‫شپږ مياشتنۍ خپرونه‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪۵۰‬مه‬ ‫ګڼه‬ ‫غویی‬ ‫‪۱۳۹۶‬‬ ‫د افغانستان د کلیوايل صنایو د‬ ‫پرمختیا ميل پروګرام د خلکو ترمینځ د‬ ‫مايل سپام فرهنګ په بنسټیزه‬ ‫ ‬ ‫“‬ ‫‪ ۳۲‬مخ‬ ‫‪ ۳۰‬مخ‬ ‫”‬ ‫‪ ۲۲‬مخ‬ ‫‪ ۶‬مخ‬ ‫کولو کې مخکښ ثابت شوی دی‪.‬‬ ‫‪۴‬مخ‬ ‫د افغانستان د‬ ‫د نړيوالې مايل‬ ‫روان فعاليتونه‬ ‫په افغانستان کې د‬ ‫بيارغونې صندوق‬ ‫ادارې د مشوريت‬ ‫نړیوال بانک ګروپ‬ ‫خدمتونو پروژه‬ ‫مرستې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/3‬‬ ‫خربونه‬ ‫مايل مرسته‪ ،‬چې میلیونو‬ ‫‪ ۱۲‬پايلې‬ ‫روان فعاليتونه‬ ‫ليکلړ‬ ‫وګړو ته ګټه رسوي‬ ‫د دایکندي والیت لرو پرتو او غرنیو کلیو کې‬ ‫‪ ۶-23‬مخونه‬ ‫په افغانستان کې د‬ ‫نړیواله ټولنه دزیات غربت او فقر دپای ته رسولو په منظور ‪ ۷۵‬میلیاردو‬ ‫نړيوال بانک ګروپ‬ ‫امریکایي ډالرو ورکړې ته ژمنه شوه‬ ‫دنړیوالې پرمختیایي ادارې د اتلسمې‬ ‫‪ ۶‬مخ‬ ‫دورې مايل تامین ‪ ،‬چې د‪ ۲۰۱۷‬میالدي‬ ‫معارف‬ ‫مرستې‬ ‫د‪۲۰۱۶‬میالدي کال د ډسمرب په میاشت کې له ‪ ۶۰‬څخه د زیاتو نړیوالو متویلوونکو او پور ورکوونکو هیوادونو ائتالف پریکړه‬ ‫کال د جوالی له لومړۍ نیټې څخه پیل‬ ‫‪ -۸‬مخ‬ ‫‪ ۴-۵‬مخونه‬ ‫وکړه‪ ،‬چې د ورځ ترورځې زیاتیدونکي فقر او غربت په وړاندې هر اړخیزه مبارزه دخپلو مبارزايت پروګرامونو په لومړۍ لیکه‬ ‫او د ‪ ۲۰۲۰‬میالدي کال دجون میاشتې تر‬ ‫مايل سکټور‬ ‫‪ ۳۰‬نیټې پورې دوام مومي‪ ،‬په پام کې‬ ‫‪ ۴‬مخ‬ ‫کې راويل او دهغې له پاره شاوخوا ‪۷۵‬میلیارده امریکایي ډالر دنړیوالې پرمختیا ادارې ‪ ) )IDA‬ته‪ ،‬چې دغریبو او بیوزلو‬ ‫د نړيوال بانک پروژې او پروګرامونه‬ ‫هیوادو له پاره دنړیوال بانک وجهي صندوق ګڼل کیږي‪ ،‬ورکړي‪.‬‬ ‫دی چې له دې الندې ساحو څخه مالتړ‬ ‫‪ ۱۰‬مخ‬ ‫روغتيا‬ ‫نړيواله مايل اداره‬ ‫وکړي‪:‬‬ ‫د څواړخیزه پانګونو د تضمین اداره‬ ‫دغه بودجه دنړیوالې پرمختیا اداره په څرګنده توګه په دې توامننوي کوي‪ ،‬چې په لوړه کچه یو شمیر پرمختیایي کړنې او‬ ‫‪ ۲۲‬پايلې‬ ‫هلې ځلې له جګړې ‪ ،‬تاوتریخوايل ‪ ،‬داخيل بې ځایه کیدنې‪ ،‬اقلیمې بدلون ‪ ،‬جنسیتي نابرابرۍ رسه دمقابلې‪ ،‬دښې حکومتولۍ‬ ‫د سپام ګروپي صندوقونو د بېوزلو‬ ‫‪ ۱۴‬مخ‬ ‫‪ ۵‬مخ‬ ‫داړتیا وړ روغتیایي خدمتونو برابرول‬ ‫ •‬ ‫زیربنا‬ ‫د افغانستان د بيارغونې صندوق‬ ‫او اداري اصالحاتو هڅونې‪ ،‬دکارموندنې دالرو چارو رامینځته کولو او اقتصادي بدلونونو په برخه کې په راتلونکو دریو کلونو‬ ‫او د ‪ ۴۰۰‬میلیونه تنو له پاره مناسب‬ ‫د هیوادنې ګډون چوکاټ ‪ ،‬له ‪۲۰۱۷‬‬ ‫کې ترخپل مترکز الندې حوزو کې طرحه او په عمل کې پلې کړي‪ ،‬دغه هڅې او هلې ځلې دیو هراړخیزې ژمنې په رڼا کې‪،‬‬ ‫خواړه‪.‬‬ ‫‪ 20‬مخ‬ ‫څخه تر ‪ ۲۰۲۰‬م پورې‬ ‫د کليو پراختيا‬ ‫چې له امله یې په بیالبیلو برخو کې پانګه اچونه تشویق او له فرصتونو څخه مالتړ ويش‪ ،‬تررسه کیدای يش‪.‬‬ ‫دشاوخوا ‪ ۴۵‬میلیونه تنو له پاره‬ ‫ •‬ ‫د جاپان د ټولنيزې پراختيا صندوق‬ ‫داوبو رسچینو او زیرمو ته دالس رسۍ‬ ‫‪ ۲۶‬مخ‬ ‫ښه والی‪.‬‬ ‫د ټولنيز خونديتوب شبکه‬ ‫د ‪ ۴‬څخه تر ‪ ۶‬میلیونه تنو له پاره‬ ‫ •‬ ‫دمايل خدمتونو تررسه کول او تامین‪.‬‬ ‫‪ ۲۶‬مخ‬ ‫ښاري پراختیا‬ ‫دشاوخوا ‪ ۱۱‬میلیونه ښځو له پاره‬ ‫ •‬ ‫‪ ۲۸‬پايلې‬ ‫دمصونې او خوندي زیږونې په‬ ‫منظور مرسته ‪ ،‬دتجربه لرونکو‬ ‫وليس تړون‪ -‬ټول افغانستان ته‬ ‫روغتیایي کارکوونکو دځواکمنولو له‬ ‫الرې‪.‬‬ ‫د زده کړو په پروګرامونو کې له‬ ‫ •‬ ‫د نړيوالې مايل ادارې د‬ ‫‪ ۹‬څخه تر ‪ ۱۰‬میلیونه ښوونکو او‬ ‫مشوريت خدمتونو پروژه‬ ‫استادانو دګډون اسانتیا برابرول‪.‬‬ ‫‪ ۳۰-۳۱‬مخونه‬ ‫له ‪ ۱۳۰‬څخه تر ‪ ۱۸۰‬میلیونه‬ ‫ •‬ ‫ماشومانو له پاره داړتیا وړ واکسین‬ ‫برابرول‪.‬‬ ‫‪۴۸‬‬ ‫پايلې‬ ‫دنړۍ په ‪ ۳۰‬هیوادونو کې دښې‬ ‫ •‬ ‫د افغانستان د بيارغونې صندوق‬ ‫له فساد رسه د مبارزې په موخه‬ ‫حکومتولی هڅونه‪ ،‬داحصائیوي‬ ‫‪ ۳۲-۵۰‬مخونه‬ ‫ظرفیتونو د ښه وايل له الرې ‪.‬‬ ‫نړیوال بانک دفیسبوک دټولنیزې صفحې له الرې له خلکو رسه وصل شوی دی‬ ‫د ‪ ۵‬ګیګا واټو دنوې کیدو وړ انرژي‬ ‫ •‬ ‫‪ ۳۴‬مخ‬ ‫تولید‪.‬‬ ‫روانې پروژې‬ ‫د ‪ ۲۰۱۷‬میالدي کال د مارچ په ‪ ۲۱‬نیټه په افغانستان کې د نړیوال بانک دفرت ددې بنسټ دفیسبوک صحفې رامینځته کولو ته‬ ‫اقدام وکړ‪ https://www.facebook.com/WorldBankAfghanistan  :‬ددغې ټولنیزې رسنۍ د پرانیستو موخه درشیکانو‪،‬‬ ‫دافغانستان دولت‪،‬نړیوالو همکارانو او تر ټولو نه مهم عامو وګړو ترمینځ دخربو اترو درامینځته کولو او اړیکو ټینګولو دالرو‬ ‫چارو اسانول دي‪ .‬موږ غواړو چې دفیسبوک دغه صفحه دیوې ټولنیزې کړکۍ په څیر دټولنیزو صفحو دکاروونکو دافکارو او‬ ‫نظریاتود تبادلې په منظور‪ ،‬په دې اړه‪ ،‬چې نړیوال بانک څه ډول په مطلوبه او اغیزناکه بڼه دیو سوکاله او باثباته افغانستان‬ ‫درامینځته کیدو په الرکې دافغانانو له هڅو او هلو ځلو څخه مالتړ وکړي‪ ،‬تر استفادې الندې ونیسو‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/5‬‬ ‫‪ 4/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫دهیوادنې ګډون‬ ‫د نړیوال بانک ګروپ مرستې‬ ‫چوکاټ ‪ ،‬له ‪ ۲۰۱۷‬څخه‬ ‫د جاپان د ټولنیزې پراختیا صندوق‬ ‫د افغانستان د بیارغونی صندوق‬ ‫تر ‪ ۲۰۲۰‬م پورې‬ ‫ځانګړې توګه پورونو ته دمتشبثینو الس رسۍ ‪ ،‬دکوچنیو او‬ ‫منځنیو تشبثاتو ظرفیت وده او پرمختیا ‪،‬باغدارۍ‪ ،‬دکرنیزو‬ ‫رسه‪ ،‬چې پرې د دولت مالکيت او دمرستو همغږي کول‬ ‫الزم دي‪ ،‬فعالیت کړی دی‪.‬‬ ‫د نړیوال بانک پروژې او پروګرامونه‬ ‫دجاپان دټولنیزې پراختیا صندوق‪ ،‬چې په ‪۲۰۰۰‬میالدي کال‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق د افغان دولت او نړیوالې‬ ‫محصوالتو او دپانګې اچونې په چاپیریال کې اصالحاتو او‬ ‫د نړیوال بانک د نړیوالې پراختیا ادارې له ‪ ۲۰۰۲‬زېږدیز د بشپړوشویو پروژو په اړه د زیاتو معلوماتو ترالسه ‬ ‫دجاپان دولت له خوا تاسیس شو‪ ،‬د هغو فعالتونو دمرستې‬ ‫ټولنې ترمنځ یوه ګډه همکاري ده‪ ،‬چې د بیارغونې‬ ‫سمونونو په برخو کې دوام ورکوي‪.‬‬ ‫کال راپدېخوا د پراختیایي او بیړنۍ بیارغونې د پروژو او د کولو لپاره د پروژو او پروګرامونو الندې پاڼې ته ‬ ‫د پروګرامونو اغېزمني لوړوي‪ .‬د ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال تر‬ ‫دهیوادنې ګډون چوکاټ د ‪۲۰۱۷‬‬ ‫د ال زياتو معلوماتو لپاره ‪ ۳۰‬مخ ته وګورئ‪.‬‬ ‫ميل بودیجې د مالتړ د پنځو پروګرامونو د متویل په موخه د مراجعه وکړئ‪:‬‬ ‫او مالتړ یوازینۍ وسیله ده‪،‬چې مستقیامً يې د غریبواو‬ ‫زیامننو وګړو اړتیاووته ځواب ويالی‪ ،‬دهغوی ظرفیتونه او‬ ‫دسیمرب میاشتې پورې ‪ ۳۴‬متویلوونکو له ‪ ۹،۵‬میلیارد ډالرو‬ ‫څخه تر ‪ ۲۰۲۰‬میالدي کال پورې له‬ ‫له ‪ ۳،۴۶‬میلیارده ډالرومرستې ژمنه کړې ده‪ .‬په دې مرستو ‪www.worldbank.org.af‬‬ ‫وړتیاوې یې لوړې کړي او په پراختیايي چارو او بهیر کې‬ ‫څخه زیاته مرسته کړي ده‪ ،‬چی د افغانستان د بیا رغونې‬ ‫افغانستان څخه دمالتړ په منظور‬ ‫د څواړخیزه پانګونو د تضمین اداره‬ ‫کــې‪ ۳،۰۲‬میلیارده ډالر وړيامرسته او ‪ ۴۳۶.۴‬میلیونه‬ ‫يې ګډون پیاوړی کوی‪ .‬دغه صندوق دنړیوال بانک له خوا‬ ‫صندوق په عملیايت او انکشايف پروګرامونو کې د لګښت‬ ‫دنړیوال بانک ګروپ دسرتاتیژۍ‬ ‫ډالره بې سوده پور شامل دي‪ .‬نوموړی بانک اوسمهال په نړیواله مايل اداره‬ ‫اداره کېږي‪.‬‬ ‫په برخه کې د افغانستان د بودجې په سرت متویلوونکي‬ ‫تنظیمونکی دی‪ ،‬چې دافغانستان د‬ ‫د څو اړخیزې پانګونې د تضمین اداره په افغانستان کې‬ ‫افغانستان کې ‪ ۱۵‬فعالې پروژې لري‪ ،‬چې خالص ارزښت‬ ‫ دجاپان دولت او نړیوال بانک دې ته ژمن دي چې د‬ ‫بدل شوی دی‪.‬‬ ‫پرمختیا او سويل ميل چوکاټ رسه‬ ‫نړیواله مايل اداره‪ ،‬چې دنړیوال بانک ګروپ دخصويص د دریو پروژو لپاره ‪۱۵۴‬نه ډالر د ناخالصې رسمایې په‬ ‫یې ‪ ۱،۱‬میلیاردو ډالرو ته رسېږي‪.‬‬ ‫جاپان دټولنیزې پراختیا صندوق په داخل کې دهیواد د‬ ‫ د افغانستان د بیارغونې صندوق د ميل لومړیتوب‬ ‫په سمون او همغږۍ کې تدوین او‬ ‫سکټور څانګه ده‪،‬په افغانستان کې دپانګې اچونې په برخه توګه لري‪ .‬د ایم ټي ان مخابرايت رشکت د هیواد په حساس‬ ‫د‬ ‫دافغانستان‬ ‫همدارنګه‬ ‫ دنړیوال بانک په مرستو کې‬ ‫بیارغونې او سیايس‪ ،‬اقتصادي او ټولنیز ثبات لپاره اوږد‬ ‫لرونکو پروګرامونو‪ ،‬د دولت د عملیايت لګښتونو او د‬ ‫دولت لپاره د اغیزمن مدیریت او له متویلوونکو مايل وجهو کې خپل مالتړ ته دپخواپه شان دوام ورکوي‪ .‬دنړیوالې مايل مخابرايت سکتور کې له نړیوال مالی ادارې رسه یوه ګډه‬ ‫افغانستان د ميل پراختيايي تګالر اهدافو ته د رسېدو لپاره‬ ‫ترتیب شوی دی‪.‬‬ ‫څخه د رڼې استفادې په منظور دمشورو وړاندې کول پانګه اچونې اداره‪ ،‬چې دخصويص سکټور د مالتړ یوه برخه هڅه ده‪ .‬پاتې نورې دوه پروژې د لبنیاتو او کشمیري توکو‬ ‫مهاله پروګرامونو د مالتړ په منظور یوه ځانګړې کړکۍ‬ ‫تاسیس کړي‪ .‬د ‪ ۲۰۱۷‬کال تر مارچ پورې د جاپان د ټولنیزې‬ ‫د پالیيس د اجنډا مالتړ کوي‪ .‬له ‪ ۴،۲‬میلیاردو ډالرو څخه‬ ‫ ددې سرتاتیژې موخه او هدف په‬ ‫هم شامل دي‪ .‬همدارنګه نړیوال بانک په اقتصادي‪،‬عامه ده‪ ،‬دپانګه اچونې او مشوريت خدمتونو په برخو کې خپلو د تولید په برخه کې مرسته کوي‪.‬‬ ‫پراختيا صندوق ټوله مرسته ‪ ۸۵‬میلیونه ډالرو ته رسېږي‪.‬‬ ‫زیات دافغانستان دولت ته ورکړل شوي دي‪ ،‬ترڅو دخپلو‬ ‫دې الندې برخو کې دافغانستان له‬ ‫ادارې‪ ،‬دهیواد دټولو خلکو دحقونو دبرابري‪ ،‬دغربت او هڅو او هلو ځلو ته دوام ورکوي‪ .‬ددې ادارې دپانګه اچونو په ‪ ۲۰۱۳‬میالدي کال کې دې ادارې د شخړو او کمزورو‬ ‫تراوسه پورې ددې صندوق له خوا یو شمیرمتویل شوې‬ ‫عادي لګښتونو په پوښښ کې‪ ،‬لکه دملکي کارکوونکو‬ ‫دولت رسه مرسته او مالتړ دی‪:‬‬ ‫فقر دکمولو‪ ،‬دمخدره توکو څخه درامینځته شوي اقتصاد‪،‬او دژمنو کچه او اندازه اوس په افغانستان کې شاوخوا ‪ ۵۴‬اقتصادونو له پاره ‪ ،‬دمرسته کوونکو همکارانو له ژمنو څخه‬ ‫پروژې بشپړې شوي دي‪.‬‬ ‫دمعاش په ورکولو کې مرسته وکړي او همدارنګه له ‪۴،۵‬‬ ‫عامه مايل ادارې په برخو کې د افغان دولت مرسته او مالتړ میلیونه ډالرو ته رسیږي‪ ،‬چې په هغې کې دمخابراتو په په استفاده اوهمدارنګه په سختو رشایطو کې دڅواړخیزه‬ ‫ د نورو معلوماتو لپاره الندې وېبسايټ ته مراجعه وکړئ‪:‬‬ ‫میلیاردو ډالرو څخه زیات دفعالو ‪ ،‬متوقف شويو او په‬ ‫سکټور (دروشن مخابرايت کمپنۍ)‪ ،‬دهوټلدارۍ په سکټور‪ ،‬پانګه اچونو دادارې په تضمینونو دپانګه اچونو دپروژو د‬ ‫کوي‪.‬‬ ‫‪http://go.worldbank.org/U5OQZVF200‬‬ ‫ ‬ ‫ټپه والړو پروژو له پاره په واک کې ورکړل شوي دي‪.‬‬ ‫ • دځواکمنو اوځواب ویونکو بنسټونو‬ ‫په عملیايت برخو او مايل سکټور (د کوچنیو پورونو لومړنی ډاډ او لومړنیو زیانونو څخه دپوښښ برابرولو په موخه‬ ‫له‬ ‫مالتړ‬ ‫د‬ ‫بودجې‬ ‫دولت‬ ‫د‬ ‫دافغانستان‬ ‫بانک‬ ‫نړیوال‬ ‫ ‬ ‫د‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال د دسیمرب د میاشتې تر‪ ۲۰‬نیټې پورې‬ ‫رامینځته کول‪ ،‬دملت جوړونې دموخو‬ ‫خپلې اغیزناکې اسانتیاوې وړاندې کړې‪.‬‬ ‫الرې دبنسټیزو اصالحاتو په تطبیق کې‪ ،‬په ځانګړې توګه بانک او دافغانستان بین املليل بانک) شامل دي‪.‬‬ ‫دافغانستان بیارغونې صندوق ترمالتړ الندې د ‪ ۳،۲‬میلیاردو‬ ‫په عامه مايل او اداري چارو کې په فعاله توګه مرسته کړې دنړیوالې مالې ادارې د پانګه اچونې دمايل خدمتونو ته‬ ‫دتطبیق او خلکو ته لومړنیو خدمتونو‬ ‫ډالرو په خالص ارزښت ‪ ۲۵‬فعالې پروژې دتطبیق په حال‬ ‫ده‪ .‬دکادرونو دظرفیتونو دودې ‪ ،‬د دولت مرشوعیت‪ ،‬او دالس رسۍ ‪ ،‬مخابرايت زیربناوو په برخو ‪ ،‬په ځانګړې ټوګه‬ ‫کې دي‪.‬‬ ‫وړاندې کولو په الر کې ددولت‬ ‫له افغان دولت رسه دمتویلوونکو هیوادو د جلب و جذب کوچنیو پورونو ته دالس رسۍ اسانتیا او دمخابراتو دسکټور‬ ‫ځواکمنول او دخصويص سکټور د ودې‬ ‫دمالتړ له الرې دا یقیني کوي چې پانګه اچونه له ميل په تشویق او هڅونه کې خپلې مطلوبې اغیزې لرلې دي‪.‬‬ ‫ د الزياتو معلوماتو لپاره ‪ ۳۴‬مخ وګورئ‪.‬‬ ‫له پاره دیو سامل چاپیریال رامینځته کولو‬ ‫لومړیتوبونو رسه همغږې ده‪.‬نړیوال بانک تراوسه پورې له دنړیوالې مايل ادارې دمشورې ورکولو خدمتونه خپلو هڅو‬ ‫په منظور‪.‬‬ ‫نورو متویلوونکو رسه په ګډه له یو شمیر هغو سکټوررونو او هلو ځلو ته دپانګې اچونې دهڅونې په برخه کې‪ ،‬په‬ ‫ • له هر اړخیزې اقتصادي ودې څخه مالتړ‪،‬‬ ‫چې مترکز یې په وروسته پاتې سیمو ‪،‬‬ ‫ښاري غیر پالين استوګنې او له کورنۍ نا‬ ‫امنۍ څخه په رامینځته شوې بې ځایه‬ ‫کیدنې باندې وی‪.‬‬ ‫ • دټول شموله ټولنې رامینځته‬ ‫کول‪ ‬دمعیاري ښوونې او روزنې الرو‬ ‫چارو ته دخلکو دالس رسۍ او دټولنې‬ ‫دبیوزله او غریبو وګړو‪ ،‬چې پکې داخيل‬ ‫بې ځایه شوي او راستانه شوي کډوال او‬ ‫مهاجرین شامل دي‪ ،‬ترمینځ دزیان مننې‬ ‫دعواملو کمولو له الرې‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/7‬‬ ‫‪ 6/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫روان فعالیتونه‬ ‫‪ /‬معارف‬ ‫دافغانستان دمهارتونو او وړتیاوو‬ ‫دپرمختیا دویم پروګرام‬ ‫دنړیوال بانک ‪ ۵۵‬میلیونه وړیا مرسته‬ ‫دافغانستان دمهارتونو دپرمختیا دویم پروګرام هوډمن دی‪،‬‬ ‫چې دمسلکي او خرفوی زده کړو دښوونځیو او انسیتیتونو‬ ‫دفارغانو له پاره داستخدام ظرفیت او لوړو حقوقو ورکړې ته‬ ‫دمهارتونو دوړاندې کولو دسیستم دښه وايل له الرې زیاتوالی‬ ‫ورکړي‪.‬‬ ‫ دغه پروژه دښوونځیو او انستیتونو له پاره دتشویقونو‬ ‫اوهڅولو په برابرولو باندې مترکز لري‪ ،‬چې دزده کړې‬ ‫دکیفیت دښه وايل له پاره په رسمي ډول مسلکي او حرفوي‬ ‫زده کړې وړاندې کوي‪ ،‬له دې رسه یو ځای دخپل کاري‬ ‫سیستم دپیاوړتیا او په ټوله کې دحرفوي او مسلکي زده کړو‬ ‫دسکټور له پاره هلې ځلې کوي‪.‬‬ ‫ لومړۍ برخه‪ :‬دې پروګرام دحرفوي او مسلکي زده کړو‬ ‫دمرکزونو او بنسټونو له پاره دکاري چوکاټ دپیاوړتیا په برخه‬ ‫کې دکتنې وړ پرمختګونه کړي دی‪ .‬رسبیره پردې دحرفوي‬ ‫او مسلکی زده کړو له پاره دیو سرتاتیژیک چت درامینځته‬ ‫کولو له پاره دې پروژې وکړای‪ ،‬شول چې دنړیوال تخصيص‬ ‫مرکز او بنسټ رسه په همکارۍ دميل ستنډرډ او معیار‬ ‫لرونکو ‪ ۱۰۰‬حرفوي مهارتونو ته په نړیواله کچه انکشاف‬ ‫او پرمختیا ورکړي او د‪۱۵‬بنسټونو له پاره یو شان نصاب هم‬ ‫رامینځته کړي ‪ .‬په افغانستان کې دمهارتونو دپرمختیا پروژې‬ ‫دافغانستان دمهارتونو د پرمختیا دویم‬ ‫له حرفوي او مسلکي زده کړو څخه دفراغت او ارزونې‬ ‫پروګرام دمسلکي او حرفوي زده کړو‬ ‫دبنسټ ډبره ایښې ده او دکار له نړیوال سازمان رسه په ګډه‬ ‫بنسټونو دپیاوړتیا او په افغانستان کې‬ ‫یې د ‪ ۳۰‬تنو په شاوخوا کې ارزیايب کوونکو دماسټر په سویه‬ ‫دمهارتونو دلوړتیا له پاره دیو ځانګړي‬ ‫چوکاټ په رامینځته کولو کې مهم‬ ‫درقابتي ارزیابی دالرو چارو او میتودونو په برخه کې زده‬ ‫پرمختګونه ترالسه کړي دي‪ .‬دمهارتونو‬ ‫کړې کړي او دارزونې اووه مرکزونه هم مشخص شوي دي‪.‬‬ ‫وړاندې کولو په سیستم کې په ښه وايل‬ ‫ دویمه برخه‪ :‬په افغانستان کې دمهارتونو دپرمختیا‬ ‫رسه په اړوند ښوونځیو او انستیتونو‬ ‫کې دحرفوي اومسلکي زده کوونکو‬ ‫انستیتوت په ‪۲۰۱۶‬میالدي کال کې رامینځته شوی‪ ،‬چې له‬ ‫پروګرام دحرفوي اومسلکي زده کړو دټاکلو ښوونځیو او ستاینې او تقدیر دفعالیتونو دمتویل له پاره سیالۍ تررسه‬ ‫فارغانو د خوشبینۍ اندازه دکار کسب‬ ‫هغې څخه دوه ډلې فارغ شوي دي‪( .‬د ‪ ۹۷۲‬تنو په شمیر‬ ‫انستیتونو دکړنو او اجرااتو دښه وايل له بهیر څخه مالتړ کیږي‪ ،‬ترڅو چې ددې مؤسسو تعلیمي کچه (سویه) زیاته او‬ ‫فرصتونو ته په باالقوه الس ريس او د‬ ‫داخل خدمت مسلکي استادان داملان دتخنیکي همکاریو‬ ‫کوي‪ .‬له دې انستیتونو څخه یو هم دادارې او مدیریت ميل لوړه يش‪ .‬ترنن ورځې پورې له ‪ ۳۵‬څحه زیاتو انستیتونو له‬ ‫ډیرې ښې ګټې وټې (عاید) په برخه‬ ‫کې زیاتوالی موندلی دی‪.‬‬ ‫دادارې په مرسته ترارزیابۍ الندې نیول شوي او زده کړه یې‬ ‫انستیتوت دی‪ ،‬چې هلته محصلین دسوداګرۍ دزده کړو په دوه دورې مرستې څخه ګټه اخیستې ده‪ .‬دا په داسې حال‬ ‫کړې ده‪.‬‬ ‫یو دوه کلن پروګرام کې دڅوارلسم پاس معادل سند ترالسه کې ده‪ ،‬چې اته نورو انستیتونه هم د مرستې ترالسه کولو‬ ‫ څلورمه برخه‪ :‬دې څلورم جز او برخې دمسلکي ټیمونو‬ ‫کوي‪ .‬په دې انستیتوت کې دزده کوونکو دنوم لیکنې بهیر له پاره ټاکل شوي دي‪ ،‬چې دغه مرستې به له هغوی رسه‬ ‫له پاره مرستندویه لګښتونه او پیسې برابرې کړي دي او د‬ ‫په تیرو دوو کلونو کې له (‪ )۳۰۰‬تنو څخه (‪ )۱۰۰۰‬تنوته داکاډمیک مدیریت دښه وايل‪ ،‬د ښوونځي دادارې له سیمه‬ ‫دریم بنسټ لګښتونه یې‪ ،‬چې دڅارنې او ارزونې دنده یې‬ ‫لوړ شوی دی‪ ،‬چې په دې کې کتنې وړ شمیر ښځې هم په ییزو مؤسساتو رسه داړیکو ټینګولو او دريس نصاب د بیاکتنې‬ ‫په غاړه درلوده‪ ،‬ورکړي دي‪.‬‬ ‫انستیتوت کې شاملې شوي دي‪ .‬تر اوسه پورې دیو همکار په برخه کې مرسته وکړي‪ .‬رسبیره پردې دحرفوي او مسلکي‬ ‫ له دې رسبیره یې دعامه پوهاوي او خرباوي کمپاین هم‬ ‫بنسټ (دبال دولتي پوهنتون) په مرسته دادارې او مدیریت زده کړو له ښوونځیو څخه (‪ )۵۲۲‬تنو ممتازو فارغانو دیو‬ ‫پرمخبیولی دی‪ .‬دغې پروژې په عین حال کې دپروژوي‬ ‫ميل انستیتوت ته دشاملیدو او وه دورې رڼې او باوري سند لرونکي پروګرام له الرې دزده کړې له بورسونو څخه‬ ‫معلوماتو یو سیستم هم رامینځته کړی دی‪ ،‬چې هغه په‬ ‫آزموینې تررسه شوې دي ‪،‬چې دا کړنه په دې سکټور کې دیو استفاده کړې ده‪ ،‬چې دا له هغوی رسه دلوړو او زیاتو‬ ‫یو وخت کې دپروژې دټولو برخو (تدارکات‪ ،‬مايل مدیریت‪،‬‬ ‫مسلکي زده کړو په برخه کې مرسته کوي‪.‬‬ ‫عايل فعالیت په توګه پیژندل کیږي‪.‬‬ ‫برشي منابع‪ ،‬ملکي چارې ‪ ،‬دزده کوونکو نوم لیکنه او‬ ‫ دریمه برخه‪ :‬ددې پروګرام له الرې په حرفوي او مسلکي تردریم جز یا پړاو الندې استادانو له زده کړې څخه‬ ‫فراغت) داجرااتو واقعي او رښتینې ارزونه هم برابروي‪.‬‬ ‫ښوونځیو او انستیتونو کې دمثبتو فعالیتونو دهڅونې‪ ،‬دمالتړ له پاره دداخل خدمت استادانو حرفوي او مسلکي‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/9‬‬ ‫شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫‪۸/‬‬ ‫کولو لپاره‪ ،‬چې دافغانستان بانک دنظارت اوڅارنې په بهیر‬ ‫ورکوونکو بنسټونو ته د کوچنیو او منځنیو تشبثاتو‪ ،‬چې د‬ ‫کې پیژندل کېږي‪،‬عميل پالنونه طرحه او پيل کړي‪.‬‬ ‫بازار په ښکتني پوړ کې دي‪ ،‬الرسسی پياوړی کړي‪.‬‬ ‫ همدارنګه دتادیاتو دسیستم نوي کول‪ ،‬البته په نقدي‬ ‫ لومړۍ برخه تر اجرا‌‌ء او رسته رسولو الندې ده او په‬ ‫بڼه دمعاملو دتررسه کېدو دکمښت په موخه‪ ،‬چې اوس‬ ‫افغانستان کې دپانګه اچونې رسه دمرستې مرکز او له‬ ‫په افغانستان کې دراکړې ورکړې سرته وسیله ګڼل کېږي‪،‬‬ ‫کوچنیو پورونو څخه دمالتړ ادارې په یو لړ اقداماتو الس‬ ‫دکارت یا موبایل له الرې دتادیاتو پر الکرتونیکي سیستم‬ ‫پورې کړی‪ ،‬چې په هغو کې د ‪(TUP‬له ډیرو غریبو او‬ ‫دهغې بدلون‪ ،‬ددې پروژې له نورو موخو او هدفونو‬ ‫بیوزلو خلکو رسه مرسته) په نوم یو پروګرام هم شامل‬ ‫شمېرل کېږي‪ .‬دا پروژه همدارنګه دبانکدارۍ سکټورر‬ ‫دی‪ ،‬چې تردغه پروګرام الندې اړمنو او مستحق وګړو ته‬ ‫مهارتونو ته دالرسيس په منظور دافغانستان له مايل او‬ ‫دڅارویو دویش پروګرام په څلورو والیتونو (کونړ‪ ،‬لغامن‪،‬‬ ‫بانکدارۍ انستیتيوت رسه ددغه انستیتیوت د فعالیتونو د‬ ‫مزار رشیف او تخار) کې د ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال جوالې په‬ ‫پياوړي کولو په برخه کې مرسته او مالتړ کوي‪.‬‬ ‫میاشت کې په سلو کې ‪ ۱۰۰‬تطبیق شوی دی‪ .‬ددې پروګرام‬ ‫ په ‪ ۲۰۱۳‬کال د نومرب په میاشت کې‪ ،‬دا پروژه د ‪۶،۷‬‬ ‫پوره بشپړیدل به په دغو څلورو والیتونو کې د ‪۲۰۱۷‬‬ ‫میلیون ډالرو رسه طرح شوی ‪ ،‬تایید او منظور کړه شوه‪.‬‬ ‫میالدي کال دجوالی په میاشت کې رسته ورسیږي‪.‬‬ ‫ددی پیاوړې کوونکی بودجې له تایید څخه موخه او‬ ‫ ددې پروګرام داغیزمنتیا د لومړنیو نتیجو ارزونې لومړنۍ‬ ‫هدف له ځانګړو تخنیکي فعالیتونو څخه اضافی مالتړ دی‬ ‫رسوی څرګندوي ‪ ،‬چې نوموړې پروژه ترخپل مترکز الندې‬ ‫چی د مايل سکټورر د پیاوړتیا د پروژې له خوا یې مالتړ‬ ‫ساحو کې د هغو کورنیو په تشخیص بریالۍ شوې ده‪ ،‬چې‬ ‫کیږی‪ .