ITER trò giaù 12 tæ ñieåm xaây döïng, vaø nhaân söï. Moät ITER. USD (Hoäp 7.4) vaø moät soá thoûa thuaän coâng ngheä do Cô quan Naêng löôïng Quoác teá ñieàu phoái vôùi ngaân saùch khoaûng vaøi trieäu ñoâ-la. coù theå laøm haøi hoøa caùc quy ñònh khoân ngoan Moät moâ hình ñoái taùc khaùc giöõa caùc cô quan vôùi khí haäu cuûa caùc nöôùc thoâng qua moät ñieàu nghieân cöùu laø Vieän Nghieân cöùu Bieán ñoåi öôùc veà khí haäu vôùi caùc tieâu chuaån töï nguyeän Toaøn caàu Lieân Myõ, moät toå chöùc phi chính ñöôïc xaây döïng rieâng thoâng qua moät quy phuû vôùi söï uûng hoä cuûa 19 quoác gia chaâu trình ñoàng thuaän côûi môû.33 Myõ, taäp trung vaøo vieäc trao ñoåi thoâng tin Caùc tieâu chuaån töï nguyeän, nhaõn maùc vaø khoa hoïc giöõa caùc nhaø khoa hoïc vôùi nhau, ñieàu phoái nghieân cöùu laø caùc bieän phaùp hôïp vaø giöõa caùc nhaø khoa hoïc vôùi caùc nhaø hoaïch taùc coâng ngheä ít toán keùm, song khoù ñaùnh giaù ñònh chính saùch. Söù meänh cuûa Trung taâm ñöôïc lieäu chuùng coù mang laïi theâm caùc döï aùn laø khuyeán khích caùch tieáp caän theo khu vöïc, ñaàu tö coâng ngheä môùi hay khoâng.34 Töï thaân thay vì tieáp caän theo töøng quoác gia. caùc bieän phaùp naøy khoù coù khaû naêng ñaùp öùng Coù nhieàu tieàm naêng môû roäng quy moâ caùc nhu caàu ñaàu tö raát lôùn, tính caáp thieát caùc thoûa thuaän nghieân cöùu chia seû chi phí cuõng nhö nguyeân taéc vöøa hoïc vöøa haønh caàn ñoái vôùi caùc döï aùn nghieân cöùu vaø trình dieãn coù cho nhöõng coâng ngheä nhö thu hoài vaø löu cô baûn, trong ñoù chi phí vaø ñoä khoâng chaéc tröõ caùc-bon. chaén ñeàu raát cao. Caùc lieân hieäp nghieân cöùu cuõng laø nhöõng nôi raát phuø hôïp ñeå tieán haønh Caùc thoûa thuaän chia seû chi phí nghieân cöùu laâu daøi vôùi lôïi theá kinh teá nhôø coù tieàm naêng hoaøn voán cao nhaát, quy moâ vaø nhôø vieäc hoïc taäp, nhö caùc coâng neáu coù theå khaéc phuïc ñöôïc raøo ngheä thu hoài vaø löu tröõ caùc-bon (Hoäp 7.5), caûn thöïc hieän quang ñieän theá heä ba, gioù ngoaøi khôi, nhieân Caùc thoûa thuaän chia seû chi phí coù theå mang lieäu sinh hoïc theá heä hai vaø coâng ngheä quan tính chaát laø caùc thoûa thuaän “coâng ngheä ñaåy”, traéc khí haäu. Phaïm vi hôïp taùc heïp hôn ñoái trong ñoù vieäc hôïp taùc phaùt trieån nhöõng coâng vôùi caùc coâng ngheä gaàn vôùi thöông maïi hoùa, Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 355 nôi maø quyeàn sôû höõu trí tueä coù nhieàu vaán tham gia, nhaèm ngaên chaën tình traïng höôûng ñeà hôn vaø töøng quoác gia coù theå muoán coù khoáng vaø ñöa caùc thoûa thuaän chia seû chi phí ñöôïc lôïi theá cuûa ngöôøi ñi ñaàu. vaøo trong moät ñieàu öôùc veà khí haäu.35 Phaàn Caùc thoûa thuaän chia seû chi phí coù theå taäp lôùn caùc noã löïc coâng ngheä coù theå do caùc nöôùc trung vaøo moät vaøi lónh vöïc coù öu tieân cao vaø coù thu nhaäp cao ñaûm nhieäm. Tuy nhieân ñeå ñöôïc ñaøm phaùn thoâng qua caùc toå chöùc quoác ñaït ñöôïc hieäu quaû, thì caùc thoûa thuaän nghieân teá coù vai troø trung taâm, voán ñaõ coù caùc cô caáu cöùu taäp theå phaûi trôï caáp cho söï tham gia cuûa thöông löôïng. Döï aùn ITER cho thaáy caùc thoûa caùc quoác gia ñang phaùt trieån, ñaëc bieät laø caùc thuaän chia seû chi phí quy moâ lôùn raát khoù nöôùc coù thu nhaäp trung bình vaø coù toác ñoä thöïc hieän khi caùc quoác gia coù theå vi phaïm caùc taêng tröôûng cao, vieäc naøy phaûi ñöôïc baét ñaàu cam keát cuûa mình hoaëc khoâng ñoàng yù thöïc sôùm ñeå xaây döïng naêng löïc coâng ngheä coù taàm hieän. Ñaûm baûo nguoàn kinh phí beàn vöõng quan troïng thieát yeáu cho quaù trình phaùt trieån cho nhöõng thoûa thuaän naøy seõ ñoøi hoûi phaûi khoân ngoan vôùi khí haäu cuûa hoï veà laâu veà daøi. coù theâm caùc cô cheá khuyeán khích, nhö xöû Khu vöïc tö nhaân cuõng phaûi ñöôïc ñöa vaøo phaït ruùt giaáy pheùp hoaëc cam keát hôïp ñoàng caùc cô cheá ñoái taùc nghieân cöùu ñeå ñaûm baûo cuûa caùc beân nhaèm taêng möùc taøi trôï cuûa hoï coâng ngheä veà sau ñöôïc phoå bieán roäng raõi ra (ñeán moät möùc traàn) khi coù theâm caùc beân môùi thò tröôøng. Hoäp 7.5 Coâng ngheä veà quy moâ thu hoài vaø löu tröõ caùc-bon ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng noã löïc treân taàm quoác teá Ñeå cho hoaït ñoäng thu hoài vaø löu tröõ Coâng ngheä thu hoài vaø löu tröõ caùc-bon ñoøi hoûi phaûi coù theâm nhieàu noã löïc lôùn caùc-bon coù theå ñaït ñöôïc moät phaàn naêm löôïng giaûm phaùt thaûi caàn thieát ñeå giôùi Löôïng CO2 phaân laäp/naêm(trieäu taán) haïn noàng ñoä caùc-bon trong khí quyeån 25,000 ôû möùc 550ppm chaúng haïn, thì coâng 22,330 ngheä naøy phaûi taêng ñöôïc töø 3,7 trieäu taán caùc-bon coâ laäp hieän nay leân ñeán 255 trieäu taán vaøo naêm 2020 vaø ít nhaát 20,000 22 tæ taán ñeán cuoái theá kyû naøy, hoaëc coâ laäp ñöôïc moät löôïng baèng vôùi löôïng phaùt thaûi toaøn caàu hieän nay töø vieäc söû duïng naêng löôïng (bieåu ñoà). Chi phí xaây döïng moãi nhaø maùy thu hoài vaø löu tröõ caùc-bon 15,000 vaøo khoaûng 1,5 ñeán 2,5 tæ USD, vaø vieäc söû duïng khoaûng töø 20-30 nhaø maùy nhö vaäy vaøo naêm 2020 ñeå chöùng minh coâng ngheä naøy coù theå ñöùng vöõng veà phöông dieän thöông maïi seõ laø ñieàu baát khaû ñoái 10,000 vôùi rieâng moät quoác gia naøo. Coù boán döï aùn thu hoài vaø löu tröõ caùc-bon troïn veïn veà goùc ñoä thöông maïi, vaø coâng suaát löu tröõ cuûa chuùng nhoû hôn so vôùi coâng suaát caàn thieát cho moät nhaø maùy ñieän coù coâng 5,000 suaát 1.000 meâ-ga-oaùt trong toaøn boä voøng ñôøi hoaït ñoäng cuûa mình. 2160 4 257 Nguoàn: Edmonds vaø CS 2007; IEA 2006; 0 IEA 2008b. 2000 2020 2050 2095 a. Ñeå chuyeån taán caùc-bon sang thaønh CO2, Nhaän xeùt: Soá lieäu quan saùt naêm 2000. Ñoái vôùi taát caû caùc naêm khaùc, döï baùo döïa treân nhu caàu giôùi haïn noàng nhaân vôùi 3,67. ñoä khí nhaø kính ôû möùc 550 ppm. 356 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 ñoù coù coâng ty maùy tính khoång loà Dell - chi Hoäp 7.6 Tuû laïnh Sieâu hieäu quaû: Moät Chöông tieâu vaøo R&D ít hôn nhieàu so vôùi caùc ñoái thuû trình tieân phong veà Cam keát tröôùc töø Thò tröôøng? khaùc cuûa hoï trong cuøng ngaønh neáu tính theo tæ leä doanh thu.37 Nhöng hoï laïi coù kyõ naêng Naêm 1991, trong khuoân khoå giaûi thöôûng. Coâng ty Whirlpool ñaõ coù moät khoâng hai trong lónh vöïc nghieân cöùu Chöông trình Tuû laïnh sieâu hieäu vöôït yeâu caàu kyõ thuaät ñaët ra, giaønh quaû, moät toå hôïp caùc coâng ty coâng ñöôïc giaûi vaø keát quaû ñöôïc coâng boá caùc coâng ngheä vaø yù töôûng coù tieàm naêng lôùn, ích ñaõ thoáng nhaát goùp treân 30 treân toaøn quoác. Tuy nhieân, do möùc hôïp taùc vôùi caùc ñoái taùc khaùc veà R&D, vaø ñöa trieäu USD ñeå thöôûng cho moät nhaø ñoä tieáp nhaän cuûa thò tröôøng khaù caùc coâng ngheä môùi ra thò tröôøng.38 Moät soá saûn xuaát coù theå cheá taïo vaø ñöa ra thaáp neân coâng ty khoâng theå baùn thò tröôøng moät loaïi tuû laïnh khoâng ñöôïc ñuû soá tuû laïnh ñeå laáy ñöôïc coâng ngheä khoân ngoan vôùi khí haäu höùa heïn coù chaát chlorofluorocarbons laøm toaøn boä giaûi thöôûng. Maëc duø vaäy, nhaát coù xu höôùng xuaát phaùt töø nhöõng ngaønh suy giaûm taàng oâ-zoân, vaø giaûm cuoäc caïnh tranh naøy ñaõ taïo ra hieäu thöôøng khoâng gaén lieàn vôùi bieán ñoåi khí haäu. ñöôïc 25% nhu caàu söû duïng naêng öùng lan toûa, sau ñoù caùc nhaø saûn löôïng so vôùi yeâu caàu ñaët ra trong xuaát caïnh tranh khaùc ñaõ thieát keá Ví duï nhö po-ly-me sieâu thaám coù theå ñoùng caùc quy ñònh hieän nay. Ngöôøi caùc doøng saûn phaåm tuû laïnh hieäu moät vai troø quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy thaéng cuoäc seõ ñöôïc nhaän moät suaát cao cuûa rieâng mình. troàng caây ôû nhöõng vuøng ñaát caèn khoâ vaø caùc phaàn thöôûng coá ñònh cho moãi ñôn vò haøng hoùa baùn ra, cho tôùi khi Nguoàn: Davis vaø Davis 2004; Newell heä sinh thaùi bò suy thoaùi khaùc baèng caùch giöõ naøo ñaït ñeán möùc traàn cuûa quy moâ vaø Wilson 2005. aåm cho ñaát. Song coâng ngheä naøy laïi nhaän ñöôïc söï quan taâm chuû yeáu töø nhöõng nhaø saûn Caùc thoûa thuaän thò tröôøng keùo, döïa xuaát nhöõng saûn phaåm nhö taõ giaáy. Töông töï, treân phaàn thöôûng. Nhieàu ñoåi môùi coù tính caùc nhaø saûn xuaát vaät lieäu khoâng thaám nöôùc ñoät phaù xuaát phaùt töø nhöõng nôi ít ngôø tôùi coù theå saûn xuaát caùc loaïi vaûi ít caàn giaët hôn, nhaát coù theå deã daøng bò caùc chöông trình taøi laøm giaûm ñaùng keå löôïng nöôùc vaø naêng löôïng trôï boû qua. Naêm 1993, Shuji Nakamura, moät tieâu thuï. kyõ sö ñôn leû laøm vieäc vôùi moät khoaûn ngaân Caùc coâng cuï taøi chính laøm phaàn thöôûng saùch raát nhoû trong moät coâng ty nhoû ôû vuøng cho vieäc chaáp nhaän ruûi ro, thay vì choïn löïa noâng thoân Nhaät Baûn ñaõ laøm cho caû giôùi khoa ngöôøi thaéng cuoäc ngay töø ñaàu cuõng laø moät hoïc phaûi kinh ngaïc vôùi nhöõng ñi-oát phaùt aùnh cô hoäi coøn chöa ñöôïc khai thaùc nhieàu. Caùc saùng xanh thaønh coâng ñaàu tieân. Ñaây laø moät giaûi phaùp ñoái vôùi caùc vaán ñeà coâng ngheä böôùc ñi raát quan troïng ñoái vôùi vieäc saûn xuaát coù theå xuaát phaùt töø nhöõng tieán boä nhanh caùc ñi-oát phaùt aùnh saùng traéng coù hieäu suaát choùng ôû nhöõng nôi khoâng ngôø tôùi hoaëc töø cao nhö hieän nay.36 Nhieàu coâng ty chuyeân caùc moâ hình kinh doanh môùi maø caùc chöông nghieân cöùu ñoåi môùi haøng ñaàu theá giôùi - trong trình taøi trôï cho R&D truyeàn thoáng coù theå deã daøng boû soùt. Caùc coâng cuï taøi chính toaøn Hình 7.6 “Thung luõng töû thaàn” giöõa nghieân cöùu vaø thò tröôøng caàu môùi mang laïi cho thò tröôøng khaû naêng linh hoaït ñeå tìm ra caùc giaûi phaùp ñoåi môùi. Vay ngaân haøng, Caùc giaûi thöôûng daãn daét vaø cam keát tröôùc Chính phuû voán coå phaàn, veà thò tröôøng laø hai cô cheá khuyeán khích thò Nguoàn taøi chính coù saün taøi trôï cho trôï caáp, nghieân cöùu khaùch haøng tröôøng keùo coù lieân quan maät thieát vôùi nhau Voán maïo hieåm ñeå khen thöôûng cho caùc muïc tieâu coâng ngheä caïnh tranh vôùi nhau ñaõ ñöôïc xaùc ñònh tröôùc Thieân thaàn trong moät cuoäc thi. Caùc giaûi thöôûng daãn daét kinh doanh bao goàm moät giaûi thöôûng noåi tieáng; caùc cam keát tröôùc veà thò tröôøng laø caùc cam keát taøi Nghieân cöùu cô baûn Caùc saûn phaåm ñöôïc trình dieãn chính nhaèm trôï caáp cho vieäc mua saûn phaåm Ñoä chín cuûa coâng ngheä hay dòch vuï trong töông lai ñeán moät möùc Nguoàn: nhoùm chuyeân gia WDR. giaù hay soá löôïng ñaõ ñöôïc xaùc ñònh tröôùc. Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 357 Maëc duø khoâng coù ví duï naøo veà caùc giaûi chính coâng vaø ñaåy maïnh caïnh tranh trong thöôûng khoân ngoan vôùi khí haäu ñöôïc quoác vieäc xaây döïng caùc khaùi nieäm chöùng minh teá taøi trôï, song caùc saùng kieán cuûa caû tö nhaân vaø caùc maãu thöû nghieäm. Ñieàu kieän tham gia laãn chính phuû khaùc gaàn ñaây ôû taàm quoác gia khoâng quaù khoù - vì taøi trôï khoâng döïa treân ñaõ thu huùt ñöôïc söï quan taâm ngaøy caøng caùc thaønh tích nghieân cöùu tröôùc ñaây, neân taêng. Giaûi Ansari X trò giaù 10 trieäu USD caùc toå chöùc nhoû vaø caùc toå chöùc nghieân cöùu ñöôïc thaønh laäp vaøo giöõa thaäp nieân 1990 töø caùc quoác gia ñang phaùt trieån ñeàu coù theå ñeå khuyeán khích caùc chuyeán bay vaøo vuõ truï tham gia caïnh tranh. Song nhöõng cô cheá khoâng thuoäc phaïm vi chính phuû. Cuoäc caïnh khuyeán khích naøy khoâng theå giaûm bôùt ruûi ro tranh ñaõ daãn ñeán 26 nhoùm nghieân cöùu do ñeán möùc ñoä maø caùc nhaø ñaàu tö tö nhaân saün tö nhaân taøi trôï, ñaàu tö vaøo nghieân cöùu trò saøng taøi trôï cho caùc nghieân cöùu coù quy moâ giaù 100 trieäu USD, gaáp möôøi laàn so vôùi trò lôùn hay ôû giai ñoaïn coøn quaù sôùm. giaù cuûa giaûi thöôûng, tröôùc khi teân cuûa ngöôøi Giaûi thöôûng vaø caùc cam keát tröôùc cuûa thò thaéng cuoäc ñöôïc tuyeân boá vaøo naêm 2004.39 tröôøng coù tieàm naêng toát veà taøi trôï ña phöông. Vaøo thaùng Ba naêm 2008 Quyõ giaûi X vaø moät Do caùc giaûi thöôûng khoâng mang tính thöông ñoái taùc thöông maïi coâng boá veà moät cuoäc thi maïi hoùa, neân coù theå duøng caùc giaûi thöôûng quoác teá môùi vôùi giaûi thöôûng trò giaù 10 trieäu ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà nghieân cöùu tröôùc USD vôùi chuû ñeà thieát keá, xaây döïng vaø ñöa ra khi coù theå khai thaùc thöông maïi trong nhöõng thò tröôøng caùc loaïi xe tieát kieäm nhieân lieäu. coâng ngheä nhö aéc-quy hay quang ñieän. Caùc Moät traêm möôøi moät nhoùm nghieân cöùu töø 14 toå chöùc thuoäc tö nhaân vaø nhaø nöôùc trong quaù quoác gia ñaõ ñaêng kyù tham gia cuoäc thi.40 trình tìm kieám caùc giaûi phaùp coâng ngheä coù Caùc cam keát tröôùc veà thò tröôøng vôùi muïc theå toå chöùc caùc cuoäc thi ñeå giaønh caùc giaûi ñích khuyeán khích ñoåi môùi baèng caùch baûo thöôûng baèng tieàn maët treân thò tröôøng coâng ñaûm coù caàu toái thieåu treân thò tröôøng nhaèm ngheä toaøn caàu. Nhoùm Ngaân haøng Theá giôùi laøm giaûm möùc ñoä khoâng chaéc chaén, ñaõ hieän ñang tìm hieåu caùc cuoäc thi giaønh giaûi thuùc ñaåy caùc coâng ngheä khoân ngoan vôùi khí thöôûng cho caùc phaùt minh ñoåi môùi coâng ngheä haäu thoâng qua Cô quan Baûo veä Moâi tröôøng ôû giai ñoaïn ñaàu, vôùi söï hoã trôï cuûa Quyõ Traùi Myõ, cuøng vôùi caùc ñoái taùc laø caùc nhoùm phi ñaát môùi ñöôïc thaønh laäp bôûi Quyõ Moâi tröôøng lôïi nhuaän vaø coâng ty coâng ích (Hoäp 7.6). Toaøn caàu vaø Coâng ty Taøi chính Quoác teá. Moät saùng kieán quoác teá gaàn ñaây hôn laø moät Caùc cam keát tröôùc veà thò tröôøng coù theå chöông trình thí ñieåm vaéc-xin vieâm phoåi ñoùng vai troø höõu ích khi chi phí hoïc taäp do Lieân minh GAVI vaø Ngaân haøng Theá giôùi trieån khai bò haïn cheá, khi khoâng coù ngöôøi thieát keá.41 Naêm 2007 caùc nhaø taøi trôï ñaõ cam söû duïng ñaàu tieân naøo saün saøng boû ra chi phí keát 1,5 tæ ñoâ la Myõ thoâng qua caùc cam keát thò ban ñaàu cho coâng ngheä, hoaëc khi thò tröôøng tröôøng tham gia vaøo chöông trình thí ñieåm. quaù nhoû hoaëc quaù ruûi ro. Nhöõng cam keát Vaéc-xin ñöôïc mua baèng nguoàn taøi trôï maø naøy bao goàm cam keát saûn xuaát vaø söû duïng caùc nhaø taøi trôï cam keát vaø vôùi moät nguoàn taøi naêng löôïng, ngoaøi ra coøn coù caû caùc coâng trôï nhoû töø caùc quoác gia nhaän vaéc-xin neáu hoï ngheä thích öùng (nhö thuoác ñieàu trò soát reùt ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu thöïc hieän nhaát ñònh. vaø caùc gioáng caây troàng chòu haïn), khi nhu Hieän vaãn coøn quaù sôùm ñeå ñaùnh giaù veà khaû caàu treân thò tröôøng bò phaân taùn (töøng chính naêng thaønh coâng cuûa chöông trình.42 phuû rieâng bieät), nguoàn taøi chính haïn cheá Hieäu öùng keùo cuûa thò tröôøng coù theå boå (ñaëc bieät laø ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån), sung, song khoâng theå thay theá cho caùc cô cheá vaø quy moâ tieàm naêng cuûa thò tröôøng khoâng khuyeán khích coâng ngheä ñaåy. Caùc kyõ thuaät ñöôïc roõ raøng (chính saùch veà laâu daøi khoâng thò tröôøng keùo coù theå laøm taêng nguoàn taøi chaéc chaén).43 358 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Thoûa thuaän thu heïp khoaûng caùch ty nhoû nôi thöôøng xuaát hieän nhöõng phaùt thöông maïi hoùa. Moät caûn trôû lôùn ñoái vôùi minh ñoåi môùi mang tính ñoät phaù, song laïi ñoåi môùi coâng ngheä laø “thung luõng töû thaàn”, thöôøng gaëp khoù khaên nhaát veà maët taøi chính töùc söï thieáu huït kinh phí ñeå ñöa nghieân vaø tieáp caän thò tröôøng. Ñeå ñöa vaøo thöông cöùu öùng duïng ra thò tröôøng (Hình 7.6). Caùc maïi hoùa caùc yù töôûng ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu chính phuû thöôøng saün saøng taøi trôï cho R&D caàu coâng ngheä cuûa mình, Cô quan Baûo veä ñoái vôùi caùc coâng ngheä chöa ñöôïc chöùng Moâi tröôøng Myõ taøi trôï kinh phí cho caùc coâng minh, vaø khu vöïc tö nhaân saün saøng taøi trôï ty nhoû thoâng qua chöông trình nghieân cöùu cho caùc coâng ngheä ñaõ ñöôïc trình dieãn treân Ñoåi môùi Doanh nghieäp Nhoû.48 Chöông trình thò tröôøng - phaàn R&D trong Hình 7.3 - tuy “Baéc caàu” cuûa chính phuû Phaùp ñoàng taøi trôï nhieân coù raát ít taøi trôï cho caùc coâng ngheä cho caùc doanh nghieäp lôùn saün saøng ñaàu tö ñang ôû trong giai ñoaïn trình dieãn vaø trieån vaøo caùc döï aùn ñoåi môùi ôû caùc coâng ty nhoû khai.44 Caùc chính phuû thöôøng ngaàn ngaïi coù tieàm naêng ñöôïc quan taâm.49 Caùc chöông taøi trôï cho caùc döï aùn maïo hieåm ôû giai ñoaïn trình khaùc taøi trôï caùc khoaûn voán cho khoâng ñaàu vì sôï seõ boùp meùo thò tröôøng, coøn caùc ñaëc bieät cho caùc döï aùn hôïp taùc ñeå khuyeán nhaø ñaàu tö tö nhaân thì coi chuùng laø quaù ruûi khích taùc ñoäng lan toûa cuûa coâng ngheä. ro, ngoaïi tröø moät soá ít nhaø ñaàu tö ñoäc laäp Do vieäc nghieân cöùu vaø thò tröôøng ôû caùc ñöôïc goïi laø nhöõng “thieân thaàn kinh doanh” nöôùc ñang phaùt trieån coøn coù khoaûng caùch raát vaø moät soá coâng ty. Caùc nhaø tö baûn ñaàu tö lôùn, vaø do nhieàu giaûi phaùp cho caùc vaán ñeà cuûa maïo hieåm, thöôøng chæ taøi trôï cho caùc doanh ñòa phöông coù theå xuaát phaùt töø nöôùc ngoaøi, nghieäp coù caùc coâng ngheä ñöôïc trình dieãn, neân cô cheá taøi trôï ña phöông ñaëc bieät coù theå chæ söû duïng ñöôïc khoâng quaù 73% nguoàn hoã trôï cho caùc döï aùn nghieân cöùu bao goàm caùc voán saün coù trong ngaønh coâng ngheä saïch beân tham gia töø caùc nöôùc ñang phaùt trieån. trong naêm 2006 vì coù raát ít coâng ty trong Hoaït ñoäng taøi trôï naøy coù theå taïo ra cô cheá ngaønh naøy soáng soùt ñöôïc trong thung luõng khuyeán khích ñeå thöïc hieän caùc nghieân cöùu töû thaàn.45 phuø hôïp vôùi nhu caàu cuûa caùc nöôùc ñang phaùt Taøi trôï voán ñaàu tö maïo hieåm cuõng khoâng trieån nhö caùc loaïi caây troàng chòu haïn cao. nhieàu ñoái vôùi nhieàu loaïi coâng ngheä khoân Caùc noã löïc ña phöông cuõng coù theå xuùc tieán ngoan vôùi khí haäu. Caùc nhaø ñaàu tö thöôøng caùc quyõ ñaàu tö maïo hieåm cho caùc nghieân cöùu khoâng bò haáp daãn ñoái vôùi nhöõng maûng thò khoân ngoan vôùi moâi tröôøng ôû nhöõng quoác tröôøng ñoái vôùi caùc coâng ngheä naêng löôïng gia coù thu nhaäp cao vaø ôû moät soá quoác gia coù coù ruûi ro cao vaø toán nhieàu voán, vì chi phí thu nhaäp trung bình coù toác ñoä taêng tröôûng trình dieãn coù theå leân raát cao. Vaø theo döï baùo nhanh, nhöõng nöôùc naøy coù nhieàu hoaït ñoäng thì cuoäc khuûng hoaûng taøi chính hieän taïi seõ vaø haï taàng taøi chính daønh cho nghieân cöùu laøm cho quaù trình ñaàu tö maïo hieåm cuûa caùc ñoåi môùi ñeå thu huùt caùc nhaø ñaàu tö voán maïo coâng ty ñi chaäm laïi, do chi phí vay nôï cao.46 hieåm. Nhoùm nöôùc thöù hai naøy bao goàm Ngoaøi ra, phaàn lôùn voán ñaàu tö maïo hieåm Trung Quoác vaø AÁn Ñoä. ÔÛ I-xra-en, Haøn quoác treân theá giôùi chæ taäp trung ôû moät vaøi nöôùc vaø Ñaøi Loan, Trung Quoác, chính phuû cung phaùt trieån, caùch xa vôùi nhöõng cô hoäi ôû moät caáp nguoàn voán ñaàu tö maïo hieåm, ñoùng vai vaøi nöôùc coù thu nhaäp trung bình ñang taêng troø laø nhaø ñaàu tö chính vaø thu huùt caùc nguoàn tröôûng nhanh.47 voán khaùc.50 Nhöõng chieán löôïc naøy coù theå Caùc chöông trình thöông maïi hoùa coâng mang laïi “thung luõng söï soáng” caàn thieát ñeå ngheä cuõng coù theå hoã trôï cho söï keát noái vôùi nuoâi döôõng nhöõng coâng ngheä non treû ñeán ngöôøi söû duïng tieàm naêng caùc coâng ngheä chöøng naøo chuùng coù theå baét reã vaøo neàn kinh khoân ngoan vôùi khí haäu, ñaëc bieät laø caùc coâng teá toaøn caàu. Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 359 Quy moâ vaø phaïm vi cuûa caùc noã ñang phaùt trieån ñaõ huy ñoäng ñöôïc nguoàn löïc toaøn caàu coøn xa môùi ñaùp öùng voán nhaø nöôùc vaø tö nhaân taøi trôï cho hôn ñöôïc vôùi thaùch thöùc hieän nay 4.000 döï aùn ít caùc-bon. Song phaàn lôùn caùc Chuyeån giao coâng ngheä bao goàm caùc quy döï aùn naøy khoâng coù caû phaàn chuyeån giao trình toång hôïp hoã trôï chuyeån taûi luoàng kieán thöùc laãn chuyeån giao thieát bò töø nöôùc thoâng tin, bí quyeát coâng ngheä, kinh nghieäm ngoaøi.52 (Chöông 6 thaûo luaän veà nhöõng vaø trang thieát bò ñeán vôùi caùc chính phuû, haïn cheá trong vieäc trieån khai roäng raõi doanh nghieäp, toå chöùc phi lôïi nhuaän vaø caùc CDM nhaèm ñaåy nhanh toác ñoä chuyeån giao toå chöùc nghieân cöùu vaø giaùo duïc. Söï tieáp thu coâng ngheä.) coâng ngheä cuûa nöôùc ngoaøi phuï thuoäc vaøo Quyõ Moâi tröôøng Toaøn caàu (GEF) hieän nay nhieàu yeáu toá chöù khoâng chæ laø taøi trôï mua laø quyõ taøi trôï lôùn nhaát cho caùc döï aùn thuùc trang thieát bò vaø caáp pheùp cho coâng ngheä. ñaåy hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng ñoàng thôøi Noù ñoøi hoûi phaûi xaây döïng naêng löïc quoác gia hoã trôï cho caùc muïc tieâu phaùt trieån beàn vöõng nhaèm xaùc ñònh, tìm hieåu, söû duïng vaø nhaân cuûa quoác gia. GEF hoaït ñoäng vôùi tö caùch laø roäng caùc coâng ngheä höõu ích. Nhö thaûo luaän keânh taøi trôï cuûa UNFCCC vaø hoã trôï caùc hoaït döôùi ñaây, caùc chính saùch quoác teá coù theå song ñoäng ñaùnh giaù nhu caàu coâng ngheä cho hôn haønh vôùi nhöõng noã löïc quoác gia ñeå caûi thieän 130 quoác gia. Phaàn lôùn tieàn taøi trôï cho muïc theå cheá quoác gia vaø taïo ra moät moâi tröôøng ñích giaûm nheï cuûa GEF töø naêm 1998 ñeán thuaän lôïi cho chuyeån giao coâng ngheä. 2996 - khoaûng 250 trieäu USD/naêm - ñöôïc daønh ñeå thaùo boû nhöõng raøo caûn ñoái vôùi vieäc Caùc toå chöùc quoác teá. Nhieàu toå chöùc quoác truyeàn baù caùc coâng ngheä tieát kieäm naêng teá ñang giaûi quyeát caùc thaùch thöùc moâi löôïng.53 Nhöõng noã löïc thích öùng cuûa GEF tröôøng chuû yeáu taäp trung vaøo söù meänh cuûa taäp trung vaøo vieäc xaây döïng naêng löïc ñeå xaùc mình; bao goàm Toå chöùc Y teá Theá giôùi, Toå ñònh caùc nhu caàu caáp thieát tröôùc maét cuûa chöùc Löông thöïc Theá giôùi vaø Chöông trình caùc quoác gia keùm phaùt trieån. Song taùc ñoäng Moâi tröôøng Lieân hieäp quoác. Song coù theå cuûa noù bò giôùi haïn bôûi ngaân saùch daønh cho khuyeán khích caùc cô quan naøy cuøng nhau thích öùng ñöôïc ñeà xuaát quaù ít oûi chæ coù 500 taêng cöôøng hoaøn thieän vaø naâng cao söï gaén trieäu ñoâ la Myõ cho giai ñoaïn 2010-2014.54 keát cuûa caùc theå cheá hieän taïi ñeå giaûi quyeát Quyõ Ñoái taùc Caùc-bon môùi seõ hoã trôï boå vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu. sung cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån thoâng Töông töï, hieän nay ñang coù nhieàu thoûa qua hoã trôï caùc döï aùn ñaàu tö lôùn vaø ruûi ro thuaän quoác teá ñeà caäp ñeán caùc vaán ñeà moâi vaøo coâng ngheä saïch vaø cô sôû haï taàng coù tieàm tröôøng cuï theå, song khi caùc thoûa thuaän naøy naêng giaûm thaûi laâu daøi toát.55 Quyõ Coâng ñöôïc thöïc hieän, chuùng phaûi cuûng coá laãn ngheä Saïc, moät saùng kieán cuûa nhieàu nhaø taøi nhau.51 Coù theå ñaùnh giaù caùc thoûa thuaän naøy trôï trò giaù 5,2 tæ ñoâ la Myõ ñöôïc thaønh laäp töø goùc ñoä muïc tieâu vaø caùc phöông phaùp naêm 2008 laø moät noã löïc khaùc nhaèm taøi ñaït ñöôïc muïc tieâu döïa treân khaû naêng cuûa trôï vôùi laõi suaát thaáp cho vieäc trình dieãn, chuùng trong vieäc hoã trôï cho quaù trình giaûm trieån khai vaø chuyeån giao caùc coâng ngheä ít nheï vaø thích öùng möùc ñoä thay ñoåi döï kieán caùc-bon. Naêm 2009 Coäng hoøa Ai-caäp AÛ-raäp, seõ xaûy ra neáu nhieät ñoä traùi ñaát taêng leân 2°C Meâ-hi-coâ vaø Thoå Nhó Kyø seõ laø nhöõng nöôùc hoaëc 5°C hoaëc cao hôn nöõa. ñaàu tieân ñöôïc höôûng lôïi töø khoaûn taøi trôï toång trò giaù 1 tæ ñoâ la töø quyõ naøy. Cô cheá Taøi chính. Cô cheá Phaùt trieån Saïch Nghò ñònh thö Montreal cho thaáy laøm theá (CDM), keânh ñaàu tö taøi chính chuû yeáu cho naøo ñeå duy trì kinh phí töø nhieàu nhaø taøi trôï caùc coâng ngheä ít caùc-bon ôû caùc quoác gia baèng caùch coi taøi trôï cho nhöõng chi phí taêng 360 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 ñöôïc taêng leân ñaùng keå. Döï kieán caàn ñaàu Hoäp 7.7 Moät phaùt minh ñoåi môùi thích öùng vuøng tö boå sung cho caùc hoaït ñoäng giaûm nheï vaø bôø bieån ñaày höùa heïn thích öùng khoaûng töø 170 tæ ñoâ la Myõ ñeán 765 tæ ñoâ la Myõ moãi naêm cho ñeán naêm 2030. Vuøng duyeân haûi Baêng-la-ñeùt huûy sinh hoïc; khoâng toán keùm vaø ñöôïc döï baùo seõ phaûi gaùnh chòu ñaõ ñöôïc söû duïng roäng raõi ñeå deät Tuy nhieân, neáu chæ chuyeån giao taøi chính thöôøng xuyeân hôn nhieàu côn baõo vaûi, teát daây thöøng vaø caùc saûn thoâi thì khoâng ñuû. Vieäc tieáp thu coâng ngheä, lôùn vaø thuûy trieàu daâng do bieán ñoåi phaåm khaùc ôû Baêng-la-ñeùt. Caùc hoaøn toaøn khoâng deã daøng, laø moät quaù trình khí haäu. Tröôøng Ñaïi hoïc Alabama kieán truùc sö ñòa phöông ñang hoã ôû Birmingham ñang hôïp taùc vôùi trôï ñöa coâng ngheä naøy vaøo trong daøi laâu, toán keùm vaø ruûi ro ñi keøm vôùi nhöõng caùc nhaø nghieân cöùu Baêng-la-ñeùt caùc thieát keá nhaø ôû ñòa phöông. thaát baïi cuûa thò tröôøng. Caùc coâng ngheä thích veà caùc kieåu moùng nhaø vaø khung Caùc nhaø nghieân cöùu Baêng-la-ñeùt öùng phuï thuoäc vaøo kyõ naêng kyõ thuaät cuûa ñòa nhaø baèng vaät lieäu com-po-sit nheï seõ ñoùng goùp kieán thöùc chuyeân coù theå uoán cong - song khoâng bò moân cuûa mình veà vieäc saûn xuaát phöông vaø kieán thöùc baûn ñòa vì noù bao goàm gaõy - trong côn baõo toá vaø coù theå haøng loaït caùc saûn phaåm töø ñaây. vieäc thieát keá caùc heä thoáng cho phuø hôïp vôùi noåi treân soùng khi thuûy trieàu daâng. nhu caàu cuûa ñòa phöông (Hoäp 7.7). Caùc loaïi xô sôïi töø ñay, moät loaïi Nguoàn: Tröôøng Ñaïi hoïc Ala- caây moïc nhieàu ôû Baêng-la-ñeùt bama, Birmingham, http://main. Keå caû khi coù theå nhaäp khaåu ñöôïc coâng ñöôïc teát vôùi nhöïa taùi sinh ñeå taïo uab.edu/Sites/MediaRelations/ ngheä, thì cuõng phaûi maát moät quaù trình tìm thaønh moät loaïi vaät lieäu xaây döïng articles/55613/ (ngaøy 17/2/2009); kieám kieán thöùc chuyeân moân tröôùc ñoù, vaø kyõ sieâu chaéc. Troàng ñay khoâng caàn phoûng vaán Giaùo sö Nassim Uddin, phaûi boùn phaân hay duøng thuoác tröø Tröôøng Ñaïi hoïc Alabama, Birming- naêng cuõng nhö nguoàn löïc caàn thieát ñeå söû saâu hay töôùi taém; noù coù theå phaân ham, ngaøy 4/3/2009. duïng coâng ngheä ñoù moät caùch hieäu quaû. Naêng löïc naøy naèm ôû nhieàu daïng kieán thöùc khaùc daàn trong vieäc caäp nhaät coâng ngheä laø moät nhau, trong ñoù coù nhieàu hình thöùc ngaàm vaø nghóa vuï cuûa ñieàu öôùc moâi tröôøng. Quyõ Ña khoâng deã maõ hoùa hay chuyeån giao. Ví duï, phöông thöïc hieän Nghò ñònh thö Montreal caùc döï aùn naêng löôïng quy moâ lôùn coù theå khuyeán khích caùc nöôùc ñang phaùt trieån thueâ caùc coâng ty nöôùc ngoaøi laøm nhaø thaàu tham gia vaøo nghò ñònh thö baèng caùch cam ñoøi hoûi ñòa phöông phaûi coù naêng löïc ñeå caùc keát taøi trôï cho chi phí tuaân thuû taêng daàn.56 nhaø hoaïch ñònh chính saùch coù theå ñaùnh giaù Ñeå ñoåi laïi, caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñoàng yù ñöôïc öu ñieåm cuûa chuùng, cuõng nhö naêng löïc seõ daàn daàn chaám döùt söû duïng caùc chaát gaây vaän haønh vaø baûo trì. Lieân minh chaâu AÂu hieän suy giaûm taàng oâ-zoân. Quyõ naøy taøi trôï döôùi ñang xaây döïng luaät veà quaûn lyù ruûi ro ñi ñoâi hình thöùc cho khoâng hoaëc cho vay ñeå chi traû vôùi hoaït ñoäng thu hoài vaø löu tröõ caùc-bon,58 cho caùc chi phí chuyeån ñoåi cô sôû vaät chaát, tuy nhieân raát ít quoác gia coù naêng löïc chuyeân ñaøo taïo, nhaân söï, vaø caáp pheùp coâng ngheä. moân ñeå thieát keá moät boä luaät nhö vaäy, ñaây Maëc duø Nghò ñònh thö ñöôïc coi laø moät moâ laïi laø moät raøo caûn nöõa ñoái vôùi vieäc trieån khai hình phoå bieán coâng ngheä thaønh coâng, song coâng ngheä. nhöõng nguoàn phaùt thaûi khí nhaø kính xeùt Taøi trôï ña phöông coù theå aûnh höôûng lôùn veà möùc ñoä thì lôùn hôn nhieàu so vôùi clo-rua hôn ñoái vôùi chuyeån giao vaø tieáp thu coâng flo-rua caùc-bon (CFC), vaø nhieàu coâng ngheä ngheä vaø thoâng qua vieäc môû roäng quy moâ giaûm khí nhaø kính hieän nay khoâng ñöôïc töø chuyeån giao thieát bò coâng ngheä ñöôïc maõ baùn roäng raõi treân thò tröôøng. Nhö vaäy seõ caàn hoùa sang taêng cöôøng naêng löïc con ngöôøi phaûi môû roäng quy moâ moät quyõ bieán ñoåi khí vaø toå chöùc ñeå tieáp thu coâng ngheä ôû nhöõng haäu töông ñöông nhö Quyõ Ña phöông noùi nöôùc ñang phaùt trieån. Tieáp thu coâng ngheä treân ñeå ñaùp öùng nhu caàu.57 chính laø quaù trình hoïc hoûi: hoïc hoûi baèng caùch ñaàu tö vaøo coâng ngheä nöôùc ngoaøi, hoïc Nguoàn löïc Taøi chính vaø Coâng ngheä. hoûi thoâng qua ñaøo taïo vaø giaùo duïc, hoïc hoûi Nhö ñaõ nhaán maïnh trong Chöông 6, nguoàn baèng caùch lieân keát vaø hôïp taùc vôùi caùc ñoái taøi chính cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån caàn taùc trong vaø ngoaøi nöôùc, vaø hoïc hoûi thoâng Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 361 Baûng 7.2 Caùc öu tieân chính saùch quoác gia chính ñoái vôùi ñoåi môùi coâng ngheä Quoác gia Chính saùch chính Thu nhaäp thaáp Ñaàu tö vaøo kyõ thuaät, thieát keá vaø kyõ naêng quaûn lyù Taêng ngaân saùch taøi trôï cho caùc toå chöùc nghieân cöùu ñeå taäp trung nghieân cöùu thích öùng, phaùt trieån, trình dieãn vaø phoå bieán Taêng cöôøng keát noái giöõa caùc toå chöùc hoïc thuaät vaø nghieân cöùu, khu vöïc tö nhaân, vaø caùc cô quan keá hoaïch cuûa nhaø nöôùc Trôï caáp cho vieäc öùng duïng caùc coâng ngheä thích öùng Caûi thieän moâi tröôøng kinh doanh Nhaäp khaåu tri thöùc vaø coâng ngheä nöôùc ngoaøi trong ñieàu kieän thích hôïp Thu nhaäp trung bình AÙp duïng caùc tieâu chuaån khoân ngoan vôùi khí haäu Xaây döïng caùc cô cheá khuyeán khích nhaäp khaåu caùc coâng ngheä giaûm nheï taùc ñoäng, ôû caùc nöôùc coù toác ñoä coâng nghieäp hoùa nhanh, xaây döïng caùc ñieàu kieän laâu daøi ñeå saûn xuaát trong nöôùc Xaây döïng cô cheá khuyeán khích cho ñaàu tö maïo hieåm vaøo coâng ngheä khoân ngoan vôùi khí haäu ôû nhöõng nöôùc coù toác ñoä coâng nghieäp hoùa nhanh vôùi maät ñoä ñoåi môùi cao (nhö Trung Quoác vaø AÁn Ñoä) Caûi thieän moâi tröôøng kinh doanh Taêng cöôøng cheá ñoä quyeàn sôû höõu trí tueä Taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho ñaàu tö tröïc tieáp cuûa nöôùc ngoaøi Taêng cöôøng moái lieân keát giöõa caùc toå chöùc hoïc thuaät vaø nghieân cöùu, khu vöïc tö nhaân, vaø caùc cô quan keá hoaïch cuûa nhaø nöôùc Thu nhaäp cao AÙp duïng caùc tieâu chuaån thöïc hieän khoân ngoan vôùi khí haäu vaø ñònh giaù caùc-bon Taêng cöôøng ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä giaûm nheï taùc ñoäng vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu thoâng qua caùc cô cheá trôï caáp, giaûi thöôûng, khuyeán khích ñaàu tö maïo hieåm, vaø caùc chính saùch khuyeán khích hôïp taùc giöõa caùc doanh nghieäp vaø caùc nguoàn khaùc, cuøng vôùi ngöôøi söû duïng caùc coâng ngheä ñoåi môùi khoân ngoan vôùi khí haäu Hoã trôï cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong vieäc taêng cöôøng naêng löïc tieáp thu vaø ñoåi môùi coâng ngheä Hoã trôï chuyeån giao bí quyeát coâng ngheä cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån Hoã trôï caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình tham gia vaøo caùc döï aùn RDD&D daøi haïn trong ngaønh naêng löôïng Chia seû soá lieäu lieân quan ñeán bieán ñoåi khí haäu vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån Taát caû caùc nöôùc Gôõ boû raøo caûn thöông maïi ñoái vôùi caùc coâng ngheä khoân ngoan vôùi khí haäu Baõi boû trôï caáp cho caùc coâng ngheä nhieàu caùc-bon Xaùc ñònh laïi caùc theå cheá döïa treân tri thöùc, ñaëc bieät laø caùc tröôøng ñaïi hoïc, laø nhöõng nôi phoå bieán caùc coâng ngheä ít caùc-bon Nguoàn: nhoùm chuyeân gia WDR. qua R&D. Taøi trôï ña phöông coù theå goùp Caùc chöông trình, chính saùch vaø theå phaàn chuyeån giao coâng ngheä theo ba caùch: cheá cuûa nhaø nöôùc nhaèm ñaåy maïnh trôï caáp cho caùc döï aùn ñaàu tö vaøo coâng ñoåi môùi coâng ngheä vaø ñaåy nhanh ngheä trong nöôùc hay nöôùc ngoaøi ôû nhöõng quaù trình phoå bieán coâng ngheä nöôùc ñang phaùt trieån; trôï caáp cho caùc nöôùc Ñoåi môùi coâng ngheä laø keát quaû cuûa moät ñang phaùt trieån tham gia vaøo caùc hình thöùc heä thoáng phöùc hôïp, döïa treân naêng löïc caù trao ñoåi tri thöùc, phoái hôïp vaø thoûa thuaän nhaân cuûa töøng beân tham gia, töø chính phuû, chia seû chi phí nhö ñaõ noùi ôû treân; vaø giuùp tröôøng ñaïi hoïc vaø caùc vieän nghieân cöùu cho xaây döïng haï taàng tri thöùc quoác gia vaø hoã tôùi doanh nghieäp, ngöôøi tieâu duøng vaø caùc trôï cho khu vöïc tö nhaân, nhö seõ thaûo luaän toå chöùc phi lôïi nhuaän. Taêng cöôøng naêng trong nhöõng phaàn sau. löïc cuûa caùc beân tham gia raát ña daïng naøy, 362 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 7.8 ​Caùc tröôøng ñaïi hoïc phaûi coù tinh thaàn ñoåi môùi: tröôøng hôïp chaâu Phi Phaàn lôùn tieàn vieän trôï cuûa caùc nhaø taøi 19 ñaõ tröïc tieáp hôïp taùc vôùi coäng ñoàng ñích cuûa chöông trình laø xaây döïng naêng trôï daønh cho chaâu Phi ñeàu khoâng giaûi ñeå phoå bieán caùc kieán thöùc veà noâng löïc veà caùc coâng ngheä môùi trong caùc lónh quyeát nhu caàu khai thaùc nguoàn tri thöùc nghieäp. Nhieäm vuï tröôùc maét ñaët ra laø vöïc vieãn thaùm, ñieàu khieån taøu vuõ truï hieän coù cuûa theá giôùi cho phaùt trieån daøi phaûi coù söï thay ñoåi veà chaát trong muïc vaø khoa hoïc traùi ñaát. Tröôøng Ñaïi hoïc haïn. Soá ngöôøi ghi danh hoïc ñaïi hoïc ôû tieâu, chöùc naêng vaø cô caáu cuûa tröôøng Makerere cuûa U-gan-ña coù nhöõng caùch chaâu Phi trung bình laø 5%, so vôùi con ñaïi hoïc. Trong quaù trình naøy, caàn phaûi tieáp caän môùi trong giaûng daïy cho pheùp soá phoå bieán ôû caùc nöôùc phaùt trieån laø coù nhöõng caûi caùch caên baûn trong thieát sinh vieân giaûi quyeát caùc vaán ñeà y teá treân 50%. Tuy nhieân, thaùch thöùc ôû ñaây keá chöông trình, giaûng daïy, ñòa ñieåm, coâng coäng trong coäng ñoàng cuûa mình khoâng chæ laø taêng söï tieáp caän ñoái vôùi tuyeån sinh vaø quaûn lyù tröôøng. nhö moät phaàn cuûa chöông trình ñaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc chaâu Phi maø coøn laø Hoaït ñoäng ñaøo taïo phaûi mang tính taïo. Sinh vieân caùc ngaønh kyõ thuaät khaùc laøm cho caùc tröôøng trôû thaønh ñoäng cô ña ngaønh ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà cuõng coù theå aùp duïng caùc caùch tieáp caän phaùt trieån. ñan xen laãn nhau, vöôït ra ngoaøi ranh töông töï, nhö xaây döïng vaø duy tu baûo Caùc tröôøng ñaïi hoïc coù nhieàu cô hoäi giôùi cuûa nhöõng moân hoïc truyeàn thoáng. döôõng cô sôû haï taàng. ñeå lieân keát chaët cheõ hôn vôùi khu vöïc Tröôøng Ñaïi hoïc Stellenbosch cuûa Nam tö nhaân, ñaøo taïo theâm nhieàu cöû nhaân Phi laø moät ví duï tieâu bieåu veà vieäc ñieàu Nguoàn: Juma 2008; tröôøng cao ñaúng ra laøm ngheà chuyeân moân, vaø phoå bieán chænh chöông trình ñeå phuø hôïp vôùi nhu ñöôïc höôûng coâng thoå, https://www.aplu. kieán thöùc trong neàn kinh teá. Moâ hình caàu cuûa caùc toå chöùc R&D. Ñaây laø tröôøng org/NetCommunity/ Page.aspx?pid=183; ñaïi hoïc cuûa Myõ coù truyeàn thoáng laâu ñôøi ñaïi hoïc ñaàu tieân treân theá giôùi thieát keá vaø xem caùc tröôøng cao ñaúng ñöôïc höôûng laø caùc tröôøng cao ñaúng söû duïng ñaát phoùng moät vi veä tinh tieân tieán nhö moät coâng thoå, http://www.seagrant.noaa.gov/ coâng thoå cuûa lieân bang, keå töø theá kyû phaàn cuûa chöông trình ñaøo taïo. Muïc (31/8/2009). vaø caùch thöùc phoái hôïp cuûa caùc beân, laø moät bình quaân ñaàu ngöôøi töông ñöông Baêng-la- nhieäm vuï khoù khaên, nhöng raát caàn thieát ñeùt, laø 0,43%.59 Moät ñieàu khoâng keùm phaàn ñeå coù theå giaûi quyeát ñöôïc caû hai phöông quan troïng laø kyõ naêng quaûn lyù vaø kinh doanh dieän phaùt trieån vaø bieán ñoåi khí haäu. Baûng ñeå ñöa kieán thöùc coâng ngheä vaøo aùp duïng 7.2 moâ taû caùc öu tieân chính saùch then choát trong thöïc teá trong khu vöïc tö nhaân. Vaø ñoái nhaèm khuyeán khích ñoåi môùi ôû nhöõng nöôùc vôùi khu vöïc coâng cuõng caàn coù kyõ naêng trong coù möùc thu nhaäp khaùc nhau. nhieàu lónh vöïc khaùc nhau, bao goàm lónh vöïc Kyõ naêng vaø kieán thöùc laø moät truï coät chính quaûn lyù coâng ích, truyeàn thoâng, quy hoaïch ñoâ trong quaù trình xaây döïng moät neàn kinh teá thò, vaø xaây döïng chính saùch khí haäu. khoân ngoan vôùi khí haäu. Giaùo duïc cô baûn Coù theå hình thaønh kyõ naêng vaø kieán thöùc xaây döïng neàn taûng cho moïi quaù trình tieáp thoâng qua vieäc ñaàu tö vaøo caùc theå cheá vaø thu coâng ngheä vaø giaûm bôùt söï baát bình ñaúng chöông trình caáu thaønh haï taàng tri thöùc veà kinh teá, song moät ñoäi nguõ lôùn caùc kyõ sö cuûa quoác gia. Caùc theå cheá nhö tröôøng ñaïi vaø nhaø nghieân cöùu coù naêng löïc chuyeân moân hoïc, tröôøng phoå thoâng, cô sôû ñaøo taïo, caùc cuõng coù vai troø thieát yeáu. Ñoäi nguõ kyõ thuaät, vieän vaø phoøng thí nghieäm nghieân cöùu vaø voán ñaëc bieät thieáu ôû nhöõng nöôùc coù thu nhaäp trieån khai (R&D), vaø nhöõng dòch vuï coâng thaáp, ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc thöïc ngheä nhö khuyeá n noâ n g vaø vöôø n öôm hieän caùc coâng ngheä thích öùng cho phuø hôïp doanh nghieäp60 coù theå giuùp cho caû khu vöïc vôùi töøng boái caûnh ñaëc thuø, cuõng nhö trong tö nhaân vaø nhaø nöôùc naâng cao naêng löïc söû nhöõng noã löïc taùi thieát sau thieân tai (Hình duïng caùc coâng ngheä khoân ngoan vôùi khí 7.7). Baêng-la-ñeùt, moät nöôùc ñaëc bieät deã bò haäu vaø ra quyeát ñònh döïa treân cô sôû khoa aûnh höôûng cuûa baõo vaø nöôùc bieån daâng laø moät hoïc ñuùng ñaén. ví duï cöïc ñoan: soá sinh vieân ñaïi hoïc ghi danh Moät truï coät nöõa ñeå xaây döïng neàn kinh hoïc caùc ngaønh kyõ thuaät vaøo naêm 2006 chæ teá khoân ngoan vôùi khí haäu laø xaây döïng caùc chieám 0,04% daân soá, trong khi ñoù tæ leä naøy cô cheá khuyeán khích cho khu vöïc tö nhaân ôû Coäng hoøa Kieác-ghi-zia, moät nöôùc coù GDP ñaàu tö vaøo caùc coâng ngheä khoân ngoan vôùi Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 363 khí haäu. Ñieàu naøy coù nghóa laø khoâng chæ xaây ñeå phaùt trieån caùc coâng ngheä môùi vaø döïa vaøo döïng caùc bieän phaùp khuyeán khích thoâng khoa hoïc khí haäu ñeå laäp keá hoaïch. Vieäc xaây qua cô cheá quaûn lyù maø coøn laø hình thaønh döïng caùc maïng löôùi ñieän quoác gia thoâng moät moâi tröôøng thuaän lôïi ñi ñoâi vôùi caùc minh phuï thuoäc vaøo vieäc laøm chuû ñöôïc caùc chöông trình hoã trôï cuûa nhaø nöôùc veà ñoåi coâng ngheä vieãn thoâng, vieãn thaùm vaø traéc môùi kinh doanh vaø tieáp thu coâng ngheä. ñaïc tích hôïp laïi. Tuy nhieân sau khi ñaàu tö vaøo caùc toå Haï taàng kieán thöùc laø yeáu toá then chöù c nghieâ n cöù u vaø hoï c thuaä t , nhieà u choát ñeå xaây döïng vaø thích öùng chính phuû nhaän thaáy raèng möùc ñoä ñoùng caùc heä thoáng giaûm nheï vaø thích goùp cuûa caùc khoaûn ñaàu tö naøy cho phaùt öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu ôû ñòa trieån laø khoâng ñaùng keå. 63 Nguyeân nhaân phöông bao goàm: nghieân cöùu thöôøng khoâng döïa Caùc toå chöùc nghieân cöùu ôû caùc nöôùc ñang treân nhu caàu, vaø ít coù söï keát noái giöõa caùc phaùt trieån coù theå giuùp cho chính phuû chuaån vieän nghieân cöùu, tröôøng ñaïi hoïc, khu vöïc bò toát hôn tröôùc nhöõng haäu quaû cuûa bieán ñoåi tö nhaân vaø coäng ñoàng nôi caùc toå chöùc naøy khí haäu. Chaúng haïn, In-ñoâ-neâ-xia vaø Thaùi hoaït ñoäng (Hoäp 7.8).64 Beân caïnh ñoù caùc Lan ñang söû duïng caùc veä tinh NASA ñeå giaùm tröôøng ñaïi hoïc ôû nhieàu nöôùc ñang phaùt saùt caùc ñaëc ñieåm khí haäu aûnh höôûng ñeán trieån töø tröôùc ñeán nay chæ taäp trung vaøo tình traïng laây truyeàn beänh soát reùt ôû Ñoâng daïy hoïc, maø ít coù hoaït ñoäng nghieân cöùu. Nam AÙ, nhö xu höôùng möa vaø tình traïng Thay ñoåi caùn caân taøi trôï cuûa chính phuû, thaûm thöïc vaät.61 Caùc toå chöùc nghieân cöùu coù öu tieân hôn cho nghieân cöùu caïnh tranh, theå thieát laäp quan heä ñoái taùc vôùi caùc cô quan thay vì ñaûm baûo taøi trôï cho caùc toå chöùc chính phuû vaø nhaø thaàu tö nhaân ñeå xaùc ñònh nghieân cöùu coù theå caûi thieän ñaùng keå hieäu vaø thieát keá caùc coâng ngheä thích öùng phuø hôïp cho vuøng duyeân haûi, thöïc hieän, vaän Hình 7.7 Tæ leä ghi danh hoïc ngaønh kyõ thuaät coâng trình ôû nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån vaãn coøn thaáp. haønh vaø duy trình caùc coâng ngheä ñoù. Caùc Tæ leä ghi danh hoïc ngaønh kyõ thuaät coâng trình, coâng nghieäp vaø xaây döïng toå chöùc nghieân cöùu coù theå goùp phaàn thieát tính theo tæ leä phaàn traêm toång daân soá (%) keá caùc chieán löôïc thích öùng cho noâng daân baèng caùch keát hôïp kieán thöùc cuûa ñòa phöông vôùi vieäc thí nghieäm khoa hoïc caùc heä thoáng noâng laâm thay theá hoaëc hoã trôï quaûn lyù laâm nghieäp baèng caùch keát hôïp kieán thöùc baûo veä röøng baûn ñòa vôùi caùc loaïi caây troàng coù gen vöôït troäi.62 Hoï cuõng coù theå giuùp cho doanh nghieäp naâng cao hieäu quaû naêng löôïng trong caùc quy trình saûn xuaát thoâng qua hoaït ñoäng tö vaán, thöû nghieäm, giaûi quyeát vaán ñeà vaø ñaøo taïo. ÔÛ nhöõng nöôùc coù thu nhaäp trung bình, caùc toå chöùc nghieân cöùu cuõng coù theå giaûi quyeát nhöõng thaùch thöùc giaûm nheï taùc haïi veà laâu daøi. Naém baét caùc coâng ngheä naêng löôïng höõu ích ñoøi hoûi phaûi coù moät quaù trình hoïc hoûi coù khi maát ñeán haøng thaäp kyû. Noâng GDP treân ñaàu ngöôøi ($, PPP) nghieäp vaø y teá döïa vaøo coâng ngheä sinh hoïc Nguoàn: nhoùm chuyeân gia WDR theo soá lieäu cuûa Vieän Thoáng keâ UNESCO http://stats.uis.unesco.org/unesco/ ReportFolders/ReportFolders.aspx (truy caäp 30/8/2009). 