E4351 V2 CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Ширкати миллии интиқол ва таъмини нерӯи барқ (Покистон) Ширкати саҳҳомии холдингии кушодаи (ШСХК) «Барқи Тоҷик» (Тоҷикистон) «Да Афганистан Брешна Шеркат» (Афғонистон) Ҷамъияти саҳҳомии кушодаи (ҶСК) «Шабакаи миллии барқи Қирғизистон» (Ҷумҳурии Қирғизистон) CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист (АММЗ) 1|P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Мундариҷа 1 Муқаддима .............................................................................................................................. 7 1.1 Маълумоти умумӣ дар бораи Лоиҳа ......................................................................................... 7 1.2 Ҳисоботҳои то имрӯз ҷамъовардаи арзёбии иҷтимоию экологӣ ................................................ 7 1.2.1 Арзёбии таъсири иҷтимоӣ ва экологӣ ....................................................................................... 8 1.2.2 Арзёбии ҳифзи орнитологӣ ....................................................................................................... 8 1.3 Мақсади АММЗ-и мазкур ......................................................................................................... 9 1.3.1 Муқаддима ............................................................................................................................... 9 1.3.2 Маҳдудиятҳои ҳисобот ............................................................................................................. 9 1.3.3 Ифшои маълумот ва машварат оид ба АММЗ ......................................................................... 10 2 Тасвири лоиҳа.............................................................................Error! Bookmark not defined. 2.1 Шарҳи лоиҳа .......................................................................................................................... 11 2.2 Талабот ба нерӯи барқ дар кишвар/Иқтидори истеҳсолӣ ......................................................... 11 2.2.1 Ҷумҳурии Қирғизистон .......................................................................................................... 11 2.2.2 Тоҷикистон............................................................................................................................. 11 2.2.3 Афғонистон ............................................................................................................................ 12 2.2.4 Покистон ................................................................................................................................ 12 2.3 Шарҳи қисматҳои лоиҳа ......................................................................................................... 12 2.4 Масоили алоқаманд бо сохтмон......................................................................................... 13 2.5 Шарҳи кӯтоҳи чораҳои ҷиҳати татбиқи Лоиҳа пешниҳодшуда ............................................... 15 3 Чорчӯбаи сиёсат, ҳуқуқӣ ва маъмурии мавриди истифода қарордошта ........................... 17 3.1 Муқаддима ............................................................................................................................. 17 3.2 Қонун ва қарорҳои миллӣ ....................................................................................................... 17 3.2.1 Ҷумҳурии Қирғизистон: ......................................................................................................... 17 3.2.2 Тоҷикистон............................................................................................................................. 18 3.2.3 Афғонистон ............................................................................................................................ 18 3.2.4 Покистон ................................................................................................................................ 