CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN 36755 Doanh nhaân nöõ ôû Vieät Nam: Moät khaûo saùt toaøn quoác Toå chöùc Taøi chính Quoác teá Boä phaän Giôùi - Doanh nghieäp - Thò tröôøng (GEM) vaø Chöông trình Phaùt trieån Kinh teá Tö nhaân MPDF Vôùi söï hoã trôï cuûa AusAID Thaùng 3 naêm 2006 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN Muïc luïc Lôøi caûm ôn 1 Toùm löôïc nhöõng phaùt hieän chính 2 I. Nhöõng moái quan taâm haøng ñaàu 6 II. Nhöõng trôû ngaïi veà chính saùch 8 III. Xaây döïng caùc kyõ naêng kinh doanh 10 IV. Tieáp caän caùc nguoàn taøi chính 13 V. Tieáp caän thò tröôøng quoác teá 16 VI. Tieáp caän coâng ngheä 18 VII. Nhöõng thaùch thöùc rieâng bieät ñoái vôùi chuû doanh nhaân nöõ 20 VIII. Nhìn veà töông lai 23 IX. Moät soá ñaëc ñieåm veà caù nhaân vaø doanh nghieäp 25 Kieán nghò veà chính saùch 27 Phöông phaùp khaûo saùt 29 Phuï luïc 30 Phuï luïc 1: Thö môøi khaûo saùt 30 Phuï luïc 2: Baûng caâu hoûi khaûo saùt 31 Phuï luïc 3: Baûng caâu hoûi höôùng daãn cho thaûo luaän nhoùm/phoûng vaán 42 Phuï luïc 4: Soá lieäu khaûo saùt 44 Soá giaáy xaùc nhaän: 118-2006/CXB/18-15/LÑ Lôøi caûm ôn Khaûo saùt naøy ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû hôïp taùc giöõa Chöông trình Phaùt trieån kinh teá Tö nhaân MPDF vaø Boä phaän Giôùi - Doanh nghieäp - Thò tröôøng (GEM) cuûa Toå chöùc Taøi chính quoác teá (IFC). Baùo caùo naøy do Julie Weeks (chuyeân gia tö vaán - Giaùm ñoác Coâng ty Womenable) thöïc hieän, vôùi söï tham gia cuûa Froniga Greig vaø Nguyeãn Trinh Thi. Döï aùn do Nguyeãn Thieân Höông (MPDF) vaø Jozefina Cutura (GEM) ñieàu phoái döôùi söï chæ ñaïo cuûa Nguyeãn Trang (MPDF) vaø Amanda Ellis (GEM) cuøng vôùi söï tham gia tích cöïc cuûa Nguyeãn Thò Mî, Döông Thaønh Trung, Rashmi Pendse (MPDF) vaø Catherine Hue-Bi (Ban Chaâu Phi cuûa IFC). Chuùng toâi xin chaân thaønh caùm ôn coäng ñoàng doanh nghieäp nöõ treân caû nöôùc - nhöõng ngöôøi ñaõ daønh thôøi gian ñeå tham gia cuoäc khaûo saùt naøy cuõng nhö caùc hieäp hoäi doanh nghieäp - nhöõng toå chöùc ñaõ cung caáp cho chuùng toâi danh saùch hoäi vieân laø chuû doanh nghieäp nöõ. Chuùng toâi muoán baøy toû lôøi caûm ôn ñaëc bieät ñeán Hoäi Lieân hieäp Phuï nöõ Vieät Nam, Hoäi Doanh nghieäp treû Haø Noäi, Caâu laïc boä doanh nghieäp nöõ Thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø Hoäi Doanh nghieäp treû Thaønh phoá Hoà Chí Minh, Hoäi doanh nghieäp Thaønh phoá Caàn Thô vaø Caâu laïc boä nöõ doanh nghieäp thuoäc Hoäi Phuï nöõ Thaønh phoá Ñaø Naüng veà söï hoã trôï nhieät tình cuûa hoï trong vieäc toå chöùc caùc buoåi thaûo luaän nhoùm vaø phoûng vaán saâu vôùi caùc hoäi vieân. Thoâng tin chi tieát veà nhöõng buoåi thaûo luaän naøy seõ ñöôïc ñeà caäp tôùi trong moät aán phaåm khaùc coù tieâu ñeà laø “Tieáng noùi cuûa Nöõ doanh nhaân Vieät Nam”. Tuy nhieân moät soá yù kieán töø caùc buoåi thaûo luaän cuõng seõ ñöôïc trình baøy trong baùo caùo naøy ñeå minh hoaï theâm cho caùc phaùt hieän ñònh löôïng cuûa khaûo saùt. 1 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN Toùm löôïc nhöõng phaùt hieän chính Nhöõng phaùt hieän vaø kieán nghò ñöôïc trình baøy trong baùo caùo naøy hoaøn toaøn döïa treân yù kieán cuûa caùc chuû doanh nghieäp nöõ ñaõ tham gia vaøo khaûo saùt thoâng qua ñieàn baûng caâu hoûi hay tham gia thaûo luaän nhoùm. (Xin tham khaûo theâm phaàn Phöông phaùp luaän ñeå coù thoâng tin chi tieát.) Doanh nhaân nöõ ôû Vieät Nam mong muoán coù cô hoäi ñuôïc ñaøo taïo caùc kyõ naêng cho chuû doanh nghieäp. „ Khi ñöôïc hoûi veà nhöõng vaán ñeà quan troïng ñoái vôùi doanh nghieäp; hoï coù nhöõng kieán nghò naøo veà chính saùch muoán chuyeån ñeán chính phuû vaø nhöõng chöông trình naøo laø höõu ích cho söï phaùt trieån cuûa doanh nghieäp nöõ, caùc nöõ doanh nhaân ñaõ traû lôøi raát roõ raøng: caàn coù theâm nhöõng chöông trình giaùo duïc, ñaøo taïo vaø hoã trôï kyõ thuaät cho caùc chuû doanh nghieäp. „ Caùc chuû doanh nghieäp nöõ khoâng chæ mong muoán coù cô hoäi ñeå phaùt trieån nhöõng kyõ naêng quaûn lyù doanh nghieäp chung, maø coøn mong muoán coù nhöõng ñaøo taïo vaø hoã trôï kyõ thuaät cuï theå trong lónh vöïc quaûn lyù taøi chính vaø tieáp caän thò tröôøng môùi. „ Caùc chuû doanh nghieäp nöõ mong muoán ñöôïc tham döï nhöõng khoùa hoïc daønh rieâng cho phuï nöõ. Ñaây laø kieán nghò chính saùch soá 1 maø hoï ñöa ra khi ñöôïc hoûi veà nhöõng chính saùch vaø chöông trình naøo coù theå hoã trôï cho doanh nghieäp do nöõ laøm chuû. Nghieân cöùu ôû caùc nöôùc khaùc1 cuõng chæ ra laø caùch hoïc cuûa phuï nöõ khaùc vôùi cuûa nam giôùi vaø phuï nöõ raát thích ñöôïc coù cô hoäi chia seû vaø gaây döïng quan heä trong caùc chöông trình ñaøo taïo chæ daønh rieâng cho phuï nöõ. Do ñoù, chöông trình ñaøo taïo ñöôïc thieát keá rieâng cho phuï nöõ khoâng phaûi laø söï phaân bieät ñoái xöû hay theå hieän moät söï cheânh leäch veà kyõ naêng giöõa hai giôùi maø chæ laø söï toân troïng nhöõng caùch hoïc khaùc nhau cuõng nhö nhöõng yeâu caàu khaùc nhau cuûa khaùch haøng giôùi nöõ. „ Chuû cuûa doanh nghieäp coù töø 25 lao ñoäng trôû leân theå hieän mong muoán ñöôïc tham gia caùc khoùa hoïc veà quaûn lyù doanh nghieäp vaø phaùt trieån kyõ naêng maïnh meõ hôn caû trong caùc chuû doanh nghieäp ñöôïc khaûo saùt. Chính vì vaäy, cuõng neân xem xeùt vieäc toå chöùc nhöõng khoùa hoïc khaùc nhau cho nhöõng ñoái töôïng chuû doanh nghieäp khaùc nhau: giöõa chuû nhöõng doanh nghieäp coù quy moâ lôùn hôn vaø ñaõ ñöôïc thaønh laäp moät thôøi gian vaø coù kinh nghieäm quaûn lyù vaø chuû nhöõng doanh nghieäp vöøa môùi thaønh laäp vaø quy moâ nhoû. Söï thieáu quan taâm vaø chöa ñaùp öùng caùc nhu caàu cuï theå cuûa chuû doanh nghieäp nöõ ñang haïn cheá söï phaùt trieån cuûa hoï. „ Caùc chuû doanh nghieäp nöõ noùi chung toû ra laïc quan veà söï phaùt trieån cuûa doanh nghieäp mình trong voøng hai naêm tôùi. Tuy nhieân möùc ñoä laïc quan naøy thaáp hôn so vôùi möùc ñoä laïc quan hoï daønh cho söï phaùt trieån cuûa caû neàn kinh teá. Phaùt hieän naøy coù veû hôi khaùc so vôùi caùc khaûo saùt veà doanh nghieäp treân theá giôùi,2 vaø ñaây coù theå laø daáu hieäu cho thaáy nhieàu chuû doanh nghieäp nöõ ôû Vieät Nam vaãn coøn caûm thaáy coù nhöõng trôû ngaïi khieán hoï khoâng theå phaùt huy heát tieàm naêng cuûa mình. „ Moät soá trôû ngaïi khaùc ñoái vôùi söï phaùt trieån trong töông lai laø caùc chuû doanh nghieäp thieáu kyõ naêng quaûn lyù doanh nghieäp, thieáu kyõ naêng quaûn lyù taøi chính, caùc luaät leä vaø nhöõng chính 1 Tham khaûo, Trung taâm nghieân cöùu doanh nghieäp nöõ, Phong caùch thaønh coâng, Gilligan, Carol, INoùi tieáng noùi khaùc: Lyù thuyeát taâm lyù vaø söï phaùt trieån cuûa phuï nöõ, vaø Orser, Barbara, “Döï tính veà nhöõng taùc ñoäng cuûa chöông trình ñaøo taïo coù tính ñeán yeáu toá giôùi.” 2 Tham khaûo chæ soá veà möùc ñoä tin töôûng kinh doanh cuûa Lieân hieäp caùc doanh nghieäp ñoäc laäp cuûa Canada, Lieân hieäp caùc doanh nghieäp Hoa Kyø (U.S.) vaø Trung taâm nghieân cöùu doanh nghieäp nöõ Hoa Kyø. 2 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Toùm löôïc nhöõng phaùt hieän chính saùch khoâng coù lôïi cho söï phaùt trieån cuûa doanh nghieäp vaø söï khoù khaên trong vaán ñeà tuyeån duïng vaø giöõ lao ñoäng chaát löôïng toát. Chuû cuûa caùc doanh nghieäp quy moâ lôùn hôn coù phaàn böùc xuùc hôn veà nhöõng vaán ñeà naøy - coi ñaây thöïc söï laø nhöõng trôû ngaïi aûnh höôûng ñeán khaû naêng taêng tröôûng cuûa doanh nghieäp - töùc laø coù theå aûnh höôûng ñeán khaû naêng taïo ra cô hoäi vieäc laøm môùi ôû Vieät Nam. „ Ñeå coù theå ñaùp öùng nhöõng nhu caàu rieâng bieät cuûa chuû doanh nghieäp nöõ ôû Vieät Nam, caàn thaønh laäp moät ban coá vaán ñaëc bieät ñeå tö vaán cho chính phuû caùc vaán ñeà veà phaùt trieån doanh nghieäp nöõ, ñeå tieáng noùi cuûa doanh nghieäp nöõ coù troïng löôïng trong caùc hoaïch ñònh chính saùch coù lieân quan ñeán hoï. „ Chuû doanh nghieäp nöõ trong khaûo saùt quan taâm ñeán nhöõng cô hoäi gaëp gôõ thöôøng xuyeân vôùi caùc chuû doanh nghieäp nöõ khaùc ñeå chia seû yù töôûng, kinh nghieäm vaø hoïc hoûi laãn nhau. Nhieàu chuû doanh nghieäp töø laâu ñaõ thöôøng xuyeân tö vaán caùc chuû doanh nghieäp khaùc khi caàn ñöa ra caùc quyeát ñònh kinh doanh khoù khaên; vieäc thieát laäp vaø môû roäng caùc maïng löôùi doanh nghieäp nöõ coù theå hoã trôï phaùt trieån coäng ñoàng doanh nghieäp nöõ. Vieäc thieáu nhöõng maïng löôùi nhö vaäy ôû Vieät Nam coù theå laø moät nhaân toá caûn trôû tieàm naêng phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp nöõ. Giaûi quyeát vaán ñeà veà nguoàn taøi chính: caàn chuù troïng vaøo vieäc tieáp caän caùc nguoàn voán vaø coâng taùc ñaøo taïo quaûn lyù taøi chính. „ Haàu heát caùc chuû doanh nghieäp nöõ cho raèng hoï coù ñuû voán ñeå môû roäng kinh doanh vaø gaàn moät nöûa caùc doanh nghieäp ñöôïc khaûo saùt ñang söû duïng tín duïng ngaân haøng, nhöng raát ít doanh nghieäp taùi ñaàu tö lôïi nhuaän trôû laïi ñeå tieáp tuïc môû roäng doanh nghieäp. Ñaây laø moät tín hieäu roõ raøng cho thaáy nhieàu doanh nghieäp chöa phaùt huy ñöôïc heát tieàm naêng phaùt trieån, vaø do ñoù raát coù theå laø hoï chöa bieát caùch söû duïng voán saün coù vaø huy ñoäng theâm voán ñeå môû roäng vaø tieáp tuïc phaùt trieån doanh nghieäp. „ Chuû doanh nghieäp nöõ cuõng boäc loä laø hoï caàn ñöôïc trang bò caùc kyõ naêng veà quaûn lyù taøi chính. Phaùt hieän naøy cho thaáy nhöõng ñaøo taïo cuï theå vaø nhöõng hoã trôï kyõ thuaät trong lónh vöïc quaûn lyù taøi chính cuõng nhö caùch thöùc söû duïng hieäu quaû ñoàng voán cho phaùt trieån doanh nghieäp, seõ ñem laïi nhöõng taùc ñoäng roõ reät. Moät taùc ñoäng cuï theå laø giuùp doanh nghieäp nöõ tham gia vaøo thò tröôøng taøi chính chính thoáng, giaûm daàn söï phuï thuoäc vaøo caùc nguoàn tín duïng khoâng chính thöùc, taïo döïng moái quan heä laâu daøi vôùi caùc toå chöùc tín duïng. „ Moät kieán nghò töø caùc doanh nghieäp nöõ tham gia khaûo saùt ñeán caùc nhaø laäp chính saùch laø neân coù moät quyõ vay ñaëc bieät hay moät cô cheá baûo laõnh tín duïng cho caùc chuû doanh nghieäp nöõ, ñeå khuyeán khích söï phaùt trieån vaø lôùn maïnh cuûa caùc doanh nghieäp nhoû nhö hoï. Caùc chuû doanh nghieäp nöõ ôû Vieät Nam muoán tieáp caän nhieàu hôn vôùi caùc cô hoäi tham gia thöông maïi quoác teá. „ Moät trong nhöõng höôùng ñeå doanh nghieäp coù theå phaùt trieån hôn laø theo ñuoåi caùc cô hoäi tham gia vaøo thöông maïi quoác teá. Gaàn moät phaàn ba caùc doanh nghieäp ñöôïc khaûo saùt ñaõ vaø ñang coù nhöõng giao dòch quoác teá (xuaát/nhaäp haøng hoùa/dòch vuï). Vieäc tieáp caän ñeán caùc thò tröôøng môùi caû ôû trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi laø moät trong nhöõng vaán ñeà ñöôïc chuû doanh nghieäp nöõ trong khaûo saùt naøy raát quan taâm. CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 3 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN „ Nhieàu chuû doanh nghieäp nöõ muoán ñöôïc hoïc theâm veà caùch thöùc môû roäng kinh doanh vôùi thò tröôøng quoác teá. Hoï cuõng löu yù theâm laø caùc khoùa hoïc troïng taâm vaøo caùch thöùc tieáp caän thò tröôøng môùi raát coù ích cho söï phaùt trieån trong töông lai cuûa doanh nghieäp hoï. Tham gia cuoäc khaûo saùt naøy laø nöõ, chuû cuûa caùc doanh nghieäp töø nhieàu vuøng trong caû nöôùc. Doanh nghieäp cuûa hoï coù theå coù quy moâ lôùn hôn vaø ñaõ coù maët treân thöông tröôøng laâu hôn so vôùi moät doanh nghieäp nöõ trung bình treân caû nöôùc. „ Nhöõng ngöôøi tham gia vaøo khaûo saùt naøy laø chuû nhöõng doanh nghieäp coù quy moâ töông ñoái lôùn vaø ñaõ coù maët treân thò tröôøng töông ñoái laâu. Haàu heát caùc doanh nghieäp naøy ñaõ ñöôïc thaønh laäp hôn 5 naêm - 39% laø treân 10 naêm. Doanh nghieäp hoï trung bình thueâ khoaûng 68 (67,7) nhaân vieân hôïp ñoàng daøi haïn vaø 25 (24,9) nhaân vieân thôøi vuï. Phaàn lôùn trong soá hoï (63%) ñeàu söû duïng nhaø mình laøm nôi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, 62% coù doanh thu treân 1 tyû ñoàng Vieät Nam vaø khoaûng 21% coù doanh thu treân 10 tyû ñoàng Vieät Nam. „ Veà khía caïnh caù nhaân, ñaïi ña soá chò em (khoaûng 80%) ñaõ laäp gia ñình vaø gia ñình hoï trung bình coù 5,1 thaønh vieân (goàm choàng, con, boá meï hoaëc caû hoï haøng) - töùc laø coù moät soá khoâng ít thaønh vieân coù theå ñang soáng phuï thuoäc vaøo thu nhaäp töø kinh doanh cuûa hoï. 15% chò em döôùi 35 tuoåi, 31% laø töø 35 ñeán 44 tuoåi, 38% töø 45 ñeán 54, vaø 14% laø treân 55 tuoåi. Hoï coù trình ñoä hoïc vaán töông ñoái khaù. Chæ coù 12% chò em laø môùi hoïc xong tieåu hoïc, trong khi ñoù 25% ñaõ toát nghieäp phoå thoâng trung hoïc, 27% treân trung hoïc, 34% toát nghieäp ñaïi hoïc vaø treân ñaïi hoïc. Döïa treân caùc keát quaû cuûa khaûo saùt ñaõ ñöôïc trình baøy chi tieát ôû treân ñaây, chuû doanh nghieäp nöõ tham gia khaûo saùt naøy ñaõ ñöa ra moät soá kieán nghò veà chính saùch vaø chöông trình haønh ñoäng sau ñaây: Nhöõng yù kieán cuûa chuû doanh nghieäp nöõ trong khaûo saùt ñònh löôïng vaø ñònh tính ñaõ theå hieän ñöôïc mong muoán tha thieát: chính phuû neân coù nhöõng chính saùch vaø chöông trình veà hoã trôï doanh nghieäp nöõ. Hoï cho raèng vieäc thieáu nhöõng chöông trình, chính saùch nhö vaäy ñang haïn cheá söï phaùt trieån tieàm naêng cuûa caùc doanh nghieäp nöõ. Hoï kieán nghò laø Luaät bình ñaúng giôùi ñang ñöôïc soaïn thaûo caàn xem xeùt moät caùch nghieâm tuùc ñeán vaán ñeà phaùt trieån doanh nghieäp nöõ, ñaëc bieät neân quan taâm ñeán caùc chöông trình ñaøo taïo cho chuû doanh nghieäp, tieáp caän voán vaø tieáp caän thò tröôøng môùi. „ Xuyeân suoát khaûo saùt naøy, caùc chuû doanh nghieäp nöõ theå hieän mong muoán ñöôïc coù cô hoäi ñaøo taïo veà caùc vaán ñeà quaûn lyù doanh nghieäp - khoâng chæ nhöõng kyõ naêng quaûn lyù chung chung maø quaûn lyù trong nhöõng lónh vöïc cuï theå nhö quaûn lyù taøi chính, phaùt trieån thò tröôøng môùi. Vieäc thieát keá vaø hoã trôï kinh phí thieát keá cho caùc chöông trình ñaøo taïo chuû doanh nghieäp nöõ neân ñöôïc xem xeùt ñeán trong Luaät bình ñaúng giôùi. 