364 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 quaû cuûa caùc toå chöùc nghieân cöùu nhaø nöôùc. ÔÛ caùch tieáp caän töông töï vôùi caùc coâng ngheä EÂ-cu-a-ño, chöông trình Hieän ñaïi hoùa Dòch khí haäu khaùc. Baøi hoïc töø CGIAR cho thaáy vuï Noâng nghieäp cuûa chính phuû taøi trôï cho coù theå taøi trôï cho caùc trung taâm nghieân cöùu moät chöông trình nghieân cöùu caïnh tranh khu vöïc ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñeå taäp hoã trôï cho coâng taùc chieán löôïc ñoåi môùi coâng trung vaøo moät soá chuû ñeà ñaëc thuø cho khu ngheä ñeå môû ra caùc thò tröôøng xuaát khaåu vöïc ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng, nhö sinh khoái, môùi thoâng qua vieäc kieåm soaùt ruoài ñuïc quaû, naêng löôïng sinh hoïc, caùc toøa nhaø söû duïng giaûm chi phí saûn xuaát ñoái vôùi caùc saûn phaåm naêng löôïng hieäu quaû, giaûm phaùt thaûi khí xuaát khaåu môùi, vaø kieåm soaùt saâu beänh cho meâ-tan, vaø quaûn lyù röøng. caùc loaïi caây troàng xuaát khaåu truyeàn thoáng. Caùc theå cheá thieân veà tri thöùc coù theå goùp Chöông trình naøy aùp duïng moät vaên hoùa phaàn thoâng tin vaø ñieàu phoái chính saùch, ñaëc nghieân cöùu môùi vaø ñöa caùc toå chöùc môùi vaøo bieät laø caùc chính saùch thích öùng phuø hôïp vôùi heä thoáng nghieân cöùu. Caùc yeâu caàu ñoàng taøi hoaøn caûnh cuï theå. Do caùc coâng ngheä thích trôï giuùp taêng ngaân saùch nghieân cöùu quoác öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu baét ñaàu ñöôïc tính gia leân ñeán 92%.65 Caûi caùch theå cheá giuùp ñeán trong caùc quy trình chính saùch, neân cho khu vöïc tö nhaân coù tieáng noùi nhieàu hôn vieäc chia seû giaûi phaùp vaø kinh nghieäm ngaøy trong vieäc quaûn lyù caùc cô sôû nghieân cöùu vaø caøng trôû neân quan troïng.68 Khi caùc nhaø laäp thöôûng cho caùc khaùch haøng beân ngoaøi veà keá hoaïch, quaûn lyù vaø hoaïch ñònh chính saùch hoaït ñoäng chuyeån giao tri thöùc vaø coâng baét ñaàu nhaän ra coù theå keát hôïp caùc quyeát ngheä cuõng ñoùng goùp raát nhieàu.66 Trong moät ñònh caù nhaân cuûa hoï ñeå giaûm möùc ñoä toån soá tröôøng hôïp, caùc “toå chöùc baéc caàu” nhö thöông ñoái vôùi bieán ñoåi khí haäu, ñaây chính vöôøn öôm doanh nghieäp coù theå giuùp taêng laø moät cô hoäi lôùn ñeå taêng cöôøng ñieàu phoái cöôøng hieäu öùng lan toûa tri thöùc töø caùc toå giöõa caùc ngaønh nhaèm caûi thieän vieäc söû duïng chöùc nghieân cöùu. Naêm 2007, treân theá giôùi nguoàn löïc vaø chia seû nhöõng thoâng tin quyù coù 283 coâng ty coâng ngheä saïch ñöôïc “öôm baùu vôùi caùc quoác gia, khu vöïc vaø ñòa phöông maàm” (chöa tính ñeán Trung Quoác), taêng khaùc.69 Thieát laäp vaø quaûn lyù moät “trung taâm gaáp ñoâi so vôùi naêm 2005.67 giao dòch” vôùi nhieäm vuï xöû lyù vaø phoå bieán Caùc quoác gia coù thu nhaäp cao coù theå hoã caùc caâu chuyeän thaønh coâng vaø caùc phöông trôï cho quaù trình phaùt trieån vaø phoå bieán aùn coâng ngheä thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu caùc heä thoáng khoân ngoan vôùi khí haäu treân töø khaép moïi mieàn theá giôùi seõ giuùp ích cho toaøn caàu baèng caùch giuùp xaây döïng naêng caùc coäng ñoàng ñang phaûi ñoái maët vôùi caùc löïc vaø hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc nghieân cöùu quyeát ñònh laøm theá naøo ñeå thích öùng.70 ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Moät ví duï tieâu bieåu laø Vieän Nghieân cöùu Khí haäu vaø Xaõ hoäi Ñònh giaù caùc-bon vaø caùc quy ñònh veà Quoác teá cuûa Tröôøng ñaïi hoïc Columbia ôû huy ñoäng khu vöïc tö nhaân Myõ, hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc nghieân cöùu Nhö ñaõ baøn ñeán trong Chöông 4, ñònh giaù ñòa phöông cuûa chaâu Phi, chaâu AÙ vaø Myõ caùc-bon laø yeáu toá quan troïng ñeå taïo chaát xuùc La-tinh. taùc cho nhöõng nghieân cöùu ñoåi môùi döïa treân Moät ví duï khaùc laø Nhoùm tö vaán Nghieân thò tröôøng vaø aùp duïng caùc coâng ngheä giaûm cöùu Noâng nghieäp Quoác teá (CGIAR). Vôùi cô nheï taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu.71 Khi caáu mang tính phaân caáp, hôïp taùc toaøn caàu giaù töông ñoái thay ñoåi, caùc doanh nghieäp giöõa caùc toå chöùc nghieân cöùu vaø hoaït ñoäng seõ phaûn öùng baèng nhöõng hình thöùc ñaàu vôùi kinh phí taøi trôï, CGIAR nhaèm vaøo moät tö coâng ngheä môùi ñeå tieát kieäm yeáu toá naøo loaït chuû ñeà lieân quan ñeán thích öùng vôùi ñaõ trôû neân ñaét ñoû hôn.72 Coù nhöõng baèng bieán ñoåi khí haäu (Hoäp 7.9). Coù theå aùp duïng chöùng roõ reät cho thaáy vieäc ñònh giaù caùc-bon Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 365 Hoäp 7.9 CGIAR: Moät moâ hình veà Bieán ñoåi khí haäu? Nhoùm Tö vaán Nghieân cöùu Noâng nghieäp nöôùc, thieáu vi chaát, vaø bieán ñoåi khí loaõng taùc ñoäng cuûa toå chöùc naøy. Quoác teá (CGIAR) laø moät nhoùm ñoái taùc haäu. Naêm 2008 CGIAR ñaõ tieán haønh Ñoàng thôøi, tình traïng bieán ñoäng cuûa chieán löôïc goàm 64 thaønh vieân töø caùc ñaùnh giaù ñoäc laäp coâng taùc quaûn trò, giaù caû löông thöïc, xu höôùng thôøi tieát nöôùc ñang phaùt trieån vaø coâng nghieäp, hoaït ñoäng nghieân cöùu khoa hoïc vaø ngaøy caøng cöïc ñoan, nhu caàu löông hieäp hoäi vaø toå chöùc quoác teá, trong ñoù caùc quan heä ñoái taùc cuûa mình. Baùo thöïc toaøn caàu taêng leân vaø taøi nguyeân coù Ngaân haøng Theá giôùi. Ñöôïc thaønh caùo ñaùnh giaù keát luaän laø caùc nghieân thieân nhieân caøng ngaøy caøng bò nhieàu laäp naêm 1971 ñeå ñaùp öùng vôùi moái cöùu cuûa CGIAR ñaõ mang laïi nhieàu lôïi söùc eùp ñang laø nhöõng thaùch thöùc lôùn quan taâm roäng raõi veà vieäc nhieàu nöôùc ích keå töø khi baét ñaàu hoaït ñoäng, vaø ñoái vôùi CGIAR hôn bao giôø heát. ñang phaùt trieån ñang coù nguy cô thuùc lôïi ích thu ñöôïc vöôït xa chi phí boû ra. Thaùng 12/2008 CGIAR ñaõ aùp thuû tröôùc naïn ñoùi, CGIAR ñaõ coù nhieàu Lôïi ích cuûa caùc gioáng caây troàng naêng duïng moät moâ hình hoaït ñoäng môùi. ñoùng goùp ñaùng keå vaøo vieäc naâng cao suaát cao vaø oån ñònh do caùc trung taâm Caûi caùch cuûa CGIAR laø tieáp caän theo naêng suaát noâng nghieäp nhôø caûi tieán nghieân cöùu vaø ñoái taùc quoác gia ñöa chöông trình, taäp trung vaøo moät soá caùc gioáng caây troàng vaø ñoùng vai troø ra öôùc tính ñaït ñeán hôn 10 tæ USD/ löôïng haïn cheá caùc “chöông trình lôùn” chuû choát trong cuoäc Caùch maïng Xanh. naêm, chuû yeáu laø ñoái vôùi caùc loaïi caây mang tính chieán löôïc veà caùc vaán ñeà Theo thôøi gian, nhieäm vuï cuûa CGIAR löông thöïc chính nhö luùa mì, gaïo vaø then choát. Nhöõng caûi caùch ôû CGIAR ñöôïc môû roäng, bao goàm caû caùc vaán ngoâ. Caùc nghieân cöùu veà quaûn lyù taøi cuõng nhaán maïnh vaøo vieäc xaây döïng ñeà chính saùch vaø theå cheá, baûo toàn ña nguyeân thieân nhieân cuõng mang laïi vaø quaûn lyù chöông trình nghieân cöùu daïng sinh hoïc, vaø quaûn lyù taøi nguyeân nhieàu lôïi ích ñaùng keå vaø lôïi nhuaän ñònh höôùng keát quaû, traùch nhieäm giaûi thieân nhieân bao goàm haûi saûn, laâm saûn, cao cho caùc khoaûn ñaàu tö. Tuy trình roõ raøng, quaûn lyù vaø chöông trình ñaát vaø nöôùc. nhieân, taùc ñoäng cuûa nhöõng noã löïc tinh giaûn, vaø taêng cöôøng quan heä ñoái CGIAR hoã trôï cho caùc hoaït ñoäng naøy cuõng khaùc nhau theo vuøng ñòa lyù taùc. Nhöõng thay ñoåi naøy seõ laøm cho nghieân cöùu noâng nghieäp thoâng qua do nhieàu yeáu toá khaùc nhau nhö haønh CGIAR maïnh hôn ñeå coù theå giaûi quyeát vieäc giuùp ñôõ 15 trung taâm nghieân cöùu, ñoäng taäp theå ôû ñòa phöông, dòch vuï moät caùch hieäu quaû nhieàu vaán ñeà toaøn caùc toå chöùc ñoäc laäp baèng caùc caùn khuyeán noâng hay trao quyeàn sôû höõu. caàu phöùc taïp, trong ñoù coù vaán ñeà bieán boä vaø cô caáu quaûn lyù cuûa mình, chuû Baùo caùo ñaùnh giaù coi CGIAR laø “moät ñoåi khí haäu, song hieän nay vaãn coøn yeáu laø ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, trong nhöõng toå chöùc ñoái taùc phaùt trieån quaù sôùm ñeå ñaùnh giaù veà thaønh coâng vaø thoâng qua caùc chöông trình thöû ñoåi môùi nhaát treân theá giôùi”, nhôø vaøo cuûa nhöõng ñoåi môùi naøy. thaùch. Ñaây laø caùc chöông trình ñoái caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu ña ngaønh taùc nghieân cöùu roäng raõi ñöôïc quaûn lyù vaø caùc quan heä hôïp taùc ña daïng cuûa Nguoàn: Nhoùm Tö vaán Nghieân cöùu Noâng ñoäc laäp, vaø ñöôïc thieát keá ñeå ñoái dieän toå chöùc. Tuy nhieân baùo caùo cuõng cho nghieäp Quoác teá, http://www.cgiar.org/ vôùi caùc vaán ñeà toaøn caàu vaø khu vöïc raèng CGIAR ñaõ khoâng taäp trung ñöôïc (truy caäp 5/32009); CGIAR Independent coù taàm quan troïng soáng coøn, nhö baûo vaøo lôïi theá caïnh tranh cuûa mình, vaø Review Panel 2008; CGIAR Science toàn vaø caûi thieän nguoàn, khan hieám vieäc môû roäng nhieäm vuï ñaõ laøm pha Council 2008; World Bank 2008a. coù theå daãn ñeán thay ñoåi coâng ngheä.73 Moät chuaån quoác gia môùi veà kieåm soaùt SO2. Töø nghieân cöùu cho thaáy neáu giaù naêng löôïng ôû 1975 ñeán 1995, caûi tieán coâng ngheä ñaõ giuùp möùc thaáp nhö hoài naêm 1973 ñöôïc duy trì laøm giaûm moät nöûa chi phí voán loaïi boû SO2 cho ñeán taän 1993 thì hieäu quaû naêng löôïng khoûi löôïng phaùt thaûi töø caùc nhaø maùy ñieän, vaø cuûa maùy ñieàu hoøa nhieät ñoä ôû Myõ seõ thaáp tæ leä SO2 loaïi tröø ñöôïc ñaõ taêng töø döôùi 75% hôn 16%.74 leân treân 95%.76 Quy ñònh cuõng coù theå giuùp Quy ñònh vaø vieäc thöïc thi ñaày ñuû cuõng coù cho doanh nghieäp tìm ñöôïc caùc thò tröôøng theå daãn ñeán ñoåi môùi. Caùc tieâu chuaån thöïc ngaùch ñeå phaùt trieån coâng ngheä môùi vaø cho hieän veà phaùt thaûi hoaëc hieäu quaû naêng löôïng pheùp caùc quoác gia tìm ñöôïc cho mình lôïi coù theå mang ñeán thay ñoåi coâng ngheä cuõng theá caïnh tranh. Leänh caám xe maùy chaïy baèng gioáng nhö ñònh giaù caùc-bon, vì chuùng coù theå xaêng ôû moät soá thaønh phoá cuûa Trung Quoác ñi ñoâi vôùi chi phí taøng aån ñoái vôùi caùc doanh vaøo naêm 2004 – truøng hôïp vôùi nhöõng caûi tieán nghieäp khi phaùt thaûi.75 ÔÛ Myõ, hoaït ñoäng coâng ngheä veà coâng ngheä ñoäng cô ñieän vaø aéc- caáp baèng saùng cheá veà coâng ngheä giaûm thaûi quy, toác ñoä ñoâ thò hoùa nhanh, giaù xaêng daàu sunphua ñi-oâ-xít (SO2) chæ baét ñaàu taêng töø taêng vaø söùc mua cuõng taêng – taát caû ñaõ goùp cuoái thaäp nieân 1960 khi Myõ saép ñöa ra tieâu phaàn ñaåy thò tröôøng xe ñaïp ñieän taêng maïnh, 366 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 töø 40.000 chieác naêm 1998 leân ñeán 21 trieäu ñai vaø taøi nguyeân thieân nhieân. Nhieàu ngöôøi chieác vaøo naêm 2008. Xe ñaïp ñieän ngaøy nay trong soá hoï ñaõ bò maát ñaát, chæ soáng treân moät reû hôn vaø saïch hôn so vôùi caùc loaïi phöông maûnh ñaát nhoû, hoaëc khoâng ñöôïc ñaûm baûo tieän giao thoâng coù ñoäng cô khaùc, thaäm chí quyeàn söû duïng ñaát.80 caû xe buyùt (Hình 7.8), vaø Trung Quoác ñang Giaûm bôùt raøo caûn gia nhaäp ñoái vôùi doanh xuaát khaåu nhöõng chieác xe thaûi ít caùc-bon naøy nghieäp vaø coù moät thò tröôøng lao ñoäng linh sang caùc nöôùc phaùt trieån.77 hoaït seõ giuùp raát nhieàu cho söï khôûi ñaàu Tuy nhieân, baûn thaân caùc quy ñònh neáu cuûa moät coâng ngheä môùi vaø coù theå daãn ñeán ñöùng ñoäc laäp cuõng coù nhöõng nhöôïc ñieåm nhöõng phaùt minh ñoåi môùi mang tính ñoät cuûa chuùng. Khaùc vôùi tín hieäu veà giaù caû, quy phaù, vaø caùc doanh nghieäp trong ngaønh ñònh coù theå haïn cheá söï linh hoaït cuûa caùc noâng nghieäp coù theå ñöa gioáng môùi hoaëc doanh nghieäp, ñaëc bieät khi quy ñònh veà phaân boùn môùi ñeán cho ngöôøi noâng daân.81 moät coâng ngheä cuï theå naøo ñoù. Chuùng cuõng Tröôøng hôïp gioáng lai keâ ngoïc trai ôû AÁn Ñoä coù theå daãn ñeán caùc phöông aùn giaûm nheï cho thaáy vieäc töï do hoùa thò tröôøng vaøo cuoái gaây toán keùm hôn cho xaõ hoäi. Song chuùng thaäp nieân 1980 khoâng chæ laøm taêng vai troø vaãn laø nhöõng coâng cuï boå sung caàn thieát cuûa caùc coâng ty tö nhaân trong hoaït ñoäng cho vieäc ñònh giaù caùc-bon (xem Chöông 4). phaùt trieån vaø phoå bieán gioáng môùi, maø coøn Nhieàu nghieân cöùu ñaõ phaân tích so saùnh aûnh laøm taêng tæ leä ñoåi môùi.82 OÅn ñònh kinh teá höôûng cuûa caùc quy ñònh veà moâi tröôøng vaø vó moâ laø moät truï coät khaùc cuûa moâi tröôøng cô cheá khuyeán khích ñoåi môùi döïa treân thò kinh doanh thuaän lôïi, cuøng vôùi moät ngaønh tröôøng: quan ñieåm chung laø vieäc keát hôïp taøi chính hoaït ñoäng vöõng chaéc. Caùc dòch caùc phöông tieän chính saùch khaùc nhau coù vuï haï taàng cô baûn nhö cung caáp ñieän nöôùc theå mang laïi hieäu quaû, chöøng naøo caùc beân thöôøng xuyeân cuõng laø nhöõng yeáu toá khoâng lieân quan coøn coù khaû naêng döï ñoaùn ñöôïc veà theå thieáu. vieäc xaây döïng vaø thöïc thi chính saùch.78 Thaùo boû nhöõng raøo caûn thueá quan vaø phi thueá quan ñoái vôùi coâng ngheä naêng löôïng Moâi tröôøng kinh doanh thuaän lôïi saùch – nhö than saïch, naêng löôïng gioù, pin laø khuoân khoå cô baûn ñeå phoå bieán maët trôøi vaø chieáu saùng tieát kieäm naêng löôïng vaø ñoåi môùi coâng ngheä khoân ngoan – coù theå laøm taêng khoái löôïng thöông maïi vôùi khí haäu cuûa caùc coâng ngheä naøy leân 14% ôû 18 quoác Thò tröôøng caàn hoaït ñoäng hieäu quaû ñeå ñaûm gia ñang phaùt trieån coù möùc phaùt thaûi khí baûo caùc doanh nghieäp khoâng bò ñoái maët vôùi nhaø kính cao.83 Caùc raøo caûn thöông maïi ñoái nhöõng ruûi ro khoâng caàn thieát, ñöôïc tieáp caän vôùi nhaäp khaåu nhö haïn ngaïch, quy taéc veà thoâng tin, hoaït ñoäng trong moät khuoân khoå xuaát xöù hoaëc caùc tieâu chuaån kyõ thuaät veà maõ phaùp lyù roõ raøng, vaø ñöôïc haäu thuaãn bôûi caùc soá haûi quan khoâng roõ raøng ñeàu coù theå caûn theå cheá thò tröôøng. Ñaûm baûo quyeàn söû duïng trôû quaù trình chuyeån giao caùc coâng ngheä ñaát, laäp taøi lieäu veà quyeàn söû duïng ñaát, vaø khoân ngoan vôùi khí haäu do laøm taêng giaù taêng cöôøng tieáp caän caùc dòch vuï taøi chính coù thaønh cuûa coâng ngheä ôû trong nöôùc vaø laøm theå taïo neân ñoäng cô khuyeán khích chuyeån cho chuùng trôû neân khoâng coù hieäu quaû neáu giao coâng ngheä cho nhöõng hoä noâng daân xeùt treân goùc ñoä chi phí. ÔÛ Ai-caäp, möùc thueá nhoû (xem Chöông 3).79 Tuy nhieân, moät moâi trung bình ñoái vôùi caùc taám pin maët trôøi laø tröôøng kinh doanh thuaän lôïi caàn phaûi coù 32%, cao hôn gaáp möôøi laàn so vôùi möùc thueá nhöõng quyeàn cô baûn cuûa caùc nhoùm deã bò 3% ôû caùc nöôùc thu nhaäp cao laø thaønh vieân toån thöông, ñaëc bieät laø ngöôøi daân baûn ñòa, cuûa Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån Kinh teá nhöõng ñoái töôïng leä thuoäc raát nhieàu vaøo ñaát (OECD). ÔÛ Ni-gieâ-ria nhöõng ngöôøi söû duïng Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 367 tieàm naêng caùc taám pin maët trôøi phaûi ñoái maët khi ñoù Myõ taêng saûn löôïng 20% vaø Ñöùc taêng vôùi raøo caûn phi thueá quan laø 70% coäng theâm 60%, coäng vôùi söï baûo hoä cuûa thueá quan treân vaøo möùc thueá laø 20%.84 Nhieân lieäu sinh hoïc 25% ôû Myõ vaø treân 50% ôû EU.85 Vieäc loaïi boû laø ñoái töôïng bò aûnh höôûng ñaëc bieät naëng neà nhöõng raøo quaûn thueá quan vaø trôï caáp naøy bôûi thueá quan. Thueá ñaùnh vaøo ethanol vaø seõ giuùp dôøi hoaït ñoäng saûn xuaát sang nhöõng moät soá nguyeân lieäu saûn xuaát diesel sinh hoïc, nöôùc saûn xuaát nhieân lieäu sinh hoïc coù hieäu bao goàm caû thueá xuaát vaø nhaäp khaåu ñoái vôùi quaû nhaát.86 ethanol cuûa Bra-xin, leân ñeán 6 tæ USD trong Moät moâi tröôøng ñaàu tö haáp daãn ñoái vôùi naêm 2006. Trôï caáp cuûa caùc nöôùc OECD cho ñaàu tö tröïc tieáp cuûa nöôùc ngoaøi (FDI) laø caùc nhaø saûn xuaát nhieân lieäu sinh hoïc cuûa hoï yeáu toá raát quan troïng ñeå coù theå ñaåy nhanh leân ñeán 11 tæ USD cuõng trong naêm 2006. toác ñoä chuyeån giao vaø haáp thu coâng ngheä.87 Keát quaû laø vieäc ñaàu tö khoâng ñöôïc thöïc Trong naêm 2007 FDI chieám 12,6% toång hieän ôû nhöõng nôi maø coâng ngheä naøy mang taøi saûn tích luõy trong ngaønh ñieän, ga vaø laïi hieäu quaû cao nhaát xeùt töø goùc ñoä chi phí. nöôùc ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, gaáp ba Bra-xin, nöôùc saûn xuaát ethanol coù chi phí laàn löôïng tieàn vieän trôï song phöông vaø ña thaáp nhaát treân theá giôùi, saûn xuaát ethanol chæ phöông.88 Caùc coâng ty xuyeân quoác gia töø taêng 6% töø naêm 2004 sang naêm 2005, trong caùc quoác gia coù thu nhaäp cao ñaõ ñaàu tö raát Hình 7.8 Xe ñaïp ñieän hieän nay laø phöông tieän ñi laïi reû nhaát vaø saïch nhaát ôû Trung Quoác Chi Cost per (xen phí/km US) cent) km (US 12 10 8 6 4 2 0 Bicycle Xe ñaï Xe ñaïpp E-bike Xe ñaïp XeBus buyùt XeMotor tay gaCompact O toâ ñieän (chaï com-paé y xaêng) scooter car c (gasoline) (chaï y xaêng) (gasoline) (g/passenger/km) CO2 (g/haø CO2 nh khaùch/km) 350 300 250 200 150 100 50 0 Xe ñaïp Bicycle Xe ñaïp Light Xe Heavy ñaïp Xe buyùt Bus Xe gaén Motor ñieä n nheï E-bike ñieä n naëng E-bike ñoä ng cô vehicle Nguoàn: Cherry 2007; Weinert, Ma, vaø Cherry 2007; AÛnh töø Wikipedia Foundation. Chuù thích: löôïng phaùt thaûi cuûa xe ñaïp ñieän ôû ñaây noùi ñeán toaøn boä voøng ñôøi saûn phaåm, trong tröôøng hôïp naøy coù nghóa laø bao goàm caû saûn xuaát, saûn xuaát naêng löôïng vaø söû duïng. Ñoái vôùi xe ñaïp thoâng thöôøng chæ tính phaùt thaûi töø quaù trình saûn xuaát. 368 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 nhieàu vaøo saûn xuaát pin maët trôøi ôû AÁn Ñoä coâng ngheä tinh vi nhaát cuûa mình, vì lo sôï (nhö coâng ty Bp Solar), ethanol ôû Bra-xin bò caùc ñoái thuû caïnh tranh lôïi duïng - ñieàu (Archer Daniels Midland vaø Cargill), vaø naøy ñaõ xaûy ra vôùi caùc thieát bò naêng löôïng naêng löôïng gioù ôû Trung Quoác (Gamesa gioù ôû Trung Quoác.91 Vieäc thöïc thi quyeàn sôû vaø Vestas). Trung Quoác coù moät phoøng thí höõu trí tueä yeáu keùm cuõng laøm naûn loøng caùc nghieäm R&D cuûa nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi chi nhaùnh doanh nghieäp nöôùc ngoaøi trong vaøo naêm 1993, vaø 700 vaøo naêm 2005.89 vieäc taêng quy moâ caùc hoaït ñoäng R&D cuûa General Electric, ñöùng ñaàu theá giôùi veà saûn mình, cuõng nhö caùc nhaø ñaàu tö maïo hieåm xuaát ñieän vaø caùc saûn phaåm tieát kieäm naêng nöôùc ngoaøi trong vieäc ñaàu tö vaøo caùc doanh löôïng, ñaõ môû caùc trung taâm R&D toaøn caàu nghieäp trong nöôùc coù tieàm naêng höùa heïn.92 ôû AÁn Ñoä vaø Trung Quoác vaøo naêm 2000, caùc Maëc duø coù ñaàu tö vaøo saûn xuaát vaø R&D, song trung taâm naøy hieän nay ñang coù ñeán haøng caùc chi nhaùnh nöôùc ngoaøi cuûa caùc nhaø saûn ngaøn caùn boä nghieân cöùu. Hình 7.9 neâu baät xuaát thieát bò naêng löôïng gioù toaøn caàu laïi raát caùc cô hoäi coù ñöôïc nhôø vieäc môû roäng treân ít ñaêng kyù baèng saùng cheá ôû Bra-xin, Trung phaïm vi toaøn caàu hoaït ñoäng R&D vaø saûn Quoác, AÁn Ñoä hay Thoå Nhó Kyø. Taát caû nhöõng xuaát thieát bò naêng löôïng gioù ôû caùc nöôùc coù nöôùc naøy ñeàu coù cheá ñoä quyeàn sôû höõu trí thu nhaäp trung bình. tueä yeáu keùm, laøm naûn loøng nhöõng ai muoán Xaây döïng naêng löïc saûn xuaát ñòa phöông môû roäng quy moâ R&D.93 coù theå giuùp caùc quoác gia naøy ñaûm baûo khaû Maëc duø vaäy, quyeàn sôû höõu trí tueä cuõng naêng haáp thu laâu daøi caùc coâng ngheä khoân coù theå caûn trôû quaù trình ñoåi môùi neáu nhö ngoan vôùi khí haäu vaø caïnh tranh treân thò vieäc laáy baèng saùng cheá ngaên chaën nhöõng tröôøng toaøn caàu, giaûm giaù thaønh vaø naâng cao ñoåi môùi höõu ích khaùc vì phaïm vi quaù roäng. hieäu quaû hoaït ñoäng. Quaù trình naøy seõ dieãn ra Moät soá baèng saùng cheá giöõ baûn quyeàn vôùi caùc nhanh nhaát thoâng qua vieäc caáp ñaêng kyù kinh quy trình vaø saûn phaåm sinh hoïc toång hôïp doanh hay ñaàu tö tröïc tieáp cuûa nöôùc ngoaøi. vôùi tieàm naêng höùa heïn cho nhieân lieäu sinh Ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc hoïc toång hôïp bò caùc nhaø pheâ bình cho laø chuyeån giao caùc coâng ngheä khoân ngoan vôùi quaù roäng, laøm cho caùc nhaø khoa hoïc sôï raèng khí haäu, caùc quoác gia coù thu nhaäp trung chuùng coù theå chaën böôùc tieán boä khoa hoïc bình coù theå cho pheùp caùc doanh nghieäp trong caùc ngaønh coù lieân quan.94 Quyeàn sôû nöôùc ngoaøi thaønh laäp caùc chi nhaùnh moät höõu trí tueä quaù maïnh cuõng coù theå caûn trôû traêm phaàn traêm voán nöôùc ngoaøi thay vì vieäc chuyeån giao coâng ngheä neáu nhö caùc nhaát ñònh baét thaønh laäp lieân doanh hoaëc haõng töø choái caáp moân baøi cho coâng ngheä caáp ñaêng kyù kinh doanh. Hoï cuõng coù theå xaây cuûa hoï ñeå giöõ theá maïnh thò tröôøng. döïng cô sôû caùc nhaø cung caáp ñòa phöông Maëc duø chöa coù baèng chöùng cho thaáy cheá vaø ñoái taùc tieàm naêng cho caùc doanh nghieäp ñoä sôû höõu trí tueä vôùi nhöõng haïn cheá quaù ngaët ñaàu tö nöôùc ngoaøi baèng caùch ñaàu tö vaøo ngheøo laø moät caûn trôû lôùn ñoái vôùi vieäc chuyeån ñaøo taïo vaø naâng cao naêng löïc.90 Theâm vaøo giao naêng löïc saûn xuaát naêng löôïng taùi taïo ñoù, hoï coù theå ñaûm baûo quyeàn sôû höõu trí sang caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình, song tueä ôû nöôùc mình ñuû maïnh ñeå baûo veä cho nhieàu ngöôøi e ngaïi raèng moät ngaøy naøo ñoù hoaït ñoäng chuyeån giao coâng ngheä nöôùc ñieàu naøy coù theå xaûy ra. Bra-xin, Trung Quoác ngoaøi vaø R&D. vaø AÁn Ñoä ñaõ ñöôïc xeáp vaøo nhöõng quoác gia Khi vieäc thöïc thi quyeàn sôû höõu trí tueä haøng ñaàu trong saûn xuaát naêng löôïng maët bò coi laø yeáu keùm (xem Hình 7.9) thì caùc trôøi, naêng löôïng gioù vaø nhieân lieäu taùi taïo, doanh nghieäp nöôùc ngoaøi seõ khoâng maën thöôøng laø nhôø vaøo vieäc mua coâng ngheä ñaõ maø vôùi vieäc caáp baèng saùng cheá cho nhöõng ñöôïc caáp moân baøi. Vaán ñeà quyeàn sôû höõu trí Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 369 Hình 7.9 Caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình ñang thu huùt ñaàu tö töø naêm haõng saûn xuaát thieát bò naêng löôïng gioù haøng ñaàu, song tình hình thöïc hieän quyeàn sôû höõu trí tueä yeáu keùm ñang haïn cheá vieäc chuyeån giao coâng ngheä vaø naêng löïc R&D a. Tình hình thöïc hieän quyeàn sôû höõu trí tueä &KÈVRÃTX\HÂQVÖÝKØ×XWUÏWXHÆ  x x .KRÄQJFRÛ VRÃOLHÆX x x ! b. Soá baèng saùng cheá veà naêng löôïng gioù naêm 2007 c. Ñòa baøn ñaàu tö cuûa naêm haõng saûn xuaát thieát bò naêng löôïng gioù haøng ñaàu UÙc: AÁn Ñoä: Trung Quoác: YÙ: Soá döï aùn ñaàu tö vaøo R&D vaø saûn xuaát 1 2 2 2 8 7 Nhaø maùy saûn xuaát Anh: 10 6 Trung taâm R&D Taây Ban 5 Nha: 23 4 3 2 Myõ: 1 29 0 ä ùc oác a h ng n e UÙc il da à Ñ uy Th ha ån h Ño yõ Bæ YÙ yø Nh or az Ñö aïc a An Th Ñie M óK - Qu øL na N Na ap Br Ñan Maïch: M AÁn Nh Ha Ca n aøo uïy g Ba n un 86 Ña Si oå Ñöùc: 41 Tr ây Bo Ta Nguoàn: Soá lieäu veà baèng saùng cheá ñöôïc coâng boá taïi Myõ, Nhaät Baûn, EU, vaø cô sôû döõ lieäu öùng duïng baèng saùng cheá quoác teá, baùo caùo thöôøng nieân, vaø trang web cuûa Vestas, General Electric, Gamesa, Enercon, vaø Suzlon (truy caäp ngaøy 4/3/2009); Dedigama 2009. Chuù thích: Ñieåm IPR cuûa moät nöôùc laø xeáp haïng cuûa nöôùc ñoù theo chæ soá döïa treân hieäu löïc cuûa caùc chính saùch veà baûo veà sôû höõu trí tueä vaø tình hình thöïc thi chính saùch. tueä coù theå trôû thaønh raøo caûn lôùn hôn ñoái vôùi ÔÛ nhöõng quoác gia coù thu nhaäp thaáp cheá vieäc chuyeån giao coâng ngheä khi toác ñoä laáy ñoä sôû höõu trí tueä yeáu keùm coù veû khoâng phaûi baèng saùng cheá pin maët trôøi vaø nhieân lieäu sinh laø raøo caûn ñoái vôùi vieäc trieån khai nhöõng hoïc ñöôïc ñaåy nhanh vaø khi hoaït ñoäng cuûa coâng ngheä khoân ngoan vôùi khí haäu tinh vi, caùc nhaø cung öùng thieát bò trong ngaønh naêng phöùc taïp. Tuy nhieân quyeàn sôû höõu trí tueä löôïng gioù ñöôïc cuûng coá.95 coù theå döï ñoaùn vaø ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng 370 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 7.10 Caûi tieán thieát keá cuûa beáp loø coù theå giaûm khoùi muoäi, mang laïi lôïi ích quan troïng cho söùc khoûe con ngöôøi vaø giaûm nheï taùc haïi Khoaûng 2 tæ ngöôøi ôû caùc nöôùc ñang phaàn lôùn ngöôøi ngheøo cuõng khoâng Moät phuï nöõ ñang söû duïng beáp loø Envirofit phaùt trieån phuï thuoäc vaøo sinh khoái ñuû tieàn ñeå duøng nhieân lieäu naøy. Caùc G-3300 cookstove trong vieäc söôûi aám vaø naáu nöôùng. chöông trình cuûa chính phuû nhaèm Caùc beáp loø thoâ sô ôû vuøng noâng thoân giôùi thieäu beáp loø sinh khoái caûi tieán töø Trung Myõ ñeán chaâu Phi, AÁn Ñoä vaø trong voøng hai thaäp nieân vöøa qua Trung Quoác ñeàu thaûi ra CO2 cuøng vôùi mang laïi nhöõng keát quaû khaùc nhau. caùc-bon ñen (caùc haït caùc-bon nhoû ôû ÔÛ AÁn Ñoä, chính phuû trôï caáp 50% chi trong muoäi khoùi) vaø caùc saûn phaåm phí cuûa 8 trieäu beáp loø do chính phuû chaùy khoâng heát (moâ-noâ-xít caùc-bon, phaân phoái. Ban ñaàu, chöông trình caùc hôïp chaát ni-tô, meâ-tan vaø caùc naøy vaáp phaûi moät soá khoù khaên do hôïp chaát höõu cô deã bay hôi). Caùc thieát keá beáp loø khoâng phuø hôïp vôùi saûn phaåm naøy laø nhöõng moái ñe doïa caùc coâng cuï vaø thöïc phaån maø ngöôøi nghieâm troïng ñoái vôùi söùc khoûe. Vieäc daân quen duøng, song trong voøng hít khoùi trong nhaø khi ñoát sinh khoái naêm naêm trôû laïi ñaây chính phuû ñaõ AÛnh: Envirofit India. raén ñöôïc coi laø nguyeân nhaân gaây töû tieán haønh nhöõng nghieân cöùu môùi vong cho 1,6 trieäu ngöôøi moät naêm ñeå khaéc phuïc vaán ñeà naøy. Caùc beáp ngöôøi. Döï aùn seõ hoã trôï vieäc giôùi treân toaøn caàu, trong ñoù coù khoaûng 1 loø caûi tieán ñang tìm ñöôïc choã ñöùng thieäu caùc maãu beáp loø môùi ôû 15.000 trieäu laø treû em döôùi naêm tuoåi. ôû caùc nöôùc khaùc. ÔÛ Trung Quoác, hoä gia ñình thuoäc ba vuøng khaùc Nhöõng nghieân cöùu gaàn ñaây cho chính phuû nhaän thaáy raèng thaønh nhau cuûa AÁn Ñoä. Thoâng qua vieäc thaáy aûnh höôûng cuûa caùc-bon ñen nhö coâng phaûi xoay quanh vieäc ñaùp öùng theo doõi chaát gaây oâ nhieãm baèng caùc moät yeáu toá laøm bieán ñoåi khí haäu coù ñöôïc nhu caàu cuûa ngöôøi daân, vaø coâng ngheä caûm bieán hieän ñaïi nhaát, theå cao gaáp hai laàn so vôùi möùc öôùc ñieàu naøy khoâng theå ñaït ñöôïc baèng ño ñaïc möùc ñoä ñoát noùng khoâng khí tính tröôùc ñaây cuûa UÛy ban Lieân chính caùch tieáp caän töø treân xuoáng, döïa cuûa maët trôøi, vaø keát hôïp caùc döõ lieäu phuû veà Bieán ñoåi Khí haäu. Nhöõng vaøo cung. Chính phuû giôùi haïn vai troø naøy vôùi caùc soá lieäu ño ñaïc töø veä tinh phaân tích môùi cho raèng caùc-bon ñen cuûa mình trong phaïm vi nghieân cöùu, cuûa NASA, nhoùm döï aùn hy voïng coù coù theå ñaõ goùp phaàn hôn 70% vaøo ñaøo taïo kyõ thuaät, ñöa ra caùc tieâu theå quan saùt ñöôïc “hoá caùc-bon ñen” söï aám leân cuûa Baéc Cöïc keå töø naêm chuaån saûn xuaát vaø giaûm bôùt nhöõng – söï vaéng maët cuûa caùc haït caùc-bon 1976 vaø coù theå laø moät yeáu toá ñaùng trôû ngaïi quan lieâu haønh chính trong ñen thoâng thöôøng – trong khí quyeån keå trong söï tan chaûy cuûa caùc soâng vieäc saûn xuaát vaø phoå bieán caùc loaïi treân nhöõng khu vöïc can thieäp, vaø baêng ôû daõy Hi-ma-lay-a. beáp loø môùi. Caùc doanh nghieäp ñöôïc ño löôøng möùc ñoä aûnh höôûng cuûa Vôùi moät thöïc teá laø nhieân lieäu raén huy ñoäng vaøo vieäc phaân phoái ôû ñòa noù ñoái vôùi nhieät ñoä khu vöïc vaø söùc duøng ñeå ñoát beáp loø trong gia ñình ôû phöông. khoûe con ngöôøi. Nghieân cöùu naøy caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø nguyeân Vôùi nhöõng tieán boä coâng ngheä cuõng seõ laøm taêng cöôøng hieåu bieát nhaân gaây ra 18% löôïng caùc-bon ñen gaàn ñaây veà beáp loø sinh khoái, taùc veà caùch thöùc maø caùc chöông trình thaûi ra, caùc coâng ngheä beáp loø môùi caûi ñoäng cuûa chuùng ñoái vôùi söùc khoûe, beáp loø trong töông lai seõ ñeà caäp tôùi tieán quaù trình ñoát vaø laøm giaûm muoäi vaø taùc ñoäng ñoái vôùi bieán ñoåi khí haäu nhu caàu vaø haønh vi cuûa caùc hoä gia khoùi vaø phaùt thaûi caùc loaïi khí khaùc coù môùi ñöôïc boäc loä, thì vieäc trieån khai ñình nhö theá naøo. theå mang laïi nhieàu lôïi ích, khoâng chæ roäng raõi vaø ñöa vaøo khai thaùc thöông ñoái vôùi söùc khoûe con ngöôøi maø caû maïi caùc beáp loø söû duïng sinh khoái Nguoàn: Bond vaø CS 2004; Columbia laøm giaûm nheï aûnh höôûng cuûa bieán coù chaát löôïng cao laø moät höôùng ñi Earthscape, http://www.earthscape. ñoåi khí haäu. thích hôïp. Caùc beáp loø coù hieäu quaû org/r1/kad09/ (truy caäp 14/5/2009); Khaù nhieàu kinh phí ñaõ ñöôïc chi nhaát seõ coù giaù caû phuø hôïp vôùi ngöôøi Forster vaø CS 2007; Hendriksen, ra ñeå uûng hoä vieäc söû duïng caùc loø ngheøo, thích hôïp vôùi nhu caàu nhu Ruzibuka, vaø Rutagambwa 2007; Proj- ñoát baèng khí hoùa loûng (LPG) nhö caàu ñun naáu cuûa ñòa phöông, beàn ect Surya, http://www-ramanathan. moät phöông aùn saïch hôn thay theá vaø haáp daãn ñoái vôùi khaùch haøng. Döï ucsd.edu/ProjectSurya .html (truy caäp cho beáp loø söû duïng sinh khoái, chuû aùn Surya, moät chöông trình ñaùnh 31/8/2009); Ramanathan vaø Carmi- yeáu thoâng qua phöông thöùc trôï giaù giaù thí ñieåm seõ tieán haønh moät ñaùnh chael 2008; Ramanathan, Rehman, vaø LPG, song caùch laøm naøy cho thaáy giaù khoa hoïc toaøn dieän vaø kyõ löôõng Ramanathan 2009; Shindell vaø Falu- keùm hieäu quûa trong vieäc phoå bieán nhaát töø tröôùc ñeán nay veà hieäu quaû vegi 2009; Smith, Rogers, vaø Cowlin coâng ngheä roäng raõi ôû caùc nöôùc ñang cuûa beáp loø caûi tieán ñoái vôùi tình traïng 2005; UNEP 2008b; Watkins vaø Ehst phaùt trieån. Keå caû khi coù trôï giaù, thì khí haäu noùng leân vaø söùc khoûe con 2008. Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 371 coù theå goùp phaàn kích thích vieäc chuyeån haä u ñöôï c caâ n nhaé c trong caù c ñieà u öôù c giao coâng ngheä töø nöôùc ngoaøi. ÔÛ nhöõng quoác teá nhö caùc ñieàu öôùc cuûa Toå chöùc quoác gia naøy, vieäc caáp baèng saùng cheá vaø Thöông maïi Theá giôùi (WTO). Hieäp ñònh xaây döïng caùc phieân baûn coâng ngheä coù tính veà caùc khía caïnh lieân quan ñeán thöông ñòa phöông khoâng phaûi laø moät phöông aùn maïi cuûa quyeàn sôû höõu trí tueä cuûa WTO thieát thöïc do naêng löïc saûn xuaát trong nöôùc (TrIpS) thieát laäp caùc tieâu chuaån phaùp lyù bò haïn cheá.96 Vieäc haáp thuï caùc coâng ngheä toái thieåu veà baûo hoä cho caùc thaønh vieân cuûa naêng löôïng nhìn chung dieãn ra thoâng qua WTO. Song hieäp ñònh TrIpS cuõng coâng nhaäp khaåu thieát bò. Trong lónh vöïc thích nhaän raèng khoâng ñöôïc pheùp laïm duïng öùng vôùi khí haäu, baèng saùng cheá vaø caùc baûn baèng saùng cheá, coù nghóa laø chuùng khoâng quyeàn gioáng caây troàng ñöôïc caùc quoác gia ñöôï c pheù p caû n trôû coâ n g ngheä phuï c vuï phaùt trieån naém giöõ ít khi laø moät vaán ñeà ñoái nhu caàu caáp baùch cuûa caùc nöôùc ñang phaùt vôùi caùc nöôùc nhoû vaø thu nhaäp thaáp. Moät trieån. Treân thöïc teá, hieäp ñònh TrIpS bao baèng saùng cheá ñaêng kyù ôû moät nöôùc naøo ñoù goàm caùc ñieàu khoaûn cho pheùp caùc quoác chæ coù theå ñöôïc baûo veä ôû trong thò tröôøng gia ñang phaùt trieån khai thaùc nhöõng phaùt ñoù, vaø caùc coâng ty nöôùc ngoaøi khoâng ñaêng minh ñoåi môùi ñaõ ñöôïc caáp baèng saùng cheá kyù quyeàn sôû höõu trí tueä ôû nhieàu nöôùc coù maø khoâ n g caà n söï cho pheù p cuû a ngöôø i thu nhaäp thaáp, vì ñaây khoâng phaûi laø caùc sôû höõu baèng saùng cheá ñoù.99 WTO vaø caùc thò tröôøng haáp daãn hay ñoái thuû caïnh tranh nöôùc thaønh vieân coù theå haïn cheá vieäc laïm tieàm taøng cuûa hoï. Do vaäy caùc nöôùc ngheøo duïng baûo hoä quyeàn sôû höõu trí tueä neáu coù theå quyeát ñònh söû duïng moät loaïi gen hoï ñaûm baûo ñöôïc raèng hieäp ñònh TrIps hay coâng cuï nhaäp töø nöôùc ngoaøi.97 coù quy ñònh veà nhöõng ngoaïi leä ñoù ñoái vôùi Caùc nöôùc thu nhaäp cao coù theå ñaûm caùc coâng ngheä giaûm nheï vaø thích öùng vôùi baûo sao cho vieäc cuûng coá quaù möùc trong bieán ñoåi khí haäu. caùc ngaønh coâng nghieäp khoân ngoan vôùi Tuy nhieân noùi chung, taùc ñoäng cuûa khí haäu khoâng laøm giaûm bôùt ñoäng cô caáp quyeàn sôû höõu trí tueä ñoái vôùi chuyeån giao baèng saùng cheá coâng ngheä cho caùc nöôùc coâng ngheä coù theå bò phoùng ñaïi neáu so vôùi ñang phaùt trieån. Hoï cuõng coù theå ñaûm baûo caùc chi phí khaùc nhö quaûn lyù vaø ñaøo taïo, vaø sao cho chính saùch quoác gia khoâng ngaên nhöõng raøo caûn khaùc nhö naêng löïc haáp thu caûn caùc coâng ty nöôùc ngoaøi ñöôïc caáp giaáy bò haïn cheá. Xaây döïng naêng löïc kyõ thuaät coù chöùng nhaän cho hoaït ñoäng nghieân cöùu caùc theå goùp phaàn raát lôùn trong vieäc taêng cöôøng coâng ngheä khoân ngoan vôùi khí haäu coù taàm naêng löïc haáp thuï cuûa caùc quoác gia ñang quan troïng toaøn caàu baèng kinh phí nhaø phaùt trieån. nöôùc. ÔÛ nhieàu nöôùc, caùc tröôøng ñaïi hoïc khoâng ñöôïc caáp baèng saùng cheá cho coâng Taøi trôï cuûa chính phuû coù theå ngheä naøo ñöôïc chính phuû taøi trôï cho caùc giuùp cho caùc doanh nghieäp doanh nghieäp nöôùc ngoaøi.98 Moät soá ñeà xuaát khaéc phuïc ñöôïc thaát baïi cuûa thò khaùc bao goàm vieäc caùc toå chöùc quoác teá mua tröôøng ñi ñoâi vôùi ñoåi môùi vaø phoå laïi baèng saùng cheá vaø chuyeån giao quyeàn sôû bieán coâng ngheä höõu trí tueä caùc coâng ngheä khoân ngoan vôùi Khaû naêng laøm taêng ñaàu tö vaøo nghieân cöùu khí haäu sang cho khu vöïc nhaø nöôùc. vaø ñoåi môùi coâng ngheä ít caùc-bon cuûa vieäc Caùc nöôùc thu nhaäp cao cuõng coù theå ñònh giaù caùc-bon vaø tieâu chuaån phaùt thaûi ñaû m baû o sao cho nhöõ n g quan ngaï i veà laø coù giôùi haïn. Caùc coâng ngheä môùi khoâng quyeàn sôû höõu trí tueä, chuyeån giao vaø ñoåi phaûi luùc naøo cuõng ñöôïc chaáp nhaän nhanh môùi caùc coâng ngheä khoân ngoan vôùi khí choùng, keå caû khi veà maët kinh teá chuùng 372 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 trôû neân raát haáp daãn ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thaäm chí coù nhieàu raøo caûn hôn ñoái vôùi vieäc söû duïng tieàm naêng (xem Hoäp 4.5 trong haáp thu coâng ngheä, hoã trôï taøi chính cuûa nhaø Chöông 4). Vieäc ñaåy nhanh toác ñoä thay nöôùc coù theå löïa choïn taøi trôï cho khaû naêng ñoåi coâng ngheä ñoøi hoûi phaûi ñöôïc boå sung haáp thu coâng ngheä ôû doanh nghieäp, ñi ñoâi baè n g vieä c ñònh giaù caù c -bon vaø caù c quy vôùi tö vaán kyõ thuaät vaø ñaøo taïo. ñònh veà taøi trôï cuûa nhaø nöôùc nhaèm tìm Caùc chöông trình phoå bieán coâng ngheä hieåu moät danh muïc caùc phöông aùn ñaàu tö ñöôïc nhaø nöôùc hoã trôï giuùp thu heïp khoaûng coâng ngheä khaùc nhau.100 Nhöõng thaát baïi caùch veà thoâng tin vaø bí quyeát coâng ngheä thò tröôøng phoå bieán daãn ñeán vieäc tö nhaân giöõa doanh nghieäp, noâng daân vaø caùc cô ñaàu tö ít vaøo ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng quan nhaø nöôùc. Caùc chöông trình hieäu quaû ngheä laø cô sôû cho nhöõng chính saùch taøi nhaát ñaùp öùng vôùi nhu caàu thöïc teá, giaûi quyeát trôï cuûa nhaø nöôùc trong nhieàu thaäp kyû.101 ñöôïc nhieàu raøo caûn, vaø ñöa caùc toå chöùc coäng ÔÛ nhöõng nöôùc thu nhaäp trung bình coù ñoàng vaøo tham gia ngay töø ñaàu. Ñieàu naøy naêng löïc hoaït ñoäng cuûa ngaønh, thì hoã trôï mang laïi ñoäng cô cho ñòa phöông uûng hoä vaø taøi chính coù theå daønh cho thieát keá, saûn xuaát tham gia, xaây döïng tính beàn vöõng, vaø ñaûm trong nöôùc vaø xuaát khaåu caùc heä thoáng khoân baûo chöông trình nhaát quaùn vôùi muïc tieâu ngoan vôùi khí haäu. Caùc chính saùch taøi trôï phaùt trieån cuûa ñòa phöông.104 ÔÛ Nam Phi coâng coù theå xaùc ñònh roäng raõi nhöõng lónh Döï aùn Trình dieãn veà saûn xuaát saïch daønh vöïc ñoåi môùi, bao goàm thích öùng, caûi tieán cho lónh vöïc xöû lyù beà maët kim loaïi ñaõ ñaït vaø xaây döïng saûn phaåm, quy trình vaø dòch ñöôïc thaønh coâng chính laø nhôø nhaém vaøo vuï môùi ñoái vôùi moät doanh nghieäp, baát keå moät loaït caùc vaán ñeà song song vôùi nhau – töø chuùng coù môùi hay khoâng ñoái vôùi thò tröôøng vieäc thieáu thoâng tin veà öu ñieåm cuûa coâng cuûa hoï. ÔÛ ñaây coù tính ñeán caû caùc taùc ñoäng ngheä saïch cho ñeán vieäc thieáu quy ñònh luaät lan toûa cuûa nghieân cöùu vaø trieån khai trong phaùp hay thieáu thöïc thi. Döï aùn döïa treân vieäc goùp phaàn xaây döïng naêng löïc haáp thu nhu caàu naøy ñaõ nhaän ñöôïc söï uûng hoä cuûa coâng ngheä.102 Ví duï, Quyõ Phaùt trieån Coâng taát caû caùc beân lieân quan – nhieàu chuû doanh ngheä cuûa Thoå Nhó Kyø cung caáp caùc khoaûn nghieäp, quaûn lyù doanh nghieäp, nhaân vieân, vay khoâng laõi suaát trò giaù leân ñeán 1 trieäu ñoâ tö vaán, cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc vaø nhaø la Myõ cho caùc coâng ty aùp duïng hay xaây döïng cung öùng- vaø keát hôïp ñöôïc giöõa caùc chieán caùc heä thoáng naâng cao hieäu quaû naêng löôïng, dòch naâng cao nhaän thöùc, ñaøo toïa, tö vaán kyõ naêng löôïng taùi taïo hay saûn xuaát saïch.103 ÔÛ thuaät vôùi hoã trôï taøi chính.105 ÔÛ Trung Quoác, nhöõng nöôùc nhoû vaø thu nhaäp thaáp, nôi chieán löôïc cuûa chính phuû nhaèm caûi tieán vaø “Qua böùc tranh cuûa em, em muoán göûi ñeán taát caû moïi ngöôøi, keå caû caùc nguyeân thuû quoác gia, hy voïng cuûa em laø chaám döùt tình traïng aám leân cuûa traùi ñaát baèng caùch söû duïng maët trôøi cuûa chuùng ta, vì maët trôøi raát maïnh, raát saïch vaø khoâng bao giôø caïn… neáu chuùng ta muoán, chuùng ta coù theå bieán maët trôøi thaønh nguoàn naêng löôïng haøng ngaøy cuûa chuùng ta. Caùc chính phuû vaø doanh nghieäp caàn hoã trôï vieäc söû duïng naêng löôïng maët trôøi vaø caùc nhaø khoa hoïc phaûi tìm ra ñöôïc nhöõng caùch toát nhaát ñeå moïi ngöôøi coù theå söû duïng naêng löôïng maët trôøi deã daøng trong nhaø mình, trong caùc thieát bò, maùy moùc, nhaø maùy vaø xe coä.” Laura Paulina Tercero Araiza, Meâ-hi-coâ, 10 tuoåi Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 373 phoå bieán coâng ngheä beáp loø duøng bi-oâ-ga ñöôøng ñi ñeán vôùi nhöõng nöôùc naøo ít coù khaû cuõng daønh ñöôïc thaønh coâng töông töï, nhôø naêng ñöa ra coâng ngheä nhaát, song caàn ñeán nhaän thöùc ñöôïc tính chaát heä thoáng cuûa söï chuùng nhaát. Phoå bieán coâng ngheä khoân ngoan ñoåi môùi vaø chuû yeáu döïa treân nhu caàu thöïc vôùi moâi tröôøng seõ ñoøi hoûi nhieàu yeáu toá, chöù teá (Hoäp 7.10). khoâng chæ laø chôû caùc thieát bò coù saün ñeán cho Nhö ñaõ chæ ra trong Chöông 4, mua saém caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Cuï theå, noù ñoøi hoûi cuûa chính phuû laø moät coâng cuï thò tröôøng phaûi xaây döïng naêng löïc haáp thu coâng ngheä - keùo khaùc coù theå giuùp taïo ra caùc thò tröôøng khaû naêng cuûa caû nhaø nöôùc vaø tö nhaân trong ngaùch ñoái vôùi coâng ngheä khoân ngoan vôùi khí vieäc xaùc ñònh, chaáp nhaän, thích öùng, caûi tieán haäu, song noù phuï thuoäc vaøo khaû naêng quaûn vaø söû duïng nhöõng coâng ngheä phuø hôïp nhaát. trò nhaø nöôùc toát vaø moâi tröôøng theå cheá vöõng Noù cuõng ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng moâi tröôøng chaéc. Öu tieân mua saém cuûa chính phuû coù thuaän lôïi cho vieäc chuyeån giao caùc coâng ngheä theå kích thích nghieân cöùu ñoåi môùi vaø öùng giaûm nheï vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu duïng coâng ngheä khoân ngoan vôùi khí haäu töø nöôùc naøy sang nöôùc khaùc thoâng qua caùc khi chính phuû laø moät khaùch haøng lôùn trong keânh thöông maïi vaø ñaàu tö. nhöõng lónh vöïc nhö quaûn lyù nöôùc thaûi, xaây döïng vaø thieát bò vaø dòch vuï giao thoâng vaän Chuù thích taûi. Ñöùc vaø Thuïy Ñieån laø hai nöôùc ñaõ ñöa 1. Global Wind Energy Council, http://www. tieâu chí “xanh” vaøo trong hôn 60% goùi thaàu gwec.net/fileadmin/documents/pressreleases/ cuûa mình.106 pr_stats_annex_table_2nd_feb_final_final.pdf (thaùng 4/2009). Vieäc ngaên ngöøa nhöõng bieán ñoåi khí haäu 2. Metcalfe vaø Ramlogan 2008. khoâng quaûn lyù ñöôïc, öùng phoù vôùi nhöõng 3. Edmonds vaø CS 2007; Stern 2007; Ngaân aûnh höôûng khoâng traùnh khoûi cuûa noù ñoái vôùi haøng Theá giôùi 2008a. xaõ hoäi, vaø ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu phaùt trieån 4. Nhöõng moâ hình ñaùnh giaù toång hôïp nhaát toaøn caàu ñoøi hoûi phaûi ñaåy maïnh ñaùng keå cho thaáy trong suoát theá kyû naøy nhu caàu veà naêng nhöõng noã löïc quoác teá trong vieäc phoå bieán löïc löu tröõ caùc-bon khoâng vöôït quaù 600 gigaton caùc coâng ngheä hieän coù vaø trieån khai caùc caùc-bon (2.220 gigaton ñi-oâ-xít caùc-bon). Nhöõng coâng ngheä môùi. Ñoái vôùi nhöõng saùng kieán öu öôùc tính ñöôïc coâng boá cho raèng naêng löïc löu tieân cao ñaày tham voïng nhö thu hoài vaø löu tröõ tieàm naêng cuûa traùi ñaát vaøo khoaûng 3.000 tröõ caùc-bon, caùc quoác gia coù theå goùp chung gigaton caùc-bon (11.000 gigatonñi-oâ-xít caùc-bon). nguoàn löïc, chia seû ruûi ro vaø chia seû lôïi ích Dooley, Dahowski, vaø Davidson 2007. hoïc taäp khi cuøng tham gia vaøo rDD&D. Caùc 5. SEG 2007. xem Phuï luïc B, “Boä coâng nöôùc cuõng coù theå taïo ra caùc cô cheá taøi trôï cuï ngaønh loàng gheùp caùc bieän phaùp thích öùng vaøo coâng taùc laäp keá hoaïch/Quaûn lyù vaø Coâng toaøn caàu môùi. Caùc chính saùch “coâng ngheä ngheä/R&D.” ñaåy” döïa treân vieäc taêng cöôøng ñaàu tö cuûa 6. Heller vaø Zavaleta 2009. nhaø nöôùc vaøo R&D seõ khoâng ñuû ñeå ñaït 7. Hulse 2007. ñöôïc caùc muïc tieâu coâng ngheä cuûa chuùng 8. Ban Thö kyù khoái Thònh vöôïng chung 2007. ta. Chuùng caàn phaûi ñi ñoâi vôùi caùc chính 9. Vieän Ñòa caàu McKinsey 2007. saùch “thò tröôøng keùo”, taïo ra nhöõng ñoäng cô 10. Leadbeater vaø CS 2008. khuyeán khích ñoái vôùi caû khu vöïc nhaø nöôùc 11. Aghion vaø CS 2005. vaø tö nhaân naâng cao tinh thaàn kinh doanh 12. Salter vaø Martin 2001. saùng taïo, hôïp taùc vaø tìm ra caùc giaûi phaùp ñoåi 13. De Ferranti vaø others 2003. môùi ôû nhöõng nôi ít ngôø ñeán nhaát. 14. Barlevy 2007. Theá giôùi caàn ñaûm baûo raèng caùc tieán boä 15. Robins vaø CS 2009. coâng ngheä phaûi nhanh choùng tìm ñöôïc 16. Berkhout 2002. 374 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 17. UNEp 2008a. 37. Jaruzelski, Dehoff, vaø Bordia 2006. 18. A. Gentleman, “Bangalore chuyeån sang 38. Chesbrough 2003. naêng löôïng trong xe oâ-toâ ñieän.” International 39. Newell vaø Wilson 2005; Hieäp hoäi giaûi Herald Tribune, 14/8/, 2006; Maini 2005; S. thöôûng X, http://www.xprize.org/ (truy caäp Nagrath, “Nhìn kìa, Moät chieác Reva! Chieác xe 15/12/2008). oâ toâ ñieän beù xíu cuûa AÁn Ñoä laø moät thaønh coâng 40. Giaûi thöôûng X O toâ tieán boä, http://www. treân ñöôøng phoá Luaân Ñoân.” Businessworld, progressiveautoxprize.org/ (accessed April 19, 19/12/2008. 2009). 19. Soá baèng saùng cheá thöôøng ñöôïc duøng laøm 41. Vieâm phoåi laø laø beänh nhieãm khuaån gaây töû thöôùc ño hoaït ñoäng phaùt minh saùng cheá, song so vong haøng ñaàu ôû treû em treân toaøn theá giôùi; Ngaân saùnh soá baèng saùng cheá giöõa caùc nöôùc vôùi nhau haøng Theá giôùi 2008a. cuõng coù maët haïn cheá vì coù moät soá loaïi phaùt minh 42. Ngaân haøng Theá giôùi 2008a. saùng cheá ít phuø hôïp ñeå caáp baèng saùng cheá so vôùi 43. Ngaân haøng Theá giôùi 2008a. caùc loaïi khaùc. 44. Branscomb vaø Auerswald 2002. 20. OECD 2008; Dechezlepreâtre vaø CS 45. DB Advisors 2008. 2008. 46. UNEp 2008a. 21. IEA 2008a; SEG 2007; Stern 2007; Nemet 47. Nemet vaø Kammen 2007. vaø Kammen 2007; Davis vaø Owens 2003; pCAST 48. Trung Taâm Nghieân cöùu Moâi tröôøng Quoác 1999. gia, http://www.epa.gov/ncer/sbir/ (truy caäp 22. Döïa treân soá lieäu thoáng keâ veà rD&D cuûa thaùng 4/2009). Cô quan Naêng löôïng Quoác teá (IEA) bao goàm caùc 49. passerelles pacte pME, http://www.oseo. nöôùc thaønh vieân coù thu nhaäp cao vaø trung bình fr/a_la_une/actualites/passerelles_pacte_pme cao cuûa IEA tröø UÙc, Bæ, Coäng hoøa Seùc, Hy Laïp, (truy caäp 30/11/2008). Luyùch-xaêm-bua, Ba Lan, Coäng hoøa Sloâ-va-kia, vaø 50. Goldberg vaø CS 2006. Taây Ban Nha. 51. Trong soá caùc hieäp öôùc khung coù hieäp 23. IEA 2008a. öôùc veà bieán ñoåi khí haäu (Hieäp öôùc khung cuûa 24. OECD 2008. Lieân hieäp quoác veà Bieán ñoåi khí haäu, hay goïi taét 25. Ví duï caùc loaïi caây troàng vaø phöông phaùp laø UNFCCC), ña daïng sinh hoïc (Hieäp öôùc veà Ña canh taùc thöôøng caàn ñöôïc ñieàu chænh cho thích daïng sinh hoïc), sa maïc hoùa (Hieäp öôùc choáng sa öùng vôùi ñieàu kieän khí haäu, thoå nhöôõng vaø coâng maïc hoùa), Hieäp öôùc Ramsar veà ñaát ngaäp nöôùc, ngheä cuûa ñòa phöông. chia seû doøng chaûy quoác teá, vaø nguoàn gen thöïc 26. OECD 2008. vaät cho Löông thöïc vaø Noâng nghieäp. 27. Beintema vaø Stads 2008. 52. Brewer 2008; De Coninck, Haake, vaø van 28. Carlsson 2006; Freeman 1987; Lundvall der Linden 2007; Dechezlepreâtre, Glachant, vaø 1992; Nelson 1996; OECD 1997. Menieùreø 2007. 29. pCAST 1999. 53. Doornbosch, Gielen, vaø Koutstaal 2008; 30. IEA, http://www.iea.org/Textbase/techno/ Global Environment Facility, http://www. index.asp (accessed December 15, 2008). gefweb.org/ (truy caäp 4/12/2008). 31. http://www.energystar.gov/ (accessed 54. GEF 2008; GEF 2009. December 15, 2008). 55. Ban Taøi chính Caùc-bon cuûa Ngaân haøng 32. Milford, Ducther, vaø Barker 2008; Stern Theá giôùi, http://wbcarbonfinance.org/ (Truy caäp 2007. 4/12/2008). 33. Guasch vaø CS 2007. 56. Barrett 2006. 34. De Coninck vaø CS 2007. 57. De Coninck vaø CS 2007. 35. De Coninck vaø CS 2007. 58. CCS ôû Chaâu AÂu, http://ec.europa.eu/ 36. Giaûi Coâng ngheä Thieân nieân kyû, http:// environment/climat/ccs/work_en.htm (truy caäp www.millenniumprize.fi (accessed February 2/7/2009). 16, 2009). Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 375 59. Vieän thoáng keâ UNESCO, http://www.uis. 88. Brewer 2008. unesco.org (truy caäp 18/1/2009). 89. UNCTAD 2005. 60. Lundvall 2007. 90. Maskus 2004; Hoekman, Maskus, vaø 61. Maïng löôùi Thöïc haønh Nhaân ñaïo, http:// Saggi 2004; Lewis 2007. www.odihpn.org/report.asp?id=2522 (truy caäp 91. Barton 2007. 14/1/2009); Kiang 2006. 92. Branstetter, Fisman, vaø Fritz Foley 2005; 62. IpCC 2000. Deloitte 2007. 63. Goldman vaø Ergas 1997; Ngaân haøng Theá 93. Dedigama 2009. giôùi 2007a. 94. ICTSD 2008. 64. Juma 2006. 95. Barton 2007; Lewis 2007; ICTSD 2008. 65. Ngaân haøng Theá giôùi2005. 96. Hoekman, Maskus, vaø Saggi 2004. 66. Watkins vaø Ehst 2008. 97. Ngaân haøng Theá giôùi 2007b. 67. UNEp 2008a. 98. Barton 2007. 68. Huq, Reid, vaø Murray 2003. 99. ICTSD 2008. 69. xem veà quaûn lyù döïa treân heä sinh thaùi ôû 100. Baker vaø Shittu 2006; Jaffe, Newell, vaø chöông 3. Stavins 2003; Schneider vaø Goulder 1997; popp 70. SEG 2007. 2006. 71. Schneider vaø Goulder 1997; popp 2006; 101. Nelson 1959; Arrow 1962. xem theâm chöông 4. 102. Cohen vaø Levinthal 2009. 72. Hicks 1932. 103. Quyõ Phaùt trieån Coâng ngheä Thoå Nhó Kyø, 73. Hayami vaø Ruttan 1970; Hayami vaø http://www.ttgv.org.tr/en/page.php?id=35 (truy Ruttan 1985; Ruttan 1997; Jaffe, Newell, vaø caäp 5/3/2009). Stavins 2003; popp 2002. 104. IpCC 2000. 74. Newell, Jaffe, vaø Stavins 1999. 105. Koefoed vaø Buckley 2008. 75. Jaffe, Newell, vaø Stavins 2003. 106. Bouwer vaø CS 2006. 76. Taylor, rubin, vaø Hounshell 2005. 77. Weinert, Ma, vaø Cherry 2007; Nhoùm Danh muïc taøi lieäu tham khaûo Khí haäu 2008; Hang vaø Chen 2008; C. Whelan, Aghion, P., G. M. Angeletos, A. Banerjee, vaø K. “Xe ñaïp ñieän ñang leân ngoâi.” NewYork Times, Manova. 2005. “Volatility and Growth: Credit 14/3/2007, http://www.time.com/time/world/ Constraints and Productivity-­Enhancing article/0,8599,1904334,00.html (truy caä p Investments.” Department of Economics 5/7/2009). Working Paper 05-­ 15. Massachusetts 78. Bernauer vaø CS 2006. Institute of Technology, Cambridge, MA. 79. Ngaân haøng Theá giôùi 2007b. Arrow, K. J. 1962. “Economic Welfare and the 80. de Chavez vaø Tauli- Corpuz 2008. Allocation of Resources for Invention.” In The 81. Ngaân haøng Theá giôùi 2008b; Scarpetta vaø Rate and Direction of Inventive Activity: Tressel, 2004. Economic and Social Factors, ed. R. Nelson. 82. Matuschke vaø Qaim 2008. Prince­ ton, NJ: Princeton University Press. 83. Nhöõng nöôùc naøy laø AÙc-hen-ti-na, Baêng- Maximizing Baker, E., vaø E. Shittu. 2006. “Profit-­ la-ñeùt, Bra-xin, Chi-leâ, Trung Quoác, Coâ-loâm-bia, R&D in Response to a Random Carbon Tax.” Coäng hoøa Ai Caäp AÛ-raäp, AÁn Ñoä, In-ñoâ-neâ-xia, Resource and Energy Economics 28 (2): Ca-daéc-xtan, Ma-lai-xia, Meâ-hi-coâ, Ni-gieâ-ria, Phi- 160–180. líp-pin, Nam Phi, Thaùi Lan, Coäng hoøa Veâ-neâ-du- Barlevy, G. 2007. “On the Cyclicality of Research eâ-la, vaø Zambia. Ngaân haøng Theá giôùi 2008c. and Development.” American Economic 84. Ngaân haøng Theá giôùi 2008c. Review 97 (4): 1131–1164. 85. Steenblik 2007. Barrett, S. 2006. “Managing the Global Commons.” 86. IMF 2008. In Expert Paper Series Two: Global Commons. 87. Goldberg vaø CS 2008. 376 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Stockholm: Secretariat of the International Bureau of Economic Research, Cambridge, Task Force on Global Public Goods. MA. Barton, J. H. 2007. “Intellectual Property Brewer, T. L. 2008. “International Energy and Access to Clean Energy Technologies Technology Transfer for Climate Change in Developing Countries: An Analysis of Mitigation: What, Who, How, Why, When, Solar Photovoltaic, Biofuels and Wind Where, How Much . . . and the Implications Technologies.” Trade and Sustainable Energy for International Institutional Architecture.” Series Issue Paper 2, International Centre Working Paper 2048, CESifo, Venice. for Trade and Sustainable Development, Carlsson, B. 2006. “Internationalization Geneva. of Innovation Systems: A Survey of the Beintema, N. M., vaø G. ­ J. Stads. 2008. Literature.” Research Policy 35 (1): 56–67. “Measuring Agricultural Research CGIAR Independent Review Panel. 2008. Investments: A Revised Global Picture.” Bringing Together the Best of Science and Agricultural and Technology Indicators the Best of Development: Independent Background Note, International Food Review of the CGIAR System: Report to Policy Research Institute, Washington, the Executive Council. Washington, DC: DC. Consultative Group on International Berkhout, F. 2002. “Technological Regimes, Path Agricultural Research. Dependency and the Environment.” Global CGIAR Science Council. 2008. Report of the Environmental Change 12 (1): 1–4. First External Review of the Generation Bernauer, T., S. Engel, D. Kammerer, vaø J. Challenge Program. Rome: Consultative Seijas. 2006. “Explaining Green Innovation.” Group on International Agricultural Working Paper 17, Center for Comparative Research. and International Studies, Zurich. Cherry, C. R. 2007. “Electric Two-­ Wheelers in Bond, T. C., D. G. Streets, K. F. Yarber, S. China: Analysis of Environmental, Safety, and M. Nelson, J.-­ H. Woo, vaø Z. Klimont. Mobility Impacts.” Ph.D. thesis. University of 2004. “A Technology-­Based Global California, Berkeley, CA. Inventory of Black and Organic Carbon Chesbrough, H. W. 2003. Open Innovation: The Emissions from Combustion.” Journal New Imperative for Creating and Profiting of Geophysical Research 109: D14203– from Technology. Boston, MA: Harvard doi:10.1029/2003JD003697. Business School Press. Bouwer, M., M. Jonk, T. Berman, R. Bersani, H. Climate Group. 2008. China’s Clean Revolution. Lusser, V. Nappa, A. Nissinen, K. Parikka, London: The Climate Group. P. Szuppinger, vaø C. Vigano. 2006. Green Cohen, W. M., vaø D. A. Levinthal. 2009. Public Procurement in Europe 2006— “Innovation and Learning: The Two Faces of Conclusions and Recommendations. R&D.” Economic Journal 99 (397): 569–96. Haarlem: Virage Milieu & Management. Commonwealth Secretariat. 2007. Branscomb, L. M., vaø P. E. Auerswald. 2002. Commonwealth Ministers Reference Book Between Invention and Innovation: 2007. London: Henley Media Group. An Analysis of Funding for Early-­ Stage Davis, G., vaø B. Owens. 2003. “Optimizing Technology Development. Gaithersburg, the Level of Renewable Electric R&D MD: National Institute of Standards and Expenditures Using Real Option Analysis.” Technology. Energy Policy 31 (15): 1589–1608. Branstetter, L., R. Fisman, vaø C. F. Foley. 2005. Davis, L., vaø J. Davis. 2004. “How Effective Are “Do Stronger Intellectual Property Rights Prizes as Incentives to Innovation? Evidence Increase International Technology Transfer? from Three 20th Century Contests.” Paper Empirical Evidence from U.S. Firm-­ Level presented at the Danish Research Unit for Data.” Working Paper 11516, National Industrial Dynamics Summer Conference Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 377 on Industrial Dynamics, Innovation and Doornbosch, R., D. Gielen, vaø P. Koutstaal. 2008. Development. Elsinore, Denmark. Mobilising Investments in Low-­ Emissions DB Advisors. 2008. “Investing in Climate Technologies on the Scale Needed to Reduce Change 2009 Necessity And Opportunity In the Risks of Climate Change. Paris: OECD Turbulent Times.” Global team, DB Advisors, Round Table on Sustainable Development. Deutsche Bank Group, Frankfurt. Edmonds, J., M. A. Wise, J. J. Dooley, S. H. Corpuz. 2008. Guide de Chavez, R., vaø V. Tauli-­ Kim, S. J. Smith, P. J. Runci, L. E. Clarke, on Climate Change and Indigenous E. L. Malone, vaø G. M. Stokes. 2007. Global Peoples. Baguio City, Philippines: Tebtebba Energy Technology Strategy Addressing Foundation. Climate Change: Phase 2 Findings from de Coninck, H. C., C. Fisher, R. G. Newell, vaø an International Public-­ Private Sponsored T. Ueno. 2007. International Technology- Research Program. Washington, DC: ­ Oriented Agreements to Address Climate Battelle Pacific Northwest Laboratories. Change. Washington, DC: Resources for the Forster, P., V. Ramaswamy, P. Artaxo, T. Future. Bernsten, R. Betts, D. W. Fahey, J. de Coninck, H. C., F. Haake, vaø N. J. van der Haywood, J. Lean, D. C. Lowe, G. Myhre, Linden. 2007. Technology Transfer in the J. Nganga, R. Prinn, G. Raga, M. Schulz, Clean Development Mechanism. Petten, vaø R. Van Dorland. 2007. “Changes in The Netherlands: Energy Research Centre Atmospheric Constituents and in Radiative of the Netherlands. Forcing.” In Climate Change 2007: The de Ferranti, D. M., G. E. Perry, I. Gill, J. L. Physical Science Basis. Contribution of Guasch, W. F. Maloney, C. Sanchez-­Paramo, Working Group I to the Fourth Assessment and N. Schady. 2003. Closing the Gap in Report of the Intergovernmental Panel Education and Technology. Washington, on Climate Change, ed. S. Solomon, D. DC: World Bank. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, Dechezlepreâtre, A., M. Glachant, I. Hascic, N. K. B. Averyt, M. Tignor, vaø H. L. Miller. Johnstone, vaø Y. Menieùreø. 2008. Invention Cambridge, UK: Cambridge University and Transfer of Climate Change Mitigation Press. Technologies on a Global Scale: A Study Freeman, C. 1987. Technology Policy and Drawing on Patent Data. Paris: CERNA. Economic Performance: Lessons from Dechezlepreâtre, A., M. Glachant, vaø Y. Menieùre. Japan. London: Pinter. 2007. “The Clean Development Mechanism GEF (Global Environment Facility). 