‬دا پروژه ‪ ۲۰۱۴‬کال د جون په میاشت کې وتړل‬ ‫دهغوی دژوند بیالبیل اړخونه‪ ،‬دهغو خلکو په پرتله چې‬ ‫شوه‪ .‬یاده پیاوړی کوونکې بودجه دوه عمده فعالیتونه تر‬ ‫دژوند متوسطه سطحه لري‪ ،‬په ډیرې بیوزيل او ناوړه حالت‬ ‫پوښښ الندې نیيس‪ )i( :‬د افغانستان بانک د ظرفیتونو د‬ ‫کې واقع وو‪ .‬په عمومي ډول دفقراو غربت لوړه اندازه‬ ‫لوړولو د پاره ځانګړي فعالیتونه (‪ )ii‬د عامه پورونو د ثبت‬ ‫اوخدمتونو ته لږه الس ريس او نورې ډیرې ستونزې ددې‬ ‫د دفرت رامینځته کول‪.‬‬ ‫ځایونو دخلکو په وړاندې شته دی‪ ،‬چې هغه دې پروګرام‬ ‫ دلسو سوداګريز بانکونو تفتيش او پلټنه‪ ،‬چې د ‪٢٠١١‬‬ ‫ته دا الرې چارې برابروي ‪ ،‬چې له دغو بیوزلو او غریبو‬ ‫ميالدي کال دنومرب په مياشت کې پيل شوې وه‪ ،‬د‪٢٠١٢‬‬ ‫خلکو رسه دژوندانه داړتیاوو په برابرولو کې الزمه مرسته‬ ‫ميالدي کال دجون په مياشت کې بشپړه شوه‪ ،‬دپلټنې او‬ ‫وکړي‪ ،‬ددې پروګرام تطبیق په دې وروستیو وختونو کې په‬ ‫تفتيش دموندنو په هکله معلومات د ‪ ٢٠١٣‬ميالدي کال‬ ‫کابل او کندهار کې هم پیل شوی دی‪.‬‬ ‫دجون او جوالى په مياشتو کې له پرمختيايي رشيکانو رسه‬ ‫ دویمه برخه یې تراوسه پای ته نه ده رسیدلې‪ ،‬دمالیې‬ ‫دکوچنیو تشبیثانو‪ ،‬لکه د خیاطۍ‬ ‫رشيک شول‪ .‬سيستمونه‪ ،‬لکه دتضميناتو ثبت او عامه‬ ‫وزارت او دپورونو دبیمې بنسټ ترمینځ یې دتفاهیم لیک‬ ‫کوچنۍ هټۍ‪ ،‬دبامیان په والیت کې‬ ‫‪ ،‬چې مايل خدمتونو ته دالس رسۍ‬ ‫پورونو ثبت د ‪ ٢٠١٣‬ميالدي کال دفربوري په مياشت کې‬ ‫تررسه کیدو په اړه خربې اترې روانې دي‪ ،‬هیله ده چې ژر‬ ‫رامينځته شو‪ ،‬اوس مهال په بشپړه توګه فعاليت کوي‪.‬‬ ‫به السلیک يش‪.‬‬ ‫پروژې له الرې ‪ ،‬چې دافغانستان له‬ ‫پاره دکوچنیو پورونو دمالتړ مرکز له‬ ‫خدماتو ته الرسسی لوړ کړي او له دې خدماتو څخه د بازار‬ ‫‪ /‬مايل سکټور‬ ‫ د غیر نغدي ورکړو لپاره د افغانستان د ورکړو په سیستم‬ ‫خوا یې تطبیق او مالتړ کیږي‪ ،‬دکتنې‬ ‫وړ رونق موندلی دی‪ .‬ددې پروګرام‬ ‫د ټیټو پوړيو (په ځانګړې توګه کوچنيو او انفرادي تشبثاتو)‬ ‫کې د تعویض په الره اچول تر کار الندې دي‪ ،‬پداسې حال‬ ‫دمايل سکټورر دحالت ښه وايل لپاره‬ ‫هدف کوچنیو او منځنیو پورونو ته‬ ‫استفاده زياته کړي‪ .‬خو په دې ټکې باید ټینګار ويش چې‬ ‫مايل خدماتو ته د الرسيس پروژه‬ ‫کې چې د پیسو د انتقال د اتومات سیستم جوړولو لپاره د‬ ‫دمتشبثینو دالس رسۍ دښه وايل په‬ ‫د افغانستان د کوچنیو پانګونو د مالتړ ادارې اصيل دنده د‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۵۰‬میلیونه ډالره وړيا مرسته‬ ‫تدارکاتو بهیر بشپړ شوی او طمه کیږي چې قرارداد به یې‬ ‫دچټک ځواب پروژه‬ ‫منظور د اداري ظرفیتونو رامینځته‬ ‫کول دي‪.‬‬ ‫بازارموندنې اسانول دي‪ ،‬نه د يوه تخنيکي بنسټ په څېر د‬ ‫ژر السلیک يش‪ .‬ددغو دوو سیستمونو په رامینځ ته کیدو‬ ‫دنړیوال بانک‪ ۴۵،۷‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫مرستو چمتول کول دي‪.‬‬ ‫دمايل خدمتونو دالس رسۍ دپروژې موخه او هدف ددولت‬ ‫رسه به مايل منځګړیتوب وده ومومي او د بانکداری په‬ ‫ دوهمه برخه‪ :‬مايل خدماتو ته د کوچنیو او منځنیو‬ ‫داداري او نهادي ظرفيت رامينځته کول دي‪ ،‬چې دډيرو‬ ‫سیستم کې به د تصفيې په جریان کې اسانتیا رامینځ ته‬ ‫دغه پروژه له افغانستان بانک رسه درڼو تادیاتو او اغیزمنو‬ ‫تشبثاتو د الرسيس پیاوړتیا‪ :‬هدف دا دی چې په افغانستان‬ ‫کوچينو‪ ،‬کوچنيو او منځنيو خصويص تشبثانو دپورونو په‬ ‫کړي‪ ،‬چې پدې رسه به یو اغیزمن او فعال بانکي سیستم په‬ ‫معاملو درسته رسولو لپاره د یوه عرصي سیستم په تطبیق‬ ‫کې کوچنیو او منځنیو تشبثاتو ته د سوداګریزو بانکونو او‬ ‫الس رسۍ کې ښه واىل راڅرګنديش‪.‬په دې پروژه کې درې‬ ‫لرلو کې مرسته ويش‪.‬‬ ‫او د بانکي څارنو د ښه وايل له پاره دیو لړ کاري پروګرامونو‬ ‫کوچنیو پور ورکوونکو بنسټونو د پور ورکولو کچه لوړه‬ ‫برخې شاملې دي‪:‬‬ ‫ دویمه پیاوړې کوونکې مرسته (د ‪ ۲۰‬میلیلونه ډالرو‬ ‫رامنځته کولو په چارو کې مرسته او مالتړ کوي‪.‬په ځانګړې‬ ‫کړای يش‪ ،‬چې له دې الرې مايل خدمتونو ته د دې تشبثاتو‬ ‫ لومړۍ برخه‪ :‬مايل خدماتو ته د کوچنیو تشبثاتو د‬ ‫په ارزښت) ‪ ‎‬د ‪۲۰۱۶‬میالدي کال د اکتوبر په میاشت کې‬ ‫توګه دغه پروژه دافغانستان بانک لپاره دمايل تفتیش له‬ ‫الرسسی ډاډمن يش‪ .‬د پروژې دا برخه د افغانستان د پورونو‬ ‫الرسيس پیاوړتیا‪ :‬د پروژې د دې برخې موخه داده چې‬ ‫السلیک شوه‪ ،‬دغه مايل وجهې له دې رسه مرسته کوي ‪ ،‬چې‬ ‫الرې‪،‬چې دنړیوالو معیارونو له مخې تررسه کېږي‪ ،‬دلسو‬ ‫د تضمین اژانس مالتړ هم کوي‪ .‬دغه پروژه د سوداګریزو‬ ‫د افغانستان د کوچنیو پانګونو د مالتړ ادارې له الرې د‬ ‫د زیاتو پرمختیایي پروګرامونو له پاره دمايل تامین دزیاتوايل‬ ‫سوداګریزو بانکونو دمايل حالت د ارزونې رشایط او الر‪‎‬ې‬ ‫بانکونو تخنيکي مالتړ هم کوي‪ ،‬چې کوچنیو او منځنیو‬ ‫کوچنیو پورونو سکټور ته دوامداره مرستې چمتو يش او‬ ‫وړاندیز به له افغانستان بانک رسه دیو پیاوړي شفاف او‬ ‫چارې تقويه کوي‪.‬ددې مايل تفتیش او پلټنې پایلې ددې‬ ‫تشبثاتو ته يې د پور ورکولو وړتیا لوړه کړې‪ .‬د پروژې دا‬ ‫همدارنګه له دې ادارې رسه مرسته ويش‪ ،‬چې له سرتاتیژیک‬ ‫اغیزناک بنسټ په توګه په مايل چارو کې مرسته وکړي‪.‬‬ ‫المل ګرځي چې دهغو نیمګړتیاوو او کمزورتیاوو دلرې‬ ‫برخه د پورونو د تضمین ادارې مالتړ هم کوي چې پور‬ ‫پالن رسه سم د هڅوونکو پروګرامونو د غځولو له الرې مايل‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/11‬‬ ‫‪ ۱۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫د دولت قوي رهربي‪ ،‬د عامه روغتیا مناسبې پالیسۍ‪ ،‬د‬ ‫نویو خدمتونو وړاندې کول‪،‬د پروګرامونو دقیق ارزونه او‬ ‫د روغتيا برخه کې‬ ‫دروغتیا تر پروګرام الندې‪ ،‬چې دعامې‬ ‫روغتیا وزارت له خوا تطبیقیږي‪ ،‬اسايس‬ ‫څارنه او انکشايف مرستې څخه باید ستاینه او یادونه ويش‪.‬‬ ‫پرمختګونه‬ ‫روغتیایي خدمتونو ته الس رسۍ او‬ ‫دروغتونونو رضوري خدمتونو په‬ ‫د کورنیو په رس د شمیر ( د ‪ ۲۰۰۳‬څخه تر ‪ ۲۰۱۱‬پورې‬ ‫ټول هیواد کې ښه والی موندلی دی‪.‬‬ ‫) څخه ښکاري‪ ،‬چې د میندو او ماشومانو په مړینو کې‬ ‫د پنځو کلونو الندي عمر لرونکو‬ ‫دغه پروګرام په روغتیایي مرکزونو او‬ ‫همدارنګه په روغتونونو کې خدمتونو‬ ‫لږوالی راغلی دی‪.‬‬ ‫او نویو زیږیدلو ماشومانو مړینه‬ ‫ته دخلکو الس ريس په ټول هیواد کې‬ ‫ په دې برسیره بیا هم په روغتیایي خدمتونو کې د‬ ‫په هرو ‪ ۱۰۰۰‬ژوندو زیږونونو‬ ‫اسانه کړې ده‪ .‬ددې مرکزونو له الرې‬ ‫کیفیت او اندازی په ښه وايل برسیره د میندو او د نویو‬ ‫دخرباوي او پوهاوي کمپاین دروغتیا‬ ‫زیږیدلو او د پنځوکلونو الندې عمر ماشومانو مړینو کچه‬ ‫کې له ‪ ۲۵۷‬او ‪۱۶۵‬څخه په ترتیب‬ ‫عواملو ‪ ،‬وژونکې ناروغۍ او رضوري‬ ‫وقایوي تدبیرونه‪ ،‬لکه دخلکو له پاره‬ ‫له هغې منځنۍ اندازی څخه ټیټه ده‪ ،‬چې د ټیټو عوایدو‬ ‫سره ‪ ۵۵‬او ‪ ۴۵‬ته راټیټ شوي دی‪.‬‬ ‫واکسناسیون تررسه کیږي‪.‬‬ ‫درلودونکو هیوادونو له پاره په پام کې نیول شوي دي‪ ،‬چې‬ ‫دا ښځوته اړتیاوړ خدمتونو ته دالس رسۍ په الره کې د‬ ‫د فعالو روغتیایي مرکزونو شمیر په‬ ‫خنډونو بیانونکی دي ‪ .‬افغانستان همدارنګه په نړۍ کې‬ ‫د خوار ځواکۍ د لوړې اندازې او کچې درلودونکی دی‪.‬‬ ‫‪ ۲۰۰۲‬کال کی له ‪ ۴۹۶‬څخه‪۲۴۰۰‬‬ ‫‪ ۴۱‬سلنه ماشومان ‪،‬چې له پنځوکلونو څخه راښکته عمر‬ ‫ته په ‪ ۲۰۱۲‬کال کې پورته شو‬ ‫لري د خوار ځواکۍ څخه ځوریږي‪ .‬ډیر ماشومان او میندې‬ ‫او په همدې حال کې د ښځینه‬ ‫د ویټامینونو او مرنالونو له کموالی رسه مخامخ دي‪.‬‬ ‫کارکوونکو شمیر په دی تاسیساتو‬ ‫ دلنګون او زیږون پروخت په افغانستان کې دمیندو‬ ‫کې زیات شوی دی‪.‬‬ ‫دمړینې شمیر او اندازه په هرو سلو زرو زیږونو کې ‪۱۶۰۰‬‬ ‫مورده په ‪ ۲۰۰۲‬میالدي کال کې ‪ ،‬په بې سارې ډول راکمه‬ ‫شوې ده‪ .‬دافغانستان دنفوس روغتیایي رسوې په رپوټ‬ ‫د تجربه لرونکو روغتیایي‬ ‫کې‪ ،‬چې پر ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال دمرکزي احصائیې د ادارې‬ ‫کارکوونکو په شتون سره په ټیت‬ ‫له خوا او د امریکا متحده ایالتونو دپرمختیایي ادارې په‬ ‫عاید لرونکي قشرکې د زیږیدنې‬ ‫مايل مرسته تررسه شوی ده‪ ،‬په هر ‪ ۱۰۰‬زره مورده زیږونې‬ ‫او والدت کې دمیندو دمړینې ‪ ۱۲۹۰‬مورده یادونه شوې‬ ‫اندازې له ‪ ۱۵،۶‬سلنې ‪ ۵۰‬سلنې ته‬ ‫ده‪ .‬په دې ترتیب‪ ،‬په دې رسوې کې څرګندیږي‪ ،‬چې‬ ‫زیاتوالی موندلی دی‪.‬‬ ‫دمړینې اندازه به لوړه اټکل شوې وي‪ .‬دملګرو ملتونو‬ ‫دمیندو دمړینې اندازې داټکل کاري ډله په پام کې لري‪،‬‬ ‫دروغتیایي خوندیتوب پوښښ‪،‬‬ ‫چې ددغه رسوې شمیرنې او معلومات ځانته داستناد په‬ ‫چې د (‪ )PENTA3‬یا (دپنځو‬ ‫توګه وبويل او په افغانستان کې دزیږون او والدت پرمهال‬ ‫دمیندو دمړینې په اړه نوې شمیرې او ارقام وړاندې کړي‪   .‬‬ ‫واکسینونو مجموعه‪ :‬دیفتري‪ ،‬توره‬ ‫ دافغانستان دنفوس دروغتیا رسوې اوسني اټکلونه‬ ‫ټوخله‪ ،‬تیتانوس او هیپاتیتس ‪)B‬‬ ‫سیستمونو رامنځته کول او د درملو د کیفیت د څرنګوايل‬ ‫ډاډمنولو په برخه کې د ظرفیت لوړول‪ ،‬له خصويص‬ ‫لرې پرتو سیمو کې لومړين روغتیایي او د روغتونونو لومړين‬ ‫خدمتونه شامل دي‪ .‬د دې پروژې له الرې د والیتونو په‬ ‫‪ /‬روغتیا‬ ‫دبریالیو زیږونو او والدتونو دپیښو تر پوښښ الندې‬ ‫په نوم یادیږي‪ ،‬له دوه برابرو څخه‬ ‫سکټورر رسه ګډې هلې ځلې‪ ،‬د روغتونونو د ظرفیتونو‬ ‫کچه ميل روغتیایي سیستم غښتلی کېږي‪ ،‬چې وررسه به‬ ‫راوستلو له ګراف رسه پوره توپیر لري (په اوس وخت کې‬ ‫‪۵۰‬سلنه زیاتوالی نسبت ‪ ۲۰۰۳‬میالدي کال کې ‪ ۸‬سلنې ته‬ ‫زیاته‪ ،‬یعنې له ‪ ۲۹‬سلنې څخه ‪۷۲‬‬ ‫لوړول او د خدمتونو ښه کول‪ ،‬د روغتیا سکټورر د برشي‬ ‫عامې روغتیا وزارت د دې جوګه يش‪ ،‬چې خپل د مرشۍ‬ ‫د صحت پروګرام‬ ‫سلنې ته د لږ عاید لرونکی قشر په‬ ‫رسچینو وده‪ ،‬حکومتداري او حساب ورکول‪ ،‬د روغتیایي‬ ‫رول په ښه ډول تررسه کړي‪.‬‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۱۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫لیدل کیږي)‪ .‬لکه څنګه چې دروغتیایي ساتنو او څارنو‬ ‫معلوماتو د مدیریت پیاوړي کول او د روغتیایي خدمتونو‬ ‫دغه پروګرام الندې درې برخې لري‪:‬‬ ‫دکیفیت ښه والی په بیالبیلو روغتیایي نظرسنجولو کې‪،‬‬ ‫ماشومانو کې‪ ،‬چې عمرونه یې له‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق ‪ ۵۵۳‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫د بد سلوک دامانتي سیستم د ښه وايل‪ ،‬دافغانستان په‬ ‫ لومړۍ برخه‪ :‬د روغتونونو او روغتیایي اسايس خدمتونو‬ ‫د افغانستان دولت ‪ ۳۰‬میلیونه ډالره‬ ‫روغتیایي خدمتونو ته فزیکي الس ريس (د ‪ ۲۰۰۲‬میالدي‬ ‫‪ ۱۲‬څخه تر ‪ ۲۳‬میاشتو پورې دي‪،‬‬ ‫روغتیایي سیستم کې دجندر شاملول او دتدارکاتو دتررسه‬ ‫وړاندې کولو دوام او ښه والی‪:‬‬ ‫کال په‪‎‬پرتله روغتیایي اسانتیاوو ته دالس رسی څلور برابره‬ ‫زیاتوالی موندلی دی‪.‬‬ ‫کولو له پاره دپرمختیا په حال کې ظرفیت دی‪.‬‬ ‫د عامې روغتیا وزارت او نادولتي موسسو تر منځ د ګډ‬ ‫د روغتیا سکټورر د نوښتي پایلو د متویل د صندوق ‪ ۱۲‬میلیونه‬ ‫زیاتوالی) او داغیز کولو په نورو شاخصونو کې پرمختګ‬ ‫ درېیمه برخه‪ :‬د پروګرامونو د مدیریت لپاره د ظرفیت‬ ‫هوکړه ليک له الرې د خدمتونو وړاندې کولو اوتطبيق‬ ‫ډالره وړیا مرسته‬ ‫(دمثال په ډول‪ :‬تر پنځو کلونو دراښکته عمرلرونکو‬ ‫لوړول‪ :‬د عامې روغتیا د وزارت د الرښود د فعالیتونو د‬ ‫مالتړ‪ ،‬چې د همدې هوکړه ليک په اساس دغه موسسې‬ ‫ماشومانو مړینه‪ ،‬په هرو ‪ ۱۰۰۰‬زیږونو کې ‪ ۵۵‬موارده)‬ ‫د امیدوارۍ ضد ګولیو (تابلیتونو)‬ ‫څخه داستفادې عمومیت ( له هرې‬ ‫سیستم د ودې او پراختیا لپاره د الزمو رسچینو مالتړ او‬ ‫دروغتيايي خدمتونو پېژندل شوې بستې برابروي‪.‬‬ ‫د دې پروګرام موخه تر پوښښ الندې ساحو پراختیا‪ ،‬د خلکو‪،‬‬ ‫راڅرګند شوی دی‪ .‬نورې اړوندې رسوې ګانې هم دمیندو‬ ‫متویل‪ ،‬په مرکز او والیتونو کې د اوپراتیفي او تخنیکي‬ ‫ دویمه برخه‪ :‬د عامې روغتیا وزارت د کادري ظرفیت‬ ‫په ځانګړي ډول د بېوزلوهغو لپاره د روغتيايي خدمتونو‬ ‫دمړینې شمیره له ‪ ۱۲۹۰‬څخه لږه اټکل کړې ده‪.‬‬ ‫نوې الرې څخه استفاده ) په سلو‬ ‫مرستو په ګډون‪.‬‬ ‫او وړتیا پیاوړی کول او په دې الندې برخو کې د الزمو‬ ‫وړاندې کول او د هغوی کیفیت او همدارنګه په هېواد‬ ‫کې له ‪ ۱۹،۵‬څخه په سلوکې ‪ ۳۰‬ته‬ ‫ په تیرو لسو کلونو کې په افغانستان کې روغتیایی‬ ‫سیستمونو وده او پراختیا‪ :‬د سیمه يیزو ادارو پیاوړي کول‪،‬‬ ‫کې د عامې روغتیا وزارت د مرشۍ رول ته ال ډېره وده‬ ‫زیاتوالی موندلی دی‪.‬‬ ‫سیستم د لیدنې وړ پرمختګونه کړي دی‪ ،‬چی په هغه کی‬ ‫د روغتیایي خدمتونو د مايل ریاست پیاوړي کول‪ ،‬د مقررايت‬ ‫ورکول دي‪ .‬د دې پروژې له الرې د افغانستان په ښاري او‬ ‫پايلې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪ ۱۲/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫د دايکندي واليت لرو پرتو او غرنيو‬ ‫کلیو کې غوره خدماتو ته الس رسی‬ ‫ د دایکندي والیت لروپروتو کلیو کې خلک د یوه دولتي پروژې له روغتیایي اسانتیاوو برخمن دي‪ ،‬چې‬ ‫ •‬ ‫موخه یې هېوادوالو په تېره بېوزله قشر ته د روغتیایي خدمتونو برابرول او خپرول دي‪.‬‬ ‫ د « صحت « پروګرام د چوکاټ له مخې له یو شمېر نادولتي موسسو سره قراردادونه شوي ‪،‬‬ ‫ •‬ ‫چې د لومړنیو روغتیایي خدمتونو برابرولو او روغتیایي اړتیاوو له منځه وړلو لپاره د افغانستان په‬ ‫روغتونونو کې خدمات وړاندې کړي‪.‬‬ ‫ د عامه پوهاوي خپرونې هم د یاد پروګرام په چوکاټ کې نغاړل شوي څو خلکو ته د ناروغیو او روغتیا‬ ‫ •‬ ‫اړونده مالومات وکړي‪.‬‬ ‫کلنه ملکه په داسې حال کې چې معالج ډاکټر ته پر څوکۍ ناسته ده‪،‬‬ ‫نوموړي ته د خپلو سږو د نارغۍ په اړه معلومات ورکوي‪ .‬هغه په‬ ‫سختۍ رسه سا اخيل او ورو خربې کوي‪ .‬سهار وختي دی او د شیش‬ ‫‪۴۰‬‬ ‫د کيل د لومړنیو خدمتونو روغتیایي مرکز پر چاپېریال چوپتیا خپره ده‪ ،‬دهلیزونه‬ ‫هم تش دي‪.‬‬ ‫ ملکه چې د جان محمد د کيل اوسېدونکې ده‪ ،‬روغتیایي مرکز خدمتونو ته د الس‬ ‫ريس په موخه یې دوساعته مزل کړی‪ .‬نوموړې وایي‪ »:‬زه له دوو کلونو راهیسې د‬ ‫سږو له نارغۍ کړېږم‪ .‬کوم درمل چې زه یې له دې مرکز څخه ترالسه کوم د کیفیت‬ ‫له پلوه له هغو درملو څخه ښه دي چې په درملتونونو کې خرڅېږي»‪.‬‬ ‫ څرنګه چې د تولیدي او واردايت درملو د کیفیت د څار په برخه کې ستونزې ډېرې‬ ‫جدي دي‪ ،‬دا مرکز خپل اړتیا وړ درمل له هالنډه واردوي‪ ،‬ترڅو ناروغان غوره کیفیت‬ ‫لرونکو درملو ته الس رسی ولري‪.‬‬ ‫ د « سفېد « په نوم روغتیایي مرکز د ‪ ۷‬کارکونکو په درلودو په داسې یوه سیمه‬ ‫کې چې ‪ ۲۰۰۰۰‬اوسېدونکي لري او د عایداتو دېره برخه یې د کرنې له سکټوره ترالسه‬ ‫کوي‪ ،‬په ورځني توګه خدمات وړاندې کوي‪ .‬دا په شیش کيل کې یوازینۍ ودانۍ ده‪،‬‬ ‫چې د دایکندي والیت د نیيل ولسوالۍ څېرمه کې موقعیت لري‪.‬‬ ‫ د شیش په کيل کې لومړين روغتیایي خدمات د (‪ )PU-AMI‬په نوم د یوه نادولتي‬ ‫“‬ ‫فرانسوي سازمان له لوري چې د عامې روغتیا وزارت یو قراردادي بنسټ دی‪ ،‬وړاندې‬ ‫کېږي‪ .‬دا قرارداد د « صحت « پروګرام په چوکاټ کې له نادولتي سازمانونو رسه‬ ‫ مونږ د روغتیایي مرکز له خدماتو خوښ یو‪،‬‬ ‫د عامې روغتیا وزارت د تړون پربنسټ تررسه شوی دی‪ .‬له عامې روغتیا وزارت رسه‬ ‫د تړون پربنسټ دغه سازمانونه لومړين روغتیایي او په روغتونونو کې اړتیا وړ صحي‬ ‫د روغتیا په اړه د عامه پوهاوي د کچې لوړول‬ ‫خدمات د « صحت « پروګرام الرې وړاندې کوي‪.‬‬ ‫د شیش په کيل کې د " صحت " پروګرام له پيل کېدو راهیسې دې مرکز‪ ،‬پر‬ ‫روغتیایي ارزښتونو د یوې باورمندې ټولنې رامنځته کېدو په موخه‪ ،‬د ناروغیو او‬ ‫ په ‪ ۲۰۱۴‬کال کې په دایکندي والیت کې د « صحت « پروژې له پيل کېدو‬ ‫مخکې روغتیایي مرکزونه له ګڼو ستونزو رسه مخ وو‪ ،‬چې د اړتیا وړ درملو او مسلکي‬ ‫ځکه زموږ ډیری روغتیایي ستونزې په دې مرکز کې‬ ‫هوارېږي او پخوا په څېر اړ نه یو څو د روغتیایي‬ ‫روغتیایي موضوعاتو په اړه د پروګرامونو له الرې د خلکو د پوهاوي کچې د لوړولو‬ ‫کارکوونکو کمښت یې له عمده ننګونو ګڼل کېدل‪ .‬روغتیایي مرکزونو ته د درملو لېږد‬ ‫”‬ ‫هلې ځلې کړي دي‪ .‬په میاشتنۍ توګه روغتیایي کارکوونکي د سیمې له خلکو رسه‬ ‫یوه بله ننګونه ده‪ ،‬چې دا غرنی والیت د ژمي په موسم کې وررسه مخ وي‪.‬‬ ‫ناستې تررسه کوي او له دې رسه همهالې د هغو لپاره روزنیز ورکشاپونه‪ ،‬او د عامه‬ ‫ اوس مهال د (صحت) پروژې له مخې د (‪ )PU-AMI‬نادولتي سازمان له لوري د‬ ‫پوهاوي سیمینارونه هم جوړوي‪.‬‬ ‫ " موږه له دې ورکشاپونو او ناستو ډې څه زده کړي دي" د شیش کيل د‬ ‫روغتیایي شورا غړي ‪ ۵۷‬کلن صفر محمد د یاد مطلب په ویلو رسه زیاتوي‪ ":‬مونږد‬ ‫هرو شپږو میاشتو په ځنډ کې‪ ،‬د یاد روغتیایي مرکز د اړتیا وړ درمل د نیيل ولسوالۍ‬ ‫څخه نسبتاً لرې د دې والیت مرکز ته لېږدي‪ .‬د (‪ )PU-AMI‬دفرت تخنیکي مسوول‬ ‫ستونزو د هواري په موخه لرې مساپرۍ وکړو‬ ‫‪ ۲۹‬کلن ډاکټر احمد فهیم وایي « د تېر په پرتله اوس مهال همغږي ښه شوې»‪.‬‬ ‫روغتیايي مرکز له کارونو خوښ یو؛ څرنګه چې زموږ ډېری روغتیایي ستونزې په‬ ‫نوموړی زیاتوي» مونږ په منظمه توګه له ډاکټرانو‪ ،‬د عامې روغتیا له ریاست او د‬ ‫همدې مرکز کې حل کېږي‪ ،‬نو د پخوا په څېر اوس اړ نه یو چې د خپلو روغتیایي‬ ‫سیمیزو خلکو رسه ناستې جوړوو‪ .‬په دې ناستو کې بحثونه‪ ،‬په ټول والیت کې د غوره‬ ‫–‪ ۵۷‬کلن صفر محمد ‪ ،‬د دایکندي والیت د شیش کيل اوسېدونکی‬ ‫ستونزو د هواري لپاره اوږده سفرونه وکړو"‪.‬‬ ‫روغتیایي خدمتونو د وړاندې کولو المل شوی‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/15‬‬ ‫‪ ۱۴/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫د روغتيا برخه کې پرمختګونه‬ ‫تاجکستان هیوادنکي او همدارنګه دپايښت لرونکې ‪١٣٠٠‬‬ ‫‪ /‬زیر بناء‬ ‫ميګاواټه سوداګريزې بريښنا له پاره داړتياوړ زير بناوې هم‬ ‫ترالس الندې ونييس‪.‬‬ ‫دافغانستان د مخابراتو او معلومايت‬ ‫ د‪ ۱۰۰۰‬کاسا پروژې دتطبیق له پاره داړتیاوړ پانګه او‬ ‫لګښت ‪ ۱،۱۷‬میلیارده ډالر اټکل شوی‪ ،‬چې ددې پروژې‬ ‫ټکنالوژۍ د ودې پروژه‬ ‫دتطبیق داړتیا وړ لګښتونو او پانګې ورکړه‪ ،‬دافغانستان‬ ‫دنړیوال بانک ‪۵۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫دبیارغونې او پرمختیا بانک‪ ،‬اسالمي پرمختیایي بانک‪،‬‬ ‫داروپایي اتحادیې دبیارغونې او پرمختیا بانک ‪ ،‬دامریکا‬ ‫دغه پروژه په دې سکټورر کې دمخکينۍ پروژې‬ ‫دبریالیتوبونو او السته راوړنو دپراختیا او پیاوړتیا او د‬ ‫متحده ایاالتونو دولت‪ ،‬دبریتانیا دشاهي دولت دنړیوالې‬ ‫وروستي پړاو د تررسه کېدو لپاره تطبیقیږي‪ .‬نوموړې پروژه‬ ‫پرمختیا اداره او دامریکا متحده ایالتونو دنړیوالې پرمختیا‬ ‫داړیکو او ارتباطاتو دپراختیا لپاره دپالیسۍ او مقرراتو اصالح‬ ‫اداره په غاړه لري‪.‬‬ ‫او سمون او دزیربنايي سرتاتیژیکو پانګې اچونو مالتړ کوي او‬ ‫ د (کاسا‪ )-۱۰۰۰‬پروژه د ‪ ۱۲۰۰‬کیلومرتو څخه زیاته‬ ‫داستفاده کوونکو له پاره کېفیت لرونکو تیلیفوين او انټرنیټي‬ ‫د بریښنا د لیږد پروژه ‪ ،‬دبریښنا انرژي د تاجکستان او‬ ‫خدمتوتونو ته الرسسی ډاډمنوي‪ .‬دغه پروګرام همدارنګه د‬ ‫قرغیزستان د بریښنا د تولید سټیشنونو څخه د پاکستان او‬ ‫موبایل د تیلیفونونو د اپلیکشن (نرم افزار) څخه په استفاده‬ ‫افغانستان کې سب سټیشنونو ته بریښنا لیږدوي‪ ،‬رامینځته‬ ‫د عامه خدماتو په ښه کولو او وړاندی کولو او د حکومت‬ ‫کوي‪ .‬دا پروژه د مهندسۍ طرح ‪ ،‬د لیږد د شبکو جوړول او‬ ‫د سرتایژیکو سکټورونو په مدیریت کې مرسته کوي‪ .‬د دې‬ ‫تر رسه کول او دوه تبدیلونکي سټیشینونه هم متویلوي‪ .‬د‬ ‫پروژې له الرې دمعلومايت ټکنالوژۍ د محيل سکټورر دزیات‬ ‫تولید ستیشنونه چی د لیږدیدونکی انرژي د (کاسا‪)۱۰۰۰ -‬‬ ‫شمېر مسلکي افرادو په لرلو رسه پیاوړی او دمخابراتو او‬ ‫له الری برابروي‪ ،‬ځینی سټیشنونه‪ ،‬لکه د توکتوګول سټیشن‬ ‫معلومايت ټکنالوژۍ د رشکتونو لپاره هم دوام لرونکې مالتړ‬ ‫د قرغیزیستان په جمهوریت کي او د نوریک سټیشن په‬ ‫برابر کړي‪.