4 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Toùm löôïc nhöõng phaùt hieän chính „ Neân phaùt trieån nhöõng khoùa ñaøo taïo coù xem xeùt ñeán phöông thöùc hoïc rieâng cuûa phuï nöõ, döïa treân vieäc taïo döïng quan heä laâu daøi hôn laø mang tính söï vuï ngaén haïn. Ngoaøi ra, neân thieát keá rieâng moät soá chöông trình ñaøo taïo ñaëc bieät daønh cho caùc chuû cuûa nhöõng doanh nghieäp quy moâ lôùn hôn vaø cho chuû caùc doanh nghieäp quy moâ nhoû hay môùi thaønh laäp. „ Tieáp caän voán ñeå thaønh laäp hay môû roäng doanh nghieäp cuõng laø moät lónh vöïc caàn ñöôïc chính phuû hoã trôï. Hoï kieán nghò coù theå laø ngay Luaät bình ñaúng giôùi hay moät vaên baûn khaùc lieân quan neân xem xeùt vieäc thaønh laäp quyõ tín duïng ñaëc bieät hay quyõ baûo laõnh tín duïng daønh cho caùc doanh nghieäp nhoû. Doanh nhaân nöõ ôû Vieät Nam muoán coù nhieàu cô hoäi gaëp gôõ vaø taïo döïng quan heä hoïc hoûi vaø chia seû kinh nghieäm. Hoï kieán nghò chính phuû neân hoã trôï vieäc toå chöùc dieãn ñaøn nhö vaäy thöôøng xuyeân cho caùc doanh nhaân nöõ. „ Doanh nhaân nöõ mong muoán ñöôïc gaëp gôõ thöôøng xuyeân vôùi caùc chuû doanh nghieäp nöõ khaùc ñeå chia seû yù töôûng vaø kinh nghieäm cuõng nhö hoïc hoûi laãn nhau. Vieäc thaønh laäp vaø môû roäng caùc caâu laïc boä vaø toå chöùc daønh rieâng cho giôùi doanh nhaân nöõ cuõng neân ñöôïc xuùc tieán, coù theå baét ñaàu baèng söï hoã trôï töø Luaät bình ñaúng giôùi. „ Caùc nöôùc khaùc thöôøng toå chöùc moät soá hoäi thaûo khu vöïc hay quoác gia daønh cho doanh nhaân nöõ cuøng vôùi caùc chöông trình giaùo duïc hay ñoâi khi laø giaûi thöôûng trao cho caùc doanh nhaân nöõ. Hoäi thaûo ñöôïc toå chöùc theo ñònh kyø, chaúng haïn haøng naêm, cuõng seõ giuùp phaùt trieån tính coäng ñoàng trong giôùi doanh nhaân nöõ ôû Vieät Nam vaø taêng cöôøng söï nhaän thöùc cuûa xaõ hoäi veà thaønh töïu vaø ñoùng goùp cuûa giôùi nöõ ñoái vôùi ñaát nöôùc. Doanh nhaân nöõ ôû Vieät Nam kieán nghò laø neân coù moät toå chöùc hay cô quan chòu traùch nhieäm veà caùc chöông trình phaùt trieån doanh nghieäp nöõ, hay moät hoäi ñoàng tö vaán cho doanh nghieäp nöõ hoaëc caû hai. „ Hoï kieán nghò neân trao traùch nhieäm trieån khai vaø giaùm saùt thöïc hieän nhöõng chöông trình hoã trôï (sau khi Luaät Bình ñaúng giôùi ñöôïc thoâng qua) cho moät cô quan phuï traùch veà caùc vaán ñeà cuûa doanh nghieäp nöõ (thay vì caùc traùch nhieäm naøy naèm raûi raùc ôû nhieàu cô quan khaùc nhau). Luaät bình ñaúng giôùi coù theå coù nhöõng quy ñònh veà moät cô quan nhö vaäy vôùi chöông trình haønh ñoäng cuï theå. „ Ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhöõng nhu caàu rieâng bieät cuûa doanh nghieäp nöõ Vieät Nam, chuû doanh nghieäp nöõ hoan ngheânh vieäc thaønh laäp moät hoäi ñoàng tö vaán chính phuû veà caùc vaán ñeà hoã trôï doanh nghieäp nöõ ñeå tieáng noùi cuûa phuï nöõ ñöôïc laéng nghe vaø coù troïng löôïng trong caùc thaûo luaän veà chính saùch. Moät nhoùm tö vaán nhö vaäy ñaõ ñöôïc chöùng minh ôû nhieàu nöôùc ñoùng vai troø quan troïng trong thieát keá vaø trieån khai caùc chính saùch hoã trôï doanh nghieäp nöõ vaø taïo ra ñoái thoaïi thöôøng xuyeân ñeå kòp thôøi ñieàu chænh vaø môû roäng caùc chính saùch vaø chöông trình naøy. CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 5 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN I Nhöõng moái quan taâm haøng ñaàu Töø nhu caàu veà naâng cao caùc kyõ naêng kinh doanh cho baûn thaân ñeán nhöõng vaán ñeà veà moâi tröôøng kinh doanh ñeàu naèm trong danh saùch nhöõng moái quan taâm haøng ñaàu cuûa doanh nghieäp nöõ ôû Vieät Nam. Khi ñöôïc yeâu caàu löïa choïn nhöõng quan taâm haøng ñaàu trong soá 15 vaán ñeà aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, nhöõng vaán ñeà sau ñöôïc chò em quan taâm nhieàu nhaát: Chaát löôïng lao ñoäng/ 80% cho raèng ñaây laø vaán ñeà raát/ tuyeån duïng vaø giöõ lao ñoäng gioûi voâ cuøng quan troïng Hoïc caùc kyõ naêng veà quaûn lyù taøi chính 69% cho raèng ñaây laø vaán ñeà raát/ ñeå tieáp tuïc môû roäng doanh nghieäp voâ cuøng quan troïng Hieäu quaû vaø naêng suaát lao ñoäng thaáp 61% cho raèng ñaây laø vaán ñeà raát/ voâ cuøng quan troïng Ñaây laø ba vaán ñeà ñöôïc caùc chuû doanh nghieäp nöõ ñaùnh giaù laø quan troïng nhaát khoâng phuï thuoäc vaøo quy moâ, ngaønh ngheà, ñòa phöông vaø tuoåi ñôøi cuûa doanh nghieäp. Tuy nhieân, cuõng khoâng baát ngôø khi moät trong keát quaû khaûo saùt laø vaán ñeà tuyeån duïng vaø giöõ lao ñoäng coù tay ngheà luoân quan troïng ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp coù quy “Coâng ty tö nhaân nhö coâng ty chuùng toâi thöôøng gaëp moâ lôùn - vaán ñeà hieäu quaû vaø naêng suaát lao nhieàu khoù khaên trong quaûn lyù nguoàn nhaân löïc. Raát ñoäng cuõng coù taàm quan troïng nhö vaäy. khoù khaên ñeå tuyeån vaø giöõ nhöõng nhaân vieân coù naêng löïc. Hoï laøm cho coâng ty moät thôøi gian roài sau ñoù hoï Cuõng nhö vaäy, vieäc hoïc kyõ naêng quaûn lyù ñi vaø coâng ty phaûi tìm ngöôøi môùi vaø phaûi ñaøo taïo laïi. taøi chính ñöôïc ñaùnh giaù laø quan troïng ñoái Chæ coù nhöõng ngöôøi khoâng coù naêng löïc thì ôû laïi.” - vôùi haàu heát taát caû chuû doanh nghieäp Thaûo luaän nhoùm taïi Haø Noäi. thuoäc moïi doanh nghieäp khoâng phuï thuoäc quy moâ vaø ngaønh ngheà cuûa doanh nghieäp cuõng nhö tuoåi cuûa chuû doanh nghieäp. Tuy nhieân keát quaû naøy coù khaùc nhau ôû caùc vuøng khaùc nhau. Chuû doanh nghieäp nöõ ôû caùc tænh phía Baéc (tröø Haø Noäi) nhö khu vöïc ñoàng baèng soâng Hoàng vaø mieàn nuùi phía baéc coù veû quan taâm ñeán vaán ñeà naøy nhieàu nhaát - 93% (so vôùi 69% treân toaøn quoác) cho raèng kyõ naêng quaûn lyù taøi chính laø moät vaán ñeà voâ cuøng quan troïng. Chuû doanh nghieäp nöõ Vieät Nam cuõng coi caùc yeáu toá trong moâi tröôøng kinh doanh nhö laø moät vaán ñeà quan troïng aûnh höôûng ñeán doanh nghieäp. Nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán chính saùch cuûa Nhaø nöôùc vaø vieäc tieáp caän caùc dòch vuï hoã trôï kinh doanh cuõng ñöôïc nhieàu chò em quan taâm: Luaät phaùp vaø chính saùch khoâng coù lôïi cho söï 67% cho raèng ñaây laø vaán ñeà raát/ phaùt trieån cuûa doanh nghieäp voâ cuøng quan troïng Tieáp caän thò tröôøng môùi (ví duï nhö buoân baùn vôùi 67% cho raèng ñaây laø vaán ñeà raát/ nöôùc ngoaøi, hay ña daïng hoùa thò tröôøng) voâ cuøng quan troïng Tieáp caän caùc coâng ngheä caàn thieát cho doanh 63% cho raèng ñaây laø vaán ñeà raát/ nghieäp voâ cuøng quan troïng Tieáp caän caùc nguoàn taøi chính 63% cho raèng ñaây laø vaán ñeà raát/ voâ cuøng quan troïng Tieáp caän caùc khoùa ñaøo taïo vaø hoã trôï kyõ thuaät ñeå 62% cho raèng ñaây laø vaán ñeà raát/ hoïc hoûi caùc kyõ naêng quaûn lyù doanh nghieäp voâ cuøng quan troïng 6 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Nhöõng moái quan taâm haøng ñaàu Treân ñaây laø nhöõng lónh vöïc ñöôïc “Chính phuû vaãn ñang aùp duïng moät chính saùch chung cho taát ñaùnh giaù quan troïng nhaát (khoâng caû caùc doanh nghieäp.” - Thaûo luaän nhoùm taïi Caàn Thô coù söï khaùc bieät ñoái vôùi quy moâ vaø ngaønh ngheà cuûa doanh nghieäp). Cuõng coù moät soá phaùt hieän ñaùng chuù yù trong phaàn naøy. Chuû cuûa caùc doanh nghieäp lôùn coù veû nhaän thöùc roõ hôn veà taàm quan troïng cuûa caùc luaät leä vaø chính saùch kinh teá cuõng nhö quan taâm hôn ñeán vieäc tieáp caän thò tröôøng môùi. Chuû doanh nghieäp ôû Haø Noäi vaø caùc tænh phía baéc theå hieän söï quan taâm hôn chò em ôû caùc khu vöïc khaùc trong caû nöôùc veà nhöõng vaán ñeà nhö tieáp caän nguoàn voán, ñaøo taïo vaø hoã trôï kyõ thuaät, vaø thò tröôøng môùi. Moät vaán ñeà ñöôïc chò em ñaùnh giaù laø töông ñoái quan troïng trong khaûo saùt laø tieáp caän ñaát ñai/nhaø xöôûng. Gaàn moät nöûa (48%) chò em chuû doanh nghieäp treân caû nöôùc coi ñaây laø moät vaán ñeà raát hoaëc voâ cuøng quan troïng, 18% cho laø hôi quan troïng, vaø 28% cho laø bình thöôøng hoaëc hoaøn toaøn khoâng quan troïng. Möùc ñoä quan taâm ñeán vaán ñeà naøy khoâng khaùc nhau ôû caùc doanh nghieäp coù quy moâ, ngaønh ngheà khaùc nhau hay chuû doanh nghieäp laø ngöôøi daân toäc naøo, nhöng tieáp caän ñaát ñöôïc caùc chuû doanh nghieäp ôû khu vöïc ñoàng baèng soâng Hoàng vaø mieàn nuùi phía baéc böùc xuùc hôn caû, vôùi 67% ñaùnh giaù ñaây laø vaán ñeà raát/voâ cuøng quan troïng, so vôùi 48% traû lôøi treân toaøn quoác. Chi phí cao ñoái vôùi caùc dòch vuï coâng nhö ñieän, nöôùc vaø caùc dòch vuï vieãn thoâng cuõng ñöôïc ñaùnh giaù ôû möùc quan troïng trung bình, vôùi 42% cho laø moät vaán ñeà raát hoaëc voâ cuøng quan troïng, 23% cho laø töông ñoái quan troïng, vaø 31% cho laø bình thöôøng hoaëc hoaøn toaøn khoâng quan troïng. Phuï nöõ ôû Haø Noäi vaø thaønh phoá Hoà Chí Minh lo laéng veà vaán ñeà naøy nhieàu hôn phuï nöõ ôû caùc khu vöïc coøn laïi. Nhöõng vaán ñeà ít quan troïng hôn ñoái vôùi chuû doanh nghieäp nöõ laø caùc khoaûn chi hoái loä hay chi phí khoâng chính thöùc khaùc (60% cho raèng khoâng quan troïng); nhöõng thaønh kieán ñoái vôùi phuï nöõ (chæ coù 27% ñaùnh giaù laø raát hoaëc voâ cuøng quan troïng, trong ñoù 54% coi laø khoâng quan troïng), naïn tham nhuõng (50% cho raèng khoâng quan troïng), vaø chi phí lao ñoäng cao (35% cho laø quan troïng, trong khi 31% ñaùnh giaù laø khoâng quan troïng.) Ñaùnh giaù veà taàm quan troïng cuûa vaán ñeà naøy khoâng coù söï khaùc bieät ñaùng keå giöõa caùc doanh nghieäp thuoäc “Theo yù kieán toâi, chính saùch oån ñònh cuûa chính phuû laø raát khu vöïc, ngaønh ngheà, quy moâ khaùc quan troïng ñoái vôùi doanh nghieäp. Thöïc teá ñaõ coù nhieàu nhau hay tuoåi taùc vaø daân toäc khaùc tröôøng hôïp, vieäc caùc chính saùch thay ñoåi quaù thöôøng nhau cuûa chuû doanh nghieäp. xuyeân aûnh höôûng khoâng toát ñeán hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp.” - Thaûo luaän nhoùm taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh Khi ñöôïc hoûi laø lieäu coøn coù vaán ñeà gì ngoaøi 15 vaán ñeà keå treân maø doanh nghieäp nöõ böùc xuùc, chæ coù 13% ñöa ra moät soá vaán ñeà cuï theå khaùc. Moät soá ñöôïc chò em neâu leân laø “chính saùch thueá/thueá suaát cao” (coù 11 caâu traû lôøi nhö vaäy, töông ñöông vôùi 2% soá quan saùt), “chöa coù nhieàu chính saùch hay hoã trôï phaùt trieån kinh teá ñòa phöông” (6 caâu traû lôøi, töông ñöông vôùi 1% soá quan saùt); vaø “caùc chính saùch kinh teá khoâng ñöôïc thöïc thi moät caùch ñoàng boä” (3 caâu traû lôøi, <1% soá quan saùt). CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 7 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN II Nhöõng trôû ngaïi veà chính saùch Khi ñöôïc hoûi veà nhöõng lónh vöïc maø Chính phuû Vieät Nam coù theå ñöa ra chính saùch vaø chöông trình hoã trôï söï phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp do nöõ laøm chuû treân caû nöôùc, coù boán kieán nghò chính ñöôïc nhieàu chò em ñöa ra. Kieán nghò haøng ñaàu laø caùc khoùa ñaøo taïo caùc kyõ naêng cô baûn cho chuû doanh nghieäp, nhaát laø ñoái vôùi chuû doanh nghieäp nöõ. Töø moät danh saùch 10 lónh vöïc veà chính saùch vaø chöông trình, ñaây coù theå coi laø löïa choïn soá moät, vôùi 55% chò em coi ñaây laø moät trong ba lónh vöïc Chính phuû caàn öu tieân quan taâm. Chuû doanh nghieäp nöõ tìm kieám nhöõng chöông trình coù troïng taâm, hoã trôï veà chính saùch Ba öu tieân veà chính saùch Ñöùng thöù hai trong danh saùch laø ñeà xuaát thaønh laäp moät quyõ tín duïng ñaëc bieät daønh cho caùc doanh nghieäp nhoû, vôùi 49% chò em cho raèng ñaây laø moät trong ba lónh vöïc caàn coù söï can thieäp cuûa chính phuû. Hai lónh vöïc khaùc cuøng ñöùng thöù ba trong danh saùch - thaønh laäp moät ban coá vaán ñaëc bieät cuûa chính phuû veà caùc vaán ñeà phaùt trieån doanh nghieäp nöõ (37% chò em choïn ñaây laø moät trong ba lónh vöïc haøng ñaàu) vaø ñaøo taïo caùc kyõ naêng cô baûn cho chuû doanh nghieäp nöõ môùi vaø tieàm naêng (38%). Vieäc coù nhieàu chò em choïn lónh vöïc hoã trôï naøy cuøng vôùi nhöõng ñaøo taïo daønh rieâng cho phuï nöõ cho thaáy taàm quan troïng cuûa ñaøo taïo kyõ naêng kinh doanh ñoái vôùi doanh nhaân nöõ - vaø söï khaùc bieät giöõa möùc ñoä hoã trôï cuûa nhöõng ñaøo taïo daønh rieâng cho töøng giôùi vaø ñaøo taïo noùi chung cho thaáy chò em chuû doanh nghieäp coù “Chuùng toâi luoân döïa vaøo phaùp luaät ñeå kinh doanh, do vaäy moät theå ñang ñaùnh giaù cao nhöõng heä thoáng phaùp luaät hoaøn chænh vaø roõ raøng laø raát quan troïng. chöông trình troïng taâm vaøo phuï Chính phuû caàn ñöùng ñaèng sau vaø baûo veä chuùng toâi. Chính nöõ hôn laø nhöõng chöông trình phuû ñaõ cam keát nhieàu, nhöng söï hoã trôï doanh nghieäp treân giaùo duïc ñaøo taïo daønh cho moïi thöïc teá coøn raát haïn cheá.” - Thaûo luaän nhoùm taïi Caàn Thô chuû doanh nghieäp. Nghieân cöùu ôû caùc nöôùc khaùc3 cho thaáy caùch phuï nöõ hoïc khaùc vôùi nam giôùi, vaø thöôøng ñaùnh giaù cao möùc ñoä chia seû vaø taïo döïng quan heä thöôøng coù trong caùc chöông trình ñaøo taïo daønh rieâng cho phuï nöõ. Do ñoù, chöông trình ñaøo taïo ñöôïc thieát keá rieâng cho phuï nöõ khoâng phaûi laø söï phaân bieät ñoái xöû hay theå hieän moät söï cheânh leäch veà kyõ naêng giöõa hai giôùi maø chæ laø söï toân troïng nhöõng caùch hoïc khaùc nhau cuõng nhö nhöõng yeâu caàu khaùc nhau cuûa khaùch haøng giôùi nöõ. 3 Tham khaûo, Trung taâm nghieân cöùu doanh nghieäp nöõ, Phong caùch thaønh coâng, Gilligan, Caroll, Noùi tieáng noùi khaùc: Lyù thuyeát taâm lyù vaø söï phaùt trieån cuûa phuï nöõ, vaø Orser, Barbara, “Döï tính veà nhöõng taùc ñoäng cuûa chöông trình ñaøo taïo coù tính ñeán yeáu toá giôùi.” 