2008. Transfer and the International Diffusion of of Environmentally Sound Technologies: The Technologies: An Empirical Study.” Working GEF Experience. Washington, DC: GEF. Paper 2007.105, Fondazione Eni Enrico ———. 2009. Draft Adaptation to Climate Mattei, Milan. Change Programming Strategy. Washington, Dedigama, A. C. 2009. International Property DC: GEF. Rights Index (IPRI): 2009 Report. Global Wind Energy Council. 2009. Global Washington, DC: Property Rights Alliance. Wind 2008 Report. Brussels: Global Wind Deloitte. 2007. Global Trends in Venture Energy Council. Capital 2007 Survey. New York: Deloitte Goldberg, I., L. Branstetter, J. G. Goddard, vaø Touche Tohmatsu. S. Kuriakose. 2008. Globalization and Dooley, J. J., R. T. Dahowski, vaø C. Davidson. Technology Absorption in Europe and 2007. “CCS: A Key to Addressing Climate Central Asia. Washington, DC: World Bank. Change.” In Fundamentals of the Global Oil Goldberg, I., M. Trajtenberg, A. B. Jaffe, and Gas Industry 2007. London: Petroleum J. Sunderland, T. Muller, vaø E. Blanco Economist. Armas. 2006. “Public Financial Support for Commercial Innovation.” Europe and 378 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Central Asia Chief Economist’s Regional Vulnerability to Climate Change, Working Paper 1, World Bank, Washington, International Institute for Environment and DC. Development, London. Goldman, M., vaø H. Ergas. 1997. “Technology ICTSD (International Centre for Trade Institutions and Policies: Their Role in and Sustainable Development). 2008. Developing Technological Capability in “Climate Change, Technology Transfer Industry.” Technical Paper 383, World Bank, and Intellectual Property Rights.” Paper Washington, DC. presented at the Trade and Climate Change Guasch, J. L., J. L. Racine, I. Sanchez, vaø M. Seminar. Copenhagen. Diop. 2007. Quality Systems and Standards IEA (International Energy Agency). 2006. Energy for a Competitive Edge. Washington, DC: Technology Perspectives: In Support of the World Bank. G8 Plan of Action. Scenarios and Strategies Hang, C. C., vaø J. Chen. 2008. “Disruptive to 2050. Paris: IEA. Innovation: An Appropriate Innovation ———. 2008a. Energy Technology Perspective Approach for Developing Countries.” ETM 2008: Scenarios and Strategies to 2050. Internal Report 1/08. National University Paris: IEA. of Singapore, Division of Engineering and ———. 2008b. World Energy Outlook 2008. Technology Management, Singapore. Paris: IEA. Hayami, Y., vaø V. W. Ruttan. 1970. “Factor IMF (International Monetary Fund). 2008. Fuel Prices and Technical Change in Agricultural and Food Price Subsidies: Issues and Reform Development: The United States and Japan.” Options. Washington, DC: IMF. Journal of Political Economy 78: 1115–41. IPCC (Intergovernmental Panel on Climate ———. 1985. Agricultural Development: An Change). 2000. Special Report: International Perspective. Baltimore: John Methodological and Technological Issues Hopkins University Press. in Technology Transfer: Summary for Heller, N. E., vaø E. S. Zavaleta. 2009. “Biodiversity Policymakers. Cambridge, UK: Cambridge Management in the Face of Climate Change: University Press. A Review of 22 Years of Recommendations.” IRI (International Research Institute for Climate Biological Conservation 142 (1): 14–32. and Society). 2006. “A Gap Analysis for Hendriksen, G., R. Ruzibuka, vaø T. Rutagambwa. the Implementation of the Global Climate 2007. Capacity Building for Science, Observing System Programme in Africa.” Technology and Innovation for Sustainable Technical Report IRI-­ TR/06/1, IRI, Palisades, Development and Poverty Reduction. N.Y. Washington, DC: World Bank. Jaffe, A., R. G. Newell, vaø R. N. Stavins. Hicks, J. R. 1932. The Theory of Wages. London: 2003. “Technological Change and Macmillan. the Environment.” In Handbook of Hoekman, B. M., K. E. Maskus, vaø K. Saggi. Environmental Economics, vol. 1, ed. K. G. 2004. “Transfer of Technology to Developing Maler vaø J. R. Vincent. Amsterdam: Elsevier. Countries: Unilateral and Multilateral Policy Jaruzelski, B., K. Dehoff, vaø R. Bordia. 2006. Options.” Policy Research Working Paper Smart Spenders: The Global Innovation 3332, World Bank, Washington, DC. 1000. McLean, VA: Booz Allen Hamilton. Hulse, J. H. 2007. Sustainable Development at Juma, C. 2006. Reinventing African Economies: Risk: Ignoring the Past. Ottawa: Foundation Technological Innovation and the Books/IDRC. Sustainability Transition: 6th John Pesek Huq, S., H. Reid, vaø L. Murray. 2003. Colloquium on Sustainable Agriculture. “Mainstreaming Adaptation to Climate Ames, IA: Iowa State University. Change in Least Developed Countries.” ———. 2008. “Agricultural Innovation and Working Paper 1: Country by Country Economic Growth in Africa: Renewing Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 379 International Cooperation.” International 7, United Nations Conference on Trade and Journal of Technology and Globalisation 4 Development and International Centre (3): 256–75. for Trade and Sustainable Development, Justus, D., vaø C. Philibert. 2005. International Chavanod, France. Energy Technology Collaboration and Matuschke, I., vaø M. Qaim. 2008. “Seed Climate Change Mitigation. Paris: OECD/ Market Privatisation and Farmers’ Access IEA. to Crop Technologies: The Case of Hybrid Kiang, R. 2006. Malaria Modeling and Pearl Millet Adoption in India.” Journal of Surveillance Verification and Validation Agricultural Economics 59 (3): 498–515. Report, Part 1: Assessing Malaria Risks in McKinsey Global Institute. 2007. Leapfrogging Thailand Provinces Using Meteorological to Higher Productivity in China. McKinsey and Environmental Parameters. & Company. Greenbelt, MD: NASA Goddard Space Metcalfe, S., vaø R. Ramlogan. 2008. “Innovation Flight Center. Systems and the Competitive Process in Koefoed, M., vaø C. Buckley. 2008. “Clean Developing Economies.” Quarterly Review Technology Transfer: A Case Study from of Economics and Finance 48 (2): 433–46. the South African Metal Finishing Industry Milford, L., D. Ducther, vaø T. Barker. 2008. How 2000–2005.” Journal of Cleaner Production Distributed and Open Innovation Could 16S1: S78–S84. Accelerate Technology Development and Leadbeater, C., J. Meadway, M. Harris, T. Deployment. Montpelier, VT: Clean Energy Crowley, S. Mahroum, vaø B. Poirson. 2008. Group. Making Innovation Flourish. Birmingham, Nelson, R. R. 1959. “The Simple Economics UK: National Endowment for Science, of Basic Scientific Research.” Journal of Technology, and the Arts. Political Economy 67: 297–306. Lewis, J. I. 2007. “Technology Aquisition and ———. 1996. National Innovation Systems. Innovation in the Developing World: Wind New York: Oxford University Press. Turbine Development in China and India.” Nemet, G., vaø D. M. Kammen. 2007. “U.S. Studies in Comparative International Energy Research and Development: Development 42: 208–232. Declining Investment, Increasing Need, and Lundvall, B. A., ed. 1992. National Systems of the Feasibility of Expansion.” Energy Policy Innovation: Towards a Theory of Innovation 35: 746–55. and Interactive Learning. London: Pinter. Newell, R. G., A. B. Jaffe, vaø R. N. Stavins. 1999. ———. 2007. “National Innovation-­ Systems: “The Induced Innovation Hypothesis and Analytical Concept and Development Tool.” Energy-­ saving Technological Change.” Industry and Innovation 14 (1): 95–119. Quarterly Journal of Economics 114: MacCracken, M. 2009. “Beyond Mitigation: 941–75. Potential Options for Counter-­Balancing the Newell, R. G., vaø N. E. Wilson. 2005. “Technology Climatic and Environmental Consequences Prizes for Climate Change Mitigation.” of the Rising Concentrations of Greenhouse Discussion Paper 05-­ 33, Resources for the Gases.” Policy Research Working Paper Future, Washington, DC. Series 4938, World Bank, Washington, DC. OECD (Organisation for Economic Co-­ operation Maini, C. 2005. “Development of a Globally and Development). 1997. National Competitive Electric Vehicle In India.” Innovation Systems. Paris: OECD. Journal of the Indian Insitute of Science 85: ———. 2008. Compendium on Patent Statistics 83–95. 2008. Paris: OECD. Maskus, K. E. 2004. “Encouraging International PCAST (President’s Committee of Advisors Technology Transfer.” Project on Intellectual on Science and Technology). 1999. Property Rights and Sustainable Development Powerful Partnerships: The Federal Role 380 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 in International Cooperation on Energy the Unavoidable. Washington, DC: Sigma Innovation. Washington, DC: PCAST. Xi and the United Nations Foundation. Philibert, C. 2004. International Energy Shindell, D., vaø G. Faluvegi. 2009. “Climate Technology Collaboration and Climate Response to Regional Radiative Forcing Change Mitigation. Paris: Organisation for during the Twentieth Century.” Nature Economic Co-­ operation and Development Geoscience 2: 294–300. and International Energy Agency. Smith, K. R., J. Rogers, vaø S. C. Cowlin. Popp, D. 2002. “Induced Innovation and Energy 2005. “Household Fuels and Ill- Prices.” American Economic Review 92 (1): Health in Developing Countries: What ­ 160–80. Improvements Can be Brought by LP ———. 2006. “R&D Subsidies and Climate Gas?” Paper presented at 18th World LP Policy: Is There a Free Lunch?” Climatic Gas Foum, Sept. 14–16, Shanghai. Change 77: 311–41. Steenblik, R., eds. 2007. Biofuels: At Ramanathan, N., I. H. Rehman, vaø V. Ramanathan. What Cost? Government Support for 2009. “Project Surya: Mitigation of Global Ethanol and Biodiesel in Selected and Regional Climate Change: Buying the OECD Countries. Geneva: International Planet Time by Reducing Black Carbon, Institute for Sustainable Development, Methane and Ozone.” Background note for Global Subsidies Initiative. the WDR 2010. Stern, N. 2007. The Economics of Climate Ramanathan, V., vaø G. Carmichael. 2008. “Global Change: The Stern Review. Cambridge, and Regional Climate Changes Due to Black UK: Cambridge University Press. Carbon.” Nature Geoscience 1: 221–27. Taylor, M. R., E. S. Rubin, vaø D. A. Hounshell. Robins, N., R. Clover, vaø C. Singh. 2009. A 2005. “Control of SO2 Emissions from Climate for Recovery: The Colour of Stimulus Power Plants: A Case of Induced Goes Green. London, UK: HSBC. Technological Innovation in the U.S.” Rogers, D. 2009. “Environmental Information Technological Forecasting and Social Services and Development.” Background Change 72 (6): 697–718. note for the WDR 2010. Tidd, J. 2006. Innovation Models. London: Ruttan, V. W. 1997. “Induced Innovation, Imperial College London. Evolutionary Theory and Path Dependence: UNCTAD (United Nations Conference Sources of Technical Change.” Economic on Trade and Development). 2005. Journal 107 (444): 1520–29. World Investment Report 2005: Salter, A. J., vaø B. R. Martin. 2001. “The Economic Transnational Corporations and the Benefits of Publicly Funded Basic Research: Internationalization of R&D. New York: A Critical Review.” Research Policy 30 (3): United Nations. 509–32. UNEP (United Nations Environment Scarpetta, S., vaø T. Tressel. 2004. “Boosting Programme). 2008a. Global Trends in Productivity Via Innovation and Adoption of Sustainable Energy Investments. Paris: New Technologies: Any Role for Labor Market UNEP Sustainable Energy Finance Institutions?” Policy Research Working Paper Initiative. 3273, World Bank, Washington, DC. ———. 2008b. Reforming Energy Subsidies: Schneider, S. H., vaø L. H. Goulder. 1997. Opportunities to Contribute to the “Achieving Low-­ Cost Emissions Targets.” Climate Change Agenda. Nairobi: UNEP Nature 389 (6646): 13–14. Division of Technology, Industry and SEG (Scientific Expert Group on Climate Economics. Change). 2007. Confronting Climate Change: Watkins, A., vaø M. Ehst, eds. 2008. Science, Avoiding the Unmanageable and Managing Technology and Innovation Capacity Building for Sustainable Growth and Ñaåy nhanh quaù trình ñoåi môùi vaø phoå bieán coâng ngheä 381 Poverty Reduction. Washington, DC: World ———. 2007b. World Development Report Bank. 2008: Agriculture for Development. Weinert, J., C. Ma, vaø C. Cherry. 2007. “The Washington, DC: World Bank. Transition to Electric Bikes in China: ———. 2008a. “Accelerating Clean Technology History and Key Reasons for Rapid Growth.” Research, Development and Deployment: Transportation 34 (3): 301–18. Lessons from Nonenergy Sector.” Working Westermeyer, W. 2009. “Observing the Climate Paper 138, World Bank, Washington, DC. for Development.” Background note for the ———. 2008b. Doing Business 2008 Report. WDR 2010. Washington, DC: World Bank. World Bank. 2005. Agricultural Investment ———. 2008c. International Trade and Source­book. Washington, DC: World Bank. Climate Change: Economic, Legal and ———. 2007a. Building Knowledge Economies: Institutional Perspectives. Washington, DC: Advanced Strategies for Development. World Bank. Washington, DC: World Bank Institute. chöông 8 Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá N hieàu chính saùch thích öùng vaø chöùc khoù maø thay ñoåi ngay caû khi phaûi ñoái giaûm nheï ñaõ ra ñôøi. Taát caû caùc dieän vôùi nhöõng thaùch thöùc môùi. Coøn caùc chính saùch veà ñaûm baûo quyeàn truyeàn thoáng chính trò laïi kìm haõm löïa choïn sôû höõu trí tueä, coâng ngheä tieát chính saùch. Coù theå xem xeùt moät soá ví duï. kieäm naêng löôïng, thueá sinh thaùi döïa treân thò Haàu heát caùc nöôùc vaãn höôùng caùc chính saùch tröôøng vaø cô cheá mua baùn giaáy pheùp ñeàu ñaõ vaø theå cheá quaûn lyù sao cho ñaûm baûo cung ñöôïc thí ñieåm, nghieân cöùu qua nhieàu thaäp caáp naêng löôïng – thay vì quaûn lyù nhu caàu. kyû, tuy nhieân vieäc thöïc hieän nhöõng chính Thueá oâ nhieãm taïi caùc neàn kinh teá khoâng coi saùch naøy khoâng phaûi deã daøng. Ñeå thöïc hieän oâ nhieãm laø vaán naïn cuûa coäng ñoàng seõ khieán thaønh coâng, caùc chính saùch khoâng chæ caàn nhöõng ngöôøi ñöa ra quyeát ñònh vaø caû coäng döïa treân taøi chính vaø coâng ngheä môùi maø ñoàng coù phaûn khaùng nhö nhau. Coøn lôïi ích coøn tuøy thuoäc vaøo caùc yeáu toá chính trò, kinh kinh teá coù theå caûn trôû trieån khai coâng ngheä teá, xaõ hoäi phöùc taïp vaø döïa treân boái caûnh cuï tieát kieäm naêng löôïng.2 theå thöôøng ñöôïc goïi laø theå cheá – caùc quy Caùc ví duï cho thaáy moät bình dieän nöõa taéc chính thöùc vaø khoâng chính thöùc aûnh cuûa vieäc khaån caáp ñoái phoù bieán ñoåi khí haäu. höôûng ñeán thieát keá, trieån khai, vaø keát quaû Ngoaøi löïc caûn veà khí haäu, coâng ngheä, vaø voán cuûa chính saùch.1 ñaàu tö, chính saùch caàn khaéc phuïc löïc caûn Caùc giaù trò, chuaån möïc vaø caùch saép xeáp veà theå cheá. Caùc theå cheá thöôøng coù xu höôùng toå chöùc coù theå khieán cho vieäc thay ñoåi chính baùm reã - khi ñaõ yeân vò vaø ñöôïc chaáp nhaän, saùch trôû neân khoù khaên. Kinh nghieäm ñònh chuùng coù theå haïn cheá vieäc thay ñoåi chính hình neân haønh ñoäng trong hieän taïi vaø töông saùch vaø caùc löïa choïn töông lai.3 lai. Xu höôùng haønh xöû cuûa caù nhaân vaø toå Söùc ì veà theå cheá coù ba haøm yù ñoái vôùi chính saùch phaùt trieån khoân ngoan vôùi khí haäu. Thöù nhaát, neân öu tieân thay ñoåi theå Thoâng ñieäp chính cheá. Thaønh coâng seõ taùc ñoäng ñeán vieäc taùi Ñeå giaûi quyeát hieäu quaû nhöõng thaùch thöùc khí haäu, phaûi coù nhöõng haønh cô caáu khung theå cheá hoã trôï caùc hoaït ñoäng ñoäng vöôït ra ngoaøi khuoân khoå huy ñoäng taøi chính vaø coâng ngheä quoác teá, can thieäp. Thöù hai, caûi caùch theå cheá mang höôùng tôùi thaùo boû caùc raøo caûn taâm lyù, toå chöùc, vaø chính trò ñoái vôùi caùc laïi hieäu quaû xöùng ñaùng. Giaûi quyeát ñuùng haønh ñoäng öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu. Nhöõng raøo caûn naøy xuaát phaùt ñaén caùc yeáu toá quyeát ñònh theå cheá cuûa töø caùch nhaän thöùc vaø suy nghó cuûa con ngöôøi veà vaán ñeà khí haäu, caùch chính saùch khí haäu coù theå ñaûm baûo tính laøm vieäc cuûa heä thoáng coâng quyeàn, vaø caùc moái quan taâm ñang ñònh hình beàn vöõng vaø hieäu quaû cho caùc can thieäp, haønh ñoäng cuûa chính phuû. Thay ñoåi chính saùch ñoøi hoûi phaûi thay ñoåi caùc taêng toái ña taùc ñoäng taøi chính vaø coâng ñoäng cô chính trò vaø thaäm chí caû traùch nhieäm toå chöùc. Ngoaøi ra, phaûi tích ngheä, vaø ñaït theâm nhieàu keát quaû phaùt cöïc tieáp thò chính saùch khí haäu, khai thaùc chuaån möïc vaø haønh vi xaõ hoäi, trieån. Thöù ba, thay ñoåi theå cheá laø khaû thi. ñeå bieán moái quan taâm cuûa coâng chuùng thaønh hieåu bieát vaø bieán hieåu bieát Taêng hoøa nhaäp giôùi, coâng nhaän caùc quyeàn thaønh haønh ñoäng - baét ñaàu ngay töø trong nhaø. cuûa daân baûn ñòa, caûi caùch quyeàn sôû höõu 384 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 vaø hình thaønh caùc chính saùch khích leä caù heát, voâ soá caùc haønh ñoäng tieâu duøng trong nhaân coù theå khoù thöïc hieän, nhöng khoâng khoái tö nhaân ñang laø caên nguyeân gaây bieán phaûi khoâng theå laøm ñöôïc. Nhieàu thay ñoåi ñoåi khí haäu. Laø ngöôøi tieâu duøng, caùc caù naøy coù theå thöïc hieän maø khoâng caàn böôùc nhaân naém moät nguoàn khaû naêng giaûm nheï. ñoät phaù coâng ngheä hay nguoàn taøi chính boå Moät phaàn lôùn löôïng phaùt thaûi taïi caùc nöôùc sung. Quan troïng hôn laø nhieàu bieän phaùp phaùt trieån laø keát quaû tröïc tieáp cuûa quyeát can thieäp naøy naèm trong phaïm vi chính ñònh caù nhaân nhö ñi laïi, söôûi aám, mua thöïc saùch quoác gia hoaëc thaäm chí chính saùch phaåm. Caùc hoä gia ñình taïi Myõ phaùt thaûi ñòa phöông – khoâng caàn moät chöông trình khoaûng 33 phaàn traêm löôïng CO2 taïi quoác khí haäu toaøn caàu ñeå taêng cöôøng töï do baùo gia naøy - nhieàu hôn ngaønh coâng nghieäp Myõ chí hoaëc tieáng noùi cuûa xaõ hoäi daân söï.4 vaø baát cöù nöôùc naøo khaùc, tröø Trung Quoác Chöông naøy baøn veà caùc yeáu toá quyeát (Hình 8.1 vaø 8.2).5 Neáu ñöôïc thoâng qua ñònh veà haønh vi, toå chöùc vaø chính trò cuûa hoaøn toaøn, caùc bieän phaùp taêng cöôøng hieäu quaùn tính theå cheá ñang caûn trôû quaù trình quaû hieän coù cho hoä gia ñình vaø xe gaén maùy phaùt trieån khoân ngoan vôùi khí haäu. Chöông coù theå tieát kieäm naêng löôïng gaàn 30 -10 naøy cuõng phaân tích aûnh höôûng cuûa caùc löïc phaàn traêm toång löôïng tieâu thuï cuûa Myõ. Thöù löôïng naøy ñeán vieäc thöïc hieän chính saùch hai, caù nhaân chi phoái quaù trình thay ñoåi lôùn môùi vaø caûn trôû thaønh coâng cuûa caùc chính hôn trong caùc toå chöùc vaø heä thoáng chính trò. saùch ñoù taïi caùc nöôùc ñaõ vaø ñang phaùt trieån. Ñaëc bieät, ôû caùc nöôùc daân chuû, nhieàu haønh Chöông naøy cuõng ñöa ra laäp luaän raèng ñeå ñoäng cuûa chính phuû laø keát quaû aùp löïc phaûi khaéc phuïc löïc caûn phaûi xem xeùt laïi phaïm vi haønh ñoäng cuûa coâng daân vaø cöû tri. Thöù ba, vaø chaát löôïng vai troø cuûa chính phuû. Chuùng khi thieát keá vaø thöïc hieän chính saùch, nhöõng toâi baét ñaàu vôùi trí tueä caù nhaân. ngöôøi ra quyeát ñònh aùp duïng cuøng moät quy trình trí tueä nhö caù nhaân khaùc. Khai thaùc thay ñoåi haønh vi caù nhaân Nhöõng baøn luaän veà thay ñoåi haønh vi caù Am hieåu ñoäng löïc chi phoái haønh vi con nhaân thöôøng taäp trung vaøo caùc cô cheá thò ngöôøi laø yeáu toá caàn thieát ñoái vôùi chính saùch tröôøng. Ñònh giaù naêng löôïng vaø döï toaùn phaùt trieån giaøu saùng kieán veà khí haäu. Tröôùc chi phí caùc nguoàn khan hieám toát hôn coù theå khieán caù nhaân thoâi söû duïng nhieàu Hình 8.1 Caùc hoaït ñoäng tröïc tieáp cuûa ngöôøi tieâu duøng Hoa Kyø caùc-bon vaø khuyeán khích hoï giöõ gìn moâi taïo ra moät phaàn ba toång löôïng phaùt thaûi CO2 cuûa nöôùc naøy tröôøng soáng ñang bò ñe doïa, vaø quaûn lyù Khu daân cö heä sinh thaùi toát hôn. Nhöng caùc ñoäng cô (khí thieân nhieân, ñieän LPG, vaø daàu nhieân lieäu) tieâu duøng cuûa caù nhaân vaø nhoùm khoâng chæ Coâng nghieäp 21%) döøng laïi ôû vaán ñeà giaù caû. Nhieàu coâng ngheä 27% tieát kieäm naêng löôïng vaø chi phí ñaõ hoaït Vaän taûi (xe chôû khaùch vaø ñoäng töø nhieàu naêm nay. Caùc khoaûn ñaàu taøu thuyeàn) 12% tö “khoâng-hoái tieác” nhö caûi thieän vaät lieäu Thöông maïi 18% caùch ly trong xaây döïng, giaûi quyeát vaán ñeà Vaän taûi roø ræ nöôùc, vaø haïn cheá xaây döïng taïi caùc khu (xe taûi naëng vaø nheï, xe buyùt, xe löûa, nhieân lieäu phaûn löïc, vöïc thöôøng xuyeân luõ luït mang laïi lôïi ích vaø caùc nguoàn khaùc) 22% vöôït ra ngoaøi phaïm vi giaûm nheï vaø thích öùng. Nhöng taïi sao nhöõng bieän phaùp ñoù laïi Haønh ñoäng tröïc tieáp Haønh ñoäng giaùn tieáp khoâng ñöôïc aùp duïng? Vì quan taâm khoâng coù nghóa laø hieåu bieát, vaø hieåu bieát khoâng Nguoàn: EIA 2009; EPA 2009. Ghi chuù: LPG = Khí hoùa loûng nhaát thieát daãn tôùi haønh ñoäng. Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 385 Quan taâm khoâng coù nghóa laø Hình 8.2 Ñieàu chænh nhoû ôû ñòa phöông nhöng cho lôïi ích lôùn toaøn caàu: Chuyeån töø SUV sang oâ toâ con chôû khaùch tieát kieäm nhieân lieäu taïi Myõ seõ buø ñaép ñöôïc gaàn nhö toaøn boä löôïng phaùt thaûi taïo ra hieåu bieát töø vieäc cung caáp naêng löôïng cho theâm hôn 1,6 tæ ngöôøi Trong thaäp kyû qua, ý thöùc veà bieán ñoåi khí haäu taêng nhöng khoâng bieán thaønh Phaù u taán CO2) t thaûi (trieä(million Emissions tons of CO2) haønh ñoäng phoå bieán cuûa caùc caù nhaân. 350 Thaät vaäy, caùc chuyeán bay, ñi laïi baèng xe hôi, caùc kyø nghæ ôû nöôùc ngoaøi vaø thieát bò 300 gia ñình taêng treân toaøn caàu.8 Ñieàu gì lyù giaûi cho söï thieáu keát noái 250 giöõa nhaän thöùc vaø haønh ñoäng? Quan taâm veà bieán ñoåi khí haäu khoâng coù nghóa 200 laø hieåu veà taùc nhaân chi phoái vaø tính naêng ñoäng cuûa vaán ñeà hoaëc caùc phaûn 150 öùng caàn thieát. Thaêm doø dö luaän cho thaáy coâng chuùng thöøa nhaän vaãn coøn 100 laãn loän giöõa nguyeân nhaân vaø giaûi phaùp bieán ñoåi khí haäu.9 “Khoaûng troáng xanh” 50 naøy trong thaùi ñoä cuûa coâng chuùng moät phaàn do caùch truyeàn ñaït veà khoa hoïc 0 khí haäu vaø caùch chuùng ta (khoâng) hieåu Emission reductions by switching Caét giaûm phaùt thaûi baèng caùch chuyeån ñoäi Emission increase by providing Phaùt thaûi taêng thoâng qua cung caáp nhu caàu fleet of American SUVs to cars with xe ña naêng SUV cuûa Myõ sang oâ-toâ con basic electricity to 1.6 billion people ñieän cô baûn cho 1,6 tyû ngöôøi hieän khoâng veà cô cheá, tính naêng ñoäng cuûa vaán ñeà EU fuel economy standards. ñieän coù tieâu chuaån tieát kieäm nhieân lieäu without access to electricity. ñöôïc duøng ñieän. khí haäu (Hoäp 8.1).10 cuûa EU Caùc moâ hình thieáu-thoâng tin tieâu Nguoàn: Tính toaùn cuûa nhoùm WDR döïa treân BTS 2008. chuaån giaû ñònh raèng khi ngöôøi ta “bieát” Ghi chuù: Caùc öôùc tính döïa treân 40.000.000 SUV (xe theå thao tieän ích) taïi Myõ chaïy toång coäng 480 tyû daëm (giaû söû moät xe chaïy 12.000 daëm) moät naêm. Vôùi möùc söû duïng nhieân lieäu hieäu quaû trung bình laø nhieàu hôn, hoï seõ haønh ñoäng khaùc.11 18 daëm moät gallon, ñoäi xe SUV tieâu thuï 27tæ gallon xaêng daàu haøng naêm vôùi löôïng phaùt thaûi caùc-bon laø Ngaøy nay con ngöôøi ñöôïc tieáp xuùc vôùi 2.421 gram /gallon. Chuyeån sang oâ toâ tieát kieäm nhieân lieäu coù möùc söû duïng nhieân lieäu hieäu quaû trung bình cuûa oâ toâ chôû khaùch môùi ñöôïc baùn trong Lieân minh chaâu AÂu (45 daëm moät gallon; xem ICCT 2007) cho raát nhieàu thoâng tin veà nguyeân nhaân, cô keát quaû giaûm 142 trieäu taán CO2 (39 trieäu taán carbon) moãi naêm. Tieâu thuï ñieän cuûa caùc hoä ngheøo taïi caùc cheá, tính naêng ñoäng vaø taùc ñoäng cuûa bieán nöôùc ñang phaùt trieån ñöôïc öôùc tính khoaûng 170 kilowatt giôø moät ngöôøi/naêm vaø löôïng ñieän naøy neáu tính theo möùc cung caáp caùc-bon trung bình treân theá giôùi hieän nay coù cöôøng ñoä 160 gam carbon/ kilowatt-giôø, ñoåi khí haäu. Thoâng tin naøy roõ raøng giuùp töông ñöông vôùi 160 trieäu taán CO2 (44 trieäu taán carbon). Quy moâ kyù hieäu ñieän treân baûn ñoà ñòa caàu töông con ngöôøi quan taâm nhieàu hôn ñeán bieán öùng vôùi soá ngöôøi khoâng coù khaû naêng tieáp caän duøng ñieän. Hoäp 8.1 Truyeàn thoâng sai leäch veà söï caàn thieát haønh ñoäng vì khí haäu Ñöa tin veà bieán ñoåi khí haäu coù theå taïo ngöôøi. Hoï khoâng theå ngaên chaën hoaëc moïi ngöôøi nghó raèng haønh ñoäng laø voâ keát quaû traùi ngöôïc, khieán coâng chuùng bieán ñoåi thôøi tieát. Hoï chæ bieát chuaån nghóa. Moät maåu tin ñieån hình veà hieän khoâng muoán tham gia. Phaân tích ngoân bò, ñieàu chænh cho thích hôïp, hoaëc di töôïng aám leân toaøn caàu - phaùc thaûo ngöõ dieãn ñaït vaø cuûa giôùi truyeàn thoâng chuyeån ñeå traùnh. Coøn taäp trung vaøo caùc baèng chöùng khoa hoïc, nhaán maïnh vaø caùc nhoùm moâi tröôøng veà bieán ñoåi doøng thôøi gian daøi vaø quy moâ bieán ñoåi haäu quaû nghieâm troïng khi khoâng chòu khí haäu cho thaáy khi moïi ngöôøi caøng khí haäu khuyeán khích hoï nghó “noù seõ haønh ñoäng, vaø hoái thuùc caùc bieän phaùp bò taán coâng bôûi caùc töø ngöõ hoaëc hình khoâng xaûy ra trong quaõng ñôøi cuûa toâi caáp baùch - coù theå khieán ngöôøi daãn aûnh veà taøn phaù, taùc ñoäng cuûa bieán “vaø”khoâng theå laøm ñöôïc gì ñaâu.” nghó raèng hoaït ñoäng phoøng ngöøa laø ñoåi khí haäu gaàn nhö trong kinh thaùnh, Nhaán maïnh quy moâ to lôùn cuûa voâ nghóa. hoï caøng coù nhieàu khaû naêng boû qua vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu lôùn trong khi vaø laûng traùnh vaán ñeà. Mieâu taû bieán noùi vôùi ngöôøi daân laø hoï coù theå giaûi Nguoàn: Retallack, S., www.opendemoc- ñoåi khí haäu laø “thôøi tieát ñaùng sôï” coù quyeát vaán ñeà thoâng qua nhöõng haønh racy .net/globalization- climate_change_ theå gaây phaûn taùc duïng heát söùc nguy ñoäng nhoû (chaúng haïn, thay boùng ñeøn) debate/ankelohe_3550.jsp (truy caäp hieåm vì ngöôøi daân voán coi thôøi tieát taïo ra söï baát lieân keát, laøm giaûm ñoä 17/7/2008). toàn taïi ngoaøi taàm kieåm soaùt cuûa con tin caäy cuûa caùc thoâng ñieäp vaø khieán 386 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hình 8.3 ÔÛ caùc quoác gia, söï saün saøng ñoái phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu cuûa caùc caù nhaân khoâng ñoàng nhaát vaø thöôøng khoâng bieán thaønh haønh ñoäng cuï theå a. Globally, individual intentions to act b. In emerging markets people are more confident that climate change do a. not a.Treâ toaøn translate n yet Globally, caàu , yù ñònhinto individual concrete intentions haønh action ñoäng cuûa caùtonhaâ actn b. b. In ÔÛemerging will ngbe môùsolved markets caùc thò tröôø i noåi have people , con are ngöôø higher more i tin intentions töôûn gconfident to that hôn vaøo söï act bieá n climate change ñoåi khí haä u seõ ñöôïc do not translate yetbieá chöa n thaønh haøinto concrete nh ñoä ng cuï theå action will be solved i quyeát have giaû ñònh haøintentions higher vaø coù yù nh ñoäng cao to hônact Yes, I have switched 12 toCoùa Yes, greener , toâ Ii ñaõ have energy chuyeå n sang switched nhaø provider to a cung caáp naê greener ng löôïng energy Tin töôûng cao, yù ñònh thaáp Tin töôûng cao, yù ñònh cao 12 xanh hôn Iprovider am currently Tin töôûng cao, yù ñònh thaáp Tin töôûng cao, yù ñònh cao AÁn Ñoä 15 xem xeùt Toâi hieän ñangswitching considering I am currently AÁn Ñoä Yes, I am 15 chuyeån ñoåi Trung Quoác considering switching VaânI willing Yes, g,am totoâi Nam Phi Trung Quoác saün saø switch tong willing to Nam Phi YÙ chuyeån 89 greener a switch to UÙc YÙ sang nhaø Nhaät Bra-xin energy a cung greenercaáp 89 I have not Nhaät UÙc Canada Bra-xin provider naê nenergy g löôïng Toâi chöa chuyeån ñoåi switched, and I I have not provider xanh hôn 73 am vaø toâi khoâng xem xeùt not considering Myõ Ai Canada Len AÙc-hen-ti-na n ñoåi and I switched, 73 chuyeå switching am not considering Haø Lan Myõ AiPhaù p Len Taây Ban AÙ Ngac-hen-ti-na Chi-leâ Haø Lan Anh Phaùp Taây Ban Nga Chi-leâ switching Lieân Bang Nga Anh Ñöùc Ñöùc Lieân Bang Nga No, I am Caùc nöôùc not Khoâng, willing Baé cc A u c No, I am 11 Caù nöôù to toâ not i khoâng switch willing 11 Baéc AÂu saün saøng Intentions Actions taken to switch Tin töôûng thaáp, yù ñònh thaáp Tin töôûng thaáp, yù ñònh cao chuyeå n ñoåi declared Intentions Nhöõ in Actions ng yù ñònh between taken Haønh ñoä ng Tin töôûng thaáp, yù ñònh thaáp Tin töôûng thaáp, yù ñònh cao 2007, ñöôï % c coân declared boá 2007–08, g in thöï c hieän % between töø trong 2007,2007, 2007–08, % % % 2007–08, % Nguoàn: Accenture 2009. Ghi chuù: Khaûo saùt Bieán ñoåi Khí haäu cuûa Accenture 2009 ñöôïc thöïc hieän vôùi quy moâ maãu 10.733 caù nhaân trong 22 neàn kinh teá phaùt trieån vaø môùi noåi. Maãu naøy ñaïi dieän cho daân soá chung taïi caùc nöôùc phaùt trieån vaø daân soá ñoâ thò taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Baûng a: Traû lôøi caâu hoûi veà möùc ñoä saün saøng chuyeån sang moät nhaø cung caáp naêng löôïng xanh hôn neáu nhaø cung caáp ñöa ra dòch vuï giuùp giaûm bôùt löôïng phaùt thaûi caùc-bon. YÙ ñònh khoâng bieán thaønh haønh ñoäng vôùi haàu heát ngöôøi ñöôïc hoûi quyeát ñònh giöõ nguyeân nhaø cung caáp naêng löôïng cuõ vaø. Baûng b: Caên cöù vaøo baûng caâu hoûi, caùc quoác gia ñöôïc xeáp haïng treân hai tieâu chí – ñoä tin töôûng vaø yù ñònh. Ñoä tin töôûng laø thöôùc ño tính laïc quan cuûa caù nhaân veà khaû naêng cuûa caù nhaân, cuûa caùc chính trò gia, coøn caùc nhaø cung caáp naêng löôïng tìm kieám giaûi phaùp. Nhìn chung, nhöõng ngöôøi ñöôïc hoûi trong caùc neàn kinh teá môùi noåi laïc quan hôn veà khaû naêng haønh ñoäng ñeå giaûi quyeát bieán ñoåi khí haäu toaøn caàu cuûa loaøi ngöôøi. ñoåi khí haäu nhöng laïi khoâng daãn ñeán haønh chuùng coù theå laøm phöùc taïp vaán ñeà. Tranh ñoäng vì khí haäu.12 Taïi sao laïi nhö vaäy? Ñoù laø luaän khoa hoïc phaùt trieån nhôø thöû nghieäm vaø vì caùc thoâng tin coù theå taïo caûm giaùc sai laàm kieåm tra cheùo caùc lyù luaän vaø phaùt hieän. Tin “ñöôïc trao quyeàn” sau ñoù bieán thaønh traïng töùc ñöôïc theo doõi coù theå ñoåi chieàu töø cöïc thaùi baát löïc khoù hieåu khi ñi keøm vôùi nhieàu naøy sang cöïc khaùc, khieán coâng chuùng caøng thoâng ñieäp “thöïc teá” hôn. Truyeàn ñaït tính deã laãn, khieán hoï coi tranh luaän khoâng phaûi khaån caáp baèng caùch nhaán maïnh baûn chaát vaø laø tieán boä khoa hoïc, maø nhö quaù trình phoå quy moâ chöa töøng thaáy cuûa caùc vaán ñeà coù theå bieán nhöõng yù kieán maâu thuaãn.15 Hôn nöõa, daãn ñeán traïng thaùi teâ lieät.13 Töông töï, thoåi nhu caàu cuûa giôùi truyeàn thoâng phaûi ñöa ra phoàng baûn chaát ña beân cuûa quaù trình giaûm nhöõng baøi vieát “caân baèng” ñaõ khieán ñaêng taûi nheï vaø thích öùng laø lôøi nhaéc nhôû giaûi phaùp quaù nhieàu veà yù kieán cuûa caùc nhaø phaûn bieän naøy khoâng thuoäc veà moät beân duy nhaát, taïo khoa hoïc khí haäu khoâng coù chuyeân moân vaø ra caûm giaùc chung laø voâ phöông cöùu chöõa vaø laäp tröôøng khoa hoïc.16 baát löïc.14 Ñieàu naøy coù theå giaûi thích taïi sao ôû Khi tìm kieám nhöõng caâu chuyeän loâi cuoán, caùc nöôùc phaùt trieån, thoâng tin veà bieán ñoåi khí giôùi truyeàn thoâng thöôøng neù traùnh caùch vieát haäu nhieàu hôn, con ngöôøi laïi bi quan hôn veà caån troïng cuûa giôùi khoa hoïc khi dieãn ñaït moät giaûi phaùp khaû thi (Hình 8.3). söï khoâng chaéc chaén. Do vaäy, ñoäc giaû tieáp Ñeå taïo ra haønh ñoäng, nhaän thöùc caàn nhaän caùc thoâng ñieäp thieáu tính caån troïng ñöôïc xaây döïng treân cô sôû thoâng tin roõ raøng khoa hoïc vaø chöùa ñöïng noäi dung haáp daãn töø caùc nguoàn ñaùng tin caäy. Caùch thöùc truyeàn coù theå bò baùc boû bôûi nhöõng tuyeân boá khaùc ñaït khoa hoïc veà bieán ñoåi khí haäu tôùi coâng coù lôøi leõ maïnh meõ töông töï, aûnh höôûng ñeán Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 387 ñoä tin caäy cuûa nguoàn thoâng tin. Ngoaøi vieäc khieán cho coâng chuùng (vaø caùc nhaø hoaïch Hoäp 8.2 Hieåu sai veà tính naêng ñoäng cuûa vaán ñeà ñònh chính saùch) laãn loän veà nguyeân nhaân, bieán ñoåi khí haäu taïo neân söï töï maõn taùc ñoäng, vaø caùc giaûi phaùp tieàm naêng, caùc Hoã trôï caùc chính saùch ñeå kieåm troäi hôn soá löôïng maø caùc heä thuyû hình thöùc ñaët vaán ñeà khaùc nhau coù theå gaây soaùt löôïng phaùt thaûi khí nhaø kính sinh vaø treân caïn coù theå haáp thuï, phaûn taùc duïng ñoái vôùi caùc caù nhaân vaø taïo bò caûn trôû do hieåu bieát haïn cheá noàng ñoä khí nhaø kính seõ taêng. caûm giaùc toäi loãi, vaø thaäm chí phæ baùng, khi cuûa ngöôøi daân veà cô cheá hoaït Ngay caû ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coi ñoäng cuûa vaán ñeà bieán ñoåi khí bieán ñoåi khí haäu laø moät öu tieân, vaán ñeà tieâu thuï ñang ñöôïc coi nhö laø vaán haäu. Caùc thöû nghieäm cho thaáy hieåu sai quaù trình tích tröõ-vaø- ñeà do ngöôøi tieâu duøng gaây neân.17 Ñieàu naøy ña soá ngöôøi daân hieåu sai baûn phaân phoái daãn tôùi löïa choïn chính coù theå khieán ngöôøi daân töø choái hôn laø haønh chaát tích tröõ-vaø-phaân phoái caên saùch ‘chôø xem sao’, haïn cheá baûn cuûa vaán ñeà: hoï tin raèng oån aùp löïc coäng ñoàng vaø quyeát taâm ñoäng theo thoâng ñieäp. ñònh khí thaûi gaàn möùc hieän nay chính trò cho chính saùch tích cöïc Theâm moät thaùch thöùc khi chuyeån töø seõ oån ñònh noàng ñoä khí nhaø kính oån ñònh khí haäu. Nhaän thöùc sai quan taâm sang hieåu ñöôïc vaán ñeà laø laøm trong khoâng khí vaø ngaên chaën laàm naøy coù theå söûa ñöôïc thoâng bieán ñoåi khí haäu. Trong khi ñoù, qua caùc chieán löôïc truyeàn thoâng theá naøo lónh hoäi ñöôïc vaán ñeà. Tính naêng doøng khí thaûi ñöôïc so saùnh roõ söû duïng pheùp loaïi suy, nhö ví duï ñoäng cuûa vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu keùo caêng nhaát laø vôùi doøng chaûy cuûa nöôùc veà boàn taém. naêng löïc tinh thaàn cuûa chuùng ta theo caùc vaøo boàn taém: chöøng naøo doøng ñoå vaøo lôùn hôn doøng thoaùt ra, Nguoàn: Sternman vaø Sweeney caùch khaùc nhau.18 Nghieân cöùu taâm lyù thaáy möïc nöôùc trong boàn seõ daâng leân. 2007; Moxnes vaø Saysel 2009. caùc caù nhaân khoâng ñöôïc trang bò nhieàu ñeå Chöøng naøo löôïng khí phaùt thaûi ñoái phoù vôùi nhöõng vaán ñeà gaây ra töø nhieàu Hoäp 8.3 Nhaän thöùc veà ruûi ro coù theå nhaán chìm chính saùch nhö theá naøo: Quaûn lyù ruûi ro luõ luït Ñoäng cô giaûi quyeát ruûi ro lieân quan thöôøng xuyeân dieãn ra nhö caùc ñôït hoï coù haønh ñoäng höõu hình, nhö giuùp caên baûn ñeán nhaän thöùc veà möùc ñoä soùng daâng do baõo.b noâng daân soáng ñöôïc thoâng qua taùi nghieâm troïng vaø khaû naêng taùc ñoäng. Nhöõng moâ hình haønh vi cuûa noâng ñònh cö. Nhaän thöùc ñöôïc khaû naêng vaø daân vaø caùc nhaø hoaïch ñònh chính Caùc beân lieân quan khaùc nhau nhìn phöông phaùp con ngöôøi thöôøng söû saùch ôû Mozambique sau ñôït luõ luït khaû naêng xaûy ra vaán ñeà theo caùch duïng ñeå öôùc tính caùc khaû naêng naøy naêm 2000 vaø trong chöông trình taùi khaùc nhau. Caùc nhaø hoaïch ñònh chính coù theå gaây hieåu nhaàm. Ví duï, ngöôøi ta ñònh cö thöïc hieän sau ñoù cuûa chính saùch taïi Maputo coù xu höôùng cho raèng ñaùnh giaù khaû naêng moät söï kieän xaûy phuû ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Nhöõng ngöôøi vuøng ñoàng baèng cöûa soâng Limpopo ra ôû moät nôi nhaát ñònh döïa treân ñaùnh noâng daân (nhieàu hôn caùc nhaø hoaïch do nöôùc luõ taïo thaønh chæ coù nguy cô giaù möùc ñoä töông ñoàng cuûa nôi ñoù ñònh chính saùch) coù thieân höôùng giöõ bò luõ luït. Tuy nhieân, theo nhöõng ngöôøi so vôùi caùc ñòa ñieåm maø caùc söï kieän nguyeân traïng: ñoái vôùi noâng daân, soáng ôû ñoù, ngoaøi ruûi ro khí haäu, cuoäc nhö vaäy thöôøng xaûy ra.a Nhöõng kyù nhöõng haønh ñoäng thích öùng vôùi caùc soáng taïi caùc caùnh ñoàng ngaäp luït öùc veà moät söï kieän sinh ñoäng vaø môùi yeáu toá khí haäu thöôøng ñöôïc ñem so coøn chòu taùc ñoäng cuûa nhieàu yeáu toá xaûy ra cuõng khieán ngöôøi ta öôùc tính saùnh vôùi ruûi ro cuûa caùc keát quaû tieâu khaùc. So vôùi noâng daân ñòa phöông, quaù cao xaùc suaát cuûa noù. Theo quan cöïc. Ví duï, khi quyeát ñònh di chuyeån caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch naøy saùt, ngöôøi ta thöôøng ñaùnh giaù quaù ñeán moät khu vöïc an toaøn treân vuøng coù xu höôùng ñaùnh giaù quaù cao ruûi ro cao khaû naêng cuûa caùc söï kieän coù xaùc ñaát cao hôn ñöa ñeán nguy cô maát sinh lieân quan ñeán khí haäu. Neáu khoâng suaát thaáp vaø ñaùnh giaù thaáp khaû naêng keá hoaëc coäng ñoàng. Neáu nhieàu möa phaân tích ruûi ro vaø truyeàn thoâng moät cuûa caùc söï kieän coù xaùc suaát cao. Khi maø quyeát ñònh troàng moät loaïi caây chòu caùch ñaày ñuû, nhöõng khaùc bieät chính ngoài treân maùy bay con ngöôøi thöôøng haïn coù theå daãn ñeán ruûi ro thu hoaïch veà nhaän thöùc ruûi ro coù theå caûn trôû hoaûng sôï hôn khi ngoài trong xe hôi thaáp hôn. Noâng daân muoán traùnh traùch vieäc thieát keá vaø thöïc hieän chính saùch (maëc duø ruûi ro tai naïn gaây cheát ngöôøi nhieäm caù nhaân ñoái vôùi caùc keát quaû thaønh coâng. cuûa xe hôi cao hôn ñaùng keå). Töông tieâu cöïc seõ traùnh löïa choïn caùi môùi. töï nhö vaäy, caùc thaûm hoïa töï nhieân ít Ngöôïc laïi, caùc nhaø hoaïch ñònh chính Nguoàn: Patt vaø Schröter 2008. xaûy ra nhö soùng thaàn laïi khieán con saùch coù theå taêng uy tín caù nhaân nhôø a. Tversky vaø Kahneman 1974. ngöôøi quan taâm nhieàu hôn söï kieän traùnh keát quaû tieâu cöïc, nhöng chæ khi b. Kahneman vaø Tversky 1979. 388 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 nguyeân nhaân.19 Ñôn giaûn hoaù vaán ñeà baèng toá taâm lyù, vaên hoùa vaø kinh teá quyeát ñònh caùch chaáp nhaän caùch giaûi thích theo töøng chuùng ta coù haønh ñoäng hay khoâng. Moät laàn nguyeân nhaân daãn ñeán vieäc tìm kieám giaûi nöõa, yù töôûng ôû ñaây khoâng phaûi laø chuùng ta phaùp rieâng leû vaø taäp trung vaøo nhöõng vieân haønh ñoäng chöa hôïp lyù, maø chuùng ta caàn ñaïn baïc coâng ngheä (thöôøng khoâng toàn phaûi hieåu roõ hôn caùch thöùc chuùng ta ñöa taïi). Löïc caûn aûnh höôûng ñeán phaûn öùng cuûa ra quyeát ñònh. Quaù trình tieán hoùa cuûa loaøi chuùng ta coù theå lieân quan ñeán hieåu bieát haïn ngöôøi hình thaønh caùch boä naõo cuûa chuùng ta cheá veà caùc moái quan heä giöõa tích luõy vaø tyû laøm vieäc. Chuùng ta ñaëc bieät maïnh khi haønh leä phaân phoái theå hieän noàng ñoä, caét giaûm vaø ñoäng choáng laïi caùc moái ñe doïa coù lieân quan oån ñònh khí nhaø kính. Thöïc teá ngay caû khi ñeán boä maët con ngöôøi; theå hieän ôû daïng baát giaûm phaùt thaûi maïnh meõ vaø baát ngôø nhaát ngôø, kòch tính vaø töùc thôøi; coù lieân quan heä roõ cuõng seõ khoâng ngaên chaën ñöôïc hieän töôïng vôùi söùc khoûe con ngöôøi; thaùch thöùc khuoân aám leân, hoaëc laøm nhu caàu thích öùng bieán khoå ñaïo ñöùc, gaây ra nhöõng phaûn öùng noäi maát trong ngaén haïn vaø trung haïn ñang laø taïng; hoaëc gôïi nhôù kinh nghieäm caù nhaân gaàn vaán ñeà chuùng ta phaûi ñaáu tranh vaø ñôn giaûn nhaát.21 Ñôn giaûn laø toác ñoä bieán ñoåi khí haäu laø khoâng theå hieåu ñöôïc neáu khoâng coù giaûi chaäm cuõng nhö tính chaát trì hoaõn, voâ hình, thích caën keõ (Hoäp 8.2).20 vaø thoáng keâ veà nhöõng ruûi ro cuûa noù khoâng dòch chuyeån noåi chuùng ta (Hoäp 8.3). Hieåu ñöôïc khoâng nhaát thieát seõ Kinh teá hoïc haønh vi cho thaáy ñaëc tính daãn ñeán haønh ñoäng ra quyeát ñònh cuûa con ngöôøi trong ñieàu Kieán thöùc ñöôïc chuyeån taûi thoâng qua caùc kieän khoâng chaéc chaén haïn cheá baûn naêng heä thoáng giaù trò ñöôïc ñònh hình bôûi yeáu thích öùng töï nhieân cuûa chuùng ta.22 Chuùng ta thöôøng ñaùnh giaù thaáp xaùc suaát tích luõy Hình 8.4 Bieán ñoåi khí haäu vaãn chöa phaûi laø moät öu tieân (toång caùc xaùc suaát cuûa moät söï kieän xaûy ra Noùng leân Global toaøn caàu warming qua moät khoaûng thôøi gian), ñieàu naøy giaûi thích taïi sao hoaït ñoäng xaây döïng vaãn tieáp Tuyeä t chuûng caùcof Extinction loaø i thöïc vaä plants and t &animals ñoäng vaät tuïc taïi caùc khu vöïc deã bò chaùy, luõ luït, vaø ñoäng ñaát. Ai cuõng thích giöõ nguyeân traïng Maá Loss oft röø ng nhieä rain t ñôùi forests vaø chæ muoán laøm caùc ñieàu chænh nhoû. Hoï boù tay khi khoù ño löôøng keát quaû, nhö O nhieã Air khoâng khí m pollution trong coâng taùc chuaån bò ñoái phoù thieân tai Cung caá khi khoâng coù soá lieäu roõ raøng. Chuùng ta laø Supply nöôùc ngoï of pfresh watert cho caùc for hoä gia ñình households “nhöõng ngöôøi ra quyeát ñònh thieån caän”, Ñaát/nöôùc bò oâ of Toxic contamination nhieã m ñoäc haïi soil/water coi thöôøng caùc söï kieän trong töông lai vaø daønh öu tieân cao hôn cho nhöõng vaán ñeà Water pollution O nhieã m nöôùc gaàn guõi hôn vôùi khoâng gian vaø thôøi gian. Ví duï, thöôøng coù theå huy ñoäng ñöôïc coâng Pollution of O drinking nhieãm nöôùwater c uoáng chuùng baèng nhöõng vaán ñeà moâi tröôøng coù 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 theå nhìn thaáy (chaúng haïn oâ nhieãm khoâng Tyû leä phaàn traê Percentage of ngöôøi ñöôïc hoû mrespondents i quan taâm a concerned raágreat t nhieàudeal hoaëc khí ñoâ thò) nhöng khoâng huy ñoäng ñöôïc or ôû möùc fair ñoä trung amount bình veà about töøng each vaán ñeà problem ñoái vôùi caùc vaán ñeà ít höõu hình hôn (söï Nguoàn: Gallup Poll, www.gallup.com/poll/106660/Little- Increase- Americans- Global- Warming- Worries. tuyeät chuûng cuûa caùc loaøi). Caùc caù nhaân xeáp aspx (truy caäp ngaøy 06 thaùng Ba, 2009). Ghi chuù: Ngöôøi traû lôøi ñöôïc hoûi caùc caâu hoûi sau: “Toâi seõ ñoïc cho baïn moät danh saùch caùc vaán ñeà moâi haïng bieán ñoåi khí haäu thaáp hôn caùc vaán tröôøng. Khi toâi ñoïc töøng vaán ñeà moät, xin vui loøng bieát neáu caù nhaân baïn lo laéng raát nhieàu, bình thöôøng, ñeà moâi tröôøng khaùc voán ñöôïc coi laø gaén boù ít, hoaëc hoaøn toaøn khoâng.” Keát quaû döïa theo caùc cuoäc phoûng vaán treân ñieän thoaïi töø ngaøy muøng 05 ñeán muøng 08 thaùng 3, 2009. Maãu phoûng vaán 1.012 coâng daân Hoa Kyø töø 18 tuoåi trôû leân. hôn vôùi gia ñình (Hình 8.4).23 Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 389 Ngay caû khi con ngöôøi quaû thöïc coù ñaày Hình 8.5 Möùc ñoä quan ngaïi veà bieán ñoåi khí haäu giaûm khi cuûa caûi vaät chaát taêng leân ñuû lyù trí, thì kieán thöùc chöa haún ñaõ daãn Tyû leä phaàn traêm soá ngöôøi ñöôïc hoûi ñaùnh giaù bieán ñoåi khí haäu laø moät vaán ñeà nghieâm troïng tôùi haønh ñoäng. “Beå lo laéng haïn heïp” cuûa Percentage of respondents who consider climate change a serious problem hoï coù theå ngaên hoï haønh ñoäng theo thoâng 100 IDN PHL THA CHL PRT GRC FRA JAP HKG tin hieän coù, vì hoï öu tieân cho caùc nhu caàu 95 IND CHN TURBRA ARG KOR ESP SGP CHE MYS ZAF HUN CZE ITA GBR CAN IRL cô baûn nhö an ninh, nôi ôû, vaø nhöõng thöù VNM 90 POL LTU SWE AUT FIN töông töï.24 Hoï cuõng ñaùnh giaù caùc chi phí 85 NZL NOR LVA BEL DNK thò tröôøng laãn phi thò tröôøng cuûa caùc quyeát 80 EST RUS USA ñònh. Caùc chi phí phi thò tröôøng cuûa haønh 75 ñoäng döïa vaøo nhöõng thoâng tin thaùch thöùc 70 heä thoáng giaù trò coát loõi (chaúng haïn keâu goïi 65 NLD taùi ñònh cö vaø di truù hay haïn cheá caùc hình 60 thöùc moâ hình tieâu duøng) coù theå leân raát cao. 0 10 20 30 40 50 GDP quaân bình per ($,i PPP, ñaàu ngöôø ($, PPP, nghìn) Thaät vaäy, chính haønh ñoäng giaûi nghóa hay GDP capita thousands) trung hoøa thoâng tin boå sung raát toán keùm. Nguoàn: Sandvik 2008. Ghi chuù: Söï quan taâm cuûa coâng chuùng veà tình traïng noùng leân cuûa traùi ñaát ñöôïc theå hieän baèng tyû leä phaàn Ñoái vôùi moät gia ñình phaûi quyeát ñònh xaây traêm döïa treân soá ngöôøi ñöôïc hoûi coi bieán ñoåi khí haäu laø moät vaán ñeà nghieâm troïng. Soá lieäu ñöôïc laáy töø moät döïng laïi treân moät khu vöïc deã bò luõ, hoaëc cuoäc khaûo saùt tröïc tuyeán toaøn caàu do ACNielsen tieán haønh trong naêm 2007 veà thaùi ñoä cuûa ngöôøi tieâu duøng ñoái vôùi xu höôùng noùng leân toaøn caàu. Nhöõng ngöôøi ñöôïc hoûi töø 46 quoác gia khaùc nhau ñaõ traû lôøi veà möùc ñoä ñoái vôùi moät caùn boä ñòa phöông thieát keá vaø nghieâm troïng cuûa vaán ñeà noùng leân toaøn caàu theo quan nieäm cuûa hoï (treân quy moâ 1-5). Nhoùm ñoái töôïng cöôõng cheá caùc boä chuaån xaây döïng taïi khu goác laø nhöõng ngöôøi traû lôøi khaûo saùt ñaõ nghe hoaëc ñoïc veà vaán ñeà noùng leân toaøn caàu. vöïc thaáp ven bieån, caùc chi phí giao dòch coù theå lôùn. Hôn nöõa, caû hai vaán ñeà giaûm nheï vaø thích öùng ñeàu laø bi kòch chung caàn phaûi Hoäp 8.4 Coäng ñoàng tham gia troïn veïn vaøo hoaït haønh ñoäng taäp theå. Nhöõng caù nhaân coù lyù trí ñoäng giaûm nheï ruûi ro lôû ñaát ôû vuøng Ca-ri-beâ vaø hoaït ñoäng vì lôïi ích cuûa mình phaûi ñoái Moät phöông phaùp môùi nhaèm trì quaûn lyù nöôùc maët ôû nhöõng maët vôùi bieän phaùp cô caáu khoâng haáp daãn giaûm nheï nguy cô lôû ñaát cho caùc vuøng trieàn doác coù ruûi ro cao. Noù ñeå hôïp taùc giaûi quyeát caùc vaán ñeà naøy.25 Hôïp coäng ñoàng deã bò toån thöông ñaõ taïo ra moät chöông trình do coäng ñöôïc MoSSaiC thí ñieåm. Ñaây laø ñoàng laøm chuû thöïc söï, thay vì taùc trong nhöõng ñieàu kieän naøy ñoøi hoûi phaûi moät chöông trình nhaèm caûi thieän moät chöông trình do moät cô quan mang laïi nhöõng keát quaû roõ raøng, - ñieàu naøy coâng taùc quaûn lyù caùc söôøn doác hay chính phuû aùp ñaët. laïi thöôøng khoâng xaûy ra vôùi caùc taùc ñoäng vaø trong caùc coäng ñoàng phía ñoâng MoSSaiC ñaõ haï thaáp ruûi ro Ca-ri-beâ. MoSSaiC xaùc ñònh vaø lôû ñaát baèng caùch taïo ra vieäc laøm öùng phoù lieân quan ñeán bieán ñoåi khí haäu.26 thöïc hieän caùc caùch tieáp caän döïa vaø naâng cao nhaän thöùc veà ruûi ro Hieåu ñöôïc nhöõng raøo caûn ñeå thay ñoåi vaøo coäng ñoàng vôùi chi phí thaáp cho coäng ñoàng vaø thöïc hieän caùch haønh vi cuõng ñoøi hoûi phaûi vöôït qua caùc nhaèm giaûm ruûi ro lôû ñaát, trong tieáp caän coù söï tham gia ñeå nhaân ñoù coäng ñoàng cö daân xaùc ñònh roäng chöông trình cho caùc coäng lyù giaûi taâm lyù coi caù nhaân nhö moät ñôn vò caùc khu vöïc ñöôïc coi laø coù vaán ñoàng khaùc. Chöông trình naøy cho phaân tích vaø chöùa ñöïng caùc yeáu toá xaõ hoäi ñeà veà thoaùt nöôùc, sau ñoù ñaùnh thaáy raèng thay ñoåi caùch nhìn cuûa aûnh höôûng ñeán nhaän thöùc, quyeát ñònh, vaø giaù caùc phöông aùn giaûm thieåu coäng ñoàng veà giaûm nheï ruûi ro nguy cô lôû ñaát baèng caùch quaûn coù theå naâng cao nhaän thöùc coäng haønh ñoäng. Con ngöôøi coù khuynh höôùng lyù nöôùc maët. ñoàng veà ruûi ro khí haäu. Chöông töï nhieân phaûn baùc vaø töø choái caùc thoâng tin Caùc hoaït ñoäng bao goàm: trình cuõng thieát laäp moät voøng laëp maâu thuaãn vôùi giaù trò vaên hoùa hoaëc quan Quaûn lyù nöôùc maët döôùi moïi hình coù phaûn hoài giöõa caùc ñaàu vaøo thöùc (nöôùc töø maùi nhaø, nöôùc baån vaø ñaàu ra cuûa döï aùn, vôùi hôn 80 ñieåm tö töôûng cuûa hoï. Vaán ñeà naøy bao goàm vaø doøng chaûy nöôùc möa), giaùm phaàn traêm nguoàn kinh phí ñöôïc caû nhöõng thoâng tin thaùch thöùc khaùi nieäm saùt ñieàu kieän nöôùc ngaàm noâng, cho coäng ñoàng, cho pheùp coäng cuûa caûi vaø caù tính cuõng nhö caùc quyeàn töï vaø xaây döïng heä thoáng coáng chi ñoàng vaø chính phuû kieán laäp moät phí thaáp. Taát caû caùc coâng vieäc lieân keát roõ raøng giöõa nhaän thöùc do vaø tieâu duøng. Caùc khaùi nieäm nhu caàu ñöôïc ñaáu thaàu cho caùc nhaø thaàu veà ruûi ro, ñaàu vaøo, vaø nhöõng keát vaø öu tieân baét nguoàn töø ñoù ñöôïc xaây döïng trong coäng ñoàng laøm. Caùch laøm quaû ñaàu ra höõu hình. veà phöông dieän vaên hoùa vaø xaõ hoäi.27 Ñieàu naøy ñaõ khuyeán khích coäng ñoàng tham gia vaøo taát caû caùc khaâu töø Nguoàn: Anderson vaø Holcombe naøy coù theå giaûi thích taïi sao nhaän thöùc veà laäp keá hoaïch, thöïc hieän vaø duy 2007 390 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 8.5 Truyeàn thoâng veà bieán ñoåi khí haäu Caùch thöùc boá cuïc moät vaán ñeà (ngoân ñeå gôïi moät caùch tö duy vaø ñöa ra hieåu roõ cô cheá cuûa hieän töôïng töø, aån duï, caâu chuyeän, vaø hình aûnh nhöõng phöông aùn löïa choïn khaùc. noùng leân toaøn caàu - moät ‘neo’ ñöôïc söû duïng ñeå truyeàn ñaït thoâng Coù theå aùp duïng caùch tieáp caän khaùi nieäm ñeå laøm cho thoâng tin coù tin) seõ quyeát ñònh haønh ñoäng. Boá naøy ñeå truyeàn thoâng veà bieán ñoåi khí yù nghóa vaø ñöa ra lyù