‬‬ ‫تاجکستان کې د پخوا څخه فعال دي‪.‬‬ ‫ د پروژو شاخصونه د نوري فایرب د کیبل د پروژې ودانول‬ ‫ د پروژې د مايل وجوه څخه ‪ ،‬افغانستان به هم ‪۳۱۶،۵‬‬ ‫او د ‪ ۹۱۰‬کیلومرتو د کیبل دغځولو او متدید بشپړول شوي‬ ‫میلیون امریکایی ډالره د پرمختیا د نړیوالې ادارې په چوکاټ‬ ‫دي‪ .‬همدا اوس د څلورو والیتونو‪ :‬تخار‪ ،‬بدخشان‪ ،‬بامیان او‬ ‫کې له وړیا مرستو څخه تر السه کړي‪ .‬دا پیسې به د ‪۵۶۰‬‬ ‫دمعلومايت ټکنالوژۍ دبرخې متشبثین دمخابراتو‬ ‫کاپیسا مرکزونه (د لومړۍ برخی) او اته ولسوالۍ د نوري‬ ‫کیلومرت په حدود کې د لیږد د شبکې د متویل او جوړولو او‬ ‫دسکټور او دافغانستان معلومايت ټکنالوژۍ مايل‬ ‫فایرب شبکې په وسیله وصل شوي دي‪ .‬همدا رنګه په پام کې‬ ‫د هیواد شاملی او ختیزو والیتونو له الرې د متصل کولو له‬ ‫او تخنیکي مالتړ دمعلومايت ټکنالوژۍ دسوداګریز‬ ‫دی د دې شبکې له الرې پنځه ولسوالۍ د کونړ والیت کې‬ ‫سکټور دمدیریت په برخه کې د زده کړې الرو‬ ‫پاره به ولګول شی‪.‬‬ ‫چارو ته دافغان ځوانانو الس رسۍ په الر کې‬ ‫هم رسه وصل يش‪.‬‬ ‫ هیله کیږي چی د ‪ ۳۰۰‬میګاواټه بریښنا په واردولو رسه‬ ‫ترالسه کوي‪ .‬ددې پروګرام کيل هدف او موخه‬ ‫ ټولټال ‪ ۲۳۰۰‬تنه افغانان (تر ‪۴۰۰‬زیايت میرمنې) د‬ ‫د (کاسا‪ )-۱۰۰۰‬پروژې له الرې به په افغانستان کی زیاتې‬ ‫دهغو ځوانو افغانانو په زده کړه او روزنه متمرکز‬ ‫ده‪ ،‬چې دمخابراتو او معلومايت ټکنالوژي دسکټور‬ ‫معلومايت تکنالوژي په برخه کې روزل شوي‪ .‬د دې پروګرام‬ ‫کورنۍ او سوداګریز بنسټونه د بریښنا له شبکو رسه وتړل‬ ‫په بیالبیلو برخو کې داسايس او جامعو معلومات‬ ‫د ‪۱۵۰۰‬تنو بریالیو فارغانو لپاره د کارموندنې غونډه جوړه‬ ‫يش‪ .‬په افغانستان کې د بریښنا رشکت‪ ،‬چی د بریښنا د‬ ‫ترالسه کولو ته ژمن دي‪ .‬په ځانګړې توګه هغه‬ ‫شوه‪.‬‬ ‫متشبث ځوانان‪ ،‬چې پخپله دمعلومايت ټکنالوژۍ‬ ‫او معلومايت ټکنالوژۍ وزرات د ظرفیت لوړولو په پروګرام تامین دنده لري‪ ،‬همدارنګه د انرژی او اوبو وزارت‪ ،‬چی‬ ‫دخدمتونو رشکتونو رامینځته کولو ته لیوال او‬ ‫ د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ وزارت رستارسي ميل خدمتونو له بنډل (بستې) څخه ګټه واخيل‪.‬‬ ‫ددې پروژې فعالیتونو د تطبیق مسوولیت په افغانستان‬ ‫کې د دغه وزارت ‪ ۴۰۰‬تنه کارکوونکو زده کړه کړې ده‪.‬‬ ‫مینه وال دي‪ .‬یو ځوان متشبث په دې هکله‬ ‫شبکې ته د ټولو الس رسی دپالیسۍ درامینځته کولو او له نوښتونو څخه دمالتړ پروګرام په دوو دورو کې ‪۱۵‬‬ ‫کې په غاړه لري‪ .‬همدارنګه په دې فعالیتونو کی د پروژې د‬ ‫وایي‪ « :‬موږ دسوداګرۍ دپالن جوړولو‪ ،‬دمدیریت‬ ‫سیستمونه‪ ،‬ادارې او بازار موندنې په برخو کې‬ ‫تدوین په حال کې دي‪ ،‬ترڅو چې پرته له کوم تبعیض څخه ځایي او محيل نوښتګرو بنسټونو ته دهغوی دهغو طرحو له‬ ‫ټولې کمپنۍ دانټرنیټ د فریکونيس عمده پلورنی بهیر ته امله‪ ،‬چې څنګه کولی يش دکرنې‪ ،‬پوهنې او روغتیا په ګډون‬ ‫د منځنی اسیا څخه جنويب اسیا ته د جوړولو او عملیاتو له پاره امنیتي مدیریت هم شامل دي‪.‬‬ ‫زده کړې ترالسه کړي‪ ،‬چې هغه ددې سبب ګرځي‪،‬‬ ‫چې موږ پخپله دمعلومايت ټکنالوژۍ په برخه کې‬ ‫دالس رسۍ په موخه د ډاډ ترالسه کول باوري کړي‪ .‬دعامه په بیال بیلو برخو کې دستونزو او ننګونو دله مینځه وړولو‬ ‫بریښنا د لیږد پروژه (کاسا – ‪)۱۰۰۰‬‬ ‫رشکت رامینځته کړو‪».‬‬ ‫خدمتونو دوړاندې کولو کمیټې ( د نرم افزار او سخت له پاره مرسته وکړي ‪ ،‬جایزې ورکړي دي‪.‬‬ ‫دپرمختیا د نړیوالې ادارې‪ ۵۲۶،۵‬میلیون ډالر کردټ او‬ ‫افزار موبایل رهربي) غونډه کړې او د موبایل د کمپنۍ ‪ ۳۰‬د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ په برخه کې د‬ ‫وړیا مرسته‬ ‫غوښتنلیکونو ته انکشاف ورکړل شوی او کمیټې ته رابلل سوداګریزو مالتړو نوی تاسیس شوی اداره دمخابراتو د‬ ‫شوي وې‪ ،‬سکټوري وزارتونه د محتویاتو درامینځته کول وزارت د معلومايت ټکنالوژۍ دانستیتوت په ساحه کې جوړه‬ ‫دغه دبريښنا دانتقال زيربنايي پروژه به سودا ګريز او‬ ‫په بهیر او پروسه بوخت دي‪ .‬دغه کمیټه ټولو اتباعو ته شوې او ‪ ۲۰‬نوي سوداګریز بنسټونه په دې مرکزکې د زده‬ ‫جوړښتي ترتيبات په افغانستان‪ ،‬قرغیزستان‪ ،‬پاکستان او‬ ‫دا فرصت ورکوي‪ ،‬چې د موبایل د یو سیټ په لرلو دعامه کړې په پروګرام کې شامل شوي دی‪ .‬تراوسه پورې د مخابراتو‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/17‬‬ ‫‪ ۱۶/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫او فعال شوی دی‪ .‬دخطراتو دمدیریت واحد په ‪ ۱۰‬ګمرکي‬ ‫شپږو غوره بندونو لومړنی مطالعه تر رسه شوه‪ .‬په پام کې‬ ‫دفرتونو او دسوداګریزو مالو او محمولو دبیې ټاکلو واحد‬ ‫ده چې تفصیيل ټولنیزه او محیطي مطالعه به یې هم تر‬ ‫دهیواد په ګمرکونو کې فعال شوی دی‪ .‬په همدې ترتیب د‬ ‫رسه يش‪.‬‬ ‫راتللو او وتلو دکنرتولو واحد په ‪ ۵‬ساحو کې فعال شوی دی‪،‬‬ ‫ دهایدرو میتیورولوژی په برخه کې ‪ ۱۲۷‬ایستګاوو‬ ‫رسبیره پردې ‪ ،‬نور واحدونه ‪ ،‬لکه‪ :‬دنغدې اظهارنامو واحد‪،‬‬ ‫او دواورې داندازه کولو هاریدرو لوژیک ‪ ۵۶‬ایستګاوو‪،‬‬ ‫ایمني واحد او دامنیتي اظهارنامې واحدونه دګمرکونو په یو‬ ‫نصبولو کار‪ ،‬چې په بیالبیلو پنځو سیندنیو حوزو کې واقع‬ ‫لړټاکلو ساحو کې رامینځته شوي دي‪.‬‬ ‫دی‪ ،‬دوام لري‪ .‬رسبیره پردی دکیبيل تګلورې ‪ ۴۰‬پایګاوي‪،‬‬ ‫ په دې الندې ساحو کې په ترتیب د لیږد رالیږد (حمل‬ ‫د هایدرولوژۍ په ایستګاوو کې داندازه اخیستنې دجریان‬ ‫ونقل) واحدونه فعال دي‪ )۱( :‬تورخم ‪ -‬جالل آباد‪-‬کابل‪،‬‬ ‫له پاره نصب شوې دي‪.‬‬ ‫(‪)۲‬اسالم قلعه – هرات – کابل ‪ )۳(،‬حیرتان‪ -‬مزار رشیف‪-‬‬ ‫کابل (‪)۴‬شیر خان بندر –کندز –کابل (‪ )۵‬تورغونډۍ –مزار‬ ‫دګمرکی اصالحاتو او سوداګریزو‬ ‫رشیف‪ -‬کابل ‪)۶(،‬سپین بولدک ‪/‬ویش ‪ ،‬کندهار –کابل‪،‬‬ ‫‪ )۷(،‬زرنج‪/‬نیمروز –کندهار – کابل (‪)۸‬آفینه‪ -‬اندخوی‪-‬‬ ‫اسانتیاوو دویمې پروژې متویل په‬ ‫مزار رشیف –کابل او (‪ )۹‬دکابل هوایي ډګر – کابل داخيل‬ ‫منظور داضايف مايل وجهو تامین‬ ‫ګمرکونه‪.‬‬ ‫دنړیوال بانک ‪ ۲۱،۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ دلیږد رالیږد ـ او حمل و نقل نړیوال واحدونه په بشپړه‬ ‫توګه فعال او دا الندې ساحې یې تر پوښښ الندې دي‪:‬‬ ‫دپیاوړی کوونکی مايل مرستې تامین دګمرکي اصالحاتو او‬ ‫‪ )۱‬پاکستان ‪ -‬ترکمنستان; ‪ )۲‬پاکستان ‪ -‬ازبکستان; ‪)۳‬‬ ‫سوداګریزو اسانتیاوو ددویمې پروژې دفعالیتونو د دوام له‬ ‫پاکستان ‪ -‬تاجکستان; ‪ )۴‬ترکمنستان ‪ -‬تاجکستان; ‪ )۵‬ایران‬ ‫پاره‪ ،‬مطلوبې پرمختیایي موخې ته درسیدو په الر کې دمايل‬ ‫‪ -‬تاجکستان; ‪ )۶‬ترکمنستان (آقینه) ‪ -‬تاجکستان; او ‪ )۷‬کابل‬ ‫متویل د تشې او خالء رفع کولو سبب ګرځي‪ ،‬دافغانستان‬ ‫هوایي ډګر – تاجکستان‪.‬‬ ‫له دولت رسه مرسته کوي‪ ،‬چې دګمرکي اصالحاتو او‬ ‫ دافغانستان په ګمرکونو کې د اجرائیوي اطالعاتو او‬ ‫سوداګریزو اسانتیاوو په برخو کې اوږده مهاله لومړیتوبونه‬ ‫معلوماتو یو سیستم نصب شوی دی‪ .‬د ‪ SMS‬پیغامونو‬ ‫تررسه او نهایي کړي‪.‬‬ ‫له الرې یو لړ ټاکيل معلومات د مالیې وزارت او ګمرکونو‬ ‫ دغه مايل وجهې به دګمرکي اصالحاتو او سوداګریزې‬ ‫دبرخې مسوولینو په واک کې ورکول کیږي‪ .‬له بلې خوا‬ ‫اسانتیا دویمې پروژې له فعالیتونو رسه یوځاې او موازي‬ ‫سوداګران هم دتائیدي پیغامونو په وسیله خپل تادیايت‬ ‫دامرسته وکړي‪ ،‬چې دپروژې وروسته پړاو درضوري‬ ‫مبلغ ترالسه کوي‪ .‬دافغانستان دګمرکونو دمدیریت له پاره‬ ‫فعالیتونو دپیژندلو پورې اړوند لګښتونه هم تامین يش‪.‬‬ ‫دالکرتونیکي رپوټونو او خرب ورکولو (‪ )۳‬سیستمونه ترتیب‬ ‫په دې فعالیتونو کې دغه موارد شامل دي‪ :‬په نورو پاتې‬ ‫شوي دي‪ .‬په لنډوخت کې دهیواد دنورو زونونو په ګمرکي‬ ‫رسحدي بندرونو کې دخپل کارو اوتوماتیکو تنظیموونکو‬ ‫یو تن کلیوال په بلخ والیت کې داوبو لګولو‬ ‫دفرتونو کې هم ددې سیستم دتطبیق هیله کیږي ‪ .‬لکه‬ ‫دستګاوو نصبول او له داخيل ګمرک څخه دکالو او مالونو‬ ‫دکانال دبیارغونې په برخه کې په کار بوخت‬ ‫څنګه چې د ‪ UNCTAD‬کارپوهان او متخصصین نوي په‬ ‫دترخیص مخزنونه‪ ،‬پایښت لرونکې نوې جوړنه ‪ ،‬دګمرکي‬ ‫دی‪ .‬ددې کانال بیارغونه د ‪ ۱۳۰۰۰‬هکټاره‬ ‫خاره ځمکې په حاصلخیزو کرنیزو ځمکو‬ ‫دې دفرتونو کې ځای پرځای شوي دي‪.‬‬ ‫دزیربناوو نوې رغونه او جوړونه ‪ ،‬دتخنیکي مرستو وړاندې‬ ‫باندې د بدلیدو سبب شوی دی ‪ .‬ددې کانال‬ ‫ دګمرکونو ترمینځ دمرستې او همکارۍ په بهیر کې‬ ‫کولو او په کلیدي برخو کې ظرفیت جوړونه دګمرکي‬ ‫دکتنې وړ پرمختګونه شوي دي‪ )۱( :‬دګمرک له یوې ادارې‬ ‫ادارې دنویو او مډرنو الرو چارو دمعريف کولو په منظور‪،‬‬ ‫له پاره دپیاوړې کوونکي مايل وجهې پرتامین باندې له‬ ‫موافقې وروسته‪ ،‬په ‪ ۲۱۵‬زره هکټاره ځمکه کې داوبو‬ ‫داوبو لګولو سیستم درغونې او‬ ‫بیارغونه داوبو لګولو دسیستم رغولو او بیا‬ ‫جوړولو پروژې له خوا تطبیقیږي‪ .‬داوبو لګولو‬ ‫څخه دبل ګمرک له ادارې رسه دارقامو او معلوماتو تبادله‬ ‫دګاونډیو هیوادونو له ګمرکي ادارو رسه دهمکارۍ دښه‬ ‫لګولو سیستم او لږ شمیر داوبو کوچني بندونه جوړ‬ ‫پراختیا پروژه‬ ‫د ښه شویو او پرمختللیو سیستمونو ته الس‬ ‫ريس دکروندګرو دکرنیزو محصوالتو او ګټې‬ ‫دسیستم په وسله لیږل کیږي او دافغانستان او پاکستان‬ ‫وايل په منظور اغیزناک میکانیزمونه او باالخره دګاونډیو‬ ‫او بیارغول شوي دي‪ ،‬له دې رسه یو ځای دغه پروګرام‬ ‫دنړیوال بانک‪ ۹۷،۸‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫وټې (عایداتو) د زیاتوايل سبب ګرځیدلی دی‪.‬‬ ‫ترمینځ ‪ E-Mail‬ترالسه کول په مصؤنه توګه کیدای يش‪.‬‬ ‫هیوادونو په ګمرکونو کې له کړنو او اجرااتو څخه دڅارنې‬ ‫دهوا پیژندنې ‪ ،‬اوبو خدمتونو داسانتاوو د سیستمونو په‬ ‫دافغانستاندبیارغونېصندوق‪ ۱۱۸،۴‬میلیونهډالرهوړیامرسته‬ ‫(‪ )۲‬دګمرکي همکارۍ هوکړه لیک (موافقتنامه) او په‬ ‫دسیستمونو زیات ښه والی‪ ،‬دیو اتوماتیک او خپلې کاري‬ ‫تاسیسولو توانیدلی دي‪.‬‬ ‫د دولت‪ ۳،۵‬میلیونه ډالر مايل مالتړ‬ ‫هغې پورې اړوند تخنیکي پروتوکول‪ ،‬چې دافغانستان‬ ‫خربوونکي میکانیزم له الرې‪.‬‬ ‫داوبو لګولورسچینو په برخه کې په مجموعي ډول ‪۱۳۵‬‬ ‫او تاجکستان ترمینځ السلیک شو او په دې ډول د ‪۲۰۱۶‬‬ ‫ له بلې خوا نوموړی مرسته د سوداګریزو اطالعاتو دیو‬ ‫داوبو لګولو دشبکې طرحې رامینځته شوي‪ ،‬چې له هغو‬ ‫دغه پروژه دافغانستان داوبو لګولو دسیستم رغونې او‬ ‫میالدي کال دفربوري له میاشتې څخه د دواړو هیوادونو‬ ‫ویب سایټ (‪ )TIP‬دطرحې ‪ ،‬واحدې ميل کړکۍ (‪)NSW‬‬ ‫څخه داوبو لګولو درسچینو په اړوندو سیمو کې ‪۱۴۲۰۰۰‬‬ ‫پراختیا په منظور‪ ،‬چې په بشپړه توګه دنړیوال بانک له‬ ‫ترمینځ دګمرکي معلوماتو او اطالعاتو تبادله پیل شوی ده‪.‬‬ ‫او همدارنګه دزده کړې دميل نصاب دپرمختیا او تدریيس‬ ‫هکټاره ځمکه (دپروژې دپای ته رسیدو په پرتله‪ ،‬چې‬ ‫خوا متویلېدله او د ‪ ۲۰۱۲‬میالدي کال په ډسمرب کې بشپړه‬ ‫(‪ )۳‬دایران او افغانستان دګمرکونو تر مینځ دهمکارۍ‬ ‫موادو برابرول هم متویلوي‪.‬‬ ‫‪ ۲۱۵۰۰۰‬هکټاره ځمکه ترپوښښ الندې نیيس) خړوبوي‪.‬‬ ‫شوه‪ ،‬تطبیقیږي‪.‬‬ ‫هوکړه لیک السلیک او (‪ )۴‬دافغانستان ګمرک او عريب‬ ‫ دګمرکي مالونو دتصفیې او شمیرنې کمپیوټري سیستم «‬ ‫ د اوبو د کوچني بند په برخه کې‪ ،‬د ‪۲۲‬کوچنیو بندونو‬ ‫ ددې پروژې له نوې جوړښت او ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال‬ ‫متحده اماراتو ترمنیځ د ورته تفاهمنامې (هوکړه لیک)‬ ‫آسیکودا» همدا اوس دهیواد په ‪ ۱۷‬ګمرکي ادارو کې نصب‬ ‫د لومړنی ارزونې په ترڅ کې د سیند په شاميل کاسه کې د‬ ‫دجوالې په میاشت کې ددې پروګرام دفعالیتونو د دوام‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/19‬‬ ‫‪ ۱۸/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫پرمختګونه هم په ځینو ساحو‪ ،‬لکه د ځمکې دنویو‬ ‫په السلیک کولو باندې همدا اوس خربې روانې دي‪ .‬څلور‬ ‫معلوماتو راټولول دموجودو تاریخي ډیجیټيل معلوماتو‬ ‫قرار دادونه‪ ،‬د ابونارص فراهي په ګمرک کې رسحدي دیوال‬ ‫موندل‪ ،‬څیړنو ته دعالقمندۍ دراجلبولو په موخه دځمکې‬ ‫جوړول ‪ ،‬داطالعاتو مرکز ‪/‬دزیان او خسارې د جیربه کولو‬ ‫دمعلوماتو دیوې کمپیوټري رسچینې دانکشاف له پاره ‪،‬‬ ‫مرکز‪ ،‬د ګمرکونو اکاډمۍ له پاره ‪ ،‬داوبو زیرمه او داقینه‬ ‫چې دنویو زیرمو دموندنې او ددې برخې دپیاوړتیا له پاره‬ ‫دګمرک داحاطې دیوال جوړولو په منظور ددې خدمتونو‬ ‫ورته اړتیا ده‪ ،‬تررسه شوي دي‪.‬‬ ‫برابروونکو رشکتونو ته ورکړل شوي او پرهغو باندې کار‬ ‫ همدارنګه دفرعي سکټوري پرمختیا ‪ ۱۸‬پالیسۍ‬ ‫روان دی‪ .‬‬ ‫دپایښت لرونکې پرمختیا دالرښوونې له پاره ‪ ،‬چاپ ته‬ ‫ له دې رسه یو ځای د زیربناوو د جوړولو په منظور‬ ‫چمتو شوې دي‪.‬‬ ‫دنورو څلورو قراردادونو تدارکايت پروسه او بهیر ترکار‬ ‫ دقراردادونو دکتنې او اروزنې له پاره یو خپلواک خارجي‬ ‫الندې دی د (واحدی ميل کړکۍ) درامینځته کولو له پاره‬ ‫سیستم تاسیس شوی دی‪ .‬په عین وخت کې دافغانستان‬ ‫دامکان سنجولو دمطالعې تررسه کولو په منظور دمشوريت‬ ‫دچاپیریال ساتنې دادارې او د کانونو او پرتولیم وزارت‬ ‫خدمتونو دیو رشکت ټاکلو پروسه او بهیر په نږدې وخت‬ ‫د کارکوونکو له پاره ددې پروژې دا جراء‪ ،‬تنظیم او‬ ‫کې نهایي کیږي‪ .‬لکه څنګه چې همدا اوس ددې رشکتونو‬ ‫کتنې په برخه کې د ظرفیت جوړولو کار روان و ‪ .‬تردې‬ ‫دوړاندیزشوو طرحو دتخنیکي اروزنې پروسه پیل شوې ده‪.‬‬ ‫پروژې الندې په ځینو نورو فعالیتونو کې دنوې ځای‬ ‫ دګمرکاتو دقانون په بندونو او مادو پورې اړونده سمونه‬ ‫پرځای کیدنې او استقرار دپالیسۍ دچوکاټ چمتو کول‬ ‫او تصحیح تررسه او نهایي شوې ده‪ ،‬دافغانستان اسالمي‬ ‫او دټولنیزو چارو د تنظیم او چاپیریايل همکارۍ دچوکاټ‬ ‫جمهوري دولت دولسمرش دتقنیني فرمان په صادریدو رسه‬ ‫رامینځته کول‪ ،‬او ددې سکټور له پاره دټولنیز او چاپیریال‬ ‫تائید او توشیح شوې ده ‪ .‬دافغانستان دګمرکونو دڅانګو‬ ‫حالت دیوې سرتاتیژیکی اروزنې چمتو کول او برابرول‬ ‫د ‪۱۳۹۵‬ملریز کال تشکیل (داداري جوړښت) چې ګمرکاتو‬ ‫‪ ،‬دکانونو او پرتولیم وزارت له پاره دکانونو دکار د سرت‬ ‫دقانون دتطبیق ریاست هم پکې شامل اود اداري اصالحاتو‬ ‫دکمپیوټري سیستم رامینځته کول‪ ،‬د مسو په پروژه کې په‬ ‫او ملکي خدمتونو دکمیسیون له خوا تصویب شو‪.‬‬ ‫درې اړخیزه بڼه عکس اخیستنه‪ ،‬د دولتي تشبثاتو دبیلګو‬ ‫ دیو اجرائیوي واحد درامینځته کیدو په منظور د پالن‬ ‫دسوداګریزکولو دمرکز رامینځته کول‪ ،‬داطالعاتو فرهنګ‬ ‫دعميل کولو طرح تر کتنې او څیړنې الندې ده‪ .‬په اوس‬ ‫او کانونو او پرتولیم وزارتونو رسه دصنعتي تفحصاتو او‬ ‫وخت کې دانتقال پروسه او د اجرائیوي څانګو په برخه‬ ‫فرهنګي میراثونو دڅیړنو په کار کې دتخنیکي همکاریو‬ ‫کې دکار کوونکو ګومارل پیل شوي او دغې ټیم دافغانستان‬ ‫برابرول ‪ ،‬دکانونو او پرتولیم په وزارت کې دمايل مدیریت‬ ‫دګمرکونو ميل اکاډمۍ دظرفیت جوړولو لنډ مهالو کورسونو‬ ‫سیستم (‪ )FMIS‬رامینځته کول ‪ ،‬دځمکپوهنې او رسوې‬ ‫کې ګډون کړی دی‪ .‬دیادونې وړ ده‪ ،‬چې په دې اکاډمۍ‬ ‫برخو دظرفیتونو لوړول‪ ،‬په افغانستان کې دکوچنیو کانونو‬ ‫کې دګمرکونو دپولیسو له پاره ځانګړې زده کړې همدا اوس‬ ‫دننګرهار ګمرک په والیتي څانګه‬ ‫کې دګمرکونو دبرخې کارکوونکي‬ ‫داستخراج دصنایعو دفرعي سکټور داقتصادي ستونزو له‬ ‫جریان لري‪.‬‬ ‫اوس دګمرکي ارقامو دخپل کاري او‬ ‫مینځه وړل‪ ،‬دهغوی له رسمیت پیژندلو څخه دمالتړ او‬ ‫اټوماټیک سیستم (‪ )ASYCUDA‬له‬ ‫الرې په انالین بڼه دګمرکي تعرفو‬ ‫پیاوړي کولو له الرې ‪ ،‬او په استخراجي صنایعو کې درونټیا‬ ‫دطبیعي زیرمو دپایښت لرونکې پرمختیا‬ ‫دجاللتامب ارشف غني له خوا دافغانستان داستخراجي‬ ‫دکانونو او پرتولیم وزارت او دسوداګیرۍ او صنایعو وزارت‬ ‫دحسابونو تصفیه کولی يش‪ .‬دګمرکي‬ ‫دنوښت تررسه کول‪ ،‬شامل دي‪.‬‬ ‫پروژه‬ ‫صنایعو درونټیا نوښت پروژې مالتړ په توګه دمالیې وزیر‬ ‫ددغو وزارتونو په تشکیاليت جوړښت کې دداسې کمیټو‬ ‫معلوماتو دبرابرولو ددغه اټوماټیک‬ ‫ دافغانستان داستخراجي صنایعو درونټیا دنوښت‬ ‫دنړیوال بانک ‪ ۴۳‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ګومارل وو او بل دبروکسل په کنفرانس کې دالرې دنقشې‬ ‫درامینځته کولو له پاره اقدام کړی‪ ،‬چې هغه دافغانستان‬ ‫سیستم ‪ ۱۷‬ګمرکي څانګې تراوسه په‬ ‫ټول هیواد کې تطبیق اوفعالې شوي‬ ‫سکرتریت تراوسه پورې څلور پرتلیز رپوټونه ترتیب کړي‬ ‫دپروژې دپای ته رسیدو نیټه‪ :‬د ‪۲۰۱۷‬میالدي کال دمارچ ‪۳۰‬‬ ‫انکشاف ((ګټور مالکیت)) و‪ ،‬چې دافغانستان دمهمې‬ ‫د استخراجي صنایعو درونټیا دنوښتونو سکرتریت په‬ ‫دی‪ ،‬چې سرته موخه یې دګمرکي‬ ‫‪.‬‬ ‫او پنځم رپوټ یې هم ترکار الندې دی‪ .‬دغه رپوټونه او‬ ‫اوکلیدي السته راوړنې په توګه وپیژندل شو‪.‬‬ ‫رپوټونو کې ددرج شویو توصیولو الرښوونو دتطبیق او‬ ‫پروسو چټکتیاده‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫په هغو کې موجودې توصیې اوالرښوونې ددولت دمايل‬ ‫ددې پروژې موخه او هدف دکانونو او پرتولیم وزارت او‬ ‫ دافغانستان په استخراجي صنایعو کې درونټیا نوښت‬ ‫همغږۍ مسوولیت پرغاړه لري‪.‬‬ ‫سیستمونو دنیمګړتیاوو پیژندلو او دهغو دلرې کولو له‬ ‫دژوند چاپیریال ساتنې ميل ادارې دظرفیت لوړول دي‪،‬‬ ‫پروژې داړیکو ټیم دورکشاپونو جوړولو او عميل زده کړې‬ ‫ دافغانستان د استخراجي صنایعو درونټیا نوښت پروژه‬ ‫پاره دحل الرو وړاندیز کولو په الره کې ګټور دي‪ ،‬اړوند‬ ‫ترڅو دافغانستان دکايف رسچینو او زیرمو پرمختیا په راڼه‬ ‫دورو رامینځته کولو له الرې دعامه پوهاوي کمپاین تررسه‬ ‫دیوې رڼې پروسې له الرې دڅو اړخیزه ګروپ غړیو په‬ ‫ادارو ته دکانونو داستخراج په برخه کې دکلیدي خنډونو‬ ‫او اغیزناک ډول تررسه او دخصويص سکټور وده او پرمختیا‬ ‫کوي‪ .‬ددغو ورکشاپونو دلومړۍ دورې له پای ته رسیدو‬ ‫غونډو کې دګډون له پاره دنویو کاري رشیکانو دګروپ او‬ ‫او ننګونو دمسایلو په اړه اغیزناکې الرښوونې او معلومات‬ ‫چټکه کړي‪ .‬ثابت او پایښت لرونکي پرمختګونه ددې‬ ‫وروسته داتو وزارتونو او اړوندو ادارو له پاره دپوهاوي‬ ‫ډلې دغړیو په ټاکنه او تائید بریالۍ شوې ده‪.‬‬ ‫وړاندې کوي‪.‬‬ ‫پروژې په چوکاټ کې تررسه شوي‪ ،‬چې داالندې برخې‬ ‫ورکشاپونه جوړ او دایریږي‪ .‬دورکشاپونو دریمه دوره‬ ‫نوي څواړخیزه ګروپ غړیو‪ ،‬هغه وخت پرکار پیل وکړ‪ ،‬چې‬ ‫ دافغانستان داستخراجي صنایعو د رونټیا دنوښت‬ ‫پکې شاملې دي‪:‬‬ ‫دسویيل او لویدیزو والیتونو له پاره د ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال‬ ‫دمخکینۍ ډلې (ګروپ) غړیو ددندې او مسوولیت دوره‬ ‫سکرتریت له اړوندو ادارو رسه دعوایدو او قراردادونو‬ ‫دحاجي ګک دکان ‪ ،‬اصيل قرارداد له پاره دخربو اترو‬ ‫داپریل او مارچ په میاشتو کې تررسه شوه‪.‬‬ ‫د ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال په پای کې رسته رسیدلې وه‪ .‬هغه‬ ‫دمدیریت دکمزورو ټکیو دپیژندنې له پاره کار کوي‪،‬‬ ‫او داوطلبۍ له پروسې او بهیر نه مالتړ دی‪ .‬یو نړیوال‬ ‫ د عینک مسوپه لرغونو ساحو کې نږدې ‪ ۸۰‬سلنه‬ ‫دپاملرنې وړټکي‪ ،‬چې دافغانستان داستخراجي صنایعو د‬ ‫ترڅو هغوی داستونزې او نیمګړتیاوې لري کړای يش‬ ‫پالوی(هئیت ‪ )‎‬دخربو اترو او مذاکرې دپروسې له رونټیا‬ ‫داستخراج کار‪ ،‬چې په رسه رنګ نښه شوی‪ ،‬جریان لري‪.‬‬ ‫رونټیا نوښت پروژې ‪ ،‬هغه مونديل او پیداکړي وو‪ ،‬هغه‬ ‫او دخپلو عوایدو کرسجربان کړي‪ .‬دیادونې وړ ده چې‬ ‫څخه د ډاډ ترالسه کولو له پاره ګومارل شوی دی‪ .‬نور‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/21‬‬ ‫‪ ۲۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫پروګرام دریم پړاو د ‪۲۰۱۰‬میالدي کال دجون په میاشت‬ ‫دې د ‪ ۱۴۰۰‬مرتو په اوږدوالی دویمه درجه او ‪۱۶۰۰‬‬ ‫دغه فعالیتونه د (‪ )۷‬بهرنیو لرغون پیژندونکو او (‪)۱۸‬‬ ‫کې پیل شو‪ ،‬چې په نتیجه کې یې ددولت په پرمختیایي‬ ‫مرتو په اوږدوايل دریمه درجه پلونه هم جوړ شوي دي‪.