8 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Nhöõng trôû ngaïi veà chính saùch Nhöõng kieán nghò veà chính saùch naøy ñöôïc haàu heát chuû doanh nghieäp nöõ trong khaûo saùt thuoäc doanh nghieäp vôùi quy moâ, ngaønh ngheà, ñòa phöông khaùc nhau treân toaøn quoác heát söùc hoan ngheânh. Tuy nhieân chuû doanh nghieäp ôû phía baéc (ñoàng baèng soâng Hoàng vaø mieàn nuùi phía Baéc) uûng hoä hôn veà vieäc toå chöùc caùc khoùa hoïc daønh rieâng cho phuï nöõ (73% chò em choïn ñaây laø moät trong ba lónh vöïc öu tieân nhaát), vaø chuû caùc doanh nghieäp saûn xuaát thì ñaëc bieät quan taâm ñeán quyõ tín duïng daønh cho doanh nghieäp nhoû (vôùi 57% chò em choïn ñaây laø moät trong ba lónh vöïc öu tieân nhaát). Nhöõng hoã trôï cuûa chính phuû ñoái vôùi doanh nghieäp nhoû ñöôïc chò em ñaùnh giaù ít quan troïng hôn bao goàm: Thieát laäp nhöõng muïc tieâu ñeå chính phuû öu tieân mua 28% choïn ñaây laø moät trong ba lónh vöïc baùn haøng hoùa vaø dòch vuï töø doanh nghieäp nhoû haøng ñaàu caàn coù can thieäp cuûa chính phuû Ñôn giaûn hoùa caùc thuû tuïc ñaêng kyù vaø chuyeån 21% choïn ñaây laø moät trong ba lónh nhöôïng quyeàn sôû höõu taøi saûn cho caû nam vaø nöõ vöïc haøng ñaàu Ruùt ngaén thôøi gian ñaêng kyù thaønh laäp doanh 19% choïn ñaây laø moät trong ba lónh nghieäp vöïc haøng ñaàu Thay ñoåi caùc quy ñònh luaät phaùp veà lao ñoäng ñeå 14% choïn ñaây laø moät trong ba lónh taêng khaû naêng linh hoaït cuûa doanh nghieäp trong vöïc haøng ñaàu vieäc sa thaûi vaø thay theá nhaân coâng Giaûm chi phí caàn thieát ñeå ñaêng kyù thaønh laäp 13% choïn ñaây laø moät trong ba lónh doanh nghieäp vöïc haøng ñaàu Caùc chieán dòch truyeàn thoáng nhaèm naâng cao 11% choïn ñaây laø moät trong ba lónh hình aûnh cuûa doanh nhaân vöïc haøng ñaàu CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 9 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN III Xaây döïng caùc kyõ naêng kinh doanh Nhö ñaõ thaûo luaän ôû phaàn tröôùc, coù “Toâi nghó laø baûn thaân toâi thieáu kinh nghieäm vaø kyõ naêng quaûn cô hoäi giaùo duïc vaø ñaøo taïo veà xaây lyù doanh nghieäp. Toâi raát mong ñöôïc döï caùc khoùa hoïc veà quaûn lyù doanh nghieäp. Toâi cuõng ñaõ töøng nghó laø giaù maø toâi döïng nhöõng kyõ naêng kinh doanh laø ñaõ coù cô hoäi ñöôïc ñaøo taïo caùc kyõ naêng quaûn lyù tröôùc khi toâi moät trong nhöõng böùc xuùc cuûa thaønh laäp doanh nghieäp thì toâi seõ caûm thaáy töï tin hôn trong doanh nhaân nöõ ôû Vieät Nam. Ñaây vieäc ñieàu haønh doanh nghieäp toâi hieän nay.” - Thaûo luaän khoâng chæ laø moät trong nhöõng quan nhoùm taïi Ñaø Naüng taâm lôùn nhaát maø coøn laø moät trong nhöõng yeâu caàu haøng ñaàu maø chò em, chuû doanh nghieäp ñang kieán nghò ñeå chính phuû öu tieân xem xeùt ngay trong Luaät bình ñaúng giôùi saép tôùi. Roõ raøng laø caùc chuû doanh nghieäp nöõ seõ coù lôïi töø caùc chính saùch vaø chöông trình troïng taâm laø xaây döïng kyõ naêng kinh doanh. Mong muoán naøy ñöôïc theå hieän laëp ñi laëp laïi ôû haàu heát caùc chuû doanh nghieäp trong khaûo saùt naøy - ñaây laø nhöõng doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp chính thöùc. Cuõng coù theå deã daøng phoûng ñoaùn laø mong muoán ñöôïc ñaøo taïo kyõ naêng kinh doanh seõ coøn lôùn hôn ôû caùc doanh nghieäp khoâng chính thöùc (khoâng phaûi laø ñoái töôïng cuûa khaûo saùt naøy) cuõng nhö nhöõng phuï nöõ ñang coù keá hoaïch thaønh laäp doanh nghieäp. Cuõng coù moät soá caâu hoûi cuï theå lieân quan ñeán xaây döïng kyõ naêng kinh doanh ñöôïc ñaët ra cho chuû doanh nghieäp nöõ, chaúng haïn nhö haõy ñaùnh giaù tính höõu ích cuûa baûy (7) loaïi hoã trôï khaùc nhau ñoái vôùi phaùt trieån vaø thaønh coâng cuûa doanh nghieäp. Caû baûy hoã trôï naøy ñeàu ñöôïc caùc chuû doanh nghieäp nöõ ñaùnh giaù cao, trong ñoù caùc khoùa ñaøo taïo vaãn ñöùng haøng ñaàu trong danh saùch naøy. Ñaøo taïo caùc kyõ naêng veà quaûn lyù vaø laõnh ñaïo 77% cho laø raát/voâ cuøng höõu ích doanh nghieäp Ñaøo taïo veà quaûn lyù taøi chính 74% cho laø raát/voâ cuøng höõu ích Hoïc hoûi theâm veà caùch tieáp caän thò tröôøng môùi 71% cho laø raát/voâ cuøng höõu ích trong vaø ngoaøi nöôùc Hoïc hoûi theâm veà aùp duïng coâng ngheä ñeå phaùt 71% cho laø raát/voâ cuøng höõu ích trieån doanh nghieäp Thöôøng xuyeân gaëp gôõ vôùi caùc nöõ chuû doanh 64% cho laø raát/voâ cuøng höõu ích nghieäp khaùc ñeå trao ñoåi yù töôûng/kinh nghieäm Hoïc hoûi theâm veà caùch tham gia vaän ñoäng vaø xaây 60% cho laø raát/voâ cuøng höõu ích döïng chính saùch lieân quan ñeán doanh nghieäp Tham quan nöôùc ngoaøi ñeå gaëp gôõ vaø trao ñoåi vôùi 59% cho laø raát/voâ cuøng höõu ích caùc chuû doanh nghieäp ôû caùc nöôùc khaùc 10 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Xaây döïng caùc kyõ naêng kinh doanh Beân caïnh nhöõng ñaøo taïo chung veà quaûn lyù vaø laõnh ñaïo doanh nghieäp, nhöõng khoùa hoïc chuyeân veà caùc kyõ naêng quaûn lyù taøi chính, tieáp caän thò tröôøng, söû duïng coâng ngheä cuõng ñöôïc chò em ñaùnh giaù laø raát hoaëc voâ cuøng höõu ích ñoái vôùi tieàm naêng phaùt trieån cuûa doanh nghieäp trong töông lai. Roõ raøng laø doanh nhaân nöõ Vieät Nam ñang tha thieát mong muoán coù ñöôïc cô hoäi ñeå trang bò nhöõng kyõ naêng caàn thieát cuûa moät chuû doanh nghieäp. Hoï cuõng tha thieát vôùi nhöõng cô hoäi gaëp gôõ thöôøng xuyeân vôùi caùc nöõ chuû doanh nghieäp: gaàn hai phaàn ba soá ngöôøi khaûo saùt (64%) khaúng ñònh lôïi ích cuûa vieäc quan heä thöôøng xuyeân vôùi coäng ñoàng doanh nghieäp nöõ. Phuï nöõ thöôøng tö vaán gia ñình vaø chuû doanh nghieäp khaùc khi ra quyeát ñònh kinh doanh Phuï nöõ thöôøng hoûi yù kieán nhöõng ai khi caàn ra quyeát ñònh kinh doanh Chuû doanh nghieäp nöõ töø caùc vuøng khaùc nhau trong caû nöôùc ñaùnh giaù raát cao nhöõng vaán ñeà treân vaø möùc ñoä ñaùnh giaù caùc vaán ñeà naøy cuõng chæ coù moät soá khaùc bieät khi so saùnh giöõa ngaønh ngheà kinh doanh vaø ñaëc ñieåm cuûa chuû doanh nghieäp. Tuy nhieân, moät laàn nöõa, chuû doanh nghieäp cuûa caùc doanh nghieäp coù quy moâ lôùn hôn - vôùi hôn 25 lao ñoäng daøi haïn - coù veû quan taâm hôn caû ñeán ñaøo taïo veà quaûn lyù doanh nghieäp vaø kyõ naêng laõnh ñaïo. Ñaây cuõng chính laø nhöõng chuû doanh nghieäp ñang lo laéng veà nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán quaûn lyù söï taêng tröôûng cuûa doanh nghieäp vaø veà nhöõng kyõ naêng kinh doanh cuûa baûn thaân. Do vaäy, neân thieát keá rieâng moät soá chöông trình ñaøo taïo ñaëc bieät daønh cho caùc chuû cuûa nhöõng doanh “Vôùi thöïc teá ôû Vieät Nam laø quaûn lyù doanh nghieäp chuû nghieäp quy moâ lôùn hôn vaø cho chuû caùc yeáu laø theá giôùi cuûa phaùi nam, chò em chuû doanh nghieäp doanh nghieäp quy moâ nhoû hay môùi raát khoù khaên trong vieäc gaëp gôõ vaø taïo maïng löôùi quan thaønh laäp. heä. Chuùng toâi raát muoán xaây döïng moät coäng ñoàng doanh nghieäp nöõ maïnh hôn. Theo kinh nghieäm cuûa rieâng toâi, toâi tin laø phuï nöõ luoân tin töôûng laãn nhau neân Hoûi yù kieán vaø hoïc hoûi töø nhöõng ngöôøi hoï coù theå deã daøng hôïp taùc vôùi nhau thaønh coâng.” - khaùc cuõng laø moät phaàn khoâng theå Thaûo luaän nhoùm taïi Haø Noäi thieáu trong maïng löôùi hoã trôï chuû doanh CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 11 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN nghieäp vaø ñaây cuõng khoâng phaûi laø moät ngoaïi leä ñoái vôùi nöõ doanh nhaân Vieät Nam. Trong lónh vöïc giaùo duïc vaø ñaøo taïo kinh doanh, khaûo saùt naøy cuõng tìm hieåu xem lieäu doanh nhaân nöõ thöôøng tö vaán ai khi phaûi ñöa ra nhöõng quyeát ñònh kinh doanh quan troïng. Haàu nhö taát caû ñeàu khaúng ñònh laø hoï thöôøng phaûi hoûi yù kieán moät ai ñoù khi caàn coù moät quyeát ñònh kinh doanh - chæ coù 12% chò em töï mình ñöa ra moïi quyeát ñònh quan troïng. Ngöôøi ñöôïc chò em tö vaán thöôøng xuyeân nhaát chính laø choàng vaø caùc thaønh vieân trong gia ñình hoï, cho duø hoï laø chuû moät doanh nghieäp tö nhaân hay laø thaønh vieân goùp voán trong moät doanh nghieäp nhieàu chuû. Hôn 63% thöøa nhaän laø hoï hoûi yù kieán caùc thaønh vieân gia ñình khi ñöa ra caùc quyeát ñònh kinh doanh quan troïng. Ngoaøi ra, doanh nhaân nöõ thöôøng tö vaán caùc chuû doanh nghieäp thaân quen (39%); caùc caùn boä quaûn lyù/nhaân vieân chuû choát trong doanh nghieäp (30%); nhöõng ngöôøi nhieàu kinh nghieäm (28%); thaønh vieân ban giaùm ñoác/ban coá vaán doanh nghieäp (23%); keá toaùn hay tö vaán taøi chính (21%); luaät sö (8%); ngaân haøng/caùn boä tín duïng (2%). Doanh nghieäp coù quy moâ caøng lôùn thì chuû doanh nghieäp laïi coù xu höôùng ít hoûi yù kieán caùc thaønh vieân gia ñình trong caùc quyeát ñònh kinh doanh vaø phuï thuoäc nhieàu hôn vaøo yù kieán cuûa ban laõnh ñaïo vaø caùc caùn boä quaûn lyù cao caáp cuûa doanh nghieäp hay chuyeân gia tö vaán nhö luaät sö, tö vaán taøi chính hay caùn boä ngaân haøng. Nhöõng phaùt hieän töông töï cuõng ñöôïc tìm thaáy trong caùc khaûo saùt veà doanh nghieäp do caû nam hay nöõ laøm chuû ôû nhieàu nöôùc khaùc. Moät phaùt hieän thuù vò khaùc laø thöôøng phuï nöõ döôùi 45 tuoåi coù xu höôùng hoûi yù kieán nhöõng ngöôøi coù kinh nghieäm hôn mình (33% so vôùi 24%). Moät trong nhöõng lí do coù theå giaûi thích cho phaùt hieän naøy laø phuï nöõ treân 45 coù theå coù ít nhöõng ngöôøi cuøng thôøi coù kinh nghieäm hôn ñeå coù theå tö vaán vì Vieät Nam vaãn ñang ôû giai ñoaïn quaù ñoä cuûa quaù trình chuyeån sang moät neàn kinh teá thò tröôøng. 12 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 IV Tieáp caän caùc nguoàn taøi chính Tieáp caän caùc nguoàn taøi chính cho kinh doanh - vaø quan troïng hôn laø hoïc hoûi nhöõng kyõ naêng veà quaûn lyù taøi chính cuõng laø moät vaán ñeà ñöôïc nhieàu chò em chuû doanh nghieäp ôû Vieät Nam quan taâm. Trong khi ña soá chò em cho raèng hoï ñaõ coù ñuû voán ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu phaùt trieån hieän taïi cuûa doanh nghieäp, raát ít taùi ñaàu tö lôïi nhuaän trôû laïi ñeå tieáp tuïc môû roäng doanh nghieäp. Ñaây laø moät tín hieäu roõ raøng cho thaáy nhieàu doanh nghieäp chöa phaùt huy ñöôïc heát tieàm naêng phaùt trieån, vaø do ñoù raát coù theå laø hoï chöa bieát caùch söû duïng voán saün coù vaø huy ñoäng theâm voán ñeå môû roäng vaø tieáp tuïc phaùt trieån doanh nghieäp. Thöïc teá cho thaáy do thieáu caùc kyõ naêng quaûn lyù taøi chính nhieàu chuû doanh nghieäp nöõ coù theå khoâng nhaän thaáy vieäc doanh nghieäp khoâng ñuû voán coù theå aûnh höôûng ñeán khaû naêng taêng tröôûng cuûa doanh nghieäp. Nhö ñaõ trình baøy ôû phaàn ñaàu cuûa baùo caùo naøy, 63% chò em ñöôïc khaûo saùt ñaùnh giaù vaán ñeà tieáp caän caùc nguoàn taøi chính laø raát hoaëc voâ cuøng quan troïng, vaø 69% coi vieäc xaây döïng caùc kyõ naêng veà quaûn lyù taøi chính laø raát/voâ cuøng quan troïng. Ñeå tìm hieåu kyõ hôn veà vaán ñeà tieáp caän voán, khaûo saùt cuõng ñöa moät soá nhöõng Moät nöûa soá doanh nghieäp nöõ tieáp caän ñöôïc caâu hoûi cuï theå hôn nhö: nhöõng nguoàn nguoàn tín duïng ngaân haøng voán chuû yeáu maø doanh nghieäp söû duïng, doanh nghieäp coù vay tieàn ngaân haøng khoâng, vaø nhöõng trôû ngaïi gì doanh nghieäp gaëp phaûi trong tröôøng hôïp caàn tìm theâm nguoàn taøi chính cho kinh doanh trong voøng moät naêm trôû laïi. Tröôùc tieân, ña soá chò em (56%) trong khaûo saùt cho raèng mình coù ñuû voán ñeå ñaùp öùng nhu caàu taêng tröôûng vaø phaùt trieån doanh nghieäp. Chöa ñeán moät nöûa chò em (49%) coù söû duïng tín duïng ngaân haøng - coù theå laø baèng hình thöùc vay hoaëc söû duïng chöông trình haïn möùc tín duïng - vaø 80% trong soá hoï coù söû duïng moät nguoàn taøi chính naøo ñoù trong voøng 1 naêm qua. Cuõng khoâng ngaïc nhieân khi keát quaû khaûo saùt cho thaáy vaán ñeà tieáp caän voán deã daøng hôn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp ñaõ coù moät thôøi gian hoaït ñoäng treân thöông tröôøng. Hai phaàn ba (68%) soá doanh nghieäp khaûo saùt vôùi hôn 25 lao ñoäng hieän ñang söû duïng nguoàn tín duïng ngaân haøng, 68% doanh nghieäp vôùi doanh soá treân10 tyû ñoàng (töông ñöông vôùi $630.000 ñoâ la ) cuõng nhö vaäy. Ngöôïc laïi, chæ coù 36% doanh nghieäp coù döôùi 5 lao ñoäng hay chæ coù 39% doanh nghieäp coù doanh soá döôùi 1 tyû ñoàng (töông ñöông vôùi $63.000 ñoâ la) ñang söû duïng tín duïng ngaân haøng. CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 13 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN Nguoàn taøi chính ñöôïc nhieàu chò em doanh nhaân söû duïng nhaát laø vay ngaân haøng, vôùi 52% söû duïng nguoàn naøy trong voøng 1 naêm qua (vaø 49% hieän ñang vay ngaân haøng). 47% chò em huy ñoäng töø caùc nguoàn tö nhaân nhö tieát kieäm caù nhaân, cuûa baïn beø vaø gia ñình. Chæ coù 23% taùi ñaàu tö lôïi nhuaän thu ñöôïc trôû laïi doanh nghieäp - moät con soá töông ñoái nhoû so vôùi khaûo saùt caùc chuû doanh nghieäp nöõ ôû caùc neàn kinh teá phaùt trieån hôn.4 Ñaây laø moät tín hieäu roõ raøng cho thaáy nhieàu doanh nghieäp chöa phaùt huy ñöôïc heát tieàm naêng phaùt trieån, vaø do ñoù raát coù theå laø hoï chöa bieát caùch söû duïng voán saün coù vaø huy ñoäng theâm voán ñeå môû roäng vaø tieáp tuïc phaùt trieån doanh nghieäp. Caùc nguoàn taøi chính khaùc cuõng ñöôïc doanh nhaân nöõ söû duïng trong voøng 12 thaùng qua nhö: vay ngaân haøng vôùi tö caùch caù nhaân (17%); haïn möùc tín duïng (8%); tín duïng nhaø cung caáp (6%); vay chôï ñen (6%); theû tín duïng (2%) (con soá naøy thaáp hôn nhieàu hôn vôùi ôû caùc nöôùc phaùt trieån); vaø vay töø caùc chöông trình taøi chính vi moâ (1%). Nhieàu nguoàn voán ñaõ ñöôïc phuï nöõ söû duïng cho doanh nghieäp nhöng tyû leä taùi ñaàu tö lôïi nhuaän coøn thaáp Tình hình söû duïng caùc nguoàn voán trong naêm qua Khi ñöôïc hoûi veà nhöõng trôû ngaïi doanh nghieäp gaëp phaûi khi ñi tìm caùc nguoàn voán beân ngoaøi trong naêm vöøa qua, moät nöûa soá chò em ñeàu ñeà caäp ñeán ít nhaát moät khoù khaên. Ba caûn trôû roõ reät nhaát trong vieäc tieáp caän caùc nguoàn taøi chính laø: quy trình ñi vay quaù phöùc taïp (29%); laõi suaát quaù cao (28%); vaø hoï bò töø choái cho vay do thieáu taøi saûn theá chaáp (20%). Chæ coù 3% cho raèng hoï caûm thaáy coù söï phaân bieät veà giôùi khi tìm kieám nguoàn voán. Nghieân cöùu kyõ hôn veà phaûn hoài cuûa chuû doanh nghieäp nöõ lieân quan ñeán vaán ñeà taøi chính theo ñòa phöông thì nhaän thaáy laø caùc doanh nghieäp ôû Haø Noäi, Thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø caùc tænh phía Nam laïi ít söû duïng tín duïng ngaân haøng hôn laø ôû caùc tænh khaùc ôû mieàn Baéc vaø mieàn Trung. 