giaûi thích hôïp cuïc daãn ñeán theá giôùi quan coá höõu, haäu döôùi nhieàu hình thöùc: (thay vì “hieäu öùng nhaø kính” neân nhöõng giaû ñònh phoå bieán, vaø caùc moâ Ñaët vaán ñeà trong moät boái caûnh goïi ñoù laø moät “caùi baãy nhieät”). hình vaên hoùa khi nhaän ñònh veà thoâng coù caùc giaù trò cao hôn, chaúng haïn Thay ñoåi troïng taâm cuûa hoaït ñoäng ñieäp vaø chaáp nhaän hoaëc töø choái nhö traùch nhieäm, cöông vò quaûn truyeàn thoâng, nhaán maïnh caùc thoâng ñieäp ñoù. Neáu söï kieän khoâng lyù, naêng löïc, taàm nhìn, vaø taøi kheùo nguyeân nhaân do con ngöôøi gaây ra phuø hôïp vôùi boá cuïc thì söï kieän bò leùo. vaø caùc giaûi phaùp coù theå aùp duïng loaïi boû chöù khoâng phaûi boá cuïc. Xaùc ñònh ñaëc ñieåm cuûa caùc bieän ñeå giaûi quyeát vaán ñeà, cho thaáy Döïa treân caùch hieåu ñoù, coù theå phaùp giaûm nheï laø tö duy môùi, con ngöôøi coù theå vaø phaûi laøm gì quyeát ñònh lieäu moät lyù do neân ñöôïc coâng ngheä môùi, laäp keá hoaïch ñeå giaûi quyeát vaán ñeà töø baây giôø. bieän giaûi toát nhaát baèng caùch laëp laïi tröôùc, khoân ngoan, coù taàm nhìn Ñöa ra caùc giaûi phaùp coù hieäu hoaëc phaù vôõ caâu chuyeän chi phoái, xa, caân baèng, hieäu quaû, vaø caån quaû. hoaëc baèng caùch boá cuïc laïi moät vaán troïng. ñeà baèng caùch söû duïng caùc khaùi Ñôn giaûn hoùa moâ hình, loaïi suy Nguoàn: Lorenzoni, Nicholson- Cole, vaø nieäm, ngoân ngöõ, vaø hình aûnh khaùc hoaëc aån duï ñeå giuùp coâng chuùng Whitmarsh 2007. vaán ñeà moâi tröôøng thöôøng taêng theo söï coù theå bò cöôøng ñieäu ñeå baøo chöõa cho vieäc giaøu coù, nhöng moái quan taâm veà bieán ñoåi khoâng haønh ñoäng. khí haäu laïi khoâng taêng (Hình 8.5).28 Caùc Nhöõng hình thöùc phuû nhaän naøy khoâng caù nhaân (vaø quoác gia) coù thu nhaäp cao tröø u töôï n g, cuõ n g khoâ n g chæ haï n cheá ôû hôn (vaø phaùt thaûi löôïng ñi-oâ-xít caùc-bon chính saùch khí haäu. Caùc quaù trình töông cao hôn) coù theå coi nheï vaán ñeà noùng leân töï cuõ n g xaû y ra ôû caù c caá p ñoä ra quyeá t toaøn caàu nhö moät caùch ñeå traùnh phaûi chòu ñònh haøng ngaøy khaùc nhau, vaø giaûi quyeát nhöõng chi phí tieàm naêng cuûa nhöõng giaûi chuù n g cuõ n g laø moä t phaà n cuû a vieä c giaû i phaùp ñi ñoâi vôùi möùc tieâu thuï thaáp vaø thay quyeát nhöõng thaùch thöùc phaùt trieån quan ñoåi loái soáng.29 troïng, nhö laøm giaûm söï laây lan cuûa HIV- Con ngöôøi cuõng xaây döïng vaø taùi taïo laïi AIDS hay tæ leä caùc loaïi beänh taät phoå bieán thoâng tin ñeå ít gaây phieàn phöùc, daãn ñeán lieân quan ñeán nöôùc vaø veä sinh. Söï phuû nhöõng chieán löôïc phuû nhaän cuûa caû xaõ hoäi, nhaän khoâng neân coi laø moät phuùt nhaàm hình thaønh neân caùch maø caùc chính phuû vaø laãn baát thöôøng, maø phaûi ñöôïc xem laø moät xaõ hoäi giaûi thích vaø phaûn öùng veà bieán ñoåi chieán löôïc ñoái phoù ñöôïc caù nhaân vaø coäng khí haäu.30 Söï phaùt trieån caâu chuyeän keå veà ñoàng söû duïng ñeå öùng phoù vôùi nhöõng söï bieán ñoåi khí haäu laø moät ví duï. Neáu chæ taäp kieä n phieà n phöù c vaø khoù quaû n lyù . Phaûn trung vaøo vaán ñeà phaùt thaûi quoác gia thay vì öùng ñoái vôùi söï thay ñoåi khoâng bao giôø chæ phaùt thaûi tính theo ñaàu ngöôøi coù theå höôùng ñôn thuaàn laø keát quaû cuûa söï thieáu hieåu nhöõng ngöôøi soáng ngoaøi vuøng phaùt thaûi lôùn bieát, noù xuaát phaùt töø nhaän thöùc caù nhaân, giaûm thieåu traùch nhieäm cuûa hoï vaø hôïp lyù hoaù nhu caàu, vaø mong muoán, döïa treân caùc giaù vieäc hoï khoâng haønh ñoäng. Nhöõng lôøi keâu goïi trò vaät chaát vaø vaên hoùa. quyeát lieät veà nhu caàu phaûi coù söï höôûng öùng quoác teá thöôøng laøm giaûm bôùt taàm quan troïng Khuyeán khích thay ñoåi haønh vi cuûa moät thöïc teá laø vaãn caàn phaûi coù haønh ñoäng Caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch caàn yù thöùc trong nöôùc, trong baát kyø tröôøng hôïp naøo. Vaø roõ veà nhöõng raøo caûn naøy ñoái vôùi vieäc haønh söï khoâng chaéc chaén veà ñoäng löïc hay taùc ñoäng ñoäng vaø löïa choïn chính saùch sao cho phuø Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 391 hôïp. ÔÛ ñaây coù ba lónh vöïc chính saùch lieân khí haäu coù khaû thi, thaäm chí coù caàn thieát ñeå quan laø: truyeàn thoâng, caùc bieän phaùp theå ra ñöôïc chính saùch coù hieäu quaû hay khoâng. cheá, vaø chuaån möïc xaõ hoäi. Caâu traû lôøi laø khoâng, hoaëc ít nhaát khoâng phaûi luoân luoân nhö vaäy. Nhieàu chính saùch Töø thoâng tin ñeán truyeàn thoâng. Thoâng ñöôïc ñònh ra döïa treân nhöõng kieán thöùc tin, giaùo duïc, vaø naâng cao nhaän thöùc, nhö chuyeân moân maø coâng chuùng hoaøn toaøn muø vaãn ñöôïc thöïc hieän töø tröôùc ñeán nay, toát tòt. Raát ít ngöôøi hieåu ñöôïc nhöõng raéc roái nhaát cuõng vaãn chöa ñuû ñeå khuyeán khích trong nhöõng chính saùch thöông maïi aûnh moïi ngöôøi haønh ñoäng vaø xaáu nhaát coøn bò höôûng ñeán giaù caû thöïc phaåm hoï mua vaø phaûn taùc duïng. Thöïc teá naøy ñoøi hoûi phaûi coù tieâu duøng, hoaëc saûn xuaát vaø tieâu thuï. Khi moät caùch tieáp caän khaùc ñeå cung caáp thoâng caàn ñeán söï uûng hoä vaø tham gia cuûa ngöôøi tin veà bieán ñoåi khí haäu.31 Thöù nhaát, trong daân, caùc phöông tieän khaùc thöôøng ñöôïc truyeàn thoâng veà bieán ñoåi khí haäu, caùch vaän duïng. tieáp caän döïa treân thoâng tin phaûi chuyeån Tuy vaäy, neáu coi thoâng tin vaø nhaän thöùc sang caùch tieáp caän laáy ngöôøi nghe laøm cuûa coâng chuùng laø khoâng caàn thieát seõ laø moät trung taâm. Caû caùc nhaø khoa hoïc laãn giôùi sai laàm. Nhöõng hoaït ñoäng gaàn ñaây ñaõ cho truyeàn thoâng caàn phaûi phoái hôïp ñeå nhaán thaáy roõ raèng thoâng tin laø yeáu toá then choát ñeå maïnh thoâng ñieäp ñöa ra. Thöù hai, cuõng yeåm trôï cho nhöõng bieän phaùp toán keùm. Töø nhö trong caùc lónh vöïc chính saùch khaùc, ví laâu, lôïi ích cuûa vieäc cung caáp theâm thoâng tin duï nhö phoøng choáng AIDS, söï thay ñoåi naøy chính xaùc veà nhöõng quyeát ñònh tieâu duøng caàn ñi ñoâi vôùi phöông phaùp tieáp thò trong cuûa ngöôøi daân ñaõ ñöôïc chöùng minh, ví duï truyeàn thoâng, ôû ñoù caùc caù nhaân khoâng chæ nhö trong vieäc daùn nhaõn caùc-bon vaø ñoàng ñöôïc coi laø nhöõng ngöôøi tieáp nhaän thoâng hoà ño thoâng minh. Moät khaûo saùt tieán haønh tin moät caùch thuï ñoäng maø coøn laø ñaïi dieän ôû Myõ cho thaáy raèng moät trong nhöõng yeáu toá tích cöïc ôû caû hai goùc ñoä nguyeân nhaân vaø chính daãn ñeán nhaän thöùc tieâu cöïc cuûa coâng giaûi phaùp (Hoäp 8.4). chuùng veà chöông trình “Mua baùn haïn ngaïch Caùc chieán dòch truyeàn thoâng ñöôïc thieát oâ nhieãm” khoâng phaûi laø lo ngaïi chi phí taêng keá toát coi caùc caù nhaân laø nhöõng thaønh vieân theâm maø do hoï hieåu bieát haïn cheá veà hieäu cuûa coäng ñoàng ñòa phöông (chöù khoâng quaû cuûa chöông trình, laøm cho coâng chuùng phaûi nhöõng thaønh vieân khoâng coù söùc maïnh ít tin töôûng vaøo noù.32 Töông töï, söï phaûn ñoái cuûa moät nhoùm lôùn khoù quaûn lyù) coù theå trao tröôùc caùc loaïi thueá moâi tröôøng giaûm haún khi quyeàn ñeå hoï haønh ñoäng. Caùch cö xöû nhö coâng chuùng hieåu roõ raèng ñoù khoâng chæ ñôn vaäy coù theå laøm cho moät hieän töôïng toaøn giaûn laø moät caùch huy ñoäng nguoàn taøi chính, caàu trôû neân phuø hôïp vaø töùc thôøi vôùi töøng caù maø coøn ñeå thay ñoåi haønh vi.33 nhaân, vaø nhaán maïnh ñeán tính sôû höõu cuûa caù nhaân vaø ñòa phöông ñoái vôùi caùc giaûi phaùp. Caùc bieän phaùp theå cheá. Ngoaøi truyeàn Quan troïng laø haïn cheá tình traïng “taåy xanh” thoâng, moät vaán ñeà quan troïng ñoái vôùi chính ôû caùc doanh nghieäp vaø cô quan chính phuû, saùch khí haäu laø thieát keá caùc bieän phaùp can khoaûng caùch giöõa chæ hoâ haøo ñoàng yù veà bieán thieäp coù tính ñeán nhöõng haïn cheá veà maët xaõ ñoåi khí haäu trong khi thöïc teá laïi khoâng laøm hoäi vaø taâm lyù gaây caûn trôû caùc haønh ñoäng tích gì caû, ñeå traùnh nhaàm laãn vaø söï phaûn ñoái cuûa cöïc. Nhöõng bieän phaùp can thieäp thích öùng coâng chuùng (Hoäp 8.5). coù hieäu quaû seõ laøm giaûm chi phí giao dòch Moät caâu hoûi gaây nhieàu tranh caõi laø lieäu cho caùc caù nhaân trong vieäc ra quyeát ñònh vaø söï hieåu bieát chi tieát cuûa coâng chuùng veà taêng cöôøng söï sôû höõu caùc thoâng tin coù saün. nhöõng kieán thöùc raát phöùc taïp nhö bieán ñoåi Ñieàu naøy ñoøi hoûi caùc chieán löôïc thích öùng 392 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 phaûi coù thoâng tin veà nhaän thöùc cuûa coäng phöông, deã nhaän thaáy vaø ñaûm baûo chaéc ñoàng veà söï ruûi ro, möùc ñoä deã bò toån thöông, chaén. Caùc haønh ñoäng giaûm nheï ñem laïi lôïi vaø naêng löïc (xem Hoäp 8.5). ÔÛ ñaây, vieäc theå ích toaøn caàu vaø phoå bieán, vaø lôïi ích tröïc cheá hoùa hoaït ñoäng töï ñaùnh giaù coù söï tham tieáp cuûa caùc bieän phaùp thích öùng coù theå gia veà khaû naêng öùng phoù vôùi thaûm hoïa ôû caáp thaáy ñöôïc roõ raøng ngay laäp töùc hay khoâng, quoác gia vaø ñòa phöông, laäp keá hoaïch thích tuøy theo toác ñoä thay ñoåi vaø tính chaát cuûa öùng vaø giaûm nheï ñoùng moät vai troø höõu ích. söï kieän khí haäu ñöôïc xem xeùt. Phaàn lôùn Haïn cheá xu höôùng coi nheï giaù trò töông coâng chuùng coù theå cho raèng nhöõng lôïi ích lai cuûa caùc caù nhaân laø moät lónh vöïc khaùc naøy xa vôøi vaø khoâng chaéc chaén. Vai troø cuûa caàn haønh ñoäng. Maëc duø coi nheï töông lai laø caùc toå chöùc laø truyeàn thoâng roõ raøng nhöõng moät xu höôùng tinh thaàn baåm sinh, song xu lôïi ích tröïc tieáp vaø ñoàng lôïi ích cuûa caû caùc höôùng naøy khaùc nhau tuøy theo ñaëc ñieåm xaõ bieän phaùp thích öùng laãn giaûm nheï, ñaëc hoäi vaø aùp löïc beân ngoaøi. Baèng chöùng töø Peru bieät nhaán maïnh nhöõng lôïi ích ñoái vôùi söùc cho thaáy, nhöõng noâng daân ít ñöôïc tieáp caän khoûe con ngöôøi, moät chuû ñeà deã laøm lay tín duïng vaø baûo hieåm cuõng nhö ít quyeàn sôû chuyeån con ngöôøi hôn. höõu taøi saûn thöôøng coi nheï töông lai hôn, Caùc coâng cuï phaân tích chi phí-lôïi ích vaø vaø ñieàu naøy cuõng laøm taêng taêng ñoäng cô ñöôïc caûi thieän coù theå khuyeán khích nhöõng phaù röøng cuûa caù nhaân.34 Caûi caùch theå cheá nhaø ra quyeát ñònh ñeå caû nhaø nöôùc vaø tö ñeå caûi thieän tieáp caän tín duïng vaø quyeàn sôû nhaân coù haønh ñoäng döùt khoaùt hôn. Döï toaùn höõu taøi saûn coù theå taùc ñoäng ñeán caùc yeáu toá chi phí vaø lôïi ích cuûa caùc döï aùn hieäu quaû chi phoái haønh vi coi nheï töông lai cuûa baûn naêng löôïng thöôøng khoâng bao goàm nhöõng thaân moãi ngöôøi. Giaùo duïc cuõng coù taùc duïng lôïi ích ñi keøm phi naêng löôïng nhö lôïi ích töông töï (Hoäp 8.6). cho söùc khoûe coäng ñoàng töø khoâng khí vaø Töông töï, nhöõng bieän phaùp can thieäp nöôùc saïch hôn, tieän nghi hôn cho nhöõng cö döïa treân nhöõng caù nhaân vaø doanh nghieäp daân soáng taïi caùc toøa nhaø cao taàng, vaø naêng phaûi boû ra chi phí ban ñaàu nhöng laïi ñaït suaát lao ñoäng cao hôn36 Chuyeån töø naêng ñöôïc lôïi ích laâu daøi (chaúng haïn nhö nhöõng löôïng hoùa thaïch sang naêng löôïng taùi taïo lôïi tích töø caùc döï aùn ñaàu tö naâng cao hieäu coù theå taïo ra nhieàu vieäc laøm.37 Nghieân cöùu quaû naêng löôïng) caàn caân nhaéc vieäc thöôûng ñieån hình trong ngaønh coâng nghieäp cheá taùc coâng ngay baèng caùc hình thöùc hoaøn thueá keát luaän raèng caùc lôïi ích naøy coù theå raát ñaùng hay trôï caáp. Chia seû ñònh höôùng chính saùch keå, ñoâi khi töông ñöông vôùi giaù trò tieát kieäm daøi haïn vôùi khu vöïc tö nhaân cuõng laø moät naêng löôïng.38 Do vaäy, thôøi gian hoaøn voán bieän phaùp höõu ích. Moät khaûo saùt quoác teá ñaàu tö coù theå ñöôïc ruùt ngaén ñaùng keå, mang vôùi caùc laõnh ñaïo doanh nghieäp tieán haønh laïi ñoäng cô khuyeán khích ñaàu tö nhieàu hôn. trong naêm 2007 cho keát quaû laø 81 phaàn Töông töï, daønh rieâng doanh thu töø thueá traêm nhöõng ngöôøi ñöôïc hoûi tin raèng chính cac-bon hoaëc thueá naêng löôïng coù theå taêng phuû caàn cung caáp nhöõng tín hieäu chính khaû naêng hieån thò caùc lôïi ích töø hoaït ñoäng saùch daøi haïn roõ raøng giuùp caùc coâng ty coù giaûm nheï. Maëc duø bò coi laø khoâng coù hieäu ñöôïc ñoäng cô ñeå thay ñoåi vaø laäp keá hoaïch quaû xeùt veà goùc ñoä kinh teá nhöng daønh rieâng ñaàu tö.35 (nhöõng caùch thöùc ñeå chính phuû ngaân saùch coù theå taêng möùc ñoä chaáp nhaän phaùt tín hieäu veà phöông höôùng daøi haïn chính trò ñoái vôùi caùc loaïi thueá môùi, vì coâng ñöôïc trình baøy döôùi ñaây.) chuùng thaáy roõ ñoàng tieàn ñi ñaâu. Chính saùch khí haäu cuõng neân chuù yù tôùi xu höôùng cuûa caùc caù nhaân thöôøng öa Chuaån möïc xaõ hoäi. Chuaån möïc xaõ hoäi laø chuoäng nhöõng keát quaû mang tính ñòa kieåu maãu haønh vi maø haàu heát moïi ngöôøi Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 393 chaáp nhaän, laø tieâu chuaån so saùnh ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù söï phuø hôïp cuûa caùc haønh Hoäp 8.6 Loàng gheùp chöông trình giaùo duïc veà vi cuûa chính hoï. Khi ñònh hình haønh ñoäng khí haäu vaøo chöông trình giaûng daïy hoïc ñöôøng cuûa con ngöôøi, chuaån möïc xaõ hoäi thöôøng coù Giaùo duïc coù theå giuùp thay ñoåi taøi lieäu daønh cho nhaø tröôøng do theå ñaït ñöôïc keát quaû xaõ hoäi mong muoán vôùi haønh vi. ÔÛ Phi-líp-pin, toång thoáng Vaên phoøng Nhaø kính cuûa UÙc xaây chi phí khaù thaáp. YÙ töôûng cô baûn laø ngöôøi ñaõ kyù ban haønh Ñaïo luaät Giaùo döïng. duïc vaø Nhaän thöùc Moâi tröôøng Loàng gheùp tuyeân truyeàn veà daân muoán haønh ñoäng theo caùch thöùc ñöôïc Quoác gia 2008 thuùc ñaåy vieäc bieán ñoåi khí haäu vaøo chöông xaõ hoäi chaáp nhaän vaø coù xu höôùng laøm theo loàng gheùp giaùo duïc veà bieán ñoåi trình giaûng daïy taïi nhaø tröôøng laø chæ daãn cuûa ngöôøi khaùc, ñaëc bieät khi ngöôøi khí haäu vaøo chöông trình giaûng böôùc ñi ñaàu tieân. Phaùt trieån moät daïy taïi tröôøng hoïc caùc caáp. Taïi ñoäi nguõ chuyeân gia ñeå giaûi quyeát khaùc laø soá nhieàu vaø ñöôïc coi laø gioáng nhau. Li-baêng caùc cuoäc caûi caùch giaùo nhöõng vaán ñeà phöùc taïp do bieán Chuaån möïc xaõ hoäi coù taùc ñoäng ñaëc duïc naêm 1998 ñaõ ñöa caùc nghieân ñoåi khí haäu gaây ra cuõng quan bieät maïnh trong caùc ñieàu kieän khoâng chaéc cöùu moâi tröôøng (bao goàm nghieân troïng khoâng keùm (xem Chöông cöùu veà bieán ñoåi khí haäu) vaøo caùc 7). Cuoái cuøng, moät coâng daân chaén.39 Khi tìm manh moái veà caùch öùng xöû, moân khoa hoïc, giaùo duïc coâng ñöôïc giaùo duïc laø ñieàu caàn thieát ngöôøi ta thöôøng döïa vaøo nhöõng gì ngöôøi daân, vaø moân ñòa lyù. Naêm 2006 Cô ñeå taïo ñieàu kieän thay ñoåi. Nghieân khaùc laøm. Söùc thu huùt cuûa haønh vi baûo veä quan Baûo veä Moâi tröôøng Hoa Kyø cöùu cho thaáy raèng hoïc sinh vaø ñaõ xaây döïng moät nguoàn hoïc lieäu coâng chuùng noùi chung thöôøng moâi tröôøng döïa treân caùc chuaån möïc xaõ hoäi cho hoïc sinh trung hoïc veà bieán hieåu laàm veà caùc khía caïnh khaùc coøn cao hôn lyù leõ theo truyeàn thoáng. Khoâng ñoåi khí haäu, cho pheùp hoïc sinh nhau cuûa bieán ñoåi khí haäu, hieäu xaû raùc laø moät ví duï. tính ñöôïc löôïng phaùt thaûi. Naêm öùng nhaø kính, vaø söï suy giaûm 2007 caùc tænh bang cuûa Canada taàng oâ-zoân.a Ñeå giaûi quyeát Moät ví duï lieân quan ñeán khí haäu ñöôïc ñaõ cam keát ñöa bieán ñoåi khí haäu nhöõng thieáu soùt naøy, coâng chuùng ruùt ra töø moät thöû nghieäm taâm lyù ñöôïc thöïc vaøo chöông trình giaûng daïy trong phaûi ñöôïc thoâng tin veà bieán ñoåi hieän vôùi cö daân California ñeå kieåm tra taùc nhaø tröôøng cuûa hoï. Qua chöông khí haäu moät caùch chính xaùc vaø trình Truyeàn thoâng Quoác gia Thöù coù heä thoáng. ñoäng cuûa caùc chuaån möïc xaõ hoäi ñeán tieâu ba veà Bieán ñoåi Khí haäu cuûa UÙc, thuï naêng löôïng.40 Möùc tieâu thuï naêng löôïng Chính phuû ñaõ hoã trôï vaø xaây döïng Nguoàn: Hungerford vaø Volk 1990; trung bình cuûa caùc hoä gia ñình ñöôïc thoâng taøi lieäu ñeå thuùc ñaåy giaùo duïc veà Kastens and Turrin 2006. a. Gautier, bieán ñoåi khí haäu , ví duï nhö boä Deutsch, vaø Rebich 2006. tin cho moät nhoùm hoä gia ñình tieâu thuï naêng löôïng cao vaø hai nhoùm hoä gia ñình tieâu thuï naêng löôïng thaáp thoâng qua caùc hoùa ñôn mong muoán giaûm söû duïng naêng löôïng ñaõ tieàn ñieän. Vieäc laøm naøy seõ xaùc laäp ra moät aùp duïng caùch tieáp caän naøy taïi 10 thaønh phoá chuaån möïc xaõ hoäi. Moät nhoùm hoä gia ñình lôùn ôû Myõ, trong ñoù coù Chicago vaø Seattle. tieâu thuï naêng löôïng thaáp nhaän ñöôïc phaûn Khai thaùc söùc maïnh cuûa chuaån möïc xaõ hoài tích cöïc veà baùo caùo tieâu thuï naêng löôïng hoäi coù haøm yù laøm cho haønh vi ñöôïc thaáy cuûa hoï (maët cöôøi), cho thaáy söï taùn ñoàng ñoái roõ hôn vaø taêng cöôøng aûnh höôûng cuûa noù. vôùi daáu chaân naêng löôïng cuûa hoï. Caùc hoä gia Ngaøy nay, coäng ñoàng haàu nhö khoâng nhìn ñình tieâu thuï naêng löôïng cao ñöôïc cho thaáy thaáy caùc quyeát ñònh vaø haønh ñoäng caù nhaân möùc ñoä söû duïng cuûa hoï ñi ñoâi vôùi phaûn hoài veà tieâu thuï naêng löôïng, thaäm chí trong tieâu cöïc (maët buoàn) ñeå truyeàn ñaït söï khoâng phaïm vi haïn heïp laø gia ñình vaø baïn beø taùn ñoàng. Keát quaû laø caùc hoä tieâu thuï naêng cuõng vaäy. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, löôïng cao ñaõ giaûm löôïng tieâu thuï, vaø caùc haønh ñoäng cuûa con ngöôøi khoâng ñöôïc taùc hoä tieâu thuï naêng löôïng thaáp duy trì tieâu ñoäng bao nhieâu bôûi caùc xu höôùng töông thuï thaáp hôn möùc trung bình. Nhoùm thöù hoã, aùp löïc beø baïn, vaø haønh vi nhoùm nhö ba - nhöõng hoä gia ñình tieâu thuï naêng löôïng trong nhöõng tröôøng hôïp thay ñoåi haønh vi thaáp ban ñaàu cuõng ñöôïc bieát veà tieâu chí xaõ vaø tuaân thuû deã nhaän thaáy hôn, nhö tuaân hoäi nhöng khoâng nhaän ñöôïc phaûn hoài tích thuû luaät leä giao thoâng. cöïc veà haønh vi cuûa hoï - ñaõ taêng tieâu thuï leân Nghieân cöùu veà hôïp taùc cuõng daãn ñeán ñeán möùc trung bình. Caùc coâng ty coâng ích cuøng moät keát luaän. Tröø khi coù ñöôïc thoâng 394 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 tin veà haønh vi cuûa nhöõng ngöôøi khaùc, con vì soá tieàn thueá ñöôïc hoaøn laïi toaøn boä cho ngöôøi khoâng coù xu höôùng hôïp taùc.41 Noâng caùc nhaø saûn xuaát treân cô sôû löôïng ñieän hoï daân trong moät löu vöïc soâng caàn nhaän ñöôïc saûn xuaát ra.44 thoâng tin khoâng chæ veà vieäc söû duïng nöôùc Caùc bieän phaùp naøy roõ raøng khoâng ñuû ñeå cuûa hoï maø coøn neân ñöôïc bieát raèng hoï ñang ôû ñaûm baûo thaønh coâng cho chính saùch khí haäu, treân hay döôùi tieâu chuaån do caùc ñoàng nghieäp nhöng coù theå chöùng minh laø raát caàn thieát. cuûa hoï xaùc laäp. Coù theå khuyeán khích cö daân Khuyeán khích thay ñoåi haønh vi ñeå giaûm soáng taïi caùc khu vöïc deã bò luõ luït aùp duïng caùc nheï vaø thích öùng khoâng chæ giôùi haïn ôû vieäc bieän phaùp baûo veä baèng caùch cho hoï tieáp caän cung caáp theâm thoâng tin, taøi chính, hoaëc vôùi nhöõng ngöôøi khaùc trong coäng ñoàng ñaõ coâng ngheä. Caùc bieän phaùp truyeàn thoáng coù nhanh choùng aùp duïng caùc bieän phaùp naøy. theå ñöôïc boå sung baèng caùc can thieäp khaùc, Ngöôïc laïi, nhöõng lôøi keâu goïi nhaán maïnh thöôøng coù chi phí thaáp. Thay vì ñôn thuaàn raèng quaù nhieàu ngöôøi vaãn chöa aùp duïng coi caùc yeáu toá taâm lyù vaø xaõ hoäi naøy laø laø nhöõng nhöõng bieän phaùp tieát kieäm naêng löôïng cô raøo caûn ñoái vôùi haønh ñoäng thích öùng vaø giaûm baûn seõ laøm cho vieäc tæ leä aùp duïng caùc bieän nheï, caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch coù theå phaùp ñoù caøng ít ñi, thay vì taêng leân. söû duïng chuùng ñeå xaây döïng chính saùch theâm Caùc tieâu chí xaõ hoäi coù theå boå sung caùch hieäu quaû vaø beàn vöõng. tieáp caän chính saùch vaø bieän phaùp ñoái vôùi coäng ñoàng theo kieåu truyeàn thoáng, nhö quy Ñöa chính quyeàn nhaäp cuoäc ñònh, thueá, vaø giaù caû. Suy nghó veà haønh vi cuûa Traûi qua hôn 30 naêm, vai troø cuûa nhaø nöôùc nhoùm coù theå caûi thieän taùc ñoäng cuûa nhöõng ñaõ bò giaûm nheï trong nhieàu lónh vöïc coù tính bieän phaùp naøy, môû ra cô hoäi keát hôïp caùc then choát trong vieäc giaûi quyeát nhöõng thaùch coâng cuï khaùc nhau. Tuy nhieân, moät soá chính thöùc veà khí haäu, nhö nghieân cöùu veà naêng saùch döïa treân ñoäng cô khuyeán khích kinh löôïng. Vieäc ruùt lui khoûi söï can thieäp tröïc teá coù theå coù haïi nhieàu hôn laø coù lôïi, do laøm tieáp xaûy ra vôùi chuyeån ñoåi töø “chính quyeàn” giaûm bôùt taùc ñoäng cuûa caùc chuaån möïc xaõ hoäi. sang “quaûn trò” vaø nhaán maïnh vai troø cuûa Ñònh giaù oâ nhieãm hoaëc phaùt thaûi coù theå gaây nhaø nöôùc trong söï chæ ñaïo vaø taïo moâi tröôøng aán töôïng vôùi nhöõng ngöôøi gaây oâ nhieãm raèng thuaän lôïi cho khu vöïc tö nhaân.45 Xu höôùng gaây oâ nhieãm khoâng phaûi laø ñieàu gì xaáu, mieãn chung naøy che khuaát moät böùc tranh phöùc laø hoï traû tieàn cho phaàn cuûa mình. Töông töï, taïp. Vaøo theá kyû hai möôi Chaâu AÂu ñaõ chöùng quy ñònh thi haønh dôû dang, hoaëc cho raèng coù kieán nhieàu hình thöùc vaø möùc ñoä tö baûn theå neù traùnh caùc quy taéc chính thöùc, coù theå nhaø nöôùc khaùc nhau. Söï taêng tröôûng cuûa khuyeán khích nhöõng haønh vi vuï lôïi vaø laøm caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ, trong ñoù coù Trung yeáu ñi ñoäng cô hôïp taùc.42 Quoác, ñaõ chöùng minh tính vöôït troäi cuûa Nhöõng lôøi keâu goïi maïnh meõ hôn veà caùc nhaø nöôùc trong vieäc “cai quaûn thò tröôøng” chuaån möïc xaõ hoäi taäp trung vaøo caùc tham ñeå mang laïi nhöõng ví duï thaønh coâng nhaát soá khaùc veà söï tieán boä, chaúng haïn nhö nhaán veà ñaåy nhanh toác ñoä phaùt trieån.46 Môùi ñaây, maïnh ñeán vieäc chuyeån sang nhöõng khaùi cuoäc khuûng hoaûng taøi chính 2008 ñaõ chæ ra nieäm phuùc lôïi maø khoâng ñi keøm vôùi tieâu nhöõng caïm baãy cuûa vieäc baõi boû quy ñònh vaø thuï.43 Söï phaûn ñoái chính trò vôùi caùc coâng thò tröôøng khoâng coù kieåm soaùt - vaø kích hoaït cuï nhö thueá moâi tröôøng coù theå ñöôïc khaéc cho vieäc quay trôû laïi nhaán maïnh vaøo vai troø phuïc thoâng qua chöông trình giaûm thueá, ví cuûa nhaø nöôùc. duï nhö ôû Thuïy Ñieån, möùc thueá phaùt thaûi Bieán ñoåi khí haäu ñoøi hoûi phaûi coù söï can oâ-xít ni-tô raát cao ñoái vôùi caùc nhaø saûn xuaát thieäp cuûa nhaø nöôùc nhaèm giaûi quyeát nhöõng ñieän vaãn ñöôïc chaáp nhaän veà maët chính trò thaát baïi thò tröôøng laø nhöõng yeáu toá goùp phaàn Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 395 laøm bieán ñoåi khí haäu - nhöõng thaát baïi trong phaûi hoaøn thueá hoaøn toaøn hoaëc quay voøng vieäc ñònh giaù; nghieân cöùu vaø phaùt trieån coâng doanh thu ñaày ñuû. Nhöng vieäc trung hoøa ngheä; phoái hôïp vaø haønh ñoäng taäp theå, ôû caáp ngaân saùch nhö vaäy coù theå bò coi laø moät söï ñoä toaøn caàu, quoác gia, vaø ñòa phöông.47 Vôùi xa xæ ñoái vôùi caùc nöôùc ñang caàn tieàn maët ñeå tö caùch laø nhaø cung caáp haøng hoaù coâng coäng taøi trôï cho caùc döï aùn ñaàu tö coâng môùi vaøo vaø giaûi quyeát caùc hieäu öùng ngoaïi sinh tieâu hoaït ñoäng thích öùng vaø cho caùc cô sôû haï cöïc, caùc chính phuû ñöôïc kyø voïng phaûi giaûi taàng naêng löôïng môùi ñoàng thôøi kieàm cheá quyeát nhöõng thaát baïi thò tröôøng naøy. Nhöng ñöôïc möùc thaâm huït ngaân saùch cuûa mình. coøn coù nhöõng yeáu toá cuï theå hôn chi phoái caùc Nhö ñaõ neâu baät trong Chöông 7, chính phuû hoaït ñoäng can thieäp cuûa chính phuû. caàn môû roäng vai troø quan troïng cuûa mình Thöù nhaát, vai troø cuûa khu vöïc tö nhaân trong lónh vöïc nghieân cöùu coâng ngheä, phaùt trong vieäc giaûi quyeát nhöõng thaùch thöùc khí trieån, vaø thöïc hieän. Chính phuû coù theå thay haäu laø raát quan troïng, nhöng quaù cöôøng ñoåi cô cheá öu ñaõi, hoaëc baèng caùch trôï caáp ñieäu chuùng khoâng phaûi laø vieäc laøm khoân cho caùc döï aùn ñaàu tö coù lôïi ích xaõ hoäi roäng ngoan. Maëc duø coù söï ñoùng goùp nhieät tình lôùn hôn maø thò tröôøng thöôøng khoâng cung cuûa khu vöïc tö nhaân vaøo caùc döï aùn ñaàu caáp ñöôïc (chaúng haïn nhö nghieân cöùu vaø tö lôùn trong nhöõng naêm 1980 vaø 1990, söï phaùt trieån naêng löôïng maïo hieåm), hoaëc tham gia cuûa khu vöïc tö nhaân vaøo lónh vöïc baèng caùch ñaùnh thueá hoaëc ñieàu tieát nhöõng cô sôû haï taàng coøn haïn cheá. Maëc duø phaàn haønh ñoäng coù haïi cho xaõ hoäi. lôùn nguoàn voán ñaàu tö boå sung vaø nguoàn taøi Thöù ba, taàn suaát lôùn hôn vaø möùc ñoä chính caàn thieát cho caùc hoaït ñoäng giaûm nheï nghieâm troïng cuûa caùc söï kieän thôøi tieát vaø thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu döï kieán khaéc nghieät seõ laø aùp löïc ñeå chính phuû taêng seõ ñeán töø khu vöïc tö nhaân, caùc chính saùch cöôøng chöùc naêng baûo hieåm cuûa mình. Nhö vaø cô cheá khuyeán khích cuûa chính phuû seõ ñaõ nhaän xeùt trong Chöông 2, cho ñeán nay ñoùng vai troø caên baûn.48 Hôn nöõa, caùc coâng thò tröôøng baûo hieåm chæ coù theå baûo ñaûm ty cung caáp naêng löôïng vaø coâng ty ñieän löïc cho caùc ruûi ro khí haäu. Caùc heä thoáng baûo thöôøng laø coâng ty nhaø nöôùc, hoaëc laø caùc hieåm cuûa caùc nöôùc phaùt trieån ñaõ bò keùo coâng ty tö nhaân do chính phuû ñieàu tieát. caêng ra khi phaûi xöû lyù vôùi nhöõng moái nguy Thay ñoåi cô caáu saûn xuaát ñieän coù theå phaûi hieåm ñang gia taêng doïc theo bôø bieån Hoa caàn ñeán trôï caáp vaø ñaàu tö voán coá ñònh ban Kyø vaø Nhaät Baûn, taïi quaàn ñaûo Caribeâ thu ñaàu. Doanh nghieäp roõ raøng coù ñoäng cô ñaûm nhaäp trung bình cao, vaø treân vuøng ñoàng baûo coù lôïi nhuaän haáp daãn töø ñaàu tö vaøo hieäu baèng baõi boài ôû baéc AÂu. Bieán ñoåi khí haäu döï quaû naêng löôïng, nhöng nhö ñaõ baøn trong kieán seõ laøm traàm troïng theâm caùc vaán ñeà Chöông 4, caùc raøo caûn thò tröôøng ñoøi hoûi lieân quan ñeán khaû naêng baûo hieåm, ñoøi hoûi chính phuû phaûi coù haønh ñoäng.Trong tröôøng phaûi thöông löôïng laïi veà ranh giôùi giöõa caùc hôïp chi phí coâng ngheä môùi cao (ví duï nhö heä thoáng baûo hieåm caù nhaân vaø baûo hieåm xe cô giôùi phaùt thaûi thaáp hoaëc theá heä ñieän cuûa nhaø nöôùc. Chính phuû seõ phaûi ñoái maët naêng löôïng maët trôøi) kìm haõm cung vaø caàu, vôùi aùp löïc ñeå trôû thaønh haõng baûo hieåm coù theå phaûi caàn ñeán moät loaït caùc öu ñaõi cuûa ‘phöông keá cuoái cuøng’ cho nhieàu ngöôøi chính phuû ñeå môû roäng thò tröôøng. daân hôn, vaø cho nhöõng thieät haïi lôùn hôn. Thöù hai, caû giaûm nheï laãn thích öùng Beân caïnh ñoù, chính phuû cuõng caàn phaûi giaûi ñeàu laøm taêng chi tieâu cuûa coäng ñoàng. Baùn quyeát caùc ruûi ro ñaïo ñöùc laøm cho ngöôøi ta ñaáu giaù giaáy pheùp phaùt thaûi hoaëc ñaùnh ñi ñeán nhöõng löïa choïn xaáu vì baûo hieåm. thueá caùc-bon seõ mang laïi nguoàn thu. Giöõ Thöù tö, caùc chính phuû seõ phaûi laøm nhieàu nguyeân möùc chi tieâu seõ ñoøi hoûi chính phuû hôn nöõa vôùi vai troø laø neàn taûng tri thöùc vaø 396 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 hoïc taäp, ñaëc bieät xung quanh vaán ñeà thích - quy moâ chính phuû khoâng phaûi luùc naøo öùng. Theo laäp luaän trong Chöông 7, vieäc cuõng ñi ñoâi vôùi vieäc cung caáp dòch vuï coâng naøy ñoøi hoûi phaûi ñaàu tö nhieàu hôn vaøo R&D toát hôn.51 Thay vaøo ñoù, vaán ñeà laø nhaän thöùc vaø phaûi coù thò tröôøng hieäu quaû hôn ñeå ñoåi ñöôïc raèng nhöõng thaùch thöùc gia taêng veà môùi coâng ngheä. Vieäc naøy cuõng ñoøi hoûi phaûi bieán ñoåi khí haäu cuõng seõ laøm taêng chi phí töø chuyeån caùc cô quan khí töôïng thaønh caùc cô nhöõng thaát baïi cuûa chính phuû, nhö ñaõ chæ quan khí haäu, giaùm saùt phaân phoái thoâng tin ra trong Chöông 2. Giaûi quyeát nhöõng thaùch ôû caùc caáp, vaø söû duïng caùc cheá ñoä vaø toå chöùc thöùc naøy ñoøi hoûi phaûi môû roäng caùc muïc tieâu quoác teá nhö nhöõng dieãn ñaøn hoïc hoûi chính vaø chöông trình nghò söï cuûa chính phuû vaø saùch ñeå cho caùc chính phuû coù theå hoïc hoûi ñaåy maïnh caùch thöùc, phaïm vi, vaø chaát löôïng laãn nhau vaø ñieàu chænh chính saùch cho phuø caùc can thieäp cuûa chính phuû. hôïp vôùi hoaøn caûnh ñòa phöông. Thöù naêm, laø cô quan coù vò trí danh Tieán tôùi chính phuû khoân ngoan chính ngoân thuaän nhaát veà chính trò, chính vôùi khí haäu phuû seõ phaûi cheøo laùi, chæ ñaïo khu vöïc tö Caùc chính phuû caàn phaûi xem xeùt caùch hoï nhaân, taïo ñieàu kieän cho coäng ñoàng haønh vaän haønh neáu muoán giaûi quyeát thaønh coâng ñoäng, vaø thieáp laäp cô cheá phaân caáp toái öu nhöõng thaùch thöùc khí haäu. Khi söï chuù yù ñeå ra quyeát ñònh vaø haønh ñoäng thích öùng chuyeån töø vieäc xaùc ñònh nguyeân nhaân vaø taùc vaø giaûm nheï. Beân caïnh vieäc chæ ñaïo, chính ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu sang thieát keá caùc phuû cuõng phaûi thöïc hieän chöùc naêng “baûo bieän phaùp phaûn öùng, thì cô caáu cuûa chính ñaûm”: cam keát ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu vaø phuû cuõng caàn ñöôïc saép xeáp laïi.52 muïc ñích thoâng qua nhaán maïnh vaøo quy ÔÛ haàu heát caùc quoác gia khoâng coù cô ñònh, thueá, keá hoaïch daøi haïn, vaø truyeàn quan chính phuû ñôn leû naøo coù theå kieåm thoâng.50 soaùt hoaøn toaøn chính saùch bieán ñoåi khí Khoâng coù yeáu toá naøo trong soá treân coù haä u ; caù c chöù c naê n g, nhieä m vuï , traù c h nghóa laø phaûi môû roäng quy moâ chính phuû nhieäm, vaø quyeàn haïn ñöôïc chia seû ôû nhieàu boä khaùc nhau. Tuy nhieân, raát ít chính phuû Hình 8.6 Quaûn lyù hieäu quaû song haønh vôùi thaønh tích moâi tröôøng toát coù ñöôïc moät cô quan coù khaû naêng thöïc Thaønh tích moâi tröôøng thi ngaân saùch caùc-bon. Ngoaøi ra, khung Environmental performance thôøi gian cuûa caùc taùc ñoäng khí haäu vaø caùc 100 phaûn öùng caàn thieát keùo daøi hôn nhieàu baát 90 kyø moät nhieäm kyø chính phuû ñöôïc baàu cöû 80 naøo. Vaø heä thoáng quan lieäu khoâng phaûi laø 70 nhöõng hoïc troø nhanh nheïn.53 Do bieán ñoåi khí haäu vôùi tö caùch laø moät lónh vöïc chính 60 saùch coâng vaãn coøn môùi meû, vaø do tính caáp 50 thieát cuûa haønh ñoäng, caùc nhaø hoaïch ñònh 40 chính saùch caàn chuaån bò tinh thaàn ñeå ñoùn nhaän thaát baïi ôû möùc ñoä naøo ñoù, vaø ñeå hoïc 30 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 hoûi töø ñoù. Nhöõng vaán ñeà naøy ñaõ ñöôïc xaùc Low Thaá p Governance effectiveness Hieäu quaû quaû n lyù High Cao ñònh trong caù c taø i lieä u nhö caù c yeá u toá chính laøm cho caùc toå chöùc thaát baïi trong Nguoàn: Kaufman, Kraay, vaø Mastruzzi 2007; Esty vaø nhöõng ngöôøi khaùc 2008. Ghi chuù: Thaønh tích moâi tröôøng ñöôïc ño baèng chæ soá hoaït ñoäng moâi tröôøng (http://epi.yale.edu/). haønh ñoäng.54 Hieäu quaû quaûn trò coù giaù trò töø 0 ñeán 1 vaø ñöôïc tính baèng caùch bieán ñoåi loâ-ga-rít chæ soá hieäu quaû quaûn lyù töø cô sôû döõ lieäu Chæ soá Quaûn lyù Theá giôùi cho 212 quoác gia giai ñoaïn 1996-2007. Cô sôû döõ lieäu naøy toång Tính hieäu quaû cuûa chính phuû seõ laø yeáu hôïp quan ñieåm cuûa nhieàu doanh nghieäp, coâng daân, vaø ngöôøi traû lôøi khaûo saùt chuyeân gia soáng taïi caùc nöôùc toá thieát yeáu ñeå thuùc ñaåy caùc taùc ñoäng cuûa thu nhaäp cao vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 397 caùc nguoàn taøi trôï cho muïc tieâu thích öùng. Phaân coâng traùch nhieäm veà chính saùch Nhö chöông 6 ñaõ neâu, phaàn lôùn caùc hoaït khí haäu. ÔÛ haàu heát caùc nöôùc, bieán ñoåi khí ñoäng thích öùng hoâm nay ñöôïc thöïc hieän haäu vaãn laø khu vöïc caám cuûa Boä Moâi tröôøng. thoâng qua caùc döï aùn ñoäc laäp vaø rôøi raïc. Taøi Tuy nhieân, chính saùch khí haäu ñaõ lan toûa ra chính cho hoaït ñoäng thích öùng khoâng lieân caùc lónh vöïc khaùc, khoâng ra ngoaøi laèn ranh tuïc caûn trôû vieäc loàng gheùp vaø nhaân roäng cuûa coâng taùc baûo veä moâi tröôøng, bao goàm trong quaù trình laäp keá hoaïch vaø phaùt trieån, caùc lónh vöïc thöông maïi, naêng löôïng, vaän taêng chi phí giao dòch ñoái vôùi caû beân nhaän taûi, vaø chính saùch taøi khoùa. Caùc cô quan moâi taøi trôï laãn caùc nhaø taøi trôï, vaø laøm cho caùc tröôøng thöôøng yeáu hôn caùc boä khaùc nhö boä chính trò gia vaø quan chöùc chính phuû phaûi taøi chính, boä thöông maïi, hay phaùt trieån chuyeån höôùng daønh thôøi gian vaø taâm söùc kinh teá. Hoï thöôøng coù ít nguoàn löïc hôn vaø töø caùc öu tieân trong nöôùc sang quaûn lyù caùc ñöôïc ñaïi dieän bôûi caùc chính khaùch caáp thaáp hoaït ñoäng lieân quan ñeán vieän trôï.Haøng hôn ôû trong noäi caùc. chuïc tyû ñoâ la caàn thieát cho quaù trình thích Maëc duø khoâng coù moät coâng thöùc duy öùng coù theå gaây theâm aùp löïc ñoái vôùi caùc nhaát naøo ñeå phaân coâng cho ai xem xeùt vaán nöôùc ñang phaùt trieån voán ñaõ bò haïn cheá veà ñeà khí haäu, thì chìa khoùa vaãn laø cuûng coá laïi khaû naêng haáp thuï. Nhieàu nöôùc ñang phaùt traùch nhieäm (Hoäp 8.7). Cuûng coá ñoäi nguõ trieån caàn hoã trôï thích öùng nhaát laïi laø nhöõng caùn boä - döïa treân ngaân saùch ñoäc laäp, nhaân nöôùc coù naêng löïc quaûn lyù vaø haáp thu taøi trôï söï gioûi, quyeàn ñeà xuaát vaø thi haønh luaät phaùp keùm. Khi naêng löïc quaûn lyù taøi trôï cuûa beân – seõ taäp trung ñöôïc quyeàn haïn vaø traùnh pha nhaän bò giôùi haïn, caùc nhaø taøi trôï seõ tham loaõng traùch nhieäm - vaán ñeà coù theå daãn ñeán gia kieåm soaùt chaët cheõ nguoàn voán vaø thöïc haäu quaû laø khoâng haønh ñoäng ñöôïc. Vieäc taïo hieän caùc phöông thöùc taøi trôï theo döï aùn, ra caùc cô quan ngang Boä do caùc boä tröôûng laøm cho heä thoáng quoác gia caøng caêng thaúng caáp cao trong noäi caùc ñöùng ñaàu, hoaëc ñöa hôn vaø daãn ñeán moät caùi voøng luaån quaån chính saùch khí haäu vaøo chöông trình nghò naêng löïc thaáp, thaâm huït ngaân saùch, vaø ñaàu söï chính cuûa caùc cô quan ñaõ coù choã ñöùng tö manh muùn.55 vöõng vaøng laø daáu hieäu xu höôùng cuûng coá ñoäi nguõ caùn boä. Taêng cöôøng naêng löïc cuûa chính phuû trung öông Taïo ñieàu kieän loàng gheùp vaø ñieàu phoái Khi caùc nhaø laõnh ñaïo chính trò tích cöïc lieân ngaønh. Cuûng coá ñoäi nguõ caùn boä, maëc quan taâm, taäp trung trí löïc cuûa caùn boä, coâng duø raát quan troïng, song coù theå chöa ñuû. Vaø luaän, vaø caùc beân lieân quan beân ngoaøi, ñaát chæ taïo ra moät cô quan rieâng thaäm chí coù nöôùc seõ di chuyeån leân phía tröôùc. Ngöôïc theå phaûn taùc duïng. Söï nhaát quaùn veà chính laïi, khi caùc nhaø laõnh ñaïo khoâng haønh ñoäng, saùch trong toaøn boä chính phuû ñoøi hoûi phaûi quoác gia ñoù seõ tuït haäu. Ñieàu naøy khoâng coù loàng gheùp coâng taùc laäp keá hoaïch veà khí gì ñaùng ngaïc nhieân. Nhöõng ngöôøi ra quyeát haäu trong taát caû caùc cô quan chính phuû. ñònh laø caùc caù nhaân, vaø nhöõng thaát baïi Thaùch thöùc ôû ñaây laø ñaëc thuø chia nhoû coâng trong caùch caù nhaân ñöa ra quyeát ñònh cuõng vieäc cuûa chính phuû vaø xu höôùng giaûi quyeát aûnh höôûng ñeán caùc toå chöùc, trong ñoù coù caû caùc vaán ñeà ña chieàu theo toå chöùc haøng doïc. chính phuû.56 Tuy nhieân, laõnh ñaïo khoâng Caùc caùch tieáp caän loàng gheùp bao goàm vieäc chæ laø vaán ñeà caù nhaân maø coøn laø vaán ñeà theå thaønh laäp caùc ñôn vò khí haäu trong töøng Boä cheá vaø lieân quan ñeán caùch toå chöùc traùch hoaëc cô quan, boå sung baèng caùc keá hoaïch nhieäm, ñieàu phoái vaø traùch nhieäm giaûi trình ngaønh ôû caáp quoác gia vaø ñòa phöông veà veà chính saùch khí haäu (Hình 8.6). giaûm nheï vaø thích öùng. Ngoaøi vieäc söûa ñoåi 398 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 caùc caùn boä cuøng laøm vieäc veà vaán ñeà bieán ñoåi Hoäp 8.7 Loä trình caûi caùch theå cheá cho haønh khí haäu trong caùc cô quan khaùc nhau cuûa ñoäng vì bieán ñoåi khí haäu cuûa Trung Quoác vaø AÁn Ñoä chính phuû. Vieäc ñieàu phoái chính saùch khí haäu coù theå laø nhieäm vuï cuûa thuû töôùng, coù theå Trung Quoác laø moät ví duï cho thaáy AÁn Ñoä laø moät ví duï khaùc veà traùch nhieäm veà chính saùch khí moät nöôùc ñang phaùt trieån. Ñöùng laø baèng caùch taïo ra chöùc naêng tö vaán tröïc haäu ñaõ chuyeån töø caùc hoaït ñoäng ñaàu Hoäi ñoàng Bieán ñoåi Khí haäu tieáp ngay trong vaên phoøng thuû töôùng. ngoaøi leà thaønh caùc hoaït ñoäng coát cuûa AÁn Ñoä laø Thuû töôùng Chính Ñoái vôùi caû hai vaán ñeà loàng gheùp vaø ñieàu loõi cuûa chính phuû nhö theá naøo. phuû. Hoäi ñoàng xaây döïng Keá Naêm 1990 chính phuû ñaõ thaønh hoaïch Haønh ñoäng Quoác gia veà phoái, neân ñaëc bieät chuù yù ñeán caùc chính saùch laäp nhöõng cô quan ñaëc bieät ñaàu Bieán ñoåi Khí haäu vaø coù traùch vaø chieán löôïc phaùt trieån khu vöïc. Nhö ñaõ tieân veà bieán ñoåi khí haäu. Nhaän nhieäm giaùm saùt thöïc hieän. Keá trình baøy trong Chöông 4, ôû nhieàu nöôùc, thöùc ñöôïc veà söï phuø hôïp vaø tính hoaïch naøy bao goàm taùm Söù chaát xuyeân suoát cuûa vaán ñeà, meänh Quoác gia, bao quaùt lónh chính saùch naêng löôïng nhaán maïnh ñeán caûi Trung Quoác ñaõ thaønh laäp UÛy ban vöïc chuyeân moân cuûa caùc boä caùch thò tröôøng vaø ñònh giaù, ñöa yeáu toá caïnh Ñieàu phoái Quoác gia veà Bieán ñoåi ngaønh khaùc nhau, vì bao goàm caû tranh vaøo trong ngaønh naêng löôïng, vaø xaây Khí haäu vaøo naêm 1998. Naêng löôïng Maët trôøi, Taêng cöôøng Naêm 2007, UÛy ban ñaõ ñöôïc hieäu quaû naêng löôïng, Moâi sinh döïng caùc theå cheá quaûn lyù ñeå phaân phoái ñeán chuyeån thaønh Ban Chæ ñaïo Quoác Beàn vöõng, Baûo toàn Nöôùc, Duy trì ngöôøi tieâu duøng vôùi giaù thaáp vaø nguoàn cung gia Giaûi quyeát vaán ñeà Bieán ñoåi Heä sinh thaùi Himalaya, taïo moät ñaùng tin caäy.57 Cho ñeán gaàn ñaây, vaán ñeà Khí haäu. Ñöùng ñaàu laø Thuû töôùng “AÁn Ñoä xanh”, Noâng nghieäp Beàn Trung Quoác, Ban Chæ ñaïo ñaõ vöõng, vaø xaây döïng moät Dieãn ñaøn giaûm nheï thaäm chí khoâng phaûi laø moái baän ñieàu phoái chieán löôïc, chính saùch, Tri thöùc Chieán löôïc cho Bieán ñoåi taâm duø hôøi hôït nhaát trong chính saùch naêng vaø caùc bieän phaùp giöõa 28 cô Khí haäu. Taàm nhìn cuûa Keá hoaïch löôïng. Khi bieán ñoåi khí haäu chieám moät vò quan chính phuû. Trong quaù trình Haønh ñoäng Quoác gia laø chuyeån caûi caùch chính phuû naêm 2008, ñoåi töø nhieân lieäu hoùa thaïch sang trí öu tieân cao hôn trong chöông trình nghò vaên phoøng chung cuûa Ban Chæ nguyeân lieäu khoâng hoùa thaïch vaø söï chính saùch, nhieäm vuï cuûa caùc cô quan ñaïo ñöôïc ñaët taïi UÛy ban Caûi caùc nguoàn naêng löôïng taùi taïo. naêng löôïng, vaø caùc chính saùch vaø chieán löôïc caùch vaø Phaùt trieån Quoác gia, UÛy Caùc bieän phaùp caûi caùch theå ban naøy coù nhieäm vuï quaûn lyù cheá töông töï cuõng ñaõ ñöôïc trieån höôùng daãn caùc nhieäm vuï naøy seõ ñöôïc caäp chung veà bieán ñoåi khí haäu, vôùi khai ôû nhieàu nöôùc khaùc, caû caùc nhaät ñeå bao haøm caùc vaán ñeà nhö nguoàn söï hoã trôï cuûa moät ban chuyeân quoác gia ñaõ vaø ñang phaùt trieån. cung ít caùc-bon vaø hieäu quaû naêng löôïng nhö gia cung caáp caùc thoâng tin khoa hoïc ñeå thoâng tin cho quaù trình ra Nguoàn: Nhoùm chuyeân gia WDR. laø nhöõng traùch nhieäm coát loõi. quyeát ñònh. Caùc vaên kieän chieán löôïc coù theå laøm taêng cöôøng vieäc ñieàu phoái caùc hoaït ñoäng thích öùng. Haõy thöû xem xeùt caùc Chöông trình chöùc naêng nhieäm vuï, caùc cô quan nhaø nöôùc Haønh ñoäng Thích öùng Quoác gia (NAPAs) cuûa coù lieân quan nhö y teá coäng ñoàng, naêng caùc nöôùc keùm phaùt trieån. Ra ñôøi vôùi tö caùch laø löôïng, laâm nghieäp vaø quy hoaïch söû duïng moät chöông trình saép xeáp thöù töï öu tieân kyõ ñaát, vaø quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân coù thuaät, NAPAs xaùc ñònh caùc taùc ñoäng cuï theå ôû theå ñieàu phoái coâng vieäc cuûa hoï döôùi söï chæ moãi quoác gia vaø thieát keá caùc bieän phaùp phaûn ñaïo cuûa moät cô quan bieán ñoåi khí haäu laøm öùng phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ñòa phöông baèng ñaàu moái. Ñeå ñaït ñöôïc hình thöùc ñieàu phoái caùch thu huùt söï tham gia cuûa caùc cô quan vaø nhö vaäy ñoøi hoûi phaûi xem xeùt laïi vai troø caùc caáp chính quyeàn khaùc nhau cuõng nhö cuûa caùc cô quan khí töôïng thuûy vaên (xem caùc toå chöùc doanh nghieäp vaø xaõ hoäi daân söï. Chöông 7). Theo caùch ñoù, NAPAs coù theå mang laïi moät Caùc cô quan ñieàu phoái môùi – moät uûy ban khung theå cheá ñeå ñaët vaán ñeà thích öùng vaøo noäi caùc veà bieán ñoåi khí haäu, keát noái moät caùch taâm ñieåm caùc öu tieân cuûa chính phuû. Tuy roõ reät vaán ñeà khí haäu vôùi moät lónh vöïc quan nhieân, ñeå cuûng coá chöùc naêng chieán löôïc cuûa troïng khaùc ñaõ ñöôïc coâng nhaän nhö naêng mình, NAPAs caàn phaûi ñöôïc caùc beân lieân löôïng, hoaëc moät uûy ban ñieàu phoái lieân ngaønh quan caû trong vaø ngoaøi chöông trình chuù yù chuû trì bôûi cô quan ñaàu moái - coù theå taäp hôïp nhieàu hôn nöõa (Hoäp 8.8). Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 399 Hoäp 8.8 Chöông trình haønh ñoäng thích öùng quoác gia Caùc chöông trình Haønh ñoäng Thích vaø caùc döï aùn nhìn coù veû gioáng nhau ñeán 2 tyû ñoâ-la. Maëc duø chi phí cuûa caùc öùng Quoác gia (NAPA), caùc noã löïc neáu ñöôïc ñaët caïnh nhau, song chuùng chöông trình khoâng cao, song hoã trôï quoác gia noåi baät nhaát cuûa caùc nöôùc laïi khaùc nhau raát nhieàu ôû caùc quoác gia taøi chính laïi raát ít, gay ra nhöõng quan keùm phaùt trieån nhaát khu vöïc nhaèm xaùc khaùc nhau, tuøy thuoäc vaøo nhöõng ruûi ngaïi hoaøn toaøn chính ñaùng veà söï trôï ñònh caùc lónh vöïc öu tieân veà thích öùng ro vaø moái nguy veà khí haäu ñöôïc xaùc giuùp cuûa caùc nhaø taøi trôï vaø loøng tin vôùi bieán ñoåi khí haäu, bò chæ trích veà ba ñònh laø phuø hôïp nhaát. Caùc höôùng daãn caøng bò xoùi moøn hôn. ñieåm. Thöù nhaát, quy trình NAPA xaây tieâu chuaån cuûa NAPA giaûi thích moät Caáu truùc keùm: nhöõng saép xeáp theå döïng caùc döï aùn töông töï taïi caùc quoác soá ñieåm töông ñoàng baèng ngoân ngöõ cheá cho hoaït ñoäng thích öùng caàn coù gia khaùc nhau, maø khoâng chuù yù ñeán ñöôïc söû duïng ñeå baûo veä caùc döï aùn tính chaát laâu daøi hôn vaø gaén keát toát nhu caàu thích öùng cuï theå cuûa hoï. Thöù ñöôïc xaùc ñònh laø caùc nhu caàu thích hôn vôùi caùc boä khaùc nhau, vôùi söï hoã hai, nhieàu döï aùn thích öùng khoù maø öùng khaån caáp nhaát. Soá löôïng vöôït trôï cuûa boä taøi chính vaø keá hoaïch vaø phaân bieät ñöôïc vôùi caùc döï aùn phaùt troäi cuûa caùc döï aùn noâng nghieäp, taøi keát noái maïnh meõ hôn vôùi caáp tænh trieån thoâng thöôøng. Thöù ba, quy trình nguyeân thieân nhieân, vaø quaûn lyù thieân vaø caáp huyeän. Moät boä phaän chuyeân NAPA khoâng thu huùt ñöôïc söï tham gia tai phaûn aùnh moät thöïc teá laø caùc taùc traùch coù theå ñaûm nhieäm coâng taùc laäp cuûa caùc boä quan troïng vaø nhöõng ngöôøi ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu seõ ñöôïc keá hoaïch, nhöng vieäc thöïc hieän seõ ra quyeát ñònh, cuõng khoâng chuù troïng caûm nhaän ñaàu tieân trong caùc ngaønh phaûi ñöôïc tieán haønh thoâng qua cô caáu ñöôïc ñaày ñuû ñeán caùc yeâu caàu theå cheá lieân quan ñeán haøng hoaù cô baûn vaø theå cheá vaø chính phuû hieän taïi, vì nhieàu cuûa ñòa phöông. quaûn lyù thieân tai. Cuoái cuøng, NAPA ñaõ döï aùn laø döï aùn theo ngaønh. Tröôùc nhöõng yù kieán pheâ bình naøy, ñöôïc chuaån bò vôùi nguoàn löïc eo heïp, Naêng löïc thaáp: ÔÛ haàu heát caùc nhoùm Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi do ñoù, coâng taùc laäp keá hoaïch khoâng nöôùc keùm phaùt trieån, naêng löïc laäp keá ñaõ taøi trôï cho hai cuoäc hoïp daønh cho theå vöôït ra ngoaøi caáp quoác gia cuõng hoaïch thích öùng vaø thöïc hieän vaãn coøn caùc quan chöùc caáp cao cuûa NAPA ôû khoâng môû roäng ñöôïc ôû nhieàu boä vaø raát haïn cheá. Caàn naâng cao naêng löïc caùc nöôùc chaâu AÙ vaø chaâu Phi, moät hay nhieàu ngöôøi ra quyeát ñònh. chuyeân moân, kieán thöùc, ñaøo taïo, thieát ñöôïc toå chöùc taïi Bangkok vaøo thaùng Nhöng coøn coù moät maët khaùc cuûa bò, vaø moâ hình hoùa; coù theå khai thaùc 10 naêm 2008 vaø moät taïi Johannes- söï chæ trích - caùch nhìn nhaän cuûa caùc caùc chuyeân gia ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc burg vaøo thaùng 11 naêm 2008. Caùc nöôùc keùm phaùt trieån ñoái vôùi caùc NAPA vaø toå chöùc xaõ hoäi daân söï ñeå naâng cao cuoäc hoïp cho thaáy moät moät böùc tranh maø hoï ñaõ xaây döïng. naêng löïc naøy. phöùc taïp hôn vaø cho raèng moät soá yù Hoã trôï taøi chính ít: Toång chi phí kieán pheâ bình coù theå khoâng ñöôïc ñaët cuûa taát caû caùc döï aùn xaùc ñònh laø khaån Nguoàn: Nhoùm chuyeân gia WDR. ñuùng choã. Maëc duø nhu caàu thích öùng caáp trong 38 vaên kieän NAPA khoâng Taêng cöôøng traùch nhieäm cuûa chính phuû. giöõa noã löïc vaø keát quaû thì caùc chính phuû Caùc chính phuû coù theå khoâng coù haønh ñoäng cuõng seõ thieáu ñoäng cô haønh ñoäng roõ raøng. veà nhöõng vaán ñeà chính saùch cuï theå khi ranh Coù theå taêng cöôøng traùch nhieäm cuûa chính giôùi veà traùch nhieäm giaûi trình khoâng ñöôïc phuû ñoái vôùi chính saùch khí haäu baèng caùch quy ñònh roõ raøng, coù theå vì baûn chaát cuûa vaán naâng cao traùch nhieäm giaûi trình cuûa caùc cô ñeà hoaëc do loãi theå cheá. Ví duï nhö nhöõng quan chuû quaûn tröôùc caùc cô quan noøng coát haønh ñoäng öùng phoù vôùi thieân tai. Tröø khi cuûa chính phuû, nhö boä taøi chính hoaëc thuû laø moät ñaát nöôùc thöôøng xuyeân phaûi gaùnh töôùng - cuõng nhö naâng cao traùch nhieäm giaûi chòu nhöõng söï kieän thôøi tieát khaéc nghieät, trình cuûa chính phuû tröôùc quoác hoäi, coâng coâng taùc phoøng traùnh vaø öùng phoù vôùi thieân chuùng, vaø caùc cô quan ñoäc laäp (Hoäp 8.9). tai thöôøng rôi vaøo keõ nöùt cuûa chöông trình Quoác hoäi coù theå tieán haønh ñieàu traàn, theo doõi nghò söï cuûa chính phuû. Nhöõng ngöôøi laõnh quaù trình thöïc hieän, tuyeân truyeàn cho coâng ñaïo thaáy raèng hoï ít coù khaû naêng bò theo doõi chuùng, vaø yeâu caàu chính phuû cung caáp baùo saùt sao, khen thöôûng, hoaëc bò xöû phaït vì caùo thöôøng xuyeân veà muïc tieâu, chính saùch, nhöõng haønh ñoäng maø coâng chuùng thaäm chí vaø keát quaû thöïc hieän trong lónh vöïc khí haäu. khoâng bieát raèng chính phuû cuûa hoï coù nhieäm Ñöa caùc chæ tieâu vaø muïc tieâu chính saùch khí vuï thöïc hieän (phoøng traùnh thieân tai). Neáu haäu vaøo luaät coù theå laø moät coâng cuï coù hieäu coâng chuùng khoâng bieát roõ veà moái quan heä löïc ñeå naâng cao traùch nhieäm giaûi trình cuûa 400 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 caáp dòch vuï coâng, vaän ñoäng chính saùch ñòa Hoäp 8.9 Naâng cao traùch nhieäm giaûi trình cuûa phöông) vaø thích öùng (baûo trôï xaõ hoäi, giaûm chính phuû veà vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu ôû Vöông quoác Anh nheï ruûi ro thieân tai, quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân). Do ôû gaàn ngöôøi daân hôn, Baèng caùch taùi cô caáu vaø thieát laäp thöùc veà traùch nhieäm giaûi trình neân chính quyeàn ñòa phöông coù theå naâng boä maùy theå cheá cho haønh ñoäng cuûa Boä Naêng löôïng vaø Bieán veà khí haäu, Vöông quoác Anh ñoåi Khí haäu tröôùc Boä Taøi chính cao nhaän thöùc coäng ñoàng vaø huy ñoäng söï ñaõ aùp duïng caùc bieän phaùp taêng veà caùc muïc tieâu chính saùch tham gia cuûa khu vöïc tö nhaân. Vaø nhôø vò cöôøng traùch nhieäm giaûi trình cuûa khaùc nhau vaø xaùc ñònh chæ tieâu trí ñöùng giöõa chính phuû vaø ngöôøi daân, neân chính phuû ñeå mang laïi keát quaû thöïc hieän ñeå ñaùnh giaù hieäu mong ñôïi. Anh ñaõ: quaû thöïc hieän caùc muïc tieâu ñoù. chính quyeàn ñòa phöông cuõng laø nôi theå Pheâ duyeät moät boä luaät veà bieán Caùc chæ tieâu bao goàm caùc böôùc hieän roõ nhaát traùch nhieäm giaûi trình cuûa ñoåi khí haäu, laøm cô sôû phaùp lyù ñi cuï theå laøm giaûm toång löôïng chính phuû veà nhöõng haønh ñoäng öùng phoù ñeå ñöa ra caùc muïc tieâu ngaén phaùt thaûi ôû Anh, giaûm söû duïng haïn, trung haïn vaø daøi haïn veà nöôùc moät caùch beàn vöõng, giaûm thích hôïp.58 phaùt thaûi CO2 ôû Anh, thoâng cöôøng ñoä CO2 trong neàn kinh Coù leõ cuõng vì nhöõng lyù do naøy maø caùc cô qua nhöõng keá hoaïch ngaân teá Anh. quan chöùc naêng ñòa phöông thöôøng ñi tröôùc saùch caùc-bon 5 naêm moät, quy Thaønh laäp moät uûy ban veà bieán ñònh möùc phaùt thaûi cho pheùp ñoåi khí haäu nhö moät cô quan chính phuû trung öông trong caùc haønh ñoäng haøng naêm. Ba keá hoaïch ngaân tö vaán chuyeân gia ñoäc laäp, coù veà khí haäu. Nhö ñaõ chæ ra ôû trong Chöông saùch trong 15 naêm seõ hoaït theå ñeà xuaát leân chính phuû veà 2, chính quyeàn caáp vuøng vaø caáp ñòa phöông ñoäng vaøo baát kyø thôøi ñieåm phöông thöùc