‬‬ ‫افغان لرغون پوهانو او وررسه اداري مسؤولین او (‪)۱۸‬‬ ‫فعالیتونو کې د ‪۳۵۰۷۵‬پرمختیایي شوراګانو دپاملرنې وړ‬ ‫په عین وخت کې له ‪ ۱۱۰۰‬کیلومرته دویمه درجه رسک‬ ‫مالتړي کارکوونکی‪ )۲۹۷( ،‬کارګران‪ ،‬چې دکان شاوخوا‬ ‫پرمختګ څرګند شو‪ ،‬چې دا شمیر په سلو کې ‪ ۹۰‬دافغانستان‬ ‫څخه ورځنۍ ساتنه او له ‪ ۳۰۰‬کیلومرته دویمه درجه‬ ‫سیمو څخه استخدام شوي دي‪ ،‬تررسه کیږي‪ .‬دتیر کال‬ ‫کيل تر خپل پوښښ الندې راويل‪.‬‬ ‫رسک منظم څارنه او ساتنه ترالس الندې نیول شوي ده‪.‬‬ ‫په اوږدو کې دکانونو او پرتولیم وزارت او اطالعات او‬ ‫ په عمومي ډول داپروګرام دخپلو موخو او اهدافو په تررسه‬ ‫د‪ ۳۸۰‬کیلومرته دریمه درجه رسک ورځنۍ ساتنه او ‪۱۰۰۰‬‬ ‫فرهنګ وزارت په څرګند ډول دخپلو همکاریو اندازه‬ ‫کولو کې پرمخ تللی او دکلیو دپراختیا او انکشاف وزارت او‬ ‫کیلومرته دریمه درجه رسک منظمه ساتنه او څارنه هم‬ ‫(چې دمخه یې هومره پرمختګ نه درلود) پردې پروژې‬ ‫ددې پروګرام مسوولین دخپلې اختصايص پرمختیایي وجهو‬ ‫بشپړه شوې ده‪ .‬د هیواد په کچه د کیلوالی رسکونو‬ ‫دمالکیت حق لرلو په برخه کې زیات کړی دی‪ .‬په تیر کال‬ ‫څخه په ګټه اخیستنې او ددې پروګرام دبیالبیلو پړاوونو‬ ‫رشایطو د حالت د لومړنۍ کتنه او رسوی بشپړه شوې ده‪.‬‬ ‫کې دکانونو پرتولیم وزارت ا ود اطالعاتو او فرهنګ وزارت‬ ‫دلګښتونو په محاسبه دا الندې ارقام برجسته کوي‪ :‬دميل‬ ‫دخپلو همکاریو د همغږی کولو داندازې (چې دمخکنیو‬ ‫دتطبیق له پاره د‬ ‫پیوستون پروګرام دلومړي او دوهم پړاو‬ ‫پرمختګونو له پاره کلیدې وي) او همدارنګه یې دپروژې د‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۷۳۷‬میلیونه ډالرو وړیا مرستې اختصاص او ددې پروګرام‬ ‫د افغانستان د کلیوايل صنایعو د ودې‬ ‫رهربۍ په کچه په پراخه توګه همکارۍ زیاتې کړي دی‪.‬‬ ‫د ‪ ۲۰۱۷‬میالدي کال دمارچ په ‪ ۲۸‬نیټه دافغانستان‬ ‫د دریم پړاو دتطبیق له پاره ‪ ۸۳۱‬میلیونه ډالره ‪ ،‬همدارنګه‬ ‫پروګرام‬ ‫دبیارغونې صندوق دمدیریت کمیټې د ‪ ۷،۳‬میلیونو‬ ‫‪ ۱۵۳،۵‬میلیونه ډالر د سیمه ییزو پرمختیایي شوراګانو له خوا‬ ‫دنړیوال بانک‪ ۲۸،۴‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ډالرو په ارزښت وړیا مقدمايت مرستې دافغانستان‬ ‫د نالګیدلو لګښتونو بیرته راګرځیدنه او دهغو ټولو ‪۸۸۵۱۹‬‬ ‫دافغانستان دبیارغونې صندوق‪ ۶،۲‬میلیونه ډالره وړیا‬ ‫داستخراجي صنایعو د رونټیا نوښت پروژې دفعالیتونو د‬ ‫زیربنایي طرحو بشپړیدل‪ ،‬چې دهغو غوښتنه په ټول هیواد‬ ‫مرسته‬ ‫دوام او دافغانستان دمالې او اطالعاتو او فرهنګ وزارتو‬ ‫کې دسیمې دپرمختیايي شوراګانو له خوا شوې وه‪.‬‬ ‫ترمستقیمې څارنې الندې دعینک مس په ساحه کې‬ ‫ د کلیو د پراختیا او پرمختیا وزارت‪ ،‬دميل پیوستون‬ ‫ددې پروژې هدف داقتصادي فعالیتونو د انسجام او‬ ‫دلرغونو آثارو دلیږدونې له پاره منظورې کړې‪.‬‬ ‫دپروګرام مسوولین دخپل تشکیل دانتقال بهیر شاوخوا‬ ‫د سپام او پور په ګروپونو کې دبیوزلو کلیوالو استوګنو‬ ‫‪ ۷۴۰‬تنه په دې پروګرام پورې اړوند متخصصین او مسلکي‬ ‫کارکوونکي ‪ ،‬چې هر یو یې دڅو کلونو پوهې او کاري تجربې‬ ‫تنظیمول دي‪ .‬دغه پروژه به وروسته ددغو ډلو او ګروپونو‬ ‫لپاره تخنیکي مرستې هم برابرې کړي چې وکړای يش‬ ‫‪ /‬د کلیو پراختیا‬ ‫لرونکي و‪ ،‬د افغانستان وليس تړون پروګرام رسه بشپړ کړ‪.‬‬ ‫چې دسپام او پور ورکولو دفعالیتونو له الرې یو لړ مايل‬ ‫ دميل پیوستون پروګرام تردریم پړاو الندې شاوخوا ‪۲۶۹۲۳‬‬ ‫اصول رامنځته کړي او هم سوداګریزو رشکتونو ته تخنیکي‬ ‫د افغانستان د کلیوايل سړکونو جوړولو‬ ‫سیمه ییزې پرمختیایي شوراګانې رامینځته او پیاوړې شوې‪.‬‬ ‫دغه شوراګانې دسیمه ییزو حکومتي ادارو له پاره دهمکارو‬ ‫د بلخ والیت په یو کيل کې دزیربنایي‬ ‫خدمتونه برابرکړي‪.‬‬ ‫پروګرام‬ ‫خدمتونو پراختیا دخلکو دژوندانه دکیفیت‬ ‫ تر اوسه د دې پروګرام له الرې د سپامڅه باندې‪۵۵۰۰‬‬ ‫دنړیوال بانک ‪۱۲۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ټولنیزو بنسټونو په توګه رامینځته شوې‪ ،‬چې له دې جملې‬ ‫د ښه والی سبب شوې ده‪ .‬په دې کلیو کې‬ ‫ډلې‪ ،‬چې شاوخوا‪ ۶۰۷۰۰‬بېوزله کليوايل غړی لري (‪۵۵‬‬ ‫دافغانستان دبیارغونې صندوق ‪ ۲۰۷‬میلیونه ډالره وړیا‬ ‫نوی قیر شوی رسک سیمه ییزو بازارونو ته‬ ‫څخه دهیواد په سلو کې ‪۹۶‬کلیوالو اوسیدونکو دغو شوراګانو‬ ‫دخلکو دالس رسۍ دزیاتوالی سبب شو‪،‬‬ ‫سلنه یې ښځې دي) په ‪ ۶۹۴‬کلو کې تنظیم شوي دي‪.‬‬ ‫مرسته‬ ‫ته دقانوين بنسټونو په توګه خپل استازي ورمعريف کړل‪.‬‬ ‫او له دې رسه یوځای دفاضله اوبو دوتلو‬ ‫د سپام دغوډلو څه باندې ‪ ۴،۷‬میلیونه ډالر سپمويل دي د افغانستان د کلیوالې صنایعو د ودې اوپرمختیا‬ ‫ رسبیره پردې شاوخوا درشایطو لرونکو ‪۷۱‬سلنه کلیوالو په‬ ‫معیاري ویالې‪ ،‬دچاپیریايل روغتیا ساتنې‬ ‫کار اخيل او اوسمهال د پنځو والیتونو‪ :‬پروان‪ ،‬بامیانو‪،‬‬ ‫خدمتونو برابرولو ددې کيل دزرګونو‬ ‫او غړو یې تر ‪ ۶۴( ۴۱۹۰۰‬سلنه يي ښځې) زیات داخيل پروګرام هم د خپلو تخنیکی مرستو په برابرولو رسه ‪۱۴۲۴‬‬ ‫دافغانستان دکلیوايل الرو او رسکونو جوړولو پروګرام‬ ‫خپلو کلیو کې یو شمیر ژمنو او متعهدو وګړو ته رایې ورکړې‬ ‫ننګرهار‪ ،‬بلخ او هرات والیتونو په ‪ ۲۴‬ولسوالیو کې کار‬ ‫‪ ،‬چې هغوی یې دټاکل شویو استازو په توګه په سیمه ییزو‬ ‫استوګنووګړو له پاره بنسټیز بدلونونه‬ ‫پورونه د تولیدي او بیړنیو موخو لپاره تر السه کړي دي‪ ،‬متشبثینو ګروپونو څخه (چی ‪ ۶۳‬سلنه یی ښځې دي) او‬ ‫دکلیوالو استوګنو دځواکمنولو لپاره‪ ،‬چې ددغو الرو او‬ ‫رامینځته کړي دي‪ .‬په نوموړو کلیو کې‬ ‫کوي‪.‬‬ ‫چې د پورونو د بېرته ورکړې کچه ‪ ۹۵‬سلنه ده‪.‬‬ ‫رسکونو په وسیله په هر ډول جوي حاالتو کې اسايس‬ ‫پرمختیایي شوراګانو کې غړیتوب ترالسه کړي‪ .‬دیادونې وړ‬ ‫دغه خدمتونه دافغانستان دکلیوايل الرو‬ ‫‪ ۶۱۷‬کوچني او منځنۍ متشبیثین (چې د هغه ‪ ۱۵‬سلنه‬ ‫ده ‪ ،‬چې په سلو کې ‪ ۸۰‬سیمه ییزو پرمختیایي شوراګانو‬ ‫جوړولو دپروګرام په مالتړ برابر شوي دي‪.‬‬ ‫ د پام وړ کاروبارونو د رامنځته کېدو په موخه «د میرمنې دي ) چی د دوی د وړتیاوو په پام کې نیولو رسه‬ ‫خدمتونو او اسانتیاوو ته الس رسی موندالی يش‪ ،‬په ټول‬ ‫خپلې ورسپارل شوې دندې په ښه توګه تررسه کړي او دهیواد‬ ‫ميلپیوستون پروګرام‬ ‫الرو چارو او د عوایدو په را منځته کولو کې د‬ ‫‪.‬‬ ‫سپام ډلو د ټولنو» تر نامه الندې د سپام او پورونو‪ ۵۲۱‬سم د کار‬ ‫افغانستان کې مرسته کوي‪ .‬دغه پروژه په پام کې لري‬ ‫په سلو کې ‪ ۸۰‬کلیوال اوسیدونکو خپلو داړتیا وړ لومړنیو‬ ‫دنړیوال بانک ‪۴۰‬میلیونو ډالروړیا مرسته‬ ‫صندوقه رامنځته شوي دي‪ .‬دا ټولنې د حسابونو دقيق او عمده عواملو په توګه په کلیوالو سیمو کې ټاکل شوي دي‬ ‫چې یو شمیر هغه استوګن‪ ،‬چې له هغو کلیوايل رسکونو‬ ‫خدمتونو ته الس ريس پیدا کړه‪.‬‬ ‫دافغانستان دبیارغونې صندوق ‪۱،۰۵‬میلیونه ډالروړیا‬ ‫تازه ارقام او ښه مدیریتي جوړښتونه او امکانات لري‪ .‬په ‪ .‬د بازار د‪ .‬اړیکو او ارځښت د ځنځیر په پياوړتيا کی د‬ ‫څخه ددوه کېلومرتو په واټن استوګنه لري‪ ،‬چې د کال په‬ ‫ دميل پیوستون دپروګرام د څارونکو پروګرامونو او‬ ‫مرسته‬ ‫منځنۍ کچه د سپام هره ټولنه د پور ورکړې لپاره ‪ ۵۷۸۰‬کلیوالو صنایعو له پاره فعالیت کوي‪.‬‬ ‫اوږدو کې ورڅخه استفاده کېږي‪ ،‬زیات کړي او رضوري‬ ‫دریمګړو خواوو له خوا نظاريت رپوټونه ددې څرګندوی‬ ‫دجاپان دټولنیزو خدمتونو دپرمختیا صندوق ‪۹،۵۹‬‬ ‫ډالر پانګه لري‪ ،‬چېد نورو مايل مرستو په ورزياتېدو يې په ټولیزه توګه د والیتي وضعیت او حالت ‪ ۶‬مطالعې‬ ‫خدمتونو ته دالرسيس لپاره د تګ وخت راکم کړي‪ ،‬او د‬ ‫دي‪،‬چې شاوخوا ‪۸۵‬سلنه هغه زیر بناوې چې ددې پروګرام تر‬ ‫میلیونه ډالر وړیا مرسته‬ ‫اندازه لوړېږي‪ .‬دغه ټولنې د خپلو هغو غړو‪ ،‬چې غواړي د بشپړې شوي اود ‪ ۱۰‬نورو والیتی حالتونو مطالعې اوس تر‬ ‫کلیوالو استوګنو الرسسی رضوري خدمتونو ته اسانه کړي‪.‎‬‬ ‫دویم پړاو الندې او ‪ ۹۰‬سلنه زیربناوې‪ ،‬چې دميل پیوستون‬ ‫دپروژې رسته رسیدل‪ :‬د ‪۲۰۱۷‬میالدي کال دمارچ ‪۳۱‬‬ ‫خپلو تولیداتو کچه لوړه کړي او یا په سوداګریزو فعالیتونو کار الندې دي‪ .‬له ‪ ۹۸‬تنو کوچیانو او ‪ ۱۳۶‬تنو معلولو وګړو‬ ‫ د‪ ۲۰۱۷‬کال د فربوری تر میاشتې پورې ددې پروژې‬ ‫پروګرام دریم پړاو الندې رامینځته شوي ‪ ،‬اوس هم دډیرو‬ ‫کې ونډه واخيل خو د سوداګریزو بانکونو او کوچنیو پور رسه مرسته شوی‪ ،‬ترڅو هغوی وکړای يش دخپلو محصوالتو‬ ‫له الرې په ‪ ۴۹۲‬کیلومرته دویمه درجه رسک کریړ اچول‬ ‫کلیوالو د زیاتې داستفادې اوګټې اخیستنې وړ دي‪.‬‬ ‫ميل پیوستون پروګرام په تیرو څو کلونو کې دافغانستان د‬ ‫ورکوونکو نقدي پورونه نيش ترالسه کوالی‪ ،‬الرسسی دې اندازه زیاته کړي‪ .‬د کلیوايل صنایعو د پراختیا ميل پروګرام‪،‬‬ ‫شوی‪ ۲۰۵ ،‬کیلومرته دویمه درجه رسک قیر شوی‪۱۳۰۰،‬‬ ‫دولت له ډیرو بریالیو پروګرامونو څخه ګڼل شوی دی‪ .‬ددې‬ ‫ټولنې ته د الرسيس لپاره د کليوايل پراختیایي شوراګانو څخه‬ ‫ډول مايل خدماتو ته برابروي‪.‬‬ ‫کیلو مرته دریمه درجه رسک بشپړ شوی دی‪ .‬رسبیره په‬ ‫پايلې‬ ‫‪/23‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪ ۲۲/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫د سپما ګروپي صندوقونو د بېوزلو کليوالو‬ ‫په منځ کې نوی ژوند رامنځته کړی دی‬ ‫ هغو کلیوالو ته چې د ژوندانه هېڅ ډول الرو چارو ته السرسی نه لري؛ فرصت ورکول کېږي چې‪ ،‬په‬ ‫ •‬ ‫کلیو او باڼدو کې له سیمه ییزو ټولنو د ژوند د چارو پرمخ بیولو په موخه پورونه ترالسه کړي څو په‬ ‫دې توګه پر یو شمېر ګټورو فعالیتونو پانګه واچوي‪.‬‬ ‫ •‬ ‫ د « سپما او کلیوالي پورونو د ټولنو یا اتحادیو» رامینځته کول د افغانستان د کليوالو صنایعو د‬ ‫پراختیا پروګرام له موخو ګڼل کېږي‪ ،‬چې پلي کول یې د کلیو د بیا رغونې او پراختیا وزارت دنده ده‪.‬‬ ‫ د دې پروګرام موخه دا ده څو‪ ،‬د ګمارنې او عایداتو کچه لوړه او په دې ټولنو کې د بېوزلو کلیوالو د‬‫ •‬ ‫ګډون په موخه د یو شمېر فعالیتونو له الرې د خلکو اقتصاد پیاوړی کړي‪.‬‬ ‫کلن غالم نبي د ژرندې په اخور کې غنم تویوي؛ او په دې توګه دا‬ ‫زیږه غنم شېبه وروسته په اوړو بدلېږي‪ .‬د دې ژرندې د جرناتور غږ‬ ‫‪۴۸‬‬ ‫پر کيل خپره چپتیا ماتوي‪.‬‬ ‫غالم نبي په دې وروستیو کې د هرات والیت د انجیل ولسوالۍ په نقره کيل کې‬ ‫د یوې ژرندې په جوړولو الس پورې کړی‪ .‬نوموړي د ژرندې اړتیا وړ توکي په‬ ‫هغو پیسو پیريل چې د سپام او کليوايل پور له ټولنې یې ترالسه کړي دی‪ .‬غالم‬ ‫نبي وایي‪ »:‬د دې ژرندې له جوړلو مخکې وزګاره وم او خورا سختې ورځې مې‬ ‫ترشا کړي‪ .‬له خدایه شکرکوم‪ ،‬چې د سپام او کلیوايل پورونو ټولنې له لوري مې‬ ‫پور ترالسه کړ او دا ژرنده مې پرې جوړه کړه‪ .‬اوس مهال دا ژرنده فعاله شوې او‬ ‫دوه تنه نور هم په کې کار کوي»‪ .‬د اوړو کولو په موخه د ټولو کلیوالو غنم دې‬ ‫ژرندې ته راځي‪.‬‬ ‫ له دې ژرندې لږ هاخوا په نقره کيل کې د سپام او کلیوايل پورونو ټولنې په یوه‬ ‫کور کې خپله نوبتي غونډه جوړه کړې ده‪ .‬په لومړي رس کې د» سپام « ډله‬ ‫چې د یادې ټولنې رامنځته کوونکې ده‪ ،‬د ټولنې له هر غړي څخه د ‪ ۲۰‬افغانیو (د‬ ‫‪ ۰،۳۰‬امریکایي ډالرو معادل( په کچه د سپام لپاره پیسې ټولوي‪ .‬د دې لپاره چې د‬ ‫ټولنې غړي د پور یا قرضې اخیستو د رشایطو وړ وپېژندل شی‪ ،‬اړ دي‪ ،‬چې د سپام‬ ‫د پیسو راټلولو په اونیزه غونډه کې ګډون وکړي‪.‬‬ ‫پر شخيص رسچینو پانګه اچونه‬ ‫“‬ ‫ د پیسو تر ټولولو وروسته د ټولنې غړي د ستونزو‪ ،‬بریالیتوبونو او په کيل کې د‬ ‫د افغانستان د کلیوايل صنایعو پراختیا پروګرام‪ ،‬خلک پر دې توانويل چې پرخپلو‬ ‫بالقوه پروژو په تړاو خربې کوي او خپل اندونه رسه رشیکوي‪ « .‬دا ټولنه هغه ځای‬ ‫ د افغانستان د کلیوايل صنایعو د‬ ‫رسچینو او امکاناتو پانګه واچوي‪ ،‬څو له دې الرې د خپل ژوندانه د چارو‬ ‫دی چې خلک په یوه خوله رسه ټولېږي او د خپلو بېړنیو ستونزو په اړه بحث او‬ ‫سمبالښت او ګامرنې په تړاو پخپله الس په کاريش‪ .‬یو ‪ ۳۲‬کلن کلیوال سید اسامعیل‬ ‫خپل نظرونه رسه رشیکوي»‪ .‬دې مطلب ته د نقره د کيل د سپام او کلیوايل پورونو‬ ‫وايي‪" :‬دا چې زه یو معلول یم‪ ،‬ماته ډېره ګرانه وه څو ځانته کار پیدا کړم او ګزاره‬ ‫د ټولنې مرش ‪ ۵۸‬کلن عبدالغفار اشاره وکړه‪.‬‬ ‫پرې وکړم؛" هغه زیاتوي‪ ":‬له نیکه مرغه د سپام او کلیوايل قرضو له ټولنې مې پور‬ ‫ترالسه کړ او د تېلو یو کوچنی پلورنځی مې پرې جوړ کړ"‪ .‬د افغانستان د کلیوايل‬ ‫ د افغانستان د کلیوالويل صنایعو د پراختیا پروګرام‪ ،‬د سپام او کلیوايل پورونوټولنو‬ ‫ته تخنیکي مرستې چمتو کوي‪ ،‬څو دغه ټولنیزجوړښتونه په کلیو کې د مايل سمون‬ ‫پراختیا پروګرام په دې توانېدلی‪ ،‬ترڅو په‬ ‫ ‬ ‫صنایعو پراختیا پروګرام په دې توانېدلې څو په بنسټیزه توګه د مايل سپام کلتور د‬ ‫هغو کلیوالو ترمنځ دود کړي‪ ،‬چې یاد پروګرامونه هلته پيل کېږي‪.‬‬ ‫یو شمېر کړندونو له الرې سیمیزه سپام دود کړي او ویې هڅوي‪ .‬دا پروګرام کلیوال‬ ‫هڅوي څو د سپام او متشبثې ډلې رامنځته کړي‪.‬‬ ‫ د سپام ډله ورورسته بیا‪ ،‬د سپام او کلیوايل پورونو د ټولنو د رامنځته کېدو‬ ‫ بنسټیزه توګه په هغو کلیو کې‪ ،‬چې‬ ‫دا پروګرام پلی کېږي‪ ،‬د کلیوالو تر منځ د مايل‬ ‫ " موخه مو د کاري فرصتونو رامنځته کول او د کلیوالو د عایداتو د کچې لوړول‬ ‫”‬ ‫دی؛" د افغانستان د کلیوايل صنایعو پراختیا پروګرام د مالوماتو د برخې یو تن مدیر‬ ‫په موخه په ‪ ۸‬او ‪ ۱۰‬کسیزو ډلګیو بدلېږي‪ .‬یاد پروګرامونه همداراز د کوچنیو او‬ ‫مسعود نورزاد د یاد مطلب په څرګندولو زیاتوي‪ ":‬په هرات کې د دې پروګرام د‬ ‫منځنیو تشبثاتو د مالتړ په موخه تخنیکي مرستې چمتو کوي‪.‬‬ ‫پیل په لومړیو ورځو کې موږ د کلیوالو د هریو دروازه ټکولې او د خپلو فعالیتونو‬ ‫د ګټو په اړه مو رسه بحث او نظرونه رشیک کړي دي‪ .‬نن؛ سپام ډلې او کلیوايل‬ ‫قرضو د ټولنې غړي د خپلو سپاموو کچه ‪ ۴۷‬ملیونه افغانیو) ‪ ۶۸۰۰۰۰‬امریکایي‬ ‫ د افغانستان د کلیوايل صنایعو د پراختیا پروګرام له ‪ ۲۰۱۰‬کال راهیسې د هرات‬ ‫والیت‪ ،‬انجیل‪ ،‬ګذره‪ ،‬کروخ او رباط سنګي ولسوالیو کې پلی شوی دی؛ چې تر‬ ‫اوسه یې ‪ ۱۲۲‬کيل په خپلو فعالیتونو پوښيل او د سپام نژدې ‪ ۱۱۲۸‬فعاله ګروپونه‬ ‫سپام کلتور دود کړي‬ ‫ډالره( ته رسولې ده‪.‬‬ ‫یې رامنځته کړي دي‪.‬‬ ‫–سید اسامعيل‪ ،‬دوکاندار‪ ،‬نقره کلی‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/25‬‬ ‫‪ ۲۴/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫دغرنیو سیمو په تګلوري یې دباور وړ دتیریدو راتیریدو بهیر‬ ‫دسولې له پاره دکار پروګرام دڅارنې او ساتنې پروژه دمتویل‬ ‫دسیمې پرمختیایي شوراګانې دپرمختیا چارو‬ ‫ته پراختیا ورکوي‪ .‬او د کال په ټولو فصلونو او موسمونو کې‬ ‫په منظور پرمختیایي وجهې‪:‬‬ ‫داسانوونکي او خدمتونو ته دالس رسی نقش‬ ‫به دهندوکش دغرونو له لړۍ څخه دمسافرینو او مالونو‬ ‫او ونډه په غاړه لري‬ ‫دتګ راتګ او وړلو راوړلو له پاره فرصتونه برابر کړي‪.‬‬ ‫دسولې له پاره دکار پروګرام دڅارنې او ساتنې پروژه‬ ‫ په اوس وخت کې یوازې دوه رسکونه دهندوکش دغرونو‬ ‫دمتویل په منظور پرمختیایي وجهې‪:‬‬ ‫سیمه ییزې پرمختیایي شوراګانې په ټول‬ ‫دلړۍ له لوړو برخو څخه تیریږي ‪ ،‬چې یو له هغو څخه‬ ‫د(سولې له پاره کار) پروګرام په ځواب کې دميل پیوستون‬ ‫هیواد کې د ‪ ۱،۵‬میلیاردو ډالر په ارزښت‬ ‫دسالنګ لویه الره ده‪ .‬دغه رسک دهندوکش دتګلوري‬ ‫پروګرام په چټکه توګه دڅارنې او ساتنې دپروژو دمتویل‬ ‫دترافیکي ګڼه ګوڼې دلوی بار زغمل په غاړه لري او بل‬ ‫دمجموعي پانګې او بودجې په مدیریت قادر‬ ‫دطرحې دمعريف کولو له پاره ددې پروژې دتشکیالتو او‬ ‫تګلوری یو خام دویم درجه رسک دی‪ ،‬چې له بغالن او‬ ‫جوړښت نوي کولو ته اقدام وکړ‪.‬‬ ‫شوي‪ ،‬چې له امله یې په هیواد کې دټولنیزې‬ ‫بامیان څخه تیریږي ‪ .‬دغه پروژه دفواید عامې له وزارت‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۵‬کال دنومرب او ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال د ډسمرب په‬ ‫– اقتصادي پرمختیا او خدمتونو ته دالس ريس‬ ‫رسه مرسته کوي ‪ ،‬چې دبغالن ‪ -‬بامیان رسک‪ ،‬چې ‪۱۵۲‬کیلو‬ ‫میاشتو کې په مجموعي ډول د شاوخوا ‪ ۳۵‬میلیونه ډالرو‬ ‫الرې چارې برابرې شوې دي‪ ،‬چې دهغو سرتې‬ ‫مرته اوږدوالی لري‪ ،‬قیر کړي او همدارنګه دسالنګ الره او‬ ‫په ارزښت موجوده بودجه‪ ،‬چې دميل پیوستون له پروګرام‬ ‫برخې دا دي‪:‬‬ ‫تونل دواړه د (‪ )۸۷‬کیلو مرتو په اوږدوايل رسه بیاورغوي‪.‬‬ ‫رسه موجوده وه او شاوخوا ‪ ۷۵‬میلیونه ډالره پیاوړې‬ ‫ تردې پروژې الندې مقدمايت فعالیتونه پیل شوي دي‪.‬‬ ‫کوونکې بودجه دنورو نړیوالو متویلوونکو (دامریکامتحده‬ ‫دځمکې داستمالک کولو له پاره کار‪ ،‬دساختامين طرحو کتنه‬ ‫ایالتونو پرمختیایي ادارې دبریتانیا دشاهي هیواد‬ ‫په هیواد کې شاوخوا ‪ ۹،۷‬میلیونه غریب او‬ ‫او څیړنه‪ ،‬دتدارکاتو پروسه او د دفرت رامینځ ته کول پیل‬ ‫پرمختیایي اداری) له خوا په مستقیمه توګه دافغانستان‬ ‫شوي دي‪ .‬د‪ ۲۰۱۷‬میالدي کال دفربوري په ‪ ۲۸‬نیټه دبغالن‬ ‫بیوزيل کلیوال وګړي همدا اوس دڅښلو پاکو‬ ‫د ‪ ۳۴‬والیتونو ‪ ۱۳۸‬ولیوالیو ‪ ۹۶۰۶‬سیمه ییزو پرمختیایي‬ ‫څخه تربامیان پورې دوو رسکونو جوړولو له پاره دځمکې‬ ‫شوراګانو بانکي حسابونو ته واریز (ولیږدول) شوې‪ .‬دا کار‬ ‫اوبو او روغتیا ساتنې ته الس رسی لري‪.‬‬ ‫استمالک بشپړ شوی او په پام کې دي چې ددې رسک او‬ ‫د ‪ ۶،۶‬میلیونه کاري ورځو درامینځته کیدو المل شو‪ ،‬چې‬ ‫لویې الرې دڅلورو نورو برخو له پاره دخریدارۍ پروسه ژر‬ ‫په اټکيل توګه ورڅخه ‪ ۴۳۳۰۰۰‬کورنیو ګټه واخیسته‪ .‬له‬ ‫شاوخوا ‪ ۵۳۰۰۰‬کلیو مرته کلیوايل رسک په‬ ‫وروستي پړاو ته ورسیږي‪.‬‬ ‫دې رسه یوځای زیاتو کلیوالو ته د ‪ ۲‬څخه تر ‪ ۳‬میاشتو‬ ‫هیواد کې جوړ او بیارغول شوی دی‪.‬‬ ‫ دبغالن – بامیان رسک جوړولو د درې برخو ساختامين‬ ‫پورې غذایي موادو ته دالس رسۍ اسانتیاوې برابرې شوې‪.‬‬ ‫طرحو دکتنې پروسه تکمیل شوې او په ورپسې برخو‬ ‫دیادونې وړ دی چې دسولې له پاره کار پروګرام له الرې‬ ‫تقریباً‪ ۴،۲‬میګاواټه دبریښنا انرژي دهیواد په‬ ‫باندې کار روان دی‪ ،‬دبغالن ‪ -‬بامیان رسک دلومړۍ برخې‬ ‫دشاوخوا ‪ ۱۰۰۰۰‬زیربنایي سیستمونو له پاره دڅارنې او‬ ‫کلیو کې داوبو بریښنا دتولید شبکو جوړولو‬ ‫جوړولو دپیل له پاره د اړتیا وړ تدارکاتو کار بشپړ شوی او‬ ‫ساتنې خدمتونه برابر شول‪.‬‬ ‫ماشومان دتازه اوبو دنوي سیستم په نصبولو‬ ‫دکوچنیو پروژو له الرې رامینځته او فعاله‬ ‫په دې نیږدې وختونو کې د دویمې برخې تدارکات پای ته‬ ‫خوښ ښکاري‪ .‬دغه سیستم چې دميل پیوستون‬ ‫ په اټکيل توګه دميل پیوستون له پاره اختصاص شوې‬ ‫رسیږي ‪ .‬دپالن جوړولو ساختامين رشکت درسک د دو برخو‬ ‫پروګرام له خوا نصب شوی‪ ،‬په کلیو کې‬ ‫شوې ده‪.‬‬ ‫داوسیدونکو خلکو له پاره داوبو له زیرمې‬ ‫مايل وجه د ‪ ۱۳،۰۲۹‬میلیونه امریکایي ډالرو په ارزښت‪،‬‬ ‫دساختامين قرار داد دهغې کمپنۍ له پاره چې درشایطو‬ ‫څخه‪ ،‬چې دتازه اوبو دڅاه ترڅنګ جوړه‬ ‫دافغانستان دولت دمايل کال په پای‪ ،‬یعنې د ‪۲۰۱۶‬کال‬ ‫لرونکې ده‪ ،‬چې په پام کې دی دهغې دجوړولو بهیر دژمي‬ ‫شوی‪ ،‬دپیپ په وسیله دڅښلو له پاره دپاکو‬ ‫د ډسمرب په میاشت کې نالګیدلی او نامرصف شوې پاتې‬ ‫تقریباً ‪ ۶۴۰۰‬دريس خونې‪ ۸۹ ،‬روغتیایي‬ ‫او باور وړ اوبو ته دالس رسۍ په منظور برابر‬ ‫موسم په رسته رسیدو پیل يش‪.‬‬ ‫شوی دی‪ .‬داوبو ددې نوي سیستم په رامینځته‬ ‫شوې‪ .‬دمالیې وزارت په غوښتنه او درخواست ددې پیسو‬ ‫کلینیکونه ‪ ۹ ،‬روغتونونه او ‪۵۸۰۰‬‬ ‫کیدو رسه اوس په کلیو کې دناروغیو خپریدنې‬ ‫دلګښت نیټه د ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال له ډیسمرب ‪۳۱‬نیټې‬ ‫ټولنیزمرکزونه په ټول هیواد کې جوړ او‬ ‫‪ /‬دخدمتونو وړاندې کول (عرضه)‬ ‫دکتنې وړ کمښت موندلی دی‪ .‬دسیمې‬ ‫دپرمختیایي شورا یو غړی وایي‪« :‬اوس وګړي له‬ ‫څخه د ‪ ۲۰۱۷‬میالدي کال دمارچ ‪ ۳۱‬نیټې ته متدید شوه‪.‬‬ ‫بیارغول شوي دي‪.