4 Ñieàu naøy khoâng chæ do neàn kinh teá cuûa Vieät Nam coøn non treû maø coù theå coøn do tuoåi ñôøi cuûa caùc doanh nghieäp ôû Vieät Nam coøn ngaén so vôùi caùc doanh nghieäp nöõ laøm chuû ôû caùc nöôùc khaùc. Xin tham khaûo theâm moät soá nghieân cöùu cuûa Trung taâm Nghieân cöùu doanh nghieäp nöõ cuûa caùc nöôùc Chaâu AÂu vaø Chaâu Myõ La tinh. 14 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Tieáp caän caùc nguoàn taøi chính Chæ coù 44% doanh nghieäp nöõ ôû Haø “Quy trình vay tieàn ngaân haøng raát phöùc taïp. Ngöôøi muoán Noäi, 47% ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh vay caàn coù taøi saûn hay nhaø laøm theá chaáp vaø trong nhieàu vaø 48% ôû caùc tænh phía Nam trong tröôøng hôïp, ngaân haøng ñònh giaù taøi saûn theá chaáp cuûa baïn khaûo saùt naøy so vôùi ña soá caùc thaáp hôn giaù thò tröôøng vaø do ñoù, soá tieàn baïn coù theå vay doanh nghieäp nöõ ôû mieàn Baéc (56%) ñöôïc thöôøng quaù ít so vôùi baïn mong ñôïi.” - Thaûo luaän vaø mieàn Trung (55%) söû duïng tín nhoùm taïi Caàn Thô duïng ngaân haøng. Khoâng coù söï khaùc bieät gì khi so saùnh soá lieäu naøy ôû caùc doanh nghieäp thuoäc ngaønh ngheà vaø coù tuoåi ñôøi khaùc nhau. Cuõng coù moät soá khaùc bieät trong vieäc söû duïng caùc nguoàn voán khaùc nhau ôû caùc nhoùm doanh nghieäp vôùi tuoåi ñôøi khaùc nhau. Moät xu höôùng coù theå deã daøng nhaän thaáy laø söï leä thuoäc vaøo caùc nguoàn taøi chính khoâng chính thöùc giaûm daàn khi doanh nghieäp tröôûng thaønh hôn. 60% caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng döôùi 05 naêm ñaõ söû duïng nguoàn tieát kieäm caù nhaân ñeå phaùt trieån doanh nghieäp trong nhöõng naêm qua. Con soá naøy ôû caùc doanh nghieäp coù tuoåi ñôøi treân 10 naêm chæ laø 45%. 29% doanh nghieäp coù tuoåi ñôøi ít hôn söû duïng hình thöùc vay - so vôùi 13% doanh nghieäp laâu naêm. Ngöôïc laïi, söï leä thuoäc vaøo tín duïng thöông maïi taêng leân theo tuoåi ñôøi cuûa doanh nghieäp - töø 43% ôû doanh nghieäp coù tuoåi ñôøi döôùi 5 naêm ñeán 56% ôû doanh nghieäp coù tuoåi ñôøi treân 10 naêm. Tuy nhieân, nöõ chuû caùc doanh nghieäp laâu naêm laïi ít taùi ñaàu tö lôïi nhuaän vaøo phaùt trieån doanh nghieäp hôn caùc chuû doanh nghieäp coù ít kinh nghieäm hôn. Chæ coù 26% caùc doanh nghieäp treân 10 naêm taùi ñaàu tö lôïi nhuaän, trong khi ñoù con soá naøy ôû caùc doanh nghieäp döôùi 5 naêm laø 28%. Vaø möùc ñoä taùi ñaàu tö lôïi nhuaän cuõng taêng daàn theo quy moâ cuûa doanh nghieäp - töø 17% ôû caùc doanh nghieäp khoâng söû duïng lao ñoäng ngoaøi ñeán 27% doanh nghieäp söû duïng töø 25 lao ñoäng trôû leân - tuy nhieân möùc ñoä taùi ñaàu tö lôïi nhuaän nhö vaäy vaãn coøn laø raát thaáp. Phaùt hieän naøy coù theå cho thaáy thieáu voán - hoaëc thieáu kieán thöùc veà söû duïng voán coù theå laøm haïn cheá khaû naêng taêng tröôûng cuûa doanh nghieäp nöõ ôû Vieät Nam. CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 15 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN V Tieáp caän thò tröôøng quoác teá Moät lónh vöïc khaùc cuõng raát quan troïng ñoái vôùi doanh nhaân nöõ laø tieáp caän ñöôïc caùc thò tröôøng nöôùc ngoaøi. Caùc doanh nhaân nöõ raát haùo höùc ñöôïc hoïc hoûi caùch thöùc tieáp caän thò tröôøng quoác teá, vaø ba trong soá 10 doanh nghieäp ñaõ vaø ñang giao dòch vôùi trung bình laø 3 thò tröôøng nöôùc ngoaøi. Hai phaàn ba (67%) chuû doanh nghieäp nöõ trong khaûo saùt ñaùnh giaù vieäc tieáp caän caùc thò tröôøng môùi nhö thò tröôøng nöôùc ngoaøi laø raát/voâ cuøng quan troïng, vaø 71% cho raèng nhöõng cô hoäi hoïc hoûi veà caùch thöùc tieáp caän thò tröôøng quoác teá laø raát/voâ cuøng höõu ích ñoái vôùi söï phaùt trieån vaø thaønh coâng cuûa doanh nghieäp. Hieän coù khoaûng 29% soá doanh nghieäp nöõ ñang nhaäp hoaëc xuaát khaåu haøng hoùa, dòch vuï trong ñoù - 8% ñang xuaát khaåu, 12% ñang nhaäp khaåu, vaø 9% vöøa xuaát vöøa nhaäp. Nhöõng doanh nghieäp tham “Toâi seõ phaûi thu xeáp thôøi gian ra nöôùc ngoaøi ñeå tham döï moät vaøi gia vaøo thöông maïi quoác teá khoùa hoïc. Toâi muoán trau doài kieán thöùc veà ñieàu tra thò tröôøng cuõng thöôøng coù quy moâ lôùn hôn, nhö voán tieáng Anh cuûa toâi. Toâi muoán mình phaûi coù khaû naêng giao tieáp tröïc tieáp vôùi caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi maø khoâng caàn thoâng qua phaàn lôùn laø doanh nghieäp moät thoâng dòch vieân.” - Thaûo luaän nhoùm taïi Haø Noäi saûn xuaát vaø thöôøng taäp trung ôû Haø Noäi vaø Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 60% caùc doanh nghieäp söû duïng treân 25 lao ñoäng coù laøm aên vôùi thò tröôøng nöôùc ngoaøi, so vôùi con soá 19% caùc doanh nghieäp coù ít hôn 5 lao ñoäng. Gaàn moät nöûa (47%) doanh nghieäp saûn xuaát hoaëc nhaäp hoaëc xuaát nguyeân lieäu vôùi thò tröôøng nöôùc ngoaøi trong khi con soá naøy ôû doanh nghieäp dòch vuï chæ laø 24%. 70% doanh nghieäp ôû Haø Noäi, 56% ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh ñang tham gia thöông maïi quoác teá so vôùi 12% doanh Moät phaàn ba doanh nghieäp nöõ khaûo saùt nghieäp ôû caùc khu vöïc coøn laïi. ñang tham gia vaøo thöông maïi quoác teá Theâm vaøo ñoù, caùc doanh nghieäp treû laïi coù xu höôùng môû ra thò tröôøng vôùi nöôùc ngoaøi hôn laø caùc doanh nghieäp laâu ñôøi hôn. 42% nhöõng doanh nghieäp môùi thaønh laäp trong voøng 5 naêm trôû laïi ñaây so vôùi 29% nhöõng doanh nghieäp ñaõ coù maët treân thöông tröôøng treân 10 naêm coù laøm aên vôùi nöôùc ngoaøi. Ñieàu naøy cuõng coù theå ñöôïc giaûi thích laø vì chính saùch thöông maïi Vieät Nam hieän nay raát môû vaø coù xu höôùng khuyeán khích caùc doanh nghieäp môùi chuù troïng vaøo thò tröôøng quoác teá. 16 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Tieáp caän thò tröôøng quoác teá Trong soá nhöõng doanh nghieäp coù laøm aên vôùi nöôùc ngoaøi, haàu heát ñang giao dòch vôùi hôn moät nöôùc. Chæ coù 30% soá doanh nghieäp laøm aên vôùi nöôùc ngoaøi laø chæ giao dòch vôùi 1 thò tröôøng nöôùc ngoaøi, 22% vôùi 2 thò tröôøng, 15% vôùi ba, vaø 33% vôùi boán hay nhieàu hôn. Trung bình, caùc chuû doanh nghieäp nöõ ôû Vieät Nam giao dòch vôùi khoaûng ba thò tröôøng nöôùc ngoaøi. Ñoái taùc lôùn nhaát cuûa caùc doanh nghieäp nöõ laø thò tröôøng Myõ, vôùi 40% chò em coù giao dòch vôùi thò tröôøng naøy. Caùc ñoái taùc khaùc cuõng töông ñoái lôùn chuû yeáu naèm trong cuøng khu vöïc nhö: Trung Quoác (35%); Singapore (34%); Nhaät Baûn (30%); Ñaøi Loan (27%); Ñöùc (27%); Haøn Quoác (23%); Malaysia (22%); vaø Australia (21%). Khoaûng 14% khaùc ñang giao dòch vôùi Hoàng Koâng, vaø 10% vôùi Anh Quoác. CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 17 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN VI Tieáp caän coâng ngheä Coâng ngheä ñang traøn ngaäp moïi maët cuûa ñôøi soáng toaøn theá giôùi vaø ngaøy caøng trôû thaønh moät coâng cuï quan troïng nhaèm taêng hieäu quaû vaø naêng suaát kinh doanh. Doanh nhaân nöõ Vieät Nam ñeàu ñaõ bieát taän duïng lôïi theá cuûa caùc coâng cuï thoâng tin, nhöng vaãn haùo höùc hoïc hoûi theâm. Gaàn hai phaàn ba (63%) cho raèng tieáp caän coâng ngheä hieän laø moät vaán ñeà raát/voâ cuøng quan troïng ñoái vôùi doanh nghieäp, vaø gaàn ba phaàn tö (71%) cho raèng raát/voâ cuøng höõu ích cho doanh nghieäp neáu hoï ñöôïc hoïc hoûi theâm veà caùch söû duïng coâng ngheä ñeå thuùc ñaåy doanh nghieäp phaùt trieån. Ñaïi ña soá caùc chuû doanh nghieäp nöõ ñaõ söû duïng caùc coâng ngheä thoâng tin cô baûn nhaát trong kinh doanh. 83% chò em söû duïng ñieän thoaïi di ñoäng, 75% söû duïng hôn moät maùy tính, 63% coù heä thoáng ñieän thoaïi nhieàu ñöôøng, vaø 61% coù söû duïng maùy fax.5 Tuy nhieân, ít doanh nghieäp trong khaûo “Doanh nghieäp toâi cung caáp dòch vuï keá toaùn. Hieän nay saùt coù heä thoáng maùy tính ñöôïc noái doanh nghieäp chæ trang bò 4 maùy tính maø laïi coù 20 keá maïng vôùi nhau hoaëc söû duïng Internet toaùn vieân neân haàu heát caùc coâng vieäc keá toaùn ñöôïc laøm moät caùch thöôøng xuyeân. Chæ coù 35% treân giaáy, laøm maát khaù nhieàu thôøi gian. Toâi muoán mua chuû doanh nghieäp nöõ coù heä thoáng keát theâm maùy tính vaø ñaøo taïo nhaân vieân keá toaùn caùch söû noái noäi boä (LAN), vaø chæ coù 37% söû duïng phaàn meàm keá toaùn. Coù nhö vaäy thì dòch vuï chuùng toâi cung caáp môùi trôû neân chuyeân nghieäp hôn.” - Thaûo duïng Internet thöôøng xuyeân. Gaàn moät luaän nhoùm taïi Ñaø Naüng phaàn tö doanh nghieäp nöõ trong khaûo saùt (24%) coù trang web. Ñieän thoaïi di ñoäng ñöôïc caùc chuû doanh nghieäp nöõ söû duïng töông ñoái phoå bieán ôû Vieät Nam - cuõng gioáng nhö ôû nhieàu nöôùc khaùc - ñieàu naøy khoâng phuï thuoäc vaøo quy moâ vaø ñòa phöông cuûa doanh nghieäp. Chuû caùc doanh nghieäp söû duïng döôùi 5 lao ñoäng cuõng nhö ôû ngoaøi hai thaønh phoá lôùn cuõng söû duïng ñieän thoaïi di ñoäng phoå bieán nhö chuû caùc doanh nghieäp lôùn vaø ôû caùc trung taâm kinh teá lôùn. Tuy nhieân, möùc ñoä söû duïng caùc coâng ngheä thoâng tin khaùc thì taêng theo quy moâ doanh nghieäp. Chaúng haïn chæ coù 29% doanh nghieäp döôùi 5 lao ñoäng coù söû duïng maùy fax - con soá naøy ôû caùc doanh nghieäp coù treân 25 lao ñoäng laø 89%. Vaø trong khi hôn 70% chuû doanh nghieäp vôùi quy moâ khaùc nhau coù söû duïng maùy tính thì chæ coù 8% doanh nghieäp raát nhoû coù maïng noäi boä vaø con soá naøy ôû doanh nghieäp lôùn nhaát laø 66%. Trong khi ñoù quy moâ, ñòa ñieåm vaø ngaønh ngheà cuûa doanh nghieäp laø nhaân toá quan troïng aûnh höôûng ñeán vieäc söû duïng Internet vaø xaây döïng website doanh nghieäp. Trong khi ña soá chuû doanh nghieäp ôû Haø Noäi vaø thaønh phoá Hoà Chí Minh coù söû duïng internet thì chæ coù moät phaàn tö chò em ôû caùc khu vöïc khaùc coi internet laø moät coâng cuï thöôøng xuyeân. Söï khaùc bieät töông töï ñoái vôùi vieäc xaây döïng trang chuû cuûa doanh nghieäp: moät nöûa soá doanh nghieäp ôû khu vöïc caùc 5 Nhö chuùng toâi ñaõ ñeà caäp trong phaàn Phöông phaùp luaän cuûa baùo caùo naøy, do caùch thöùc choïn maãu, nhöõng ngöôøi tham gia khaûo saùt laø chuû caùc doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp chính thöùc, coù quy moâ töông ñoái, chöù khoâng phaûi laø khu vöïc doanh nghieäp phi chính thöùc (hoä gia ñình, muøa vuï, baùn thôøi gian). 18 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Tieáp caän coâng ngheä thaønh phoá coù website so vôùi 16% ôû caùc khu vöïc khaùc. Chuû caùc doanh nghieäp saûn xuaát söû duïng internet thöôøng xuyeân hôn (45% so vôùi 38% chuû caùc doanh nghieäp dòch vuï), vaø hoï cuõng laø nhöõng doanh nghieäp coù xu höôùng coù website (32% so vôùi 23% doanh nghieäp dòch vuï). Ngoaøi vieäc möùc ñoä söû duïng internet vaø coù trang web khaùc nhau ôû caùc chuû doanh nghieäp coù quy moâ khaùc nhau thì möùc ñoä naøy coøn raát khaùc bieät ôû caùc chuû doanh nghieäp ôû caùc löùa tuoåi khaùc nhau. Chæ coù 29% chuû doanh nghieäp töø 45 trôû leân söû duïng internet thöôøng xuyeân vaø 19% coù trang web. Trong khi ñoù con soá naøy töông öùng laø 51% (söû duïng internet thöôøng xuyeân)vaø 33% (coù trang web) ôû caùc chò döôùi 45 tuoåi. Phaùt hieän naøy khaúng ñònh laïi moät ñieàu ñaõ ñöôïc nhieàu nghieân cöùu khaùc ñaõ khaúng ñònh - giôùi treû luoân coù xu höôùng tieáp caän coâng ngheä thoâng tin nhanh nhaïy hôn.6 Doanh nhaân nöõ döôùi 45 tuoåi söû duïng Chính vì vaäy cho duø ñaõ bieát taän internet thoâng thaïo hôn duïng caùc coâng cuï coâng ngheä thoâng tin cô baûn, caùc doanh nhaân nöõ vaãn ñang tìm kieám nhöõng thoâng tin vaø hoã trôï ñeå tieáp caän hôn nöõa ñeán caùc coâng ngheä thoâng tin (ICT) cho söï phaùt trieån tieáp theo cuûa doanh nghieäp. Tieáp caän coâng ngheä thoâng tin, ñaëc bieät laø internet, ñoái vôùi khu vöïc noâng thoân ñang coù nhu caàu raát lôùn. 6 Tham khaûo, moät soá ñieàu tra veà hoä gia ñình ôû Hoàng Koâng vaøo naêm 2001 (“Khaûo saùt veà tình hình söû duïng vaø xaâm nhaäp cuûa coâng ngheä thoâng tin ôû hoä gia ñình” vaø “Khaûo saùt haøng naêm veà tình hình söû duïng vaø xaâm nhaäp cuûa coâng ngheä thoâng tin ôû khu vöïc doanh nghieäp”, naêm 2001), vaø tham khaûo Khaûo saùt cuûa Eurostat veà hoä gia ñình ôû Taây Ban Nha (http://www.ine.es/en/metodologia/t25/t253045066ana04_en.pdf). CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 19 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN VII Nhöõng thaùch thöùc rieâng bieät ñoái vôùi chuû doanh nhaân nöõ Phuï nöõ vaãn ñang phaûi ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc ngaøy caøng lôùn trong thaønh laäp, ñieàu haønh vaø phaùt trieån doanh nghieäp do ñaûm ñöông nhieàu vai troø khaùc nhau trong xaõ hoäi, keøm theo nhöõng quan nieäm vaên hoùa vaø xaõ hoäi truyeàn thoáng veà phuï nöõ vaø nhöõng cheânh leäch giöõa nam vaø nöõ xeùt veà trình ñoä kinh doanh vaø khaû naêng tham gia caùc maïng löôùi kinh doanh cuõng baét nguoàn töø nhöõng quan nieäm xaõ hoäi noùi treân, roài caû nhöõng trôû ngaïi trong phaùp luaät. Trong khi doanh nhaân nöõ cuûa Vieät Nam nhaän thöùc ñöôïc ñieàu naøy vaø thöøa nhaän coù gaëp phaûi moät soá khoù khaên rieâng bieät cuûa phuï nöõ khi laøm doanh nghieäp - hoï vaãn caûm thaáy laø phuï nöõ khoâng phaûi laø baát lôïi hoaøn toaøn khi laøm kinh doanh. Caân baèng giöõa coâng vieäc kinh doanh vaø gia ñình ñöôïc coi laø thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi phuï nöõ % deã daøng hôn - % thaùch thöùc hôn khi laø phuï nöõ Thaùch thöùc chuû yeáu nhaát maø caùc chuû doanh nghieäp nöõ ñang gaëp phaûi khoâng phaûi laø moät phaùt hieän ñaùng ngaïc nhieân, ñoù laø vaán ñeà caân baèng giöõa cuoäc soáng gia ñình vaø coâng vieäc. 38% cho raèng ñaây laø moät thaùch thöùc ñoái vôùi nöõ so vôùi 7% cho raèng laø nöõ thì deã daøng giaûi quyeát vaán ñeà naøy hôn - 31 “ñieåm mang tính thaùch thöùc” 7 Ñaây cuõng laø moät thaùch thöùc ñöôïc phuï nöõ treân toaøn caàu ñeà caäp ñeán trong caùc nghieân cöùu ñònh löôïng vaø ñònh tính. Trong soá caùc chuû doanh nghieäp ñöôïc khaûo saùt, nhöõng ngöôøi döôùi 45 tuoåi caûm thaáy vieäc caân baèng giöõa vai troø ôû doanh nghieäp vaø ôû gia ñình laø moät thaùch thöùc coù theå vì hoï ñang coù con nhoû. Khoaûng 42% phuï nöõ döôùi 45 tuoåi thöøa nhaän raèng vieäc caân baèng giöõa coâng vieäc vaø gia ñình laø moät thaùch thöùc ñoái vôùi phuï nöõ laøm kinh doanh trong khi ñoù chæ coù 6% cho raèng ñaây laø moät vieäc deã daøng hôn neáu mình laø phuï nöõ - 36 “ñieåm mang tính thaùch thöùc”. Coù theå so saùnh con soá naøy ôû nhoùm chuû doanh nghieäp töø 45 tuoåi trôû leân: 35% cho raèng ñaây laø moät thaùch thöùc vaø 9% cho raèng deã daøng hôn - chæ coù 26 “ñieåm mang tính thaùch thöùc”. 