ñaït ñöôïc muïc naøo, cho moät goùc nhìn trung tieâu. UÛy ban naøy haøng naêm thöôøng thích hôïp hôn trong thieát keá vaø thöïc haïn veà tieán trình phaùt thaûi baùo caùo leân cho Nghò vieän, vaø hieän caùc bieän phaùp thích öùng trong ngaønh caùc-bon trong toaøn boä neàn chính phuû phaûi coù phaûn hoài noâng nghieäp, quy hoaïch cô sôû haï taàng, ñaøo kinh teá. chính thöùc. Naêm naêm moät laàn, Phaân coâng moät cô quan chuû uûy ban naøy seõ tieán haønh ñaùnh taïo vaø quaûn lyù taøi nguyeân nöôùc. Ngoaøi ra, trì veà bieán ñoåi khí haäu - ñoù laø giaù toaøn dieän veà tieán boä chung chính quyeàn ñòa phöông cuõng coù theå chuû Boä Naêng löôïng vaø Bieán ñoåi khí cuûa quoác gia höôùng ñeán caùc trì caùc hoaït ñoäng giaûm nheï. Caùc bang naèm haäu. muïc tieâu daøi haïn. Trong Thoûa thuaän Khu vöïc treân vuøng bôø bieån phía Ñoâng vaø Taây nöôùc Coâng soá 27, quy ñònh chính Nguoàn: Nhoùm WDR. Myõ ñaõ xaây döïng caùc chieán löôïc vaø muïc tieâu do ñòa phöông laøm chuû, sau ñoù phoái hôïp chính phuû vaø ñeå ñaûm baûo tính lieân tuïc cuûa thí ñieåm thò tröôøng caùc-bon khu vöïc (Hoäp hoaït ñoäng vöôït ra ngoaøi khung thôøi gian haïn 8.10). Caùc thaønh phoá treân toaøn theá giôùi coù cheá cuûa moät nhieäm kyø chính phuû. Moät cô nhöõng chieán löôïc vaø keá hoaïch haønh ñoäng veà quan tö vaán chuyeân gia ñoäc laäp cô theå coù theå khí haäu cuûa rieâng mình, söû duïng caùc muïc ñeà ñaït khuyeán nghò leân chính phuû vaø baùo caùo tieâu neâu ra trong Nghò ñònh Kyoto ñeå buø leân quoác hoäi. ñaép cho söï trì treä cuûa caùc chính phuû trung öông vaø trôû thaønh nhöõng thaønh vieân tích Thuùc ñaåy haønh ñoäng cuûa chính cöïc trong nhöõng saùng kieán cuûa caùc thaønh quyeàn ñòa phöông phoá trong vaø ngoaøi nöôùc, nhö maïng löôùi Chính quyeàn ñòa phöông vaø khu vöïc laø C40 goàm caùc thaønh phoá lôùn nhaát theá giôùi nhöõng khoâng gian chính trò vaø haønh chính cam keát haønh ñoäng ñeå öùng phoù vôùi bieán ñoåi gaàn guõi hôn vôùi caùc nguoàn phaùt thaûi vaø caùc khí haäu. taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu. Vôùi chöùc Vò trí thích hôïp cuûa caùc chính quyeàn ñòa naêng thöïc hieän vaø truyeàn ñaït caùc chính phöông ñoøi hoûi phaûi coù söï coù maët cuûa hoï saùch quoác gia, chính quyeàn ñòa phöông coù trong caùc chính saùch veà khí haäu. Vieäc phaân chöùc naêng hoaïch ñònh chính saùch, ñieàu caáp chính saùch khí haäu coù maët öu vaø nhöôïc, tieát vaø laäp keá hoaïch trong nhöõng ngaønh möùc ñoä vaø phaïm vi phaân caáp toái öu cuõng tuøy ñoùng vai troø then choát trong lónh vöïc giaûm theo töøng tröôøng hôïp cuï theå.59 Caùc chính nheï (giao thoâng vaän taûi, xaây döïng, cung quyeàn ñòa phöông cuõng coù nhöõng haïn cheá Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 401 nhö chính phuû trung öông, thöôøng ôû möùc Tö duy chính trò veà chính saùch ñoä traàm troïng hôn. Traùch nhieäm veà chính khí haäu saùch khí haäu ôû caáp ñòa phöông thöôøng ñöôïc Nhöõng yeáu toá ñònh hình neân thieát keá vaø keát ñaët vaøo cô quan moâi tröôøng, vaø thöôøng gaëp quaû cuûa moïi chính saùch coâng chính laø söùc phaûi nhöõng vaán ñeà loàng gheùp vaø ñieàu phoái. maïnh, maät ñoä vaø phaïm vi hoaït ñoäng cuûa Chính quyeàn ñòa phöông thöôøng gaëp khoù xaõ hoäi daân söï; vaên hoùa cuûa boä maùy haønh khaên veà nguoàn löïc vaø kyõ naêng, ñoàng thôøi chính vaø luaät ngaân saùch; cuøng vôùi caùc yeáu aûnh höôûng veà ngaân saùch yeáu hôn, ñieàu naøy toá chi phoái söï theå hieän vaø toå chöùc cuûa caùc caûn trôû hoï trong vieäc aùp duïng caùc loaïi thueá lôïi ích chính trò.60 Nhieân lieäu hoùa thaïch, moâi tröôøng. Maëc duø ôû gaàn ngöôøi daân hôn, beân caïnh vieäc cung caáp naêng löôïng cho caùc song chính quyeàn ñòa phöông khoâng coù neàn kinh teá ôû caùc nöôùc phaùt trieån laãn ñang ñöôïc vò theá phaùp lyù nhö chính phuû trung phaùt trieån, coøn mang laïi nhöõng yeáu toá ñaëc öông, vì tæ leä ñi baàu cöû ôû ñòa phöông thaáp bieät chi phoái neàn chính trò cuûa caùc quoác hôn vaø nhieäm vuï cuûa hoï vôùi tö caùch laø cô gia. ÔÛ nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån, caùc-bon quan daân cöû cuõng yeáu hôn, naêng löïc thöïc khoâng nhöõng bò ñònh giaù thaáp, maø thaäm hieän haïn cheá. Taát caû nhöõng ñieàu naøy laøm chí coøn ñöôïc trôï caáp (xem Chöông 4). Ñeán cho vieäc phaân caáp chính saùch khí haäu caøng cuoái naêm 2007, khoaûng moät phaàn naêm caùc ñaëc bieät khoù khaên. quoác gia ñang trôï caáp xaêng daàu, vaø treân moät Ñeå taêng cöôøng söï hôïp taùc theo chieàu phaàn ba trôï caáp cho nhieân lieäu diesel. Treân doïc, chính phuû trung öông coù theå thöïc hai phaàn ba soá quoác gia coù thu nhaäp thaáp vaø hieän caùc bieän phaùp taïo ñieàu kieän thuaän trung bình thaáp coøn ñang trôï caáp daàu löûa.61 lôïi, thöïc hieän vaø uûy quyeàn. Caùc bieän phaùp Roõ raøng laø caùc nöôùc coù ngaønh naêng löôïng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi bao goàm chuyeån chuû yeáu döïa vaøo nguoàn nhieân lieäu hoaëc caùc giao kieán thöùc vaø nhöõng thöïc tieãn toát nhaát. neàn kinh teá duøng nhieàu naêng löôïng ñang Caùc bieän phaùp ñöôïc quan taâm bao goàm caùc phaûi ñoái maët vôùi thaùi ñoä phaûn khaùng tröôùc saùng kieán ñònh chuaån gaén vôùi caïnh tranh söï thay ñoåi.62 Keát quaû laø treân toaøn theá giôùi, vaø trao thöôûng cho nhöõng cô quan chöùc nguoàn phaùt thaûi vaø caùc yeáu toá gaây phaùt thaûi naêng ñòa phöông naøo thöïc hieän toát nhaát caùc-bon thöôøng gaén chaët vôùi tính hôïp phaùp - chæ soá caïnh tranh caáp tænh ôû Vieät Nam chính trò cuûa chính phuû. laø moät ví duï toát cuûa vieäc xaùc laäp chuaån so Moãi heä thoáng chính trò ñeàu coù nhöõng lôïi saùnh ñòa phöông. Caùc bieän phaùp thöïc hieän theá vaø trôû ngaïi rieâng trong vieäc giaûi quyeát bao goàm caùc thoûa thuaän cuûa khu vöïc nhaø caùc vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu. Laáy ví duï cheá nöôùc döïa treân keát quûa hoaït ñoäng, trong ñoù ñoä daân chuû. Nhöõng baèng chöùng maïnh meõ ngaân saùch ñöôïc caáp khoâng chæ döïa treân soá cho thaáy raèng caùc neàn daân chuû hoaït ñoäng löôïng daân maø vaø thaåm quyeàn quaûn lyù theo toát hôn so vôùi caùc cheá ñoä chuyeân quyeàn ñòa lyù maø coøn döïa treân vieäc ñaït ñöôïc muïc treân goùc ñoä chính saùch moâi tröôøng.63 Töï tieâu. Caùc bieän phaùp uûy quyeàn bao goàm caùc do chính trò giuùp caûi thieän keát quaû hoaït luaät leä, quy ñònh cuûa nhaø nöôùc yeâu caàu ñoäng moâi tröôøng, ñaëc bieät laø ôû caùc quoác gia chính quyeàn ñòa phöông phaûi xaây döïng ngheøo.64 Coâng daân ñöôïc töï do hôn cuõng caùc keá hoaïch chieán löôïc trong caùc ngaønh ñi ñoâi vôùi chaát löôïng nöôùc vaø khoâng khí toát lieân quan hoaëc keá hoaïch quaûn lyù ñeå naâng hôn, ví duï nhö giaûm löôïng sun-phua ñi-oâ- cao traùch nhieäm giaûi trình cuûa caùc caùn boä xít vaø caùc haït trong khoâng khí, tæ leä coliform chính quyeàn ñòa phöông ñoái vôùi chính phuû vaø oâ-xi hoøa tan trong nöôùc thaáp hôn.65 Caùc trung öông, gioáng nhö trong lónh vöïc quy cheá ñoä daân chuû cuõng thöôøng tham gia caùc hoaïch söû duïng ñaát. cheá ñoä vaø ñieàu öôùc moâi tröôøng quoác teá hôn, 402 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 8.10 Chính saùch lieân bang xanh vaø bieán ñoåi khí haäu Caáp ñòa phöông trong caùc heä thoáng quyeàn ñòa phöông.b hoïc kinh nghieäm.c Nhöõng ngöôøi chæ lieân bang töø laâu ñaõ ñöôïc coâng nhaän Moät trong nhöõng laäp luaän uûng hoä trích chính saùch lieân bang xanh neâu laø nhöõng phoøng thí nghieäm ñeå thöû chính saùch lieân bang xanh laø: chính ra nhöõng ruûi ro roø ræ caùc-bon, hay vieäc nghieäm vaø caûi caùch chính saùch.a quyeàn ñòa phöông coù theå ñieàu chænh, doanh nghieäp coù ñoäng cô chuyeån ñeán Chính quyeàn caáp bang, caáp tænh vaø thieát keá caùc chính saùch cho phuø hôïp nhöõng ñòa phöông naøo coù quy ñònh ít ñòa phöông thaønh coâng ôû caùc möùc vôùi ñieàu kieän nguoàn löïc vaø nhaân khaåu ngaët ngheøo hôn. Quaù trình naøy thöôøng ñoä khaùc nhau khi noùi ñeán hieäu suaát ñaëc thuø cuûa hoï, ñoàng thôøi coù cô hoäi ñeå ñöôïc goïi teân laø chaïy ñua ñeán ñaùy, vì vaø hieäu quaû cuûa caùc chính saùch “lieân cheøo laùi nhöõng chính saùch quoác gia noù laøm giaûm chaát löôïng moâi tröôøng vaø bang xanh” - nhöõng chính saùch moâi chaäm chaïp baèng vieäc theå nghieäm caùi cung caáp khoâng ñuû haøng hoùa vaø dòch tröôøng vôùi vai troø chuû ñaïo cuûa chính môùi ôû caáp ñòa phöông vaø töï ruùt ra baøi vuï coâng.d Chính saùch lieân bang ôû Hoa Kyø: Haønh ñoäng cuûa bang vaø khu vöïc Tieâu chuaån danh muïc naêng löôïng taùi taïo baét buoäc Keá hoaïch thích öùng ñang ñöôïc thöïc hieän cuûa bang Muïc tieâu naêng löôïng taùi taïo cuûa bang Keá hoaïch thích öùng ñöôïc ñeà xuaát trong Chöông trình Haønh ñoäng Khí haäu Quan saùt vieân MRGRA Saùng kieán Khí Nhaø kính Khu vöïc (RGGI) Soå ñaêng kyù Khí haäu Saùng kieán Khí haäu mieàn Taây (WCI) Quan saùt vieân RGGI Soå ñaêng kyù Khí haäu + baùo caùo baét buoäc Quan saùt vieân WCI Hieäp öôùc Giaûm GHG vuøng Ñaêng kyù tình nguyeän ñoäc laäp Chöông trình mua baùn haïn ngaïch oâ Trung Taây (MRGRA) nhieãm cuûa bang Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 403 Hoäp 8.10 Chính saùch lieân bang xanh vaø bieán ñoåi khí haäu Tuy nhieân, ñoái vôùi chính saùch khí vaø thöïc hieän caùc keá hoaïch giaûm nheï hoï vaøo naêm 2020, thì ñeán 2020 löôïng haäu thì lieân bang xanh laïi cho thaáy vaø thích öùng hoaëc xaây döïng caùc tieâu phaùt thaûi treân toaøn quoác cuûa Myõ seõ nhöõng keát quaû höùa heïn. Moät trong chuaån danh muïc naêng löôïng taùi taïo bình oån ôû möùc naêm 2010.g nhöõng ví duï tieâu bieåu nhaát laø nöôùc vaø chæ tieâu giaûm thaûi. Caùc thaønh phoá Myõ (baûn ñoà). Maëc duø chính phuû trung vaø ñòa phöông cuõng ñeà ra caùc chöông Nguoàn: Caùc haønh ñoäng cuûa bang ñöôïc öông quyeát ñònh khoâng pheâ chuaån trình laäp keá hoaïch vaø kieåm toaùn bieán Trung taâm Bieán ñoåi Khí haäu Toaøn caàu nghò ñònh thö Kyoto, vaø khoâng coù moät ñoåi khí haäu toaøn dieän, ñeà ra caùc muïc Pew theo doõi (www.pewclimate.org). chính saùch quoác gia bao truøm veà bieán tieâu giaûm phaùt thaûi cho rieâng mình. a. Osborne 1988. ñoåi khí haäu, song caùc chính quyeàn ñòa Nhöõng haønh ñoäng naøy goùp phaàn b. Oats vaø Portney 2003. phöông ôû Myõ ñaõ naém vai troø chuû ñaïo.e laøm giaûm phaùt thaûi moät caùch ñaùng keå, c. Lutsey vaø Sperling 2008. Nhieàu vuøng coù caùc chöông trình theo vaø moät soá ngöôøi cho raèng nhöõng noã d. Kunce vaø Shogren 2005. doõi vaø ñaêng kyù khí nhaø kính vaø ñeà ra löïc naøy ñaõ daãn ñeán cuoäc chaïy ñua leân e. Rabe 2002. caùc muïc tieâu giaûm phaùt thaûi. Haøng ñaàu.f Neáu coù nhieàu bang coù chæ tieâu xaû f. Rabe 2006. chuïc bang cuûa nöôùc Myõ ñaõ xaây döïng thaûi chaéc chaén ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa g. Lutsey vaø Sperling 2008. nhìn chung pheâ chuaån caùc ñieàu öôùc naøy chuyeån cuûa caù nhaân veà maët chính saùch coøn nhanh hôn, vaø coù thaønh tích giaûi quyeát caùc khoù hôn laø nhaèm vaøo caùc nhaø maùy ñieän.70 vaán ñeà chung cuûa toaøn caàu nhö suy giaûm Trong thuaät ngöõ chính trò, haønh ñoäng taàng oâ-zoân.66 khí haäu phaûi ñoái maët vôùi “giôùi haïn veà khoaûng Tuy nhieân, nhieàu khi caùc neàn daân caùch”. Con ngöôøi coù xu höôùng tröôùc heát phaûi chuû ñaït ñöôïc caùc ñaàu ra chính saùch (pheâ giaûi quyeát nhöõng moái quan taâm roõ raøng vaø chuaån caùc cam keát quoác teá) toát hôn laø caùc tröïc tieáp, ñieàu naøy chuyeån thaønh xu höôùng taùc ñoäng chính saùch (thöïc söï giaûm phaùt trong chính trò öu tieân giaûi quyeát caùc vaán ñeà thaûi), nhö ñoái vôùi Nghò ñònh thö Kyoto.67 moâi tröôøng cuûa ñòa phöông (cô sôû haï taàng veä Cuõng gioáng nhö vôùi caù nhaân ngöôøi tieâu sinh, chaát löôïng nöôùc vaø khoâng khí, ruûi ro ñi duøng vaø cöû tri, caùc neàn daân chuû chöùng ñoâi vôùi chaát thaûi ñoäc haïi, vaø baûo veä moâi sinh ôû minh laø ñaùp öùng toát hôn trong vieäc cam ñòa phöông) hôn laø caùc vaán ñeà coù tính xuyeân keát giaûi quyeát vaán ñeà hôn laø thöïc söï giaûi bieân giôùi (nhö maát ña daïng sinh hoïc, ñaùnh quyeát ñöôïc chuùng, vaø “khoaûng caùch xanh” baét caù quaù möùc, hay bieán ñoåi khí haäu).71 Giôùi trong thaùi ñoä cuûa ngöôøi tieâu duøng chuyeån haïn veà khoaûng caùch naøy cuõng coù khía caïnh thaønh khoaûng caùch giöõa lôøi noùi vaø vieäc laøm thôøi gian. Caùc vaán ñeà coù khung thôøi gian daøi, trong haønh vi cuûa chính phuû (Hình 8.7).68 ñaëc bieät lieân quan ñeán haøng hoùa coâng coäng, Coù moät vaøi lyù do giaûi thích cho ñieàu naøy. laø nhöõng vaán ñeà khoù giaûi quyeát. Bieán ñoåi khí Maëc duø coâng chuùng ngaøy caøng quan taâm haäu khoâng phaûi laø moät ngoaïi leä.72 Nhöõng vaán hôn ñeán bieán ñoåi khí haäu, song caùc chính ñeà giöõa caùc theá heä ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng trò gia vaãn e sôï cöû tri, vôùi giaû ñònh raèng cöû khung chính saùch daøi haïn khoâng töông thích tri thöôøng ít uûng hoä haønh ñoäng vì khí haäu vôùi khung thôøi gian cuûa chính phuû vaø chu neáu nhö caùc chính saùch aûnh höôûng ñeán kyø baàu cöû. caù nhaân hoï thoâng qua caùc chi phí caù nhaân Khi caùc vaán ñeà chính saùch bò boû maëc tröïc tieáp vaø nhìn thaáy roõ (thueá caùc-bon vaø khoâng coù coâng chuùng baûo veä, thì söï thieån caän thueá naêng löôïng, taêng giaù, maát vieäc laøm).69 coù theå daãn ñeán nhöõng ñoäng cô sai laàm. Quaûn Ñieàu naøy coù theå giaûi thích vì sao giaûm phaùt lyù ruûi ro thieân tai laø moät ví duï veà thaát baïi cuûa thaûi thoâng qua caùc quy ñònh haïn cheá laïi caùc bieän phaùp thích öùng tieâu chuaån do coâng khoù khaên hôn laø taùc ñoäng ñeán löïa choïn chuùng (cöû tri) khoâng nhìn nhaän ñöôïc töø goùc cuûa caù nhaân. Can thieäp vaøo caùc löïa choïn di ñoä phoøng ngöøa. Do vaäy maø nhöõng ngöôøi ra 404 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 quyeát ñònh ñaõ boû qua vaán ñeà phoøng ngöøa ro ñaïo ñöùc. Ñaây khoâng phaûi chæ laø lyù thuyeát vaø saün saøng öùng phoù, vì nhöõng vaán ñeà naøy thuaàn tuùy. Neáu chi phí do thieân tai gaây ra khoâng giuùp hoï coù ñöôïc phieáu baàu. Tieáp theo, taêng maïnh, thì moät phaàn laø bôûi caùc chính nhöõng ngöôøi ra quyeát ñònh nhaän ra raèng phuû nhaän ra raèng ñeàn buø cho caùc nhoùm daân cöùu trôï thieân tai mang laïi lôïi ích chính trò cö vaø caùc vuøng bò aûnh höôûng naëng neà bôûi caùc cao hôn nhieàu so vôùi chuaån bò saün saøng öùng söï kieän thôøi tieát baát thöôøng mang laïi cho hoï phoù, vaø ñaây laø neùt veõ kheùp kín voøng troøn ruûi lôïi ích lôùn khi baàu cöû.73 Nhaän thöùc naøy ñi Hình 8.7 Caùc cheá ñoä daân chuû hieäu quaû hôn ñoái vôùi ñaàu ra chính saùch khí haäu, hôn laø keát quaû phaùt trieån Keá t quaû ñaà Output: u ra: caùc chính policies, laws,saùc h, luaä and t, vaø hieäp ñònhagreements international quoác teá 1.0 0.8 0.6 0.4 0.2 0 1 2 3 4 5 6 7 Chæ soá daân chuûIndex Democracy Taù t giaûm phaùt reductions c ñoäng: caéemission Outcome: thaûi 1.0 0.8 0.6 0.4 0.2 0 1 2 3 4 5 6 7 Chæ soá daân chuûIndex Democracy Nguoàn: Bättig vaø Bernauer 2009. Chuù thích: Ñaàu ra laø moät chæ soá veà haønh vi hôïp taùc trong chính saùch bieán ñoåi khí haäu, bao haøm caû vieäc pheâ chuaån caùc thoûa thuaän, baùo caùo vaø taøi chính - coù soá ñieåm töø 0 ñeán 1, giaù trò caøng cao chæ möùc ñoä hôïp taùc caøng taêng. Taùc ñoäng laø moät chæ soá veà haønh vi hôïp taùc trong chính saùch bieán ñoåi khí haäu, bao goàm caùc xu höôùng phaùt thaûi vaø möùc ñoä phaùt thaûi – coù soá ñieåm töø 0 ñeán 1, giaù trò caøng cao chæ möùc ñoä hôïp taùc caøng taêng. Chæ soá Quyeàn Chính trò cuûa toå chöùc Freedom House laø moät thöôùc ño möùc ñoä daân chuû bao haøm möùc ñoä töï do trong quaù trình baàu cöû, ña nguyeân chính trò vaø söï tham gia, vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa chính phuû. Veà soá löôïng, Freedom House xeáp haïng caùc quyeàn chính trò theo thang ñieåm töø 1 ñeán 7, 1 laø töï do nhaát vaø 7 laø ít töï do nhaát. Tuy nhieân trong bieåu ñoà naøy thang ñieåm cuûa soá lieäu ban ñaàu ñaõ bò ñaûo ngöôïc, vaø giaù trò caøng cao theå hieän möùc ñoä töï do cao hôn. Soá lieäu trong bieåu ñoà laø giaù trò trung bình cho caùc naêm töø 1990 - 2005. Bieåu ñoà cho thaáy coù moái quan heä tæ leä thuaän giöõa keát quaû ñaàu ra vaø möùc ñoä daân chuû, theå hieän qua chæ soá quyeàn chính trò cuûa Freedom House; nhìn chung caùc nöôùc daân chuû coù keát quaû ñaàu ra toát hôn. Ngöôïc laïi, khoâng tìm thaáy moái quan heä ñaùng keå naøo giöõa möùc ñoä daân chuû vaø taùc ñoäng khí haäu döôùi hình thöùc caét giaûm phaùt thaûi (duøng con soá giaûm phaùt thaûi naêm 2003 so saùnh vôùi möùc nhöõng naêm 1990). Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 405 ngöôïc laïi chieàu höôùng thay ñoåi chính saùch tö nhaân – nhö an ninh naêng löôïng, hieäu vaø caøng cuûng coá cho nhöõng chính saùch toài. quaû naêng löôïng, söùc khoûe coäng ñoàng, giaûm Baûo hieåm cho muøa vuï cuûa chính phuû laøm cho oâ nhieãm, vaø giaûm ruûi ro thieân tai. ngöôøi noâng daân giaûm ñoäng cô phoøng traùnh toån thaát do thôøi tieát. Cöùu trôï thieân tai laøm Nhaèm vaøo nhöõng cöû tri chuû choát. Ñoàng cho ngöôøi daân vaø chính quyeàn ñòa phöông coù lôïi ích cuûa chính saùch khí haäu coù theå loâi keùo taâm lyù troâng chôø ñeàn buø nhö moät lôïi ích hoï caû nhöõng quyeàn lôïi ñöôïc ñaûm baûo ôû phe ñöôïc höôûng, thay vì coù caùc bieän phaùp phoøng phaûn ñoái. Ví duï nhö lao ñoäng. Neáu chính choáng thieân tai.74 saùch khí haäu coù taùc ñoäng tieâu cöïc ñoái vôùi Caûi caùch chính saùch khí haäu phuï thuoäc vieäc laøm trong ngaén haïn thì caàn phaûi laøm vaøo söï uûng hoä chính trò. Moïi thay ñoåi chính roõ vieäc ñeàn buø lôïi ích cho lao ñoäng coù toå saùch nhìn chung ñeàu vaáp phaûi söï phaûn öùng, chöùc. Coù theå thuyeát phuïc coâng ñoaøn baèng ñaëc bieät khi noù ñi keøm vôùi nhöõng chi phí caùch chæ ra cho hoï thaáy moät neàn kinh teá ít roõ reät ñoái vôùi caùc chuû theå lôùn vaø ña daïng. caùc-bon söû duïng nhieàu lao ñoäng hôn so vôùi Chính saùch khí haäu laø moät ví duï hoaøn haûo, kinh teá truyeàn thoáng nhö theá naøo; laøm theá vì chi phí cuûa noù seõ hieån thò roõ raøng ñoái vôùi naøo ñeå chuyeån tieát kieäm naêng löôïng sang nhieàu thaønh phaàn kinh teá khaùc nhau vaø daân thaønh caùc khoaûn chi tieâu cao hôn, söû duïng chuùng noùi chung. Xaây döïng söï uûng hoä cuûa nhieàu lao ñoäng hôn; ñaàu tö vaøo phaùt trieån coâng chuùng ñoái vôùi chính saùch khí haäu coù vaø öùng duïng coâng ngheä seõ taïo vieäc laøm ra theå ñi theo nhieàu con ñöôøng khaùc nhau. sao; vaø doanh thu töø thueá naêng löôïng coù theå buø ñaép cho caùc loaïi thueá ñaùnh vaøo lao Xaây döïng caùc bieän phaùp can ñoäng, laøm taêng nhu caàu lao ñoäng nhö theá thieäp ñöôïc soá löôïng chính khaùch naøo. Ñieàu quan troïng laø phaûi ñaùnh giaù thaän toái ña uûng hoä troïng lieäu caùc chính saùch coù bò cho laø öu aùi moät caùch khoâng thích ñaùng cho moät nhoùm Thieát keá caùc chính saùch mang laïi nhieàu ñoái töôïng hôn so vôùi caùc nhoùm khaùc hay lôïi ích ñi cuøng nhau. Caùc quoác gia tuaân khoâng. Tinh thaàn uûng hoä cho chính saùch thuû vaø thöïc hieän caùc nghóa vuï moâi tröôøng quoác teá thöôøng xuaát phaùt töø nhöõng ñoäng cô trong nöôùc: oâ nhieãm khoâng khí, suy giaûm Hoäp 8.11 Keâu goïi söï uûng hoä cho vieäc mua baùn chaát löôïng nöôùc, caùc moái nguy cô tröïc tieáp haïn ngaïch oâ nhieãm vaø roõ reät ñoái vôùi moâi tröôøng.75 Caùc caù nhaân Môùi ñaây Lieân minh chaâu AÂu ñaõ Giai ñoaïn phaân boå ngaén nhö seõ deã daøng ñoùng goùp vaøo haøng hoùa coâng taïo ra moät heä thoáng mua baùn giaáy vaäy giuùp ngaên chaën ñöôïc vieäc coäng hôn khi hoï nhìn thaáy lôïi ích tröïc tieáp. pheùp phaùt thaûi ñeå ñaùp öùng caùc cho ñi quaù nhieàu cuûa caûi thoâng nghóa vuï cuûa mình theo Nghò ñònh qua vieäc taïo ra vaø thu giöõ lôïi Tích cöïc tìm ra caùc muïc tieâu vaø lôïi ích truøng thö Kyoto. Nhìn chung, heä thoáng nhuaän. Song nhöõng vaän may lôùn laép phaûi laø moät phaàn thieát yeáu trong moät naøy coù nhieàu öu ñieåm. Moät neùt baát ngôø ñeán vôùi nhöõng taùc nhaân chính saùch khí haäu beàn vöõng veà chính trò.76 ñaëc bieät cuûa heä thoáng laø caùc nöôùc gaây oâ nhieãm chính ñaõ thu huùt söï EU phaûi baûo löu giaáy pheùp (cho chuù yù cuûa baùo chí, vaø coâ laäp coâng Khoâng phaûi chính saùch phaùt trieån khoân khoâng) cho doanh nghieäp cho duø chuùng. Heä thoáng 5 naêm naøy cuõng ngoan vôùi khí haäu naøo cuõng noùi cuï theå veà lôïi nhuaän tieàm naêng ñi keøm vôùi taïo ra nhöõng ñoäng cô sai laàm cho khí haäu, vaø moät loaït haønh ñoäng coù theå khaéc chuùng laø raát lôùn cuõng nhö nhöõng haønh vi chieán löôïc ñeå aûnh höôûng lôïi ích kinh teá thu ñöôïc töø vieäc ñeán quy taéc phaân boå tieáp theo vaø phuïc ñöôïc söï ñaùnh ñoåi (theo nhaän thöùc) baùn ñaáu giaù giaáy pheùp. Moät phaàn bò caùc doanh nghieäp ñang muoán giöõa phaùt trieån kinh teá vaø haønh ñoäng khí do quy taéc baûo löu naøy vaø söï thöøa tham gia vaøo ngaønh phaûn ñoái. haäu. Thaùch thöùc ñaët ra laø phaûi xaây döïng boá nhaän treân thöïc teá nhöõng lôïi ích lôùn ñi keøm vôùi noù, cô cheá phaân boå Nguoàn: Nhoùm chuyeân gia WDR. cuïc cho haønh ñoäng khí haäu töø goùc ñoä muïc chæ ñöôïc xaùc laäp cho khoaûng thôøi tieâu vaø lôïi ích tröôùc maét cuûa ñòa phöông vaø gian 5 naêm. 406 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 khí haäu seõ cao hôn ôû caùc nhoùm coi moät neàn theå hoã trôï cho vieäc giaûm thueá vaø mang laïi kinh teá ít caùc-bon laø moät cô hoäi kinh doanh, hieäu öùng kích thích kinh teá. Daønh rieâng soá tuy nhieân caùc ngaønh ngheà truyeàn thoáng tieàn thu ñöôïc töø giaáy pheùp caùc-bon vaø thueá khaùc seõ vaãn phaûn khaùng. Baûo löu giaáy pheùp caùc-bon cho caùc chöông trình baûo trôï xaõ hoäi xaû thaûi thöôøng ñöôïc nhaéc ñeán nhö moät coù theå giuùp naâng cao möùc ñoä chaáp nhaän ñoái bieän phaùp chieán löôïc ñeå ñaït ñöôïc söï uûng vôùi caùc caûi caùch veà giaù naêng löôïng. ÔÛ moät soá hoä laâu daøi cuûa doanh nghieäp, song chöông nöôùc chaâu AÂu, doanh thu töø phí gaây oâ nhieãm trình naøy cuõng taïo ra phaûn öùng trong coâng khoâng khí, chaát thaûi ñoäc haïi vaø hoùa chaát ñoäc chuùng (Hoäp 8.11). haïi giuùp laøm giaûm möùc ñoùng goùp thueá thu nhaäp vaø baûo hieåm xaõ hoäi. Döïa vaøo caùc quy trình vaø coâng cuï ñoàng thuaän. Laáy ñöôïc söï ñoàng yù tröôùc cuûa caùc Laõnh ñaïo baèng caùch laøm göông. Caùc beân lieân quan chính veà caùc bieän phaùp cuï nhaø hoaïch ñònh chính saùch coù theå ñaët ra caùc theå coù theå giuùp giaûm bôùt thieät haïi veà chính chuaån möïc xaõ hoäi baèng caùch thay ñoåi haønh trò. Beân caïnh vieäc xaùc ñònh lôïi ích cho caùc vi cuûa chính phuû. Vieäc xanh hoùa chính phuû beân, caùc chính saùch ñoàng thuaän coøn bao coù theå ñoùng moät vai troø truyeàn thoâng quan haøm vieäc thieát laäp caùc heä thoáng tham vaán vaø troïng beân caïnh vieäc mang laïi lôïi ích töùc thôøi caùc chöông trình töï nguyeän ñeå raøng buoäc trong vieäc giaûm phaùt thaûi vaø laøm chaát xuùc caùc beân tham gia chính nhö caùc nhoùm ñaïi taùc cho nghieân cöùu vaø ñaàu tö vaøo caùc coâng dieän ngaønh vôùi caùc nguyeân taéc cuûa chính ngheä môùi. Neáu khaû thi, chính phuû coøn coù saùch khí haäu. Caùc heä thoáng chính trò coù theå söûa ñoåi caùc coâng cuï nhö ñaáu thaàu mua tham vaán döôøng nhö hoaït ñoäng hieäu quaû saém coâng ñeå hoã trôï caùc muïc tieâu xanh. hôn trong chính saùch moâi tröôøng.77 Söû duïng thieân tai lieân quan ñeán thôøi Naâng cao möùc ñoä chaáp nhaän cuûa tieát laøm ví duï giaûng daïy. Thieân tai coù coâng chuùng ñoái vôùi caûi caùch theå laøm nhöõng “söï kieän taäp trung” daãn ñeán thay ñoåi chính saùch nhanh choùng, maëc duø Theo ñuoåi muïc tieâu bình ñaúng, coâng cô hoäi naøy chæ môû ra trong moät thôøi gian raát baèng vaø hoøa nhaäp. Söï aùc caûm cuûa caùc nhaø ngaén.79 Ñôït soùng nhieät naêm 2003 ôû chaâu AÂu, hoaïch ñònh chính saùch ñoái vôùi baát bình ñaúng côn baõo Katrina naêm 2005 vaø chaùy röøng ôû Uc Ù laø moät saûn phaåm cuûa ñaïo ñöùc vaø chính trò, vì naêm 2009 ñeàu laøm moïi ngöôøi chuù yù nhieàu nhöõng taùc ñoäng taùi phaân phoái thöôøng daãn ñeán hôn ñeán bieán ñoåi khí haäu. Nhöõng söï kieän nhöõng heä quaû coù lôïi hay baát lôïi veà maët chính naøy coù theå laø moät khôûi ñaàu cho chính phuû trò do cöû tri mang laïi. Coâng chuùng thöôøng deã thöïc hieän nhöõng haønh ñoäng voán khoâng ñöôïc chaáp nhaän thay ñoåi chính saùch hôn neáu chính öa chuoäng vaøo thôøi ñieåm bình thöôøng.80 Taùi saùch ñöôïc nhìn nhaän laø giaûi quyeát moät vaán ñeà thieát sau thieân tai cuõng mang laïi cô hoäi laøm nghieâm troïng, vaø neáu chi phí vaø lôïi ích cuûa noù khaùc ñi so vôùi tröôùc ñaây vaø xaây döïng nhöõng ñöôïc coi laø phaân phoái coâng baèng. Ñieàu naøy coäng ñoàng vaø xaõ hoäi kieân cöôøng hôn. ñoøi hoûi phaûi thieát keá caùc chính saùch khí haäu tieán boä vaø coâng baèng, trong ñoù coù nhöõng bieän Naâng cao khaû naêng chaáp nhaän chính phaùp buø ñaép minh baïch cho ngöôøi ngheøo. saùch. Caùc haønh ñoäng nhanh choùng vaø baát Caùc chính saùch taøi khoùa xanh coù theå raát tieán ngôø cuûa chính phuû coù theå laø möu chöôùc ñeå boä vaø ñoùng moät vai troø quan troïng trong vieäc qua maët caùc nhoùm ñoái töôïng muoán duy trì ñaûm baûo coâng baèng.78 Quay voøng doanh thu hieän traïng vaø taïo ra moät caûm giaùc khoâng töø thueá caùc-bon hay ñaáu giaù giaáy pheùp cho traùnh khoûi, neáu nhö duy trì ñöôïc ñoäng löïc Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 407 naøy.81 Tuy nhieân caùch laøm tuaàn töï cuõng coù Giaûi quyeát nhöõng thieáu huït veà cô theå laøm taêng khaû naêng chaáp nhaän ñoái vôùi caáu trong heä thoáng chính saùch. caùc chính saùch, vì thay ñoåi chính saùch daàn daàn thöôøng ít laøm ngöôøi ta ñeå yù hôn vaø cuõng Cuûng coá ña nguyeân chính trò. Nhöõng ít phaûn öùng hôn. Ñieàu naøy coù theå giaûi thích nhoùm lôïi ích ñöôïc ñaûm baûo, trong ñoù coù ñöôïc vì sao caùc neàn kinh teá lôùn laïi chaäm nhöõng ngöôøi e ngaïi raèng caùc chính saùch chaïp trong vieäc baét ñaàu giaûm thaûi. Nhöõng khí haäu seõ aûnh höôûng ñeán coâng vieäc kinh thay ñoåi nhoû, tuaàn töï coù theå hình thaønh neân doanh hay ngaønh ngheà cuûa hoï, coù theå muoán neàn taûng ñeå xuùc tieán nhöõng thay ñoåi lôùn haïn cheá phaïm vi vaø taùc ñoäng cuûa chính saùch hôn trong töông lai. ÔÛ ñaây, thieát laäp ñöôïc khí haäu. Moät trong caùc bieän phaùp nhaèm khaû naêng döï ñoaùn – ñònh höôùng laâu daøi cho laøm giaûm hoaït ñoäng cuûa caùc nhoùm lôïi ích chính saùch cuûa chính phuû - cho pheùp caùc coù muïc ñích luõng ñoaïn hay chi phoái chính beân lieân quan (trong vaø ngoaøi chính phuû) saùch khí haäu laø cuûng coá ña nguyeân chính coù theå xaùc ñònh ñöôïc nhöõng ñoäng cô öu trò. Vieäc naøy coù theå mang laïi nhöõng taùc ñoäng tieân maø hoï caàn ñeå ñònh höôùng laïi caùc hoaït khaùc nhau ñoái vôùi thay ñoåi chính saùch. Soá ñoäng cuûa mình.82 löôïng ngöôøi phuû quyeát ñoâng coù theå gaây tình traïng uøn taéc chính saùch.84 Song ña nguyeân Caûi thieän coâng taùc truyeàn thoâng. Caùc chính trò nhìn chung laøm giaûm vieäc vaän chieán löôïc truyeàn thoâng ñöôïc thieát keá toát ñoäng haønh lang trong phoøng kín vaø tham khoâng chæ goùp phaàn thay ñoåi haønh vi, maø nhuõng, nhôø vieäc giuùp cho caùc nhoùm lôïi chuùng coøn coù theå huy ñoäng ñöôïc söï uûng hoä ích ñoái troïng ñöôïc tieáp caän vaø leân tieáng.85 chính trò ñoái vôùi caûi caùch. Caùc chieán dòch Caùc nhoùm lôïi ích moâi tröôøng coù nhöõng moái thoâng tin coâng chuùng laø yeáu toá then choát quan taâm kinh doanh laán aùt coá gaéng laøm ñaûm baûo thaønh coâng cho caùc cuoäc caûi caùch giaûm bôùt möùc ñoä ngaët ngheøo cuûa caùc chính veà trôï caáp, keå caû khi nhöõng nhoùm ñöôïc trôï saùch moâi tröôøng veà an toaøn thöïc phaåm, tieâu caáp coù toå chöùc toát hôn vaø maïnh hôn so vôùi chuaån danh muïc naêng löôïng taùi taïo, vaø quy nhöõng ngöôøi thuï höôûng caûi caùch (ngöôøi tieâu ñònh veà raùc thaûi.86 Ña nguyeân chính trò coù duøng vaø ngöôøi ñoùng thueá). Truyeàn thoâng theå giuùp ñaåy maïnh caùc lieân minh giöõa lôïi phaûi taäp trung vaøo vieäc laáp ñaày khoaûng caùch ích moâi tröôøng vaø kinh teá nhö laø moät taùc veà kieán thöùc vaø giaûi quyeát nhöõng yù kieán phaûn nhaân thay ñoåi. ñoái caûi caùch coù theå coù cô sôû hôïp lyù. Ví duï, laøm saùng toû nhöõng quan nieäm voâ caên cöù veà Thuùc ñaåy tính minh baïch. Laøm roõ chi nhöõng maët tieâu cöïc cuûa chính saùch khí haäu phí naêng löôïng vaø caùc hôïp phaàn cuûa noù coù theå laøm giaûm bôùt söï khoâng chaéc chaén vaø (saûn xuaát, nhaäp khaåu, trôï caáp phaân phoái choáng ñoái. Nghieân cöùu cho thaáy raèng nhöõng vaø thueá) coù theå gaây döïng neân söï hoã trôï ñoái lo ngaïi veà vieäc chaïy ñua veà ñaùy vaø maát naêng vôùi caûi caùch thò tröôøng naêng löôïng. Trong löïc caïnh tranh thöôøng bò phoùng ñaïi vaø ñaàu chính saùch giaûm nheï, moät trong nhöõng lôïi tö vaøo coâng ngheä xanh môùi coù theå daãn ñeán theá chính cuûa vieäc baùo caùo minh baïch veà söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng cho haøng hoùa chi phí naêng löôïng laø chi phí caùc-bon boå vaø dòch vuï moâi tröôøng.83 Töông töï, nhaán sung ñöôïc tính theo giaù trò töông ñoái. Minh maïnh raèng thueá moâi tröôøng khoâng chæ ñôn baïch ñaëc bieät höõu ích trong vieäc naâng cao thuaàn laø moät nguoàn thu cho ngaân saùch nhaø nhaän thöùc cuûa coâng chuùng veà chi phí trôï nöôùc maø coøn laø chìa khoùa ñeå thay ñoåi haønh caáp naêng löôïng, ñaùnh giaù söï ñaùnh ñoåi, vaø vi laø yeáu toá chuû yeáu ñeå taêng cöôøng söï chaáp xaùc ñònh ngöôøi ñöôïc, ngöôøi maát. Moät soá nhaän cuûa coâng chuùng. quoác gia coù heä thoáng baùo caùo trôï caáp ñeå 408 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Hoäp 8.12 Khu vöïc tö nhaân ñang thay ñoåi caùch laøm, thaäm chí khi trong nöôùc chöa coù luaät Khu vöïc tö nhaân ñaõ ñaåy maïnh caùc lieân minh goàm treân hai chuïc coâng ty Ñoäng thaùi naøy laøm cho taát caû caùc haønh ñoäng cuûa mình nhaèm laøm giaûm phaùt thaûi khí nhaø kính lôùn vaø moät soá ngaønh coâng nghieäp phaûi thay ñoåi caùch löôïng phaùt thaûi khí nhaø kính, keå caû toå chöùc phi chính phuû ñaõ ñöa ra moät thöïc haønh cuûa mình. Thaùng 3/2009 ôû nhöõng quoác gia chöa coù moät boä keá hoaïch thoáng nhaát ñeå nghò vieän lieân hieäp hoäi baûo hieåm cuûa Myõ ñaõ thöïc hieän luaät toaøn dieän veà bieán ñoåi khí haäu. bang coù haønh ñoäng, vôùi muïc tieâu ñeà moät yeâu caàu laàn ñaàu tieân ñöôïc ñöa ra Ngaøy caøng coù nhieàu doanh nghieäp töï ra laø giaûm 80% möùc phaùt thaûi naêm laø taát caû caùc nhaø baûo hieåm phaûi ñaùnh nguyeän xaây döïng caùc muïc tieâu giaûm 2005 cho ñeán naêm 2050. Hoäi nghò giaù caùc ruûi ro bieán ñoåi khí haäu ñoái vôùi thaûi vaø tieâu chuaån baùo caùo. Naêm 2008 baøn troøn kinh doanh, moät hieäp hoäi caùc coâng ty maø hoï baûo hieåm, vaø coâng khai kyû luïc coù ñeán 57 nghò quyeát cuûa coå coâng ty haøng ñaàu nöôùc Myõ cuõng phaùc keá hoaïch ñoái phoù vôùi ruûi ro cuûa hoï. Caùc ñoâng lieân quan ñeán khí haäu ñöôïc ñöa thaûo loä trình caûi thieän coâng taùc baûo keá hoaïch naøy bao goàm nhöõng nguy cô leân baøn ban giaùm ñoác, gaáp ñoâi con toàn, hieäu quaû vaø saûn xuaát naêng löôïng do taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu gaây soá cuûa naêm naêm veà tröôùc. Tæ leä uûng trong nöôùc töø nay cho ñeán 2025. Dieãn ra, vaø caùc nguy cô giaùn tieáp do caùc hoä nhöõng bieän phaùp naøy trong caùc coå ñaøn Laõnh ñaïo Doanh nghieäp Quoác saùng kieán chính saùch giaûm nheï bieán ñoâng trung bình treân 23% - moät kyû luïc teá cuûa Hoaøng töû Xöù Wales – moät toå ñoåi khí haäu mang laïi. Töông töï, ngaønh khaùc so vôùi thôøi gian tröôùc. chöùc ñoäc laäp hoã trôï treân 100 doanh ñaàu tö taøi chính ñang taêng cöôøng coâng Caùc doanh nghieäp thaûi nhieàu caùc- nghieäp haøng ñaàu theá giôùi, ñaõ phaùt khai nhöõng ruûi ro khí haäu ôû caùc coâng ty bon cuõng ngoài laïi vôùi nhau ñeå thaûo ñoäng moät chöông trình Kinh doanh ñaïi chuùng, ñoàng thôøi thuùc ñaåy caùc döï luaän chieán löôïc giaûm nheï bieán ñoåi khí vaø Moâi tröôøng ñeå nhìn nhaän taùc ñoäng aùn ñaàu tö khoân ngoan vôùi khí haäu. haäu. Ñaàu naêm 2009, Nhoùm Ñoái taùc cuûa bieán ñoåi khí haäu ñoái vôùi caùc hoaït Haønh ñoäng veà Khí haäu cuûa Myõ, moät ñoäng vaø nghóa vuï kinh doanh. Nguoàn: Nhoùm chuyeân gia WDR. giuùp coâng chuùng hieåu roõ hôn veà chi phí vaø thaát baïi cuûa thò tröôøng toaøn caàu, song laø moät lôïi ích cuûa hoï.87 thaát baïi ñöôïc xaùc ñònh roõ theo nhöõng nguyeân nhaân vaø keát quaû ñöôïc xaùc ñònh ôû ñòa phöông Laøm cho chính saùch khoù ñaûo ngöôïc. vaø ñaët trong nhöõng hoaøn caûnh cuï theå. Caùc saép xeáp chính trò vaø theå cheá coù theå goùp Ñieàu naøy coù nghóa laø chính saùch khí haäu - phaàn traùnh ñöôïc vieäc ñaåy haønh ñoäng veà caû thích öùng vaø giaûm nheï - ñeàu coù nhöõng yeáu bieán ñoåi khí haäu töø ngöôøi ñang soáng sang toá quyeát ñònh mang tính ñòa phöông. Moät theá heä coøn chöa ra ñôøi baèng caùch laøm cho nghieân cöùu veà vieäc aùp duïng caùc tieâu chuaån vieäc thay ñoåi chính saùch khí haäu thöïc söï danh muïc naêng löôïng taùi taïo ôû caùc bang cuûa khoù khaên. Nhöõng saép xeáp naøy coù theå bao nöôùc Myõ cho thaáy raèng töï do chính trò, tieàm goàm söûa ñoåi hieán phaùp vaø luaät veà bieán ñoåi naêng cuûa naêng löôïng taùi taïo vaø noàng ñoä chaát khí haäu.88 Chuùng cuõng coù theå bao goàm vieäc gaây oâ nhieãm khoâng khí ñeàu laøm taêng xaùc thieát laäp caùc theå cheá ñoäc laäp, coù quan ñieåm suaát cuûa vieäc aùp duïng caùc tieâu chuaån naøy daøi haïn, cuõng gioáng nhö caùc toå chöùc tieàn teä cuûa moät bang. Maët khaùc, cöôøng ñoä caùc-bon kieåm soaùt laïm phaùt. coù xu höôùng laøm giaûm xaùc suaát naøy.89 Caùc cô cheá quoác teá aûnh höôûng ñeán chính saùch Phaùt trieån khoân ngoan vôùi khí haäu quoác gia, song ñieàu ngöôïc laïi cuõng coù theå phaûi baét ñaàu töø beân trong ñuùng. Haønh vi cuûa moät quoác gia trong vieäc Ñi tìm caùc giaûi phaùp öùng phoù phuø hôïp vôùi xaây döïng, tham gia vaø thöïc hieän moät thoûa bieán ñoåi khí haäu töø laâu ñaõ taäp trung vaøo nhu thuaän veà khí haäu phuï thuoäc vaøo ñoäng cô caàu phaûi coù moät hieäp ñònh quoác teá - moät thoûa cuûa quoác gia ñoù. Caùc chuaån möïc chính trò, thuaän toaøn caàu. Maëc duø raát quan troïng, song cô caáu theå cheá vaø lôïi ích ñöôïc ñaûm baûo aûnh moät thoûa thuaän toaøn caàu chæ laø moät phaàn cuûa höôûng ñeán vieäc bieán caùc chuaån möïc quoác caâu traû lôøi. Bieán ñoåi khí haäu roõ raøng laø moät teá thaønh ñoái thoaïi chính trò vaø chính saùch Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 409 trong nöôùc, ñoàng thôøi ñònh hình neân cô cheá thay ñoåi caên baûn trong vieäc dieãn giaûi thoâng quoác teá baèng caùch chi phoái caùc haønh ñoäng tin vaø ra quyeát ñònh. Coù theå tieán haønh moät quoác gia.90 Söï giaøu coù cuûa moät quoác gia, cô loaït haønh ñoäng ngay ôû trong nöôùc, bôûi caùc caáu naêng löôïng, vaø öu tieân kinh teá cuûa noù cô quan trung öông vaø ñòa phöông cuõng – nhö thieân höôùng ñaùp öùng do nhaø nöôùc nhö khu vöïc tö nhaân, baùo chí, vaø giôùi khoa hay thò tröôøng chuû ñaïo – seõ ñònh hình neân hoïc. Maëc duø thieát laäp moät cheá ñoä khí haäu chính saùch giaûm nheï. Truyeàn thoáng vaên hoùa quoác teá laø moät moái quan taâm hoaøn toaøn vaø chính trò cuõng boå sung theâm vaøo caùc caân chính ñaùng, song khoâng neân ñeå noù daãn nhaéc kinh teá vaø haønh chính trong vieäc löïa ñeán moät thaùi ñoä chôø-maø-xem, vì nhö vaäy choïn coâng cuï thueá hay mua baùn haïn ngaïch seõ chæ caøng laøm taêng theâm söùc ì vaø caûn trôû oâ nhieãm. Vaø do thieáu cheá taøi treân phaïm vi haønh ñoäng öùng phoù. quoác teá, neân nhöõng ñoäng cô ñaùp öùng caùc cam keát toaøn caàu phaûi tìm thaáy ôû trong Chuù thích nöôùc, thoâng qua nhöõng lôïi ích ñòa phöông 1. North 1990. taäp trung nhö khoâng khí saïch hôn, chuyeån 2. Soderholm 2001. 3. Sehring 2006. giao coâng ngheä vaø an ninh naêng löôïng. 4. Foa 2009. Haønh ñoäng khí haäu ñaõ ñang dieãn ra. 5. Gardner and Stern 2008. Caùc quoác gia ñaõ cho thaáy möùc ñoä cam keát 6. Gardner and Stern 2008. vaø thöïc hieän khaùc nhau trong vieäc giaûm 7. Bannon and others 2007; Leiserowitz phaùt thaûi. Caùc nöôùc nhoû - veà lyù thuyeát laø 2007; Brechin 2008; Sternman and Sweeney coù ñoäng cô höôûng khoáng, do vai troø cuûa 2007. hoï trong vieäc giaûm thaûi toaøn caàu laø khoâng 8. IPPR 2008; Retallack, Lawrence, and ñaùng keå - cho ñeán nay laïi coù nhöõng haønh Lockwood 2007. ñoäng maïnh meõ hôn nhieàu so vôùi nhöõng 9. Wimberly 2008; Accenture 2009. nöôùc lôùn. ÔÛ moät soá nöôùc, caùc bieän phaùp vaø 10. Norgaard 2006; Jacques, Dunlap, and chính saùch töï xaây döïng ôû caáp ñòa phöông man 2008. Free­ ñaõ ñang coù taùc ñoäng ñeán chính saùch quoác 11. Bulkeley 2000. gia vaø vò theá cuûa caùc quoác gia treân tröôøng 12. Kellstedt, Zahran, and Vedlitz 2008. 13. Immerwahr 1999. quoác teá. Khu vöïc tö nhaân cuõng cho thaáy 14. Krosnick and others 2006. raèng caùc caùch laøm cuõ coù theå nhöôøng choã 15. Boykoff and Mansfield 2008. cho taàm nhìn môùi (Hoäp 8.12). 16. Oreskes 2004; Krosnick 2008. Thaéng ñöôïc söùc ì theå cheá ñang ngaên caûn 17. Miller 2008. chính saùch khí haäu ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng 18. Bostrom and others 1994. “Baïn ñaõ bao giôø nghó ñeán di cö ñeán beân ngoaøi theá giôùi chöa? Ñeán Maët Traêng, Sao Hoûa, hay Sao Kim? Nhöng ai cuõng bieát traùi ñaát cuûa chuùng ta laø haønh tinh ñeïp nhaát. Toâi vaãn muoán soáng taïi nôi tuyeät vôøi naøy vôùi nhöõng chuù chim ca haùt khaép nôi, baàu khoâng khí ngat höông thôm hoa laù, nhöõng daõy nuùi xanh, vaø nhöõng nuùi baêng maøu lam. Vì vaäy, taát caû moïi ngöôøi, haõy baét ñaàu cuøng nhau laøm vieäc ñeå giöõ gìn veû ñeïp cuûa Meï Traùi Ñaát. Ngay baây giôø haõy cuøng toâi laøm cho theá giôùi toát ñeïp hôn.” - Lau Ching-Giselle Yue, Trung Quoác, 9 tuoåi 410 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 19. Bazerman 2006. 60. Kunkel, Jacob, and Busch 2006. 20. Sternman and Sweeney 2007. 61. IMF 2008. 21. Ornstein and Ehrlich 2000; Weber 2006. 62. Kunkel, Jacob, and Busch 2006. 22. Repetto 2008. 63. Congleton 1992; Congleton 1996. 23. Moser and Dilling 2007; Nisbet and 64. Barrett and Graddy 2000. Myers 2007. 65. Torras and Boyce 1998. 24. Maslow 1970. 66. Congleton 2001; Schneider, Leifeld, and 25. Olson 1965; Hardin 1968; Ostrom 2009. Malang 2008. 26. Irwin 2009. 67. Rowell 1996; Vaughn-­ Switzer 1997. 27. Winter and Koger 2004. 68. Bättig and Bernauer 2009. 28. Sandvik 2008. 69. Compston and Bailey 2008. 29. O’Connor and others 2002; Kellstedt, 70. Bättig and Bernauer 2009. Zah­ran, and Vedlitz 2008; Norgaard 2006; Moser 71. Bättig and Bernauer 2009. and Dilling 2007; Dunlap 1998. 72. Sprinz 2008. 30. Norgaard 2009. 73. Schmidtlein, Finch, and Cutter 2008; 31. Ward 2008. Garrett and Sobel 2002. 32. Krosnick 2008. 74. Birkland 2006. 33. Kallbekken, Kroll, and Cherry 2008. 75. Dolsak 2001. 34. Swallow and others 2007. 76. Agrawala and Fankhauser 2008. 35. Clifford Chance 2007. 77. Compston and Bailey 2008. 36. Romm and Ervin 1996. 78. Ekins and Dresner 2004. 37. Roland-­Holst 2008. 79. Birkland 2006. 38. Laitner and Finman 2000. 80. Compston and Bailey 2008. 39. Cialdini and Goldstein 2004; 81. Kerr 2006. Griskevicius 2007. 82. “A Major Setback for Clean Air,” New 40. A. Corner, “Barack Obama’s Hopes of York Times, July 16, 2008. Change Are All in the Mind.” The Guardian, 83. Janicke 2001. November 27, 2008. 84. Tsebelis 2002. 41. Irwin 2009. 85. Dolsak 2001. 42. Irwin 2009. 86. Vogel 2005; Bernauer and Caduff 2004; 43. Layard 2005. Bernauer 2003. 44. Sterner 2003. 87. IMF 2008. 45. World Bank 1992; World Bank 1997; 88. Kydland and Prescott 1977; Sprinz World Bank 2002. 2008. 46. Wade 1990. 89. Matisoff 2008. 47. Stern 2006. 90. Davenport 2008; Kunkel, Jacob, and 48. Haites 2008. Busch 2006; Dolsak 2001; Cass 2005. 49. Janicke 2001. 50. Giddens 2008. Danh muïc taøi lieäu tham khaûo 51. Bernauer and Koubi 2006. Accenture. 2009. Shifting the Balance from 52. Meadowcroft 2009. Intention to Action: Low Carbon, High 53. Birkland 2006. Opportunity, High Performance. New York: 54. Bazerman 2006. Accenture. 55. OECD 2003. Agrawala, S., vaø S. Fankhauser. 2008. Economic 56. Bazerman 2006. Aspects of Adaptation to Climate Change: 57. Doern and Gattinger 2003. Costs, Benefits and Policy Instruments. 58. Alber and Kern 2008. Paris: Organisation for Economic Co-­ 59. Estache 2008. operation and Development. Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 411 Alber, G., vaø K. Kern. 2008. “Governing Climate Global Climate Change? Mental Models.” Change in Cities: Modes of Urban Climate Risk Analysis 14 (6): 959–70. Governance in Multi-­ level Systems.” Paper Boykoff, M., vaø M. Mansfield. 2008. “Ye Olde Hot presented at the OECD Conference on Aire: Reporting on Human Contributions to Competitive Cities and Climate Change, Climate Change in the U.K. Tabloid Press.” Milan, October 9–10. Environmental Research Letters 3: 1–8. Anderson, M. G., vaø E. A. Holcombe. 2007. Brechin, S . R. 2008. “Ostriches and Change: A “Reducing Landslide Risk in Poor Housing Response to Global Warming and Sociology.” Areas of the Caribbean: Developing a New Current Sociology 56 (3): 467–74. Government-­ Community Partnership BTS (Bureau of Transportation Statistics). 2008. Model.” Journal of International Key Transportation Indicators November Development 19: 205–21. 2008. Washington, DC: U. S . Department of Bannon, B., M. DeBell, J. A. Krosnick, R. Kopp, Transportation. vaø P. Aldous. 2007. “Americans’ Evaluations Bulkeley, H. 2000. “Common Knowledge? of Policies to Reduce Greenhouse Gas Public Understanding of Climate Change in Emissions.” Technical paper, Stanford Newcastle, Australia.” Public Understanding University, Palo Alto, CA. of Science 9: 313–33. Barrett, S., vaø K. Graddy. 2000. “Freedom, Growth Cass, L. 2005. “Measuring the Domestic Salience and the Environment.” Environment and of International Environmental Norms: Development Economics 5 (4): 433–56. Climate Change Norms in German, British, Bättig, M. B., vaø T. Bernauer. 2009. “National and American Climate Policy Debates.” Institutions and Global Public Goods: Are Paper presented at the International Studies Democracies More Cooperative in Climate Association, Honolulu. Change Policy?” International Organization Cialdini, R. B., vaø N. J. Goldstein. 2004. “Social 63 (2): 1–28. Influence: Compliance and Conformity.” Bazerman, M. 2006. “Climate Change as a Annual Review Psychology 55: 591–621. Predictable Surprise.” Climatic Change 77: Clifford Chance. 2007. Climate Change: A 179–93. Business Response to a Global Issue. Bernauer, T. 2003. Genes, Trade, and London: Clifford Chance. Regulation: The Seeds of Conflict in Food Compston, H., vaø I. Bailey. 2008. Turning Down Biotechnology. Princeton, NJ: Princeton the Heat: The Politics of Climate Policy in University Press. Affluent Democracies. Basingstoke, UK: Bernauer, T., vaø L. Caduff. 2004. “In Whose Palgrave Macmillan. Interest? Pressure Group Politics, Economic Congleton, R. D. 1992. “Political Regimes and Competition and Environmental Regulation.” Pollution Control.” Review of Economics Journal of Public Policy 24 (1): 99–126. and Statistics 74: 412–21. Bernauer, T., vaø V. Koubi. 2006. “States as ———. 1996. The Political Economy of Providers of Public Goods: How Does Environmental Protection. Ann Arbor, MI: Government Size Affect Environmental University of Michigan Press. Quality?” Working Paper 14, Center for ———. 2001. “Governing the Global Comparative and International Studies, Environmental Commons: The Political Zurich. Economy of International Environmental Birkland, T. A. 2006. Lessons from Disaster: Treaties and Institutions.” In Globalization Policy Change after Catastrophic Events. and the Environment, ed. G. G. Schulze vaø Washington, DC: Georgetown University H. W. Ursprung. New York: Oxford University Press. Press. Bostrom, A., M. G. Morgan, B. Fischhoff, vaø D. Davenport, D. 2008. “The International Read. 1994. “What Do People Know about Dimension of Climate Policy.” In Turning 412 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Down the Heat: The Politics of Climate Gautier, C., K. Deutsch, vaø S . Rebich. 2006. Policy in Affluent Democracies, ed. H. “Misconceptions about the Greenhouse Compston vaø I. Bailey. Basingstoke, UK: Effect.” Journal of Geoscience Education 54 Palgrave Macmillan. (3): 386–95. Doern, G. B., vaø M. Gattinger. 2003. Power Giddens, A. 2008. The Politics of Climate Switch: Energy Regulatory Governance Change: National Responses to the Challenge in the 21st Century. Toronto: University of of Global Warming. Cambridge, UK: Polity Toronto Press. Press. Dolsak, N. 2001. “Mitigating Global Climate Griskevicius, V. 2007. “The Constructive, Change: Why Are Some Countries More Destructive, and Reconstructive Power of Committed than Others?” Policy Studies Social Norms.” Psychological Science 18 (5): Journal 29 (3): 414–36. 429–34. Dunlap, R. E. 1998. “Lay Perceptions of Global Haites, E. 2008. “Investment and Financial Risk: Public Views of Global Warming in Flows Needed to Address Climate Change.” Cross-­National Context.” International Breaking the Climate Deadlock Briefing Sociology 13: 473–98. Paper, The Climate Group, London. EIA (Energy Information Administration). 2009. Hardin, G. 1968. “The Tragedy of the Commons.” Annual Energy Outlook 2009. Washington, Science 162: 1243–48. DC: EIA. Hungerford, H., vaø T. Volk. 1990. “Changing Ekins, P., vaø S . Dresner. 2004. Green Taxes Learner Behavior through Environmental and Charges: Reducing their Impact on Education.” Journal of Environmental Low-­income Households. York, UK: Joseph Education 21: 8–21. Rowntree Foundation. ICCT (International Council on Clean EPA (Environmental Protection Agency). Transportation). 2007. Passenger Vehicle 2009. Draft Inventory of U.S. Greenhouse Greenhouse Gas and Fuel Economy Gas Emissions and Sinks: 1990-­ 2007. Standard: A Global Update. Washington, Washington, DC: EPA. DC: San Francisco: ICCT. Estache, A. 2008. “Decentralized Environmental IMF (International Monetary Fund). 2008. Policy in Developing Countries.” World Fuel and Food Price Subsidies: Issues and Bank, Washington, DC. Reform Options. Washington, DC: IMF. Esty, D. C., M. A. Levy, C. H. Kim, A. de Immerwahr, J. 1999. Waiting for a Signal: Sherbinin, T. Srebotnjak, vaø V. Mara. 2008. Public Attitudes toward Global Warming, Environmental Performance Index. New the Environment and Geophysical Research. Haven, CT: Yale Center for Environmental New York: Public Agenda. Law and Policy. IPPR (Institute for Public Policy Research). Foa, R. 2009. “Social and Governance Dimensions 2008. Engagement and Political Space for of Climate Change: Implications for Policy.” Policies on Climate Change. London: IPPR. Policy Research Working Paper 4939, World Irwin, T. 2008. “Implications for Climate Change Bank, Washington, DC. Policy of Research on Cooperation in Social Gardner, G. T., vaø P. C. Stern. 2008. “The Dilemma.” Policy Research Working Paper Short List: The Most Effective Actions U.S . 5006, World Bank, Washington, DC. Households Can Take to Curb Climate Jacques, P., R. Dunlap, and M. Freeman. 2008. Change.” Environment Magazine. “The Organisation of Denial: Conservative Garrett, T. A., vaø R. S. Sobel. 2002. “The Political Think Tanks and Environmental Skepticism.” Economy of FEMA Disaster Payments.” Environmental Politics 17 (3): 349–85. Working Paper 2002-­ 01 2B, Federal Reserve Janicke, M. 2001. “No Withering Away of the Bank of St. Louis. Nation State: Ten Theses on Environmental Policy.” In Global Environmental Change Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 413 and the Nation State: Proceedings of the Kunkel, N., K. Jacob, vaø P.-­O. Busch. 2006. 2001 Berlin Conference on the Human “Climate Policies: (The Feasibility of) a Dimensions of Global Environmental Statistical Analysis of their Determinants.” Change, ed. F. Biermann, R. Brohm, vaø K. Paper presented at the Human Dimensions Dingwert. Berlin: Potsdam Institute for of Global Environmental Change, Berlin. Climate Impact Research. Kydland, F. E., vaø E. C. Prescott. 