‬‬ ‫پیپ څخه پاکې اوبه څښي او په دې صورت‬ ‫په دې ترتیب نوموړې پروژې وکړای شول ټولې نالګیدلې‬ ‫يس تړون پروژه‬ ‫د افغانستان د ول ‌‬ ‫د وليس تړون د لومړي پړاو له تطبیق څخه مته کیږي‪ ،‬چی الندی پایلې ترالسه يش‪:‬‬ ‫کې ویلی شو‪ ،‬چې په بیالبیلو ناروغیو باندې‬ ‫پیسې او پانګه د ‪ ۱۰۰‬په سلو کې پام وړ شوراګانو ته‬ ‫شاوخوا ‪ ۱،۳‬میلیونه هکټاره کرنیزه ځمکه او‬‫‪.‬‬ ‫دخلکو اخته کیدو ډیر کمښت موندلی دی‪« .‬‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق‪ ۴۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ولیږدوي او مرصف یې کړي‪.‬‬ ‫داوبو لګولو ‪ ۴۴۰۰‬کانالونه اوویالې جوړې او‬ ‫ •د وليس تړون د لومړي پړاو د تطبیق په ترڅ کې د ‪ ۸،۵‬میلیون تنو وګړو د دی خدمتونو‬ ‫ دزیاتو معلوماتو له پاره دې الندې صفحې ته رجوع ‬ ‫يل بودیجې څخه ‪ ۱۲۸‬میلیونه ډالره‬ ‫د افغانستان دولت له م ‌‬ ‫ څخه برخمن کیدل‬ ‫بیارغول شوې دی‪.‬‬ ‫ •صحي اوبو ته د هیواد ‪ ۳.۴‬میلیون وګړوته الس رسۍ‬ ‫ وکړئ‪www.nspafghanistan.org   :‬‬ ‫د نړېوال بانک‪ ۱۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ •د روغتیا‪ ،‬معارف ‪ ،‬سړکونو او بریښنا انرژی په برخه کې ښه والۍ‬ ‫دې پروژې ته داختصاص شوې مايل وجو‬ ‫دافغانستان دوليس تړون پروژې عميل کار د ‪۲۰۱۷‬م کال‬ ‫د هندوکش د غرونو د لړۍ د مواصاليت‬ ‫څخه‪ ،‬شاوخوا ‪ ۶۶‬میلیونه یې دماهرو‬ ‫دجنوري په ‪۲۳‬پیل شو‪ .‬مته کیږي چې د افغانستان د وليس‌‬ ‫ •په دولت باندی د خلکو رضایت او اعتبار زیاتیدل‬ ‫رسکونو پروژه‬ ‫کارپوهو او دسیمه ییزو غیر ماهرو کارګرانو‬ ‫تړون پروژه په راتلونکو څلورو کلونو کې تطبیق يش‪ .‬ټاکل‬ ‫ •په زیربنايي پرژو کې له پانګه اچونې څخه‪ ،‬د ‪ ۳۵‬سلنه ګټې ترالسه کول‬ ‫‪۲۵۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫داړتیاوړ لګښتونو له پاره لګول شوي دي‪.‬‬ ‫شوې‪ ،‬چې نوموړې پروژه د افغانستان د دولت د هغه لس‬ ‫کلن پروګرام څخه چې په « وليس تړون» مس ٰ‬ ‫می ده‪ ،‬مالتړ‬ ‫ددې پروژې موخه او هدف دهندوکش د غرونو په لړۍ‬ ‫وکړي چې د خدماتو د پوښښ ساحه یی یو په دریمه برخه‬ ‫کې دترانسپوريت ارتباطاتو دښه وايل په برخه کې په ګډون‬ ‫د افغانستان د خاورې رانغاړی‪.‬‬ ‫رسه د دولت له هڅو او هلوځلو څخه مالتړ دی‪ .‬دغه پروژه‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/27‬‬ ‫‪ ۲۶/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫ تقریباً ‪ ۸۵۰۰۰‬متقاعدینو دمعلوماتو دمدیریت په نوي‬ ‫يس تړون د پروژې موخه د سیمه ایزو وليس‬ ‫ د ول ‌‬ ‫سیستم (‪ )MIS‬کې ثبت نام کړی ‪ ،‬چې دهغوی حقوق‬ ‫شورا ګانو د پياوړي کولو له الرې د خلکو د ټولنو لپاره‬ ‫دبانکي حسابونو له الرې ورکول کیږي‪ .‬دګټه اخیستونکو‬ ‫د بنسټیړزو زیربناو او ټولنیزو خدماتو برابرول بلل کیږي‪.‬‬ ‫دبایومرتیک دتائید پروسه او دتقاعد په مرکزي ریاست کې‬ ‫دغه ژمنه خلکو ته د اړینو او معیاری خدمتونو د وړاندې‬ ‫دواحدې کړکۍ پروګرام تررسه کیږي‪ .‬رسبیره پردې شاوخوا‬ ‫کولو یوه کوچنۍ برخه ده‪ ،‬چې د افغانستان د دولت له‬ ‫‪ ۵۵‬وزارتونه او ادارې دمتقاعدینو دمعلوماتو دمدیریت‬ ‫لوري به وړاندې کیږي‪ .‬د افغانستان د ولسی تړون پروژه‬ ‫سیستم رسه وصل دي او ټولې دولتي ادارې او بنسټونه‬ ‫موخه داده‪ ،‬چې د بې وزلۍ د کمولو او د خلکو او د دولت‬ ‫کولی يش په انالین ډول دخپلې درخواستۍ فورمې ور‬ ‫ترمینځ د اړیکو د ژوروالی او د حکومت اوږدمهاله موخو‬ ‫ولیږي ‪ .‬دیادونې وړ ده چې دمتقاعدینو دمعلوماتو‬ ‫رسه مرسته وکړي‪.‬‬ ‫دمدیریت سیستم د دوو والیتونو (بلخ او ننګرهار) مرکزونو‬ ‫ د‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال داکتوبر په میاشت کې نړیوال بانک‬ ‫ته هم پراخ شوی دی‪.‬‬ ‫د ‪ ۱۰۰‬میلیونه ډالرو په ارزښت وړیا مرسته دافغانستان‬ ‫ دټولنیزخوندیتوب دشبکې کيل موخې او هدفونه‪ ،‬دهغو‬ ‫دوليس تړون پروژې دلومړي پړاو فعالیتونو دپیل له پاره‬ ‫اړمنو وګړو له پاره دمرستې رسولو دیو خدمايت سیستم‬ ‫منظوره کړه‪ .‬هیواد ته دراستنیدونکو او داخيل بې خایه‬ ‫پراختیا ده‪ ،‬چې سرته برخه یې هغو بیوزلو او غریبو کورنیو‬ ‫شویو بحران او کړکیچ ته په پاملرنه‪ ،‬چې افغانستان اوس‬ ‫ته د نغدي مرستو په امتخاين توګه ویش دی‪ ،‬چې ماشومان‬ ‫وررسه مخامخ دی‪ .‬د وليس تړون پروګرام به په زیات‬ ‫یې له ‪ ۵‬کلونو راښکته عمرونه لري‪ ،‬په دغو پنځو ولسوالیو‬ ‫احتامل رسه دلنډه مهاله کار کسب الرې چارو پیدا کولو‬ ‫(خاص کونړ‪ ،‬نورګل‪ ،‬دولت یار‪ ،‬میګاولنګ او څمکنی)‬ ‫او بې ځایه شویو وګړو او دهغو اړوندو والیتونو کې زیاتې‬ ‫کې دژمي او پرسيل په لومړیو موسمونو کې ‪ ،‬چې په‬ ‫مايل مرستې ترالسه کړي‪ .‬دافغانستان دوليس تړون پروژه‬ ‫دغه فصلونو کې دغذایي مصونیت څخه له نشتوايل څخه‬ ‫اوس مهال دراستنیدونکو کډوالو او داخيل بې خایه شویو‬ ‫راوالړې شوې ستونزې زیاتیږي ‪ ،‬تررسه کیږي‪.‬‬ ‫لومړیو اړتیاوو ته دځواب ویلو له پاره عملیايت کړنالرې‬ ‫ دغې پروژې د غوره نړیوالو الرو چارو او اصولو له مخې‬ ‫او الرښودونه چمتو کړي او په دې منظوریې ‪ ۱۰‬میلیونه‬ ‫داړمنو کورنیو دپیژندنې او معلومولو له پاره یو لړ کړنالرې‬ ‫ډالره داحتاميل بودجې په توګه په پام کې نیول شوي دي‪.‬‬ ‫او الرښودونه رامینځته کړي‪ ،‬چې هغه دادي‪ :‬دکورنیو دفقر‬ ‫همدارنګه نورو ساحو ته ددې پروګرام دملنې خورولو او‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫اوغربت حالت پورې اړوندو معلوماتو دڅرنګوايل میکانیزم ‪،‬‬ ‫فعالیتونو پراخولو طرحه هم تدوین شوې ده‪.‬‬ ‫درڼو او عیني معیارونو له مخې دهغوی معلومول اوپیژندل‬ ‫دنویو مارکیټونو دپرمختیا پروګرام دبلخ‬ ‫‪ ،‬دکورنیو ټولنیز‪ -‬اقتصادي حالت څرنګوالی‪ ،‬دمعارصې‬ ‫‪ /‬دټولنيز خونديتوب شبکه‬ ‫په والیت کې زیات شمیر کوچني او‬ ‫ټکنالوژۍ څخه په استفاده هغوی ته دمرستې ورکړه او په‬ ‫منځني تشبثات په دې توانويل ‪ ،‬چې خپلې‬ ‫سوداګرۍ ته زیات رونق ورکړي‪ ،‬چې‬ ‫تصاديف ډول دهغو داغیزو کولو ارزونه‪.‬‬ ‫د افغانستان د ټولنيز خونديتوب شبکې‬ ‫کولی شو دلبنیاتو دتولیداتو په برخه کې‬ ‫ شاوخوا ‪ ۶۱۴۰‬اړمنو کورنیو په ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال په دوو‬ ‫او د تقاعد د مالتړ پروژه‬ ‫دتشبثاتو دهڅونې نوم دمثال په توګه‬ ‫دورو کې ددې پروګرام له نغدې مرستو څخه ګټه اخیستې‬ ‫دنړيوال بانک ‪ ٢٠‬ميليونه ډالره وړيا مرسته‬ ‫واخلو‪ .‬دلبنیاتو دتولید متشبثینو له پاره‬ ‫په اړه الزم پوهاوي ترالسه کولو او دسوداګریزو پالنونو په‬ ‫ده او په پام کې دی چې په ‪ ۲۰۱۷‬میالدي کال کې هم ددې‬ ‫ددې پروګرام له الرې په لګښت کې ونډه‬ ‫رامخې ته شوې ‪ .‬له هغه وخت څخه تراوسه پورې ‪۱۰۵۱‬‬ ‫په دوو نورو دورو کې دغه نغدي مرستې ترالسه کړي‪ .‬دغه‬ ‫او ګډون‪ ،‬بازار موندنه او پلورنه او په ټوله‬ ‫غوښتنلیکونه دکوچنیو او منځنیو متشبثینو له خوا هغې‬ ‫ترتیب او تطبیق کې مرسته وکړي‪ .‬او دا به ددې سبب‬ ‫د دې پروژې په موخو کې الندې موضوعات شامل دي‪،‬‬ ‫کې دهغوی دتولیدي ظرفیت لوړتیا‪ ،‬په‬ ‫مايل وجهې دمبایل په وسیله دپیسو دانتقال او تجاريت بانک‬ ‫الف) د تقاعد سیستم د اداري وړتیا لوړول‪ ،‬او ب) د ټولنیز‬ ‫بازار کې تنوع‪ ،‬دهڅونې الرې چارې او‬ ‫ته وړاندې شوي او له ‪ ۴۲۴‬کمپنیو او مؤسسو رسه د ‪۱۰‬‬ ‫او المل وګرځي چې هغوی په کورنیو او بهرنیو بازارونو‬ ‫په وسیله دې کورنیو ته وویشل شوې‪.‬‬ ‫خوندیتوب شبکو د رامنځته کولو لپاره د اغیزمنو کړنالرو‬ ‫تخنیکي مالتړونه برابر شوي دي‪.‬‬ ‫میلیونه ډالرو په ارزښت دلګښتونو دویش قرار دادونه‬ ‫کې خپل حضور او شتون پراخ کړي‪.‬دغه پروژه په ځانګړې‬ ‫د خپلولو په موخه د پالیسۍ د مناسب چوکاټ پراختیا‪،‬‬ ‫السلیک شوي دي‪ .‬رسبیره پردې دغه نوې اداره ‪۶۶‬نور‬ ‫قراردادونه هغو شمیر کوچنیو او متوسطو متشبثینو ته‪،‬‬ ‫توګه داهوډ لري‪ ،‬چې له ‪ ۳۷۵‬خصويص متشبثینو او ‪۳۰‬‬ ‫سوداګریزو اتحادیو رسه دسوداګرۍ دپراختیا خدمتونو ته‬ ‫‪ /‬ښاري پراختیا‬ ‫په ځانګړې توګه دې ته ډېر پام ور اړول‪ ،‬چې اړ خلک د‬ ‫پروګرام موخه وګرځول او په ځانګړل شويو ولسواليو کې له‬ ‫چې د قراردادونو لومړی پړاویې او ‪ ۵‬نورو متشبثینو ته‪ ،‬چې‬ ‫دالرسيس لپاره دیو میکانیزم او ګډې ونډې له الرې مرسته‬ ‫دافغانستاندنویوبازارونودپراختیاپروژه‬ ‫دې ډول خلکو رسه نقدي مرستې تررسه يش‪ .‬دا پروژه تر دې‬ ‫‪.‬‬ ‫دوهم پړاو یې په بریالیتوب رسه بشپړ کړی و‪ ،‬داجراء پړاو‬ ‫اومالتړ وکړي‪ .‬په پام کې ده چې د دې پروژې له الرې په‬ ‫دنړیوال بانک ‪ ۲۲‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫دمه الندې السته راوړنې لري‪:‬‬ ‫ته رسولی دي‪.‬‬ ‫لنډه موده کې ‪ ۱۵۰۰‬دندې او کاري الرې چارې رامنځته او‬ ‫ دتقاعد دحقوقو دورکړی دیو اصالح شوي او نوي مډرن‬ ‫ همدارنګه د دی پروګرام له الرې په ټول هیواد کې‬ ‫په راتلونکي کې هم دکار کسب او دندو درامنځته کېدو‬ ‫دغه پروژه به دسوداګرۍ دپراختیا د یوه آزمایښتي پروګرام‬ ‫سیستم کلیدي عنارص ‪ ،‬دتقاعد دپانګې او لګښټونو دبرشي‬ ‫‪ ۱۵۰۰‬کاري فرصتونه د افغانستان دنویو بازارونو دپراختیا‬ ‫الرې چارې برابرې يش‪.‬‬ ‫په تطبیق رسه په الندې څلورو سرتو ښاري مرکزونو کې‬ ‫رسچینو داداري جوړښت دبیا کتنې‪ ،‬د مدیریتي معلوماتو‬ ‫دپروګرام له الرې په ټول هیواد کې د ‪ ۳۰‬سلنې هغو ښځو‬ ‫ دغه پروژه دسوداګرۍ او صنايع وزارت لخوا پلې‬ ‫دسرتو اقتصادي فعالیتونو مالتړ وکړي‪ :‬کابل‪ ،‬مزار رشیف‪،‬‬ ‫نوی او د پوهیدنې وړ سیستم‪ ،‬دکاري پروسو دبستې‪ ،‬دعاید‬ ‫په شمول‪ ،‬چې ‪ ۱۸۴‬ډوله نوي ښه شوي تولیدات یې کورنیو‬ ‫کېږي‪ .‬د افغانستان د نویو بازارونو د پراختیا پروژي له‬ ‫جالل آباد‪ ،‬او هرات‪ .‬دغه پروژه به په نوموړو مرکزونو کې‬ ‫او لګښت له پاره منونی او پیش بینی شوي مالی موډلونه‬ ‫بازارونو او صادرايت بازارونو ته معريف کړي وو‪ ،‬رامینځته‬ ‫خوا اسانتیاوې‪ ،‬چې ددې پروګرام الندې رامینځته شوي‬ ‫دمارکېټونو په اړه درضوري معلوماتو داخیستلو‪ ،‬دتولیداتو‬ ‫او تقاعد دمحاسبې دنوي سیستم دچارټ په ګډون تراجراء‬ ‫کړي دي‪.‬‬ ‫وو‪ ،‬په رسمي ډول د ‪ ۲۰۱۳‬میالدي کال دمارچ په ‪ ۱۲‬نیټه‬ ‫دکيفيت لوړولو‪ ،‬دتولیداتو دظرفیت زیاتولو‪،‬دنوې ټکنالوژۍ‬ ‫الندې نیول شوي دي‪.‬‬ ‫پايلې‬ ‫‪/29‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪ ۲۸/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫ولسي تړون‬ ‫ټول افغانستان ته د خدماتو د رسولو ژمنتیا‬ ‫د کلیو بیارغونې او پراختیا وزارت د ملي پیوستون پروګرام په پایته رسېدو‪ ،‬آیا کلیوالې ټولنې له پرمختیایي‬ ‫خدماتو بې برخې پاته کېږي؟‬ ‫د هغو سیمه ییزو پرمختیایي شوراګانو برخلیک څنګه کېږي‪ ،‬چې په کلیوالو سیمو کې د پرمختیایي پروژو پلې‬ ‫کوونکي دي؟‬ ‫آیا زموږ په هېواد کې به د مدني بنسټونو د بیارغونې بهیر دوام ومومي؟‬ ‫دې پوښتنو د ملي پیوستون پروګرام د عملي کار له پایته رسېدو سره سم د کلیوالو ذهنونه نیولي؛ هغه پروژه‪،‬‬ ‫چې پوره ‪ ۱۴‬کاله یې د افغانستان په ټولو والیتونو کې پرمختیایي خدمات وړاندې کړل‪.‬‬ ‫د افغانستان اسالمي جمهوری دولت دې پوښتونو او اندېښنو ته د ځواب ورکولو په موخه د ولسي تړون‬ ‫پروګرام د ‪ ۲۰۱۶‬د سپټمبر په ‪۲۵‬مه په رسمي توګه پرانیسته‪ ،‬چې موخه یې د پرمختیایي او بیارغونې د‬ ‫پروسو دوام دی‪.‬‬ ‫زیامنن شوو‪ ،‬په تېره بیا کورين بېځایه شوي؛ کډوال؛ ښځې او بې کوره کورنیو ته‬ ‫د وليس تړون بنسټونه‬ ‫ډېره پاملرنه کوي‪ .‬د ښځو ونډه او ګډون د دې پروګرام له مهمو اصولو څخه دی‪.‬‬ ‫د وليس تړون پروګرام د ملت او دولت ترمنځ یوه ګډه ژمنیتا ده‪ .‬دا پروګرام د‬ ‫د کلیو بیارغونې او پراختیا وزارت لېواله دی‪ ،‬څو د کلیو په پرمختیایي شوراګانو کې‬ ‫دولت پراختیايي لیدلوري د پيل کېدو په موخه یو اسايس بنسټ دی؛ چې له‬ ‫د ښځو ونډه تر ‪ ۵۰‬سلنې لوړه کړي‪.‬‬ ‫مخې یې د افغانستان د هر کيل وګړو ته د هغوی د لومړیتوبونو پر اساس لومړين‬ ‫ د وليس تړون پروګرام د هغو بدلونونو دوام او ال پراختیا ته ژمن دی‪ ،‬چې په‬ ‫خدمات چمتو کېږي‪ .‬نو له دې کبله خلک له دې ميل پروګرامه هیله لري چې‪ ،‬د‬ ‫تېرو ‪ ۱۴‬کلونو کې د ميل پیوستون د کار په پایله کې رامنځته شوي دي‪ ،‬څو په دې‬ ‫اسايس زېربناوو د رغونې‪ ،‬بیا رغونې او د روغتیا‪ ،‬زده کړې‪ ،‬څښاک اوبه‪ ،‬برښنا او‬ ‫توګه د دولت او ملت ترمنځ مشارکتاو ګډون پیاوړی يش‪ .‬سیمه ییزې پرمختیایي‬ ‫نورو اسانتیاوو په برخه کې دې عميل ژمنه ويش‪.‬‬ ‫شوراګانې د دولت او خلکو ترمنځ د پله په توګه کار کوي‪ ،‬چې د خدماتو غوښتنې‪،‬‬ ‫د اړوندو اداراتو د کړنو په تړاو څار اوحساب ورکوال‪ ،‬بېوزلو او زیامننو وګړو ته د‬ ‫د وليس تړون د پروګرام موخه‬ ‫خدماتو د رسولو ډاډ‪ ،‬دا ټول به د همدې شوراګانو په مرسته تررسه کېږي‪.‬‬ ‫د وليس تړون د پروګرام موخه د کلیو او ښارونو ترمنځ د واټن کمول دی‪ .‬دا د ميل‬ ‫پیوستون له پروګرامه‪ ،‬چې خپل ټول پام یې یوازې کلیو ته اړولولی و‪ ،‬جوت توپیر‬ ‫ورستۍ خربه‬ ‫لري‪ .‬دا پروګرام په کلیو او بانډو کې په مساوي توګه د خلکو پر پیاوړتیا ټینګار‬ ‫د وليس تړون پروګرام ابتدایي موخه د ډاډمنې پرمختیا لپاره په خلکو کې د‬ ‫کوي‪ ،‬چې له مخې به یې خلک ‪،‬خپل پرمختیایي لومړیتوبونه په خپله ټاکي او د‬ ‫خوځښت رامځته کول دي‪ .‬دا پروګرام په هغو پرمختیایي پروژو کې‪ ،‬چې د وګړو د‬ ‫پرمختیایي پروژو د پيل کېدو په پروسه کې به فعاله ونډه اخيل‪.‬‬ ‫لومړیتوبونو پربنسټ ټاکل شوي د خلکو پر فعالې ونډې ټینګار کوي‪ .‬د دولت او‬ ‫ملت ترمنځ رښتونې ژمنه په لویه کچه ټول شموله او هراړخیزه پراختیا تضمینوي‪.‬‬ ‫د وليس تړون د پروګرام اړخونه‬ ‫هیله لرو‪ ،‬چې له خپلې ټولنې د فقر د خپرې شوې ملن په ټولولو کې بریايل شو‪.‬‬ ‫د وليس تړون پروګرام‪ ،‬چې مته ده د ‪ ۱۰‬راتلونکو کلونو په بهیر کې پيل يش؛ لومړۍ‬ ‫“‬ ‫مرحله به یې د هېواد یو پر دریمه برخه را ونغاړي‪ .‬دا د دولت یو هر اړخیزه‬ ‫دا مقاله د کلیو د بیارغونې او پراختیا وزارت‪ ،‬د برنامو د معین ښاغيل احمد شهیر‬ ‫پروګرم دی‪ ،‬چې د پيل کېدو په برخه کې به یې د افغانستان شپږ وزارتونه په پوره‬ ‫همغږۍ رسه ونډه ولري‪ .‬په ابتدایي توګه دا پروګرام په الندې شپږو برخو کې‬ ‫ وليس تړون د خلکو او ‬ ‫”‬ ‫شهریار د و وبالک یوه برخه ده‪ .‬د دې مقالې بشپړ منت په الندې لينک کې کتالی‬ ‫شئ‪:‬‬ ‫اړینو خدمتونو چمتو کولو ته ژمن دی‪ :‬روغتیا‪ ،‬پوهنه‪ ،‬د اوبو لګولو مدیریت (د‬ ‫‪http://blogs.worldbank.org/endpovertyinsouthasia/‬‬ ‫‪citizens-charter-commitment-toward-service-delivery-‬‬ ‫‪across-afghanistan‬‬ ‫سېالبونو مخنیوی‪ ،‬د فاضله موادو تشول او د څښاک اوبو برابرول)؛ برېښنا‪ ،‬د کلیو‬ ‫او ښارونو نښلول او د کوچنیو کرنیزو زېربناوو پراختیا‪.‬‬ ‫ د وليس تړون پروګرام پر عادالنه او متوازن انکشاف ټینګار کوي‪ .‬دا پروګرام‬ ‫ د حکومت ترمنځ هوکړه‬ ‫– احمد شهیر شهریار‪ ،‬د کلیو د بیارغونې او پراختیا وزارت د برنامو معین‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/31‬‬ ‫‪ ۳۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫د نړيوالې مايل ادارې پانګونې او مشوريت خدمتونه‬ ‫تامین ‪ ،‬دسوداګریزو الرو چارو دپرمختیا‪ ،‬دملریزې انرژۍ‬ ‫حقوقو دثبت د الکرتونیکي سیستم په رامینځته کولو کې‬ ‫دنړیوالې مايل ادارې مهم او کلیدي فعالیتونه زیاتره‬ ‫دتامین دمحصوالتو څخه داستفادې دبیلګو انتخاب او‬ ‫مايل او تخنیکي مرسته کوي‪.‬‬ ‫دمشورې ورکولو له الرې دپانګه اچونې دفضاء په شته‬ ‫غوره کولو په اړه دمرصف کوونکو دپوهې او معلوماتو‬ ‫ نړیواله مايل اداره دافغانستان رسه داجاره ورکولو‬ ‫وايل او په ظرفیت جوړولو باندې متمرکز دي او له هغو‬ ‫دکچې دلوړولو له پاره فعالیت کوي‪.‬‬ ‫دخدمتونو د برابرولو په منظور دیو قانوين چوکاټ‬ ‫ټاکلو پانګه اچونو رسه مرسته کوي‪،‬چې دپرمختیایي اغیزې‬ ‫درامینځته کولو په برخه کې مرسته کړې او په اوس وخت‬ ‫کولو او کارکسب پیدا کولو لوړه کچه ولري دنړیوالې مايل‬ ‫دپانګه اچونې چاپیریال‬ ‫کې دا هڅه او هلې ځلې هم کوي‪ ،‬چې ددغه بانک دننه‬ ‫ادارې اوسنۍ سرتاتیژي دافغانستان له پاره دنړیوال بانک‬ ‫نړیوالې مايل ادارې له کابل ښاروالی رسه دساختامين جواز‬ ‫دڅارنې یو چوکاټ‪ ،‬دجواز دتویع کولو او ددغه سکټور‬ ‫ګروپ دګډون چوکاټ له سرتاتیژی (‪ )۲۰۱۷-۲۰۲۰‬رسه په‬ ‫اخیستلو دپړاوونو داصالحاتو په برخه کې همکاري وکړه‪،‬‬ ‫دپرمختیا په الره کې دخصويص اجاره ورکولو رشکتونو‬ ‫سمون کې ده‪.‬‬ ‫چې په نتیجه کې یې د ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال داګست په‬ ‫پرفعالیتونو باندې دڅارنې په منظور رامینځته او فعال‬ ‫میاشت کې په دې اداره کې دساختامين جواز اخیستلو‬ ‫کړي‪.‬‬ ‫د پانګې اچونې کړکۍ‬ ‫دبهیر ساده کولو پروسه رسامً پرانیستل شوه (ددې پروژې‬ ‫په افغانستان دنړیوالې مايل ادارې ژمنې ‪ ۵۴‬میلیونه ډالرو‬ ‫متویل دمتحده ایالتونو دپرمختیایي پروژې له خوا تررسه‬ ‫دکرنیزو محصوالتو دصادراتو پیاوړتیا‬ ‫ته رسیږي‪ ،‬دمخابراتو په سکټور کې پانګه اچونه (دروشن‬ ‫شو)‪.‬‬ ‫نړیواله مايل اداره هڅه کوي‪ ،‬چې دکرنیزو محصوالتو‬ ‫مخابرايت شبکه) ‪ ،‬دهوټل دارۍ په سکټور کې ‪ ،‬دمايل‬ ‫ (د افغانستان دپانګه اچونې په چاپیریال کې اصالحات)‬ ‫صادرات دکرنې سکټور دفعالینو ظرفیت جوړولو‬ ‫مارکیټونو په برخه کې پانګه اچونه (دکوچنیو پورونو‬ ‫پروګرام الندې نړیوالې مايل ادارې دسوداګرۍ او صنایعو‬ ‫دځواکمنتیا او دمارکیټ دفرصتونو پراختیا دهیواد دننه‬ ‫لومړنی بانک او دافغانستان دبین املليل بانک – دپانګه‬ ‫وزارت په تشکیل کې دوه پروژې دخصويص سکټور‬ ‫او بهر وهڅوي او مالتړیې وکړي ‪ .‬دکرنیزو محصوالتو د‬ ‫اچونې اسانتیا) پکې شامل دي‪.‬‬ ‫دفعالیتونو دپرمختیاله پاره دمطلوبې پانګې اچونې‬ ‫صادراتو دپیاوړتیا پروژې موخه او هدف هامغه دکروندګرو‬ ‫ دنړیوالې مايل ادارې دپانګه اچونې په نتیجه کې اړیکو‬ ‫دچاپیریال درامینځته کیدو په منظور مرسته کوي‪ .‬لومړۍ‬ ‫او بڼوالو دژوند او اقتصاد ښه والی او له پروسس کوونکو‬ ‫او مايل خدمتونو ته دالس رسۍ په الره کې ښکاره اغیزې‬ ‫دیادونې وړ ده‪ ،‬په هغو هیوادونو کې چې دافغانستان په‬ ‫پروژه دپانګې اچونې دجواز په اخیستلو کې داصالحاتو‬ ‫رشکتونو رسه دهغوی داړیکوټینګول له بهرنیو بازارونو رسه‬ ‫رامینځته شوي دي‪ ،‬چې له هغې جملې څخه کولی شو‬ ‫څیر پکې دولتي سکټور متمرکز دی‪ ،‬هم دغه شاخصونه په‬ ‫دوهم پړاو او دوهمه یې دسیمه ییز کاروبار رسوې پروژه‬ ‫دي چې دپروسس کوونکو رشکتونو دمشارکتي قرار دادونو‬ ‫دکوچنیو پورونو خدتونو او مخابرايت خدمتونو نوم واخلو‪.‬‬ ‫سیمه ییزو سطحو څرګند توپیرونه دقوانینو او مقرارتو په‬ ‫ده‪.‬‬ ‫او هڅونې له الرې تررسه کیږي‪.‬‬ ‫دغه اداره دپانګې اچونې دزیاتو فرصتونو او سیمه ییزو‬ ‫سطحو او یا دا چې په دې ټولنو کې ميل قوانین څه ډول په‬ ‫ دپانګه اچونې دجواز داصالحاتو پروژې دوهم پړاو‬ ‫پانګه اچوونکو رسه کار تررسه کولو له پاره خپلو هڅو او‬ ‫عمل کې پلې کیږي‪ ،‬منعکسوي‪ .‬ددې شاخصونو دارزونې‬ ‫ددې پروژې دلومړی پړاو دالسته راوړنو او فعالیتونو په‬ ‫دافغانستان د روښنایي پروګرام‬ ‫هلو ځلو ته دوام ورکوي‪ ،‬ترڅو وکړای يش په افغانستان‬ ‫‪.‬‬ ‫او معیارونو ټاکنه پرپالزمینې (پایتخت) رسبیره دهیواد په‬ ‫لړ کې دسوداګرۍ او صنایعو په وزارت دتشبثاتو دثبت‪،‬‬ ‫دافغانستان روښانول‪ ،‬په مارکیټ کې دبدلون رامینځته‬ ‫کې دخصويص سکټور فعالیتونو ودې او پرمختیا څخه‬ ‫څلورو لویو زونونو‪ :‬هرات‪ ،‬مزاررشیف ‪ ،‬کندهاراو ننګرهار‬ ‫دپانګې اچونې او سوداګرۍ د جوازنامې داخیستلو‬ ‫کولو له پاره دنړیوالې مايل ادراې یو پروګرام دی‪ ،‬چې هغه‬ ‫په ځانګړې توګه له ځینو برخو‪ ،‬لکه‪ :‬زیربناوې ‪ ،‬مايل‬ ‫کې تررسه کیږي‪.‬‬ ‫دخدمتونو دواحد مرکز تاسیسولو زیات مالتړ کوي‪ .‬ددې‬ ‫دافغانستان په کلیو کې دپاکې او پوره تامین وړ انرژۍ‬ ‫خدمتونو‪ ،‬تولیدي کارخانو ‪ ،‬کرنیزو محصوالتو سوداګرۍ‬ ‫پروژې موحه په مجموع کې دجواز اخیستلو دپروسې‬ ‫ته دالس رسۍ دزیاتوايل په منظور رامینځته شوی دی او‬ ‫او خدمتونو وړاندې کولو څخه ننګه او مالتړوکړي‪.‬‬ ‫دساده کولو او په دوامداره توګه دتشبثاتو ثبت‪ ،‬دتشبثاتو‬ ‫د (نړیوال روښاين) پروګرام ددې ادارې نه جال کیدونکې‬ ‫دجواز متدید او دهیواد په والیتونو کې دجوازنامو دثبت‬ ‫برخه ګڼل کیږي‪.‬‬ ‫مشوريت خدمتونه‬ ‫دمشابه مرکزونو رامینځته کول دي‪.