7 Thuaät ngöõ “ñieåm mang tính thaùch thöùc” ñöôïc söû duïng ôû ñaây ñeå chæ söï khaùc bieät trong tyû leä chò em coi moät vaán ñeà cuï theå laø thaùch thöùc rieâng bieät ñoái vôùi phuï nöõ khi laøm kinh doanh vaø tyû leä chò em coi vaán ñeà ñoù laø deã daøng hôn ñoái vôùi phuï nöõ khi laøm kinh doanh. Chaúng haïn, coù 38% chò em cho raèng caân baèng coâng vieäc vaø gia ñình laø thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi moät phuï nöõ laøm kinh doanh trong khi coù 7% chò em cho raèng vaán ñeà naøy phuï nöõ seõ giaûi quyeát ñöôïc deã daøng hôn thì seõ cho keát quaû laø 31 ñieåm mang tính thaùch thöùc. 20 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Nhöõng thaùch thöùc rieâng bieät Moät thaùch thöùc nöõa ñoái vôùi chuû “Ai cuõng bieát laø 60% ñeán 70% caùc hôïp ñoàng laøm aên lôùn vôùi doanh nghieäp nöõ laø söï an toaøn caùc ñoái taùc doanh nghieäp nhaø nöôùc thöôøng ñöôïc kyù keát ngay caù nhaân vôùi 36% thöøa nhaän ñaây treân baøn tieäc. Nam giôùi coù lôïi theá hôn phuï nöõ veà phöông dieän laø moät thaùch thöùc hôn so vôùi naøy (hoï coù theå uoáng ñöôïc bia röôïu vaø giao löu quan heä ngoaøi phaùi nam vaø chæ coù 5% cho raèng giôø laøm vieäc). Phuï nöõ cuõng coù theå môøi ñoái taùc ñi chieâu ñaõi ñaây laø vaán ñeà deã daøng hôn neáu nhöng thöôøng haïn cheá hôn. Tröôùc heát vaãn coù quan nieäm laø laø nöõ - 31 “ñieåm mang tính phuï nöõ phöông ñoâng khoâng neân laøm nhö vaäy. Thöù hai phuï nöõ thaùch thöùc”. Phuï nöõ döôùi 45 tuoåi chuùng toâi cuõng khoâng theå “caïnh tranh” vôùi nam giôùi veà khoaûn vaø soáng ôû hai thaønh phoá lôùn laø uoáng bia röôïu ñöôïc. Ñoâi khi ñaây laïi laø moät baát lôïi trong laøm Haø Noäi vaø thaønh phoá Hoà Chí aên.” - Thaûo luaän nhoùm taïi Caàn Thô Minh lo laéng ñeán vaán ñeà an toaøn caù nhaân hôn phuï nöõ tröôûng thaønh hôn vaø ôû caùc khu vöïc ngoaøi hai thaønh phoá lôùn. Phaùt hieän naøy coù theå hieåu laø phuï nöõ khi tham gia ñieàu haønh doanh nghieäp coù theå caûm thaáy deã bò toån thöông hôn so vôùi nam giôùi, chöù khoâng neân hieåu laø caùc chuû doanh nghieäp caûm thaáy vieäc tham gia ñieàu haønh doanh nghieäp laøm cho hoï gaëp nguy hieåm hôn so vôùi caùc phuï nöõ khoâng laøm chuû doanh nghieäp. Nhieàu doanh nhaân nöõ cuõng caûm nhaän vieäc tham gia vaøo caùc maïng löôùi doanh nghieäp vaø xaây döïng caùc quan heä trao ñoåi kinh nghieäm vôùi caùc chuû doanh nghieäp khaùc laø moät thaùch thöùc. 38% cho raèng laø nöõ seõ khoù khaên hôn trong khi 14% cho raèng seõ thuaän lôïi hôn (24 ñieåm thaùch thöùc). Tham gia vaøo caùc maïng löôùi doanh nghieäp laø thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi chuû doanh nghieäp saûn xuaát, ôû hai thaønh phoá lôùn (Haø Noäi vaø Hoà Chí Minh) vaø nhöõng nöõ doanh nhaân treû. Quaûn lyù nhaân vieân nam cuõng ñöôïc ñaùnh giaù laø khoù khaên ñoái vôùi moät chuû doanh nghieäp nöõ - 22% cho laø khoù khaên hôn so vôùi 12% cho laø deã daøng hôn, maëc duø 55% cho raèng khoâng coù söï khaùc bieät gì giöõa chuû doanh nghieäp laø nam vaø nöõ trong vaán ñeà naøy. Tuy nhieân laïi coù keát quaû traùi ngöôïc ñoái vôùi caâu hoûi veà quaûn lyù nhaân vieân nöõ, 32% cho raèng laø phuï nöõ quaûn lyù nhaân vieân nöõ seõ thuaän lôïi hôn so vôùi chæ coù 4% cho laø khoù khaên hôn. Tuy nhieân cuõng coù khoaûng 54% cho laø khoâng coù söï khaùc bieät giöõa chuû doanh nghieäp nam vaø nöõ trong vaán ñeà naøy. Chuû doanh nghieäp nöõ cuõng caûm nhaän laø khoâng coù söï khaùc bieät gì giöõa chuû doanh nghieäp nam vaø nöõ trong moät soá vaán ñeà. Ñoù laø: ñoái phoù vôùi caùc haønh vi tham nhuõng (55% cho laø khoâng coù söï khaùc bieät), thöïc hieän caùc thuû tuïc giaáy tôø/haønh chính vôùi cô quan coâng quyeàn (60%), tham gia caùc maïng löôùi doanh nghieäp, nhö hoäi doanh nghieäp (65%), vaø tieáp caän caùc nguoàn taøi chính (67%). Maëc duø ñaây laø moät vaán ñeà coù theå raát quan troïng trong ñieàu haønh doanh nghieäp, caùc nöõ chuû doanh nghieäp khoâng cho raèng laø phuï nöõ thì gaëp khoù khaên hôn trong vaán ñeà naøy. CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 21 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN Coù moät lónh vöïc maø chò em laïi cho raèng laø phuï nöõ coù theå coù lôïi theá hôn - ñoù laø quan heä vôùi khaùch haøng vaø ñoái taùc. Trong khi coù 51% cho laø khoâng coù gì khaùc bieät giöõa nam vaø nöõ trong lónh vöïc naøy, 29% caûm thaáy laø nöõ seõ deã daøng hôn trong caùc quan heä vôùi ñoái taùc so vôùi 11% nghó laø khoù khaên hôn - 18 ñieåm “cheânh leäch mang tính lôïi theá.” 8 Caûm giaùc naøy ñeàu ñuùng vôùi caùc chuû doanh nghieäp saûn xuaát hay dòch vuï. Xeùt veà toång theå, khi ñöôïc hoûi laø phuï nöõ thì baát lôïi hay coù lôïi theá, hay khoâng coù gì khaùc bieät trong laøm kinh doanh, 65% coù caâu traû lôøi laø khoâng coù gì khaùc bieät, 17% - coù lôïi theá vaø chæ coù 6% nghó laø baát lôïi. Coù leõ ñieàu naøy cuõng phaàn naøo giaûi thích moät phaùt hieän khaùc laø doanh nhaân nöõ Vieät Nam caûm thaáy mình ñöôïc toân troïng vôùi tö caùch laø chuû moät doanh nghieäp. Cuï theå laø ña soá chò em (54%) caûm thaáy khoâng coù söï khaùc bieät trong vieäc “ñöôïc toân troïng vôùi tö caùch laø moät doanh nhaân,” 30% cho ñaây laø moät lôïi theá trong khi chæ coù 7% nghó laø baát lôïi - 23 ñieåm “cheânh leäch mang tính lôïi theá”. Chuû caùc doanh nghieäp môùi thaønh laäp coi vieäc ñöôïc toân troïng vôùi tö caùch laø chuû moät doanh nghieäp laø moät thaùch thöùc hôn caùc chuû doanh nghieäp laâu naêm hôn (13% chuû caùc doanh nghieäp thaønh laäp ít hôn 5 naêm so vôùi 4% chuû caùc doanh nghieäp thaønh laäp treân 10 naêm), con soá naøy ôû chuû doanh nghieäp nöõ Haø Noäi laø 24% so vôùi caùc vuøng khaùc laø 10%. Maëc duø coù nhöõng khaùc bieät nhoû ñaïi ña soá caùc chò em duø ôû Haø Noäi hay môùi laøm doanh nghieäp trong voøng 5 naêm trôû laïi ñaây ñeàu thöøa nhaän raèng laø phuï nöõ cuõng khoâng phaûi laø thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi vieäc laøm chuû moät doanh nghieäp ôû Vieät Nam. Maëc duø nhìn chung caùc chuû doanh nghieäp nöõ Vieät Nam thöøa nhaän laø mình ñöôïc toân troïng vôùi tö caùch laø chuû doanh nghieäp vaø hoï khoâng caûm thaáy bò nhieàu thaùch thöùc khi laø phuï nöõ maø tham gia kinh doanh, hoï vaãn theå hieän mong muoán laø coù nhieàu cô hoäi gaëp gôõ vaø gaây döïng quan heä vôùi nhau hôn nöõa, muoán coù nhöõng chính saùch vaø chöông trình hoã trôï rieâng cho caùc doanh nghieäp nöõ vaø coù nhöõng chöông trình giaùo duïc ñaøo taïo veà quaûn lyù doanh nghieäp rieâng cho ñoái töôïng nöõ chuû doanh nghieäp. Nhöõng phaùt hieän naøy hoaøn toaøn khoâng maâu thuaãn vôùi nhau. Caùc nghieân cöùu treân theá giôùi cuõng ñaõ chæ ra raèng phuï nöõ coù caùch hoïc khaùc vôùi nam giôùi vaø coù theå coù lôïi hôn khi ñöôïc tham döï nhöõng khoùa hoïc daønh rieâng cho nöõ, döïa treân vieäc taïo döïng quan heä laâu daøi nhieàu hôn laø mang tính söï vuï. Do ñoù nhöõng khoùa ñaøo taïo ñöôïc thieát keá rieâng cho phuï nöõ khoâng bò coi laø söï phaân bieät ñoái xöû giöõa nam vaø nöõ maø laø söï toân troïng vaø thöøa nhaän söï khaùc bieät veà thò hieáu vaø nhu caàu cuûa caùc ñoái töôïng khaùch haøng khaùc nhau. 8 Thuaät ngöõ “ñieåm mang tính lôïi theá” ñöôïc söû duïng ôû ñaây ñeå chæ söï khaùc bieät trong tyû leä chò em coi moät vaán ñeà cuï theå laø deã daøng hôn ñoái vôùi phuï nöõ khi laøm kinh doanh vaø tyû leä chò em coi vaán ñeà ñoù laø thaùch thöùc hôn. Chaúng haïn 29% chò em cho raèng laø phuï nöõ thì coù lôïi theá hôn khi laøm vieäc vôùi khaùch haøng trong khi ñoù 11% cho raèng ñaây laø thaùch thöùc ñoái vôùi nöõ - ñaây coù theå coi laø “ñieåm mang tính lôïi theá." 22 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 VIII Nhìn veà töông lai Chuû doanh nghieäp nöõ ñöôïc khaûo saùt coù xu höôùng nhìn veà töông lai vôùi nhöõng keá hoaïch taêng tröôûng vaø môû roäng kinh doanh hôn laø giöõ nguyeân quy moâ hieän taïi, nhöng vaãn coù moät soá khoâng ít döôøng nhö hôi deø daët veà keá hoaïch phaùt trieån trong töông lai. Theâm vaøo ñoù, nöõ doanh nhaân coù veû laïc quan veà trieån voïng phaùt trieån cuûa caû neàn kinh teá hôn laø cuûa rieâng doanh nghieäp mình, ñieàu naøy cho thaáy hoï ñang thöïc söï caàn ñeán caùc chính saùch vaø chöông trình hoã trôï. Trong voøng 12 thaùng tôùi, caùc doanh nghieäp nöõ coù keá hoaïch thöïc hieän moät soá chieán löôïc phaùt trieån quan troïng. Hai phaàn ba trong soá hoï (67%) coù keá hoaïch taêng voán ñaàu tö, 53% môû roäng sang thò tröôøng môùi, 45% khaúng ñònh seõ thueâ theâm nhaân coâng, 36% tìm kieám söï hoã trôï töø chính phuû, vaø 30% seõ tìm kieám ñoái taùc nöôùc ngoaøi. Nhöõng ngöôøi coù keá hoaïch phaùt trieån maïnh trong töông lai laø töø Haø Noäi vaø caùc tænh phía baéc - hôn 80% coù keá hoaïch taêng voán ñaàu tö vaø hôn 60% coù keá hoaïch taêng nhaân coâng. Phuï nöõ ôû caùc thaønh phoá lôùn (53% ôû Haø Noäi, 57% ôû TP Hoà Chí Minh) laø nhöõng ngöôøi ñang coù keá hoaïch tìm kieám ñoái taùc nöôùc ngoaøi trong nhöõng naêm tôùi. Nhìn laïi phaàn treân cuûa baùo caùo, ñaây cuõng laø nhöõng doanh nghieäp ñaõ coù moái quan heä laøm aên vôùi thò tröôøng nöôùc ngoaøi. Chæ coù 19% trong soá hoï seõ giöõ nguyeân quy moâ voán ñaàu tö vaø nhaân coâng nhö hieän nay, thöïc hieän chính saùch “chôø ñôïi vaø nghe ngoùng”. Coù raát ít doanh nghieäp nöõ ñang xem xeùt thu heïp quy moâ kinh doanh. Chæ coù 2% cho laø hoï coù theå seõ phaûi giaûm nhaân coâng vaø 1% seõ phaûi giaûm voán ñaàu tö. Maëc duø ña soá caùc nöõ chuû doanh nghieäp ñeàu coù ñònh höôùng vaø coù keá hoaïch tieáp tuïc môû roäng doanh nghieäp trong töông lai, hoï laïi coù veû keùm laïc quan vaøo trieån voïng cuûa doanh nghieäp mình so vôùi trieån voïng chung cuûa caû neàn kinh teá - ñaây laø moät phaùt hieän khoâng phoå bieán trong caùc khaûo saùt töông töï veà doanh nghieäp 9. Hai phaàn ba nöõ doanh nhaân trong khaûo saùt (67%) laïc quan veà taêng tröôûng vaø phaùt trieån cuûa doanh nghieäp mình trong voøng hai naêm tôùi (46% töông ñoái laïc quan vaø 21% raát laïc quan), hôn ba phaàn tö (79%) laïc quan veà trieån voïng phaùt trieån kinh teá noùi chung (51% töông ñoái laïc quan vaø 28% raát laïc quan). Ñieàu naøy cho thaáy caùc nöõ chuû doanh nghieäp döôøng nhö vaãn coøn löôõng löï ñoái vôùi töông lai phaùt trieån cuûa doanh nghieäp mình so vôùi töông lai phaùt trieån kinh teá noùi chung. Ngay caû chuû nhöõng doanh nghieäp môùi thaønh laäp döôùi 5 naêm cuõng laïc quan veà trieån voïng phaùt trieån kinh teá cuûa Vieät Nam hôn laø cuûa doanh nghieäp mình - ñaây leõ ra phaûi laø nhoùm caùc doanh nghieäp laïc quan nhaát. Chæ coù nhoùm chuû doanh nghieäp ôû Haø Noäi coù veû laïc quan veà trieån voïng phaùt trieån cuûa doanh nghieäp hôn cuûa caû neàn kinh teá (86% laïc quan veà trieån voïng cuûa doanh nghieäp mình so vôùi 72% veà trieån voïng cuûa caû neàn kinh teá). 9 Tham khaûo chæ soá veà möùc ñoä tin töôûng kinh doanh cuûa Lieân hieäp caùc doanh nghieäp ñoäc laäp cuûa Canada, Lieân hieäp caùc doanh nghieäp Hoa Kyø (U.S.) vaø Trung taâm nghieân cöùu doanh nghieäp nöõ Hoa Kyø. CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 23 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN VIII Phaùt hieän naøy, cuøng vôùi nhöõng mong muoán tha thieát cuûa chò em trong khaûo saùt nhö: ñöôïc ñaøo taïo caùc kyõ naêng kinh doanh nhieàu hôn; hoã trôï ñeå caûi thieän kyõ naêng quaûn lyù taøi chính; tieáp tuïc taùi ñaàu tö lôïi nhuaän thu ñöôïc vaøo môû roäng kinh doanh vaø hoã trôï môû cöûa ra caùc thò tröôøng môùi, cho thaáy caùc chuû doanh nghieäp nöõ caàn coù nhöõng chính saùch vaø chöông trình ñaùp öùng ñöôïc nhöõng nhu caàu naøy cuûa hoï, vaø hôn theá söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån cuûa khoái doanh nghieäp nöõ Vieät Nam seõ phuï thuoäc raát nhieàu vaøo vieäc thöïc thi caùc chính saùch trong nhöõng lónh vöïc quan troïng vöøa ñöôïc baøn baïc treân ñaây. Chuû doanh nghieäp nöõ laïc quan veà trieån voïng kinh teá ñaát nöôùc hôn trieån voïng doanh nghieäp mình Nhöõng trieån voïng phaùt trieån trong voøng 2 naêm tôùi 24 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 IX Moät soá ñaëc ñieåm veà caù nhaân vaø doanh nghieäp Nöõ doanh nhaân tham gia khaûo saùt laàn naøy laø chuû caùc doanh nghieäp coù quy moâ töông ñoái lôùn vaø ñaõ thaønh laäp ñöôïc moät thôøi gian daøi. Haàu heát hoï ñaõ thaønh laäp doanh nghieäp ñöôïc hôn 5 naêm - 39% ñaõ coù doanh nghieäp naøy ñöôïc hôn 10 naêm - trung bình moät doanh nghieäp thueâ 68 (67.7) nhaân vieân hôïp ñoàng daøi haïn vaø 25 (24.9) nhaân vieân muøa vuï. Maëc duø phaàn lôùn hoï (63%) ñeàu söû duïng nhaø mình laøm nôi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, 62% coù doanh thu treân 1 tyû ñoàng Vieät Nam vaø khoaûng 21% coù doanh thu treân 10 tyû ñoàng Vieät Nam. Nhöõng chuû doanh nghieäp nöõ tham gia cuoäc khaûo saùt ñeán töø khaép caùc vuøng treân caû nöôùc. Ñoâng nhaát laø töø thaønh phoá Hoà Chí Minh vôùi 24%, tieáp ñoù laø Haø Noäi vôùi11%. Soá coøn laïi ñeán töø caùc vuøng khaùc nhau, ñoâng hôn caû laø khu vöïc ñoàng baèng soâng Cöûu Long, Nam trung boä vaø Ñoâng Nam boä. Veà khía caïnh caù nhaân, ñaïi ña soá chò em (khoaûng 80%) ñaõ laäp gia ñình vaø gia ñình hoï trung bình coù 5,1 thaønh vieân (goàm choàng, con, boá meï hoaëc caû hoï haøng) - töùc laø coù moät soá khoâng ít thaønh vieân coù theå ñang soáng phuï thuoäc vaøo thu nhaäp töø kinh doanh cuûa hoï. Möôøi laêm phaàn traêm (15%) chò em döôùi 35 tuoåi, 31% laø töø 35 ñeán 44 tuoåi, 38% töø 45 ñeán 54, vaø 14% laø treân 55 tuoåi. Hoï ñeàu laø nhöõng ngöôøi coù trình ñoä. Chæ coù 12% chò em laø môùi hoïc xong tieåu hoïc, coøn 25% ñaõ toát nghieäp phoå thoâng trung hoïc, 27% treân trung hoïc, 34% toát nghieäp ñaïi hoïc vaø treân ñaïi hoïc. Veà thaønh phaàn daân toäc, haàu heát chuû doanh nghieäp nöõ laø ngöôøi Kinh. Chæ coù 6% thuoäc caùc daân toäc khaùc, trong ñoù 4% laø ngöôøi Hoa, chöa ñeán 1% laø ngöôøi Khmer, vaø chöa ñeán 1% thuoäc caùc daân toäc khaùc. Baûng sau ñaây toùm taét caùc ñaëc ñieåm caù nhaân vaø doanh nghieäp cuûa nhöõng nöõ chuû doanh nghieäp tham gia khaûo saùt. Ñaëc ñieåm caù nhaân vaø doanh nghieäp cuûa ñoái töôïng ñöôïc khaûo saùt Ñaëc ñieåm doanh nghieäp Ñaëc ñieåm caù nhaân Soá naêm thaønh laäp Tuoåi Ít hôn 5 naêm 17% Döôùi 25 1% 5 - 9 naêm 40% 25 - 34 14% 10 naêm trôû leân 39% 35 - 44 31% Khoâng traû lôøi 4% 45 - 54 38% Soá naêm trung bình 8.6% Treân 55 14% Khoâng traû lôøi 2% Ngaønh Trình ñoä Noâng nghieäp 4% Heát tieåu hoïc 12% Khai thaùc taøi nguyeân (daàu khí, than) 3% Toát nghieäp trung hoïc/hoïc ngheà 25% Saûn xuaát