1977. “Rules Kahneman, D., vaø A. Tversky. 1979. “Prospect rather than Discretion: The Inconsistency of Theory: An Analysis of Decision under Risk.” Optimal Plan.” Journal of Political Economy Econometrica 47: 263–91. 85 (3): 473–91. Kallbekken, S ., S. Kroll, vaø T. L. Cherry. 2008. Laitner, J., vaø H. Finman. 2000. Productivity “Do You Not Like Pigou, or Do You Not Benefits from Industrial Energy Efficiency Understand Him? Tax Aversion and Investments. Washington, DC: EPA Office of Earmarking in the Lab.” Paper presented the Atmospheric Programs. at the Oslo Seminars in Behavioral and Layard, R. 2005. Happiness: Lessons from a Experimental Economics, Department of New Science. London: Penguin. Economics, University of Oslo. Leiserowitz, A. 2007. “Public Perception, Kastens, K. A., vaø M. Turrin. 2006. “To What Extent Opinion and Understanding of Climate Should Human/Environment Interactions Change: Current Patterns, Trends and Be Included in Science Education?” Journal Limitations.” Occasional Paper for the of Geoscience Education 54 (3): 422–36. Human Development Report 2007/2008, Kaufman, D., A. Kraay, vaø M. Mastruzzi. 2007. United Nations Development Programme, World Governance Indicators 2007. New York. Washington, DC: World Bank. Lorenzoni, I., S Cole, vaø L. Whitmarsh. . Nicholson-­ Kellstedt, P., S . Zahran, vaø A. Vedlitz. 2008. 2007. “Barriers Perceived to Engaging with “Personal Efficacy, the Information Climate Change among the UK Public Environment, and Attitudes toward Global and Their Policy Implications.” Global Warming and Climate Change in the United Environmental Change 17: 445–59. States.” Risk Analysis 28 (1): 113–26. Lutsey, N., vaø D. Sperling. 2008. “America’s Kerr, S . 2006. “The Political Economy of Bottom-­ up Climate Change Mitigation Structural Reform in Natural Resource Policy.” Energy Policy 36: 673–85. Use: Observations from New Zealand.” Maslow, A. H. 1970. Motivation and Personality. Paper presented at the National Economic New York: Harper & Row. Research Organizations meeting, Paris. Matisoff, D. C. 2008. “The Adoption of State Krosnick, J. 2008. “The American Public’s Climate Change Policies and Renewable Views of Global Climate Change and Portfolio Standards.” Review of Policy Potential Amelioration Strategies.” World Research 25: 527–46. Development Report 2010 Seminar Series, Meadowcroft, J. 2009. “Climate Change presentation, World Bank, Washington, DC. Governance.” Policy Research Working Krosnick, J., A. Holbrook, L. Lowe, vaø P. Visser. Paper 4941, World Bank, Washington, DC. 2006. “The Origins and Consequences of Miller, D. 2008. “What’s Wrong with Democratic Citizen’s Policy Agendas: A Study Consumption?” University College London, of Popular Concern about Global Warming.” London. Climate Change 77: 7–43. Moser, S. C., vaø L. Dilling. 2007. Creating Kunce, M., vaø J. F. Shogren. 2005. “On a Climate for Change: Communicating Interjurisdictional Competition and Climate Change and Facilitating Social Environmental Federalism.” Journal Change. New York: Cambridge University of Environmental Economics and Press. Management 50: 212–24. 414 baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2010 Moxnes, E., vaø A. K. Saysel. 2009. Implementation: Evidence from Stakeholders “Misperceptions of Global Climate Change: in Mozambique.” Global Environmental Information Policies.” Climatic Change 93 Change 18: 458–67. (1–2): 15–37. Rabe, B. G. 2002. Greenhouse and Statehouse: Nisbet, M. C., vaø T. Myers. 2007. “Twenty Years The Evolving State Government Role in of Public Opinion about Global Warming.” Climate Change. Arlington, VA: Pew Center Public Opinion Quarterly 71 (3): 444–70. on Global Climate Change. Norgaard, K. M. 2006. “People Want to Protect ———. 2006. Race to the Top: The Expanding Themselves a Little Bit: Emotions, Denial, Role of U.S. State Renewable Portfolio and Social Movement Nonparticipation.” Standards. Arlington, VA: Pew Center on Sociological Inquiry 76: 372–96. Global Climate Change. ———. 2009. “Cognitive and Behavioral Repetto, R. 2008. “The Climate Crisis and the Challenges in Responding to Climate Adaptation Myth.” Yale School of Forestry Change.” Policy Research Working Paper and Environmental Studies Working Paper 4940, World Bank, Washington, DC. 13, Yale University, New Haven, CT. North, D. C. 1990. Institutions, Institutional Retallack, S., T. Lawrence, vaø M. Lockwood. Change and Economic Performance. 2007. Positive Energy: Harnessing People Cambridge, UK: Cambridge University Power to Prevent Climate Change. London: Press. Institute for Public Policy Research. Oats, W. E., vaø P. R. Portney. 2003. “The Political Roland-­Holst, D. 2008. Energy Efficiency, Economy of Environmental Policy.” In Innovation, and Job Creation in California. Handbook of Environmental Economics, Berkeley, CA: Center for Energy, Resources, ed. K. G. Maler vaø J. R. Vincent. Amsterdam: and Economic Sustainability, University of Elsevier Science B.V. California at Berkeley. O’Connor, R., R. J. Bord, B. Yarnal, vaø N. Wiefek. Romm, J. J., vaø C. A. Ervin. 1996. “How Energy 2002. “Who Wants to Reduce Greenhouse Policies Affect Public Health.” Public Health Gas Emissions?” Social Science Quarterly Reports 111 (5): 390–99. 83 (1): 1–17. Rowell, A. 1996. Green Backlash: Global OECD (Organisation for Economic Co-­ operation Subversion of the Environmental Movement. and Development). 2003. Harmonizing London: Routledge. Donor Practices for Effective Aid Delivery. Sandvik, H. 2008. “Public Concern over Global Paris: OECD. Warming Correlates Negatively with National Olson, M. 1965. The Logic of Collective Action. Wealth.” Climatic Change 90 (3): 333–41. Cambridge, MA: Harvard University Press. Schmidtlein, M. C., C. Finch, vaø S . L. Cutter. Oreskes, N. 2004. “Beyond the Ivory Tower: The 2008. “Disaster Declarations and Major Scientific Consensus on Climate Change.” Hazard Occurrences in the United States.” Science 306 (5702): 1686. Professional Geographer 60 (1): 1–14. Ornstein, R., vaø P. Ehrlich. 2000. New World, Schneider, V., P. Leifeld, vaø T. Malang. 2008. New Mind: Moving toward Conscious “Coping with Creeping Catastrophes: The Evolution. Cambridge, MA: Malor Books. Capacity of National Political Systems in the Osborne, D. 1988. Laboratories of Democracy: Perception, Communication and Solution A New Breed of Governor Creates Models of Slow-­ moving and Long-­ term Policy for National Growth. Boston: Harvard Problems.” Paper presented at the Berlin Business School Press. Conference on the Human Dimensions Ostrom, E. 2009. “A Polycentric Approach for of Global Environmental Change: “Long- Coping with Climate Change.” Background ­ Term Policies: Governing Social-­Ecological paper for the WDR 2010. Change,” Berlin, Feb. 22–23. Patt, A. G., vaø D. Schröter. 2008. “Climate Sehring, J. 2006. “The Politics of Water Risk Perception and Challenges for Policy Institutional Reform: A Comparative Khaéc phuïc Löïc caûn veà Haønh vi vaø Theå cheá 415 Analysis of Kyrgyzstan and Tajikistan.” Paper Tsebelis, G. 2002. Veto Players: How Political presented at the Berlin Conference on the Institutions Work. Princeton, NJ: Princeton Human Dimensions of Global Environmental University Press. Change: “Resource Policies: Effectiveness, Tversky, A., vaø D. Kahneman. 1974. “Judgment Efficiency and Equity,” Berlin, November under Uncertainty: Heuristics and Biases.” 17–18. Science 211: 1124–31. Soderholm, P. 2001. “Environmental Policy Vaughn-­Switzer, J. 1997. Environmental in Transition Economies: Will Pollution Politics. London: St. Martin’s Press. Charges Work?” Journal of Environment Vogel, D. 2005. The Market for Virtue: The Development 10 (4): 365–90. Potential and Limits of Corporate Social Sprinz, D. F. 2008. “Responding to Long- Responsibility. Washington, DC: Brookings term Policy Challenges: Sugar Daddies, ­ Institution Press. Airbus Solution or Liability?” Ökologisches Wade, R. 1990. Governing the Market. Wirtschaften 2: 16–19. Princeton, NJ: Princeton University Press. Stern, N. 2006. The Economics of Climate Ward, B. 2008. Communicating on Climate Change: The Stern Review. Cambridge, UK: Change: An Essential Resource for Cambridge University Press. Journalists, Scientists, and Educators. Sterner, T. 2003. Policy Instruments for Narragansett, RI: Metcalf Institute for Environmental and Natural Resources Marine and Environmental Reporting, Management. Washington, DC: Resources University of Rhode Island Graduate School for the Future. of Oceanography. Sternman, J. D., vaø L. B. Sweeney. 2007. Weber, E. U. 2006. “Experience-­Based and “Understanding Public Complacency about Term Description-­Based Perceptions of Long-­ Climate Change: Adults’ Mental Models Risk: Why Global Warming Does Not Sare Us of Climate Change Violate Conservation (Yet).” Climatic Change 77: 103–20. of Matter.” Climatic Change 80 (3–4): Wimberly, J. 2008. Climate Change and 213–38. Consumers: The Challenge Ahead. Swallow, B., M. van Noordwijk, S . Dewi, D. Washington, DC: EcoAlign. Murdiyarso, D. White, J. Gockowski, G. Winter, D. D., vaø S . M. Koger. 2004. The Hyman, S . Budidarsono, V. Robiglio, V. Psychology of Environmental Problems. Meadu, A. Ekadinata, F. Agus, K. Hairiah, Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. P. Mbile, D. J. Sonwa, vaø S . Weise. 2007. World Bank. 1992. World Development Report Opportunities for Avoided Deforestation 1992. Development and the with Sustainable Benefits. Nairobi: ASB Environment. New York: Oxford University Partnership for the Tropical Forest Margins. Press. Torras, M., vaø J. K. Boyce. 1998. “Income, ———. 1997. World Development Report 1997. Inequality and Pollution: A Reassessment The State in a Changing World. Washington, of the Environmental Kuznets Curve.” DC: World Bank. Ecological Economics 25 (2): 147–60. ———. 2002. World Development Report 2002. Building Institutions for Markets. Washington, DC: World Bank. Chuù thích thö muïc Chuù thích thö muïc Raát nhieàu ñoàng nghieäp trong Ngaân haøng Theá giôùi vaø caùc der Goltz, Bernard E. Gomez, Arturo Gomez Pompas, toå chöùc khaùc ñaõ ñoùng goùp yù kieán cho nhoùm taùc giaû vieát Christophe de Gouvello, Chandrasekar Govindarajalu, baûn baùo caùo naøy. Nhoùm taùc giaû cuõng nhaän ñöôïc nhieàu Margaret Grosh, Michael Grubb, Arnulf Grübler, José yù kieán, höôùng daãn vaø ñoùng goùp quyù baùu cuûa Shardul Luis Guasch, Eugene Gurenko, Steùphane Hallegatte, Agrawala, Montek Singh Ahluwalia, Nilufar Ahmad, Tracy Hart, Marea Eleni Hatziolos, Johannes Heister, Kulsum Ahmed, Sadiq Ahmed, Ahmad Ahsan, Ulrika Rasmus Heltberg, Fernando L. Hernandez, Jason Hill, Åkesson, Mehdi Akhlaghi, Mozaharul Alam, Vahid Ron Hoffer, Daniel Hoornweg, Chris Hope, Nicholas Alavian, Harold Alderman, Sara Amiri, David Anderson, Howard, Rafael de Hoyos, Veronika Huber, Vijay Iyer, Simon Anderson, Ken Andrasko, Juliano Assunçao, Giles Michael Friis Jensen, Peter Johansen, Todd Johnson, Atkinson, Varadan Atur, Jessica Ayers, Abdulhamid Torkil Jonch-Clausen, Benjamin F. Jones, Ben Jones, Azad, Sushenjit Bandyopadhyay, Ian Bannon, Ellysar Frauke Jungbluth, John David Kabasa, Ravi Kanbur, Baroudy, Rhona Barr, Scott Barrett, Wim Bastiaanssen, Tom Karl, Benjamin S. Karmorh, George Kasali, Roy Daniel Benitez, Craig Bennett, Anthony Bigio, Yvan Biot, Katayama, Andrzej K˛eedziora, Michael Keen, Kieran Jeppe Bjerg, Brian Blankespoor, Melinda Bohannon, Kelleher, Claudia Kemfert, Karin E. Kemper, Qaiser Jan Bojo, Benoît Bosquet, Aziz Bouzaher, Richard Khan, Euster Kibona, Richard Klein, Masami Kojima, Bradley, Milan Brahmbhatt, Carter Brandon, Gernot Auguste Tano Kouamé, Jarl Krausing, Holger A. Kray, Brodnig, Marjory-Anne Bromhead, Andrew Burns, Alice Kuegler, Norman Kuring, Yevgeny Kuznetsov, Anil Cabraal, Duncan Callaway, Simon Caney, Karan Christina Lakatos, Julian A. Lampietti, Perpetua Latasi, Capoor, Jean-Christophe Carret, Rafaello Cervigni, Rita Judith Layzer, Danny Leipziger, Robert Lempert, E. Cestti, Muyeye Chambwera, Vandana Chandra, David Darius Lilaoonwala, James A. Listorti, Feng Liu, Chapman, Joelle Chassard, Flaùvia Chein Feres, Ashwini Bertrand Loiseau, Laszlo Lovei, Magda Lovei, Susanna Chhatre, Kenneth Chomitz, David A. Cieslikowski, Hugh Lundstrom, Kathleen Mackinnon, Marília Magalhães, Compston, Luis Constantino, Jonathan Coony, Charles Olivier Mahul, Ton Manders, McKinsey & Company Cormier, Christophe Crepin, Richard Damania, Stephen (Jeremy Oppenheim, Jens Dinkel, Per-Anders Enkvist, Danyo, Michael Davis, Melissa Dell, Shantayanan and Biniam Gebre), Marília Telma Manjate, Michael Devarajan, Charles E. Di Leva, William J. Dick, Simeon Mann, Sergio Margulis, Will Martin, Ursula Martinez, Djankov, Carola Donner, Diletta Doretti, Krystel Michel Matera, J.  M. Mauskar, Siobhan McInerney- Dossou, Navroz Dubash, Hari Bansha Dulal, Mark Dutz, Lankford, Robin Mearns, Malte Meinshausen, Abel Jane Olga Ebinger, M. Willem van Eeghen, Nada Eissa, Mejía, Stephen Mink, Rogerio de Miranda, Lucio Siri Eriksen, Antonio Estache, James Warren Evans, Monari, Paul Moreno López, Roger Morier, Richard Moss, Mandy Ewing, Pablo Fajnzylber, Charles Feinstein, Valerie Müller, Robert Muir-Wood, Enrique Murgueitio Gene Feldman, Erick C.  M. Fernandes, Daryl Fields, Restrepo, Siobhan Murray, Everhart Nangoma, Mudit Christiana Figueres, Cyprian F. Fisiy, Ariel Fiszbein, Narain, John Nash, Vikram Nehru, Dan Nepstad, Richard Fix, Paolo Frankl, Vicente Fretes Cibils, Alan Michele de Nevers, Ken Newcombe, Brian Ngo, Carlo Gelb, Francis Ghesquiere, Dolf Gielen, Indermit S. Gill, del Ninno, Andy Norton, Frank Nutter, Erika Odendaal, Habiba Gitay, Barry Gold, Itzhak Goldberg, Jan von Ellen Olafsen, Ben Olken, Sanjay Pahuja, Alessandro 417 418 Chuù thích thö muïc Palmieri, Gajanand Pathmanathan, Nicolas Perrin, Baûn baùo caùo naøy ñöôïc ñuùc keát töø moät loaït taøi lieäu cuûa Chris Perry, Djordjija Petkoski, Tanyathon Phetmanee, Ngaân haøng Theá giôùi cuõng nhö caùc toå chöùc khaùc. Nhöõng Henry Pollack, Joanna Post, Neeraj Prasad, Tovondriaka nghieân cöùu neàn taûng cho baùo caùo naøy ñöôïc ñaêng taûi treân Rakotobe, Nithya Ramanathan, V. Ramanathan, Nicola trang website www.worldbank.org/wdr2010 hoaëc taïi vaên Ranger, Dilip Ratha, Keywan Riahi, Richard Richels, phoøng cuûa nhoùm Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi. Nhöõng yù Brian Ricketts, Jeff Ritchie, Konrad von Ritter, David kieán cuûa caùc nghieân cöùu neàn taûng naøy khoâng phaûn aùnh Rogers, Mattia Romani, Joyashree Roy, Eduardo Paes quan ñieåm cuûa Ngaân haøng Theá giôùi hay cuûa Baûn baùo caùo Saboia, Claudia Sadoff, Salman Salman, Jamil Salmi, phaùt trieån theá giôùi 2010 naøy. Klas Sandler, Apurva Sanghi, Shyam Saran, Ashok Sarkar, John Scanlon, Hartwig Schäfer, Imme Scholz, Caùc nghieân cöùu neàn taûng cho Baùo caùo phaùt trieån Sebastian Scholz, Claudia Sepúlveda, Diwesh Sharan, Theá giôùi 2010 Bernard Sheahan, Susan Shen, Xiaoyu Shi, Jas Singh, Atkinson, Giles, Kirk Hamilton, Giovanni Ruta, vaø Emmanuel Skoufias, Leopold Some, Richard Spencer, Dominique van der Mensbrugghe. “Trade in ‘Virtual Frank Sperling, Sir Nicholas Stern, Thomas Sterner, Carbon’: Empirical Results and Implications for Andre Stochniol, Rachel Strader, Charlotte Streck, Policy.” Ashok Subramanian, Vivek Suri, Joanna Syroka, Mark Barnett, Jon, vaø Michael Webber. “Accommodating Tadross, Patrice Talla Takoukam, Robert P. Taylor, Migration to Promote Adaptation to Climate Dipti Thapa, Augusto de la Torre, Jorge E. Uquillas Change.” Rodas, Maria Vagliasindi, Hector Valdes, Rowena A. Benitez, Daniel, Ricardo Fuentes Nieva, Tomas Valmonte-Santos, Trond Vedeld, Victor Vergara, Walter Serebrisky, vaø Quentin Wodon. “Assessing the Impact Vergara, Tamsin Vernon, Juergen Voegele, Paul Waide, of Climate Change Policies in Infrastructure Service Alfred Jay Watkins, Kevin Watkins, Charlene Watson, Delivery: A Note on Affordability and Access.” Sam Wedderburn, Bill Westermeyer, David Wheeler, Brown, Casey, Robyn Meeks, Yonas Ghile, vaø Kenneth Johannes Woelcke, Henning Wuester, Winston Yu, Hunu. “An Empirical Analysis of the Effects of Climate Shahid Yusuf, N. Robert Zagha, Sumaya Ahmed Variables on National Level Economic Growth.” Zakieldeen, vaø Jürgen Zattler. Caney, Simon. “Ethics and Climate Change.” Chuùng toâi thöïc söï bieát ôn raát nhieàu ngöôøi ôû caùc vuøng Dubash, Navroz. “Climate Change Through a khaùc nhau treân traùi ñaát ñaõ tham gia vaøo quaù trình tham Development Lens.” vaán vaø ñoùng goùp yù kieán cho cuoán baùo caùo. Chuùng toâi cuõng Figueres, Christiana, vaø Charlotte Streck. “Great göûi lôøi caùm ôn tôùi nhöõng ngöôøi vieát blog vaø nhöõng caù nhaân Expectations: Enhanced Financial Mechanisms for ñaõ tham gia ñoùng goùp yù kieán treân dieãn ñaøn “Phaùt trieån Post-2012 Mitigation.” trong boái caûnh khí haäu bieán ñoái”. Foa, Roberto. “Social and Governance Dimensions of Chuùng toâi cuõng nhaän ñöôïc nhieàu hoã trôï quyù baùu cuûa Climate Change: Implications for Policy.” Gytis Kanchas, Polly Means, Nacer Mohamed Megherbi, Hallegatte, Steùphane, Patrice Dumas, vaø Jean-Charles Swati Mishra, Prianka Nandy, Rosita Najmi, and Kaye Hourcade. “A note on the economic cost of climate Schultz. Anita Gordon, Merrell J. Tuck-Primdahl, vaø change and the rationale to limit it below 2°K.” Kaye Schultz. Anita Gordon, Merrell J. Tuck-Primdahl, Hourcade, Jean-Charles, vaø Franck Nadaud. “Long-run vaø Kavita Watsa ñaõ hoã trôï nhoùm taùc giaû trong vieäc toå chöùc Energy Forecasting in Retrospect.” tham vaán vaø phoå bieán cuoán baùo caùo naøy. Irwin, Tim. “Implications for Climate-change Policy of Duø raát coá gaéng ñeå lieät keâ heát danh saùch cuûa nhöõng Research on Cooperation in Social Dilemmas.” ngöôøi ñaõ ñoùng goùp yù kieán cho cuoán baùo caùo nhöng chuùng Liverani, Andrea. “Climate Change and Individual toâi coù theå boû soùt danh tính cuûa moät vaøi ngöôøi. Nhoùm taùc Behavior: Considerations for Policy.” giaû xin caùo loãi vì baát cöù söï sai soùt naøo trong vieäc naøy vaø MacCracken, Mike. “Beyond Mitigation: Potential moät laàn nöõa xin göûi lôøi caùm ôn chaân thaønh tôùi taát caû Options for Counter-Balancing the Climatic nhöõng ai ñaõ ñoùng goùp cho cuoán baùo caùo naøy. and Environmental Consequences of the Rising Concentrations of Greenhouse Gases.” Chuù thích thö muïc 419 Meadowcroft, James. “Climate Change Governance.” ———. “The Risks of Climate Change: A Synthesis of Mechler, Reinhard, Stefan Hochrainer, Georg Pflug, Keith New Scientific Knowledge Since the Finalization of the Williges, vaø Alexander Lotsch. “Assessing Financial IPCC Fourth Assessment Report.” Vulnerability to Climate-Related Natural Hazards.” Gerten, Dieter, vaø Stefanie Rost. “Climate Change Norgaard, Kari. “Cognitive and Behavioral Challenges in Impacts on Agricultural Water Stress and Impact Responding to Climate Change.” Mitigation Potential.” Ostrom, Elinor. “A Polycentric Approach for Coping with Haberl, Helmut, Karl-Heinz Erb, Fridolin Krausmann, Climate Change.” Veronika Gaube, Simone Gingrich, vaø Christof Plutzar. Ranger, Nicola, Robert Muir-Wood, vaø Satya Priya. “Quantification of the Intensity of Global Human Use “Assessing Extreme Climate Hazards and Options of Ecosystems for Biomass Production.” for Risk Mitigation and Adaptation in the Developing Hamilton, Kirk. “Delayed Participation in a Global World.” Climate Agreement.” Shalizi, Zmarak, vaø Franck Lecocq. “Climate Change and Harris, Nancy, Stephen Hagen, Sean Grimland, William the Economics of Targeted Mitigation in Sectors with Salas, Sassan Saatchi, vaø Sandra Brown. “Improvement Long-lived Capital Stock.” in Estimates of Land-Based Emissions.” Strand, Jon. “‘Revenue Management’ Effects of Climate Heyder, Ursula. “Ecosystem Integrity Change as Policy-Related Financial Flows.” Measured by Biome Change.” Thornton, Philip. “The Inter-linkages between Rapid Hoornweg, Daniel, Perinaz Bhada, Mila Freire, vaø Rutu Growth in Livestock Production, Climate Change, Dave. “An Urban Focus—Cities and Climate Change.” and the Impacts on Water Resources, Land Use, and Houghton, Richard. “Emissions of Carbon from Land Deforestation.” Management.” Watson, Charlene, vaø Samuel Fankhauser. “The Clean Imam, Bisher. “Waters of the World.” Development Mechanism: Too Flexible to Produce Lotze-Campen, Hermann, Alexander Popp, Jan Philipp Sustainable Development Benefits?” Dietrich, vaø Michael Krause. “Competition for Land between Food, Bioenergy, and Conservation.” Caùc ghi cheùp neàn taûng cho Baùo caùo phaùt trieån Louati, Mohamed El Hedi. “Tunisia’s Experience in Theá giôùi 2010 Water Resource Mobilization and Management.” Benitez, Daniel, vaø Natsuko Toba. “Transactional Costs Meinzen-Dick, Ruth. “Community Action and Property and Marginal Abatement Costs.” “Review of Energy Rights in Land and Water Management.” Efficiency Policies.” “Promoting Energy Efficiency: Issues Müller, Christoph, Alberte Bondeau, Alexander Popp, and Lessons Learned.” Katharina Waha, vaø Marianela Fader. “Climate Change Beringer, Tim, vaø Wolfgang Lucht. “Second Generation Impacts on Agricultural Yields.” Bioenergy Potential.” Rabie, Tamer, vaø Kulsum Ahmed. “Climate Change and Estache, Antonio. “Public Private Partnerships for Climate Human Health.” Change Investments: Learning from the Infrastructure Ramanathan, N., I. H. Rehman, vaø V. Ramanathan. PPP Experience.” “Project Surya: Mitigation of Global and Regional ———. “What Do We Know Collectively about the Need Climate Change: Buying the Planet Time by Reducing to Deal with Climate Change?” Black Carbon, Methane, and Ozone.” ———. “How Should the Nexus between Economic and Rogers, David. “Environmental Information Services and Environmental Regulation Work for Infrastructure Development.” Services?” Vagliasindi, Maria. “Climate Change Uncertainty, Füssel, Hans-Martin. “Review and Quantitative Analysis Regulation and Private Participation in Infrastructure.” of Indices of Climate Change Exposure, Adaptive Westermeyer, William. “Observing the Climate for Capacity, Sensitivity, and Impacts.” Development.” Chuù giaûi thuaät ngöõ Chuù giaûi thuaät ngöõ Giaûm thaûi / xem giaûm nheï ñaép bôûi söï giaûm thaûi boå sung vaøo nhöõng söï giaûm thaûi maø seõ xaûy ra khi khoâng coù Thích öùng: ñieàu chænh heä thieân nhieân hoaëc cô cheá khuyeán khích taøi chính vaø kyõ thuaät con ngöôøi, ñaùp öùng vôùi caùc yeáu toá xuùc taùc veà cuûa cô cheá CDM. Tình traïng phaùt thaûi cuûa khí haäu thöïc teá hoaëc döï kieán hoaëc caùc aûnh moät hoaït ñoäng neáu nhö khoâng coù döï aùn höôûng cuûa chuùng, laøm giaûm nheï taùc taïi hoaëc CDM laø moác cô sôû ñeå ño löôøng söï boå sung. khai thaùc caùc cô hoäi coù ích. Coù theå phaân bieät Söï hình thaønh vaø baùn löôïng caùc-bon ñeàn caùc hình thöùc thích öùng khaùc nhau, bao goàm buø töø moät döï aùn CDM khoâng coù tính boå thích öùng chuû ñoäng vaø phaûn öùng, töï chuû vaø sung coù theå daãn ñeán taêng phaùt thaûi vaøo theo keá hoaïch, nhaø nöôùc vaø tö nhaân. khí quyeån, töông öùng vôùi löôïng thaûi xaû ra neáu nhö ngöôøi mua tieàm naêng ñoái vôùi Quyõ Thích öùng: Quyõ Thích öùng ñöôïc phaàn ñeàn buø thay vaøo ñoù tröïc tieáp caét giaûm thaønh laäp ñeå taøi trôï cho caùc döï aùn vaø chöông löôïng phaùt thaûi cuûa mình ôû nhaø. trình thích öùng cuï theå ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø thaønh vieân cuûa Nghò ñònh thö Kyoto. Troàng röøng: troàng röøng môùi treân ñaát chöa Nguoàn kinh phí cuûa Quyõ naøy laáy töø moät töøng coù röøng hoaëc gaàn ñaây khoâng coù röøng. phaàn thu nhaäp cuûa Cô cheá Phaùt trieån Saïch (CDM) vaø nhaän taøi trôï töø caùc nguoàn khaùc. Caùc nöôùc thaønh vieân trong Phuï luïc I: Caùc nöôùc thaønh vieân trong Phuï luïc I bao Naêng löïc Thích öùng: Khaû naêng ñieàu chænh goàm caùc nöôùc coâng nghieäp laø thaønh vieân theo söï bieán ñoåi khí haäu cuûa moät heä thoáng cuûa OECD (Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån (bao goàm caû nhöõng bieán theå vaø tình traïng Kinh teá) naêm 1992, coäng vôùi caùc nöôùc coù khí haäu cöïc ñoan) nhaèm taän duïng caùc cô hoäi, neàn kinh teá chuyeån ñoåi (Caùc nöôùc thaønh giaûm nheï taùc haïi tieàm naêng, hoaëc giaûi quyeát vieân EIT), bao goàm Lieân bang Nga, caùc haäu quaû. nöôùc vuøng Ban-tích, moät soá nöôùc Trung vaø Ñoâng AÂu. Caùc nöôùc naøy ñaõ cam keát giaûm Quaûn lyù Thích öùng: Moät quy trình coù heä phaùt thaûi khí nhaø kính. Caùc nöôùc khoâng thoáng lieân tuïc caûi thieän chính saùch vaø thöïc phaûi thaønh vieân cuûa Phuï luïc I: nhoùm naøy tieãn quaûn lyù baèng caùch hoïc hoûi töø caùc keát quaû chuû yeáu goàm caùc nöôùc ñang phaùt trieån cuûa caùc chính saùch vaø thöïc tieãn ñaõ ñöôïc aùp khoâng coù cam keát noùi treân, thay vaøo ñoù ñaõ duïng tröôùc ñoù, thoâng qua caùch tieáp caän thöïc coâng nhaän nhöõng nghóa vuï chung nhaèm nghieäm roõ raøng. xaây döïng vaø thöïc hieän caùc chöông trình quoác gia veà giaûm thieåu vaø thích öùng. Tính boå sung: Trong boái caûnh CDM thuaät ngöõ naøy coù nghóa laø löôïng ñeàn buø Anthropogenic: Do haønh ñoäng cuûa con caùc-bon do moät döï aùn gaây ra coù ñöôïc buø ngöôøi tröïc tieáp gaây ra. Ví duï, ñoát nhieân lieäu 421 422 chuù giaûi thuaät ngöõ hoùa thaïch ñeå cung caáp naêng löôïng daãn ñeán seõ coù lôïi ích thöông maïi neáu caùc beân khaùc phaùt thaûi khí nhaø kính laø haønh ñoäng do con nhau coù möùc chi phí giaûm thaûi oâ nhieãm ngöôøi, trong khi laù caây muïc töï nhieân daãn tôùi khaùc nhau. phaùt thaûi khoâng phaûi do con ngöôøi gaây ra. Thu hoài vaø löu tröõ caùc-bon (CCS): quy Ñôn vò khoái löôïng ñöôïc aán ñònh (AAUs): trình bao goàm phaân laäp CO2 töø caùc nguoàn toång löôïng khí nhaø kính - ño baèng ñôn vò coâng nghieäp hoaëc naêng löôïng, chuyeån ñeán töông ñöông taán CO2 - maø moãi nöôùc coù teân moät nôi löu giöõ, vaø coâ laäp laâu daøi löôïng trong Phuï luïc I ñöôïc pheùp thaûi ra trong giai CO2 naøy khoûi, khoâng cho thoaùt vaøo khí ñoaïn ñaàu cuûa Nghò ñònh thö Kyoto. quyeån. Keá hoaïch Haønh ñoäng Bali: Keá hoaïch hai Ñi-oâ-xít caùc-bon (CO2): khí töï nhieân thoaùt naêm ñöôïc ñöa ra taïi Hoäi nghò veà Bieán ñoåi ra, ñoàng thôøi laø saûn phaåm phuï cuûa vieäc ñoát Khí haäu do Lieân hôïp quoác toå chöùc taïi Bali, nhieân lieäu hoùa thaïch (tröõ löôïng caùc-bon hoùa Indonesia naêm 2007 nhaèm thöông löôïng thaïch nhö daàu, khí vaø than ñaù), ñoát sinh haønh ñoäng hôïp taùc laâu daøi veà bieán ñoåi khí khoái, thay ñoåi phöông thöùc söû duïng ñaát, vaø haäu sau naêm 2010 vaø ñaït ñöôïc keát quaû ñaõ moät soá quy trình coâng nghieäp khaùc. Ñaây laø thoáng nhaát taïi Ñan Maïch vaøo cuoái naêm 2009. loaïi khí nhaø kính haøng ñaàu do con ngöôøi gaây Keá hoaïch naøy bao goàm boán truï coät: giaûm nheï, ra laøm aûnh höôûng ñeán caân ñoái phoùng xaï cuûa thích öùng, taøi trôï vaø coâng ngheä. traùi ñaát. Ñaây laø loaïi khí tham chieáu, laøm cô sôû ñeå ño löôøng caùc loaïi khí nhaø kính khaùc, Ña daïng sinh hoïc: ña daïng sinh hoïc laø taát vaø do vaäy coù giaù trò Tieàm naêng Gaây aám Toaøn caû caùc loaïi hình sinh vaät, bao goàm gen, quaàn caàu laø 1. theå, loaøi, vaø heä sinh thaùi. Ñôn vò ñi-oâ-xít caùc-bon töông ñöông Nhieân lieäu sinh hoïc: Nhieân lieäu sinh ra (CO2e): moät caùch theå hieän khoái löôïng hoãn töø chaát höõu cô hoaëc daàu ñoát chaùy do thöïc hôïp caùc loaïi khí nhaø kính khaùc nhau. Cuøng vaät sinh ra. Ví duï veà nhieân lieäu sinh hoïc bao moät löôïng caùc loaïi khí nhaø kính khaùc nhau goàm coàn, liquor ñen töø quy trình saûn xuaát seõ goùp phaàn laøm cho traùi ñaát noùng leân ôû giaáy, len vaø daàu ñaäu töông. Nhieân lieäu sinh caùc möùc ñoä khaùc nhau; ví duï, khí meâ-tan hoïc theá heä hai: caùc saûn phaåm nhö ethanol vaø thaûi vaøo khí quyeån coù taùc ñoäng laøm noùng diesel sinh hoïc laáy töø caùc nguyeân lieäu goã sau leân cao gaáp 20 laàn so vôùi cuøng moät löôïng caùc quy trình xöû lyù hoùa chaát hoaëc sinh hoïc. thaûi ñi-oâ-xít caùc-bon. CO2e bieåu thò khoái löôïng hoãn hôïp caùc khí nhaø kính baèng khoái Mua baùn haïn ngaïch oâ nhieãm (Cap and löôïng CO2 coù cuøng moät möùc ñoä laøm noùng trade): Caùch tieáp caän ñeå kieåm soaùt tình traùi ñaát töông ñöông vôùi löôïng khí hoãn hôïp traïng phaùt thaûi oâ nhieãm, keát hôïp giöõa cô kia. Caû löôïng thaûi (luoàng thaûi) vaø noàng ñoä cheá thò tröôøng vaø quy ñònh phaùp luaät. Giôùi (stocks) caùc khí nhaø kính ñeàu coù theå ñöôïc haïn xaû thaûi chung ñöôïc quy ñònh cho moät bieåu hieän baèng CO2e. Khoái löôïng caùc khí thôøi gian cuï theå vaø töøng beân tham gia xaû nhaø kính cuõng coù theå ñöôïc theå hieän baèng thaûi ñöôïc nhaän giaáy pheùp (coù theå mieãn phí ñôn vò caùc-bon töông ñöông, baèng caùch hoaëc thoâng qua ñaáu giaù) cho pheùp hoï ñöôïc nhaân khoái löôïng CO2e vôùi 12/44. quyeàn thaûi oâ nhieãm trong phaïm vi giôùi haïn ñaõ cho trong giaáy pheùp cuûa hoï. Caùc beân coù Boùn phaân hoùa caùc-bon: Laø vieäc ñaåy nhanh theå töï do mua baùn caùc giaáy pheùp xaû thaûi, vaø toác ñoä taêng tröôûng cuûa caây nhôø taêng noàng Chuù giaûi thuaät ngöõ 423 ñoä chaát CO2 trong khoâng khí. Tuøy thuoäc vaøo Cô cheá Phaùt trieån Saïch (CDM): Moät cô cheá ñoä quang hôïp maø moät soá loaïi caây nhaïy cheá theo Nghò ñònh thö Kyoto trong ñoù caùc caûm vôùi thay ñoåi noàng ñoä CO2 trong khoâng nöôùc phaùt trieån coù theå taøi trôï cho caùc döï khí hôn caùc loaïi caây khaùc. aùn giaûm phaùt thaûi khí nhaø kính hay loaïi boû khí nhaø kính ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, Daáu veát caùc-bon: löôïng caùc-bon thaûi ra ñi vaø qua ñoù nhaän caùc ñieåm thöôûng maø hoï coù ñoâi vôùi moät hoaït ñoäng cuï theå hay taát caû caùc theå duøng ñeå ñaùp öùng ñöôïc caùc giôùi haïn baét hoaït ñoäng cuûa moät ngöôøi hay toå chöùc. Daáu buoäc veà möùc ñoä xaû thaûi ôû chính nöôùc mình. veát caùc-bon coù theå ñöôïc ño löôøng theo nhieàu CDM cho pheùp caùc döï aùn giaûm phaùt thaûi caùch, coù theå bao goàm caû löôïng phaùt thaûi khí nhaø kính coù theå ñöôïc thöïc hieän ôû caùc giaùn tieáp sinh ra trong toaøn boä chuoãi saûn nöôùc laø thaønh vieân ñaõ tham gia kyù keát song xuaát cuûa caùc ñaàu vaøo cho moät hoaït ñoäng. khoâng coù muïc tieâu giaûm thaûi theo Nghò ñònh thö Kyoto. Cöôøng ñoä caùc-bon: Thoâng thöôøng ñaây laø thuaät ngöõ chæ löôïng phaùt thaûi caùc-bon hoaëc Nhaïy caûm khí haäu: söï thay ñoåi nhieät ñoä beà CO2e treân moät ñôn vò GDP trong toaøn boä maët trung bình toaøn caàn tröôùc söï gia taêng neàn kinh teá, coù nghóa laø cöôøng ñoä caùc-bon gaáp ñoâi veà noàng ñoä CO2e trong khí quyeån. cuûa GDP. Cuõng coù theå laø löôïng caùc-bon thaûi Moät thoâng soá quan troïng ñeå dieãn giaûi caùc ra treân moät ñoâ-la cuûa toång saûn löôïng hoaëc döï baùo veà phaùt thaûi thaønh caùc döï baùo veà moät ñoâ-la giaù trò gia taêng cuûa moät doanh möùc ñoä noùng leân cuûa traùi ñaát vaø taùc ñoäng nghieäp hay moät ngaønh cuï theå. Thuaät ngöõ cuûa noù. naøy coøn ñöôïc duøng ñeå moâ taû khoái löôïng caùc-bon thaûi ra treân moät ñôn vò naêng löôïng Tieâu duøng nöôùc: Nöôùc bò laáy ra khoûi nguoàn hoaëc nhieân lieäu ñöôïc tieâu thuï, coù nghóa laø cung caáp saün coù vaø khoâng quay trôû laïi heä cöôøng ñoä caùc-bon cuûa naêng löôïng, tuøy theo thoáng nguoàn nöôùc (ví duï nhö nöôùc duøng nguoàn naêng löôïng, hoãn hôïp nhieân lieäu vaø trong saûn xuaát coâng nghieäp, noâng nghieäp hieäu quaû coâng ngheä. Cöôøng ñoä caùc-bon cuûa vaø cheá bieán löông thöïc, khoâng quay trôû laïi GDP ñôn giaûn laø cöôøng ñoä caùc-bon cuûa naêng soâng ngoøi hay nhaø maùy xöû lyù nöôùc). löôïng vaø cöôøng ñoä naêng löôïng cuûa GDP trung bình trong toaøn boä neàn kinh teá. Naêng löïc öùng phoù: Khaû naêng cuûa con ngöôøi, toå chöùc vaø heä thoáng, vôùi nhöõng kyõ Khoùa caùc-bon vónh vieãn: Laø haønh ñoäng coù naêng vaø nguoàn löïc saün coù, ñoái phoù vaø xöû theå laøm taêng löôïng khí thaûi ca ùc-bon vónh vieãn. lyù ñöôïc nhöõng ñieàu kieän baát lôïi, caùc tình Ví duï nhö môû roäng ñöôøng cao toác coù theå seõ huoáng khaån caáp vaø thaûm hoïa. Thuaät ngöõ laøm taêng löôïng khí thaûi ca ùc-bon töø nhieân lieäu naøy noùi ñeán naêng löïc öùng phoù tröôùc maét ñoái hoùa thaïch tôùi haøng thaäp kæ neáu khoâng coù caùc vôùi moät söï kieän, trong khi ñoù naêng löïc thích chính saùch ñoái phoù nhaèm haïn cheá tieâu thuï öùng noù ñeán khaû naêng thay ñoåi moät caùch heä nhieân lieäu hoaëc haïn cheá söû duïng phöông tieän thoáng veà laâu daøi ñeå laøm giaûm taùc ñoäng cuûa giao thoâng. bieán ñoåi khí haäu. Beå caùc-bon: Moïi quy trình, hoaït ñoäng hoaëc Haøm Thieät haïi: trong boái caûnh bieán ñoåi khí cô cheá loaïi ñi-oâ-xít caùc-bon ra khoûi khí quyeån. haäu, ñaây laø moái quan heä giöõa bieán ñoåi khí Röøng vaø thaûm thöïc vaät ñöôïc coi laø caùc beå caùc- haäu vaø giaûm bôùt saûn xuaát hay tieâu duøng, hoaëc bon vì chuùng loaïi boû caùc-bon thoâng qua quaù söï toån thaát veà taøi saûn (khaû naêng bao goàm caû trình quang hôïp. caùc heä sinh thaùi hay söùc khoûe con ngöôøi). 424 chuù giaûi thuaät ngöõ Toån thaát voâ ích: Chi phí khoâng mang laïi Ñòa kyõ thuaät: Ñòa kyõ thuaät laø vieäc thieát keá lôïi ích. kyõ thuaät treân quy moâ lôùn cho moâi tröôøng cuûa chuùng ta ñeå choáng laïi aûnh höôûng cuûa Tæ leä chieát khaáu: Tæ leä maø caù nhaân hay bieán ñoåi khí haäu. Caùc bieän phaùp ñöôïc ñeà doanh nghieäp ñaùnh ñoåi söï tieâu duøng hay xuaát bao goàm bôm caùc haït vaøo taàng khí phuùc lôïi trong hieän taïi ñeå laáy söï tieâu duøng quyeån ñeå phaûn xaï aùnh saùng maët trôøi vaø laøm hay phuùc lôïi trong töông lai, thöôøng ñöôïc giaøu ñaïi döông baèng saét ñeå taêng khaû naêng tính baèng tæ leä phaàn traêm. haáp thu CO2 cuûa taûo bieån. Chi tieát hoùa: Moät phöông phaùp ñeå ruùt ra Heä soá Gini: moät ñôn vò ño thöôøng ñöôïc söû thoâng tin ôû tæ leä ñòa phöông hay khu vöïc duïng ñeå ño löôøng söï baát bình ñaúng veà thu (10 to 100 km) töø moâ hình döï baùo khí nhaäp hay phaân phoái cuûa caûi, coù giaù trò töø 0 haäu hoaëc phaân tích soá lieäu theo tæ leä lôùn hôn (bình ñaúng tuyeät ñoái) ñeán 1. (200+ km). Chi tieát hoùa ñoäng söû duïng caùc moâ hình coù ñoä phaân giaûi cao cho moät khu Thueá xanh: moät loaïi thueá coù muïc ñích vöïc cuï theå chaïy trong moät moâ hình toaøn caàu naâng cao chaát löôïng moâi tröôøng baèng caùch vôùi tæ leä lôùn hôn; chi tieát hoùa thoáng keâ duøng ñaùnh thueá vaøo caùc haønh ñoäng gaây toån haïi caùc moái quan heä thoáng keâ giöõa caùc bieán soá cho moâi tröôøng. khí quyeån ôû tæ leä lôùn vôùi caùc bieán soá khí haäu ôû tæ leä ñòa phöông hay khu vöïc. Khí nhaø kính (GHG): moïi loaïi khí trong khí quyeån gaây ra bieán ñoåi khí haäu baèng Heä thoáng Caûnh baùo Sôùm: Cô cheá xaây caùch haáp thuï nhieät töø maët trôøi trong baàu khí döïng vaø phoå bieán caùc thoâng tin caûnh baùo quyeån cuûa Traùi ñaát vaø gaây ra hieäu öùng nhaø kòp thôøi vaø coù yù nghóa ñeå giuùp cho caùc caù kính. Caùc loaïi khí nhaø kính phoå bieán nhaát nhaân, coäng ñoàng vaø toå chöùc bò ruûi ro ñe doïa laø ñi-oâ-xít caùc-bon (CO2), meâ-tan (CH4), chuaån bò saün saøng vaø haønh ñoäng thích hôïp oâ-xít ni-tô (N2O), oâ-zoân (O3), vaø hôi nöôùc vaø kòp thôøi, laøm giaûm möùc ñoä thieät haïi hoaëc (H2O). toån thaát. Ñoåi môùi: Vieäc taïo ra, ñoàng hoùa hay khai Dòch vuï Heä sinh thaùi: Caùc quy trình hay thaùc moät loaïi haøng hoùa hay dòch vuï, quy chöùc naêng cuûa heä sinh thaùi coù giaù trò ñoái trình hay phöông phaùp môùi hoaëc ñöôïc caûi vôùi caù nhaän hay xaõ hoäi, ví duï nhö cung caáp thieän ñaùng keå. löông thöïc, loïc nöôùc vaø caùc cô hoäi giaûi trí. Theá cheá: caùc cô caáu vaø cô cheá traät töï vaø hôïp Thoaùt-Boác hôi nöôùc: moät phaàn quan troïng taùc xaõ hoäi chi phoái haønh vi cuûa moät nhoùm trong voøng tuaàn hoaøn cuûa nöôùc, laø quaù trình caù nhaân. keát hôïp giöõa söï boác hôi töø beà maët traùi ñaát (töø caùc nguoàn nhö ñaát vaø nöôùc) vaø söï thoaùt hôi Ñaùnh giaù toång hôïp: phöông phaùp phaân nöôùc töø thöïc vaät (söï maát nöôùc do boác hôi töø tích keát hôïp keát quaû vaø moâ hình cuûa caùc thöïc vaät, chuû yeáu laø töø laù caây). khoa hoïc vaät lyù, sinh hoïc, kinh teá vaø xaõ hoäi, vaø söï töông taù giöõa caùc thaønh toá naøy Suy thoaùi röøng: giaûm sinh khoái röøng do thu trong moät khuoân khoå nhaát quaùn, ñeå döï hoaïch hoaëc söû duïng ñaát khoâng beàn vöõng, bao baù o haä u quaû cuû a bieá n ñoå i khí haä u vaø goàm chaët goã, chaùy röøng, vaø nhöõng söï xaùo troän nhöõng ñaùp öùng chính saùch ñoái vôùi bieán khaùc do con ngöôøi gaây ra. ñoåi khí haäu. Chuù giaûi thuaät ngöõ 425 Quyeàn sôû höõu trí tueä (IPRs): Quyeàn sôû Keùm thích nghi: caùc hoaït ñoäng hay haønh höõu hôïp phaùp ñoái vôùi nhöõng saûn phaåm ñoäng laøm taêng tính deã bò toån thöông ñoái vôùi saùng taïo ngheä thuaät hoaëc thöông maïi laø bieán ñoåi khí haäu. saûn phaåm cuûa khoái oùc, bao goàm baèng saùng cheá coâng ngheä môùi vaø caùc lónh vöïc phaùp lyù Thò tröôøng keùo: Söï phaân boå caùc nguoàn löïc töông öùng. nghieân cöùu vaø trieån khai (R&D) döïa treân nhu caàu cuûa thò tröôøng ñoái vôùi saûn phaåm vaø dòch UÛy ban Lieân Chính phuû veà Bieán ñoåi Khí vuï, thay vì moái quan taâm khoa hoïc hay caùc haäu (IPCC): thaønh laäp naêm 1988 bôûi Toå chính saùch cuûa chính phuû töø treân xuoáng. chöùc Khí töôïng Theá giôùi vaø Chöông trình Moâi tröôøng cuûa Lieân hieäp quoác, IPCC coù nhieäm Giaûm nheï: söï can thieäp cuûa con ngöôøi ñeå vuï tìm hieåu caùc taøi lieäu khoa hoïc kyõ thuaät treân laøm giaûm löôïng xaû thaûi hoaëc taêng cöôøng caùc toaøn theá giôùi vaø coâng boá caùc baùo caùo ñaùnh giaù beå khí nhaø kính. ñöôïc coâng nhaän roäng raõi laø nguoàn thoâng tin ñaùng tin caäy nhaát hieän nay veà bieán ñoåi khí Caùc Chöông trình Haønh ñoäng Thích haäu. IPCC coøn xaây döïng phöông phaùp luaän öùng Quoác gia (NAPAs): vaên kieän do caùc vaø ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuï theå cuûa caùc thaønh nöôùc keùm phaùt trieån (LDC) xaây döïng xaùc vieân cuûa Hieäp ñònh khung veà Bieán ñoåi Khí ñònh caùc hoaït ñoäng nhaèm giaûi quyeát caùc haäu cuûa Lieân hieäp quoác (UNFCCC). IPCC laø nhu caàu caáp thieát veà thích öùng vôùi bieán cô quan ñoäc laäp vôùi UNFCCC. ñoåi khí haäu. Nghò ñònh thö Kyoto: Moät thoûa thuaän trong Döï aùn Khoâng hoái tieác: trong boái caûnh bieán khuoân khoå Hieäp ñònh khung veà Bieán ñoåi ñoåi khí haäu, coù nghóa laø moät döï aùn taïo ra lôïi Khí haäu cuûa Lieân hieäp quoác ñöôïc caùc nöôùc ích xaõ hoäi vaø/hoaëc kinh teá baát keå vieäc döï aùn thaønh vieân UNFCCC pheâ chuaån vaøo naêm ñoù coù aûnh höôûng ñeán khí haäu hay lieäu khí 1997 taïi Kyoto, Nhaät Baûn. Nghò ñònh thö haäu coù aûnh höôûng ñeán döï aùn hay khoâng. bao goàm caùc cam keát coù tính raøng buoäc veà phaùp lyù nhaèm giaûm phaùt thaûi khí nhaø kính Nguyeân taéc ngöôøi gaây oâ nhieãm phaûi chi cuûa caùc nöôùc phaùt trieån. traû: moät nguyeân taéc trong luaät moâi tröôøng, theo ñoù ngöôøi gaây oâ nhieãm phaûi chòu chi phí Roø ræ: Trong boái caûnh bieán ñoåi khí haäu, oâ nhieãm. Nhö vaäy, ngöôøi gaây oâ nhieãm chòu thuaät ngöõ naøy chæ quaù trình trong ñoù söï traùch nhieäm chi traû chi phí cho caùc bieän phaùt thaûi beân ngoaøi moät vuøng döï aùn giaûm phaùp phoøng ngöøa vaø kieåm soaùt oâ nhieãm. nheï bò taêng leân do caùc hoaït ñoäng giaûm bôùt phaùt thaûi ñöôïc thöïc hieän trong vuøng döï aùn, Phaûn hoài tích cöïc: Khi moät bieán soá trong do ñoù laøm giaûm hieäu quaû cuûa döï aùn. heä thoáng daãn ñeán söï thay ñoåi cuûa bieán soá thöù hai, vaø bieán soá thöù hai ñeán löôït mình Söû duïng ñaát, thay ñoåi söû duïng ñaát vaø laâm laïi taùc ñoäng ñeán bieán soá ban ñaàu; moät phaûn nghieäp (LULUCF): moät loaït caùc hoaït ñoäng hoài tích cöïc laøm taêng cöôøng ñoä cuûa taùc ñoäng bao goàm söû duïng ñaát, thay ñoåi söû duïng ñaát ban ñaàu, vaø moät phaûn hoài tieâu cöïc laøm giaûm vaø hoaït ñoäng laâm nghieäp cuûa con ngöôøi, taùc ñoäng ñoù. daãn ñeán vieäc phaùt thaûi vaø loaïi boû khí nhaø kính ra khoûi khí quyeån. Ñaây laø phaïm truø Nguyeân taéc thaän troïng: Moät nguyeân taéc ñöôïc söû duïng khi baùo caùo veà löôïng toàn khí quy ñònh raèng khi khoâng coù söï chaéc chaén nhaø kính. veà maët khoa hoïc veà vieäc seõ khoâng coù taùc haïi 426 chuù giaûi thuaät ngöõ nghieâm troïng hay khoâng ñaûo ngöôïc ñöôïc ñoäng nhaèm giaûm phaùt thaûi khí nhaø kính töø dieãn ra khi tieán haønh moät haønh ñoäng hay ñaát coù röøng. Caùc cô cheá khuyeán khích veà taøi trieån khai moät chính saùch, thì gaùnh naëng chính cho REDD coù tieàm naêng trôû thaønh moät chöùng minh thuoäc veà nhöõng ngöôøi naøo uûng phaàn cuûa ñaùp öùng chính saùch ñoái vôùi bieán hoä haønh ñoäng hay chính saùch ñoù. Trong ñoåi khí haäu. Hieäp ñònh Khung veà Bieán ñoåi Khí haäu cuûa Lieân hieäp quoác (UNFCCC) ñaây laø moät ñieàu Taùi troàng röøng: troàng röøng treân nhöõng khu khoaûn naèm trong Ñieàu 3 quy ñònh raèng caùc ñaát tröôùc ñaây ñaõ coù röøng song ñaõ bò chuyeån beân caàn aùp duïng caùc bieän phaùp thaän troïng ñoåi sang muïc ñích söû duïng khaùc. ñeå döï ñoaùn, phoøng ngöøa hoaëc giaûm thieåu Taùi baûo hieåm: vieäc chuyeån moät phaàn caùc nhöõng nguyeân nhaân gaây ra bieán ñoåi khí haäu ruûi ro baûo hieåm ban ñaàu sang cho caùc coâng vaø giaûm nheï taùc ñoäng baát lôïi cuûa bieán ñoåi ty baûo hieåm ôû taàng thöù hai (caùc coâng ty taùi khí haäu, vaø vieäc thieáu chaéc chaén hoaøn toaøn baûo hieåm); veà thöïc chaát laø “baûo hieåm cho veà maët khoa hoïc veà khaû naêng gaây taùc haïi caùc coâng ty baûo hieåm”. nghieâm troïng hay khoâng ñaûo ngöôïc ñöôïc khoâng ñöôïc trôû thaønh lyù do ñeå trì hoaõn Söùc beàn: Khaû naêng tieáp nhaän nhöõng xaùo nhöõng bieän phaùp naøy - coù tính ñeán yeáu toá troän cuûa moät heä xaõ hoäi hay moät heä sinh laø caùc chính saùch vaø bieän phaùp öùng phoù vôùi thaùi trong khi vaãn duy trì ñöôïc caáu truùc bieán ñoåi khí haäu phaûi coù hieäu quaû chi phí caên baûn vaø caùch thöùc hoaït ñoäng, naêng löïc ñeå ñaûm baûo mang laïi lôïi ích cho toaøn caàu töï toå chöùc, vaø naêng thöïc thích öùng vôùi aùp vôùi chi phí thaáp nhaát coù theå. löïc vaø thay ñoåi. Haøng hoùa coâng coäng: Moät loaïi haøng hoùa Chu kyø laëp laïi: Thôøi gian trung bình giöõa maø vieäc tieâu duøng noù khoâng mang tính nhöõng laàn xaûy ra moät söï kieän nhaát ñònh. loaïi tröø (töùc laø khoâng theå ngaên chaën ngöôøi khaùc cuõng ñöôïc höôûng lôïi ích cuûa haøng hoùa Ñaùnh giaù ruûi ro: Moät phöông phaùp chuaån ñoù) vaø khoâng tranh giaønh (coù nghóa laø vieäc bao goàm xaùc ñònh ruûi ro, ñònh löôïng ruûi ro, höôûng thuï lôïi ích cuûa moät caù nhaân khoâng giaûm ruûi ro vaø giaûm nheï ruûi ro. laøm giaûm ñi khoái löôïng lôïi ích daønh cho nhöõng ngöôøi khaùc). Giaûm nheï taùc ñoäng cuûa Ra quyeát ñònh thieát thöïc: Trong tröôøng bieán ñoåi khí haäu laø moät ví duï veà haøng hoùa hôïp khoâng chaéc chaén, khoâng löïa choïn bieän coâng coäng, vì khoâng theå ngaên chaën baát kyø phaùp hay chính saùch coù khaû naêng laø toái öu moät caù nhaân hay nhaø nöôùc naøo cuøng ñöôïc trong moät theá giôùi töông lai coù khaû naêng höôûng lôïi veà moät khí haäu oån ñònh, vaø vieäc xaûy ra nhaát, maø choïn bieän phaùp hay chính ñöôïc höôûng moâi tröôøng khí haäu oån ñònh saùch seõ ñöôïc chaáp nhaän trong moät loaït caùc naøy cuûa moät caù nhaân hay moät nhaø nöôùc khaû naêng töông lai khaùc nhau. Quaù trình khoâng laøm giaûm khaû naêng thuï thöôûng cuûa naøy bao goàm ñaùnh giaù caùc phöông aùn giaûm caùc caù nhaân vaø nhaø nöôùc khaùc). thieåu möùc ñoä ñaùng tieác döï kieán trong moät loaït moâ hình, giaû ñònh vaø haøm thieät haïi khaùc RDD&D: Nghieân cöùu, phaùt trieån, trình nhau, thay vì toái ña hoùa lôïi nhuaän trong moät dieãn, vaø öùng duïng caùc phöông phaùp, coâng khaû naêng töông lai duy nhaát. ngheä, thieát bò vaø saûn phaåm môùi. Löôùi an toaøn: caùc cô cheá nhaèm baûo veä con Giaûm phaùt thaûi töø Phaù röøng vaø suy thoaùi ngöôøi khoûi taùc ñoäng cuûa caùc cuù soác nhö luõ röøng (REDD): REDD laø moät loaït caùc haønh luït, haïn haùn, thaát nghieäp, beänh taät hoaëc Chuù giaûi thuaät ngöõ 427 maát ngöôøi kieám thu nhaäp chính trong gia tröïc tieáp thaønh ñieän naêng; coâng ngheä ñöôïc ñình. aùp duïng trong vieäc taïo ra vaø söû duïng pin maët trôøi, taïo thaønh caùc taám thu naêng löôïng Coâ laäp: trong boái caûnh khí haäu, noùi veà quy maët trôøi. trình laáy caùc-bon ra khoûi khí quyeån vaø löu tröõ trong caùc nôi chöùa nhö röøng môùi, caùc- Kòch baûn SRES: Taäp hôïp caùc baûn moâ taû bon trong ñaát hoaëc löu tröõ döôùi loøng ñaát. hoaëc caâu chuyeän veà caùc kòch baûn töông lai Coâ laäp caùc-bon sinh hoïc: laáy CO2 ra khoûi khí coù khaû naêng xaûy ra ñöôïc söû duïng trong vieäc quyeån vaø giöõ chuùng trong caùc chaát höõu cô xaây döïng moâ hình lieân quan ñeán bieán ñoåi thoâng qua vieäc thay ñoåi söû duïng ñaát, troàng khí haäu ñöôïc xaây döïng cho IPCC. Caùc kòch röøng, troàng laïi röøng, giöõ caùc-bon ôû caùc khu baûn naøy ñöôïc duøng ñeå döï baùo tình traïng choân laáp, vaø caùc thöïc tieãn laøm taêng cöôøng phaùt thaûi trong töông lai döïa treân caùc giaû caùc-bon trong ñaát aùp duïng trong ngaønh ñònh veà thay ñoåi daân soá, coâng ngheä, vaø phaùt noâng nghieäp. trieån xaõ hoäi. Boä kòch baûo SRES bao goàm boán kòch baûn: A1, A2, B1 vaø B2. A1 laø kòch baûn Hoïc hoûi xaõ hoäi: Hoïc hoûi xaõ hoäi laø moät veà moät theá giôùi töông lai taêng tröôûng kinh quaù trình trong ñoù con ngöôø i hoï c hoû i teá raát nhanh, daân soá toaøn caàu taêng ñeán möùc nhöõng haønh vi môùi thoâng qua vieäc cuûng cao nhaát vaøo giöõa theá kyû vaø sau ñoù giaûm coá hoaëc tröøng phaït, hoaëc thoâng qua vieäc xuoáng, vaø nhanh choùng giôùi thieäu caùc coâng quan saùt nhöõng ngöôøi khaùc trong xaõ hoäi ngheä môùi, hieäu quaû cao hôn. A2 laø kòch baûn khi ôû trong moâi tröôøng cuûa hoï. Neáu con veà moät theá giôùi raát khoâng ñoàng nhaát, trong ngöôøi quan saùt ñöôïc nhöõng keát quaû tích ñoù daân soá toaøn caàu khoâng ngöøng taêng leân cöïc, ñöôïc mong ñôïi khi nhöõng ngöôøi khaùc vaø taêng tröôûng kinh teá ñònh höôùng theo khu theå hieän moät haønh vi cuï theå naøo ñoù, hoï vöïc, coù tính chaát manh muùn vaø chaäm hôn thöôøng hoïc theo, baét chöôùc, vaø cuõng coù so vôùi caùc kòch baûn khaùc. Kòch baûn B1 laø haønh vi ñoù cho mình. moät theá giôùi hoäi tuï, coù daân soá gioáng nhö trong kòch baûn A1 nhöng laïi coù nhöõng thay Chuaån möïc xaõ hoäi: nhöõng giaù trò, nieàm tin ñoåi nhanh choùng veà cô caáu kinh teá höôùng vaø quy taéc aån chöùa hay roõ raøng cuûa moät nhoùm ñeán moät neàn kinh teá dòch vuï vaø thoâng tin, nhaèm ñeå töï ñieàu tieát haønh vi thoâng qua aùp giaûm cöôøng ñoä vaät chaát, vaø aùp duïng caùc löïc ñoàng ñaúng; tieâu chuaån so saùnh maø caùc coâng ngheä saïch vaø söû duïng taøi nguyeân coù caù nhaân söû duïng ñeå ñaùnh giaù haønh vi naøo laø hieäu quaû. Cuoái cuøng laø kòch baûn B2 veà moät chaáp nhaän ñöôïc, haønh vi naøo khoâng. theá giôùi nhaán maïnh vaøo caùc giaûi phaùp ñòa phöông ñeå ñaûm baûo söï beàn vöõng veà kinh Baûo trôï xaõ hoäi: Moät loaït bieän phaùp can thieäp teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng, vaø daân soá lieân tuïc cuûa nhaø nöôùc nhaèm hoã trôï cho ngöôøi ngheøo taêng (thaáp hôn so vôùi kòch baûn A2) vaø phaùt vaø nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông trong xaõ trieån kinh teá trung bình. hoäi, cuõng nhö giuùp cho caùc caù nhaân, gia ñình vaø coäng ñoàng quaûn lyù ruûi ro - ví duï caùc Tính chaát tónh taïi: yù töôûng cho raèng caùc heä chöông trình baûo hieåm thaát nghieäp, hoã trôï töï nhieân dao ñoäng trong moät hình bao bieán thu nhaäp vaø dòch vuï xaõ hoäi. thieân khoâng thay ñoåi, ñöôïc phaân ñònh bôûi nhöõng kinh nghieäm trong quaù khöù. Quang ñieän maët trôøi (PV): Lónh vöïc