‬‬ ‫ ددې پروګرام هدف ملریزې عرصي انرژۍ ته دالس رسۍ‬ ‫دپراخو مشوريت خدمتونو یو پروګرام په مايل سکټور کې‬ ‫ هغه شاخصونه چې په عميل بڼه په سیمه ییزه کچه‬ ‫او شاوخوا ‪ ۲۵۰۰۰۰‬هغو افغانانو ته‪ ،‬چې په لرې پرتو‬ ‫دپانګه اچونې دټولو پروګرامونو‪ ،‬دکوچنیو او منځنیو‬ ‫او هغو ځایونو کې‪ ،‬چې سیمه ییزتوپیرونه پکې په زیات‬ ‫سیمو کې اويس او هغه وګړي چې په کلیو کې دبریښنا‬ ‫تشبثاتو وده او پرمختیا ‪ ،‬باغداري او دکرنیزو محصوالتو‬ ‫احتامل رامینځته کیږي‪.‬‬ ‫له شبکو رسه وصل نه دي‪ ،‬دالس رسۍ زیاتوالی دی‪.‬‬ ‫سوداګري‪ ،‬نوې کیدونکي انرژي او دپانګه اچونې په‬ ‫ په پام کې ده دسیمه ییزې سوداګرۍ دکاروبار رسوې‬ ‫ددې پروژه اغیزه کول به هغه وخت ترالسه يش ‪ ،‬چې‬ ‫چاپیریال کې له اصالحاتو او سمون څخه مالتړ کوي‪.‬‬ ‫پروژه د (سوداګرۍ کاروبار) په څلورو شاخصونو باندې‬ ‫په مارکیټ کې د پایښت لرونکې پرمختیا بهیر د تولیداتو‬ ‫چې په سیمه ییزه کچه او هغو ځایونو کې چې کیدای يش‬ ‫او محصوالتو دالس رسۍ او تائید په منظور په باکیفیته‬ ‫پورونه ته الس ريس‬ ‫دغه توپیرونه پکې عمالً رامینځته يش‪ ،‬مترکز وکړي‪)۱( :‬‬ ‫روښانتیا رسه چټک يش‪ .‬دغه پروګرام دخصويص سکټور په‬ ‫نړیواله مايل اداره ‪ ،‬دنړیوال بانک دمايل سکټور دپیاوړتیا‬ ‫دیوتشبث پیل (‪ )۲‬دساختامين جواز اخیستل (‪ )۳‬دملکیت‬ ‫پیاوړي کولو‪ ،‬چې مارکیټ ته د واردیدو په وړاندې موجود‬ ‫له پروژې رسه په ګډه همکارۍ له افغانستان بانک رسه‬ ‫ثبت او (‪ )۴‬او دریښنا دویش غوښتنلیک (درخواست)‪.‬‬ ‫خنډونه لرې کړي‪ ،‬دمارکیټ داړتیاوو په اړه معلومات‬ ‫داعتبار دثبت لومړنۍ ادراې او پرمنقولو مالونو درهني‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/33‬‬ ‫‪ ۳۲/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫د افغانستان د بیارغونې‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫صندوق څه شی دی؟‬ ‫د دوو ځانګړو کړکیو له الرې‪ ،‬یعنې دعادي بودجې څخه‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق په ‪ ۲۰۰۲‬میالدي کال ددې‬ ‫دمالتړ کړکۍ اود پانګه اچونې څخه دمالتړ کړکۍ له خوا‬ ‫له پاره تاسیس شو‪،‬چې دافغانستان د دولت بودجې او‬ ‫دافغانستان دبیارغونې دصندوق‬ ‫اجراء کیږي‪ .‬له عادي بودجې څخه دمالتړ کړکۍ هرکال‬ ‫دپانګه اچونې ميل پروژو ته یو همغږی کوونکی میکانیزم‬ ‫موخې عبارت دي له‪:‬‬ ‫مشخص او دورکړی وړ لګښتونه‪ ،‬چې ناامنیتي چارو او‬ ‫جوړ کړي‪ .‬ددې صندوق دفعالیت دپیل له وخت څخه‬ ‫فعالیتونو پورې اړه لري‪ ،‬اجراء کوي‪ .‬خوله پانګې اچونې‬ ‫‪ ۳۴‬بنسټونو او مرسته کوونکو هیوادونو‪ ۹،۵‬میلیارده ډالر‬ ‫ميل بودجه داسې حالت ته‬ ‫ • ‬ ‫څخه دمالتړ کړکۍ دپرمختیايي بودجې له الرې دميل‬ ‫دافغانستان دبیارغونې له صندوق رسه ژمنه کړې ده‪ ،‬چې‬ ‫رسول‪ ،‬چې وکولی يش دميل‬ ‫پرمختیایي پروګرامونو له پاره مايل مرستې برابروي‪.‬‬ ‫په دې ترتیب دغه صندوق دافغانستان د دولت دعادي‬ ‫او پرمختیایي بودجې دیوې سرتې متویلوونکې رسچینې په‬ ‫پرمختیا له موخو او هدفونو‬ ‫دمتویلوونکو مرستې‪:‬‬ ‫توګه ګڼل کیږي‪.‬‬ ‫رسه سم د بیارغونې په پروګرام‬ ‫کې دتوازن درامینځته کولو له‬ ‫دمتویلوونکو ژمنو دافغانستان دبیارغونې دصندوق‬ ‫مديريت‬ ‫پاره دیو سرت موتور په توګه‬ ‫دپخوانیو او نویو متویلوونکو په شمول هرکال دبل کال‬ ‫عمل وکړي‪.‬‬ ‫په پرتله زیاتوالی موندلی دی‪ .‬په څوتیرو کلونو کې ددې‬ ‫دافغانستان دبیارغونې صندوق په خپل چوکاټ کې درې‬ ‫مرستو دزیاتوايل دلیل دهغوی دودې دپیاوړتیا په اړه‬ ‫کمیټې (رهربي کمیټه‪ ،‬مدیریتي کمیته او اداري کمیټه)‬ ‫دبیارغونې له مرستو څخه د‬ ‫ • ‬ ‫ترجیحي موارد وو‪ .‬دافغانستان دبیارغونې صندوق دمنل‬ ‫لري‪ .‬همدارنګه داصندوق درې کاري ګروپونه لري‪ .‬دې‬ ‫استفاده کولو په برخه کې‬ ‫شویو مقرراتو پربنسټ متویلوونکی نه يش کولی دخپلو‬ ‫کاري چوکاټ صندوق ته دا توان او ځواک ورکړی دی ‪،‬‬ ‫دروڼتیا او حساب ورکولو‬ ‫کلنیو ژمنو له نیامیي څخه زیاتې ژمنې ترجیحي مواردوته‬ ‫چې درشایطو په بدلون رسه پرمختیا یي لومړیتوبونه په‬ ‫پراختیا‪.‬‬ ‫اختصاص کړي‪ .‬دغه مقررات دا ایجابوي چې دغه صندوق‬ ‫نښه کول ټینګښت او اجامع رامینځته کړي‪ .‬دافغانستان‬ ‫د دولت په محدود ظرفیت‬ ‫ • ‬ ‫دکتنې وړ وجهې په خپل واک کې ولري‪ ،‬چې له هغو څخه‬ ‫دبیارغونې صندوق دنړیوال بانک له خوا اداره کیږي‪.‬‬ ‫باندې دفشار کمول او په عین‬ ‫دجاري پانګو دڅانګولګښتونه ورکړي او ځینې انعطاف‬ ‫رهربي کمیټه‪ ،‬چې له نړیوال بانک‪ ،‬اسالمي پرمختیایي‬ ‫دکمښت په خاطر حساب ورکوونکی ده‪ .‬له دې رسه رسه‬ ‫مننې دحکومت له لومړیتوبونو څخه دمالتړ په موخه له‬ ‫بانک‪،‬آسیایي پرمختیایی بانک‪ ،‬دملګرو ملتونو پرمختیایي‬ ‫وخت کې دظرفیتونو تدریجي‬ ‫ځان رسه ولري‪.‬‬ ‫سازمان او دمالیې وزارت څخه جوړه او تشکیل شوې ده‪،‬‬ ‫له عادي بودجې څخه دمالتړ کړکۍ اوس هم له ‪۱۶‬څخه‬ ‫تر ‪ ۲۰‬سلنې پورې دحکومت غیر امنیتي عملیايت لګښتونه‬ ‫پیاوړتیا‪.‬‬ ‫چې په دې منځ کې دافغانستان له پاره دملګرو ملتونو‬ ‫ورکوي‪.‬‬ ‫په مايل چارو دپالیسۍ دطرحې‬ ‫ • ‬ ‫د عادي بودجې د مالتړ کړکۍ‬ ‫ځانګړی استازی دڅارونکي او ناظرپه توګه شتون لري‪.‬‬ ‫په اړوند خربو اترو کې‬ ‫‪ ۴،۲‬میلیارده ډالر وړیا مرسته‬ ‫دمدیرانو کمیټه په منظمه توګه په کابل کې لیدنې او کتنې‬ ‫د پانګونې کړکۍ‬ ‫دمتویلوونکو ترمینځ دهمغږۍ‬ ‫کوي چې دافغانستان دبیا رغونې دصندوق مايل مسایل‬ ‫تراوسه پورې دافغانستان دبیارغونې صندوق ‪ ۴،۲‬میلیارده‬ ‫وڅیړي او د پروپوزلونو مايل متویل تائید کړي ‪ .‬دافغانستان‬ ‫دپیاوړتیا‪.‬‬ ‫ډالر د حکومت دعادي بودجې له الرې ورکړي دي‪ .‬داخيل‬ ‫دپانګې اچونې کړکۍ هم دکمیت له مخې اوهم دفعالیت‬ ‫دبیارغونې دصندوق دسرتاتیژی ګروپ له متویل کوونکو‬ ‫دکچې له مخې دکتنې وړ پراختیا موندلی ده‪ .‬له ‪۱۳۸۹‬ملریز‬ ‫دغه صندوق دحکومت‬ ‫ • ‬ ‫عواید تراوسه پورې دحکومت دلګښتونو دتامین له پاره‬ ‫او مالیې وزارت څخه تشکیل شوی دی‪ ،‬چې دمیاشتې یو‬ ‫(‪۲۰۱۰‬م) کال څخه دجاري لګښتونو په وړاندې دژمني‬ ‫لومړیتوب لرونکي پروګرامونو‪،‬‬ ‫بسوالی نه کوي‪ .‬په همدې دلیل دافغانستان د بیارغونې‬ ‫ځل په خپلو منځوکې لیدنې کتنې کوي‪ ،‬څو دافغانستان‬ ‫شوي لګښت اندازه دژمني شوې پانګه اچونې په نسبت‬ ‫چې په هغو کې داصالحاتو‬ ‫صندوق د دولت د عادي بودجې نه دمالتړ له کړکۍ څخه‪،‬‬ ‫دبیارغونې دصندوق کړنې ترغور او کتنې الندې ونیيس او‬ ‫زیاتوالی موندلی دی‪ .‬دکلیوالی پرمختیا ميل او سیمه‬ ‫اجندا‪،‬او دغیر امنیتي حکومتي‬ ‫ددولت اسايس فعالیتونه دخدمتونو وړاندې کولو په ګډون‬ ‫په سرتاتیژیکو موضوعاتو بحث وکړي‪.‬‬ ‫ییزپروګرامونه‪ ،‬لکه ميل پیوستون‪ ،‬کلیوايل رسکونه او پوهنه‬ ‫فعالیتونو لګښت شامل دي‪،‬‬ ‫‪،‬لکه دروغتیایی ساتنې‪ ،‬او ښوونې او روزنې څخه مالتړ‬ ‫په کلکه دافغانستان دبیارغونې صندوق له خوا مالتړ شوي‬ ‫چې دافغانستان دحکومت‬ ‫کوي‪ .‬دې کارته په پاملرنه‪ ،‬چې ‪۶۰‬سلنه ملکي کارکوونکي‬ ‫دافغانستان دبیارغونې صندوق څه ډول فعالیت‬ ‫دي‪.‬‬ ‫ښوونکي دي‪ ،‬دښوونې اوروزنې وزارت په ټوله کې ‪۴۰‬‬ ‫کوي؟‬ ‫ د ‪۲۰۱۶‬میالدي کال د دسمرب له ‪ ۲۰‬نیټې څخه تراوسه‬ ‫د سرتاتیژیکو موخو په السته‬ ‫سلنه دبیارغونې دصندوق مجموعي رسچینې لګوي‪.‬دعامې‬ ‫پورې دافغانستان دبیارغونې دصندوق ترپوښښ الندې د‬ ‫راوړنو پورې اړوند دي‪ ،‬مالتړ‬ ‫روغتیا وزارت‪ ،‬دبهرنیو چارو ‪ ،‬کاراو ټولنیزو چارو ا و لوړو‬ ‫متویلوونکي خپلې مرستې په هغه ځانګړي حساب‪ ،‬چې‬ ‫‪ ۲۵‬پروژو کار د‪ ۳،۲‬میلیاردو ډالرو په ارزښت ژمنې ‪ ،‬چې‬ ‫کوي‪.‬‬ ‫زده کړو وزارتونه هم ددې صندوق له سرتو اخیستونکو‬ ‫په امریکا متحده ایالتونو کې دنړیوال بانک په مرکزي دفرت‬ ‫له دې جملې څخه ‪ ۲،۳‬میلیارده ډالر یې ورکړل شوي او‬ ‫څخه ګڼل کیږي‪.‬‬ ‫کې دی‪ ،‬ورلیږي‪ .‬دافغانستان دبیارغونې صندوق دمدیرانو‬ ‫خالصه نالګول شوي پانګه یې ‪ ۸۹۰‬میلیونه ده‪.‬‬ ‫ دیادونې وړ ده‪ ،‬چې له عادي بودجې څخه دمالتړ‬ ‫کمیټه په خپلو غونډو کې دوړاندیز شوې مايل وجهو‬ ‫کړکۍ رسچینې یو فرصت او دميل پوښښ لرونکي دي‪.‬‬ ‫داجرااتو په اړه تصمیم نیيس‪ .‬او دغه تصمیمونه دمايل‬ ‫د پانګونې فعالیتونو بشپړ جزئیات د افغانستان ‬ ‫ ‬ ‫له دې رسچینې څخه په ‪۳۴‬والیتونو کې دملکي خدمتونو‬ ‫وجهو په نوم یو هوکړه لیک (توافقنامې) دالسلیک له الرې‪،‬‬ ‫د بیارغونې صندوق په ربعوارو راپورونو کې په الندې ‬ ‫ ‬ ‫د ‪۶۲‬سلنې کارکوونکو حقوق ورکول کیږي‪ .‬دحکومت‬ ‫دنړیوال بانک له خوا‪ ،‬چې دصندوق اداري چارې پرمخ‬ ‫انټرنیټي پاڼه کې وګورئ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫دعملیايت لګښتونو کال په کال زیاتوالی په دې معنا دی‪،‬‬ ‫بیایي‪ ،‬دافغانستان له حکومت رسه عميل جنبه پیدا کوي‪.‬‬ ‫‪www.worldbank.org/artf‬‬ ‫ ‬ ‫چې له عادي بودجې څخه دمالتړ کړکۍ هم دټولې بودجې‬ ‫ دافغانستان دبیارغونې صندوق اختصاص موندلې پیسې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/35‬‬ ‫‪ ۳۴/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫دافغانستان دعديل او قضایي سکټور‬ ‫‪ /‬روانې پروژې‬ ‫دخدمتونو برابرولو پروژه‬ ‫د افغانستان د کرنيزو عواملو د توليد‬ ‫‪ ۲۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫‪.‬‬ ‫پروژه‬ ‫دافغانستان دعديل او قضایی سکټور دخدمتونو برابرولو‬ ‫‪ ۷۴،۷۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته ‪   ‬‬ ‫پروژې هدف قانوين خدمتونو ته دالس رسۍ او استفادې‬ ‫زیاتوالی دی‪ .‬دغه پروژه دسرتې محکمې‪ ،‬لویې څارنوالۍ‬ ‫دافغانستان دکرنیز عواملو د تولید پروژې موخه او هدف‬ ‫او عدلیې وزارت له ادارو او بنسټونو رسه دبنسټیزو‬ ‫دکرنیزو محصوالتو دزیاتوايل په منظور له ټکنالوژۍ څخه‬ ‫اصالحاتو دتطبیق دتعقیب په الره کې‪ ،‬چې دقضایې‬ ‫استفاده کول دي‪ .‬دکرنې سکټور دافغانستان داقتصاد ډیر عمده‬ ‫خدمتونو وړاندې کولو الرې چارې به اوږد مهاله اغیزې‬ ‫او مهم رکن ګڼل کیږي‪ ،‬چې ددې هیواد ‪ ۶۰‬سلنه کاري ځواک‬ ‫کوي‪.‬ددې پروژې له الرې سرتې‬ ‫‪.‬‬ ‫ولري‪ ،‬مرسته او همکاري‬ ‫تشکیلوي ‪ .‬په دې برخه کې کې دکرنې اوبو لګولو او مالدارۍ‬ ‫محکمې او لویې څارنوالۍ وکړای شول‪ ،‬چې دخپلو‬ ‫وزارت داداري ظرفیت پیاوړتیا او دکرنیزو محصوالتو دزیاتوايل‬ ‫برشي منابعو اړتیاوې پوره او دبرشي منابعو دمدیریت‬ ‫په منظور دکرنیزو عواملو د تولید مصونیت او اعتبار دزیاتوالی‬ ‫دسرتاتیژۍ مسوده ترتیب کړي‪ .‬ددې سرتاتیژۍ نقش او‬ ‫له پاره ډیره مهمه او ارزښتمنه ده‪.‬‬ ‫ونډه ددې دواړو ادارو او بنسټونو دکار کوونکو ظرفیت‬ ‫ په لومړي ګام کې په پام کې ده ددې پروژې له الرې زنځیري‬ ‫او کاري کیفیت دودې او پرمختیا له پاره ډیر مهم ګڼل‬ ‫ارزښت ‪ ،‬غنمو تصدیق شوي تخم داقتصادي او تخنیکي‬ ‫کیږي‪ .‬رسبیره پردې دغه دواړه بنسټونه دنوموړې پروژې‬ ‫اغیزمنتیا ښه والی ومومي‪ .‬په دویم ګام کې دهغه مقررايت او‬ ‫په مرسته او همکارۍ دخپلو کارکوونکو دظرفیت دلوړولو‬ ‫قانوين چوکاټ درامینځته کولو له پاره هڅه او هلې ځلې ‪ ،‬چې‬ ‫داړتیاوو دارزونې په حال کې دی‪ ،‬چې په نهایت کې‬ ‫ددې پروژې دچمتووالی په پړاو کې پرهغې کار شوی دی‪ ،‬دنبايت‬ ‫دسرتې محکمې او لویې څارنوالۍ دادارو دکارکوونکو د‬ ‫قرنطین او دکرنیزو درملو دکیفیت دکنرتول دشبکو په رامینځته‬ ‫ظرفیت لوړولو څوکلن پالن تدوین کړای يش‪.‬‬ ‫کولو کې الزمې کړنې تررسه کړي‪.‬‬ ‫ دافغانستان دعدلیې او قضایې سکټور دخدمتونو‬ ‫ باالخره دا چې ددې پروژې په لومړي پړاو کې دساحوي‬ ‫دبرابرولو په مالتړ عدلیې وزارت شپیته تنه حقوقي وکیالن‬ ‫رسوې دموندنو او نتیجو پراساس په پام کې ده ‪ ،‬چې دکرنې‬ ‫هغو متقاضیانو او غوښتونکو ته دحقوقي خدمتونو‬ ‫دتخمونو او کرنیزو درملو له پاره دمارکیټ داړتیاوو له مخې‬ ‫دوړاندې کولو له پاره په کار ګوماريل‪ ،‬چې دمدافع وکیل‬ ‫داستخدام توان نه لري‪.‬‬ ‫دتولید دعواملو‪ ،‬دویش او پرمختیا سیستم د برابرولو دښه وايل‬ ‫ رسبیره پردې دغه پروژه دافغانستان له پاره دحقوقي‬ ‫د ازمایښتي پړاو له پاره یو کاري پالن ترتیب يش‪ .‬ددې فعالیتونو‬ ‫مرستو او الرښودنې دقانوين چوکاټ دتدوین له پاره هڅې‬ ‫بزګران په ټول هیواد کې په ‪ ۱۰‬څیړنیزو‬ ‫دپایښت او دوام په منظور په پام کې دی ‪ ،‬چې دملکي‬ ‫او هلې ځلې هم متویلوي‪.‬‬ ‫کروندو کې له کار څخه ګټه اخيل‪.‬‬ ‫خدمتونو کارکوونکو‪ ،‬خصويص متشبثینو او کروندګرو یا بزګرانو‬ ‫دافغانستان دکرنیزو عواملو د تولید پروژې‬ ‫ دغه پروژه دعدلیې وزارت او دکندهار او پروان په‬ ‫په مالتړ همدا اوس په څو څیړنیزو او‬ ‫له پاره دظرفیت جوړونې پروګرامونه جوړ يش‪.‬‬ ‫والیتونو کې دمحکمو په ګډون ددې درې عدلیې او‬ ‫تحقیقايت کروندو کې دمادر که سپس تخم‬ ‫ پروژه خپلو پرمختیایي موخو ته درسیدو په الرکې دې‬ ‫قضایي او ادارو له پاره یو شمیر اړوندو ودانیو جوړول‬ ‫تولید په «اصالح شویو تخمونو» تکثیر‬ ‫کیږي‪ ،‬رامینځته شوي‪ ،‬چې له دې کروندو‬ ‫الندې یولړ پرمختګونو ته رسیدلې ده‪ :‬دا فغانستان دکرنیزو‬ ‫هم متویلوي‪ .‬په دې برخه کې ددرې واړو عدلیې او قضایي‬ ‫څخه داصالح شویو تخمونو محصوالت‬ ‫په دې نږدې وختونو کې بشپړیږي‪ .‬دآفتونو او نبايت ناروغیو له‬ ‫څیړنو دانستیتوت او داصالح شویو تخمونو دتصدۍ ‪ ۴۱۰‬تنو‬ ‫بنسټونو له پاره مايل پالنونه ترتیب او تکمیل شوي دي‪.‬‬ ‫بیا وروسته پر بزګرانو باندې ویشل کیږي‪.‬‬ ‫پاره دميل رسوې تررسه کولو مقدمايت کارونه پیل شوي ‪ ،‬چې دا‬ ‫کارکوونکو ته دزده کړی الرې چارې برابرې شوې دي‪ .‬رسبیره‬ ‫نوموړي اصالح شوي تخمونه زیات‬ ‫ ددې پروژې په مايل مرسته دهیواد زیات شمیر نافذ‬ ‫حاصالت‪ ،‬مقاوم او دهیواد اقلیم له پاره‬ ‫دپروژې له کلیدي فعالیتونو څخه ګڼل کیږي‪.‬‬ ‫پردې شاوخوا ‪ ۳۵‬تنو محصلینو په بریالۍ توګه خپلې زده‬ ‫شوي قوانین چاپ او دخلکو په واک کې ورکړل شوي‬ ‫ښه مناسب دي‪.‬‬ ‫ دکرنیزو آفتونو دله منځه وړلو قانون دپارملان له خوا تصویب‬ ‫کړې دماسټرۍ په کچه دکرنې په څانګه کې دهندوستان په‬ ‫دي‪ ،‬همدارنګه ‪ ۳۰‬کتابتونونه له الزمو وسایلو او تجهیزاتو‬ ‫شو او دتوشیح له پاره دافغانستان اسالمي جمهوري دولت ولس‬ ‫پوهنتونونو کې بشپړې کړې او بیرته خپل هیواد ته راوګرځیدل‪.‬‬ ‫رسه تاسیس او رامینځته شوی دی‪ .‬له ‪ ۱۵۰‬تنو څخه‬ ‫مرش دفرت ته استول شوی دی‪ .‬دا په داسې حال کې دي ‪ ،‬چې‬ ‫ بل دپاملرنې وړ السته راوړنه دا ده ‪ ،‬چې دغنمو پنځه‬ ‫زیات قاضیان د خپلې مسلکي پوهې دلوړولو له پاره د‬ ‫د نباتاتو دساتنې او قرنطین قانون اوس هم دولس مرش توشیح‬ ‫ډوله نوي تخمونه دویش له پاره چمتو دي‪ ،‬چې په دې ترتیب‬ ‫مرصهیواد دقاضیانو دزده کړې انستیتوت ته معريف شوي‬ ‫ته منتظر پاتې دی‪ .‬دطبیعي او کیمیاوي رسوقانون وروستۍ‬ ‫عمومي هدفونو ته رسیدنه ممکنوي‪ .‬رسبیره پردې دې پروژې‬ ‫او دجزاء قانون ‪ ،‬مدين قانون ‪ ،‬سوداګرۍ قانون او کورنۍ‬ ‫مسوده عدلیې وزارت ته استول شوې‪ ،‬چې دقانون جوړونې په‬ ‫دقرنطین دمرکزونو او دڅیړنیزو فارمونو له پاره د ‪ ۱۴‬زیربنایي‬ ‫قانون په برخو کې یې زده کړې کړي دي‪.‬‬ ‫اجندا کې ځای کړای يش‪.‬‬ ‫قرار دادونو تررسه کیدل تطبیق کړي ‪ ،‬چې د هغو یو شمیر کار‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/37‬‬ ‫‪ ۳۶/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫ دغې پروژه داوبو او انرژۍ وزارت رسه د انرژۍ سمپا‬ ‫ دغنمو او نورو غلو دانو دتولید له پاره د حاصل ورکولو‬ ‫دیو واحد له الرې دبریښنا دانرژۍ په سپام کې مرسته‬ ‫اندازې ‪ ۱۵‬سلنه زیاتوالی موندلی دی‪ .‬دغنمو او نورو غلو‬ ‫کړې ده‪ .‬دبریښنا دسپام دپوهاوي اوخرباوي یو پروګرام د‬ ‫دانو له پاره داوبو دویش اندازه تر ‪ ۱۰‬سلنې پورې زیاته‬ ‫‪ ۲۰۱۴‬میالدي کال دجوالی په میاشت کې بشپړ شوی دی‪.‬‬ ‫شوې ده‪ .‬په همدې ترتیب خړوبې ساحې هم په سلو کې‬ ‫همدارنګه له انرژی څخه دمثبتې سپام درې پروګرامونه‬ ‫‪ ۱۰‬زیاتوالی موندلی دی‪ .‬داوبو لګولو دسیستم رغونه ددې‬ ‫هم بشپړشوي دی‪ .‬دغه پروګرامونه د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال‬ ‫سبب شوی‪ ،‬چې دکیفیت په ساتلو او دپروژې په لګښتونو‬ ‫‪.‬‬ ‫دجون په میاشت کې بیا ورغول شول او دپروژې موده یې‬ ‫او وخت کې له هدف څخه لوړې السته راوړنې او بریاوی‬ ‫د ‪ ۲۰۱۷‬میالدي کال دمی تر ‪ ۳۱‬نیټې پورې متدید او اوږده‬ ‫ترالسه يش‪ .‬داوبو لګولو ‪ ۸۶‬سیستمونه (زیاتره عنعنوي)‬ ‫کړه او ددې پروژې دکارونو دبشپړولو په موخه یې ‪۱۵‬‬ ‫نوي جوړ شوي ‪ ،‬چې په مجموعي ډول ‪ ۱۹۰۰۰‬هکټاره‬ ‫میلیونه ډالره اضايف پورونه برابر کړل‪.‬‬ ‫ځمکه ترخپل پوښښ الندې دغه داوبو لګولو سیستمونه‬ ‫لري‪.‬‬ ‫د افغانستان د عامه خدمتونو د‬ ‫ داوبو لګولو د ‪ ۱۷۵‬ټولنو درامینځته کیدو کار بشپړشوی‬ ‫دی‪ .‬دغه ټولنې او انجمنونه د (میراب) عنعنوي سیستم‬ ‫اسانولو لپاره د ظرفیت لوړولو پروژه‬ ‫رسه سم رامینځته شوي‪ ،‬چې دمخه هم داوبو لګولو دچارو‬ ‫‪۱۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫په ساتنه او څارنه بوخت وو‪.‬‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال د ډسمرب په میاشت کې دافغانستان‬ ‫پپرنتايجو والړ دظرفيت دلوړاوي پروګرام په اصل کې‬ ‫دحکومت په غوښتنه دافغانستان دبیارغونې صندوق‬ ‫ظرفيت جوړونه‪ ،‬دبنسټونو پرمختيا او پرووژه راوړل‪،‬‬ ‫رهربي کمیټې ‪ ۴۵‬میلیونه ډالره پیاوړي کوونکې مرسته‬ ‫دغوره شويو سکټوري وزارتونو دپياوړتيا په موخه په عامه‬ ‫منظور کړه‪ ،‬چې دهغې هدف دپروژې دالسته راوړنو‬ ‫چارو کې اصالحات او سمون دى‪ ،‬ترڅو وکړاى يش خپله‬ ‫پیاوړتیا او متوقع هدفونو ته درسیدو له پاره دپروژې‬ ‫پرمختيايي بودجه په ښه ډول ولګوئ او دسوداګريز وسايلو‬ ‫دکاري حوزې پراختیا او دپروژې دبرخو تنظیمول دی‪.‬‬ ‫پروسه يا طى مراحل کول اسانه او ساده کړي او په ترڅ‬ ‫نوموړې پروژه د درې راتلونکو کلونو له پاره د ‪۲۰۱۹‬‬ ‫کې يې افغان وګړو ته چټک او کيفيت لرونکي خدمتونه‬ ‫میالدي کال تر ډسمرب پورې متدید شوې ده‪.‬‬ ‫وړاندې کړي‪ .‬پرنتيجو والړ دظرفيت دلوړاوي پروګرام‬ ‫حساب ورکول او دنتايجو پربنسټ داصالحاتو او سمونو‬ ‫د افغانستان د برېښنا د ودې پروژه‬ ‫په معريف کولو رسه په سکټوري وزارتونو کې دخدمتونو‬ ‫‪ ۷۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫وړاندې کول پياوړي کوي ‪ .‬دغه اداره په عني حال کې‬ ‫دحکومت له پاره يوه کليدي وسيله ده‪ ،‬ترڅو وکړاى يش په‬ ‫ددې پروژې پرمختیایي موخه بریښنا انرژۍ ته دالس رسۍ‬ ‫بهرنيو تخنيکي مرستو باندې دتکيه کولو اندازه او موازي‬ ‫په برخه کې د افغانستان د دولت مالتړ او همدارنګه د‬ ‫تشکيالت او جوړښتونه راکم کړي‪.‬‬ ‫پلخمري ‪ ،‬چاریکار‪ ،‬ګلبهار او جبل الرساج په ساحو او دپام‬ ‫له یو بیارغول شوي کانال څخه په‬ ‫ دغه وړیا مرستې ددغو فعالیتونو د متویل له پاره‬ ‫وړ ښاري مرکزونو کې دبریښنا مرصف کوونکو ته دبریښنا‬ ‫کروندو کې د اوبو د تنظیم پروګرام‬ ‫برابریږي‪( :‬الف) دظرفیت جوړولو دپروګرامونو د تطبیق‬ ‫دموجودې اندازې زیاتوالی دی‪ .‬دغه پروژه درې برخې‬ ‫دسلګونو تنو کلیوالو اوسیدونکو له پاره‬ ‫اسانتیا رامینځته کړې ده‪ .‬ماشومان ددې‬ ‫په کرونده کې داوبو دتنظیم پروژه‬ ‫لپاره دتخنیکي مرستو برابرول (ب) په ځانګړو وزارتونو‬ ‫لري‪ :‬دویش دسیستم رغونه‪ ،‬د ترانسمیشنونو رغونه‪،‬‬ ‫کانال په بیارغونه ډیر خوشحاله دی‪.‬‬ ‫‪ ۷۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫کې د ‪ ۱۵۰۰‬مامورینو استخدامول (عمومي ریاستونو په‬ ‫دنغلو او ماهیپر دبریښنا دتولید له دستګاوو رسه یو ځای‬ ‫داوبو لګونې ددې سیستم بیارغونه په‬ ‫کرونده کې داوبو دتنظیم پروګرام له‬ ‫لومړیو بستونو کې‪ ،‬رياستونه په دوميو بستونو کې مسلکي‬ ‫او داوبو او انرژۍ وزارت رسه داداري ظرفیت لوړولو او‬ ‫خوا شوې‪ ،‬چې په هغې کې په پاخه‬ ‫په کرونده کې داوبو دتنظیم پروژه‪ ،‬چې اوس دپنځو حوزو‬ ‫کدر په درېيمو او څلورمو بستونو کې) (ج) دمدیریتي‬ ‫دپروژې دتنظیم له پاره دمرستو برابرول‪.‬‬ ‫او کانکریټي دول داوبو لګولو دکانال‬ ‫(مرکزي‪ ،‬ختیځ ‪ ،‬لویدیځ‪،‬شامل ختیځ او شاملی) دکروندې‬ ‫رامینځته کول او په کيل کې د پولچک‬ ‫ستاژ پروګرام (د) دملکي مامورينو روزنه او (ه) دپروژې‬ ‫ ددې پروژې له الرې ‪ ۴۲۹‬کیلومرته دویش لین غځول‬ ‫جوړول شامل دي‪ .