haøng tieâu duøng (thöïc phaåm, quaàn aùo) 14% Sau trung hoïc, chöa ñaïi hoïc 27% Saûn xuaát haøng coâng nghieäp (maùy moùc, theùp, loáp) 6% Toát nghieäp ñaïi hoïc 28% Thöông maïi (baùn buoân/baùn leû) 40% Sau ñaïi hoïc 6% Dòch vuï - du lòch 7% Khoâng traû lôøi 3% Dòch vuï hoã trôï kinh doanh 14% Dòch vuï caù nhaân 2% Coâng ngheä/coâng ngheä thoâng tin 2% Khaùc 16% CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 25 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN Ñaëc ñieåm caù nhaân vaø doanh nghieäp cuûa ñoái töôïng ñöôïc khaûo saùt (tieáp) Ñaëc ñieåm doanh nghieäp Ñaëc ñieåm caù nhaân Soá nhaân coâng daøi haïn Tình traïng hoân nhaân 0 13% Coù choàng 80% 1-4 24% Ñoäc thaân, chöa coù choàng 7% 5-9 17% Li dò 5% 10 - 24 21% Li thaân 1% 25+ 26% Goùa 5% Soá nhaân coâng (tính trung bình) 67.7% Khoâng traû lôøi 2% Soá nhaân coâng ngaén haïn/muøa vuï Soá ngöôøi phuï thuoäc vaøo thu nhaäp cuûa chuû doanh nghieäp 0 49% Khoâng 5% 1-4 14% 1 ngöôøi nöõa 8% 5-9 6% 2 ngöôøi nöõa 20% 10 - 24 15% 3 ngöôøi nöõa 15% 25+ 16% 4 ngöôøi nöõa 17% Soá nhaân coâng (tính trung bình) 24.9% 5 ngöôøi nöõa 9% 6 ngöôøi nöõa 10% 7 hoaëc hôn 10% Khoâng traû lôøi 6% Soá ngöôøi (tính trung bình) 4.1% Doanh thu, 2004 Daân toäc Döôùi 100tr VND 7% Kinh 94% 100-499tr VND 15% Hoa 4% 500-999tr VND 11% Khmer <1% 1-4.9 tyû VND 28% Khaùc <1% 5-9.9 tyû VND 13% 10-49.9 tyû VND 16% Treân 50 tyû VND 5% Khoâng traû lôøi 4% Ñòa ñieåm kinh doanh Taïi nhaø 63% Khoâng taïi nhaø 35% Khu vöïc Haø Noäi 11% Ñoàng baèng soâng Hoàng 4% Mieàn nuùi phía baéc 2% Baéc Trung boä 5% Nam Trung boä 12% Cao nguyeân trung boä 4% TP Hoà Chí Minh 24% Ñoâng Nam boä 12% Ñoàng baèng soâng Cöûu Long 23% Khoâng traû lôøi 4% 26 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Kieán nghò veà chính saùch Döïa treân caùc keát quaû cuûa khaûo saùt ñaõ ñöôïc trình baøy chi tieát ôû treân ñaây, chuû doanh nghieäp nöõ tham gia khaûo saùt naøy ñaõ ñöa ra moät soá kieán nghò veà chính saùch vaø chöông trình haønh ñoäng sau ñaây: Nhöõng yù kieán cuûa chuû doanh nghieäp nöõ trong khaûo saùt ñònh löôïng vaø ñònh tính ñaõ theå hieän ñöôïc mong muoán tha thieát: chính phuû neân coù nhöõng chính saùch vaø chöông trình veà hoã trôï doanh nghieäp nöõ. Hoï cho raèng vieäc thieáu nhöõng chöông trình, chính saùch nhö vaäy ñang haïn cheá söï phaùt trieån tieàm naêng cuûa caùc doanh nghieäp nöõ. Hoï kieán nghò laø Luaät bình ñaúng giôùi ñang ñöôïc soaïn thaûo caàn xem xeùt moät caùch nghieâm tuùc ñeán vaán ñeà phaùt trieån doanh nghieäp nöõ, ñaëc bieät neân quan taâm ñeán caùc chöông trình ñaøo taïo cho chuû doanh nghieäp, tieáp caän voán vaø tieáp caän thò tröôøng môùi. „ Xuyeân suoát khaûo saùt naøy, caùc chuû doanh nghieäp nöõ theå hieän mong muoán ñöôïc coù cô hoäi ñaøo taïo veà caùc vaán ñeà quaûn lyù doanh nghieäp - khoâng chæ nhöõng kyõ naêng quaûn lyù chung maø quaûn lyù trong nhöõng lónh vöïc cuï theå nhö quaûn lyù taøi chính, phaùt trieån thò tröôøng môùi. Vieäc thieát keá vaø hoã trôï kinh phí thieát keá cho caùc chöông trình ñaøo taïo chuû doanh nghieäp nöõ neân ñöôïc xem xeùt ñeán trong luaät bình ñaúng giôùi. „ Neân phaùt trieån nhöõng khoùa ñaøo taïo coù xem xeùt ñeán phöông thöùc hoïc rieâng cuûa phuï nöõ, döïa treân vieäc taïo döïng quan heä laâu daøi hôn laø mang tính söï vuï ngaén haïn. Ngoaøi ra, neân thieát keá rieâng moät soá chöông trình ñaøo taïo ñaëc bieät daønh cho caùc chuû cuûa nhöõng doanh nghieäp quy moâ lôùn hôn vaø cho chuû caùc doanh nghieäp quy moâ nhoû hay môùi thaønh laäp. „ Tieáp caän voán ñeå thaønh laäp hay môû roäng doanh nghieäp cuõng laø moät lónh vöïc caàn ñöôïc chính phuû hoã trôï. Hoï kieán nghò coù theå laø ngay Luaät bình ñaúng giôùi hay moät vaên baûn khaùc lieân quan neân xem xeùt vieäc thaønh laäp quyõ tín duïng ñaëc bieät hay quyõ baûo laõnh tín duïng daønh cho caùc doanh nghieäp nhoû. Doanh nhaân nöõ ôû Vieät Nam muoán coù nhieàu cô hoäi gaëp gôõ vaø taïo döïng quan heä hoïc hoûi vaø chia seû kinh nghieäm. Hoï kieán nghò chính phuû neân hoã trôï vieäc toå chöùc dieãn ñaøn nhö vaäy thöôøng xuyeân cho caùc doanh nhaân nöõ. „ Doanh nhaân nöõ mong muoán ñöôïc gaëp gôõ thöôøng xuyeân vôùi caùc chuû doanh nghieäp nöõ khaùc ñeå chia seû yù töôûng vaø kinh nghieäm cuõng nhö hoïc hoûi laãn nhau. Vieäc thaønh laäp vaø môû roäng caùc caâu laïc boä vaø toå chöùc daønh rieâng cho giôùi doanh nhaân nöõ cuõng neân ñöôïc xuùc tieán, coù theå baét ñaàu baèng söï hoã trôï töø Luaät bình ñaúng giôùi. 27 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN „ Caùc nöôùc khaùc thöôøng toå chöùc moät soá hoäi thaûo khu vöïc hay quoác gia daønh cho doanh nhaân nöõ cuøng vôùi caùc chöông trình giaùo duïc hay ñoâi khi laø giaûi thöôûng trao cho caùc doanh nhaân nöõ. Hoäi thaûo ñöôïc toå chöùc theo ñònh kyø, chaúng haïn haøng naêm, cuõng seõ giuùp phaùt trieån tính coäng ñoàng trong giôùi doanh nhaân nöõ ôû Vieät Nam vaø taêng cöôøng söï nhaän thöùc cuûa xaõ hoäi veà thaønh töïu vaø ñoùng goùp cuûa giôùi nöõ ñoái vôùi ñaát nöôùc. Doanh nhaân nöõ ôû Vieät Nam kieán nghò laø neân coù moät toå chöùc hay cô quan chòu traùch nhieäm veà caùc chöông trình phaùt trieån doanh nghieäp nöõ hay moät hoäi ñoàng tö vaán cho doanh nghieäp nöõ hoaëc caû hai. „ Hoï kieán nghò neân trao traùch nhieäm trieån khai vaø giaùm saùt thöïc hieän nhöõng chöông trình hoã trôï (sau khi Luaät bình ñaúng giôùi ñöôïc thoâng qua) cho moät cô quan phuï traùch veà caùc vaán ñeà cuûa doanh nghieäp nöõ (thay vì caùc traùch nhieäm naøy naèm raûi raùc ôû nhieàu cô quan khaùc nhau). Luaät bình ñaúng giôùi coù theå coù nhöõng quy ñònh veà moät cô quan nhö vaäy vôùi chöông trình haønh ñoäng cuï theå. „ Ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhöõng nhu caàu rieâng bieät cuûa doanh nghieäp nöõ Vieät Nam, chuû doanh nghieäp nöõ hoan ngheânh vieäc thaønh laäp moät hoäi ñoàng tö vaán chính phuû veà caùc vaán ñeà hoã trôï doanh nghieäp nöõ ñeå tieáng noùi cuûa phuï nöõ ñöôïc laéng nghe vaø coù troïng löôïng trong caùc thaûo luaän veà chính saùch. Moät nhoùm tö vaán nhö vaäy ñaõ ñöôïc chöùng minh ôû nhieàu nöôùc ñoùng vai troø quan troïng trong thieát keá vaø trieån khai caùc chính saùch hoã trôï doanh nghieäp nöõ vaø taïo ra ñoái thoaïi thöôøng xuyeân ñeå kòp thôøi ñieàu chænh vaø môû roäng caùc chính saùch vaø chöông trình naøy. 28 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Phöông phaùp khaûo saùt Nhöõng phaùt hieän trình baøy trong baùo caùo naøy döïa treân moät khaûo saùt ñònh löôïng treân moät soá lôùn caùc doanh nhaân nöõ ôû Vieät Nam. Moät soá thaûo luaän nhoùm vaø phoûng vaán saâu cuõng ñaõ ñöôïc thöïc hieän treân 82 doanh nhaân nöõ (seõ mieâu taû kyõ ôû döôùi ñaây). Nhöõng doanh nhaân nöõ tham gia vaøo thaûo luaän nhoùm vaø phoûng vaán cuõng tham gia vaøo ñieàn baûng caâu hoûi cuûa khaûo saùt ñònh löôïng. Moät soá yù kieán cuûa caùc chò em doanh nhaân ñaõ ñöôïc trích daãn nguyeân vaên trong baùo caùo naøy. Moät aán phaåm khaùc trình baøy keát quaû cuûa ñieàu tra ñònh tính cuõng seõ ñöôïc xuaát baûn trong thôøi gian tôùi. Baûng caâu hoûi goàm 39 caâu hoûi (75 muïc) ñöôïc göûi theo ñöôøng böu ñieän ñeán 2160 nöõ doanh nhaân. Ñaây laø danh saùch ñöôïc ruùt ra töø 4000 doanh nghieäp do nöõ laøm chuû ñöôïc choïn ngaãu nhieân töø moät cô sôû döõ lieäu goàm hôn 13000 doanh nghieäp nöõ taäp hôïp töø Phoøng thöông maïi vaø coâng nghieäp, caùc hoäi doanh nghieäp trung öông vaø ñòa phöông, Hoäi lieân hieäp phuï nöõ trung öông vaø ñòa phöông. Trong soá 4,000 doanh nghieäp choïn ngaãu nhieân, chuùng toâi xaùc nhaän ñöôïc ñòa chæ cuûa 2,160 doanh nghieäp. Baûng caâu hoûi ñöôïc göûi ñi vaøo cuoái thaùng 7 naêm 2005 vaø cho ñeán cuoái thaùng 8, chuùng toâi nhaän ñöôïc 473 phaûn hoài (töùc laø tyû leä phaûn hoài laø 21,9%) - ñaây coù theå coi laø moät tyû leä phaûn hoài cao ñoái vôùi nhöõng khaûo saùt cuøng loaïi. Khaûo saùt coù soá quan saùt laø 473 seõ coù ñoä sai soá laø +/- 4.5%, ôû ñoä tin caäy laø 95%. Kinh nghieäm cuûa 82 doanh nhaân nöõ ñöôïc thu thaäp trong moät soá buoåi phoûng vaán saâu vaø thaûo luaän nhoùm. 8 thaûo luaän nhoùm ñöôïc toå chöùc vôùi söï tham gia cuûa 63 doanh nhaân nöõ töø nhieàu ngaønh ngheà vaø ñòa phöông khaùc nhau. Haàu heát hoï laø chuû caùc doanh nghieäp coù ñaêng kyù chính thöùc tröø moät nhoùm thaûo luaän ôû Ñaø Naüng coù caû nhöõng ñaïi dieän cuûa khu vöïc kinh teá hoä gia ñình. Thaûo luaän nhoùm ñöôïc toå chöùc ôû boán ñòa ñieåm: Haø Noäi, Thaønh phoá Hoà Chí Minh, Ñaø Naüng vaø Caàn Thô. Moät buoåi thaûo luaän dieãn ra trong voøng 2 tieáng. Theâm vaøo ñoù, 19 buoåi phoûng vaán saâu vôùi caùc chuû doanh nghieäp nöõ ñöôïc dieãn ra ngay taïi vaên phoøng cuûa hoï. Moãi buoåi phoûng vaán trung bình cuõng ñöôïc dieãn ra trong voøng hai giôø. Ñoái töôïng ñöôïc phoûng vaán ñöôïc löïa choïn töø nhieàu keânh khaùc nhau nhö caâu laïc boä doanh nghieäp nöõ, caùc hieäp hoäi doanh nghieäp v.v- Coù boán chuû doanh nghieäp vöøa ñöôïc phoûng vaán saâu vöøa tham gia vaøo thaûo luaän nhoùm. Phaûi thöøa nhaän raèng vieäc choïn maãu nhö treân laø chöa ñöôïc ngaãu nhieân hoaøn toaøn (do khoâng tìm ñöôïc moät cô sôû döõ lieäu hoaøn chænh naøo veà doanh nghieäp do nöõ laøm chuû). Vieäc choïn maãu môùi chæ giôùi haïn trong moät danh saùch goàm caùc doanh nghieäp chuû yeáu laø hoäi vieân cuûa hoäi doanh nghieäp hoaëc cuûa Hoäi lieân hieäp phuï nöõ, neân keát quaû cuûa khaûo saùt chöa theå coù tính ñaïi dieän cho toaøn boä khoái doanh nghieäp nöõ Vieät Nam. Nhöõng ñoái töôïng trong khaûo saùt naøy laø chuû nhöõng doanh nghieäp töông ñoái lôùn vaø ñaõ coù moät thôøi gian hoaït ñoäng nhaát ñònh, vaø taát caû ñeàu laø doanh nghieäp ñaêng kyù vaø thaønh laäp chính thöùc theo luaät. Thöïc traïng veà caùc nöõ chuû doanh nghieäp cöïc nhoû, caùc hoä gia ñình coù theå khoâng ñöôïc phaûn aùnh trong khaûo saùt naøy. 29 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN Phuï luïc Phuï luïc 1: Thö môøi khaûo saùt Haø Noäi ngaøy 15 thaùng 7 naêm 2005 V/v: Khaûo saùt veà doanh nhaân nöõ Vieät Nam Kính thöa Baø Hoäi Lieân hieäp Phuï nöõ Vieät Nam vaø Chöông trình Phaùt trieån Kinh teá Tö nhaân MPDF xin göûi tôùi baø lôøi chaøo traân troïng. Nhaèm phuïc vuï cho coâng taùc soaïn thaûo Luaät Bình ñaúng giôùi, chuùng toâi ñang thöïc hieän moät cuoäc khaûo saùt veà nhu caàu vaø nhöõng khoù khaên, thaùch thöùc cuûa doanh nhaân nöõ Vieät Nam trong giai ñoaïn hieän nay. Xin baø daønh chuùt thôøi gian ñieàn vaøo baûn caâu hoûi göûi keøm theo vaø göûi thö hoaëc fax veà ñòa chæ: Nguyeãn Thò Mî Chöông trình Phaùt trieån Kinh teá Tö nhaân MPDF Taàng 3, 63 Lyù Thaùi Toå, Haø Noäi ÑT: (04) 8247892; Fax: (04) 8247898 Chuùng toâi xin göûi tôùi Quyù doanh nghieäp moät moùn quaø thay lôøi caûm ôn. Môøi quyù doanh nghieäp xem chi tieát ôû phaàn cuoái cuûa baûng caâu hoûi. Chuùng toâi raát mong nhaän ñöôïc söï phaûn hoài kòp thôøi töø phía quyù Doanh nghieäp ñeå thu thaäp ñöôïc nhöõng yù kieán xaùc ñaùng nhaát cho quaù trình soaïn thaûo Luaät Bình ñaúng giôùi. Xin chaân thaønh caûm ôn Kính thö Nguyeãn Thò Thanh Hoaø Nguyeãn Phöông Quyønh Trang Phoù chuû tòch Giaùm ñoác, Phaùt trieån Moâi tröôøng Kinh doanh Hoäi Lieân hieäp Phuï nöõ Vieät Nam MPDF 30 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Phuï luïc 2: Baûng caâu hoûi khaûo saùt Khaûo saùt doanh nhaân nöõ Vieät Nam Laø moät doanh nhaân nöõ, Baø ñang ñoùng goùp moät phaàn quan troïng vaøo söï phaùt trieån kinh teá quoác gia, ñieàu naøy khoâng chæ ñuùng ôû Vieät Nam maø caû treân toaøn theá giôùi. Chuùng toâi muoán tìm hieåu theâm veà nhöõng doanh nhaân nöõ nhö baø, veà doanh nghieäp cuûa baø, cuõng nhö nhöõng yù kieán/quan ñieåm cuûa baø veà nhöõng bieän phaùp, chính saùch maø chính phuû caàn xaây döïng ñeå coù theå hoã trôï doanh nghieäp Vieät Nam phaùt trieån lôùn maïnh hôn. Xin daønh moät vaøi phuùt ñieàn vaøo baûn caâu hoûi döôùi ñaây - baø seõ chæ maát nhieàu nhaát laø 15 phuùt - vaø göûi laïi baûn traû lôøi cho chuùng toâi theo ñöôøng böu ñieän (baèng phong bì göûi keøm theo maø khoâng caàn daùn tem) hoaëc göûi fax veà ñòa chæ sau ñaây: Nguyeãn Thò Mî Chöông trình Phaùt trieån Kinh teá Tö nhaân MPDF Taàng 3, 63 Lyù Thaùi Toå, Haø Noäi ÑT: 04 8 247892 / Fax: 04 8 247898 Haøng ngaøn doanh nhaân nöõ khaùc cuõng ñang nhaän ñöôïc baûn caâu hoûi khaûo saùt naøy. Keát quaû cuûa khaûo saùt naøy seõ laø moät thoâng tin quan troïng trong caùc thaûo luaän chính saùch veà hoã trôï doanh nghieäp nhoû ôû Vieät Nam. Moïi thoâng tin baø cung caáp seõ ñöôïc giöõ tuyeät maät. Seõ khoâng coù nhöõng thoâng tin cuï theå ñeå xaùc ñònh ñöôïc baûn traû lôøi naøo laø cuûa baø. Chuùng toâi xin göûi tôùi Quyù doanh nghieäp moät moùn quaø thay lôøi caûm ôn. Ñoù laø ba trong soá nhöõng cuoán saùch veà quaûn lyù doanh nghieäp cuûa Business Edge - boä saùch hoïc linh hoaït do MPDF bieân soaïn. Neáu baø ñang laøm chuû nhieàu doanh nghieäp, xin traû lôøi veà 1 doanh nghieäp chính cuûa mình. ÔÛ moãi caâu hoûi, haõy choïn caâu traû lôøi naøo gaàn ñuùng nhaát hieän traïng doanh nghieäp, phuø hôïp nhaát vôùi nhöõng ñaùnh giaù, nhaän xeùt vaø quan ñieåm cuûa baø. Xin chaân thaønh caùm ôn söï hôïp taùc cuûa baø. Tröôù c tieâ n , chuù n g toâ i muoá n tìm hieå u moä t soá vaá n ñeà baø ñang gaë p phaû i khi ñieà u haø n h doanh nghieä p ... 1. Baø suy nghó gì veà trieån voïng phaùt trieån cuûa kinh teá Vieät Nam trong hai naêm tôùi? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Raát laïc quan (1) † Töông ñoái bi quan (4) † Töông ñoái laïc quan (2) † Raát bi quan (5) † Bình thöôøng (3) 31 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN 2. Baø suy nghó gì veà trieån voïng phaùt trieån cuûa doanh nghieäp mình trong hai naêm tôùi? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Raát laïc quan (1) † Töông ñoái bi quan (4) † Töông ñoái laïc quan (2) † Raát bi quan (5) † Bình thöôøng (3) 3. Haõy ñaùnh giaù möùc ñoä quan troïng cuûa caùc vaán ñeà sau ñaây ñoái vôùi doanh nghieäp cuûa baø hieän nay? (Choïn MOÄT caâu traû lôøi cho moãi vaán ñeà) Hoaøn toaøn Bình Hôi quan Raát quan Voâ cuøng khoâng quan thöôøng troïng troïng quan troïng (1) (2) (3) (4) troïng (5) a. Tieáp caän caùc nguoàn taøi chính † † † † † † b. Chaát löôïng lao ñoäng, tuyeån duïng vaø † † † † giöõ lao ñoäng gioûi † c. Tieáp caän ñaát ñai/nhaø xöôûng/taøi saûn † † † † † d. Tieáp caän caùc coâng ngheä caàn thieát cho † † † † doanh nghieäp † e. Chi phí dòch vuï coâng coäng cao (ñieän, † † † † nöôùc, vieãn thoâng v.v...) † † f. Caïnh tranh töø caùc nöôùc khaùc † † † † g. Caùc khoaûn chi cho hoái loä vaø khoâng † † † † † chính thöùc khaùc † h. Tham nhuõng † † † † † † i. Chi phí lao ñoäng cao † † † † j. Hieäu suaát/naêng suaát thaáp † † † † k. Tieáp caän caùc khoùa ñaøo taïo vaø hoã trôï † † † † † kyõ thuaät ñeå hoïc hoûi caùc kyõ naêng quaûn trò doanh nghieäp † l. Tieáp caän thò tröôøng môùi (ví duï nhö buoân † † † † baùn vôùi nöôùc ngoaøi, hay baùn cho nhieàu † loaïi khaùch haøng khaùc nhau) m. Luaät phaùp vaø chính saùch khoâng coù lôïi † † † † † cho söï phaùt trieån cuûa doanh nghieäp n. Hoïc caùc kyõ naêng veà quaûn lyù taøi chính † † † † ñeå tieáp tuïc môû roäng doanh nghieäp o. Nhöõng thaønh kieán ñoái vôùi phuï nöõ † † † † 32 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Baûng caâu hoûi khaûo saùt 4. Coøn vaán ñeà naøo quan troïng hôn ñoái vôùi doanh nghieäp cuûa baø hieän nay maø khoâng ñöôïc ñeà caäp ôû caâu hoûi treân? Neáu coù, xin ñieàn vaøo ñaây. 5. Trong 12 thaùng tôùi, lieäu doanh nghieäp cuûa baø coù keá hoaïch ___? (Choïn taát caû nhöõng caâu traû lôøi phuø hôïp) † Thueâ nhaân coâng môùi (1) † Taêng voán ñaàu tö (2) † Môû roäng sang thò tröôøng môùi (3) † Tìm ñoái taùc nöôùc ngoaøi môùi (4) † Tìm kieám nhöõng hoã trôï ñaëc bieät töø chính phuû (5) † Giaûm nhaân coâng (6) † Giaûm voán ñaàu tö (7) † Ngöøng hoaït ñoäng moät chi nhaùnh (8) † Chôø ñôïi vaø xem xeùt, giöõ nguyeân soá nhaân coâng vaø voán ñaàu tö (9) 6. Caâu naøo trong nhöõng caâu sau ñaây coù theå mieâu taû gaàn ñuùng nhaát muïc tieâu cuûa baø ñoái vôùi doanh nghieäp trong 2 naêm tôùi? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi)) † Tieáp tuïc coâng vieäc kinh doanh baùn thôøi gian (part-time) ñeå taêng theâm thu nhaäp cho gia ñình (1) † Phaùt trieån coâng vieäc kinh doanh baùn thôøi gian (part-time) thaønh coâng vieäc kinh doanh toaøn phaàn (full-time) (2) † Tieáp tuïc hoaït ñoäng kinh doanh toaøn phaàn (full-time) nhö hieän nay (3) † Môû roäng coâng vieäc kinh doanh baèng caùch taêng doanh soá / taêng nhaân coâng (4) † Môû roäng coâng vieäc kinh doanh baèng caùch phaùt trieån sang thò tröôøng môùi (5) † Baùn hoaëc ngöøng hoaït ñoäng doanh nghieäp (6) 7. Trong vaøi thaùng tôùi, caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch seõ xem xeùt nhöõng bieän phaùp hoã trôï cho doanh nghieäp nhoû ôû Vieät Nam, coù theå coù moät soá chöông trình hoã trôï phaùt trieån doanh nghieäp do nöõ laøm chuû. Chuùng toâi mong baø cho bieát yù kieán veà nhöõng chính saùch naøo neân ñöôïc öu tieân. Töø danh saùch döôùi ñaây, haõy ñaùnh daáu vaøo BA LÓNH VÖÏC QUAN TROÏNG NHAÁT maø theo baø caùc chính saùch hoã trôï doanh nghieäp trong thôøi gian tôùi caàn taäp trung ñeán. † Ruùt ngaén thôøi gian ñaêng kyù thaønh laäp doanh nghieäp (1) † Giaûm chi phí caàn thieát ñeå ñaêng kyù thaønh laäp doanh nghieäp (2) † Cung caáp nhöõng kyõ naêng kinh doanh cô baûn cho nhöõng chuû doanh nghieäp môùi hoaëc nhöõng ngöôøi ñang coù keá hoaïch thaønh laäp doanh nghieäp (3) † Cung caáp nhöõng khoùa ñaøo taïo veà kyõ naêng kinh doanh ñaëc bieät daønh cho phuï nöõ (4) 33 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN † Thaønh laäp moät ban coá vaán ñaëc bieät ñeå tö vaán chính phuû veà nhöõng chính saùch/chöông trình lieân quan ñeán phaùt trieån doanh nghieäp nöõ (5) † Thay ñoåi caùc quy ñònh luaät phaùp veà lao ñoäng ñeå taêng khaû naêng linh hoaït cuûa doanh nghieäp trong vieäc sa thaûi vaø thay theá nhaân coâng (6) † Ñôn giaûn hoùa caùc thuû tuïc ñaêng kyù vaø chuyeån nhöôïng quyeàn sôû höõu taøi saûn (7) † Thaønh laäp quyõ tín duïng ñaëc bieät hay chöông trình ñaûm baûo tín duïng daønh rieâng cho doanh nghieäp nhoû (8) † Caùc chieán dòch truyeàn thoàng nhaèm naâng cao hình aûnh cuûa doanh nhaân (9) † Thieát laäp nhöõng muïc tieâu ñeå chính phuû öu tieân mua baùn haøng hoùa vaø dòch vuï töø doanh nghieäp nhoû (10) † Lónh vöïc khaùc (ÑEÀ NGHÒ VIEÁT CUÏ THEÅ VAØO ÑAÂY: _____________________________) (98) Chuùng toâi muoán tìm hieåu xem doanh nghieäp cuûa baø coù tham gia thò tröôøng quoác teá hay khoâng 8. Hieän nay doanh nghieäp coù xuaát khaåu hay nhaäp khaåu haøng hoùa/dòch vuï hay khoâng? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Khoâng (1) † Coù, xuaát khaåu haøng hoùa/dòch vuï (2) † Coù, nhaäp khaåu haøng hoùa/dòch vuï (3) † Coù, caû xuaát vaø nhaäp (4) 9. (Neáu coù ôû caâu 8) Doanh nghieäp ñang quan heä buoân baùn vôùi nhöõng thò tröôøng naøo? (Choïn taát caû nhöõng caâu traû lôøi phuø hôïp) † Australia (1) † Singapore (7) † Trung Quoác (2) † Haøn Quoác (8) † Ñöùc (3) † Ñaøi Loan (9) † Hoàng Koâng (4) † Vöông Quoác Anh (10) † Nhaät Baûn (5) † Hoa Kyø (11) † Malaysia (6) † Thò tröôøng khaùc (12) Haõy cung caáp cho chuùng toâi moät soá thoâng tin lieân quan ñeán vieäc söû duïng coâng ngheä ôû doanh nghieäp. 10. Doanh nghieäp baø ñang söû duïng nhöõng thieát bò coâng ngheä thoâng tin naøo? (Choïn taát caû nhöõng caâu traû lôøi phuø hôïp) † Maùy tính caù nhaân (1) † Heä thoáng nhieàu ñöôøng ñieän thoaïi (2) † Ñieän thoaïi di ñoäng (3) † Maùy fax (4) † Caùc maùy tính ñöôïc noái maïng vôùi nhau (5) 34 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Baûng caâu hoûi khaûo saùt 11. Haõy mieâu taû möùc ñoä söû duïng Internet ôû doanh nghieäp baø? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Doanh nghieäp chuùng toâi chöa töøng söû duïng Internet (1) † Doanh nghieäp chuùng toâi thænh thoaûng coù söû duïng Internet (2) † Doanh nghieäp chuùng toâi thöôøng xuyeân söû duïng Internet (3) 12. Doanh nghieäp baø coù trang Web khoâng? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Coù (1) † Khoâng (2) Haõy chia seû vôùi chuùng toâi moät soá thoâng tin lieân quan ñeán caùc nguoàn voán doanh nghieäp ñang söû duïng 13. Trong 12 thaùng vöøa qua doanh nghieäp ñaõ söû duïng nhöõng nguoàn voán naøo? (Choïn taát caû nhöõng caâu traû lôøi phuø hôïp) † Vay ngaân haøng vôùi tö caùch doanh nghieäp (1) † Vay ngaân haøng vôùi tö caùch caù nhaân (2) † Caùc haïn möùc tín duïng (3) † Laõi cuûa doanh nghieäp (4) † Vay töø chöông trình taøi chính vi moâ (5) † Theû tín duïng (6) † Vay chôï ñen (7) † Caùc nguoàn caù nhaân (tieát kieäm caù nhaân, vay töø gia ñình, baïn beø) (8) † Tín duïng nhaø cung caáp (9) † Quyõ kinh doanh maïo hieåm (10) † Caùc nguoàn tín duïng khaùc (98) † Khoâng söû duïng nguoàn vay naøo (99) 14. Khi ñi tìm caùc nguoàn voán beân ngoaøi trong voøng 1 naêm qua, doanh nghieäp coù gaëp phaûi caùc tình huoáng döôùi ñaây khoâng? (Choïn taát caû nhöõng caâu traû lôøi phuø hôïp) † Laõi suaát quaù cao (1) † Bò töø choái cho vay do thieáu taøi saûn theá chaáp (2) † Bò töø choái cho vay do thieáu kinh nghieäm kinh doanh (3) † Quaù trình ñi vay quaù phöùc taïp (4) † Bò gaây khoù deã do mình laø phuï nöõ (5) † Khoâng gaëp khoù khaên gì (98) † Khoâng ñi tìm nguoàn voán beân ngoaøi (99) 15. Hieän nay doanh nghieäp coù ñang söû duïng tín duïng ngaân haøng khoâng (döôùi hình thöùc vay hoaëc haïn möùc tín duïng? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Coù (1) † Khoâng (2) 35 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN 16. Theo baø, hieän doanh nghieäp coù ñuû nguoàn taøi chính ñeå tieáp tuïc môû roäng vaø phaùt trieån hay khoâng? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Coù (1) † Khoâng (2) 17. Baø thöôøng hoûi yù kieán ai khi phaûi ra nhöõng quyeát ñònh kinh doanh quan troïng? (Choïn taát caû nhöõng caâu traû lôøi phuø hôïp) † Caùc chuû doanh nghieäp thaân quen (1) † Caùc caùn boä quaûn lyù/ nhaân vieân chuû choát trong doanh nghieäp (2) † Luaät sö (3) † Keá toaùn hay tö vaán taøi chính (4) † Choàng hoaëc caùc thaønh vieân khaùc trong gia ñình (5) † Ban giaùm ñoác / ban coá vaán doanh nghieäp (6) † Ngaân haøng/caùn boä tín duïng (7) † Moät ngöôøi nhieàu kinh nghieäm (8) † Ngöôøi khaùc (98) † Khoâng coù ai, Toâi thöôøng töï ra caùc quyeát ñònh quan troïng (99) 18. Haõy ñaùnh giaù möùc ñoä höõu ích cuûa caùc hoaït ñoäng döôùi ñaây ñoái vôùi söï phaùt trieån vaø thaønh coâng cuûa doanh nghieäp? (Choïn MOÄT caâu traû lôøi cho moãi vaán ñeà) Hoaøn toaøn Khoâng Hôi höõu Raát höõu Voà cuøng khoâng höõu höõu ích ích ích höõu ích ích (1) laém (2) (3) (4) (5) a. Thöôøng xuyeân gaëp gôõ vôùi caùc nöõ † † † † † chuû doanh nghieäp khaùc ñeå trao ñoåi yù töôûng/kinh nghieäm b. Ñaøo taïo veà quaûn lyù taøi chính † † † † † c. Ñaøo taïo caùc kyõ naêng veà quaûn trò vaø † † † † † laõnh ñaïo doanh nghieäp d. Hoïc hoûi theâm veà aùp duïng coâng † † † † † ngheä ñeå phaùt trieån doanh nghieäp e. Hoïc hoûi theâm veà caùch tieáp caän thò † † † † † tröôøng môùi trong vaø ngoaøi nöôùc f. Hoïc hoûi theâm veà caùch tham gia vaän † † † † † ñoäng vaø xaây döïng chính saùch lieân quan ñeán doanh nghieäp g. Tham quan nöôùc ngoaøi ñeå gaëp gôõ † † † † † vaø trao ñoåi vôùi caùc chuû doanh nghieäp ôû caùc nöôùc khaùc 36 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Baûng caâu hoûi khaûo saùt 19. Ñoái vôùi töøng lónh vöïc döôùi ñaây, laø phuï nöõ coù aûnh höôûng gì khoâng? (Choïn MOÄT caâu traû lôøi cho moãi vaán ñeà) Khoù khaên Khoâng coù Deã daøng hôn hôn do mình söï khaùc do mình laø laø phuï nöõ (1) bieät (2) phuï nöõ (3) a. Tieáp caän caùc nguoàn taøi chính † † † b. Tham gia caùc maïng löôùi doanh nghieäp, hieäp hoäi † † † doanh nghieäp c. Quaûn lyù nhaân vieân nam † † † d. Quaûn lyù nhaân vieân nöõ † † † e. Laøm vieäc vôùi khaùch haøng/ñoái taùc † † † f. Ñöôïc toân troïng vôùi tö caùch laø chuû moät doanh nghieäp † † † g. Thöïc hieän caùc thuû tuïc giaáy tôø/haønh chính vôùi cô † † † quan coâng quyeàn h. Ñoái phoù vôùi caùc haønh vi tham nhuõng † † † i. Caân baèng giöõa coâng vieäc vaø gia ñình † † † j. Giao löu vaø thieát laäp quan heä kinh doanh vôùi caùc † † † nhaø coá vaán, tö vaán vaø caùc chuû doanh nghieäp khaùc k. Caùc vaán ñeà veà an toaøn caù nhaân † † † 20. Theo baø caùc vaán ñeà döôùi ñaây aûnh höôûng theá naøo ñeán söï thaønh coâng cuûa doanh nghieäp? (Choïn MOÄT caâu traû lôøi cho moãi vaán ñeà) AÛnh höôûng Khoâng coù söï AÛnh höôûng khoâng toát (1) khaùc bieät (2) toát (3) a. Laø phuï nöõ † † † b. Tuoåi taùc cuûa baø † † † c. Trình ñoä hoïc vaán cuûa baø † † † d. Daân toäc xuaát xöù cuûa baø † † † e. Tình traïng hoân nhaân cuûa baø † † † f. Ñòa ñieåm kinh doanh cuûa doanh nghieäp † † † 37 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN Tieáp theo, haõy cung caáp theâm cho chuùng toâi moät soá thoâng tin veà doanh nghieäp. Neáu baø ñang ñieàu haønh nhieàu doanh nghieäp, xin haõy keå veà doanh nghieäp chính nhaát. 21. Baø ñaõ thaønh laäp doanh nghieäp naøy bao laâu roài? __________ naêm 22. Baø ñaõ thaønh laäp bao nhieâu doanh nghieäp tröôùc doanh nghieäp naøy? _________________ doanh nghieäp 23. Baø coù doanh nghieäp naøy baèng caùch naøo? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Töï mình thaønh laäp doanh nghieäp (1) † Mua laïi doanh nghieäp (2) † Thöøa höôûng laïi doanh nghieäp (3) † Coù ñöôïc doanh nghieäp naøy (chaúng haïn do keát hoân) (4) 24. Hieän baø ñang sôû höõu bao nhieâu % voán doanh nghieäp naøy? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Döôùi 50% (1) † 50% (2) † 51-99% (3) † 100% (4) 25. (Tröôøng hôïp sôû höõu ít hôn 100%:) Ngoaøi baø ra, coøn coù bao nhieâu ngöôøi sôû höõu doanh nghieäp naøy? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Moät ngöôøi nöõa (1) † Hai ngöôøi nöõa (2) † Ba hoaëc hôn ba ngöôøi nöõa (3) 26. (Tröôøng hôïp sôû höõu ít hôn 100%:) Nhöõng ngöôøi sau ñaây coù tham gia sôû höõu vaø quaûn lyù doanh nghieäp cuûa baø khoâng? (Choïn taát caû nhöõng caâu traû lôøi phuø hôïp) † Choàng (1) † Boá meï (2) † Con (3) † Caùc thaønh vieân khaùc cuûa gia ñình (4) 38 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Baûng caâu hoûi khaûo saùt 27. Vieäc quaûn lyù doanh nghieäp chieám bao nhieâu thôøi gian cuûa baø trong moät tuaàn? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Ít hôn 20 tieáng (1) † 20 ñeán 40 tieáng (2) † 40 ñeán 49 tieáng (3) † 50 ñeán 59 tieáng (4) † 60 hay nhieàu hôn (5) 28. Ngaønh ngheà kinh doanh chính cuûa doanh nghieäp? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Noâng nghieäp (1) † Phaùt trieån caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân (daàu khí, than v.v...) (2) † Saûn xuaát caùc saûn phaåm khoâng laâu beàn (thöùc aên, quaàn aùo, myõ ngheä) (3) † Saûn xuaát caùc saûn phaåm laâu beàn (maùy moùc, theùp, loáp, v.v...) (4) † Thöông maïi (baùn buoân/baùn leû) (5) † Dòch vuï - du lòch (6) † Dòch vuï - caùc dòch vuï kinh doanh (7) † Dòch vuï - caùc dòch vuï caù nhaân (8) † Coâng ngheä/Coâng ngheä thoâng tin (9) † Khaùc (99) 29. Baø coù laø hoäi vieân cuûa nhöõng hieäp hoäi naøo döôùi ñaây khoâng? (Choïn taát caû nhöõng caâu traû lôøi phuø hôïp) † Hoäi doanh nghieäp ngaønh ngheà (thöïc thöïc phaåm, deät may, da giaøy, cheá bieán thuûy saûn v.v...) (1) † Hoäi doanh nghieäp treû (2) † Caâu laïc boä doanh nhaân nöõ (3) † Hoäi ñoàng doanh nhaân nöõ cuûa VCCI (4) † Khoâng thuoäc hieäp hoäi naøo (6) † Hoäi doanh nghieäp khaùc (5) 30. Truï sôû chính cuûa doanh nghieäp ñaët ôû tænh naøo? 31. Doanh nghieäp cuûa baø coù ñaët taïi nhaø cuûa baø khoâng? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Coù (1) † Khoâng (2) 39 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN 32. Hieän doanh nghieäp cuûa baø thueâ bao nhieâu lao ñoäng, khoâng keå baø? __________ lao ñoäng hôïp ñoàng daøi haïn __________ lao ñoäng ngaén haïn hoaëc theo vuï 33. Doanh nghieäp ñang thueâ khoaûng bao nhieâu lao ñoäng laø nöõ? _______________ nöõ 34. Doanh soá cuûa doanh nghieäp trong naêm 2004 laø bao nhieâu? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Döôùi 100 trieäu ñoàng (1) † 5 tyû - döôùi 10 tyû ñoàng (5) † 100 trieäu - döôùi 500 trieäu ñoàng (2) † 10 tyû - döôùi 50 tyû ñoàng (6) † 500 trieäu - döôùi 1 tyû ñoàng (3) † 50 tyû - döôùi 200 tyû ñoáng (7) † 1 tyû - döôùi 5 tyû ñoàng (4) † töø 200 tyû ñoàng trôû leân (8) Haõy traû lôøi theâm moät soá caâu hoûi veà baûn thaân baø. Thoâng tin naøy seõ ñöôïc giöõ tuyeät maät vaø chæ duøng ñeå mieâu taû caùc döõ lieäu khaùc. 