19 3.3 Талаботи асосии сиёсати ҷории Бонки ҷаҳонӣ ........................................................................ 19 3.3.1 Сиёсати муҳити зист............................................................................................................... 19 3.3.2 Сиёсати иҷтимоӣ .................................................................................................................... 20 4 Маълумоти ибтидоӣ ............................................................................................................. 21 4.1 Муқаддима ............................................................................................................................. 21 4.2 Фарогирии лоиҳа .................................................................................................................... 22 4.3 Ҷумҳурии Қирғизистон .......................................................................................................... 24 4.4 Тоҷикистон............................................................................................................................. 24 4.5 Афғонистон ............................................................................................................................ 25 4.6 Покистон ................................................................................................................................ 27 2|P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист 5 Таҳлили алтернативаҳо ....................................................................................................... 28 5.1 Муқаддима ............................................................................................................................. 28 5.2 Алтернативаи «бе лоиҳа» ....................................................................................................... 29 5.3 Лоиҳаҳои алтернативӣ ............................................................................................................ 30 5.3.1 Нерӯгоҳҳои барқи-обии нав .................................................................................................... 30 5.3.2 Нерӯгоҳҳои барқӣ-гармидиҳӣ ................................................................................................. 30 5.4 Масири алтернативӣ ............................................................................................................... 30 5.5 Мавқеи алтернативӣ барои иншооти инфрасохтор ................................................................. 31 5.5.1 Тарҳрезии алтернативӣ ........................................................................................................... 31 5.6 Ҳисобот оид ба АТИ............................................................................................................... 32 6 Арзёбии таъсири эҳтимолии лоиҳа ...................................................................................... 32 6.1 Муқаддима ............................................................................................................................. 32 6.2 Имконияти таъсири гидрологӣ ба поёноб вуҷуд надорад ........................................................ 33 6.3 Таъсири умумии марҳилаи сохтмони Лоиҳа ........................................................................... 34 6.3.1 Ҷумҳурии Қирғизистон .......................................................................................................... 35 6.3.2 Тоҷикистон............................................................................................................................. 35 6.3.3 Афғонистон ............................................................................................................................ 35 6.3.4 Покистон ................................................................................................................................ 36 7 Машваратҳои ҷамъиятӣ ...................................................................................................... 