‬په اسايس ډول دکانال‬ ‫داوبو دتنظیم دپانګه اچولو څخه دمالتړ په منظور‪ ،‬چې‬ ‫مدیریت‪ ،‬څارنه او ارزونه‪ .‬دغې پروژې د ‪ ۲۰۱۲‬میالدي‬ ‫شوی او یا رغول شوی دی‪ .‬په مجموعي ډول ‪۲۴،۶۶۷‬‬ ‫جوړول دوخت او اوبو ضایع کیدو‬ ‫ټوله ‪ ۱۰۰۰۰‬هکټاره ځمکه احتوا کوي‪ ،‬دیوې ازمایښتی‬ ‫کال دجنوري له میاشتې په فعالیت پیل کړی دی‪ ،‬چې‬ ‫کیلو واټ امپیره په چریکار‪ ،‬ګلبهار او جبل الرساج او نور‬ ‫مخه نیيس‪ ،‬دا کار ددې سبب شوی چې‬ ‫بزګران خپل زیات وحت دخپلو کرنیزو‬ ‫پروژې په توګه ډیزاین شوې ده‪ .‬داسې هیله کیږي ‪ ،‬چې‬ ‫تطبیقوونکې ادارې يې د مالیې وزارت او دملکي خدمتونو‬ ‫‪ ۱۷،۳۳۵‬کیلو ولټه امپیر په پلخمري کې نصب شوی دی‪.‬‬ ‫فعالیتونو په پراختیا ولګوي‪ .‬یوتن بزګر‬ ‫ددې پروژې دتطبیق په نتیجه کې به ترپوښښ الندې‬ ‫او اداري اصالحاتو خپلواک کمیسیون دي‪.‬‬ ‫رسبیره پردې دنغلو او ماهیپر دسویچیاردو درغونې کار‬ ‫وایي ‪« :‬زه پوره اوبه اووخت لرم‪ ،‬نوله‬ ‫دې امله غواړم چې دمیوو اصالح شوې‬ ‫ساحو کې له اوبو څخه داغیزناکې استفادې له الرې کرنیز‬ ‫ نوموړی پروګرام له ټولو سکټوري وزارتونو ‪ ،‬خپلواکو‬ ‫هم بشپړ شوی دی‪.‬‬ ‫ونې په خپله ځمکه کې وکرم‪« .‬‬ ‫محصوالت ښه والی ومومي‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/39‬‬ ‫‪ ۳۸/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫یعنې د پروژې د تطبيق او نفوذ په ساحه کې د بریښنا د‬ ‫ادارو او بنسټونو رسه همکاري کوي‪ ،‬چې داړتیا وړ داداري‬ ‫لیږد ‪ CASA – 1000‬کې وجود لري‪ .‬داسې ښکاري چې‬ ‫پوهې او لوړ مهارت لرونکي کار کوونکي استخدام او ددې‬ ‫شاوخوا ‪ ۷۰۰‬سیمې په ‪ ۲۳‬ولسوالیو په شپږو والیتونو کی‬ ‫‪.‬‬ ‫پروګرام له الرې په نوموړو ادارو او بنسټونو کې اصالحات‬ ‫شته دي‪ ،‬چې هلته ‪ ۱۵۲۰۰۰‬کورنۍ د پروژې د تطبيق او‬ ‫تطبیق کړي‪ .‬په اوس وخت کې دلوړپوړو کارکوونکو‬ ‫‪.‬‬ ‫ددی پروژې د تطبیق د اوږدی‬ ‫نفوذ په ساحو کې شته دي‪.‬‬ ‫داستخدام کار‪ ،‬چې متویل یې ددې پروګرام له خوا‬ ‫سیمې کی او همدارنګه په لوړو خطرونو کې‪ ،‬یوه نسبی‬ ‫کیږي‪ ،‬روان دی‪ .‬تراوسه ‪ ۹۳۱‬تنه لوړپوړي او منځپوړي‬ ‫انعطاف موندنه د کار او د ډیرو سیمو د پروژې د تطبیق‬ ‫کارکوونکي استخدام شوي‪ ،‬چې ‪ ۵۱۱‬تنه (‪ ۵۵‬سلنه) یې په‬ ‫له ساحې څخه بهر په پام کې ونیول يش‪.‬‬ ‫والیتونو کې ددوهمو واحدونو کارکوونکي دي‪.‬‬ ‫ دغه پروژه په اوس وخت کې دجوړولو د دوو پړاوونو‬ ‫ د دې پروګرام له الرې دټولو ټاکل شويو بنسټونو له‬ ‫دبیاکتنې الندې ده‪)۱( :‬دپروژې دوخت متدیدول (‪)۲‬‬ ‫جملې څخه تراوسه ‪ ۳۲۸‬بستونه اشغال شوي‪ ،‬چې ‪۵۴‬‬ ‫دتطبیق د الرې بیا کتنه او ‪ ۲۰۱۷‬دمارچ په آخر کې دميل‬ ‫(‪۶‬سلنه) یې ښځینه کارکوونکې دي‪ .‬نور پاتې بستونه‬ ‫پیوستون دپروګرام له پای ته رسیدو وروسته دهغې دمايل‬ ‫داستخدام په بیالبیلو پړاوونو کې واقع دی‪ .‬په پام‬ ‫چارو له سم دوام څخه ډاډ‪.‬‬ ‫کې دی‪ ،‬چې د روان کال (‪ )۲۰۱۷‬د اپریل تر پای پورې‬ ‫‪ ۸۰۰‬کار کوونکی په بیالبیلو بنسټونو کې استخدام يش ‪.‬‬ ‫د افغانستان د برښنا رشکت د پالن‬ ‫ددې ترڅنګ دافغانستان پرنتایجو والړ دظرفیت لوړولو‬ ‫پروګرام‪ ،‬د معاشونو اندازې په یو شان کولو چې دمتویل‬ ‫جوړونې او ظرفیت سازۍ مالتړ‬ ‫کوونکي له خوا په اړوندو حکومتي ادارو کې ورکول کیږي‪،‬‬ ‫‪۶‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫هم همکاري کوي‪.‬‬ ‫د افغانستان د برښنا رشکت د پالن جوړونې او ظرفیت‬ ‫سازۍ څخه د مالتړ د پروژې موخه د پالن جوړونې په‬ ‫د منځنۍ آسیا څخه جنويب اسيا ته د‬ ‫برخه کې د پانګونې ویش‪ ،‬تطبیق‪ ،‬او حفظ او مراقبت‬ ‫بریښنا د لیږد سیمه يیز پروګرام – ‪۱۰۰۰‬‬ ‫په برخو کې د نوموړي رشکت ظرفیت ته وده ورکول دي‪.‬‬ ‫دا پروژه الندې دوه جزء لري‪:‬‬ ‫(‪)CASA – CSP‬‬ ‫‪ ۴۰‬میلیون ډالر وړيا مرسته‬ ‫ لومړی جزء‪ :‬د کارکونکو د ظرفیت لوړاوی‪ ،‬چې موخه‬ ‫یې د نویو پانګونو د ویش د سیستمونو او د پانګونو د سم‬ ‫د دې پروژې موخه اوهدف ددې پروژې په سیمه او‬ ‫حفظ او مراقبت په برخو کې د پالن جوړونې او تطبیق په‬ ‫ساحه کې د بریښنا ‪ ،‬اقتصادی او ټولنیزو خدمتونو د‬ ‫برخو کې د برښنا رشکت د ظرفیت په لوړاوي کې مرسته‬ ‫د لوړو زده کړو دپرمختیا پروګرام‬ ‫هدف لوړو زده کړو ته دالس رسۍ‬ ‫الرسسی رامنځته کول دي‪ ،‬تر څو د خلکو په مالتړ رسه‬ ‫کول دي‪.‬‬ ‫دډیر ښه وايل اندازې زیاتوالی‪،‬‬ ‫لیږد (‪ )– ۱۰۰۰CASA‬پروژه پياوړې شی‪.‬دا پروژه څلور‬ ‫ دویم جزء‪ :‬په کابل کې د یو روزنیز مرکز جوړول‪.‬‬ ‫دکیفیت لوړوالی او دهیواد اقتصادي‬ ‫برخې لري‪:‬‬ ‫اوپرمختیایي اړتیاوو رسه ډیر ارتباط‬ ‫اوس مهال د افغانستان د برښنا رشکت د خپلو کارکونکو‬ ‫دی‪.‬دغه پروګرام هڅه کوي‪ ،‬چې ښځې‬ ‫برخه کې یوه فرعی برخه هم دریمګړي له خوا څارنه ده‪.‬‬ ‫ په لومړۍ برخه کې‪ ،‬سیمه يیزې وړيا مرستې د فرعی‬ ‫د روزنې لپاره هیڅ ودانۍ نلري‪ ،‬چې دا پخپله د یاد رشکت‬ ‫او نجونې لوړو زده کړو ته مخ کولو‬ ‫د پروژې څلورمه برخه د پروژې د اړیکو تامین او د خربتیا‬ ‫پروژو له پاره مايل وجوه مستقیامً د سیمو په واک کې‬ ‫ته وهڅوي‪ ،‬دمثال په ډول‪ :‬دټولو‬ ‫د ظرفیت سازۍ د هڅو په برخه کې یوه مهمه تشه ګڼل‬ ‫اختصاص شویو تحصیيل بورسونو یو‬ ‫ورکول دي‪ .‬چې د پراخو اړیکو د فعالیتونو پروګرام او د‬ ‫ورکول کیږي‪ ،‬تر څو بنسټیزې سیمه ییزه پروژې متویل‬ ‫کیږي‪.‬‬ ‫پردریمه برخه ښځو ته په پام کې‬ ‫معلوماتو رشیک کول له نورو خواو رسه په اړوند والیت‬ ‫کړي‪ .‬فرعي پروژو ته به د بریښنا په سکټورر لومړیتوب‬ ‫نیول شوې ده‪.‬‬ ‫کی متویلوي‪ .‬خربتیا ورکول هغه سیمو ته متوجه کیږی چی‬ ‫ورکړل شی‪،‬‬ ‫دلوړو زده کړو دپرمختیا پروژه‬ ‫د پروژې په ساحه کې قرار لري‪.‬‬ ‫ د دوهم برخې موخه‪ ،‬په کلیو کې د ارامۍ او هوسایۍله‬ ‫‪ ۵۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ له مرکزی اسیا څخه جنوبی آسیا ته د انرژی د لیږد‬ ‫پاره د کليو رشيکول دي‪ ،‬چی د لیږد د پروژې کاسا‪١٠٠٠-‬‬ ‫پروژه (‪ )CASA-CSP‬څخه د مالتړ کار د ‪CASA – 1000‬‬ ‫د هغه سیمو تیریږي‪ .‬دا سوکايل او هوساینه د سیمی د‬ ‫دلوړو زده کړو دپرمختیایي پروژې موخه او هدف په‬ ‫څخه به وروسته پیل يش‪ .‬د تطبیق د بهیر له پیل څخه‬ ‫خلکو د فرعی پروژو په طرح ‪ ،‬تطبیق ‪ ،‬ساتنی او څارنی‬ ‫هیواد کې اقتصادي اړتیاوو رسه په اړیکه کې غوره لوړو‬ ‫وروسته هیله کیږی چی د ساحوي پروګرام (‪)CSP‬له هغو‬ ‫کې تر رسه کوي‪.‬‬ ‫زده کړو ته دالس ريس داندازې زیاتوالی او دکیفیت لوړاوی‬ ‫سیمو څخه مالتړ کوي چې ددې پروژی په دوه کیلومرتی‬ ‫ دریمه برخه‪ ،‬د پروژې له تطبیق څخه مالتړ دی‪ .‬په دې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/41‬‬ ‫‪ ۴۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫دی‪ .‬دنوموړې پروژې دتطبیق الره او روش دټاکل شویو‬ ‫شاخصونو او ترالسه شویو نتایجو ته په الس رسۍ والړ دی‪.‬‬ ‫ دپروژې په لومړۍ برخه کې ټاکل شوې رسچینې دترالسه‬ ‫شویو شاحصونو ته په الس رسۍ یا ټاکل شویو هدفونو پورې‬ ‫مرشوط او اړوندې وي‪ ،‬چې له هغې رسه سم به دلوړو زده‬ ‫کړو دوزارت په واک کې ورکړل يش‪.‬په دغه شاخصونوکې‬ ‫موخه او هدف ښه الس رسی‪ ،‬دکیفیت لوړول او دپروژې‬ ‫دتطبیق په موده کې له پرمختیایي اړتیاوو رسه غوره اړیکې‬ ‫شامل دي‪ .‬همدارنګه دغه پروژه دلوړو زده کړو ددویم‬ ‫سرتاتیژیک پالن په رڼا کې دلوړو زده کړو له اصالحاتو او‬ ‫سمون څخه دمالتړ کوي‪ ،‬دموخې اونتایجو په ترالسه کولو‬ ‫باندې مترکز کوي‪.‬‬ ‫ دغه پروژې د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال دسپتمرب په میاشت کې‬ ‫په کار پیل کړی دی او دلوړو زده کړو وزارت د دوهمې‬ ‫دورې دټاکل شویو هدفونو دتطبیق له پاره په سم تګلوري‬ ‫کې واقع ده‪ .‬ددې پروژې سرتې السته راوړنی دادي‪ :‬هغو‬ ‫پوهنتونونو ته‪ ،‬چې یو پردرې برخې کاندیدان یې ښځې دي‪،‬‬ ‫له ‪ ۱۰۰‬څخه دزیاتو بورسیو ورکول‪ ،‬دبیالبیلو پوهنځیو د ‪۲۵۰‬‬ ‫تنو استادانو زده کړه (پرنتیجو والړو زده کړو په هکله) او‬ ‫(محصل محوره زده کړې)‪ ،‬دخصويص او دولتي پوهنتونو‬ ‫دپوهنځیو استادانو ته د ‪ ۳۰‬ځانګړو او ډله ییزو څیړنیزو‬ ‫پروژو ورکول‪.‬‬ ‫د کابل ښاروالی پرمختيايي او انکشايف‬ ‫پروګرام‬ ‫‪ ۱۱۰‬میلیون ډالروړيا مرسته‬ ‫دکابل په ښار کې پنځه عمومي رسکونه او‬ ‫دهغو شاوخوا ساحې جوړې او بیاورغول‬ ‫د کابل ښاروالی د پروژې د تطبیق مسوولیت په غاړه لري‪،‬‬ ‫شوې‪ ،‬چې دترافیک دجریان دښه وايل او‬ ‫د پروژې موخې او هدفونه عبارت دي له ‪( :‬الف) د کابل‬ ‫په اړوندو سیمو او ځایونو کې یې دکار‬ ‫کسب درونق الرې چارې برابرې کړې‬ ‫ښار په مشخصو برخو کې د ښاروايل اسايس خدمتونو ته‬ ‫دي‪ .‬ددغو ښاري سیمو بیارغونه‪ ،‬له هغې‬ ‫د استوګنو د الرسسۍ زیاتوالی‪(،‬ب) له خدمتونو څخه د‬ ‫په کابل ښار کې د ښاري ترانسپورت د‬ ‫جملې څخه تازه اسفالت شوي رسکونه‪،‬‬ ‫په راتلونکي کال کې به پایداره زیربناء د فرعي ګومارنو د‬ ‫ښه مالتړ په منظورد کابل د ښاروالی د مالی مدیریت‬ ‫نوې پلې الرې ‪ ،‬کوڅې او درسک دغاړې‬ ‫رامینځته کیدل سبب يش‪ .‬مهمه ال دا چې کابل د ښاروالی‬ ‫ښه کولو پروژه‬ ‫څراغونه دکابل دښار د ښاري ترانسپورت‬ ‫د پرمختیایي او انکشافی پروژې په ګذرونو کې د عامه‬ ‫د سیستم بیا طرح کول‪(،‬ج) بیړنیو پیښوته د رسیدنې د‬ ‫‪ ۹۰،۵‬میلیون ډالرهوړيا مرسته‬ ‫دښه وايل پروژې په مالتړ تررسه شوې ده‪.‬‬ ‫سیستم فعالول‪.‬‬ ‫دبیارغول شوې ساحې یو تن اوسیدونکی‬ ‫لګښتونو په اړه تصمیم نیونې کې د جنډر اړوند ټولنیزې‬ ‫ تر دې دمه‪ ۲۹،۵‬میلیونه ډالر لګول شوي‪ ،‬تر یوه میلیون‬ ‫وایی‪ « :‬دښار رسکونه په ډیر عرصي او‬ ‫سیستامتیک ډول رغول شوي دي‪ ،‬داوبو‬ ‫ونډې لپاره یو پیاوړی بنسټ رامینځته کړی دی‪.‬‬ ‫زیاتو کسانو (نژدې ‪۷۳‬سلنه میرمنې او ماشومان) د ‪۲۴۷‬‬ ‫دغه پروژه دکابل ښار په ځينو رسکونو کې دترافيک جريان‬ ‫وتلو الرې‪ ،‬شنې ساحې ‪ ،‬پلې الرې او‬ ‫پيداکولو او دحالت دښه کولو له پاره رامينځته شوې‬ ‫موډرن څراغوه دشپې درسک دروښانولو له‬ ‫کیلو مرته سړک د رغونې‪ ۳۳۲ ،‬کیلو مرته کلیوالو نالیو او‪۱۹‬‬ ‫ده‪.‬دا پروژه د واټونو د سیستم او د کابل ښاروالۍله پاره‬ ‫پاره طراحې شوي دي‪ ،‬چې زموږ سیمې ته‬ ‫کیلو مرته مهمو سړکونو د جوړولو څخه ګته پورته کړې ده‪.‬‬ ‫یې ښکلې منظره ورکړې ده‪».‬‬ ‫د تخنیکي مرستو تیارول دي‪ ،‬چي په ځانګړو سیمو کې‬ ‫د یوې کاري میاشتې په ‪ ۵۱۴‬ډالرو پانګونې رسه د يف نفرد‬ ‫متمرکز کیږي‪.‬د کابل په کلیدي واټونو د یو بل رسه د تړل‬ ‫د میاشتې مزدوری کاري قراردادونو د اجراء له الرې‪۱،۵‬‬ ‫کیدو وضعیت او حالت ښه شوی دی‪ ،‬او کابل هر اړخیز‬ ‫میلیون کاري میاشتو لنډمهالې ګومارنې ایجاد شوي دي‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/43‬‬ ‫‪ ۴۲/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫دنغلو دبریښنا بند دبیارغونې پروژې‬ ‫څخه ترالسه کیدونکې نتیجې دا‬ ‫الندې دي‪:‬‬ ‫شوی دی همدارنګه د تخنیکي او زده کړو مرستی به ورو‬ ‫ورو د کابل ښاروالی د نړیوالو منل شوو فعالیتونو له الرې‬ ‫د پالن کوونکی او تطبیق کوونکی په یوه عرصي بنسټ‬ ‫باندې واړوي‪ .‬د کابل ښاروايل به د دې پروژې او د هغه د‬ ‫دنغلو د ‪ ۵۰‬میګاواټه داوبو‬ ‫ • ‬ ‫تدارکاتو او مايل مدیریت په خپله غاړه ولري‪.‬‬ ‫بریښنا رغول ‪ ،‬چې اوس فعاله‬ ‫ د پروژې انکشايف موخو په تر السه کولو کې پرمختګونه‬ ‫‪.‬‬ ‫نه ده‪ .‬دغه کار به دلومړي‬ ‫د الندې شاخصونو له الرې سنجش او ارزیايب کیږی‪( :‬الف)‬ ‫د ترافیکو د وړتیاو لوړول د منځنۍ اندازی چټکتیا د ګڼه‬ ‫واحد دبیارغونې او د دریم‬ ‫ګوڼې د حالت څخه په غیر حالت کې ارزیايب يش‪( .‬ب)‬ ‫واحد له کتنې او څیړنې‬ ‫خلک د (پروژې په ‪ ۵۰۰‬مرتو ساحه کې ) د کال په ټولو‬ ‫وروسته تررسه يش‪.‬‬ ‫فصلونو کې واټونو ته الرسسی ولري‪( .‬ج) د ګڼه ګوڼې‬ ‫ترپنځو کالو پورې دبریښنا‬ ‫ • ‬ ‫لرونکو واټونو شبکه به مناسب حالت ولري‪.‬‬ ‫بند ساتنه او څارنه او دعادي‬ ‫ لومړين فعالیتونه‪ ،‬چې پکې دغه چارې شاملې دي‪:‬‬ ‫فعالیتونو ښه والی‪.‬‬ ‫دساختامين کارونو رسوې‪ ،‬ډیزاین او تدارکات ‪ ،‬چې ددې‬ ‫پروژې دچمتووايل په پړاو کې تررسه شوي وو‪ .‬دڅلورو‬ ‫دبریښنا بند دساتنې‪ ،‬څارنې او‬ ‫ • ‬ ‫ساختامين قراردادونو دتطبیق په عرض دميل داوطلبۍ‬ ‫ورڅخه کار اخیستنې له پاره‬ ‫پروسه (لومړۍ او څلورمه برخه) بشپړې شوي او ساختامين‬ ‫دکارکوونکو دظرفیت لوړول‪.‬‬ ‫کارونه یې هم بشپړ شوي‪ ،‬چې همدا اوس نوموړي رسکونه‬ ‫دبریښنا په شبکې پورې ددې‬ ‫ • ‬ ‫دترافیکوپرمخ پرانیستي دي‪.‬‬ ‫پروژې شاوخوا استوګنو وصلول‬ ‫ دڅلورو قراردادونو له جملې څخه ددوو قراردادونو‬ ‫او د حرفوي زده کړو له‬ ‫تدارکاتو او نړیوالی رقابتي داوطلبۍ پروسه (پنځمه‬ ‫پروګرامونو څخه دنوموړو کلیو‬ ‫او شپږمه برخه) بشپړه شوې ده او په اوس وخت کې‬ ‫له رسکونو څخه استفاده کیږي‪ .‬داوومې او امتې برخې‬ ‫داوسیدونکو برخمن کیدل‪.‬‬ ‫د ډیزاین مرحله هم بشپړه شوې ده او دهغې تدارکايت‬ ‫دنغلو اوبو بریښنا بند‬ ‫ • ‬ ‫پروسه پیل شوې ده‪ .‬په عین حال کې دوزیرآباد دکانال‬ ‫‪.‬‬ ‫د نغلو داوبو بریښنا بند دبیارغونې‬ ‫دبیارغونې پروژې دمصؤنیت‬ ‫ډیزاین تربیا کتنې الندې دی‪ .‬دوهمې برخې پورې اړونده‬ ‫پروژې دنوموړي بند پایښت او‬ ‫مصؤنیت ښه کړی او په ترڅ کې یې‬ ‫او امنیتي اقداماتو ښه والی‪.‬‬ ‫ددندو الیحه د لومړنیو مطالعاتو دتطبیق له پاره بشپړه‬ ‫دنوموړې دستګاه دبریښنا وړاندې‬ ‫شوې او تدارکايت پروسه یې پیل شوې ده‪.‬‬ ‫د بڼوالۍ او مالدارۍ ميل پروژه‬ ‫ډیزاین قرارداد‪ ،‬اکامالت او د رسويب دسبسټشن نصبول‬ ‫ دتخنیکي کار پوهانو داستخدام پړاوونه دژونددچاپیریال‬ ‫کولو او عرضې دزیاتوالی سبب هم‬ ‫کیږي‪ .‬دغه بریښنا بند د افغانستان‬ ‫دهغې تطبیق کوونکي ته ورکړل شو‪ .‬دپروژې نورلوازم او‬ ‫اوټولنیز مسایلو دمشورې ورکولو هئیت او دپروژې‬ ‫‪ ۱۹۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫تجهیزات په بیالبیلو تدارکايت پړاوونو کې دي‪.‬‬ ‫دتخنیکي مشورو ورکولو دهئیت په شمول بشپړ شوي‬ ‫له پاره له ځانګړي سرتاتیژیک اهمیت‬ ‫نه برخمن دی‪ ،‬لکه څنګه چې دکابل‬ ‫د نغلو د اوبو بریښنا بند د بیارغونې‬ ‫دبڼوالۍ (باغدارۍ) او مالدارۍ ملی پروژې هدف دبزګرانو‬ ‫دي‪ ،‬چې البته ددې کار پوهانو داستخدام هدف دخدمتونو‬ ‫ښار له نیامیي څخه زیاتو استوګنو ته‬ ‫بریښنا برابروي‪.‬‬ ‫پروژه‬ ‫په وسیله دتولیدي ټکنالوژۍ ترالسه کول او دترویج له پاره‬ ‫دکیفیت ښه والی دی‪ .‬تراوسه پورې له ساحې څخه دوه‬ ‫‪ ۸۳‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫اغیزناکې کړنې او الرې چارې تررسه کول دی‪ ،‬چې هغه‬ ‫کتنې هم تررسه شوې دي‪.‬‬ ‫په تدریج رسه دبزګر محوره کرنیزو خدمتونو څخه دګټې‬ ‫ رسبیره پردې‪ ،‬دټولنیزې رسوې نتیجې دنغلو بند شاوخوا‬ ‫دنغلو اوبو بریښنا بند بیارغونې پروژې موخه اوهدف‪،‬‬ ‫اخیستنې سبب کیږي او له بلې خوا له پانګې اچونې څخه‬ ‫کې داستوګنو دمالتړ الرې چارې معلومې کړې دي‪ .‬په‬ ‫دبنددمصؤنیت ښه والی او د بریښنا دومداره تولید او‬ ‫دمالتړ الرې چارې هم برابروي‪ .‬دخدمتونو دوړاندې کولو‬ ‫نتیجه کې به دتګاب اورسويب په ولسوالیو کې یو شمیر‬ ‫همدارنګه له دې الرې داړتیاوو دتامین داندازې زیاتوالی دی‪.‬‬ ‫اهمیت‪ ،‬چې دبزګرانو پرونډه او نقش متمرکزوي‪ ،‬په دې‬ ‫کيل هم دبریښنا له انرژۍ څخه ګټه واخيل‪ .‬ددې ترڅنګ‬ ‫ نوموړی پروژه دافغانستان له پاره له سرتاتیژیک اهمیت‬ ‫کې دی چې استفاده کوونکي او ګټه ترالسه کوونکي دې‬ ‫په پام کې دي دکلیو داوسیدونکو له پاره دحرفوي زده کړو‬ ‫څخه برخمنه ده‪ ،‬لکه څنګه چې دکابل له نیامیي څخه زیاته‬ ‫ته هڅول کیږي ‪ ،‬چې دالزمو خدمتونو د ډول انتخاب او‬ ‫پروګرامونه هم دایر يش‪.‬‬ ‫بریښنا له همدې بند څخه برابره اوتامین کیږي‪.‬‬ ‫په وړاندې کولو کې یې فعاله ونډه واخيل‪ .‬دغه پروژه‬ ‫ درسويب ولسوالۍ ته دبریښنا دلیږدونې له پاره دالزمو‬ ‫ ددې پروژې فعالیتونه د ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال دجنوري په‬ ‫همدارنګه په دې هڅه اولټه کې ده‪ ،‬چې دهغې ګټې‬ ‫تجهیزاتو دبرابرولو قرارداد د ‪ ۲۰۱۶‬کال دمارچ په ‪ ۲۲‬نیټه‬ ‫‪ ۲۴‬نیټه دقرارداد له کولو څخه وروسته پیل شو‪ .‬دنغلوبند‬ ‫تناسب‪ ،‬چې له دې بابته داستفاده کوونکو له پاره عاید‬ ‫السلیک شو او داړتیا وړ ډیر تجهیزات برابر شوي دي‪.‬‬ ‫دبیارغولو قرارداد د ‪ ۲۰۱۵‬کال د ډسمرب په ‪ ۲۷‬نیټه السلیک او‬ ‫کیږي‪ ،‬ښه والی ومومي‪ .‬په همدې لحاظ دپروژې اصيل‬ ‫په همدې ترتیب د ‪ ۲۰۱۷‬م کال دفربوري په ‪ ۲۳‬نیټه د‬ ‫د ‪ ۲۰۱۶‬کال داګست په ‪ ۲۴‬نیټه عمالً پیل شو‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/55‬‬ ‫‪ ۴۴/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫ لومړۍ برخه‪ :‬موخه داده چې ‪ ۴۰۰۰۰‬تنه افغانانو ته‬ ‫ دبازار موندنې دپیاوړتیا له پاره دزده کړې پروګرامونو‬ ‫دزده کړې او روزنې له پاره دزده کړې دکیفیت دښه وايل‪،‬‬ ‫یو شمیر بزګران‪ ،‬چې پکې ښځې او نارینه شامل دي‪،‬‬ ‫او دسیالۍ دفرصت درامنځته کولو او برابرولو له پاره‬ ‫دحاصالتو راټولولو او له راټولوڅخه وروسته تدبیرونو په‬ ‫مرسته په واک کې ورکړل يش‪ .‬په اوس وخت کې نادولتي‬ ‫هکله په اړوندو مسایلو وپوهول شول‪ .‬همدارنګه دبزګرانو‬ ‫او خصوصی زده کړو برابرونکي ‪۱۹۲‬بنسټونه مشخص‬ ‫له پاره اسايس او رضوري وسایل (لکه ‪ :‬ښاخ پریکوونکي‪،‬‬ ‫شوي دی‪ ،‬چې هغوی له زده کړې او روزنې څخه وروسته‬ ‫زینه‪ ،‬دوسایلو بکس) دحاصالتو راټولولو په منظور‬ ‫فارغانو او دکار موندنې شمیر په اساس او دهغو زده‬ ‫برابرشوي دي‪.‬‬ ‫کوونکو داستخدام په اساس‪ ،‬چې زده کړې یې کړي دي‪ ،‬په‬ ‫ په مجموعي ډول دممیزو دوچولو له پاره ‪ ۹۶۶‬ځانګړې‬ ‫خپل منځ کې پر سیالۍ بوخت دی‪.‬‬ ‫خونې جوړې شوي دي ‪،‬چې لګښت یې دخلکو دونډې‬ ‫ ددې فعالیت منطقي دلیل دادی‪ ،‬چې هڅونې‬ ‫اخیستنې له الرې پوره شوی دی‪ .‬دممیزو دغه خونې‬ ‫دکارموندنې دبازار څخه دالسته راغلیو نتیجو رسه‬ ‫دانګورو دضایع کیدو مخه نیيس او بیا وروسته دممیزو‬ ‫مستقیمه اړیکه لری او دا په یقیني توګه د زده کړو‬ ‫دکیفیت دښه وايل سبب کیږي‪.‬‬ ‫برابروونکو بنسټونو دهڅونې سبب ګرځي‪ .‬دغه هڅونې‬ ‫ دمالدارۍ په برخه کې ددې پروژې فعالیت دچرګانو‬ ‫هغوی دې ته اړبايس چې په ډیر فعال ډول دفراغت‬ ‫فارمونو په پیاوړتیا‪ ،‬حیواين روغتیا او پراختیایي خدمتونو‬ ‫دتصدیق لیک دترالسه کولو آزموینې ته چمتو کړي‪ .‬اوله‬ ‫باندې مترکز لري‪ .‬ددې ترڅنګ دساحو دمالدارۍ فعالیتونه‪،‬‬ ‫فارغانو رسه مرسته وکړي ‪ ،‬چې دکار او روزګار خاوندان‬ ‫لکه‪ :‬دکبانو دفارمونو ښه والی او لبنیاتو تولیدات هم‬ ‫يش‪ .‬البته دا مسئله له دې خربې رسه هم اړیکه لري ‪،‬‬ ‫ترپوښښ الندې راويل‪.‬‬ ‫ترهغه پورې چې دنارسمي زده کړو کیفیت ښه نه يش‬ ‫ نوموړې پروژه د ‪ ۲۰۱۷‬میالدي کال د مارچ ترمیاشتې‬ ‫دکار له بازار (مارکیټ) څخه ترالسه شوې نتیجه به هم‬ ‫پورې له ‪ ۸۹۷۵۵‬تنو څخه زیاتو بزګرانو ( چې له دې جملې‬ ‫ښه والی ونه مومي‪ .‬دزده کړي دريس موادو دښه وايل او‬ ‫څخه ‪ ۵۷۴۰۵‬تنه بزګرانې ښځې او ‪ ۳۲۳۵۰‬تنه نارینه‬ ‫پرمختیا په برخه کې دکتنې وړ پرمختګونه شوي دي‪ ،‬دکار‬ ‫بزګران دي) ترمالتړ الندې نیولی دي‪ ،‬چې دا شمیر په‬ ‫کسب معیارونه له نړیوال سټنډرډ رسه برابر شوي دي‪ ،‬چې‬ ‫‪ ۴۱۵۹‬ګروپونو (له دې څخه ‪ ۲۸۶۱‬ګروپه ښځې او ‪۱۲۹۸‬‬ ‫وروسته به دزده کړې په پروګرامونو کې په کیفیت کې ښه‬ ‫ګروپه نارینه دي) تنظیم شوي دي‪ .‬په دې ګروپونو کې‬ ‫وايل او اسانتیاوې هم رامینځته يش او دزده کوونکو وګړو‬ ‫دچرګانو دتولید فارم لرونکی هم شامل دي‪ ،‬چې دمالدارۍ‬ ‫له پاره به داستخدام ښه فرصتونه هم په الس وريش‪.‬‬ ‫او حیواين روغتیا له خدمتونو ګټه اخيل‪ .‬همدارنګه دغه‬ ‫ دویمه برخه‪ :‬دنتیجې پروګرام (په افغانستان په نارسمي‬ ‫پروژه ‪ ،‬نورو ساحو ته دخدمتونو دپراخولو له الرې‬ ‫توګه دمهارتونو او کارکسب دزده کړې پروګرام ) به‬ ‫دروغتیایي او حفظ الصحه فعالیتونو دښه وايل له پاره‬ ‫دظرفیت له لوړولو رسه مرسته وکړي‪ ،‬چې په دغه مرسته‬ ‫دکرنې اوبو لګولو او مالدارۍ وزارت له اړوندو ریاستونو‬ ‫کې به دکار کوونکو دشمیر زیاتوالی‪ ،‬دکارکوونکو زده کړه‬ ‫رسه همکاري کوي‪.