coâng ngheä vaø nghieân cöùu lieân quan ñeán chuyeån Tính boå sung: Nghò ñònh thö Kyoto neâu aùnh saùng maët trôøi, bao goàm caû tia cöïc tím, raèng vieäc mua baùn giaáy pheùp xaû thaûi vaø caùc 428 chuù giaûi thuaät ngöõ hoaït ñoäng thöïc hieän chung laø caùc bieän phaùp löôïng, ví duï nhö caùc giaù trò ñöôïc tính baèng boå sung cho caùc chính saùch noäi ñòa (ví duï caùc moâ hình khaùc nhau, hoaëc baèng nhöõng nhö thueá naêng löôïng, tieâu chuaån hieäu quaû ñaùnh giaù ñònh tính, nhö phaûn aùnh nhaän ñònh nhieân lieäu) maø caùc nöôùc phaùt trieån aùp duïng cuûa chuyeân gia. Tuy nhieân, trong kinh teá hoïc, ñeå giaûm löôïng phaùt thaûi GHG cuûa mình. thuaät ngöõ söï khoâng chaéc chaén ñöôïc duøng ñeå Theo moät soá ñònh nghóa ñöôïc ñeà xuaát veà tính noùi ñeán söï khoâng chaéc chaén cuûa Knightian boå sung, caùc nöôùc phaùt trieån coù theå phaûi thöïc laø moät yeáu toá khoâng theå ño löôøng. Khaùi nieäm hieän ñöôïc moät phaàn nhaát ñònh muïc tieâu naøy töông phaûn vôùi ruûi ro, trong ñoù söï xuaát giaûm thaûi cuûa mình ôû ngay trong nöôùc. Ñaây hieän cuûa nhöõng söï kieän nhaát ñònh naøo ñoù ñi laø vaán ñeà coøn ñang ñöôïc caùc beân tieáp tuïc ñoâi vôùi moät xaùc suaát coù theå bieát ñöôïc. thöông thaûo vaø laøm roõ. Hieäp ñònh khung veà Bieán ñoåi Khí haäu cuûa Chuyeån giao coâng ngheä: quaù trình chia seû Lieân hieäp quoác (UNFCCC): hieäp ñònh ñöôïc kyõ naêng, kieán thöùc, coâng ngheä vaø caùc phöông pheâ chuaån vaøo thaùng 5/1992 vôùi muïc tieâu toái phaùp saûn xuaát ñeå ñaûm baûo nhieàu ngöôøi söû thöôïng laø “oån ñònh haøm löôïng khí nhaø kính duïng ñöôïc tieáp caän vôùi caùc thaønh töïu khoa trong khí quyeån ôû möùc coù theå ngaên chaën hoïc kyõ thuaät. ñöôïc söï can thieäp nguy hieåm do con ngöôøi gaây ra ñoái vôùi heä khí haäu”. Coâng ngheä ñaåy: söï phaân boå caùc nguoàn löïc R&D coù ñoäng cô nghieân cöùu khoa hoïc töï Nöôùc aûo: löôïng nöôùc ñöôïc tieâu duøng tröïc thaân laø chính, chöù khoâng phaûi do nhu caàu tieáp hoaëc giaùn tieáp trong quaù trình saûn xuaát thò tröôøng. haøng hoùa hay dòch vuï. Ngöôõng: trong boái caûnh bieán ñoåi khí haäu, Möùc ñoä deã toån thöông (coøn goïi laø möùc ñoä coù nghóa laø möùc ñoä maø treân ñoù seõ dieãn ra caùc deã toån thöông vôùi khí haäu): möùc ñoä maø moät thay ñoåi ñoät ngoät hay nhanh choùng. heä thoáng bò aûnh höôûng vaø khoâng theå chòu ñöôïc nhöõng taùc ñoäng baát lôïi cuûa bieán ñoåi khí Chi phí giao dòch: chi phí ñi keøm vôùi vieäc haäu, bao goàm söï bieán ñoåi thaát thöôøng cuûa trao ñoåi haøng hoùa hay dòch vuï coäng theâm vaøo khí haäu vaø caùc hieän töôïng khí haäu cöïc ñoan. chi phí tieàn baïc hay giaù caû cuûa haøng hoùa hay Möùc ñoä deã toån thöông laø moät haøm cuûa tính dòch vuï ñoù. Ví duï bao goàm chi phí tìm kieám chaát, möùc ñoä vaø toác ñoä bieán ñoåi khí haäu vaø vaø chi phí thoâng tin, hoaëc chi phí xaây döïng möùc bieán thieân ñoái vôùi moät heä thoáng, cuõng vaø thöïc thi chính saùch. nhö söï nhaïy caûm vaø naêng löïc thích öùng cuûa heä thoáng ñoù. Khoâng chaéc chaén: moâ taû möùc ñoä khoâng bieát ñöôïc veà moät giaù trò naøo ñoù (nhö tình traïng Phaùi sinh thôøi tieát: caùc coâng cuï taøi chính ñeå töông lai cuûa heä thoáng khí haäu). Söï khoâng giaûm bôùt ruûi ro lieân quan ñeán caùc ñieàu kieän chaéc chaén coù theå laø heä quaû cuûa söï thieáu thôøi tieát baát lôïi, ví duï nhö caùc khoaûn thanh thoâng tin hoaëc töø söï thieáu nhaát trí veà nhöõng toaùn ñi keøm vôùi moät söï kieän thôøi tieát cuï theå gì ñaõ ñöôïc bieát hoaëc thaäm chí laø coù theå ñöôïc (nhö thaùng taùm noùng hay laïnh moät caùc baát bieát. Noù coù theå coù caùc nguoàn goác khaùc nhau, thöôøng). töø nhöõng sai soùt ñònh löôïng trong soá lieäu ñeán nhöõng döï baùo khoâng chaéc chaén veà haønh vi Baûo hieåm theo chæ soá thôøi tieát: baûo hieåm con ngöôøi. Do vaäy, söï khoâng chaéc chaén coù trong ñoù vieäc thanh toaùn döïa treân vieäc ñaûm theå ñöôïc theå hieän baèng caùc thöôùc ño ñònh baûo ñöôïc nhöõng giaù trò ñaõ thoûa thuaän töø Chuù giaûi thuaät ngöõ 429 tröôùc cuûa moät tham soá thôøi tieát cuï theå, ñöôïc toaùn baûo hieåm ñöôïc tính döïa treân giaù trò baûo ño löôøng trong moät khoaûng thôøi gian ñaõ ñöôïc hieåm ñaõ thoûa thuaän tröôùc treân moãi ñôn vò chæ thoûa thuaän tröôùc, taïi moät traïm quan traéc thôøi soá (ví duï nhö US$/ mi-li-meùt löôïng möa). tieát cuï theå. Hôïp ñoàng baûo hieåm coù theå ñöôïc cô caáu ñeå baûo veä tröôùc tình traïng chæ soá thöïc Hai (ba beân) cuøng coù lôïi: trong baùo caùo, thuaät hieän ñoù quaù cao hay quaù thaáp daãn ñeán vieäc ngöõ naøy noùi ñeán caùc bieän phaùp coù lôïi cho vieäc gaây ra toån thaát cho muøa maøng. Möùc thanh thích öùng vaø giaûm nheï (vaø phaùt trieån). Caùc chæ baùo choïn loïc Baûng A1 Löôïng phaùt thaûi vaø maät ñoä caùc-bon lieân quan ñeán söû duïng naêng löôïng Baûng A2 Löôïng phaùt thaûi lieân quan ñeán söû duïng ñaát Baûng A3 Toång cung naêng löôïng sô boä Baûng A4 Thieân tai Baûng A5 Ñaát, nöôùc vaø noâng nghieäp Baûng A6 Taøi saûn cuûa caùc quoác gia Baûng A7 Saùng cheá, nghieân cöùu vaø phaùt trieån Nguoàn vaø ñònh nghóa Caùc chæ baùo phaùt trieån theá giôùi choïn loïc Lôøi giôùi thieäu Phaân loaïi caùc neàn kinh teá theo khu vöïc vaø möùc thu nhaäp, taøi khoaù 2010 Baûng 1 Caùc chæ baùo phaùt trieån chính Baûng 2 Caùc muïc tieâu phaùt trieån thieân nieân kyû: xoùa ñoùi ngheøo vaø naâng cao möùc soáng Baûng 3 Hoaït ñoäng kinh teá Baûng 4 Thöông maïi, vieän trôï vaø taøi chính Baûng 5 Caùc chæ baùo chính cuûa caùc neàn kinh teá khaùc Chuù thích kyõ thuaät 431 ûi khí CO2 giöõa naêm 1990 vaø 2005. b. Ty a. Haøm nghóa phaàn traêm thay ñoåi trong löôïng phaùt tha ûi tích tuï cu û leä khí tha û leä ûa CH Seùc vaø CH Xloâ-vak tröôùc naêm 1992 ñöôïc tính toaùn döïa treân ty ûi cu toång löôïng khí tha ûa ca û hai nöôùc coäng laïi trong giai ñoaïn 1992-2006. c. Ty û leä khí tha ûi tích tuï cu ûi cu ûa CHLB Ñöùc tröôùc naêm 1991 ñöôïc tính toaùn döïa treân toång löôïng khí tha ûa CHDC Ñöùc vaø ûi cu CHLB Ñöùc, keát hôïp vôùi löôïng khí tha û leä khí tha ûa Ñöùc trong caùc naêm 1991-2006. d. Ty ûa Belarus, LB Nga, Kazakhstan, Turkmenistan, Ukraine vaø Uzbekistan tröôùc naêm 1992 ûi tích tích tuï cu û leä khí tha ñöôïc tính toaùn döïa treân ty ûa caùc nöôùc coäng hoøa thuoäc Lieân Xoâ cuõ goäp laïi töø 1992 ñeán 2006. e. Löôïng khí tha ûi cu ûa CHDCND Trieàu Tieân vaø Haøn Quoác ñöôïc döïa treân soá lieäu cu ûi cu ûa ûi cu nöôùc Trieàu Tieân thoáng nhaát tröôùc naêm 1950. Löôïng khí tha ûa Ñoâng vaø Taây Pakistan tröôùc naêm 1971. Löôïng khí tha ûa Pakistan vaø Bangladesh ñöôïc döïa treân soá lieäu cu ûa Malaysia bao ûi cu û phaàn ty goàm ca ûi cu û leä khí tha ûa Malaysia trong Lieân bang Malaya. Löôïng khí tha ûi cu ûa Vieät Nam bao goàm ca ûi cu û löôïng khí tha û Coäng Hoøa vaø CH Mieàn Nam Vieät Nam. ûa Vieät Nam Daân chu Caùc chæ baùo choïn loïc 433 434 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Caùc chæ baùo choïn loïc 435 436 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Caùc chæ baùo choïn loïc 437 438 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Caùc chæ baùo choïn loïc 439 440 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Ñònh nghóa vaø chuù thích Baûng A1 Löôïng phaùt thaûi khí CO2 lieân quan ñeán söû duïng naêng löôïng Coät Löôïng thaûi khí CO2 Chuù thích Löôïng thaûi khí CO2 1, 2 Toång löôïng khí thaûi haøng Toång löôïng phaùt thaûi khí CO2 cuûa ngaønh naêng löôïng, bao goàm caû ñieän vaø nhieät ñieän, cheá taïo vaø xaây döïng, naêm (trieäu taán) khai thaùc khí ñoát, vaän taûi vaø caùc ngaønh coâng nghieäp khaùc töø WRI (2008). 2, 3 Thay ñoåi (%) Phaàn traêm thay ñoåi trong trong löôïng phaùt thaûi khí CO2 lieân quan ñeán söû duïng naêng löôïng trong khoaûng 1990 (naêm cô sôû) vaø 2005 4, 5 Tính theo ñaàu ngöôøi (taán) Löôïng phaùt thaûi haøng naêm chia cho soá daân ôû thôøi ñieåm naêm giöõa (Ngaân haøng Theá giôùi 2009) tính theo taán CO2 treân ñaàu ngöôøi 6 Tyû leä treân toång löôïng khí thaûi Tyû leä treân toång löôïng phaùt thaûi khí CO2 lieân quan ñeán söû duïng naêng löôïng cuûa theá giôùi tính theo töøng quoác cuûa theá giôùi (%) gia, nhoùm thu nhaäp hoaëc vuøng 7 Löôïng khí thaûi tích tuï töø naêm Löôïng khí CO2 tích tuï töø naêm 1850 ñeán 2005 theo DOE (2009). Nguoàn phaùt thaûi bao goàm vieäc ñoát caùc 1850 (tyû taán) loaïi nhieân lieäu raén, loûng, khí gas; cuõng nhö saûn xuaát xi-maêng vaø khai thaùc khí gas. Ñeå ñaûm baûo tính nhaát quaùn cuûa soá lieäu trong suoát khoaûng thôøi gian naøy, soá lieäu veà saûn xuaát nhieân lieäu ñöôïc söû duïng thay cho soá lieäu veà tieâu thuï nhieân lieäu. Löôïng phaùt thaûi khí CO2 khoâng bao goàm löôïng phaùt thaûi do ñoát raùc thaûi, noâng nghieäp, thay ñoåi muïc ñích söû duïng ñaát, hay nhieân lieäu ñöôïc söû duïng trong vaän taûi quoác teá. Löôïng phaùt thaûi tích tuï ñöôïc tính toaùn döïa treân soá lieäu saün coù cuûa phaàn lôùn trong soá 25 quoác gia phaùt thaûi khí CO2 nhieàu nhaát baét ñaàu töø naêm 1850 vaø caùc quoác gia vaø quoác ñaûo nhoû hôn trong khoaûng töø 1900 ñeán 1950. 8, 9 Toång löôïng phaùt thaûi khí Toång löôïng khí methane (CH4) vaø Nitrô Oxide (N2O) phaùt thaûi ñöông ñöông vôùi khí CO2 do ngaønh naêng löôïng khoâng phaûi khí CO2 haøng thaûi ra theo soá lieäu cuûa WRI (2008). Chí soá naøy bao goàm löôïng phaùt thaûi do ñoát khí gas sinh hoïc, caùc heä naêm (trieäu taán töông ñöông thoáng daàu moû vaø khí ñoát töï nhieân, khai thaùc than, cuøng caùc nguoàn coá ñònh vaø löu ñoäng khaùc. Löôïng khí vôùi CO2) CO2 töông ñöông laø löôïng hoãn hôïp khí gaây ra hieäu öùng nhaø kính tính baèng löôïng CO2 ñuû ñeå saûn sinh ra moät löôïng khí nhaø kính maø moät hoãn hôïp caùc loaïi khí khaùc coù theå sinh ra (xem phaàn Caùc thuaät ngöõ). 10, 11 Möùc ñoä thaûi khí caùc-bon cuûa Tyû leä phaùt thaûi CO2 treân saûn löôïng naêng löôïng. Tyû leä naøy ño löôøng möùc ñoä saïch trong saûn xuaát naêng löôïng ngaønh naêng löôïng (taán CO2 vaø ñöôïc theå hieän baèng taán CO2 (WRI 2008) treân moãi taán daàu töông ñöông (IEA 2008a, 2008b). treân taán daàu töông ñöông) 12, 13 Tyû leä caùc-bon tính treân thu Tyû leä phaùt thaûi khí CO2 treân GDP. Tyû leä naøy laø chæ soá ñaùnh giaù ñoä saïch cuûa neàn kinh teá vaø ñöôïc theå hieän nhaäp (taán CO2 treân 1,000 ñoâ la baèng taán CO2 treân 1.000 ñoâ la GDP theo söùc mua ngang giaù. Soá lieäu veà löôïng phaùt thaûi ñöôïc laáy töø WRI GDP theo söùc mua ngang giaù) (2008), soá lieäu GDP laø cuûa Ngaân haøng Theá giôùi (2009) Baûng A2 Löôïng phaùt thaûi khí lieân quan ñeán söû duïng ñaát ñai Baûng A2.a Löôïng phaùt thaûi khí CO2 do tình traïng phaù röøng Coät Löôïng thaûi khí CO2 Chuù thích 1, 2 Löôïng phaùt thaûi khí CO2 trung Soá lieäu öôùc tính löôïng phaùt thaûi khí CO2 do phaù röøng ñöôïc döïa treân baùo caùo cuûa Houghton (2008) vaø con soá bình haøng naêm (trieäu taán vaø öôùc tính söï thay ñoåi veà möùc ñoä che phuû röøng nhieät ñôùi trong baùo caùo Ñaùnh giaù Taøi nguyeân Röøng cuûa Lieân xeáp haïng) hôïp quoác (FAO 2005). Con soá öôùc tính löôïng phaùt thaûi khí CO2 do tình traïng phaù röøng khaùc nhau theo thôøi gian vaø laø keát quaû cuûa vieäc soá lieäu thieáu chaéc chaén: coù söï khaùc nhau veà con soá öôùc tính tyû leä phaù röøng vaø tyû leä tang tröõ caùc-bon trong röøng ñöôïc chuyeån sang caùc muïc ñích söû duïng khaùc. Ñeå tính ñeán xu höôùng theo naêm vaø ñoä thieáu chính xaùc cuûa soá lieäu tính toaùn, caùc con soá ñöôïc baùo caùo ôû ñaây döïa treân löôïng phaùt thaûi trung bình haøng naêm trong khoaûn 1990-2005. 25 quoác gia phaùt thaûi khí CO2 nhieàu nhaát do phaù röøng trong naêm 2005, ñöôïc lieät keâ trong baûng, chieám xaáp xæ 95% toång löôïng phaùt thaûi treân toaøn theá giôùi. Tyû leä phaù röøng cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp cao öôùc tính gaàn baèng 0 hoaëc döôùi 0 moät chuùt. Vieäc xeáp haïng ñöôïc döïa treân löôïng phaùt thaûi trung bình haøng naêm trong giai ñoaïn 1990-2005. 3 Löôïng phaùt thaûi khí CO2 tính theo Löôïng phaùt thaûi khí CO2 haøng naêm do tình traïng phaù röøng chia cho daân soá ôû naêm giöõa tình theo taán CO2 treân ñaàu ngöôøi (taán) vaø xeáp haïng ñaàu ngöôøi. Soá lieäu veà daân soá laø cuûa Ngaân haøng Theá giôùi (2009). Vieäc xeáp haïng phaùt thaûi khí CO2 theo ñaàu ngöôøi döïa treân soá lieäu cuûa 186 quoác gia (xem Chöông 1, Hình 1.1) 4-7 Tyû leä trung bình treân toång löôïng Tyû leä phaùt thaûi khí CO2 döïa treân löôïng phaùt thaûi trung bình haøng naêm giai ñoaïn 1990-2005 tình theo phaàn phaùt thaûi cuûa theá giôùi (%) traêm toång löôïng phaùt thaûi CO2 toaøn caàu do tình traïng phaù röøng Caùc chæ baùo choïn loïc 441 Baûng A2.b Löôïng phaùt thaûi khí khoâng phaûi laø CO2 töø saûn xuaát noâng nghieäp Coät Chæ soá Chuù thích 1, 2 Löôïng phaùt thaûi haøng naêm Toång löôïng phaùt thaûi khí CH4 vaø N2O cuûa ngaønh noâng nghieäp ñöôïc tình baèng löôïng CO2 töông ñöông theo (trieäu taán CO2 töông ñöông) baùo caùo WRI (2008). Löôïng khí CO2 töông ñöông laø löôïng hoãn hôïp khí gaây ra hieäu öùng nhaø kính tính baèng löôïng CO2 ñuû ñeå saûn sinh ra moät löôïng khí nhaø kính maø moät hoãn hôïp caùc loaïi khí khaùc coù theå sinh ra (xem phaàn Caùc thuaät ngöõ). Löôïng phaùt thaûi khí CO2 cuûa ngaønh noâng nghieäp chuû yeáu xuaát phaùt töø troàng luùa, raùc thaûi noâng nghieäp, quaûn lyù vieäc boùn, uû (hôi) phaân chuoàng. Theo caùc tieâu chuaån phaân loaïi cuûa IPCC veà caùc nguoàn phaùt thaûi caùc-bon, CO2 ñöôïc phaùt thaûi töø vieäc ñoát nhieân lieäu trong saûn xuaát noâng nghieäp ñöôïc tính cho ngaønh naêng löôïng, chöù khoâng phaûi ngaønh noâng nghieäp. 25 quoác gia ñoáng goùp nhieàu nhaát vaøo vieäc phaùt thaûi khí CO2 trong noâng nghieäp ñöôïc neâu trong baûng chieám gaàn 70% toång löôïng phaùt thaûi treân toaøn theá giôùi. 3 Tyû leä treân toång löôïng phaùt thaûi Tyû leä treân toång löôïng phaùt thaûi cuûa theá giôùi töø khu vöïc noâng nghieäp theo quoác gia hoaëc khu vöïc cuûa theá giôùi (%) 4-7 Löôïng phaùt thaûi tính theo ñaàu Löôïng phaùt thaûi haøng naêm cuûa khu vöïc noâng nghieäp chia cho daân soá cuûa naêm giöõa trong khoaûng thôøi gian ngöôøi (trieäu taán CO2 töông 1990-2005 (Ngaân haøng Theá giôùi 2009) tính theo taán CO2 töông ñöông treân ñaøu ngöôøi. Xeáp haïng löôïng phaùt ñöông) vaø xeáp haïng thaûi CO2 theo ñaàu ngöôøi döïa treân soá lieäu cuûa toaøn boä hôn 200 quoác gia. Baûng A3 Toång cung naêng löôïng sô boä Coät Chæ soá Chuù thích 1, 2 Toång cung naêng löôïng sô boä Toång cung naêng löôïng sô boä (TPES) laø heä soá ño löôøng möùc tieâu thuï naêng löôïng thöông maïi. TPES laø toång haøng naêm (trieäu taán daàu töông cuûa saûn löôïng ban ñaàu, löôïng nhaäp khaåu vaø löôïng döï trö thay ñoåi tröø ñi löôïng xuaùt khaåu vaø vaän taûi haøng ñöông) haûi quoác teá. yû leä nhieân lieäu töø khai moû thaáp hôn vaø tyû leä caùc nguoàn naêng löôïng taùi taïo cao hôn trong TPES chöùng toû moät quoác gia ñang ñi theo höôùng phaùt trieån neàn kinh teá xanh. Soá lieäu cuûa 135 quoác gia thaønh vieân OECD vaø khoâng phaûi thaønh vieân OECD ñöôïc laáy töø baùo caùo cuûa IEA (2008a) vaø IEA (2008b). 3-5 Tyû leä nhieân lieäu töø khai moû Tyû leä treân toång cung naêng löôïng sô boä töø nhieân lieäu khai moû, goàm coù than, daàu vaø khí ñoát thieân nhieân. Tyû trong TPES (%) leä than bao goàm than vaø caùc saûn phaåm töø than (IEA 2008a, 2008b). Tyû leä daàu bao goàm daàu thoâ, khí ñoát thieân nhieân, nguyeân lieäu cheá bieán, vaø saûn phaåm töø daàu moû. Tyû leä hí ga thieân nhieân chæ bao goàm coù khí ga töï nhieân. 6-7 Tyû leä naêng löôïng taùi taïo trong Tyû leä treân toång cung naêng löôïng sô boä töø nguoàn thuyû ñieän, naêng löôïng maët trôøi, gioù, nhieät ñieän, khí gas TPES (%) sinh hoïc vaø raùc thaûi (IEA 2008a, 2008b). Khí gas sinh hoïc, hay coøn goïi laø nhieân lieäu truyeàn thoáng, ñöôïc laøm töø chaát thaûi ñoäng vaät vaø caây laù (goã, rau boû ñi, ethanol, phaân/ xaùc ñoäng vaät, vaø dung dòch kieàm sunfit). Raùc thaûi goàm coù raùc thaûi ñoâ thò (raùc thaûi sinh hoaït, thöông maïi, vaø raùc thaûi cuûa caùc khu vöïc dòch vuï coâng ñöôïc chính quyeàn ñòa phöông toå chöùc thu gom taäp trung taïi moät ñòa ñieåm ñeå taùi cheá thaønh nguoàn hôi ñoát vaø/ hoaëc naêng löôïng) vaø raùc thaûi coâng nghieäp. 8 Tyû leä naêng löôïng haït nhaân Tyû leä treân toång cung naêng löôïng töø nguoàn naêng löôïng nguyeân töû (IEA 2008a, 2008b). trong TPES (%) 9, 10 Möùc tieâu thuï ñieän naêng treân Möùc tieâu thuï ñieän naêng treân ñaàu ngöôøi laø soá KW ñieän naêng treân giôø ñöôïc saûn xuaát ra tính theo ñaàu ngöôøi ñaàu ngöôøi (KW/h) ôû moät quoác gia hoaëc khu vöïc cuï theå, theo baùo caùo IEA (2008c) vaø IEA (2008d). Con soá naøy bao goàm löôïng ñieän ñöôïc saûn xuaát bôûi caùc nhaø maùy ñieän cuûa nhaø nöôùc vaø tö nhaân, caùc nhaø maùy ñieän vaø nhieät ñieän keát hôïp, caùc nhaø maùy ñieän nguyeân töû vaø thuyû ñieän (khoâng tính caùc traïm bôm), ñòa nhieät, phong ñieän, naêng löôïng maët trôøi vaø caùc nguoàn naêng löôïng taùi taïo khaùc. Ñieän naêng ñöôïc saûn xuaát baèng nhieät töø caùc phaûn öùng hoùa hoïc khoâng ñöôïc tính ôû ñaây. Möùc tieâu thuï ñieän baèng toång löôïng ñieän ñöôïc saûn xuaát vaø nhaäp khaåu tröø ñi löôïng ñieän xuaát khaåu vaø hao huït trong quaù trình phaân phoái. 11 Tyû leä ñieän khí hoùa (%) Tyû leä daân soá ñöôïc tieáp caän löôùi ñieän trong khoaûng 2000 vaø 2006 theo soá lieäu cuûa IEA (2002, 2006). 442 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Baûng A4 Thieân tai Coät Chæ soá Chuù thích 1, 2 Tyû leä töû vong (soá ngöôøi) Soá ngöôøi ñöôïc khaúng ñònh ñaõ cheát, maát tích, vaø ñöôïc coi laø ñaõ cheát (soá lieäu chính thöùc coù theå coù) trong moät traän thieân tai (bao goàm haïn haùn, luõ luït, gioâng baõo) theo CRED (2009). Ñaây laø soá lieäu trung bình naêm cho giai ñoaïn 1971-2008. 3-5 Soá ngöôøi bò aûnh höôûng (nghìn Soá ngöôøi bò thöông, maát nhaø cöûa vaø caàn ñöôïc cöùu trôï khaån caáp trong moät traän thieân tai (bao goàm haïn haùn, ngöôøi) luõ luït, gioâng baõo); con soá naøy coù theå bao goàm caû nhöõng ngöôøi phaûi di chuyeån hoaëc sô taùn khoûi nôi sinh soáng theo baùo caùo cuûa CRED (2009). Ñaây laø soá lieäu trung bình naêm cho giai ñoaïn 1971-2008. 6, 7 Thieät haïi veà kinh teá (nghìn $) Thieät haïi kinh teá do thieân tai gaây ra tính baèng ñoâ-la theo soá lieäu cuûa CRED (2009). Ñaây laø soá lieäu veà möùc thieät haïi trung bình haøng naêm cho giai ñoaïn 1971-2008. 8 Thieät haïi do moät traän thieân tai Öôùc tính toång thieät haïi cuûa caùc laàn thieät haïi lôùn nhaát do thieân tai töø töø hoaëc baát ngôø gaây ra trong khoaûng lôùn nhaát gaây ra (% GDP) 1961-2008 (Mechler vaø coäng söï 2009). Baûng naøy lieät keâ caùc neàn kinh teá coù ít nhaát moät traän thieân tai gaây thieät haïi ít nhaát treân 0,8% GDP trong giai ñoaïn naøy. Caùc loaïi thieân tai bao goàm haïn haùn, luõ luït, gioâng baõo, ñôït laïnh keùo daøi vaø chaùy röøng. Thieät haïi lôùn nhaát do moät traän thieân tai gaây ra laø toång thieät haïi cuûa moät traän thieân tai tính baèng ñoâ-la (CRED 2009) chia cho toång GDP (Ngaân haøng Theá giôùi 2009). 9 Ñöôøng bôø bieån (Km) Toång chieàu daøi ñöôøng bieân giôùi giöõa ñaát lieàn (keå caû haûi ñaûo) vaø bieån theo CIA (2009). 10 Daân soá ôû caùc vuøng duyeân haûi naèm Tyû leä treân toång soá daân sinh soáng ôû caùc vuøng duyeân haûi naèm thaáp hôn möïc nöôùc bieån (ñöôïc ñònh nghóa laø thaáp hôn möïc nöôùc bieån (%) caùc vuøng ven bieån, thaáp hôn möïc nöôùc bieån 10 meùt hoaëc hôn) theo soá lieäu cuûa CIESIN (2006). 11 Dieän tích cuûa caùc vuøng duyeân Tyû leä treân toång dieän tích caùc vuøng duyeân haûi naèm thaáp hôn möïc nöôùc bieån (ñöôïc ñònh nghóa laø dieän tích haûi naèm thaáp hôn möïc nöôùc ñaát ven bieån, thaáp hôn möïc nöôùc bieån 10 meùt hoaëc hôn) theo soá lieäu cuûa CIESIN (2006). bieån (%) Baûng A5 Ñaát, nöôùc vaø caùc taùc ñoäng döï kieán do bieán ñoåi khí haäu gaây ra Coät Chæ soá Chuù thích 1 Ñaát troàng troït (trieäu heùc-ta) Ñaát troàng troït laø ñaát thích hôïp ñeå troàng caây theo vuï nhö luùa mì, ngoâ, gaïo. Theo Ngaân haøng Theá giôùi (2009 2 Tyû leä ñaát ñöôïc töôùi tieâu (% ñaát Tyû leä treân toång dieän tích ñaát troàng troït ñöôïc töôùi tieâu theo Ngaân hang Theá giôùi (2009). troàng troït) 3 Nuoâi troàng thuyû saûn (trieäu $) Nuoâi troàng thuyû saûn bao goàm nuoâi troàng caùc loaøi soáng döôùi nöôùc nhö caù, ñoäng vaät thaân meàm, toâm cua, vaø caùc loaïi caây moïc trong moâi tröôøng nöôùc lôï, nöôùc ngoït hoaëc nöôùc maën, caû ôû vuøng ñaàm laày trong ñaát lieàn hoaëc treân bieån. Nuoâi troàng thuyû saûn cuï theå noùi ñeán saûn löôïng cuûa caùc hoaït ñoäng nuoâi troàng thuyû saûn, ñöôïc thieát keá thu hoaïch cho tieâu duøng. Soá lieäu cuûa FAO (2009). 4-7 Taùc ñoäng töï nhieân theo döï kieán Taùc ñoäng töï nhieân theo döï kieán do bieán ñoåi khí haäu gaây ra tính ñeán giöõa theá kyû 21. Caùc chæ soá ñöôïc choïn loïc bao goàm söï thay ñoåi nhieät ñoä trung bình haøng naêm, thay ñoåi veà löôïng möa vaø maät ñoä möa, thay ñoåi thôøi gian cuûa caùc ñôït noùng. Nhöõng con soá döï baùo naøy thu ñöôïc töø keát quaû cuûa 19 moâ hình luaân chuyeån chung ñöôïc söû duïng cho Ñaùnh giaù laàn thöù tö cuûa IPCC (IPCC 2007). Nhöõng thay ñoåi naøy ñöôïc döï baùo cho giai ñoaïn 2030-2049 trong töông lai, töông ñöông vôùi giai ñoaïn 1980-1999. Caùc chæ soá naøy ñöôïc tính trung bình coù giaquyeàn theo khoâng gian cho moãi quoác gia. 8, 9 Tac ñoäng noâng nghieäp döï kieán Tyû leä thay ñoåi veà saûn löôïng noâng nghieäp (ñöôïc ñònh nghóa laø thu nhaäp treân moãi heùc-ta) trong khoaûng thôøi gian 2000-2080 döïa theo soá lieäu “öôùc tính deã xaûy ra hôn” cuûa Cline (2007). Taùc ñoäng ñoái vôùi saûn löôïng noâng nghieäp ñöôïc ñònh nghóa laø tyû leä thay ñoåi trung bình veà saûn löôïng vuï muøa luùa mì, gaïo, ngoâ, keâ, ñaäu ñoã, cuûa caûi ñöôøng, khoai lang, ñaäu töông, laïc, höôùng döông, vaø haït caûi daàu trong khoaûng thôøi gian 2000-2050, theo baùo caùo cuûa Muller vaø coäng söï (2009). Caùc chæ baùo choïn loïc 443 Baûng A6 Taøi saûn cuûa caùc quoác gia Coät Chæ soá Chuù thích 1 Toång taøi saûn ($ treân ñaøu ngöôøi) Toång taøi saûn maø caùc quoác gia ñaõ saûn xuaát ñöôïc trong quaù khöù, ñöôïc tính baèng giaù trò cuûa cuûa toaøn boä haøng hoùa, nguoàn löïc vaø dòch vuï, duø laø taøi saûn töï nhieân, ñöôïc saûn xuaát ra hay voâ hình. Taøi saûn töï nhieân goàm coù röøng, ñaát vaø caùc nguoàn löïc noâng nghieäp mang tính ñaïi dieän cho söï phuï thuoäc cuûa moät quoác gia vaøo caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân vaø khaû naêng deã bò toån thöông do bieán ñoåi khí haäu. Taát caû caùc chæ soá ñeàu ñöôïc tính baèng USD treân ñaàu ngöôøi sau khi laáy toång giaù trò chia cho daân soá ôû naêm giöõa (Ngaân haøng Theá giôùi 2005). 2 Voán saûn xuaát ($ treân ñaàu ngöôøi) Voán saûn xuaát bao goàm maùy moùc, thieát bò, cô sôû vaø ñaát ñoâ thò. 3 Taøi saûn voâ hình ($ treân ñaàu Taøi saûn voâ hình bao goàm söùc lao ñoäng, nguoàn voán con ngöôøi, nguoàn voán xaõ hoäi vaø caùc nhaân toá khaùc, chaúng ngöôøi) haïn nhö chaát löôïng theå cheá. Taøi saûn voâ hình ñöôïc tính nhö laø phaàn dö ra cuûa toång taøi saûn tröø toång voán saûn xuaát vaø töï nhieân. 4 Nguoàn voán töï nhieân ($ treân ñaàu Nguoàn voán töï nhieân bao goàm caùc nguoàn naêng löôïng (daàu moû, khí ñoát thieân nhieân, than cöùng vaø than non), ngöôøi) khoaùng saûn (boâ-xít, ñoàng, vaøng, baïc, thieác, keõm), goã, taøi nguyeân röøng khoâng phaûi laø goã, ñaát troàng troït, ñaát chaên nuoâi vaø caùc khu baûo toàn. 5 Ñaát chaên nuoâi ($ treân ñaàu ngöôøi) Nguoàn voán töï nhieân gaén vôùi ñaát chaên nuoâi ñöôïc tính baèng giaù trò haøng naêm cuûa ñaát chaên nuoâi duøng cho saûn xuaát haøng hoùa. Lôïi nhuaän thu ñöôïc töø ñaát chaên nuoâi ñöôïc öôùc tính baèng khoaûng 45% giaù trò ñaàu ra, döïa treân giaù trò saûn xuaát thòt boø, cöøu, söõa vaø len theo giaù caû thò tröôøng quoác teá. 6 Ñaát troàng troït ($ treân ñaàu ngöôøi) Nguoàn voán töï nhieân gaén vôùi ñaát troàng troït ñöôïc tính baèng giaù trò haøng naêm cuûa saûn xuaát noâng nghieäp treân ñaát troàng hieän coù. Lôïi nhuaän thu ñöôïc töø ñaát troàng troït ñöôïc tính baèng cheânh leäch giöõa giaù trò thò tröôøng cuûa vuï muøa vaø chi phí saûn xuaát cuï theå cuûa vuï muøa. 7 Caùc khu baûo toàn ($ treân ñaàu Ngoàn voán töï nhieân gaén vôùi caùc khu baûo toàn ñöôïc tính baèng gía trò haøng naêm cuûa caùc nguoàn lôïi thu ñöôïc töø ngöôøi) caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán khu baûo toàn, bao goàm hoaït ñoäng giaûi trí, du lòch vaø caùc hoaït ñoäng khaùc. 8 Caùc nguoàn taøi nguyeân röøng Caùc nguoàn lôïi töø röøng khoâng phaûi döôùi daïng goã bao goàm laâm saûn nhoû, saên baén, giaûi trí vaø baûo veä nguoàn khoâng phaûi laø goã ($ treân ñaàu nöôùc. Lôïi nhuaän haøng naêm thu ñöôïc vôùi giaû thieát raèng khoaûng 1/10 dieän tích röøng cuûa moãi quoác gia ñöôïc ngöôøi) khai thaùc vaø ñem laïi lôïi nhuaän töø $190/ ha ôû caùc quoác gia phaùt trieån ñeán $145/ ha ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån. 9 Caùc nguoàn taøi nguyeân laø goã ($ Caùc nguoàn taøi nguyeân laø goã ñöôïc tính treân saûn löôïng goã thoâng vaø caùc loaïi goã khaùc nguyeân suùc troøn. Vì giaù treân ñaàu ngöôøi) caû thò tröôøng ñöôïc aùp duïng ñeå öôùc tính giaù töïi goã neân coù söï phaân bieät giöõa röøng ñöôïc khai thaùc goã vaø röøng khoâng ñöôïc khai thaùc. Dieän tích röøng ñöôïc pheùp khai thaùc goã laø röøng naèm trong voøng 50km quanh cô sôû haï taàng. 10 Taøi saûn döôùi loøng ñaát ($ treân ñaàu Taøi saûn döôùi loøng ñaát nguoàn khoaùng saûn naèm treân beà maët hoaëc döôùi loøng ñaát, coù theå khai thaùc veà maët kinh ngöôøi) teá trong ñieàu kieän coâng ngheä hieän nay vaø giaù caû töông ñoái cho pheùp. 444 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Baûng A5 Ñaát, nöôùc vaø caùc taùc ñoäng döï kieán do bieán ñoåi khí haäu gaây ra Coät Chæ soá Chuù thích 1 Chi phí cho nghieân cöùu vaø phaùt Chi phí cho nghieân cöùu vaø phaùt trieån (R&D) laø caùc chi phí hieän haønh vaø chi ñaàu tö (caû töø nguoàn voán coâng trieån (% GDP) laãn tö nhaân) cho hoaït ñoäng mang tính saùng taïo ñöôïc tieán haønh moät caùch heä thoáng nhaèm naâng cao kieán thöùc; bao goàm kieán thöùc veà con ngöôøi, vaên hoaù, xaõ hoäi; vaø vieäc aùp duïng kieán thöùc trong nhöõng öùng duïng môùi. Hoaït ñoäng R&D bao goàm nghieân cöùu cô baûn, nghieân cöùu öùng duïng, vaø phaùt trieån thöû nghieäm. Tyû leä chi cho R&D laø toång soá chi cho R&D chia cho GDP trong moät naêm cuï theå. Soá lieäu laø cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. 2 Soá löôïng caùc nhaø nghieân cöùu Soá löôïng caùc nhaø nghieân cöùu tham gia hoaït ñoäng R&D ñöôïc theå hieän baèng soá ngöôøi tính treân trieäu ngöôøi. tham gia hoaït ñoäng R&D (tính treân trieäu ngöôøi) 3 Boä ba baèng saùng cheá (tính Ñöôïc ñònh nghóa laøboä ba baèng saùng cheá cho moät saùng cheá duy nhaát ñöôïc caáp bôûi Vaên phoøng Saùng cheá Chaâu AÂu, treân trieäu ngöôøi) Vaên phoøng Saùng cheá Nhaät Baûn, vaø Vaên phoøng Saùng cheá vaø Thöông hieäu Myõ. Ñaây laø moät chæ soá höõu ích cho bieát soá löôïng hoà sô saùng cheá ñaõ ñöôïc noäp vaø soá baèng saùng cheá ñaõ ñöôïc caáp tính theo ñaàu ngöôøi (OECD 2008). 4 Caùc chæ soá phaùt trieån neàn kinh Caùc chæ soá phaùt trieån neàn kinh teá tri thöùc (Ngaân haøng Theá giôùi 2008) boä chæ soá toång hôïp döïa treân Phöông teá tri thöùc (KEI) phaùp ñaùnh giaù tri thöùc cuûa Ngaân haøng Theá giôùi naêm 2008 (KAM), theå hieän möùc ñoä saün saøng noùi chung cuûa moät quoác gia hoaëc khu vöïc ñoái vôùi vieäc phaùt trieån neàn kinh teá tri thöùc. KEI ñöôïc xaây döïng baèng caùch tính trung bình cuûa 4 chæ soá phuï ñaïi dieän cho 4 truï coät cuûa moät neàn kinh teá tri thöùc: (1) Thuùc ñaåy kinh teá vaø cheá ñoä theå cheá, (2) Giaùo duïc vaø ñaøo taïo, (3) Ñoåi môùi vaø öùng duïng coâng ngheä, vaø (4) Cô sôû haï taàng thoâng tin vaø vieãn thoâng. 5 Caùc coâng ngheä môùi nhaát Heä soá xaùc ñònh möùc ñoä saün coù cuûa caùc coâng ngheä môùi nhaát trong moät quoác gia. Heä soá naøy dao ñoäng töø 1 (coâng ngheä khoâng saün coù vaø khoâng ñöôïc söû duïng roäng raõi) ñeán 7 (Coâng ngheä saên coù vaø ñöôïc söû duïng roäng raõi). Xem baùo caùo Dieãn ñaøn Kinh teá Theá giôùi (2009) ñeå coù danh saùch quoác gia ñaày ñuû. 6 Chæ soá tieáp thu coâng ngheä cuûa Heä soá xaùc ñònh naêng löïc tieáp thu coâng ngheä môùi cura moät quoác gia. Heä soá naøy dao ñoäng töø 1 (khoâng theå caùc coâng ty tieáp thu coâng ngheä) ñeán 7 (saün saøng tieáp thu coâng ngheä môùi). Xem baùo caùo Dieãn ñaøn Kinh teá Theá giôùi (2009) ñeå coù danh saùch quoác gia ñaày ñuû. Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 445 Kyù hieäu vaø töø taäp hôïp 7/2009). .. Haøm yù soá lieäu khoâng coù hoaëc khoâng toång hôïp Houghton, R. A. 2009. “Emissions of Carbon from Land ñöôïc do thieáu soá lieäu cuûa moät soá naêm ñaõ Management.” Baøi nghieân cöùu cho baùo caùo WDR neâu. 2010. 0 hoaëc 0.0 Haøm yù baèng 0 hoaëc thaáp hôn moät nöûa ñôn vò IEA (Cô quan Naêng löôïng Quoác teá). 2002. World En- ñaõ neâu. ergy Outlook 2002. Paris: IEA. Soá lieäu toång hôïp cho caùc vuøng vaø nhoùm thu nhaäp ñöôïc tính baèng caùch coäng theâm theo baäc. Caùc tyû leä taäp hôïp --------. 2006. World Energy Outlook 2006. Paris: IEA. ñöôïc tính baèng trung bình coäng coù gia quyeàn. --------. 2008a. Energy Balances of Non-OECD Countries Soá lieäu toång coäng thì hoaëc laø toång soá (bieåu thò baèng – 2008 Edition. Paris: IEA. chöõ t neáu bao goàm caû öôùc tính cho soá lieäu bò thieáu vaø caùc --------. 2008b. Energy Balances of OECD Countries – quoác gia khoâng baùo caùo hoaëc baèng chöõ s neáu chæ ñôn 2008 Edition. Paris: IEA. giaûn laø coäng toång cuûa caùc soá lieäu saün coù), trung bình bình --------. 2008c. Energy Statistics of Non-OECD Countries coäng ñöôïc gia quyeàn (w), hay giaù trò trung ñieåm (m) – 2008 Edition. Paris: IEA. ñöôïc tính cho nhoùm caùc neàn kinh teá. Soá lieäu cuûa caùc --------. 2008d. Energy Statistics of OECD Countries – quoác gia khoâng ñöôïc neâu trong caùc baûng chính ñaõ ñöôïc 2008 Edition. Paris: IEA. coäng khi tính toång soá. Mechler, R., S. Hochrainer, G. Pflug, K. Williges vaø A. Danh saùch taøi lieäu tham khaûo Lotsch. 2009. “Assessing the Financial Vulnerability CIA. 2009. “The World Factbook 2009”. Washington, to Climate-Related Natural Hazards.” Taøi lieäu DC: Cô quan Tình baùo Trung öông. Tham khaûo taïi nghieân cöùu cho baùo caùo WDR 2010. ñaïi chæ http://www.cia.gov/library/publications/the- Muller, C., A. Bondeau, A. popp, K. Waha vaø M. Fader. world-factbook/index.html (truy caäp thaùng 7/2009). 2009. “Climate Change Impacts on Agriculture CIESIN. 2006. “Low Elevation Coastal Zone (LECZ) Yields”. Taøi lieäu nghieân cöùu cho baùo caùo WDR 2010. urban-Rural Estimates, Global Rural_Urban Mapping OECD. 2008. Compendium of Patent Statictics2008. Project (GRUMP), Alpha Version”. Palisades, NY: Paris: Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån Kinh teá. Trung taâm Soá lieäu vaø ÖÙng duïng Kinh teá-Xaõ hoäi --------. 2009. “OECD Science and Technology Database (SEDAC), Ñaïi hoïc Toång hôïp Columbia. Tham khaûo –Main Science and Technology Indicators.”. Paris: taïi ñòa chæ http://sedac.ciesin.columbia.edu/gpw/lecz Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån Kinh teá. Tham khaûo (truy caäp thaùng 7/2009). taïi ñòa chæ http://www.sourceoecd.org (truy caäp Cline, W. R. 2007. Global Warming and Agriculture: Im- thaùng 7/2010). pact Estimates by Country. Washington, DC: Trung World Bank. 2005. Where is the Wealth of Nations? taâm Phaùt trieån Toaøn caàu vaø Vieän Kinh teá Quoác teá Pe- Measuring Capital for the 21st Century. Washing- terson. ton, DC: Ngaân haøng Theá giôùi. CRED. 2008. “EM-DAT: The OFDA/CRED International --------. 2008. “Knowledge Assessment Methodology – Emergency Disaster Database.” Brussels, Bæ: Trung Knowledge Economy Index (KEI).” Washington, taâm Nghieân cöùu Dòch beänh do Thieân tai gaây DC: Ngaân haøng Theá giôùi. Tham khaûo taïi ñòa chæ ra(CRED), Universiteù Catholique de Louvain –Ecole http://info.worldbank.org/etools/kam2/KAM_page5.a de Santeù Publique. sp (truy caäp thaùng 8/2010). DOE (Boä Naêng löôïng Myõ). 2009. “Trung taâm Phaân tích --------. 2009. World Development Indicators 2009. Thoâng tin veà Caùc-bon Ñioâ-xít (CDIAC)”. DOE, Oak Washington, DC: Ngaân haøng Theá giôùi. Ridge, TN. World Economic Forum. 2009. Global Information FAO. 2009. “Global Aquaculture Production 1950-2007”. technology report 2008-2009. Geneva, Thuî Só: Rome, Italy: Vuï Nuoâi troàng Thuyû haûi saûn cuûa Toå chöùc Dieãn ñaøn Kinh teá Theá giôùi. Löông thöïc Theá giôùi Lieân Hôïp Quoác. Tham khaûo taïi WRI. 2008. “Climate Analysis Indicators Tool (CAIT).” ñòa chæ http://www.fao.org/fishery/statistics/global- Washington, DC: Vieän Nguoàn löïc Theá giôùi. aquaculture-production/query/en (truy caäp thaùng Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 cuûa caùc quoác gia thaønh vieân; caùc vieän nghieân cöùu; caùc toå T rong aán baûn naêm nay, döõ lieäu veà phaùt trieån ñöôïc trình baøy trong saùu baûng, vôùi caùc soá lieäu chöùc quoác teá nhö Lieân Hôïp Quoác (UN) vaø caùc cô quan kinh teá-xaõ hoäi môùi nhaát mang tính so saùnh chuyeân traùch cuûa UN; Quyõ Tieàn teä Quoác teá (IMF), Toå hieän coù cuûa hôn 130 quoác gia vaø moät soá chæ chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån Kinh teá (OECD) (xem phaàn baùo cuûa naêm tröôùc ñoù. Theâm moät baûng nöõa trình baøy Caùc nguoàn soá lieäu tieáp sau phaàn Chuù thích kyõ thuaät ñeå caùc chæ baùo cô baûn cuûa 78 neàn kinh teá coù soá lieäu khoâng bieát danh saùch ñaày ñuû). Maëc duø caùc chuaån möïc quoác teá ñaày ñuû hoaëc daân soá döôùi 3 trieäu ngöôøi. veà phaïm vi bao phuû, ñònh nghóa vaø phaân loaïi ñöôïc aùp Caùc chæ baùo ñöôïc trình baøy trong baùo caùo naøy ñöôïc duïng cho haàu heát soá lieäu thoáng keâ do caùc quoác gia vaø toå löïa choïn töø hôn 800 chæ baùo ñaõ ñöa ra trong baùo caùo Caùc chöùc quoác teá baùo caùo, coøn toàn taïi moät soá khaùc bieät veà Chæ baùo Phaùt trieån Theá giôùi 2009. Caùc Chæ baùo Phaùt trieån thôøi gian vaø ñoä tin caäy do coù söï khaùc nhau veà naêng löïc Theá giôùi (WDI) laø baùo caùo ñöôïc aán haønh haøng naêm, toång vaø nguoàn löïc ñeå thu thaäp vaø toång hôïp caùc soá lieäu cô baûn. hôïp toaøn boä quaù trình phaùt trieån. Saùu phaàn cuûa baùo caùo Ñoái vôùi moät soá chuû ñeà, caùc nguoàn döõ lieäu caïnh tranh ñoøi WDI coâng nhaän söï ñoùng goùp cuûa nhieàu nhaân toá: tieán boä hoûi phaûi ñöôïc chuyeân gia Ngaân haøng Theá giôùi raø soaùt laïi ñaït ñöôïc trong vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu phaùt trieån nhaèm ñaûm baûo chæ coù caùc soá lieäu ñaùng tin caäy nhaát ñöôïc thieân nieân kyû vaø phaùt trieån nguoàn voán con ngöôøi, söï beàn trình baøy. Trong moät soá tröôøng hôïp, neáu soá lieäu toû ra vöõng veà moâi tröôøng, keát quaû phaùt trieån kinh teá vó moâ, quaù yeáu, khoâng ñaùnh giaù ñöôïc möùc ñoä hoaëc xu höôùng, phaùt trieån khu vöïc tö nhaân vaø moâi tröôøng ñaàu tö, vaø caùc hay khoâng ñaûm baûo caùc chuaån möïc quoác teá, thì seõ khoâng moái lieân keát toaøn caàu coù aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng beân ñöôïc neâu trong baùo caùo. ngoaøi cho quaù trình phaùt trieån. Löu yù raèng baûng veà tình Soá lieäu nhìn chung ñöôïc trình baøy nhaát quaùn vôùi soá traïng ngheøo cuûa naêm nay (baûng 2) bao goàm caùc soá lieäu lieäu trong baùo caùo WDI 2009. Tuy nhieân, soá lieäu ñaõ ñöôïc öôùc tính veà tình traïng ngheøo, söû duïng caùc chuaån ngheøo ñieàu chænh vaø caäp nhaät trong nhöõng lónh vöïc ñaõ coù thoâng quoác teá laø $1,25/ ngaøy vaø $2/ ngaøy döïa treân soá lieäu öôùc tin môùi. Coøn coù söï khaùc bieät do vieäc ñieàu chænh laïi chuoãi tính veà söùc mua ngang giaù PPP môùi cuûa naêm 2005. thôøi gian vaø thay ñoåi veà phöông phaùp luaän. Do ñoù, soá Baùo caùo WDI coøn ñöôïc boå sung baèng moät boä cô sôû lieäu cuûa caùc thôøi kyø tröôùc ñaây coù theå ñöôïc xuaát baûn trong döõ lieäu ñöôïc aán haønh rieâng vôùi hôn 800 chæ baùo theo nhöõng baûn in khaùc nhau cuûa caùc aán phaåm cuûa Ngaân thôøi gian cho 227 neàn kinh teá vaø khu vöïc. Cô sôû döõ lieäu haøng Theá giôùi. Ngöôøi ñoïc khoâng neân toång hbaosp soá naøy hieän coù theå ñaët mua qua maïng (WDI online) vaø coù lieäu töø caùc aán phaåm khaùc nhau hoaëc töø caùc baûn in khaùc döôùi daïng ñóa CD-ROM. nhau cuûa cuøng moät aán phaåm. Soá lieäu nhaát quaùn theo thôøi gian hieän ñaõ coù döôùi daïng CR-ROM cuûa baùo caùo WDI Nguoàn soá lieäu vaø phöông phaùp luaän 2009 vaø WDI online. Soá lieäu veà kinh teá-xaõ hoäi vaø moâi tröôøng trình baøy trong Taát caû caùc kyù hieäu ñoâ-la laø ñoàng ñoâ-la Myõ hieän haønh, baùo caùo ñöôïc laáy töø moät soá nguoàn: soá lieäu cô sôû do Ngaân tröø phi coù chuù thích khaùc. Caùc phöông phaùp khaùc nhau haøng Theá giôùi thu thaäp; caùc aán phaåm veà soá lieäu thoáng keâ ñöôïc söû duïng ñeå chuyeån ñoåi töø ñoàng tieàn noäi teä sang Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 447 ñoâ-la ñöôïc trình baøy trong phaàn Chuù thích kyõ thuaät. höôùng cuûa caùc quoác gia coù baùo caùo. Caùch naøy cho ta moät Vì hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi laø cho thöôùc ño toång hôïp nhaát quaùn hôn thoâng qua vieäc chuaån vay vaø cung caáp giaûi phaùp chính saùch cho caùc nöôùc thaønh hoùa soá quoác gia cho moãi thôøi kyø ñöôïc baùo caùo. Tuy vieân laø caùc quoác gia coù thu nhaäp thaáp hoaëc trung bình, nhieân, nhöõng tröôøng hôïp thoâng tin bò thieáu chieám 1/3 caùc vaán ñeà ñöôïc ñeà caäp trong caùc baûng cuûa baùo caùo chuû hoaëc hôn treân toång soá öôùc tính, thì thöôùc ño cho nhoùm yeáu taäp trung vaøo nhöõng neàn kinh teá naøy. Trong moät soá ñoù ñöôïc coi laø khoâng coù. Phaàn Phöông phaùp thoáng keâ tröôøng hôïp, thoâng tin veà caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp trong Chuù thích kyõ thuaät cung caáp theâm thoâng tin veà cao cuõng ñöôïc cung caáp nhaèm muïc ñích so saùnh. Ngöôøi caùc phöông phaùp toång hôïp. Troïng soá ñöôïc duøng ñeå tính ñoïc coù theå tham khaûo caùc baùo caùo thoáng keâ quoác gia, caùc toaùn soá lieäu toång hôïp ñöôïc neâu trong phaàn chuù thích kyõ aán phaåm cuûa OECD vaø EU ñeå bieát theâm thoâng tin veà caùc thuaät döôùi moãi baûng. quoác gia coù thu nhaäp cao. Thuaät ngöõ vaø phaïm vi bao phuû caùc quoác gia Phaâ n loaï i caù c neà n kinh teá vaø thöôù c ño Thuaät ngöõ quoác gia khoâng haøm yù chæ söï ñoäc laäp veà maët toå n g hôï p chính trò, song coù theå phaûn aùnh baát kyø vuøng laõnh thoå Thöôùc ño toång hôïp ôû cuoái haàu heát caùc baûng bao goàm caùc naøo maø chính phuû coù baùo caùo soá lieäu thoáng keâ veà kinh neàn kinh teá ñöôïc phaân loaïi theo thu nhaäp treân ñaàu teá vaø xaõ hoäi rieâng bieät. Soá lieäu ñöôïc theå hieän cho caùc ngöôøi vaø theo khu vöïc. Toång Thu nhaäp Quoác gia (GNI) neàn kinh teá trong naêm 2008, coøn soá lieäu cho caùc thôøi kyø tính theo ñaàu ngöôøi ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh caùc nhoùm tröôùc ñoù ñöôïc ñieàu chænh ñeå phaûn aùnh tình traïng chính phaân loaïi theo thu nhaäp nhö sau: thu nhaäp thaáp: töø trò hieän thôøi. Trong caùc baûng, moïi tröôøng hôïp ngoaïi leä $975 trôû xuoáng trong naêm 2008; thu nhaäp trung bình: ñeàu coù chuù thích. Tröø phi coù chuù thích khaùc, soá lieäu cho töø $976 ñeán $11.905; vaø thu nhaäp cao: $11.906 trôû leân. Trung Quoác khoâng bao goàm soá lieäu cuûa Hoàng Koâng, Möùc GNI treân ñaàu ngöôøi $3.855 laïi ñöôïc chia nhoû hôn Trung Quoác; Macao, Trung Quoác; hay Ñaøi Loan, Trung nöõa ñeå phaân bieät caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp trung Quoác. Soá lieäu cho Indonesia bao goàm caû soá lieäu cuûa bình thaáp hôn vaø caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp trung Timor-Leste ñeán heát naêm 1999, tröø phi coù chuù thích bình cao hôn. Vieäc phaân loaïi caùc neàn kinh teá döïa treân khaùc. Montenegro ñaõ tuyeân boá ñoäc laäp vôùi Serbia vaø thu nhaäp tính theo ñaàu ngöôøi ñöôïc thöïc hieän haøng naêm, Montenegro ngay 3/06/2006. Trong tröôøng hôïp coù theå, vì theá thaønh phaàn quoác gia cuûa caùc nhoùm thu nhaäp cuõng soá lieäu cuûa töøng nöôùc ñöôïc trình baøy rieâng bieät. Tuy coù theå thay ñoåi haøng naêm. Khi coù nhöõng thay ñoåi veà nhieân, moät soá chæ baùo cuûa Serbia tieáp tuïc bao goàm caû soá phaân loaïi döïa treân nhöõng öôùc tính môùi nhaát, thì soá lieäu lieäu cuûa Montenegro cho ñeán heát naêm 2005; nhöõng soá toång hôïp döïa theo keát quaû phaân loaïi nhoùm thu nhaäp lieäu naøy ñeàu ñöôïc chuù thích trong caùc baûng. Hôn theá môùi ñöôïc tính toaùn laïi cho taát caû caùc giai ñoaïn tröôùc ñoù nöõa, soá lieäu cho haàu heát caùc chæ baùo cuûa Serbia töø naêm nhaèm ñaûm baûo moät chuoãi thôøi gian nhaát quaùn. Xem 1999 trôû ñi ñeàu khoâng tính soá lieäu cuûa Kosovo, vuøng baûng phaân loaïi caùc neàn kinh teá ôû cuoái baùo caùo ñeå bieát laõnh thoå töø naêm 1999 ñaõ ñöôïc ñaët döôùi söï quaûn lyù quoác danh saùch caùc quoác gia trong moãi nhoùm (keå caû caùc quoác teá theo Nghò quyeát soá 1244 (naêm 1999) cuûa Hoäi ñoàng gia coù daân soá döôùi 3 trieäu ngöôøi). Baûo an Lieân Hôïp Quoác; moïi tröôøng hôïp ngoaïi leä ñeàu coù Caùc thöôùc ño toång hôïp thì hoaëc laø caùc toång soá (bieåu chuù thích. thò baèng t neáu soá lieäu toång hôïp bao goàm caû caùc soá lieäu coøn thieáu vaø caùc quoác gia khoâng baùo caùo, hoaëc baèng s Chuù thích kyõ thuaät vôùi caùc pheùp coäng toång thoâng thöôøng), trung bình coäng Vì chaát löôïng soá lieäu vaø vieäc so saùnh giöõa caùc quoác gia ñöôïc gia quyeàn (w), hoaëc giaù trò trung vò (m) ñöôïc tính luoân gaëp nhieàu vöôùng maéc neân ngöôøi ñoïc caàn tham toaùn cho caùc nhoùm quoác gia. Soá lieäu cuûa caùc quoác gia khaûo phaàn Chuù thích kyõ thuaät, baûng Phaân loaïi caùc neàn khoâng naèm trong caùc baûng chính (soá lieäu ñöôïc trình baøy kinh teá theo khu vöïc vaø thu nhaäp, vaø chuù thích cuûa caùc trong baûng 6) ñaõ ñöôïc goäp chung vaøo caùc thöôùc ño toång baûng. Ñeå coù theâm thoâng tin chi tieát, xin tham khaûo baùo hôïp neáu coù saün, hoaëc giaû ñònh raèng chuùng tuaân theo xu caùo WDI 2009. 448 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Caùc bieåu töôïng • Soá in nghieâng dung ñeå chæ naêm hoaëc giai ñoaïn khaùc .. coù nghóa laø soá lieäu khoâng coù hoaëc soá lieäu toång hôïp vôùi naêm hoaëc giai ñoaïn ñöôïc neâu, hoaëc tyû leä taêng khoâng tính toaùn ñöôïc do thieáu soá lieäu trong nhöõng tröôûng ñöôïc tính cho soá naêm ít hôn toaøn boä giai ñoaïn naêm ñöôïc coâng boá. ñaõ xaùc ñònh. 0 hoaëc 0.0 coù nghóa laø Khoâng hoaëc quaù nhoû ñeå coù theå • Soá lieäu cho caùc naêm leäch hôn 3 naêm so vôùi giai ñoaïn laøm trong thaønh 0 khi soá coù daïng thaäp phaân. ñöôïc neâu ñeàu coù chuù thích. / duøng chæ thôøi gian, ví duï naêm 2003/04, coù nghóa laø moät khoaûng thôøi gian, thöôøng laø 12 thaùng, keùo daøi Ngöôøi ñoïc coù theå tìm hieåu theâm thong tin chi tieát veà WDI trong khoaûng hai naêm döông lòch, chæ naêm thôøi vuï, 2009 vaø coù theå ñaët mua qua maïng, qua ñieän thoaïi hoaëc naêm khaûo saùt, hoaëc naêm taøi chính. fax nhö sau: $ coù nghóa laø ñoàng ñoâ-la Myõ, tröø phi coù chuù thích khaùc. > coù nghóa laø lôùn hôn. Ñeå bieát theâm chi tieát vaø ñaët saùch treân maïng: < coù nghóa laø nhoû hôn. http://www.worldbank.org/data/ödi2009/index.htm. Quy öôùc trình baøy soá lieäu Ñeå ñaët saùch qua ñieän thoaïi: 1-800-645-7247 hoaëc 703- • O ñeå troáng coù nghóa laø khoâng aùp duïng, hoaëc vôùi thöôùc 661-1580; hoaëc fax: 703-661-1501. ño toång hôïp thì khoâng coù yù nghóa veà maët phaân tích. • Moät tyû laø 1.000 trieäu. Ñeå ñaët qua böu ñieän: The World Bank, P.O. Box 960, • Moät nghìn tyû laø 1.000 tyû Herndon, VA, 20172-0960, U.S.A. Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 449 450 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 451 452 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 453 454 455 456 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 457 458 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 459 460 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 461 462 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Chuù thích kyõ thuaät phöông phaùp thoáng keâ, phaïm vi khaûo saùt, caùch thöùc thu thaäp vaø caùc ñònh nghóa raát khaùc nhau; vieäc so saùnh giöõa Phaàn chuù thích kyõ thuaät naøy trình baøy nguoàn vaø caùc caùc quoác gia vaø giöõa caùc thôøi kyø cuõng coù nhöõng vaán ñeà phöông phaùp ñöôïc söû duïng ñeå bieân soaïn caùc chæ baùo phöùc taïp veà kyõ thuaät vaø khaùi nieäm maø khoâng theå khaéc ñöôïc ñöa vaøo laàn xuaát baûn naêm nay cuûa Caùc Chæ baùo phuïc hoaøn toaøn. Ñoái vôùi nhöõng neàn kinh teá ñang gaëp Phaùt trieån Theá giôùi Choïn loïc. Caùc chuù thích tuaân theo khoù khaên naûy sinh töø xung ñoät trong vaø ngoaøi nöôùc, traät töï xuaát hieän cuûa caùc chæ baùo trong caùc baûng. phaïm vi bao quaùt cuûa soá lieäu coù theå khoâng toaøn dieän, gaây aûnh höôûng ñeán quaù trình thu thaäp vaø baùo caùo soá lieäu. Nguoàn soá lieäu Vì nhöõng lyù do treân, maëc duø caùc soá lieäu ñöôïc thu thaäp Soá lieäu trong Caùc Chæ baùo Phaùt trieån Theá giôùi Choïn loïc töø nhöõng nguoàn thoâng tin ñöôïc cho laø coù caên cöù nhaát, ñöôïc ruùt ra töø cuoán Caùc Chæ baùo Phaùt trieån Theá giôùi naêm chuùng vaãn chæ neân ñöôïc xem laø caùc xu theá coù tính ñònh 2009. Tuy nhieân, khi ñieàu kieän cho pheùp, seõ ñöa vaøo höôùng, khaéc hoïa laïi nhöõng khaùc bieät lôùn giöõa caùc neàn nhöõng chænh lyù ñöôïc thoâng baùo keå töø ngaøy cuoái cuøng kinh teá hôn laø moät thöôùc ño ñònh löôïng chính xaùc veà cuûa aán baûn ñoù. Ngoaøi ra, caùc öôùc tính môùi ñöôïc coâng boá nhöõng khaùc bieät ñoù. Söï sai leäch veà soá lieäu trong caùc laàn veà tình hình daân soá vaø GNI tính treân ñaàu ngöôøi trong xuaát baûn khaùc nhau laø do caùc nöôùc caäp nhaät vaø ñieàu naêm 2008 cuõng ñöôïc ñöa vaøo baûng 1 vaø baûng 6. chænh caùc soá lieäu quaù khöù cuûa mình hoaëc thay ñoåi Ngaân haøng Theá giôùi taäp hôïp nhieàu nguoàn soá lieäu phöông phaùp luaän. Do ñoù, baïn ñoïc khoâng neân so saùnh khaùc nhau ñeå ñöa ra nhöõng con soá thoáng keá ñöôïc coâng chuoãi soá lieäu giöõa caùc aán phaåm hoaëc giöõa nhöõng laàn xuaát boá trong Caùc Chæ baùo Phaùt trieån Theá giôùi. Soá lieäu veà nôï baûn khaùc nhau cuûa cuøng moät aán phaåm cuûa Ngaân haøng nöôùc ngoaøi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñöôïc caùc nöôùc Theá giôùi. Caùc soá lieäu chuoãi thôøi gian nhaát quaùn saün coù thaønh vieân laø nhöõng quoác gia ñang phaùt trieån baùo caùo ñöôïc trình baøy trong ñóa CD-ROM Caùc Chæ baùo Phaùt trieån tröïc tieáp cho Ngaân haøng Theá giôùi thoâng qua heä thoáng Theá giôùi naêm 2009 hoaëc treân WDI Online. Baùo caùo cuûa caùc nöôùc vay nôï. Caùc soá lieäu khaùc chuû yeáu laáy töø Lieân Hieäp Quoác vaø caùc cô quan chuyeân traùch, Quyõ Tieàn teä Quoác teá (IMF), vaø töø baùo caùo cuûa caùc nöôùc göûi Caùc tyû leä vaø toác ñoä taêng Ñeå deã tham khaûo, caùc baûng thöôøng trình baøy caùc soá tyû leä cho Ngaân haøng Theá giôùi. Caùc soá lieäu öôùc tính cuûa caùn boä vaø toác ñoä taêng, thay vì chæ neâu nhöõng giaù trò tuyeät ñoái Ngaân haøng cuõng ñöôïc söû duïng ñeå taêng cöôøng tính caäp ñôn giaûn. Caùc giaù trò theo nguyeân goác coù trong ñóa CD- nhaät vaø nhaát quaùn. Ñoái vôùi haàu heát caùc nöôùc, öôùc tính taøi ROM Caùc Chæ baùo Phaùt trieån Theá giôùi naêm 2009. Tröø khi khoaûn quoác gia cuõng ñöôïc laáy töø nhöõng nöôùc thaønh coù nhöõng ghi chuù khaùc, toác ñoä taêng ñöôïc tính toaùn theo vieân, thoâng qua caùc cô quan ñaïi dieän kinh teá cuûa Ngaân phöông phaùp hoài quy bình phöông toái thieåu (xem phaàn haøng Theá giôùi. Trong moät soá tröôøng hôïp, chuùng ñöôïc Phöông phaùp thoáng keâ döôùi ñaây). Do phöông phaùp naøy caùc caùn boä chænh lyù nhaèm ñaûm baûo söï thoáng nhaát vôùi caùc xeùt ñeán moïi quan saùt trong moät thôøi kyø, neân toác ñoä taêng ñònh nghóa vaø khaùi nieäm quoác teá. Haàu heát caùc soá lieäu xaõ thu ñöôïc phaûn aùnh moät xu höôùng chung, voán khoâng hoäi töø nguoàn quoác gia ñeàu ñöôïc thu thaäp töø caùc hoà sô chòu aûnh höôûng quaù lôùn cuûa caùc giaù trò ñoät bieán. Ñeå loaïi theo doõi thöôøng xuyeân, ñieàu tra ñaëc bieät hoaëc taøi lieäu tröø aûnh höôûng cuûa laïm phaùt, caùc chæ baùo kinh teá tính toång ñieàu tra daân soá ñònh kyø. theo giaù coá ñònh ñöôïc söû duïng khi tính toác ñoä taêng Ñeå coù nhöõng chuù thích chi tieát veà caùc soá lieäu naøy, xin tröôûng. Soá lieäu ñöôïc in nghieâng laø soá lieäu tính cho moät tham khaûo cuoán Caùc Chæ soá Phaùt trieån Theá giôùi naêm naêm hoaëc moät thôøi kyø khaùc vôùi naêm ñaõ ghi ôû tieâu ñeà coät- 2009 cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. toái ña laø hai naêm tröôùc hoaëc sau ñoái vôùi caùc chæ baùo kinh teá, vaø toái ña laø ba naêm tröôùc hoaëc sau ñoái vôùi caùc chæ baùo Tính nhaát quaùn vaø ñoä tin caäy cuûa soá lieäu xaõ hoäi vì chæ baùo naøy coù xu höôùng khoâng ñöôïc thu thaäp Ñeå chuaån hoùa caùc soá lieäu, Ngaân haøng Theá giôùi ñaõ phaûi thöôøng xuyeân nhö chæ baùo kinh teá vaø ít coù thay ñoåi trong boû raát nhieàu coâng söùc nhöng vaãn khoâng theå ñaûm baûo veà thôøi gian ngaén. khaû naêng töông thích hoaøn toaøn giöõa chuùng, vì vaäy caàn phaûi thaän troïng khi dieãn giaûi caùc chæ baùo naøy. Coù nhieàu yeáu toá aûnh höôûng ñeán khaû naêng thu thaäp, tính töông Chuoãi soá lieäu veà giaù coá ñònh Taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá ñöôïc ño baèng phaàn giaù trò gia thích vaø ñoä tin caäy cuûa caùc soá lieäu nhö heä thoáng thoáng taêng boå sung do caùc caù nhaân vaø doanh nghieäp hoaït ñoäng keâ ôû moät soá neàn kinh teá ñang phaùt trieån vaãn coøn yeáu; trong neàn kinh teá ñoù taïo ra. Do ñoù, vieäc xaùc ñònh toác ñoä Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 463 taêng tröôûng thöïc teá ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng tính toaùn veà xuaát cö. Caùc giaù trò ñöôïc ñöa ra laø con soá öôùc tính cuûa GDP vaø caùc boä phaän caáu thaønh cuûa noù theo giaù coá ñònh. naêm giöõa. (Eurostat, Ban Daân soá Lieân Hôïp Quoác vaø Ngaân Ngaân haøng Theá giôùi thu thaäp chuoãi soá lieäu veà taøi khoaûn haøng Theá giôùi) quoác gia theo giaù coá ñònh, ñöôïc tính baèng ñoàng baûn teä Toác ñoä taêng daân soá trung bình haøng naêm laø toác ñoä cuûa töøng nöôùc, vaø ñöôïc quy veà naêm goác ban ñaàu cuûa nöôùc thay ñoåi luõy thöøa trong moät thôøi kyø (xem muïc Phöông ñoù. Ñeå coù ñöôïc chuoãi soá lieäu theo giaù coá ñònh töông thích phaùp thoáng keâ döôùi ñaây). (Eurostat, Ban Daân soá Lieân vôùi nhau, Ngaân haøng ñaõ ñieàu chænh GDP vaø caùc giaù trò gia Hôïp Quoác vaø Ngaân haøng Theá giôùi) taêng cho töøng ngaønh coâng nghieäp veà cuøng moät naêm tham Maät ñoä daân soá laø tyû soá giöõa daân soá giöõa naêm vaø dieän chieáu, hieän thôøi laø naêm 2000 cho cuoán Caùc Chæ baùo Phaùt tích ñaát tính baèng km2. Dieän tích ñaát laø toång dieän tích trieån Theá giôùi naêm nay. Quaù trình naøy laøm taêng sai leäch cuûa moät nöôùc, khoâng tính ñeán dieän tích maët nöôùc trong giöõa GDP ñieàu chænh vaø toång caùc boä phaän caáu thaønh ñieàu ñaát lieàn vaø theàm luïc ñòa. (Eurostat, Ban Daân soá Lieân Hôïp chænh. Vì neáu phaân boå laïi caùc sai leäch naøy thì seõ laøm meùo Quoác vaø Ngaân haøng Theá giôùi) moù theâm toác ñoä taêng tröôûng neân chuùng toâi quyeát ñònh giöõ Cô caáu daân soá theo ñoä tuoåi töø 0 ñeán 14 tuoåi laø nguyeân maø khoâng phaân boá laïi nöõa. phaàn traêm toång daân soá naèm trong ñoä tuoåi töø 0 ñeán 14. (Eurostat, Ban Daân soá Lieân Hôïp Quoác vaø Ngaân haøng Thöôùc ño toång hôïp Theá giôùi) Thöôùc ño toång hôïp cho caùc khu vöïc vaø caùc nhoùm thu Toång thu nhaäp quoác daân (GNI) laø thöôùc ño toång nhaäp, ñöôïc trình baøy ôû cuoái haàu heát caùc baûng, ñöôïc tính hôïp lôùn nhaát cuûa thu nhaäp quoác daân, ño löôøng toaøn boä baèng pheùp coäng ñôn giaûn trong nhöõng tröôøng hôïp chuùng toång giaù trò gia taêng saùng taïo ra trong vaø ngoaøi nöôùc do ñöôïc bieåu thò baèng möùc ñoä. Toác ñoä taêng tröôûng toång hôïp caùc coâng daân cuûa moät nöôùc sôû höõu. GNI baèng toång saûn vaø caùc tyû soá thöôøng ñöôïc tính toaùn theo giaù trò bình quaân phaåm quoác noäi (GDP) coäng vôùi thu nhaäp sô caáp roøng töø gia quyeàn. Thöôùc ño toång hôïp caùc chæ baùo xaõ hoäi laáy daân nöôùc ngoaøi. Soá lieäu ñöôïc quy ñoåi töø ñoàng baûn teä sang soá hoaëc phaân nhoùm daân soá laøm quyeàn soá, coøn tyû leä töû ñoâ la Myõ hieän haønh theo phöông phaùp AÙtlaùt cuûa Ngaân vong ôû treû sô sinh thì laáy quyeàn soá laø soá sinh. Xem ghi haøng Theá giôùi. chuù veà caùc chæ baùo chi tieát ñeå coù theâm thoâng tin. Phöông phaùp naøy söû duïng tyû giaù hoái ñoaùi trung bình Ñoái vôùi thöôùc ño toång hôïp trong nhieàu naêm, nhöõng trong ba naêm lieân tuïc, nhaèm ñieàu hoøa aûnh höôûng cuûa söï tính toaùn döïa treân caùc nhoùm neàn kinh teá coá ñònh ñeå ñaûm bieán ñoäng tyû giaù hoái ñoaùi nhaát thôøi. (Xem phaàn caùc baûo caùc boä phaän caáu thaønh cuûa toång khoâng thay ñoåi theo phöông phaùp thoáng keâ döôùi ñaây ñeå bieát theâm chi tieát veà thôøi gian. Thöôùc ño theo nhoùm chæ ñöôïc toång hôïp neáu phöông phaùp AÙtlaùt). (Ngaân haøng Theá giôùi) coù ñöôïc soá lieäu trong moät naêm naøo ñoù, ít nhaát laø hai GNI treân ñaàu ngöôøi laø tyû soá giöõa GNI vaø daân soá ôû phaàn ba caáu thaønh cuûa caû nhoùm, nhö ñaõ ñöôïc xaùc ñònh thôøi ñieåm giöõa naêm. GNI treân ñaàu ngöôøi ñöôïc quy ñoåi cho naêm ñònh moác 2000. Ñeå thoûa maõn ñöôïc tieâu chuaån sang ñoâ la Myõ theo phöông phaùp AÙtlaùt cuûa Ngaân haøng naøy, caùc neàn kinh teá thieáu soá lieäu ñöôïc giaû ñònh laø vaän Theá giôùi. Ngaân haøng Theá giôùi ñaõ duøng GNI treân ñaàu haønh gioáng nhö caùc nöôùc coù ñaày ñuû soá lieäu khaùc. Ngöôøi ngöôøi tính theo ñoâ la Myõ ñeå phaân loaïi caùc neàn kinh teá ñoïc caàn löu yù raèng, caùc thöôùc ño toång hôïp chæ laø caùc öôùc nhaèm muïc ñích phaân tích vaø ñeå xaùc ñònh tö caùch ñi vay tính toång hôïp mang tính chaát ñaïi dieän cho moãi chuû ñeà, cuûa nöôùc ñoù. (Ngaân haøng Theá giôùi) chöù khoâng theå ruùt ra moät keát luaän naøo coù yù nghóa veà Toång thu nhaäp quoác daân tính theo PPP laø GNI ñöôïc haønh vi ôû caáp quoác gia, baèng caùch suy ngöôïc töø caùc chæ quy ñoåi sang ñoàng ñoâ la quoác teá, söû duïng heä soá quy ñoåi baùo cuûa caû nhoùm. Hôn nöõa, quaù trình öôùc tính coù theå söùc mua töông ñöông (PPP). Thöôùc ño naøy ñöôïc söû daãn ñeán nhöõng sai leäch giöõa con soá toång hôïp vaø toång soá duïng vì tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa khoâng phaûi luùc naøo lieäu cuûa caùc phaân nhoùm. cuõng phaûn aùnh söï khaùc nhau trong giaù caû töông ñoái treân theá giôùi. Taïi tyû giaù PPP, moät ñoàng ñoâ la quoác teá coù söùc Baûng 1. Caùc chæ baùo phaùt trieån then choát mua trong GNI noäi ñòa ngang vôùi söùc mua cuûa ñoàng ñoâ Daân soá döïa treân nhöõng ñònh nghóa thoâng duïng, trong la Myõ trong GNI cuûa Myõ. Tyû giaù PPP cho pheùp so saùnh ñoù coi daân soá laø toaøn boä soá ngöôøi cö truù, khoâng phaân chuaån veà möùc giaù thöïc teá giöõa caùc nöôùc, gioáng nhö caùc bieät tình traïng phaùp lyù hay tö caùch coâng daân- tröø nhöõng chæ soá giaù quy öôùc cho pheùp so saùnh caùc giaù trò thöïc teá ngöôøi tò naïn khoâng cö truù laâu daøi taïi nöôùc hoï ñang cö qua nhieàu thôøi kyø. Heä soá quy ñoåi PPP söû duïng ôû ñaây ñöôïc truù, vì hoï ñaõ ñöôïc coi laø moät boä phaän daân soá cuûa nöôùc hoï laáy töø nhieàu ñôït ñieàu tra giaù bao goàm 146 nöôùc do 464 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Chöông trình So saùnh Quoác teá tieán haønh naêm 2005. Ñoái tình traïng ñoù. Keå töø naêm 1992, Ngaân haøng Theá giôùi ñaõ vôùi caùc nöôùc naèm trong Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån thöïc hieän khoaûng 200 ñaùnh giaù ngheøo vaø ñaây laø nguoàn soá Kinh teá (OECD), soá lieäu ñöôïc ruùt ra töø voøng ñieàu tra môùi lieäu öôùc tính chuû yeáu coù söû duïng caùc ñöôøng ngheøo quoác nhaát, hoaøn thaønh naêm 2005. Öôùc tính cho caùc nöôùc gia ñöôïc theå hieän trong baûng. Caùc nöôùc baùo caùo keát quaû khoâng naèm trong nhöõng cuoäc ñieàu tra naøy ñöôïc suy ra ñaùnh giaù ngheøo töông töï nhö laø moät phaàn trong caùc töø caùc moâ hình thoáng keâ söû duïng soá lieäu saün coù. chieán löôïc giaûm ngheøo cuûa hoï. GNI treân ñaàu ngöôøi tính theo PPP laø GNI tính theo PPP Ngaân haøng Theá giôùi cuõng ñaõ ñöa ra soá lieäu öôùc tính chia cho soá daân ôû thôøi ñieåm giöõa naêm. (Ngaân haøng Theá veà tình traïng ngheøo, söû duïng caùc ñöôøng ngheøo quoác teá giôùi, Eurostat/ OECD) môùi ñeå giaùm saùt tieán ñoä trong vieäc giaûm ngheøo treân toaøn Taêng tröôûng toång saûn phaåm quoác noäi (GDP) treân theá giôùi. Boä soá lieäu ñaàu tieân veà tình traïng ngheøo treân theá ñaàu ngöôøi ñöôïc xaùc ñònh döïa treân GDP tính theo giaù coá giôùi cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñöôïc Ngaân haøng Theá ñònh. Taêng tröôûng GDP ñöôïc coi laø moät thöôùc ño taêng giôùi ñöa ra trong Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi 1990: Tình tröôûng bao quaùt cuûa neàn kinh teá. GDP tính theo giaù coá traïng ngheøo, söû duïng soá lieäu ñieàu tra hoä gia ñình taïi 22 ñònh coù theå ñöôïc öôùc tính baèng caùch xaùc ñònh toång möùc quoác gia (Ravallion, Datt vaø van de Walle 1991). Keå töø haøng hoùa vaø dòch vuï ñöôïc saûn xuaát ra trong moät thôøi kyø ñoù ñeán nay, soá löôïng quoác gia tieán haønh caùc cuoäc ñieàu tra nhaát ñònh, roài ñònh giaù chuùng theo moät taäp hôïp giaù naêm thu nhaäp vaø chi tieâu cuûa hoä gia ñình ñaõ taêng leân ñaùng keå. goác ñaõ thoáng nhaát, tröø ñi chi phí ñaàu vaøo trung gian, Caùc ñöôøng ngheøo quoác gia vaø quoác teá. Ñöôøng cuõng ñöôïc tính theo giaù coá ñònh. Xem muïc Phöông phaùp ngheøo quoác gia ñöôïc söû duïng ñeå öôùc tính tình traïng thoáng keâ ñeå bieát theâm chi tieát veà toác ñoä taêng tröôûng bình ngheøo phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh kinh teá vaø xaõ hoäi cuï theå phöông toái thieåu. (Ngaân haøng Theá giôùi, Eurostat/ OECD) cuûa quoác gia, song khoâng ñöôïc duøng ñeå so saùnh vôùi tyû leä Tuoåi thoï bình quaân töø khi sinh laø soá naêm maø moät ngöôøi ngheøo quoác teá. Quy ñònh veà ñöôøng ngheøo quoác gia phaûn coù theå soáng ñöôïc, tính töø luùc chaøo ñôøi, neáu hình thaùi aùnh quan ñieåm ñòa phöông veà möùc tieâu duøng hay thu phoå bieán veà tình traïng töû vong khi ngöôøi ñoù sinh ra vaãn nhaäp caàn thieát ñeå khoâng bò xeáp loaïi ngheøo. Ranh giôùi giöõa nguyeân trong suoát cuoäc ñôøi cuûa ngöôøi ñoù. Soá lieäu giöõa ngheøo vaø khoâng ngheøo taêng leân cuøng vôùi möùc thu ñöôïc theå hieän coù söï phaân taùch theo giôùi tính. (Eurostat, nhaäp trung bình cuûa quoác gia vaø do ñoù khoâng phaûi laø Ban Daân soá Lieân Hôïp Quoác, Ngaân haøng Theá giôùi) thöôùc ño thoáng nhaát ñeå so saùnh tyû leä ngheøo giöõa caùc Tyû leä bieát chöõ ôû ngöôøi lôùn laø phaàn traêm soá ngöôøi töø nöôùc. Tuy vaäy, caùc öôùc tính veà tình traïng ngheøo cuûa quoác 15 tuoåi trôû leân coù theå ñoïc vaø vieát moät caùch hieåu bieát moät gia roõ raøng laø thöôùc ño thích hôïp ñeå ñeà ra caùc chính saùch ñoaïn vaên ngaén, ñôn giaûn moâ taû cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa giaûm ngheøo quoác gia vaø giaùm saùt caùc keát quaû naøy. hoï. Treân thöïc teá, raát khoù ño tyû leä bieát chöõ. Ñeå öôùc tính Vieäc so saùnh tyû leä ngheøo quoác teá keùo theo nhöõng vaán tyû leä bieát chöõ theo ñònh nghóa naøy, caàn coù nhöõng thöôùc ñeà veà quan ñieåm laãn thöïc tieãn. Caùc nöôùc coù ñònh nghóa ño laáy ra töø toång ñieàu tra hoaëc ñieàu tra choïn maãu trong khaùc nhau veà ngheøo, do ñoù seõ khoù so saùnh moät caùch nhaát ñieàu kieän giöõ nguyeân caùc yeáu toá khaùc. Nhieàu nöôùc tính quaùn giöõa caùc quoác gia. Caùc ñöôøng ngheøo quoác gia coù xu toaùn soá ngöôøi bieát chöõ döïa treân soá lieäu veà trình ñoä hoïc höôùng coù söùc mua cao hôn ôû caùc nöôùc giaøu vôùi nhöõng vaán laøm bieán thay theá, nhöng laïi söû duïng soá naêm ñi hoïc chuaån möïc cao hôn so vôùi ôû caùc nöôùc ngheøo. Caùc ñöôøng hoaëc caáp hoïc cao nhaát ñaõ toát nghieäp khaùc nhau. Do coù ngheøo quoác teá coá gaéng giöõ cho giaù trò hieän taïi cuûa chuaån söï khaùc bieät veà khaùi nieäm vaø phöông phaùp thu thaäp soá ngheøo nhaát quaùn giöõa caùc quoác gia, nhö khi so saùnh theo lieäu neân khi söû duïng caùc soá lieäu naøy caàn thaän troïng. thôøi gian, baát kyø quoác gia coù möùc thu nhaäp trung bình (Vieän thoáng keâ UNESCO) nhö theá naøo. Keå töø Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi 1990, Ngaân haøng Baûng 2. Tình traïng ngheøo Theá giôùi ñaõ höôùng ñeán muïc ñích aùp duïng moät chuaån ño Ngaân haøng Theá giôùi ñònh kyø tieán haønh caùc ñaùnh giaù löôøng möùc ngheøo cuøng cöïc chung, gaén vôùi ñònh nghóa ngheøo ôû nhöõng nöôùc maø Ngaân haøng coù nhieàu chöông ngheøo ôû caùc quoác gia ngheøo nhaát treân theá giôùi. Möùc soáng trình hoaït ñoäng, vôùi söï phoái hôïp chaët cheõ cuûa caùc cô quan cuûa ngöôøi daân ôû caùc nöôùc khaùc nhau coù theå ñöôïc ño quoác gia, caùc toå chöùc phaùt trieån khaùc vaø caùc nhoùm xaõ hoäi löôøng baèng moät thöôùc ño chung thoâng qua vieäc ñieàu daân söï, bao goàm caû caùc toå chöùc cuûa ngöôøi ngheøo. Caùc chænh söï khaùc bieät trong söùc mua cuûa ñoàng tieàn. Möùc ñaùnh giaù ngheøo baùo caùo quy moâ vaø nguyeân nhaân daãn ñeán chuaån $1/ngaøy thöôøng ñöôïc söû duïng, theo giaù caû quoác tình traïng ngheøo vaø ñeà xuaát caùc chieán löôïc ñeå giaûm thieåu teá naêm 1985 vaø ñöôïc ñieàu chænh theo ñoàng baûn teä coù söû Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 465 duïng thöôùc ño PPP ñaõ ñöôïc choïn cho Baùo caùo Phaùt trieån nhaát ñöôïc neâu trong baùo caùo söû duïng möùc tieâu duøng Theá giôùi 1990, vì ñoù laø chuaån ngheøo ñaëc tröng cuûa caùc cuûa khoaûng 2/3 soá quoác gia. Moät vaán ñeà khaùc nöõa laø ngay quoác gia coù thu nhaäp thaáp vaøo thôøi ñieåm ñoù. Sau ñoù, caû caùc cuoäc ñieàu tra töông töï cuõng coù theå khoâng so saùnh chuaån $1/ngaøy ñaõ ñöôïc ñieàu chænh thaønh $1.08 theo giaù ñöôïc do söï khaùc nhau veà soá löôïng haøng hoùa tieâu duøng, caû quoác teá naêm 1993. Môùi ñaây, chuaån ngheøo quoác teá ñaõ ñoä daøi cuûa khoaûng thôøi gian maø ngöôøi traû lôøi phoûng vaán ñöôïc ñieàu chænh döïa treân soá lieäu môùi veà PPP do Chöông phaûi nhôù laïi caùc khoaûn chi tieâu cuûa hoï, hay söï khaùc nhau trình So saùnh Quoác teá thu thaäp naêm 2005, cuøng vôùi soá veà chaát löôïng vaø ñaøo taïo cuûa ñoäi nguõ ñieàu tra. Tyû leä lieäu thu ñöôïc qua moät loaït ñieàu tra veà thu nhaäp vaø chi khoâng traû lôøi ñoái vôùi moät soá caâu ñöôïc löïa choïn cuõng laø tieâu cuûa hoä gia ñình. Chuaån ngheøo cuøng cöïc môùi ñöôïc vaán ñeà ñaùng quan taâm khaùc trong caùc cuoäc ñieàu tra. ñaët ôû möùc $1.25/ngaøy theo PPP cuûa naêm 2005, ñaïi dieän Vieäc so saùnh caùc quoác gia coù möùc ñoä phaùt trieån khaùc cho möùc trung bình cuûa chuaån ngheøo cuûa 15 quoác gia nhau cuõng laø moät vaán ñeà tieàm naêng vì coù söï khaùc nhau ngheøo nhaát tính theo möùc tieâu duøng treân ñaàu ngöôøi. veà taàm quan troïng töông ñoái cuûa vieäc tieâu duøng hay caùc Ñöôøng ngheøo môùi duy trì cuøng möùc chuaån ñoái vôùi tình loaïi haøng hoùa khoâng coù treân thò tröôøng. Giaù trò thò tröôøng traïng ngheøo cuøng cöïc- ñöôøng ngheøo ñaëc tröng cuûa caùc noäi ñòa cuûa toaøn boä haøng hoùa tieâu duøng (keå caû haøng hoùa quoác gia ngheøo nhaát treân theá giôùi- song coù caäp nhaät döïa töï saûn xuaát voán ñaëc bieät quan troïng trong caùc neàn kinh treân thoâng tin môùi nhaát veà chi phí sinh hoaït ôû caùc nöôùc teá noâng nghieäp keùm phaùt trieån) caàn phaûi ñöôïc goäp ñang phaùt trieån. chung vaøo toång chi tieâu cho tieâu duøng, song treân thöïc teá Chaát löôïng vaø söï saün coù cuûa soá lieäu. Soá lieäu öôùc coù theå laø khoâng. Caùc cuoäc ñieàu tra hieän nay maëc nhieân tính veà ngheøo ñöôïc laáy töø caùc cuoäc ñieàu tra thöïc ñòa ñeå bao goàm caû caùc giaù trò haøng hoùa tieâu duøng töï saûn xuaát thu thaäp thoâng tin, trong ñoù coù thoâng tin veà thu nhaäp trong noâng nghieäp. hoaëc tieâu duøng cuûa moät maãu caùc hoä gia ñình. Ñeå giuùp Lôïi nhuaän ñöôïc tính toaùn töø vieäc saûn xuaát caùc loaïi cho vieäc ñaùnh giaù ngheøo, caùc cuoäc ñieàu tra naøy phaûi haøng hoùa khoâng baùn treân thò tröôøng caàn phaûi ñöôïc coäng mang tính ñaïi dieän quoác gia vaø phaûi coù ñaày ñuû thoâng tin vaøo thu nhaäp, song khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñöôïc thöïc ñeå chaïy chöông trình öôùc tính toaøn dieän toång thu nhaäp hieän (nhöõng khoaûn boû soùt ñoù laø vaán ñeà lôùn trong caùc hay tieâu duøng cuûa hoä gia ñình (keå caû möùc tieâu duøng cuoäc ñieàu tra tröôùc thaäp nieân 1980). Haàu heát soá lieäu hay thu nhaäp töø haøng hoùa töï saûn xuaát, töø ñoù coù theå tính ñieàu tra hieän nay bao goàm caû giaù trò tieâu duøng hoaëc thu toaùn möùc phaân phoái tieâu duøng hoaëc thu nhaäp treân ñaàu nhaäp töø haøng hoùa töï saûn xuaát, song phöông phaùp tính ngöôøi ñöôïc gia quyeàn moät caùch chính xaùc. Hai möôi toaùn thì khaùc nhau. naêm qua, soá quoác gia tieán haønh ñieàu tra thöïc ñòa vaø taàn suaát ñieàu tra ñaõ taêng leân ñaùng keå. Chaát löôïng soá lieäu Ñònh nghóa ñieàu tra cuõng ñöôïc naâng cao raát nhieàu: Cô sôû döõ lieäu Naêm ñieàu tra laø naêm maø soá lieäu ñang söû duïng ñöôïc theo doõi tình traïng ngheøo cuûa Ngaân haøng Theá giôùi hieän thu thaäp. coù keát quaû cuûa hôn 600 cuoäc ñieàu tra ñöôïc tieán haønh ôû Daân soá soáng döôùi ñöôøng ngheøo quoác gia laø tyû leä 115 quoác gia ñang phaùt trieån. Hôn 1,2 trieäu hoä gia ñình daân soá soáng döôùi chuaån ngheøo quoác gia. Soá lieäu öôùc ñöôïc choïn maãu ngaãu nhieân ñaõ ñöôïc phoûng vaán qua caùc tính cuûa quoác gia döïa treân soá lieäu öôùc tính veà caùc nhoùm cuoäc ñieàu tra naøy, chieám 96% daân soá cuûa caùc quoác gia daân soá ñaõ gia quyeàn thu ñöôïc töø caùc cuoäc ñieàu tra hoä ñang phaùt trieån. gia ñình. Caùc vaán ñeà veà heä soá ño löôøng khi söû duïng soá Daân soá soáng döôùi möùc $1,25/ngaøy vaø daân soá soáng lieäu ñieàu tra. Ngoaøi taàn suaát vaø thôøi gian cuûa soá lieäu döôùi möùc $2/ngaøy laø tyû leä daân soá soáng vôùi soá tieàn ít hôn ñieàu tra, caùc vaán ñeà veà soá lieäu khaùc cuõng xuaát hieän khi $1,25/ngaøy vaø $2/ngaøy theo giaù caû quoác teá naêm 2005. Do ño löôøng möùc soáng hoä gia ñình. Moät vaán ñeà lieân quan vieäc ñieàu chænh tyû giaù PPP neân tyû leä ngheøo cuûa töøng quoác ñeán vieäc löïa choïn thu nhaäp hay tieâu duøng laøm chæ baùo gia khoâng coøn so saùnh ñöôïc vôùi tyû leä ngheøo ñöôïc baùo caùo veà möùc soáng. Thu nhaäp thöôøng khoù ño löôøng chính xaùc ôû nhöõng aán baûn tröôùc ñaây. (Ngaân haøng Theá giôùi) hôn, coøn tieâu duøng thì phaûn aùnh möùc soáng saùt thöïc hôn. Khoaûng caùch ngheøo laø khoaûng caùch trung bình tính Thu nhaäp coù theå khaùc ñi theo thôøi gian ngay caû khi möùc töø ñöôøng ngheøo (tính soá ngöôøi khoâng ngheøo laø möùc 0), soáng khoâng thay ñoåi. Tuy nhieân, soá lieäu veà tieâu duøng thì theå hieän baèng phaàn traêm cuûa ñöôøng ngheøo. Thöôùc ño khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù saün: soá lieäu öôùc tính môùi naøy phaûn aùnh ñoä saâu cuûa tình traïng ngheøo cuõng nhö soá löôïng ngöôøi ngheøo. (Ngaân haøng Theá giôùi) 466 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 Baûng 3. Muïc tieâu Phaùt trieån Thieân nieân tính baèng caùch laáy toång soá hoïc sinh hoïc naêm cuoái tieåu kyû: xoùa ngheøo ñoùi vaø caûi thieän cuoäc soáng hoïc tröø ñi soá hoïc sinh löu ban ôû caáp ñoù, roài chia cho toång Tyû troïng tieâu duøng hoaëc thu nhaäp cuûa 20% ngöôøi soá treû em ôû ñoä tuoåi toát nghieäp chính thöùc. Tyû leä toát ngheøo nhaát trong tieâu duøng hoaëc thu nhaäp quoác daân laø nghieäp tieåu hoïc phaûn aùnh chu kyø tieåu hoïc theo ñònh tyû troïng cuûa nhoùm 20% daân soá ngheøo nhaát trong tieâu nghóa cuûa Heä thoáng Phaân loaïi Giaùo duïc Chuaån Quoác teá duøng, hoaëc ôû moät vaøi tröôøng hôïp, trong thu nhaäp. Ñaây (ISCED), ñi töø 3 ñeán 4 naêm tieåu hoïc (ôû moät nhoùm raát ít laø moät thöôùc ño phaân phoái. Caùc nöôùc coù phaân phoái tieâu nöôùc) ñeán 5 hoaëc 6 naêm (ôû haàu heát caùc nöôùc) vaø 7 naêm duøng (hoaëc thu nhaäp) baát bình ñaúng hôn seõ coù tyû leä (ôû moät nhoùm ít caùc nöôùc). Vì chöông trình hoïc cuûa caùc ngheøo ñoùi cao hôn, vôùi moät möùc thu nhaäp bình quaân nöôùc khaùc nhau neân coù tyû leä toát nghieäp tieåu hoïc cao cho tröôùc. Soá lieäu töø caùc cuoäc ñieàu tra toaøn quoác qua caùc khoâng nhaát thieát laø coù möùc ñoä hoïc taäp cuûa hoïc sinh cao. hoä gia ñình ñaïi dieän. Vì caùc cuoäc ñieàu tra hoä gia ñình (Vieän Thoáng keâ UNESCO) quan troïng thöôøng khaùc nhau veà phöông phaùp vaø loaïi soá Tyû leä nhaäp hoïc cuûa treû em gaùi so vôùi treû em trai lieäu thu thaäp neân soá lieäu veà phaân phoái khoâng hoaøn toaøn trong giaùo duïc tieåu hoïc vaø trung hoïc laø tyû leä nhaäp hoïc töông thích giöõa caùc nöôùc. Caùn boä Ngaân haøng Theá giôùi thoâ ôû caáp tieåu hoïc vaø trung hoïc cuûa nöõ so vôùi tyû leä nhaäp ñaõ coá gaéng ñaûm baûo caùc soá lieäu naøy coù theå so saùnh ñöôïc hoïc thoâ töông öùng cuûa naêm. vôùi nhau ôû möùc cao nhaát coù theå ñöôïc. Baát cöù khi naøo coù Xoùa boû cheânh leäch giôùi trong giaùo duïc seõ giuùp naâng theå, caùc soá lieäu veà tieâu duøng ñeàu ñöôïc duøng thay cho cao vò theá vaø naêng löïc cuûa phuï nöõ. Chæ baùo naøy laø moät caùc soá lieäu veà thu nhaäp. (Ngaân haøng Theá giôùi) thöôùc ño chöa hoaøn haûo veà khaû naêng tieáp caän töông ñoái Vieäc laøm deã bò toån thöông laø toång lao ñoäng gia ñình ñeán giaùo duïc cuûa phuï nöõ. Soá lieäu veà tình hình nhaäp hoïc khoâng ñöôïc traû löông vaø lao ñoäng töï tuùc tính theo phaàn phoå thoâng ñöôïc caùc cô quan giaùo duïc quoác gia baùo caùo traêm toång vieäc laøm. Tyû leä lao ñoäng gia ñình khoâng ñöôïc cho Vieän Thoáng keâ UNESCO. Giaùo duïc tieåu hoïc trang bò traû löông vaø lao ñoäng töï tuùc treân toång vieäc laøm ñöôïc tính cho hoïc sinh nhöõng kyõ naêng cô baûn veà ñoïc, vieát vaø laøm toaùn döïa theo soá lieäu veà tình traïng vieäc laøm. Moãi nhoùm toaùn, cuøng vôùi nhöõng hieåu bieát sô ñaúng veà lòch söû, ñòa lyù, tình traïng ñeàu coù nhöõng ruûi ro kinh teá rieâng, lao ñoäng khoa hoïc töï nhieân, khoa hoïc xaõ hoäi, ngheä thuaät vaø aâm gia ñình khoâng ñöôïc traû löông vaø lao ñoäng töï tuùc laø nhaïc. Giaùo duïc trung hoïc seõ hoaøn taát vieäc trang bò nhöõng nhoùm deã bò toån thöông nhaát- do ñoù, deã rôi vaøo tình traïng hoïc vaán cô baûn ñaõ ñöôïc baét ñaàu töø caáp tieåu hoïc, vôùi yù ñoà ngheøo. Hoï coù raát ít cô hoäi coù vieäc laøm chính thöùc, cuõng ñaët neàn moùng cho vieäc hoïc taäp vaø phaùt trieån con ngöôøi nhö söï baûo trôï xaõ hoäi vaø maïng löôùi an sinh ñeå giuùp hoï trong caû ñôøi, baèng caùch ñöa ra nhöõng chæ daãn naëng veà ñoái phoù vôùi caùc cuù soác kinh teá, vaø thöôøng khoâng tieát kieäm kyõ naêng vaø theo töøng chuû ñeà cuï theå hôn vaø do nhöõng ñuû ñeå buø ñaép cho nhöõng côn soác naøy. (Toå chöùc Lao ñoäng giaùo vieân chuyeân saâu giaûng daïy. (Vieän Thoáng keâ UN- Quoác teá) ESCO) Dieän suy dinh döôõng ôû treû em laø tyû leä phaàn traêm soá Tyû leä töû vong ôû treû döôùi 5 tuoåi laø xaùc suaát moät ñöùa treû em döôùi 5 tuoåi coù troïng löôïng theo löùa tuoåi nhoû hôn- treû sô sinh cheát tröôùc khi troøn 5 tuoåi, neáu ñöùa treû ñoù 2 ñoä leäch chuaån so vôùi trung vò cuûa daân soá tham chieáu tuaân theo xu höôùng tyû suaát cheát hieän taïi cho moät ñoä tuoåi quoác teá trong ñoä tuoåi töø 0 ñeán 59 thaùng. Baûng naøy phaûn nhaát ñònh. Xaùc suaát naøy ñöôïc bieåu thò theo tyû leä phaàn aùnh soá lieäu veà tieâu chuaån taêng tröôûng môùi cuûa treû em do nghìn. Nguoàn chính ñeå bieát ñöôïc ngaøy cheát laø heä thoáng Toå chöùc Y teá Theá giôùi (WHO) coâng boá naêm 2006. Öôùc khai sinh khai töû, vaø nhöõng öôùc tính tröïc tieáp hoaëc giaùn tính soá treû em suy dinh döôõng ñöôïc ruùt ra töø soá lieäu ñieàu tieáp döïa treân ñieàu tra choïn maãu hoaëc toång ñieàu tra daân tra quoác gia. Tyû leä treû em thieáu caân laø moät chæ baùo thoâng soá. Ñeå ñöa ra ñöôïc nhöõng öôùc tính phuø hôïp veà tyû leä töû duïng nhaát veà tình traïng suy dinh döôõng. Bò thieáu caân, vong ôû treû döôùi 5 tuoåi, maø coù theå söû duïng taát caû nhöõng cho duø chæ moät chuùt, seõ laøm taêng nguy cô töû vong vaø caûn thoâng tin theo moät caùch minh baïch, caû UNESCO vaø Ngaân trôû söï phaùt trieån nhaän thöùc ôû treû em. Hôn nöõa, noù seõ haøng Theá giôùi ñeàu ñaõ xaây döïng vaø aùp duïng moät phöông ñeo ñaúng vaán ñeà ñoù töø theá heä naøy sang theá heä tieáp theo, phaùp thoáng keâ, söû duïng moïi thoâng tin hieän coù ñeå khôùp vì nhöõng phuï nöõ suy dinh döôõng seõ coù nhieàu nguy cô laïi nhöõng soá lieäu cheânh leäch. Phöông phaùp naøy ñöa sinh ra nhöõng ñöùa treû sô sinh thieáu caân. (WHO) ñöôøng hoài quy aên khôùp vôùi moái quan heä giöõa tyû suaát cheát Tyû leä toát nghieäp tieåu hoïc laø toång soá hoïc sinh toát vaø thôøi ñieåm tham chieáu cuûa chuùng, coù söû duïng bình nghieäp naêm cuoái cuøng ôû moät tröôøng tieåu hoïc. Noù ñöôïc phöông toái thieåu gia quyeàn. (Nhoùm lieân cô quan veà öôùc tính tyû leä töû vong ôû treû em) Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 467 Tyû leä thöông vong ôû baø meï laø soá phuï nöõ cheát do caùc Ñioâxít, Ngaân haøng Theá giôùi) nguyeân nhaân lieân quan ñeán thai ngheùn trong thôøi kyø Tieáp caän caùc tieän nghi veä sinh ñöôïc caûi thieän laø tyû mang thai vaø sinh nôû treân 100.000 ca sinh soáng. Caùc giaù leä daân soá ít nhaát laø coù khaû naêng tieáp caän coâng trình veä trò laø con soá öôùc tính theo moâ hình. Soá lieäu öôùc tính theo sinh (rieâng hoaëc chung, song khoâng phaûi laø coâng coäng), moâ hình ñöôïc thöïc hieän bôûi Quyõ Nhi ñoàng Lieân Hôïp Quoác ñuû tieâu chuaån ñeå ngaên khoâng cho ngöôøi, ñoäng vaät hoaëc (UNESCO), Quyõ Daân soá Lieân Hôïp Quoác (UNFPA) vaø Ngaân coân truøng tieáp xuùc vôùi chaát thaûi (nhaø veä sinh khoâng caàn haøng Theá giôùi. Ñoái vôùi caùc quoác gia coù heä thoáng ñaêng kyù phaûi coù heä thoáng xöû lyù töï hoaïi). Caùc coâng trình veä sinh sinh töû hoaøn thieän vaø coù phaàn thoâng tin veà nguyeân nhaân ñöôïc caûi thieän bao goàm töø caùc nhaø veä sinh hai ngaên ñôn töû vong, soá lieäu ñöôïc giöõ nguyeân nhö ñaõ ñöôïc baùo caùo. giaûn ñeán boàn caàu xaû nöôùc thoâng vôùi heä thoáng coáng. Ñeå Ñoái vôùi caùc nöôùc söû duïng soá lieäu quoác gia laáy töø caùc heä ñaït ñöôïc hieäu quaû, caùc coâng trình veä sinh phaûi ñöôïc xaây thoáng ñaêng kyù sinh töû hoaøn thieän nhöng thieáu thoâng tin döïng vaø baûo trì ñuùng caùch. (WHO vaø UNICEF) veà nguyeân nhaân töû vong, hoaëc töø caùc cuoäc ñieàu tra hoä gia Ngöôøi söû duïng internet laø ngöôøi ñöôïc tieáp caän maïng ñình, tyû leä töû vong ôû baø meï thöôøng ñöôïc ñieàu chænh vôùi lyù thoâng tin toaøn caàu. (Cô quan Vieãn thoâng Quoác teá) do tính toaùn thieáu hoaëc phaân loaïi sai. Ñoái vôùi caùc nöôùc Baûng 4. Hoaït ñoäng kinh teá khoâng coù soá lieäu quoác gia ñaùng tin caäy (chieám khoaûng 35%), tyû leä töû vong ôû baø meï ñöôïc öôùc tính baèng phöông Toång saûn phaåm quoác noäi (GDP) laø toång giaù trò gia taêng, phaùp hoài quy, söû duïng caùc thoâng tin veà kinh teá- xaõ hoäi, bao tính theo giaù ngöôøi mua, do taát caû coâng daân cuûa moät goàm thoâng tin veà tyû leä sinh, soá laàn sinh vaø GDP. (WHO, nöôùc saùng taïo ra trong neàn kinh teá, coäng moïi khoaûn thueá UNICEF, UNFPA vaø Ngaân haøng Theá giôùi) vaø tröø ñi moïi khoaûn trôï caáp khoâng ñöôïc ñöa vaøo giaù trò Tình traïng laây nhieãm HIV/AIDS laø phaàn traêm soá cuûa saûn phaåm. Noù ñöôïc tính toaùn maø chöa tröø ñi khaáu ngöôøi trong ñoä tuoåi töø 15 ñeán 49 bò nhieãm HIV. Tyû leä laây hao caùc taøi saûn aûo hoaëc söï suy thoaùi, caïn kieät taøi nguyeân nhieãm HIV ôû ngöôøi lôùn phaûn aùnh tình traïng nhieãm HIV thieân nhieân. Giaù trò gia taêng laø saûn phaåm roøng cuûa moät trong daân soá cuûa moãi nöôùc. Tuy nhieân, tyû leä laây nhieãm ngaønh baát kyø, sau khi ñaõ coäng toaøn boä caùc ñaàu ra vaø tröø quoác gia thaáp coù theå laø moät chæ baùo sai leäch nghieâm ñi taát caû ñaàu vaøo trung gian. Xuaát xöù ngaønh cuûa giaù trò troïng. Noù thöôøng che giaáu tình traïng beänh dòch nghieâm gia taêng ñöôïc xaùc ñònh theo Heä thoáng Phaân loaïi Ngaønh troïng maø luùc ñaàu chæ taäp trung ôû moät ñòa baøn nhaát ñònh theo Chuaån Quoác teá (ISIC), phieân baûn 3. Ngaân haøng Theá hoaëc trong moät soá nhoùm daân cö naøo ñoù, vaø coù nguy cô giôùi thöôøng hay söû duïng ñoâ la Myõ vaø aùp duïng tyû giaù hoái lan roäng ra ñoâng ñaûo nhaân daân. ÔÛ nhieàu nöôùc ñang phaùt ñoaùi chính thöùc trung bình do Quyõ Tieàn teä Quoác teá coâng trieån, nhöõng ca laây nhieãm môùi thöôøng xuaát hieän ôû boá cho naêm hieån thò. Moät heä soá quy ñoåi khaùc seõ ñöôïc aùp nhöõng thanh nieân tröôûng thaønh, trong ñoù nöõ thanh nieân duïng neáu tyû giaù hoái ñoaùi chính thöùc ñöôïc ñaùnh giaù laø laø ñoái töôïng ñaëc bieät deã toån thöông. (Chöông trình sai leäch vôùi moät möïc ñoä lôùn baát thöôøng so vôùi tyû giaù ñöôïc HIV/AIDS chung cuûa Lieân Hôïp Quoác UNAIDS vaø WHO) söû duïng thöïc teá trong caùc giao dòch baèng ngoaïi teä vaø caùc Soá ca nhieãm lao laø con soá öôùc tính soá ca bò nhieãm lao saûn phaåm tham gia ngoaïi thöông. (Ngaân haøng Theá giôùi, môùi (lao phoåi, döông tính vôùi vi khuaån lao). Beänh lao laø OECD, Lieân Hôïp Quoác) moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính gaây töû vong ôû Toác ñoä taêng trung bình haøng naêm cuûa toång saûn ngöôøi lôùn do moät taùc nhaân laây nhieãm duy nhaát taïi caùc phaåm quoác noäi ñöôïc tính toaùn töø soá lieäu GDP theo giaù nöôùc ñang phaùt trieån. ÔÛ caùc nöôùc coù thu nhaäp cao, beänh coá ñònh baèng ñoàng baûn teä. (Ngaân haøng Theá giôùi, OECD, lao chuû yeáu ñöôïc coi laø do ngöôøi nhaäp cö ñem ñeán. Soá Lieân Hôïp Quoác) lieäu öôùc tính soá ca nhieãm lao ñöôïc neâu trong baûng ñöôïc Naêng suaát noâng nghieäp laø tyû leä giöõa giaù trò gia taêng tính toaùn döïa treân phöông phaùp ñieàu chænh soá ca ñöôïc cuûa noâng nghieäp, tính theo ñoâ la Myõ giaù coá ñònh naêm baùo caùo, söû duïng tyû leä soá ca ñöôïc thoâng baùo treân tyû leä öôùc 1995, vaø soá coâng nhaân laøm vieäc trong ngaønh noâng tính soá ca ñöôïc phaùt hieän bôûi hoäi ñoàng 80 nhaø dòch beänh nghieäp. Naêng suaát noâng nghieäp ñöôïc tính baèng giaù trò hoïc do WHO môøi. (WHO) gia taêng treân moãi ñôn vò ñaàu vaøo. Giaù trò gia taêng trong Löôïng phaùt thaûi khí C02 laø löôïng khí phaùt thaûi töø noâng nghieäp bao goàm caû laâm nghieäp vaø ngö nghieäp. vieäc ñoát caùc nhieân lieäu thieân nhieân vaø vieäc saûn xuaát xi Do ñoù, caàn thaän troïng khi dieãn giaûi veà naêng suaát ñaát maêng, keå caû C02 ñöôïc saûn sinh do tieâu thuï caùc nhieân ñai. (FAO) lieäu raén, loûng vaø khí, vaø khai thaùc khí ga, chia cho daân soá Giaù trò gia taêng laø saûn löôïng roøng cuûa moät ngaønh sau ôû naêm giöõa. (Trung taâm Phaân tích Thoâng tin veà Caùcbon khi ñaõ coäng toaøn boä löôïng ñaàu ra vaø tröø ñi taát caû caùc ñaàu 468 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 vaøo trung gian. Xuaát xöù ngaønh cuûa giaù trò gia taêng ñöôïc khaåu haøng hoùa vaø dòch vuï tröø ñi nhaäp khaåu haøng hoùa vaø xaùc ñònh theo Heä thoáng Phaân loaïi Ngaønh theo Chuaån dòch vuï. Thöông maïi haøng hoùa vaø dòch vuï bao goàm taát caû Quoác teá (ISIC), phieân baûn 3. (Ngaân haøng Theá giôùi) caùc giao dòch giöõa coâng daân moät nöôùc vôùi caùc nöôùc khaùc Giaù trò gia taêng noâng nghieäp töông öùng vôùi ISIC maø coù laøm thay ñoåi sôû höõu caùc haøng hoùa thöông phaåm phaân ngaønh 1-5 vaø bao goàm caû laâm vaø ngö nghieäp. chung, haøng hoùa ñang treân ñöôøng chuyeân chôû ñeå cheá (Ngaân haøng Theá giôùi) bieán vaø söûa chöõa, vaøng khoâng duøng laøm phöông tieän Giaù trò gia taêng coâng nghieäp bao goàm khai khoaùng, trao ñoåi vaø caùc dòch vuï. (Ngaân haøng Theá giôùi, OECD) cheá taïo, xaây döïng, ñieän nöôùc vaø khí ñoát (ISIC phaân ngaønh Chæ soá giaûm phaùt ngaàm GDP phaûn aùnh söï thay ñoåi giaù caû 10-45). (Ngaân haøng Theá giôùi, OECD, Lieân Hôïp Quoác) cuûa taát caû caùc loaïi caàu cuoái cuøng, nhö tieâu duøng cuûa Giaù trò gia taêng dòch vuï töông öùng vôùi ISIC phaân chính phuû, möùc taïo voán, vaø thöông maïi quoác teá, cuõng ngaønh 50-99. nhö thaønh phaàn chính laø tieâu duøng cuoái cuøng cuûa tö Chi tieâu cho tieâu duøng cuoái cuøng cuûa hoä gia ñình nhaân. Noù ñöôïc tính baèng tyû leä giöõa GDP theo giaù hieän laø giaù thò tröôøng cuûa taát caû caùc loaïi haøng hoùa vaø dòch vuï, haønh vaø GDP theo giaù coá ñònh. Chæ soá giaûm phaùt GDP bao goàm caû saûn phaåm laâu beàn (nhö oâ toâ, maùy giaët, vaø cuõng coù theå ñöôïc tính coâng khai nhö chæ soá giaù Paasche, maùy tính gia ñình), do hoä gia ñình mua saém. Noù khoâng trong ñoù troïng soá laø löôïng ñaàu ra trong kyø hieän taïi. (Caùc tính ñeán vieäc mua saém nhaø ôû, nhöng tính ñeán tieàn thueâ chæ baùo taøi khoaûn quoác gia cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån quy öôùc ñoái vôùi nhöõng nôi ôû do chính chuû sôû höõu. Noù haàu heát ñöôïc thu thaäp töø caùc toå chöùc thoáng keâ nhaø nöôùc cuõng bao goàm taát caû caùc khoaûn thanh toaùn vaø phí traû cho vaø ngaân haøng trung öông, thoâng qua phaùi ñoaøn thöôøng chính phuû ñeå ñöôïc caáp giaáy pheùp. ÔÛ ñaây, chi tieâu cho truù vaø coâng taùc cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Soá lieäu cuûa caùc tieâu duøng cuûa hoä gia ñình bao goàm caû chi tieâu cuûa caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao laáy töø hoà sô döõ lieäu cuûa toå chöùc phi lôïi nhuaän phuïc vuï hoä gia ñình, ngay caû khi OECD). nhöõng soá lieäu naøy ñöôïc caùc nöôùc baùo caùo taùch rieâng. Treân thöïc teá, chi cho tieâu duøng cuûa hoä gia ñình coù theå Baûng 5. Thöông maïi, vieän trôï vaø taøi chính bao goàm baát cöù sai soá thoáng keâ naøo trong vieäc söû duïng Xuaát khaåu haøng hoùa (thöông phaåm) cho bieát giaù caäp nguoàn löïc so vôùi löôïng cung nguoàn löïc ñoù. (Ngaân haøng maïn (FOB) cuûa haøng hoùa ñöôïc cung caáp cho taát caû caùc Theá giôùi, OECD) nöôùc khaùc treân theá giôùi, ñöôïc tính baèng ñoâ la Myõ. Chi tieâu cho tieâu duøng cuoái cuøng cuûa chính phuû Nhaäp khaåu haøng hoùa (thöông phaåm) cho bieát giaù noùi chung bao goàm taát caû caùc khoaûn chi phí thöôøng CIF cuûa haøng hoùa (chi phí haøng hoùa keå caû baûo hieåm vaø xuyeân cuûa chính phuû ñeå mua saém haøng hoùa vaø dòch vuï vaän taûi) ñöôïc mua töø taát caû caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi (keå caû ñeàn buø cho ngöôøi lao ñoäng). Noù cuõng tính ñeán tính baèng ñoâ la Myõ. (Soá lieäu veà thöông maïi haøng hoùa laáy haàu heát caùc khoaûn chi cho quoác phoøng, an ninh, nhöng töø Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi (WTO) trong baùo caùo khoâng tính chi quaân söï cuûa chính phuû ñaõ ñöôïc tính laøm haøng naêm cuûa toå chöùc naøy). moät phaàn trong toång möùc taïo voán cuûa chính phuû. (Ngaân Xuaát khaåu haøng cheá taùc bao goàm nhöõng haøng hoùa haøng Theá giôùi, OECD) trong Phaân loaïi Thöông maïi Coâng nghieäp Tieâu chuaån Toång möùc taïo voán bao goàm chi tieâu cho caùc khoaûn (SITC), muïc 5 (hoùa chaát), 6 (haøng cheá taùc cô baûn), 7 boå sung vaøo taøi saûn coá ñònh, cuûa neàn kinh teá coäng vôùi söï (maùy moùc vaø thieát bò vaän taûi), vaø 8 (haøng hoùa cheá taùc laët thay ñoåi roøng trong möùc toàn kho vaø caùc khoaûn coù giaù trò vaët), tröø phaân nhoùm 68. (Cô sôû döõ lieäu thoáng keâ veà khaùc. Taøi saûn coá ñònh bao goàm vieäc caûi taïo ñaát (laøm haøng thöông maïi haøng hoùa cuûa Ban Thoáng keâ Lieân Hôïp raøo, ñaøo hoá, xeû raõnh…), nhaø xöôûng maùy moùc vaø mua Quoác). saém thieát bò; xaây döïng nhaø cöûa, ñöôøng boä, ñöôøng saét…, Xuaát khaåu coâng ngheä cao laø caùc saûn phaåm coù haøm keå caû caùc toøa nhaø thöông maïi vaø keát caáu coâng nghieäp, löôïng nghieân cöùu vaø trieån khai (R&D) cao. Chuùng bao vaên phoøng, tröôøng hoïc, beänh vieän vaø nhaø ôû tö nhaân. Toàn goàm caùc saûn phaåm coâng ngheä cao nhö maùy bay, maùy kho laø döï tröõ haøng hoùa cuûa doanh nghieäp nhaèm ñaùp öùng tính, döôïc phaåm, coâng cuï khoa hoïc vaø maùy ñieän töû. (Cô nhöõng söï bieán ñoäng taïm thôøi vaø ñoät xuaát trong saûn xuaát sôû döõ lieäu thoáng keâ veà thöông maïi haøng hoùa cuûa Ban hoaëc baùn haøng, coøn goïi laø “baùn thaønh phaåm”. Theo SNA Thoáng keâ Lieân Hôïp Quoác). 1993, mua saém roøng caùc taøi saûn coù giaù trò cuõng ñöôïc tính Caùn caân taøi khoaûn vaõng lai laø toång xuaát khaåu roøng laø taïo voán. (Ngaân haøng Theá giôùi, OECD) haøng hoùa vaø dòch vuï, thu nhaäp roøng vaø chuyeån giao vaõng Caùn caân ñoái ngoaïi veà haøng hoùa vaø dòch vuï laø xuaát laïi roøng. (IMF) Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 469 Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø nguoàn voán ñaàu tö vaøo cuûa chính phuû, do chính phuû baûo laõnh, vaø nôï tö nhaân roøng nhaèm thu ñöôïc lôïi ích quaûn lyù laâu daøi (töø 10% soá khoâng ñöôïc baûo laõnh, tính cho caû ñôøi cuûa khoaûn nôï hieän coå phieáu ñöôïc quyeàn boû phieáu trôû leân) trong moät doanh haønh. (Nguoàn chính cung caáp thoâng tin veà nôï nöôùc nghieäp vaän haønh ôû moät nöôùc naèm ngoaøi queâ höông cuûa ngoaøi laø caùc baùo caùo vôùi Ngaân haøng Theá giôùi thoâng qua nhaø ñaàu tö. Ñoù laø toång voán coå phaàn, taùi ñaàu tö lôïi nhuaän, Heä thoáng Baùo caùo cuûa Quoác gia ñi vay töø caùc quoác gia voán daøi haïn khaùc vaø voán ngaén haïn nhö ñaõ ñöôïc theå hieän thaønh vieân nhaän voán vay cuûa Ngaân haøng Taùi thieát vaø Phaùt trong caùn caân thanh toaùn. (Soá lieäu veà ñaàu tö tröïc tieáp trieån Quoác teá (IBRD) vaø tín duïng cuûa Hieäp hoäi Phaùt trieån nöôùc ngoaøi döïa treân soá lieäu veà caùn caân thanh toaùn cuûa Quoác teá (IDA). Thoâng tin boå sung ñöôïc laáy töø caùc hoà sô Quyõ Tieàn teä Quoác teá, ñöôïc boå sung bôûi caùc öôùc tính cuûa cuûa Ngaân haøng Theá giôùi vaø Quyõ Tieàn teä Quoác teá, Ngaân caùn boä Ngaân haøng Theá giôùi, söû duïng baùo caùo do Hoäi nghò haøng Phaùt trieån chaâu Phi , Ngaân haøng Phaùt trieån chaâu AÙ, Thöông maïi vaø Phaùt trieån Lieân Hieäp Quoác vaø caùc nguoàn Quyõ Phaùt trieån chaâu AÙ vaø Ngaân haøng Phaùt trieån Lieân Myõ. quoác gia chính thöùc khaùc cung caáp). Caùc baûng toång hôïp veà nôï nöôùc ngoaøi cuûa caùc nöôùc ñang Hoã trôï phaùt trieån chính thöùc hoaëc vieän trôï chính phaùt trieån ñöôïc xuaát baûn haøng naêm trong Taøi chính Phaùt thöùc (ODA) töø caùc nöôùc thaønh vieân coù thu nhaäp cao cuûa trieån Toaøn caàu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi). OECD laø nguoàn taøi chính beân ngoaøi chính thöùc cô baûn Tín duïng trong nöôùc do khu vöïc ngaân haøng cung cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nhöng ODA cuõng ñöôïc caáp bao goàm taát caû tín duïng daønh cho caùc ngaønh khaùc moät soá quoác gia taøi trôï quan troïng khoâng phaûi laø thaønh nhau, tính baèng con soá toång goäp chöù khoâng phaûi roøng, vieân cuûa UÛy ban Hoã trôï Phaùt trieån cuûa OECD giaûi ngaân. tröø tín duïng cho chính phuû trung öông laø tính baèng con UÛy ban Hoã trôï Phaùt trieån coù ba ñieàu kieän ñeå caáp ODC: soá roøng. Khu vöïc ngaân haøng bao goàm caùc cô quan chöùc phaûi do khu vöïc chính thöùc nhaän vieän trôï, phaûi coi thuùc naêng veà tieàn teä, ngaân haøng tieàn göûi vaø caùc ñònh cheá ngaân ñaåy phaùt trieån kinh teá hoaëc phuùc lôïi laø muïc tieâu chính haøng khaùc coù saün soá lieäu (bao goàm caùc ñònh cheá khoâng vaø phaûi coù ñieàu khoaûn öu ñaõi, vôùi thaønh phaàn vieän trôï chaáp nhaän tieàn göûi coù theå chuyeån nhöôïng nhöng chaáp khoâng hoaøn laïi chieám khoâng döôùi 25% giaù trò khoaûn vay nhaän caùc nghóa vuï nhö tieàn göûi coù kyø haïn vaø tieàn göûi tieát (tính theo tyû suaát chieát khaáu 10%). Hoã trôï phaùt trieån kieäm). Thí duï veà caùc ñònh cheá tieát kieäm vaø cho vay coù theá chính thöùc bao goàm vieän trôï khoâng hoaøn laïi vaø voán vay, chaáp vaø caùc hieäp hoäi xaây döïng vaø cho vay. (Soá lieäu laáy töø sau khi ñaõ tröø phaàn thanh toaùn traû nôï, ñaùp öùng ñöôïc Thoáng keâ Taøi chính Quoác teá cuûa Quyõ Tieàn teä Quoác teá). ñònh nghóa ODA cuûa UÛy ban Hoã trôï Phaùt trieån, vaø ñöôïc Di cö roøng laø toång soá di daân roøng trong moät thôøi kyø, töùc trao cho caùc nöôùc vaø vuøng laõnh thoå trong danh saùch caùc laø soá ngöôøi nhaäp cö tröø ñi soá ngöôøi xuaát cö, keå caû caùc ñoái nöôùc nhaän vieän trôï cuûa UÛy ban Hoã trôï Phaùt trieån. Danh töôïng cö truù laãn phi cö truù. Soá lieäu ñöôïc trình baøy trong saùch môùi caùc nöôùc nhaän vieän trôï cuûa UÛy ban Hoã trôï Phaùt baûng laø caùc öôùc tính 5 naêm. (Soá lieäu ñöôïc laáy töø Trieån trieån ñöôïc xaây döïng theo caùc tieâu chí döïa treân nhu caàu voïng Daân soá Toaøn caàu: Ñieàu chænh naêm 2008 cuûa Ban khaùch quan hôn so vôùi caùc danh saùch tröôùc ñoù, vaø bao Daân soá Lieân Hieäp Quoác). goàm caû caùc nöôùc coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình thaáp, tröø nhöõng nöôùc laø thaønh vieân cuûa nhoùm G8 hoaëc EU (keå Baû n g 6. Chæ baù o chính cho caù c neà n caû nhöõng nöôùc ñaõ coù thôøi haïn chaéc chaén gia nhaäp EU). kinh teá khaùc (OECD DAC) Xem Chuù thích kyõ thuaät cuûa baûng 1, phaàn Caùc chæ baùo Toång nôï nöôùc ngoaøi laø nôï do caùc ñoái töôïng phi cö Phaùt trieån then choát. truù sôû höõu, vaø phaûi traû nôï baèng ngoaïi teä, haøng hoùa hoaëc dòch vuï. Ñoù laø toång caùc khoaûn nôï daøi haïn cuûa chính phuû, Phöông phaùp thoáng keâ nôï do chính phuû baûo laõnh vaø nôï tö nhaân khoâng ñöôïc Phaàn naøy moâ taû caùc tính toaùn toác ñoä taêng tröôûng theo baûo laõnh, söû duïng tín duïng cuûa Quyõ Tieàn teä Quoác teá vaø phöông phaùp toái thieåu, toác ñoä taêng tröôûng luõy thöøa nôï ngaén haïn. Nôï ngaén haïn bao goàm taát caû caùc khoaûn nôï (ñieåm nuùt), vaø phöông phaùp AÙtlaùt cuûa Ngaân haøng Theá coù kyø haïn ban ñaàu khoâng quaù moät naêm vaø tieàn traû laõi giôùi ñeå tính heä soá chuyeån ñoåi ñöôïc söû duïng ñeå öôùc tính cho phaàn nôï ñoïng trong caùc khoaûn nôï daøi haïn. (Ngaân GNI vaø GNI treân ñaàu ngöôøi theo ñoâ la Myõ. haøng Theá giôùi) Toác ñoä taêng tröôûng theo phöông phaùp bình phöông Giaù trò hieän taïi cuûa nôï nöôùc ngoaøi laø toång caùc khoaûn toái thieåu. Toác ñoä taêng tröôûng theo phöông phaùp bình nôï nöôùc ngoaøi ngaén haïn coäng toång ñaõ chieát khaáu cuûa phöông toái thieåu ñöôïc söû duïng khi coù moät chuoãi thôøi phaàn traû nôï trong toång nôï nöôùc ngoaøi daøi haïn ñeán haïn gian ñuû daøi ñeå ñöa ra caùc tính toaùn ñaùng tin caäy. Do ñoù, 470 BAÙO CAÙO PHAÙT TRIEÅN THEÁ GIÔÙI 2010 khi thieáu hôn moät nöûa soá quan saùt trong moät thôøi kyø, thì giaù hoái ñoaùi cuûa nöôùc naøy trong hai naêm tröôùc ñoù. Heä soá seõ khoâng tính toác ñoä taêng tröôûng theo phöông phaùp naøy. naøy ñöôïc ñieàu chænh theo söï cheânh leäch veà tyû leä laïm Toác ñoä taêng tröôûng theo phöông phaùp bình phöông phaùt trong nöôùc vôùi caùc nöôùc Nhaät Baûn, Anh, Myõ vaø khu toái thieåu, r, ñöôïc öôùc tính baèng caùch ñöa ñöôøng hoài quy vöïc ñoàng Euro. Tyû leä laïm phaùt cuûa moät nöôùc ñöôïc tính xu theá tuyeán tính phuø hôïp vôùi giaù trò haøng naêm tính theo baèng söï thay ñoåi trong heä soá giaûm phaùt GDP cuûa nöôùc loâgarít cuûa bieán soá trong kyø töông öùng. Phöông trình hoài ñoù. Tyû leä laïm phaùt cuûa caùc nöôùc Nhaät Baûn, Anh, Myõ vaø quy coù daïng nhö sau: Khu vöïc ñoàng Euro, tieâu bieåu cho möùc laïm phaùt quoác teá, ln Xt = a + bt, ñöôïc tính baèng söï thay ñoåi trong heä soá giaûm phaùt SDR (quyeàn ruùt voán ñaëc bieät hoaëc SDR laø ñôn vò tính toaùn cuûa Phöông trình naøy töông ñöông vôùi pheùp bieán ñoåi loâgarít IMF). Heä soá giaûm phaùt SDR ñöôïc tính nhö moät soá bình cuûa phöông trình taêng tröôûng goäp: quaân gia quyeàn cuûa heä soá giaûm phaùt GDP cuûa caùc nöôùc Xt = Xo (1 + r)t treân tính theo SDR, caùc quyeàn soá ñoù laø löôïng tieàn teä cuûa Trong phöông trình naøy, X laø bieán soá, t laø thôøi gian, moãi nöôùc trong moät ñôn vò SDR. Caùc quyeàn soá thay ñoåi vaø a = log Xo vaø b = ln(1 + r) laø thoâng soá öôùc löôïng. theo thôøi gian do caáu thaønh cuûa SDR vaø tyû giaù hoái ñoaùi Neáu b* laø öôùc löôïng bình phöông nhoû nhaát cuûa b thì toác töông ñoái cuûa moãi ñoàng tieàn ñeàu thay ñoåi. Heä soá giaûm ñoä taêng tröôûng trung bình haøng naêm, r, ñöôïc tính baèng phaùt SDR tröôùc heát ñöôïc tính theo SDR, sau ñoù ñöôïc caùch [luõy thöøa (b*)- 1] vaø nhaân vôùi 100 ñeå bieåu thò theo quy sang ñoàng ñoâ la Myõ, söû duïng heä soá chuyeån ñoåi AÙt laùt tyû leä phaàn traêm. giöõa SDR vaø ñoâ la Myõ. Heä soá chuyeån ñoåi AÙt laùt thu ñöôïc Toác ñoä taêng tröôûng tính toaùn ñöôïc laø toác ñoä taêng tính theo ñoâ la Myõ ñöôïc aùp duïng cho GNI cuûa moät nöôùc. tröôûng bình quaân ñaïi dieän cho soá quan saùt ñöôïc trong GNI tính ñöôïc baèng ñoâ la Myõ seõ ñöôïc chia cho soá daân ôû toaøn boä thôøi kyø. Noù khoâng nhaát thieát phaûi phuø hôïp vôùi thôøi ñieåm giöõa naêm ñeå tính ñöôïc GNI treân ñaàu ngöôøi. toác ñoä taêng tröôûng thöïc teá giöõa hai thôøi kyø baát kyø naøo ñoù. Khi tyû giaù hoái ñoaùi chính thöùc ñöôïc xem laø khoâng ñaùng Toác ñoä taêng tröôûng luõy thöøa tin caäy hoaëc khoâng mang tính tieâu bieåu trong moät thôøi kyø, thì moät öôùc tính khaùc veà tyû giaù hoái ñoaùi ñöôïc söû duïng Laø toác ñoä taêng tröôûng giöõa hai thôøi ñieåm, döïa treân soá trong coâng thöùc AÙtlaùt (xem döôùi ñaây). lieäu nhaân khaåu hoïc nhaát ñònh, nhaát laø löïc löôïng lao Coâng thöùc mieâu taû caùch tính heä soá chuyeån ñoåi AÙtlaùt cho ñoäng vaø daân soá, ñöôïc tính töø phöông trình naêm t : r = ln (pn/p1)/n, Trong ñoù pn vaø p1 laø nhöõng quan saùt ñaàu tieân vaø cuoái cuøng trong moät thôøi kyø, n laø soá naêm trong thôøi kyø ñoù laø lôïi nhuaän laø toaùn töû loâgarít töï nhieân. Toác ñoä taêng tröôûng naøy döïa treân moâ hình taêng tröôûng luõy thöøa lieân tuïc giöõa Vaø caùch tính GNI treân ñaàu ngöôøi theo ñoâ la Myõ cho naêm t. hai thôøi ñieåm. Noù khoâng xeùt ñeán giaù trò trung gian trong Yt$= (Yt/Nt)et* daõy soá. Noù cuõng khoâng töông öùng vôùi toác ñoä thay ñoåi Trong ñoù, et* laø heä soá chuyeån ñoåi AÙtlaùt (ñoàng baûn teä treân haøng naêm xaùc ñònh taïi khoaûng thôøi gian moät naêm, maø toác ñoâ la Myõ) cho naêm t, et laø tyû giaù hoái ñoaùi trung bình ñoä thay ñoåi ñoù ñöôïc tính theo coâng thöùc (ñoàng baûn teä treân ñoâ la Myõ) cho naêm t, pt laø heä soá giaûm (pn – pn-1)Pn-1 phaùt GDP cho naêm t, pt$$ laø heä soá giaûm phaùt SDR tính theo ñoâ la Myõ cho naêm t, Yt$ laø GNI AÙtlaùt treân ñaàu ngöôøi Phöông phaùp AÙtlaùt cuûa Ngaân haøng Theá giôùi tính theo ñoâ la Myõ cho naêm t, Yt$ laø GNI hieän haønh (tính Ñeå tính toaùn GNI vaø GNI treân ñaàu ngöôøi theo ñoàng ñoâ baèng ñoàng baûn teä), Nt laø daân soá giöõa naêm t. la Myõ cho caùc muïc ñích nghieäp vuï nhaát ñònh, Ngaân haøng Theá giôùi söû duïng moät heä soá chuyeån ñoåi AÙtlaùt. Muïc ñích Caùc heä soá chuyeån ñoåi khaùc cuûa heä soá chuyeån ñoåi AÙtlaùt laø laøm giaûm aûnh höôûng cuûa Ngaân haøng Theá giôùi ñaùnh giaù moät caùch heä thoáng tính söï bieán ñoäng tyû giaù hoái ñoaùi khi so saùnh thu nhaäp quoác thích hôïp cuûa caùc tyû giaù hoái ñoaùi chính thöùc ñeå laøm heä daân giöõa caùc nöôùc. Heä soá chuyeån ñoåi AÙtlaùt cho moät naêm soá chuyeån ñoåi. Moät heä soá chuyeån ñoåi khaùc ñöôïc söû duïng baát kyø laø möùc trung bình cuûa tyû giaù hoái ñoaùi cuûa moät khi tyû giaù hoái ñoaùi chính thöùc ñöôïc coi laø sai leäch lôùn vôùi nöôùc (hay heä soá chuyeån ñoåi khaùc) trong naêm ñoù vaø tyû tyû giaù hoái ñoaùi höõu hieäu ñang aùp duïng trong caùc giao Caùc chæ baùo phaùt trieån Theá giôùi choïn loïc naêm 2010 471 dòch ngoaïi hoái vaø haøng hoùa thöông maïi. Heä soá naøy chæ aùp duïng cho raát ít nöôùc nhö ñöôïc trình baøy trong Baûng löu Soá lieäu Sô caáp cuûa cuoán Caùc Chæ baùo Phaùt trieån Theá giôùi naêm 2009. Caùc heä soá chuyeån ñoåi khaùc ñöôïc söû duïng trong phöông phaùp AÙtlaùt vaø caùc nôi khaùc trong cuoán caùc Chæ baùo Choïn loïc Phaùt trieån Theá giôùi laø caùc heä soá chuyeån ñoåi moät naêm.