36 7.1 Муқаддима ............................................................................................................................. 36 7.2 Машваратҳои то имрӯз гузаронидашуда ................................................................................. 36 7.3 Вазъи машваратҳо ва қадамҳои минбаъда............................................................................... 37 8 Нақшаи идоракунии экологӣ ............................................................................................... 37 8.1 Муқаддима ............................................................................................................................. 37 8.2 Мундариҷаи НИЭ ................................................................................................................... 38 8.3 Роҳнамоӣ оид ба тағйирдиҳии масир ...................................................................................... 38 8.4 Нақш ва вазифаҳо дар доираи НИЭ ........................................................................................ 38 8.5 Нақшаҳо оид ба идоракунӣ ..................................................................................................... 39 9 Дахолатҳои иҷтимоӣ ............................................................................................................ 40 Замимаи 1 – Мазмуни мухтасари машваратҳо ................................................................................... 41 3|P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Рӯйхати ихтисорот ҶТ Ҷараёни тағйирёбанда ҶТ-ҶД Ҷараёни тағйирёбанда – Ҷараёни доимӣ БОР Бонки Осиёгии рушд ТАИХО Таҳқиқи арзёбӣ ва идоракунии хавфҳои орнитологӣ ААРБ Агентии Австралия оид ба рушди байналмилалӣ ММОМ Масири муҳоҷират дар Осиёи марказӣ ЦАРЕС Ҳамкории минтақавии иқтисодии Осиёи марказӣ CASA-1000 Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ CASAREM Бозори минтақавии савдои барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ НРМ Нақшаи роҳнамоӣ оид ба машваратҳо ДТ Долони таъсиррасонӣ ДАМШ «Да Афганистан Брешна Шеркат» (Афғонистон) ҶД Ҷараёни доимӣ ҶД-ҶТ Ҷараёни доимӣ – Ҷараёни тағйирёбанда ДРБ Департаменти рушди байналмилалӣ ММОШАШ Масири муҳоҷират Осиёи шарқӣ – Африқои шарқӣ ТХС Тарҳрезӣ, харид, сохтмон НИМЗ Нақшаи идоракунии муҳити зист АМЗ Арзёбии муҳити зист АТМЗ Арзёбии таъсир ба муҳити зист АТЭИ Арзёбии таъсири экологӣ ва иҷтимоӣ Машваратчӣ оид Машваратчии мустақил, ки барои кишвари муайян АТЭИ- ба АТЭИ ро мегузаронад СИИЭ Сохтори идоракунии иҷтимоию экологӣ НИИЭ Нақшаи идоракунии иҷтимоию экологӣ ЭИ Экологӣ ва иҷтимоӣ МҚФН Минтақаи қабилаҳои дар сатҳи федералӣ назоратшаванда АТИ Асосноккунии техникию иқтисодӣ ГВт-с Гигаватт-соат ҶТ БШ Ҷараёни тағйирёбандаи баландшиддат ҶД БШ Ҷараёни доимии баландшиддат ҲАО Ҳудуди асосии орнитологӣ IEL ҶДММ “Integrated Environments” КММЭ Машваратчии мустақил оид ба мониторинги экологӣ ШБД Шӯрои байнидавлатӣ МБМ Муассисаи байналмилалии молиявӣ БИР Бонки Исломии рушд км километр кВ киловолт кВ/с киловатт-соат СҲБЗК Сиёсати ҳошиявии ба даст овардани заминҳо ва кӯчонидани аҳолӣ 4|P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист м метр МВт Мегаватт ШМБҚ Шабакаи миллии барқи Қирғизистон ТҒД Ташкилотҳои ғайридавлатӣ ШМИНБ Ширкати миллии интиқоли нерӯи барқ ШМИТНБ Ширкати миллии интиқол ва таъмини нерӯи барқ ШСХК Ширкати саҳомии холдингии кушода СА БҶ Сиёсати амалиётии Бонки ҷаҳонӣ ҶТЛҚ Ҷамоатҳои зери таъсири лоиҳа қарордошта ШТЛҚ Шахсони зери таъсири лоиҳа қарордошта ЗМФ Захираҳои моддӣ ва фарҳангӣ АТЭИп АТЭИ-и пешакӣ АММЗ Арзёбии минтақавии муҳити зист ЗҶ Замини ҷудошуда барои гузаштани хати барқ АСМЗ Арзёбии стратегии муҳити зист ХИБ Хати интиқоли барқ СТ Супориши техникӣ АТИ Арзёбии таъсири иҷтимоӣ US Штатҳои муттаҳида USAID Агентии Амрико оид ба рушди байналмилалӣ МҶМ Муҳимоти ҷангии мунфаҷирнашуда 5|P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Рӯйхати нақшаҳо Нақша оид ба идоракунии эстетикаи манзара ва