‬‬ ‫د هرات په والیت کې بزګران دممیزو‬ ‫او ځینې تخنیکي مرستې شاملې وي‪ ،‬چې هغه عبارت دي‬ ‫دوچولو له اوساتلو پاره له عرصي‬ ‫له (لومړی) مايل مدیریت (دویم) تدارکات (‪)۳‬دتشبیثاتو‬ ‫د نتیجې پروګرام (په افغانستان کې‬ ‫کشمش خانو څخه ګټه پورته کوي‪.‬‬ ‫وده او پرمختیا (‪ )۴‬په استخدام پورې اړوند خدمتونه او‬ ‫په نارسمي توګه د مهارتونو او دکار‬ ‫اوس هغوی کولی يش چې ښه باکیفیته‬ ‫ممیز تولید او په لږ وخت کې یې په‬ ‫(پنځم) دکار دبازار(مارکیټ) دمعلوماتو راټولول‪ ،‬تحلیل‬ ‫کسب دزده کړې پروګرام)‬ ‫مناسبو بیو بازار ته ورسوي ‪ .‬ددې‬ ‫هکټاره ځمکه دپستې اونورو میوو باغونه ددې پروژې په‬ ‫موخه او هدف‪ ،‬پیاوړتیا او پایښت لرونکې ترویج‪ ،‬ګټورتیا‬ ‫او مثره ورکول دي‪.‬‬ ‫او کارول‪ .‬دمهارتونو دودې او پرمختیا دميل پروګرام له‬ ‫‪۱۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫والیت یو بزګروایي‪" :‬ددغو نویو‬ ‫وسیله متویل شوې ‪ ،‬چې دغه شمیر دمیوه لرونکو باغونو‬ ‫کشمش خانو څخه په استفاده زموږ‬ ‫ظرفیت څخه څارنه او ارزونه به پیاوړې يش‪ ،‬چې د پروژو‬ ‫دممیزو رنګ او کیفیت ښه شوی‪،‬‬ ‫درامینځته کولو له پاره ‪ ۷۰‬سلنه هڅې او هلې خلې په‬ ‫ دغه پروژه درې برخې لري‪ :‬الف) دبڼوالۍ محصوالت‬ ‫له رسته رسیدو څخه ډاډمن معلومات راټول او تحلیل يش‪.‬‬ ‫ددې پروګرام موخه په کلیوالیو او نیمه ښاري سیمو کې‬ ‫خاورې او دوړې په انګورو ډیرې لږ‬ ‫برکې لري‪ ،‬رسبیره پردې ‪ ،‬د ‪ ۱۰۶۴۲۲‬هکټاره ځمکې له‬ ‫‪ ،‬ب) دمالدارۍ تولیدات او حیواين روغتیا‪ ،‬ج) دپروګرام‬ ‫ تردې جزالندې نتیجې پروګرام به ددې پروګرام‬ ‫دافغان ځوانانو نارینه و او ښځینو له پاره په نارسمی ډول‬ ‫کښیني او په یو وخت کې ډیره اندازه‬ ‫ممیز الس ته راځي‪ " .‬دمالدارۍ او‬ ‫جملې څخه چې پکې دپام وړ باغونه موجود دي‪ ،‬له‬ ‫دتطبیق مدیریت او تخنیکي مالتړ دی‪ .‬دیادونې وړ ده‪،‬‬ ‫داغیزکولو دارزونې درسته رسولو له پاره دایټالیا دهمکارۍ‬ ‫دکار کسب دزده کړې په وسیله په لوړ عاید دکارموندنې‬ ‫بڼوالۍ دميل پروګرام په مالتړ اوس‬ ‫‪ ۷۰۰۰۰‬هکټارو څخه زیات یې نوي رغول شوي دي‪.‬‬ ‫چې دغه فعالیتونه په ‪ ۱۲۰‬ولسوالیو کې ‪ ،‬چې دمخه‬ ‫له دفرت رسه یو ځای يش او دغه ارزونه یې په شپږو والیتونو‬ ‫له پاره دظرفیت زیاتوالی او لوړوالی دی‪ .‬دغه پروژه‬ ‫‪ ۲۰۰‬عرصي کشمش خانې په ټول‬ ‫ په عین حال کې دبڼوالۍ او مالدارۍ ميل پروژې داوبو‬ ‫دهیواد له ‪ ۲۳‬والیتونو څخه انتخاب شوي‪ ،‬تطبیق شوي‬ ‫افغانستان کې تاسیس او جوړې‬ ‫(هرات‪ ،‬بامیان‪ ،‬فراه‪ ،‬بلخ‪ ،‬کابل او ننګرهار) تررسه کړې ده‪،‬‬ ‫دکار په مارکیټ کې (دمثال په توګه عاید یا ګټه وټه او‬ ‫شوې دي‪.‬‬ ‫‪۱۰۳۶‬کوچنیو زیرمو جوړولو کار متویل کړی دی‪ ،‬چې په‬ ‫دي‪ .‬دزیاتې او مهمې اړتیا په نتیجه کې دبڼوالۍ او‬ ‫چې ددې پروګرام دفعالیتونو اغیزې پایښت او ټینګښت‬ ‫استخدام) دبې کار او کسبه او نیمه حرفوي ځوانانو له‬ ‫نتیجه کې یې بزګران کولی يش په باراين موسمونو کې خپل‬ ‫مالدارۍ ميل پروژې دخدمتونو د دوام له پاره دې پروژې‬ ‫ومومي او داڅرګنده کړي‪ ،‬چې څه دول کولی يش بریايل‬ ‫پاره‪ ،‬چې لږو ډیرکاري مهارتونه لري‪ ،‬دکار کسب دزده کړی‬ ‫داړتیا وړ اوبه هلته زیرمه او بیا وروسته داقلیم دبدلون‬ ‫ته پیاوړی کوونکی مايل مرسته منظوره شوې‪ ،‬ترڅو چې‬ ‫فعالیتونه زیات کړي‪.‬‬ ‫او دزده کړې په بهیر کې دمرستو په برابرولو باندې تاکید‬ ‫او اړتیا په صورت کې له دغو زیرمو څخه د خپلو ځمکو‬ ‫دميل پالن په تطبیق رسه خپل پروګرامونه د ‪ ۳۱‬والیتونو‬ ‫ دمعلوماتو دراټولو له پاره لومړنۍ رسوې روانه ده او‬ ‫او ټینګار یا مترکز لري‪ .‬دغه پروګرام له درې برخو تشکیل‬ ‫دخړوبولو له پاره ګټه واخيل‪ .‬ددغو زیرمو دجوړولو کار‬ ‫‪ ۲۵۰‬ولسوالیو ته پراخه کړي‪.‬‬ ‫په هغې پیسې به منځنۍ او وروستۍ رسوې هم تررسه‬ ‫شوی دی‪:‬‬ ‫دسیمې پرمختیا شوراګانو په ګډون تررسه شوی دی‪.‬‬ ‫ د‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال د ډسمرب تر ‪ ۳۱‬نیټې پورې ‪۱۴۲۲۴ ،‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/47‬‬ ‫‪ ۴۶/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫کولو په برخو کې‪.‬ددې پروګرام فعالیتونه لومړی په‬ ‫يش‪ ،‬څو دپروګرام اوږد مهاله اغیزې دکار کسب او دندو‬ ‫عمومي تعلیامتو‪ ،‬دښوونکو روزنې او پوهنې په مدیریت‬ ‫درامینځته کولو‪ ،‬ګټې وټې (عاید)‪،‬دمهارتونو زده کړې‬ ‫باندې مترکز لري‪ .‬ددې پروګرام فعالیتونه په بشپړه توګه‬ ‫په برخه کې اندازه کړي‪ .‬دمعلوماتو دمدیریت سیستم‬ ‫دافغانستان دپوهنې له ميل سرتاتیژیک پالن رسه سمون‬ ‫دپراختیا په برخه کې دکتنې وړ پرمختګونه شوي دي‪،‬‬ ‫لري او په پوهنې وزارت کې د ادارېد ودې او پرمختګ‬ ‫تردې چې دمعلوماتو دراټولولو او دپروګرام د لومړي او‬ ‫مالتړ کوي‪ .‬دپوهنې دکیفیت دښه وايل پروګرام اساساً‬ ‫دریمې برخې د اجزاء څخه دڅارنې په برخه کې انټرنیټي‬ ‫دنړیوال بانک ګروپ دنړیوالې پرمختیا ادارې له خوا متویل‬ ‫صفحه (ویب پاڼه)هم تاسیس شوې ده ‪.‬‬ ‫شوی و‪.‬‬ ‫ دریمه برخه‪ :‬ددې برخې مترکز او ټینګار په کلیو کې‬ ‫ د‪۲۰۱۷‬میالدي کال د مارچ ترمیاشتې پورې دپوهنې‬ ‫دهغو غیرمسلکي او بې سواده ځوانانو ته دمهارتونو په‬ ‫دکیفیت دښه والی پروګرام ‪ ۱۱۳۷‬ښونځیو او دښوونکو‬ ‫زده کړه باندې دی ‪ ،‬چې دمهارتونو دپرمختیا له پروګرام‬ ‫دروزنې ‪ ۶‬مؤسسو (دارملعلیمینونو) دجوړولو مرسته کړې‬ ‫رسه رسوکار لري‪ .‬دغه پروګرام دنویو او پخوانیو تشبثاتو له‬ ‫ده‪ .‬دپوهنې وزارت دوړاندې شویو معلوماتو به اساس‪۸،۷‬‬ ‫پاره پورونه هم وړاندې کوي‪.‬‬ ‫پ ټول هیواد کې ښوونخیو ته شامل‬ ‫میلیونه ماشومان ّ‬ ‫ داستخدام دخدمتونو دوړاندې کولو دمرکز دکار‬ ‫شوي‪ ،‬چې له دې جملې څخه ‪ ۳،۴‬میلیونه(‪۳۹‬سلنه) یې‬ ‫کوونکو له خوا دپوهاوي او خرباوي دیو پیاوړي کمپاین له‬ ‫نجونې دي‪.‬‬ ‫تررسه کولو وروسته‪ ،‬چې ویې کړای شول یو شمیر ځانګړو‬ ‫ دپوهنې دکیفیت دښه وايل پروژې تردواړو پړاوونو‬ ‫بې سوادو ځوانانو ته د(بلخ‪ ،‬ننګرهار او کابل) په والیتونو‬ ‫الندې په ‪ ۱۴۴۳۲‬کلیو کې دټولنیزې ځواکمنتیا فعالیتونه‬ ‫پوهاوی اوخربتیاورکړي‪ .‬اوس ددې سوداګریزو پورونو په‬ ‫رامینځته شوي‪ ،‬چې په نتیجه کې دښوونځیو دمدیریت‬ ‫هکله فعالیتونه روان دي‪ .‬به نتیجه کې شاوخوا ‪۸۵۰۰‬‬ ‫مساوي شمیر شوراګانې (سیمه ییزمشوريت بنسټونه)‬ ‫غوښتنلیکونه (‪ ۳۰۰۰‬له بلخ‪۴۰۰۰ ،‬له ننګرهار او ‪۱۵۰۰‬له‬ ‫رامینځته شوي دي‪.‬د پوهنې د کیفیت لوړولو پروګرام‬ ‫کابل څخه) ترالسه شوي اوهغه په کاري پالن کې شامل‬ ‫دویم پړاو په اساس ‪۱۶۵۸۸‬ښوونځیو د لوازمو‪ ،‬البراتواری‬ ‫شوي دي‪ .‬یو ابتدایي ‪ ۲۶۰۰‬کسیز لیکلړ (فهرست) به له‬ ‫تجهیزاتو او نورو موخو د خریدارۍ لپاره د کیفیت د‬ ‫هغو وګړو څخه چې له دې پروژې ګټه اخيل‪ ،‬خپور يش‪.‬‬ ‫لوړاوي وړیا مرستې ترالسه کوي‪.‬‬ ‫په دې لیکلړ (فهرست) کې شامل وګړي به د ‪۱۲۶۰‬تنو له‬ ‫ یرسیره پر دې ‪ ۱۵۴۸۱۱‬ښوونکی د داخل خدمت روزنیز‬ ‫منځ څخه دپچې (قرعې) به وسیله غوره کړای يش‪.‬‬ ‫کورسونو په ترڅ کې روزل شوي چې‪۳۵ ،‬سلنه یې میرمنې‬ ‫ هغه معلومات چې غوښتونکو دخپلو غوښتنلیکونو‬ ‫جوړوي‪ .‬په ورته وخت کې د ښوونځیو د مدیریت روزنې‬ ‫رسه وړاندې کړي دي‪ ،‬ترغو او څیړنې الندې نیول کیږي‪،‬‬ ‫دپوهنې دکیفیت دښه وايل پروګرام‬ ‫دکیفیت دلوړولو یو لړ نغدي مرستې‬ ‫له الرې ‪ ۲۱۲۷۷‬د ښوونځیو مدیران او اداري کارکوونکي‬ ‫ترڅو چې له دې منځ څخه رښتیني او واقعي غوښتنلیکونه‬ ‫د هیواد ښوونځیو ته ورکوي‪ ،‬ترڅو‬ ‫روزل شوي‪ ،‬چې نږدې ‪۲۰‬سلنه یې میرمنې جوړوي‪.‬‬ ‫په پروګرام کې دشمولیت له پاره ټاکل کیږي او هغوی‬ ‫ښوونځي وکړای يش خپل داړتیا وړ‬ ‫همدارنګه ‪۱۱۴۳۶‬میرمنو تعلیمي بورسونه ترالسه کړي او‬ ‫کوچنیو تشبثاتو په پروژو کې شامل او یادې خپل کوچنی‬ ‫له پاره یوه کړنالره ترتیب کړي او الکرتونیکي ارزیايب‬ ‫تجهیزات ساینيس وسایل ‪ ،‬البراتوارونه‬ ‫د ښوونکو د روزنیزو پروګرامونو څخه فارغې شوې دي‪.‬‬ ‫تشبث د (‪ )۵۰۰‬ډالرو په ترالسه کولو رسه پراخه کړي‪ .‬دپور‬ ‫معاونتونه دتدارکاتو له بهیر څخه برابره کړي‪،‬دتدارکايت‬ ‫‪ ،‬دتدریس ټولګي‪ ،‬کمپیوټرونه او مډرن‬ ‫کتابتونونه جوړ او خریداري کړي‪.‬‬ ‫دغوښتونکو غوښتنلیکونه(‪۴۱‬سلنه ښځې دي) دیو هئیت‬ ‫کار کوونکو ظرفیت پیاوړی کړي او په ضمن کې تدارکايت‬ ‫کارکوونکو دزده کړې بهیر ته ښه وايل ورکړي‪.‬‬ ‫دې رسچینو او اسانتیاوو ته الس رسی‬ ‫دښوونځیو داکاډمیک کیفیت دلوړتیا‬ ‫دعامه مايل چارو د اداري اصالحاتو‬ ‫له خوا ترغور او څیړنې الندې نیول کیږي‪ ،‬ترڅو ددې بهیر‬ ‫رونټیا تضمین يش‪.‬‬ ‫ دغه پروژه دتدارکاتو دميل ادارې پرمختیایي بهیر له‬ ‫سبب شوی او دا کار په زده کوونکو‬ ‫کې له دغو اړتیا وړ وسایلو او اسانتیاوو‬ ‫دویم پړاو‬ ‫تاسیساتو‪ ،‬تشکیل‪ ،‬سیستم‪ ،‬کاري پروسجر او دهغې‬ ‫دسرتاتیژۍ تحقق او عميل کولو څخه په مالتړ رسه پیاوړی‬ ‫څخه داستفادې او هڅونې دزیاتوايل‬ ‫سبب ګرځي‪.‬‬ ‫‪ ۱۱۴،۱۲۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫دپوهنې دکېفیت لوړولو پروګرام‬ ‫کړي‪.‬‬ ‫ددې پروژې موخه اوهدف دتدارکاتو دسیستم‪ ،‬خزاینو او‬ ‫دویم پړاو‬ ‫ په مايل مدیریت کې اصالحات او سمونونه‪ :‬دخزاینو‬ ‫تفتیش اغیزناکوالی ښه فعالیدل او پیاوړتیا ده‪.‬‬ ‫دافغانستان دبیارغونې صندوق ‪ ۴۰۸‬میلیونه ډالره وړیا‬ ‫ریاست ته دتخنیکي مرستو برابرول‪ ،‬چې وکړای يش یو‬ ‫مرسته‬ ‫باکیفیته او ځواکمن مايل مدیریت تررسه کړي‪ .‬دخپلو‬ ‫دغه پروژه دا الندې درې برخې لري‪:‬‬ ‫فعالیتونو دهمغږي کولو له پاره دحکومت په سیستم‬ ‫ ‪۱-‬دتدارکاتو په برخه کې اصالحات‪ :‬دملی تدارکاتو‬ ‫ددې پروګرام موخه او هدف باکېفیته او متوازنې لومړنۍ‬ ‫مترکز وکړي او دافغانستان دمايل مدیریت دمعلوماتو‬ ‫ادارې ته دتخنیکي مرستو برابرول ‪ ،‬ترڅو وکړای يش چې‬ ‫ښوونې او روزنې ته الرسسی دی‪ ،‬په ځانګړې توګه دنجونو‬ ‫سیستم تطبیق او پيل کړای يش‪ .‬په اداره او مدیریت کې‬ ‫دهغې دکار داصولې او اداري چوکاټ رسه مرسته وکړي‬ ‫ښوونځیو لپاره دثابتو مرستوبرابرولو ‪ ،‬ښوونکو ته د‬ ‫قوی رپوټ ورکول معريف کړي‪ ،‬دافغانستان مايل مدیریت‬ ‫او اختصاصی بودجې ته په پاملرنه دتدارکاتو چارې پرمخ‬ ‫روزنې امکاناتورامنځته کولو‪،‬د اړوندو ادارو د ظرفیتونو‬ ‫دمعلوماتو سیستم ته الس ريس اندازه هم په والیتونو‬ ‫بوزي‪ .‬همدارنګه وکړای چې دتدارکايت چارو درسته رسولو‬ ‫پیاوړي کولو‪ ،‬دسیمې دخلکو او خصويص معارف تقويه‬ ‫پايلې‬ ‫‪/49‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪ ۴۸/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫له فساد سره د مبارزې په موخه په افغانستان کې‬ ‫له دیجیټايل سیسټم څخه ګټه اخیستنه‬ ‫ د ملي تدارکاتو ادارې له فساد سره د مبارزې په لړ کې خپل اغېزمنتوب ثابت کړې‪.‬‬ ‫ •‬ ‫ •‬ ‫ د یوې اغېزمنې ادراې په توګه ‪ ،‬دا اداره په دې توانېدلې څو له نورو دولتي اداراتو سره د تدارکاتو‬ ‫بهیر د سمون‪ ،‬د روڼوالي او موثریت په برخه کې کوټلي ګامونه پورته کړي‪.‬‬ ‫ د دې ادارې مالتړ د دولت د مالي اصالحاتو د پروژې له الرې کېږي او موخه یې په هېواد کې د تدارکاتو‬ ‫ •‬ ‫د سیسټم‪ ،‬خزانو‪ ،‬او تفتیش ال پیاوړي کول دي‪.‬‬ ‫خونې چاپیریال لږې رڼا پوښلې او مژګان په هره څو ثانیو کې ګڼ‬ ‫قراردادونه سکن کوي او د خپل کمپیوټر په هارډ ډېسک کې یې ثبتوي‪.‬‬ ‫نوموړې د یوه ځانګړي پروګرام له مخې سکن شوي اسناد زېرمه کوي او‬ ‫د‬ ‫د ملی تدارکاتو ادارې وېبپاڼې ته یې استوي‪.‬‬ ‫ مژګان او نور همکاران یې د ميل تدارکاتو پورې اړونده قراردادونه دیجیټايل‬ ‫کوي‪ ،‬څو په دې توګه د افغانستان د تدارکاتو په اداره کې روڼتیا رامنځته يش‪ .‬د‬ ‫روڼتیا نړیوال سازمان د راپور له مخې افغانستان په ‪۲۰۱۵‬ز کال کې د نړۍ دویم‬ ‫فاسد هېواد ګڼل شوی وو‪ .‬له دې څرګندېږي چې په دې برخه کې چاپیریال‬ ‫د بدلېدو په حال کې دی‪ .‬د ارشیف د برخې ‪ ۲۷‬کلنه تخنیکي مسؤوله مژګان‬ ‫وایي‪ « :‬د ميل تدارکاتو اداره تر نورو جال بنسټ دی‪ ،‬موږ په پوره ژمنتیا په‬ ‫هراړخیزه توګه هڅه کوو چې له فساد رسه مبارزه وکړو‪« .‬‬ ‫ د ميل تدارکاتو ادارې داسې یو میکانیزم رامنځته کړی او پراخه کړی چې‬ ‫پربنسټ یې تدارکايت قراردادونو ته د خلکو الس رسی شونی شوی دی‪ .‬د دې‬ ‫ادارې د تدارکايت قراردادونو د څار مرش پتیال غورځنګ وایي‪ « :‬موږ هڅه کوو‪،‬‬ ‫چې د تدارکايت قراردادونو مالوماتو ته د الس ريس چارې اسانه يش «‪ .‬انالین‬ ‫سیسټم د قراردادونو په تړاو د چارو پرمختګ‪ ،‬او تدارکايت بنسټونو په اړه ټول‬ ‫ارقام او مالومات په سیسټامتیکه توګه راټولوي او وروسته یې خلکو او د مدين‬ ‫ټولنو ته وړاندې کوي‪.‬‬ ‫ د ميل تدارکاتو اداره له فساد رسه د مبارزې له لویو واحدونو ګڼل کېږي‪ ،‬چې‬ ‫“‬ ‫" نوموړي زیاته کړه‪ " :‬اوس هېڅوک په دې نه دې براليس‪ ،‬چې د تدارکاتو په‬ ‫د افغانستان د دولت له لوري سمبالېږي‪ .‬د دې ادارې موخه دا ده چې په دولتي‬ ‫پروسه کې السوهنه وکړي او په دې توګه د ميل تدارکاتو ادارې له رامنځته کېدو‬ ‫تدارکاتو کې د سمون بهیر چټک کړي‪ ،‬څو په نړیواله منل شوو معیارونو برابر‪،‬‬ ‫رسه په قراردادونو کې د فساد کچه صفر ته نژدې شوې ده"‪.‬‬ ‫ د تدارکاتو په ميل اداره کې له سمون رسه سم‪ ،‬په رشایطو برابر رشکتونه‬ ‫غوره‪ ،‬اغېزمن‪ ،‬کارنده او راڼه خدمات وړاندې کړي‪.‬‬ ‫ د ميل تدارکاتو په بهیر کې هېڅوک‬ ‫د تدارکاتو په بهیر کې د ګډون برابر فرصت لري‪ .‬د ميل تدارکاتو ادارې له‬ ‫رامنځته کېدو راهیسې نژدې ‪ ۸۳‬رشکتونه په جعل او درغلیو کې د الس لرلو له‬ ‫کبله په تور لېست کې شامل شوي دي‪ .‬دې چارې سیالیو ته الر هواره کړه او‬ ‫د تدارکاتو پر بهیر د اصالحاتو اغېز‬ ‫رامنځته شوو اصالحاتو د دولتي تدارکاتو پر بهیر ژور اغېز پراېستی‪ .‬د اداري‬ ‫فساد پروړاندې د څارنې او ارزونې خپلواکه او مشرتکه کمیټه‪ ،‬چې هرکال د‬ ‫السوهنه نيش کولی او د دې ادارې له ‬ ‫ جوړېدو راهیسې په قراردادونو کې د‬ ‫”‬ ‫قیمتونو یې راټیټ کړل‪ .‬د دې ادارې د قراردادونو پر پيل کېدو د څار مرش پتیال‬ ‫دولتي ادارو د ارزونې مسولیت لري‪ ،‬د ميل تدارکاتو اداره تر ټولو کارنده اداره‬ ‫غورځنګ وایي" ‪:‬له فساد رسه د مبارزې په لړ کې مو سیسټم بشپړه بدل کړ‪ .‬دا‬ ‫ګڼلې او د هېواد په کچه یې د ميل ادارو تر ټولو غوره بېلګه بللې‪ .‬رسبېره پردې‬ ‫سیسټم په خپل وار د فساد په کمولو کې مرسته کوي"‪.‬‬ ‫ رسه له دې‪ ،‬چې د ميل تدارکاتو ادارې له فساد رسه د مبارزې په موخه‬ ‫هراړخیزې هڅې کړې دي‪ ،‬خو بیا هم افغانستان د نړۍ تر ټولو فاسد هېواد‬ ‫د روڼتیا نړیوال سازمان د لومړي ځل لپاره په افغانستان کې د فساد په وړاندې‬ ‫د مبارزې هڅې بریايل ګڼيل او په خپل راپور کې یې د ميل تدارکاتو اداره "د‬ ‫سیسټامټیکو اصالحاتو" په نوم یاده کړې ده‪.‬‬ ‫فساد کچه صفر ته نژدې شوې‬ ‫ګڼل کېږي‪ .‬هیله کېږي‪ ،‬چې نوی نسل ځان ته د یوې روښانه راتلونکې جوړولو‬ ‫ همداراز نورو کتونکو هم له فساد رسه د مبارزې د بهیر په اړه ورته‬ ‫لپاره له اداري فساد رسه د کلک هوډ له مخې مبارزه وکړي‪ .‬د ميل تدارکاتو‬ ‫څرګندونې کړي دي‪.‬‬ ‫–سید اکرام افضيل‪ ،‬د افغانستان د روڼتیا څار ادارې اجرایوي مرش‬ ‫ادارې د ارشیف د څانګې تخنیکي مسوله وایي‪ ":‬موږ له صفره پیل کړل‪ ،‬خو‬ ‫د افغانستان د روڼتیا څار ادارې مرش سید اکرام افضيل وایي‪ " :‬موږ کولی شو‪،‬‬ ‫ژمنتیا او پر یو شمېر ارزښتونو لکه‪ ،‬رښتنويل او مسلکيتوب او زموږ باور مرسته‬ ‫چې د ميل تدارکاتو اداره له فساد رسه د مبارزې یوه غوره بېلګه وبولو‪ ،‬چې‬ ‫وکړه‪ ،‬څو لوړو موخو ته ورسېږو‪ ،‬البته زموږ الره دوام لري"‪.‬‬ ‫په تېرو دوو کلونو کې له دې پدیدې رسه د دولت د مبارزو د هڅو پایله ده‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪ ۵۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫پاره دباقاعده او منظمو زده کړو الرې چارې برابرې کړي‪.‬‬ ‫کې دافغانستان دمالې وزارت اړوندو ریاستونو ته پراخه‬ ‫ دعوایدو راټولول‪ :‬دافغانستان دعوایدو دراټولولو‬ ‫کړي‪ ،‬دڅارنې او دڅانګړو زده کړو پروګرام دعميل کولو‬ ‫ریاست رسه مالتړ کوي ‪ ،‬ترڅو هغه ریاست وکړای يش خپل‬ ‫او څارنې به برخه کې دکارکوونکو چمتو کول له دې‬ ‫دستورونه‪ ،‬دمالیې راټولولو د سیستم داصالح او سمون‬ ‫رسه مرسته کوي‪ ،‬چې دکار کوونکو دکلنیو فعالیتونو‬ ‫(دمالیاتو دراټولولو له پاره ګډ دولتي ستنډرد سیستم) په‬ ‫د ارزونې ځواک او توان ولري‪ .‬دزده کړې بیلګې مالیې‬ ‫شمول ‪ ،‬عميل کړي‪ .‬په مالیاتو پورې اوند نوښتونه‪ ،‬لکه‬ ‫دوزارت دپروسوپه بهیرکې دهغو تصدیق لرونکو تخنیکي‬ ‫پرخطر والړه څیړنه او په غور کتنه ‪ ،‬په زیات شوی ارزښت‬ ‫کورسونو درامینځته کولو په چوکاټ کې دچارترحسابدارۍ‬ ‫دمالیې اجراءکول ‪ ،‬دنوې ادارې ډیزاین او دهغې دجوړښت‬ ‫مؤسسې له خوا تررسه کیږي‪ ،‬چمتو کړي‪.‬ميل رهربي کمیټه‬ ‫تطبیق او په عمل کې پيل کوي‪.‬‬ ‫د حسابدارۍ دمقرراتو دتنظیم‪ ،‬دمسلکي تفتیش رسته‬ ‫ نتیجې او پرمختګونه په دې الندې برخو کې دي‪:‬‬ ‫رسول او دمسلکي محاسبانو زده کړه دې رامینځته کړي او‬ ‫(‪ )۱‬دټولې ژمنه شوې مايل وجهې څخه ‪ ۸۸‬میلیونه ډالره‬ ‫په پای کې وکړای يش په اوو سکټوري وزراتونو کې عامه‬ ‫(‪۷۷‬سلنه) دتفتیش مرکزي ادارې ته د ‪ ۹‬وزارتونو دتفتیش‬ ‫مايل مدیریتي یوه ارزیابی رامخې ته کړي‪.‬‬ ‫له پاره ورکول‪ ،‬چې ددولت د ټولو لګښتونو ‪ ۷۵‬سلنې‬ ‫ دتفتیش دبرخې اصالحات او سمونونه‪ :‬داخيل تفتیش‬ ‫استازیتوب او منایندګي په هر نړیوال سټندرد او معیار برابر‬ ‫– دداخيل تفتیش دظرفیت دلوړوايل په منظور دزده کړې‬ ‫تفتیش کې احتوا کوي‪ )۲( ،‬دافغانستان دمعلوماتو سیستم‬ ‫دالرې چارورامنیځته کولو ‪ ،‬تررسه کولو او دمعلومايت‬ ‫مدیریت(‪ )AFMIS‬بدلون په ویب سایټ بڼه باندې‪ ،‬چې‬ ‫ټکنالوژۍ داړتیا وړ زیربناوو په برابرولو باندې ډیر مترکز‬ ‫ډیر ژر نهایي او وروستي پړاو ته رسیږي‪ )۳( ،‬د داخيل‬ ‫کوي‪.‬‬ ‫تفتیش دپوښښ ساحې ښه والی او (‪ )۴‬دتدارکاتو دميل‬ ‫ باندینې تفتیش‪ :‬دتفتیش له عايل ادارې څخه مالتړ ‪،‬‬ ‫کمیسون تصمیمونه له هرې غونډې (جلسې) وروسته‬ ‫ترڅو وکړای يش‪ ،‬دپوهنې او معلوماتو سطحه‪ ،‬تخصص او‬ ‫سمدالسه دافغانستان دتدارکاتو دميل ادارې په ویب سایټ‬ ‫دهغو کارونو فعالیتونه چې له خدمتونو څخه داستفادې‬ ‫کې خپریږي‪.‬‬ ‫له پاره یې تررسه کوي‪ ،‬لوړ کړي او دنورو مقیشونو او‬ ‫مفتشینو دکار نتیجې‪ ،‬په ځانګړې توګه دپروژو دتفتیش‬ ‫په خاطر دتفتیش له نړیوالو معیارونو اوسټنډرډونو رسه‬ ‫په سمون کې پیاوړې کړي‪ ،‬دکارکوونکو دزده کړې له پاره‬ ‫دمشورې ورکولو له خدمتونو څخه دکارکوونکو دزده کړې‬ ‫له پاره مالتړ وکړي او دپروژې په جریان کې دنهو سکټوري‬ ‫وزارتونو د ټولو بودجوي کړنو دخپلواکې او کیفیته بیاکتنې‬ ‫دکار له پاره الرې چارې برابرې کړي‪ .‬باندینی تفتیش په‬ ‫عین حال کې دا دنده لری چې دعامه حسابدارۍ دکمیټو‬ ‫دغړیو دزده کړې بهیر له مايل پلوه متویل کړي‪.‬‬ ‫ داصالحاتو اوسمونونو مدیریت‪ :‬دغه برخه دیو‬ ‫تشکیل یا جوړښت او د دندو دالیحې په رامینځته کولو‬ ‫دنظارت او ارزیابۍ په ریاست کې دکار کوونکو دزده کړې‬ ‫دپروګرامونو په برابرولو(ساختار) او دنظارت او ارزیابۍ‬ ‫دموجودالرښود په نوي کتنه کې له مالیې وزارت رسه‬ ‫مرسته کوي‪ .‬دبرشي چارو دتنظیم ریاست فعالیتونوته په‬ ‫ښه وايل ورکولو رسه‪ ،‬چې هغوی په خپلوکړنو کې اغیزمنتیا‬ ‫رامینځته کړي او دټولې پروژې په تطبیق کې مرسته کول‪،‬‬ ‫ترڅو په راتلونکي کې هم دعامه مايل چارو داصالحاتو‬ ‫په برخه کې دتخنیکي مرستو دجلبولو وړتیا ولري‪ ،‬دا‬ ‫ټول یې له دندو څخه دي‪ ،‬یو بل فعالیت یې دادې چې‬ ‫دمالیې وزارت او نورو سکتوري وزارتونو دکارکوونکو له‬ ‫نوټ‪:‬پهدېخپرونهکېټولېیادېشوېشمېرېپهامریکاييډالرودي‪.‬‬ ‫دنړيوالېپراختيااداره‪،‬دنړیوالبانکدوړیامرستواوبېسودهپورونوبرابرولوڅانګهده‪.‬‬ ‫‪www.worldbank.org.af‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫عبدالروف ضياء‬ ‫تليفون‪+۹۳۷۰۰۱۳۳۳۲۸ :‬‬ ‫انځورونه‪ ،‬د رومي مشوريت خدماتو مرکز‪/‬نړېوال بانک‪۱۳۹۶/‬‬ ‫‪infoafghanistan@worldbank.org‬‬ ‫نړیوال بانک‪ ،‬غویی ‪۱۳۹۶‬‬ ‫‪ ۱۹‬منرب کور‪ ۱۵ ،‬سړک‪ ،‬وزير محمد اکرب خان‪ ،‬کابل‪ ،‬افغانستان‬