35. Ñoä tuoåi cuûa baø? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Döôùi 25 (1) † Töø 25 ñeán 34 (2) † Töø 35 ñeán 44 (3) † Töø 45 ñeán 54 (4) † Töø 55 trôû leân (5) 36. Tình traïng hoân nhaân cuûa baø? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Coù choàng (1) † Ly thaân (4) † Ñoäc thaân, chöa coù choàng (2) † Goùa (5) † Li dò (3) 37. Coù bao nhieâu ngöôøi ôû gia ñình hieän ñang phuï thuoäc vaøo thu nhaäp cuûa doanh nghieäp (chaúng haïn con caùi, boá meï hay hoï haøng)? ______________ ngöôøi 40 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Baûng caâu hoûi khaûo saùt 38. Trình ñoä hoïc vaán cao nhaát cuûa baø? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Hoïc heát tieåu hoïc (1) † Toát nghieäp ñaïi hoïc (4) † Toát nghieäp trung hoïc/trung caáp (2) † Sau ñaïi hoïc (5) † Treân trung hoc, nhöng chöa ñaïi hoïc (3) 39. Baø thuoäc daân toäc naøo? (Chæ choïn MOÄT caâu traû lôøi) † Kinh (1) † Thaùi (4) † Hoa (2) † Khmer (5) † Hmong (3) † Khaùc (6) Xin chaân thaønh caùm ôn söï hôïp taùc cuûa baø. 41 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN Phuï luïc 3 Phuï luïc 3: Baûng caâu hoûi höôùng daãn cho thaûo luaän nhoùm/ phoûng vaán Baûng caâu hoûi daønh cho phoûng vaán cho “Tieáng noùi cuûa caùc doanh nhaân nöõ” Thoâng tin cô sôû: 1. voán ñaêng kyù 2. soá lao ñoäng 3. doanh thu 4. lôïi nhuaän (hoï thöôøng ít khi cho bieát thoâng tin naøy) 5. taêng tröôûng: thay ñoåi nhöõng chæ soá treân theo nhieàu naêm 6. Kinh nghieäm quaûn lyù doanh nghieäp: khi thaønh laäp doanh nghieäp, lieäu hoï ñaõ coù doanh nghieäp naøo tröôùc doanh nghieäp hieän nay chöa 7. Hoï laøm gì tröôùc khi thaønh laäp doanh nghieäp 8. Trình ñoä hoïc vaán 9. Moät soá thoâng tin veà gia ñình: tình traïng hoân nhaân, soá con ... Caâu hoûi chung: 1. Taïi sao thaønh laäp doanh nghieäp? 2. Coù ñöôïc choàng hoaëc ai ñoù hoã trôï trong quaù trình thaønh laäp, quaûn lyù doanh nghieäp hay trong caùc quyeát ñònh kinh doanh hay khoâng? Moät soá vaán ñeà cuï theå: tuøy thuoäc vaøo doanh nghieäp vaø kinh nghieäm cuûa caùc doanh nhaân nöõ ñöôïc phoûng vaán, coù theå troïng taâm vaøo moät soá nhöõng vaán ñeà sau: 1. Tieáp caän taøi chính: nguoàn chính thöùc/khoâng chính thöùc? Thaùi ñoä cuûa ngaân haøng vaø caùc nhaø cung caáp tín duïng khaùc, moái quan heä vaø thaùi ñoä cuûa caùc caùn boä tín duïng, quy trình xin caáp tín duïng; 2. Caân baèng giöõa coâng vieäc vaø gia ñình: quaûn lyù veà thôøi gian (laøm theá naøo ñeå giaûm bôùt gaùnh naëng traùch nhieäm gia ñình cho phuï nöõ?) 3. Caùc vaán ñeà lieân quan ñeán taïo maïng löôùi lieân keát (caùc hieäp hoäi doanh nghieäp/ caâu laïc boä nöõ, caùc maïng löôùi khoâng chính thöùc? Hoï coù tham gia caùc hieäp hoäi doanh nghieäp ngaønh ngheà khoâng? Coù trôû ngaïi naøo ñoái vôùi vieäc tham gia naøy khoâng?) 4. Caùc vaán ñeà veà kyõ naêng quaûn lyù kinh doanh (cô hoäi giaùo duïc ñaøo taïo, ñöôïc höôùng daãn, tö vaán...) 42 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Baûng caâu hoûi höôùng daãn 5. Caùc vaán ñeà lieân quan ñeán moâi tröôøng chính saùch phaùp luaät (coù söï phaân bieät ñoái xöû naøo ñoái vôùi phuï nöõ khoâng? Coù neân coù nhöõng öu tieân cuï theå ñeå hoã trôï doanh nghieäp nöõ khoâng? Öu tieân gì laø caàn thieát?) 6. Quan nieäm xaõ hoäi veà cuûa nöõ chuû doanh nghieäp (tích cöïc/tieâu cöïc) 7. AÛnh höôûng cuûa toaøn caàu hoùa/gia nhaäp WTO Caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa doanh nghieäp: 1. Nhöõng khoù khaên gaëp phaûi laø phuï nöõ khi thaønh laäp doanh nghieäp? Caùch thöùc giaûi quyeát / chieán löôïc aùp duïng? 2. Khoù khaên trong vaän haønh vaø quaûn lyù doanh nghieäp? 3. Keá hoaïch môû roäng doanh nghieäp vaø nhöõng trôû ngaïi coù theå ñeå thöïc hieän keá hoaïch naøy? 4. Neáu doanh nghieäp ñaõ tham gia thò tröôøng quoác teá, coøn coù nhöõng khoù khaên gì trong tieáp caän vaø giao dòch vôùi caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi? Caâu hoûi lieân quan ñeán taâm tö tình caûm vaø quan nieäm cuûa chuû doanh nghieäp nöõ: 1. Nhöõng ñoäng cô khuyeán khích trôû thaønh chuû doanh nghieäp? 2. Neáu ñöôïc choïn laïi laàn nöõa, baø coù choïn coâng vieäc naøy nöõa khoâng? 3. Vôùi nhöõng kinh nghieäm baø ñaõ thu thaäp ñöôïc cho ñeán hoâm nay, baø coù nghó mình seõ thaønh laäp vaø ñieàu haønh doanh nghieäp mình theo moät caùch khaùc khoâng? 4. Neáu baø coù con gaùi maø cuõng muoán trôû thaønh moät chuû doanh nghieäp nhö baø, baø seõ khuyeân coâ aáy nhö theá naøo? 5. Trieån voïng doanh nghieäp cuûa baø trong voøng 5 naêm tôùi? 43 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN Soá lieäu khaûo saùt Phuï luïc 4: Soá lieäu khaûo saùt Baûng 1: Moái quan taâm haøng ñaàu theo khu vöïc Khu vöïc Vaán ñeà Toång Haø Noäi M Baéc M Trung TP HCM M Nam Chaát löôïng lao ñoäng, tuyeån duïng vaø giöõ lao ñoäng gioûi % quan troïng/raát quan troïng 80% 96% 96% 72% 80% 78% Trung bình (1-5)* 4.14 4.62 4.48 3.95 4.15 4.09 Chaát löôïng lao ñoäng, tuyeån duïng vaø giöõ lao ñoäng gioûi % quan troïng/raát quan troïng 69% 80% 92% 65% 65% 67% Trung bình (1-5)* 3.87 4.00 4.44 3.82 3.69 3.88 Luaät phaùp vaø chính saùch khoâng coù lôïi cho söï phaùt trieån cuûa doanh nghieäp % quan troïng/raát quan troïng 67% 78% 59% 59% 74% 64% Trung bình (1-5)* 3.85 3.98 3.52 3.72 3.95 3.82 Hieäu suaát/naêng suaát thaáp % quan troïng/raát quan troïng 61% 56% 56% 58% 68% 60% Trung bình (1-5)* 3.82 3.85 3.61 3.81 3.89 3.77 Tieáp caän thò tröôøng môùi (ví duï nhö buoân baùn vôùi nöôùc ngoaøi, hay baùn cho nhieàu loaïi khaùch haøng khaùc nhau) % quan troïng/raát quan troïng 67% 72% 74% 58% 77% 65% Trung bình (1-5)* 3.81 3.92 4.36 3.57 3.96 3.75 Tieáp caän caùc khoùa ñaøo taïo vaø hoã trôï kyõ thuaät ñeå hoïc hoûi caùc kyõ naêng quaûn trò doanh nghieäp % quan troïng/raát quan troïng 62% 74% 77% 60% 60% 60% Trung bình (1-5)* 3.71 3.92 4.12 3.69 3.61 3.71 Tieáp caän caùc coâng ngheä caàn thieát cho doanh nghieäp % quan troïng/raát quan troïng 63% 80% 70% 51% 60% 64% Trung bình (1-5)* 3.70 4.00 3.96 3.45 3.62 3.77 Tieáp caän caùc nguoàn taøi chính % quan troïng/raát quan troïng 63% 76% 85% 61% 57% 61% Trung bình (1-5)* 3.62 3.78 4.00 3.62 3.47 3.61 Tieáp caän ñaát ñai/nhaø xöôûng/taøi saûn % quan troïng/raát quan troïng 48% 54% 67% 53% 36% 49% Trung bình (1-5)* 3.32 3.54 3.70 3.46 3.05 3.32 44 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Soá lieäu khaûo saùt Baûng 1: Moái quan taâm haøng ñaàu theo khu vöïc (tieáp) Khu vöïc Vaán ñeà Toång Haø Noäi M Baéc M Trung TP HCM M Nam Chi phí dòch vuï coâng coäng cao (ñieän, nöôùc, vieãn thoâng v.v...) % quan troïng/raát quan troïng 42% 50% 30% 38% 45% 42% Trung bình (1-5)* 3.22 3.46 2.72 3.21 3.28 3.22 Chi phí lao ñoäng cao % quan troïng/raát quan troïng 35% 42% 33% 27% 36% 37% Trung bình (1-5)* 3.06 3.30 3.22 2.74 3.12 3.07 Caïnh tranh töø caùc nöôùc khaùc % quan troïng/raát quan troïng 34% 52% 30% 21% 38% 31% Trung bình (1-5)* 3.22 3.21 2.77 2.50 3.09 2.76 Tham nhuõng % quan troïng/raát quan troïng 27% 36% 22% 20% 29% 26% Trung bình (1-5)* 2.55 2.91 2.53 2.32 2.66 2.44 Thaønh kieán ñoái vôùi phuï nöõ % quan troïng/raát quan troïng 27% 30% 22% 19% 26% 30% Trung bình (1-5)* 2.55 2.79 2.35 2.19 2.54 2.70 Caùc khoaûn chi cho hoái loä vaø khoâng chính thöùc khaùc % quan troïng/raát quan troïng 16% 26% 15% 12% 18% 12% Trung bình (1-5)* 2.26 2.73 2.33 2.05 2.40 2.04 Soá ngöôøi traû lôøi (473) (50) (27) (99) (114) (166) * Trung bình treân thang ñieåm töø 1 ñeán 5, trong ñoù 1= Hoaøn toaøn khoâng quan troïng, 3= Hôi quan troïng, vaø 5= Voâ cuøng quan troïng. 45 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN Baûng 2: Hoaït ñoäng ñaøo taïo kinh doanh quan troïng theo quy moâ lao ñoäng cuûa doanh nghieäp Soá lao ñoäng hôïp ñoàng daøi haïn Vaán ñeà Toång 0 1-4 5-9 10 - 24 25+ Ñaøo taïo caùc kyõ naêng veà quaûn trò vaø laõnh ñaïo doanh nghieäp % quan troïng/raát quan troïng 75% 68% 68% 76% 83% 84% Trung bình (1-5)* 4.07 4.02 3.81 4.17 4.23 4.14 Ñaøo taïo veà quaûn lyù taøi chính % quan troïng/raát quan troïng 74% 61% 65% 76% 84% 76% Trung bình (1-5)* 3.98 3.85 3.75 4.07 4.15 4.04 Hoïc hoûi theâm veà caùch tieáp caän thò tröôøng môùi trong vaø ngoaøi nöôùc % quan troïng/raát quan troïng 71% 63% 56% 73% 75% 84% Trung bình (1-5)* 3.92 3.94 3.52 3.95 4.05 4.15 Hoïc hoûi theâm veà aùp duïng coâng ngheä ñeå phaùt trieån doanh nghieäp % quan troïng/raát quan troïng 71% 68% 64% 68% 75% 72% Trung bình (1-5)* 3.91 4.14 3.73 3.89 3.99 3.94 Thöôøng xuyeân gaëp gôõ vôùi caùc nöõ chuû doanh nghieäp khaùc ñeå trao ñoåi yù töôûng/kinh nghieäm % quan troïng/raát quan troïng 64% 70% 68% 60% 66% 56% Trung bình (1-5)* 3.77 3.90 3.85 3.68 3.82 3.65 Hoïc hoûi theâm veà caùch tham gia vaän ñoäng vaø xaây döïng chính saùch lieân quan ñeán doanh nghieäp % quan troïng/raát quan troïng 60% 64% 58% 66% 56% 62% Trung bình (1-5)* 3.70 3.84 3.54 3.84 3.68 3.72 Tham quan nöôùc ngoaøi ñeå gaëp gôõ vaø trao ñoåi vôùi caùc chuû doanh nghieäp ôû caùc nöôùc khaùc % quan troïng/raát quan troïng 59% 71% 55% 63% 66% 77% Trung bình (1-5)* 3.67 3.71 3.28 3.63 3.77 3.92 Soá ngöôøi traû lôøi (473) (59) (111) (80) (98) (125) * Trung bình treân thang ñieåm töø 1 ñeán 5, trong ñoù 1= Hoaøn toaøn khoâng quan troïng, 3= Hôi quan troïng, vaø 5= Voâ cuøng quan troïng. 46 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 Soá lieäu khaûo saùt Baûng 3: Nguoàn tín duïng theo tuoåi ñôøi cuûa doanh nghieäp Tuoåi ñôøi cuûa doanh nghieäp Nguoàn voán söû duïng trong voøng 12 thaùng qua Toång <5 5-9 10+ Vay ngaân haøng vôùi tö caùch doanh nghieäp 52% 43% 53% 56% Nguoàn caù nhaân (tieát kieäm caù nhaân, gia ñình, baïn beø) 47 60 44 45 Laõi cuûa doanh nghieäp 23 28 21 26 Vay ngaân haøng vôùi tö caùch caù nhaân 17 29 14 13 Caùc haïn möùc tín duïng 8 8 5 12 Caùc haïn möùc tín duïng 6 9 5 7 Vay chôï ñen 6 8 6 5 Theû tín duïng 2 0 1 3 Vay töø chöông trình taøi chính vi moâ 1 4 0 0 Quyõ kinh doanh maïo hieåm 0 0 0 0 Caùc nguoàn khaùc 6 4 5 5 Khoâng söû duïng nguoàn vay naøo 20 19 19 24 Soá ngöôøi traû lôøi (473) (76) (190) (186) Con soá toång coù theå hôn 100% vì coù theå coù nhieàu caâu traû lôøi. Baûng 4: % söû duïng tín duïng ngaân haøng theo caùc nhoùm chính Ñang söû duïng tín duïng ngaân haøng, nhö vay hoaëc haïn möùc tín duïng? Coù Khoâng Khoâng traû lôøi Soá ngöôøi traû lôøi Toång 49% 46 5 (473) Khu vöïc Haø Noäi 44% 52 4 (50) M Baéc 56% 41 4 (27) M Trung 55% 38 7 (99) TP HCM 47% 51 3 (114) M Nam 48% 47 5 (166) Ngaønh chính Saûn xuaát 59% 35 6 (106) Dòch vuï 47% 49 4 (355) Tuoåi ñôøi cuûa Doanh nghieäp < 5 naêm 51% 45 4 (76) 5 - 9 naêm 47% 50 3 (190) 10 naêm trôû leân 50% 45 5 (186) 47 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 CHÖÔNG TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN Baûng 5: % doanh nghieäp tham gia thöông maïi quoác teá theo caùc nhoùm chính Hieän ñang xuaát/nhaäp khaåu haøng hoùa/dòch vuï ? Soá ngöôøi Co Khoâng Khoâng traû lôøi traû lôøi Toång 29% 63 7 (473) Khu vöïc Haø Noäi 70% 18 12 (50) M Baéc 14% 82 4 (27) M Trung 14% 78 8 (99) TP HCM 66% 40 4 (114) M Nam 10% 83 7 (166) Ngaønh chính Saûn xuaát 47% 47 6 (106) Dòch vuï 24% 69 7 (355) Tuoåi ñôøi cuûa Doanh nghieäp < 5 naêm 42% 55 3 (76) 5-9 naêm 27% 65 8 (190) 10 naêm trôû leân 29% 65 6 (186) Soá nhaân coâng daøi haïn 0 19% 64 17 (59) 1-4 9% 86 5 (111) 5-9 19% 76 5 (80) 10-24 28% 65 7 (98) 25+ 60% 34 6 (125) Baûng 6: Möùc ñoä söû duïng coâng ngheä theo caùc nhoùm chính % söû duïng maïng noäi % söû duïng % coù trang chuû bo Internet thöôøng xuyeân Toång 35% 37% 24% Khu vöïc Haø Noäi 82 76 58 M Baéc 22 16 4 M Trung 23 26 16 TP HCM 54 66 46 M Nam 21 22 11 Ngaønh chính Saûn xuaát 38 45 32 Dòch vuï 35 38 23 Tuoåi ñôøi cuûa Doanh nghieäp < 5 naêm 43 45 29 5-9 naêm 35 35 25 10 naêm trôû leân 35 43 25 Soá nhaân coâng daøi haïn 0 17 16 10 1-4 8 21 8 5-9 25 29 17 10-24 48 47 26 25+ 66 65 51 Tuoåi cuûa chuû doanh nghieäp Döôùi 45 47 51 33 Töø 45 trôû leân 26 29 19 Ñaây laø % traû lôøi coù hay % söû duïng. 48 CHUYEÂN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ TÖ NHAÂN SOÁ 21 21 HAØ NOÄI Chöông trình Phaùt trieån Kinh teá Tö nhaân MPDF do Taàng 3, 63 Lyù Thaùi Toå Quaän Hoaøn Kieám, Haø Noäi, Vieät Nam nhieàu quoác gia vaø toå chöùc taøi trôï, ñöôïc ñieàu haønh bôûi Tel: (84-4) 824 7892 Fax: (84-4) 824 7898 Toå chöùc Taøi chính Quoác teá IFC. IFC-MPDF ñöôïc TP HOÀ CHÍ MINH thaønh laäp vôùi muïc tieâu giaûm ngheøo thoâng qua vieäc hoã Taàng 3, Somerset Chancellor Court trôï söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân 21-23 Nguyeãn Thò Minh Khai Quaän 1, Tp. Hoà Chí Minh, Vieät Nam taïi Vieät Nam, Campuchia vaø Laøo. IFC-MPDF bao goàm Tel: (84-8) 823 5266 DOANH NHAÂN NÖÕ ÔÛ VIEÄT NAM Fax: (84-8) 823 5271 saùu chöông trình: Phaùt trieån moâi tröôøng kinh doanh, PHNOM PENH Taêng cöôøng naêng löïc cuûa caùc nhaø quaûn lyù vaø boán 70 Norodom Blvd. Sangkat Chey Chumnas chöông trình hoã trôï phaùt trieån caùc ngaønh (Taøi chính, P.O. Box 1115. Phnom Penh, Cambodia Deät may, Du lòch vaø Noâng nghieäp). IFC-MPDF ñöôïc Tel: (855-23) 210 922 taøi trôï bôûi Ngaân haøng Phaùt trieån Chaâu AÙ ADB, Fax: (855-23) 215 157 OÂxtraâylia, Canada, Phaàn Lan, Toå chöùc Taøi chính Quoác VIENTIANE Nehru Road, Pathou Xay teá IFC, Coäng hoøa Ai-len, Nhaät Baûn, Niu Di Laân, Haø P.O. Box 9690 Vientiane, Lao P.D.R. Lan, Na Uy, Thuïy Syõ, Thuïy Ñieån vaø Vöông Quoác Anh. Tel: (856-21) 450 017-9 Fax: (856-21) 450 020 Website: http://www.mpdf.org Boä phaän Giôùi - Doanh nghieäp - Thò tröôøng (GEM) Toå chöùc Taøi chính Quoác teá (IFC) thaønh laäp boä phaän Toå chöùc Taøi chính Quoác teá Giôùi - Doanh nghieäp - Thò tröôøng (Gender- 2121 Pennsylvania Avenue, NW Washington, DC 20433, Hoa Kyø Entrepreneurship-Markets - GEM) vaøo thaùng 12 naêm Tel: (001-202) 473 1028 2004. Muïc tieâu cuûa Boä phaän naøy laø loàng gheùp caùc vaán Email: GEM-info@ ifc.org ñeà giôùi vaøo coâng vieäc cuûa IFC vaø qua ñoù giuùp phaùt huy heát tieàm naêng laøm kinh teá cuûa phuï nöõ cuõng nhö nam giôùi ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Ñeå bieát theâm thoâng tin chi tieát veà GEM, xin tham khaûo theâm treân trang web: http://www.ifc.org/GEM