муҳити НИЭМЗ зист НМО Нақшаи муҳофизати орнитологӣ НИТКС Нақшаи идоракунии таъсири корҳои сохтмонӣ НМС Нақшаи мониторинги сохтмон ННС Нақшаи назорати сохтмон НИМҶС Нақшаи идоракунии муносибат бо ҷамоатҳо ва саломатӣ НИМЗ Нақшаи идоракунии муҳити зист НИИЭ Нақшаи идоракунии иҷтимоӣ ва экологӣ НХЗ Нақшаи хариди қитъаҳои замин НИММФ – Нақшаи идоракунии моликияти моддӣ ва фарҳангӣ – НИБА Нақшаи идоракунии бозёфтҳои археологӣ НИИМЗ Нақшаи идоракунии ифлосшавии муҳити зист НИБ Нақшаи идоракунии бехатарӣ НИИ Нақшаи идоракунии иҷтимоӣ Нақшаи идоракунии корҳои омодагӣ ва барқарорсозии НИОБҚ Қитъа НЧК Нақшаи чорабиниҳо оид ба кӯчонидани аҳолӣ НИП Нақшаи идоракунии партовҳо Нақшаи идоракунии захираҳои меҳнатӣ, корҳои васлкунӣ НИЗМВҚ дар қитъа 6|P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист 1 Муқаддима 1.1 Маълумоти умумӣ дар бораи Лоиҳа Дар ҳуҷҷати мазкур мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист (АММЗ) барои CASA-1000 – лоиҳаи савдои нерӯи барқ оварда шуддаст. Ҳуҷҷати мазкур ҳамчун ҳуҷҷати алоҳида чиҳати таъмини тарҷума ба забонҳои миллии кишварҳо ва истифода байни гурӯҳҳои манфиатдор омода шудааст. Инкишофи бозори минтақавии нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ (CASAREM) ҳамчун рушди марҳилавии механизмҳои институтсионалӣ ва инфрасохтор бо мақсади муқаррар намудани алоқа байни захираҳои энергетикии зиёдатӣ дар Осиёи марказӣ бо норасоӣ ва талаботи рӯзафзун ба нерӯи барқ дар Осиёи ҷанубӣ пешбинӣ шудааст. Лоиҳа имкониятҳои паст кардани сатҳи камбизоатӣ дар бархе аз қисматҳои нодортарини ҷаҳон (ба монанди Тоҷикистон, Афғонистон ва манотиқи наздимарзии Покистон), мусоидат дар таъмини субот ва рушд дар Афғонистон, аз он ҷумла баланд бардоштани сатҳи равобити мутақобилаи иқтисодӣ, ки ба афзоиши некӯаҳволии ҳамаи кишварҳои иштироккунанда мусоидат мекунад, пешниҳод менамояд. Дарсҳои дар марҳилаҳои аввалӣ омӯхташуда метавонанд барои ҷалби сармоягузориҳои хусусӣ ҷиҳати рушди минбаъдаи захираҳои энергетикӣ ва канданиҳои фоиданок дар минтақа, аз он ҷумла захираҳои инсонӣ ва инфрасохтори нақлиёт барои кушодани масир ҷиҳати эҳёи роҳҳои таърихии савдо, хизмат намоянд. Лоиҳаи пешниҳодшудаи CASA-1000 (лоиҳа) ба аввалин савдои нерӯи барқ дар ҳаҷми 1300 мегаватт (МВт), ки захираҳои гидроэнергетики зиёдатиро байни ду минтақа ташкил медиҳад, мусоидат хоҳад намуд. Иштироккунандагони он Ҷумҳурии Қирғизистон ва Тоҷикистон дар Осиёи марказӣ, аз он ҷумла Афғонистон ва Покистон дар Осиёи ҷанубӣ мебошанд. Раванди омодакунии лоиҳа дар асоси роҳнамоии чаҳор Шӯрои байнидавлатӣ (ШБД) дар сатҳи вазоратҳо, аз он ҷумла Котибот, ки соли 2011 таъсис ёфта буд ва машваратҳо байни даҳ аъзои Барномаи ҳамкории минтақавии иқтисодии Осиёи Марказӣ (ЦАРЕС) амалӣ мегардад. Интизор меравад, ки лоиҳа аз сохтмон ва истифодаи инфрасохтори интиқоли нерӯи барқ дар чаҳор кишвар, аз он ҷумла дастгирии техникии дар марҳилаи амалигардонӣ ба он алоқаманд, инчунин механизмҳои истифодаи муштараки манфиатҳо аз ҷониби ҷамоатҳое, ки қад-қади долони интиқоли барқ истиқомат мекунанд, иборат хоҳад буд. Мусоидати лоиҳа дар коҳиш додани норасоии нерӯи барқ дар Покистон ва Афғонистон ва афзоишдиҳии даромад ва имкониятҳои иқтисодӣ дар Ҷумҳурии Қирғизистон ва Тоҷикистон (инчунин кушодани бозорҳои иловагии савдои нерӯи барқ) барои ҳар ду минтақа аҳамияти стратегӣ дорад. Раванди омода намудани лоиҳаи CASA-1000 дар давоми якчанд сол гузашта буд ва дар ин муддат якчанд таҳқиқоти иҷтимоию экологӣ (ИЭ) гузаронида шуданд. 1.2 Ҳисоботҳои то имрӯз ҷамъовардаи арзёбии иҷтимоию экологӣ Таҳқиқоти иҷтимоию экологӣ (ИЭ) ва омӯзишҳои Лоиҳа (Схемаи 1-1), аз инҳо иборатанд:  Таҳқиқоти иҷтимоию экологӣ дар омодакунии ибтидоии «Асосноккунии техникию иқтисодӣ»;  Моҳи декабри соли 2010, Бонки ҷаҳонӣ бо ширкати канадагии «Integrated Environments » (2006) (ИЭ) ҷиҳати ба анҷом расонидани «Арзёбии таъсири экологӣ ва иҷтимоӣ» ва «Нақшаи идоракунии иҷтимоию экологии лоиҳа» (АТЭИ/НИИЭ) шартномаро ба имзо расонид;  Таҷдиди «Асосноккунии техникию иқтисодӣ» - SNC-Лавалин, феврали соли 2011 (таҷдиди таҳқиқоти қаблии SNC);  «Таҳқиқи арзёбӣ ва идоракунии хавфҳои орнитологӣ» (ТАИХО) аз ҷониби ширкати «Normandeau» омода шуд;  Арзёбии таъсири иҷтимоӣ (АТИ) соли 2012 гузаронида шуд ва дар доираи он 7|P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист ҳисоботҳо оид ба паҳлӯҳои иҷтимоӣ ва ҷамоатҳо тавассути гузаронидани машваратҳои суроғавӣ ва баррасии пешакии ташаббусҳо ҷиҳати истифодаи муштараки манфиатҳо омода шуданд; ва  Аз давраи таҳияи консепсия, як қатор машваратҳо оид ба лоиҳа гузаронида шуданд. Машваратҳо дар АММЗ мазкур оварда шудаанд ва баъди гузаронидани машварат оид ба лоиҳаи АММЗ, ҷиҳати илова намудан ба варианти ниҳоии АММЗ, таҷдид мегарданд. Ҳисоботи асосие, ки қабл аз АММЗ омода шудааст АТЭИ мебошад, ки дар поён дар шакли фишурда оварда шудааст ва қисми асосии корҳои таҳқиқотиро оид ба ҷанбаҳои иҷтимоию экологии лоиҳа дар бар мегирад. Схемаи 1-1 Хронологияи лоиҳа то имрӯз 1.2.1 Арзёбии таъсири иҷтимоию экологӣ Вазифаҳои арзёбии таъсири иҷтимоию экологӣ дар марҳилаи АТИ аз инҳо иборат буданд:  Омода намудани ҳуҷҷате, ки дар он тамоми маълумоти алоқаманд бо паҳлӯҳои иҷтимоию экологии Лоиҳа то ба имрӯз пешниҳод мегардад ;  Тасвири кӯтоҳи арзёбиҳои мавҷудаи иҷтимоию экологӣ ва то ҳадди имкон муайян намудани маълумоти иловагӣ, ки бояд дар рафти татбиқи НИИЭ то оғози марҳилаи сохтмон ҷамъ оварда шаванд;  Тасвир ва пешниҳоди таҳлили профилҳои иҷтимоию экологӣ, ки дар онҳо мушкилоти экологӣ ва иҷтимоии дар тӯли 1200 километри замини ҷудошудаи (ЗҶ) долони лоиҳа мавҷуда пешкаш шудаанд; ва  Омодасозии АТЭИ (АТЭИп) махсус барои ҳар яке аз кишвари иштироккунанда. 1.2.2 Арзёбии муҳофизати орнитологӣ Ҳадафи «Таҳқиқи арзёбии муҳофизати орнитологӣ » (аз ҷониби ширкати «Normandeau» омодашуда) - таъмин намудани ташхиси пешакии хавфҳои орнитологии алоқаманд бо Лоиҳа ва муайян намудани таҳқиқоти иловагӣ ё пешниҳоди асосноккунии кофӣ барои баровардани хулоса оиди он ки дараҷаи хавф паст буда гузаронидани таҳқиқоти минбаъда зарурат надорад, ба ҳисоб меравад. Дар рафти иҷрои кор тамоми сарчашмаҳои мавҷудаи маълумот дар бораи намудҳои паррандагони дучоршаванда, ҳассосияти онҳо ба бархурд ва ҷараёни электрикӣ; ҷойгиршавии маконҳои муҳимми муҳити зист, аз он ҷумла маълумоти “ГИС” оид ба хати умумии интиқоли барқ, ки қад-қади долон кашида шудааст мавриди истифода қарор дода шудаанд. Барои муайян намудани ДТ, ки аз минтақаҳои 8|P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист эътирофшудаи муҳофизати табиат мегузаранд, ба монанди Ҳудудҳои муҳимми орнитологӣ (ҲМО) ва қитъаҳои конвенсияи Рамсар ва барои муайян намудани зарурати гузаронидани таҳқиқоти иловагӣ ҳангоми омода намудани АТЭИ барои кишварҳои муайян ҳаҷми кофии маълумот мавҷуд аст. 1.3 Ҳадафи АММЗ 1.3.1 Муқаддима Арзёбии мазкур - арзёбии минтақавии муҳити зист (АММЗ) буда тибқи таърифи худ Арзёбии стратегии муҳити зист (АСМЗ), ки ба “таъсиррасонӣ нигаронида” шудааст, ба ҳисоб меравад . АММЗ воситаест, ки бо кӯмаки он масоили экологӣ ва таъсири экологии бо стратегия, сиёсат, нақша ё барномаи махсус ё бо як қатор лоиҳаҳои минтақа ё бахши махсус (масалан, интиқоли нерӯи барқ, ба монанди лоиҳаи «CASA- 1000») алоқаманд, омӯхта мешаванд. Асоси кор оид ба омода намудани Арзёбии иҷтимоию экологӣ нисбат ба арзёбии муқаррарии стратегӣ ё минтақавӣ муфассалтар буда аммо ба дараҷаи арзёбии хоси лоиҳа ё кишвар муфассал намебошад. Ин арзёбии охирин АММЗ ном дорад, зеро он имконият медиҳад то дар он ҳамаи қисматҳои қаблии таҳқиқотро ҳамроҳ карда шаванд ва дар баробари ин мутобиқи маълумоти нав тағйирот ворид карда шуда арзёбии иловагӣ пешниҳод гардад. Ғайр аз ин он имконият медиҳад корҳои доир ба орнитофауна ва ҳамаи машваратҳои дар якҷоягӣ дар доираи арзёбӣ гузаронида ҳамроҳ карда шаванд . АТЭИ ва АММЗ тасвири кӯтоҳи таъсирҳои имконпазири аввалияи сохтмони хати интиқоли барқро дар доираи долони вусъаташ иборат аз 2 км дар бар мегирад. Масири ниҳоӣ/ҳаммарказ кардани хати интиқоли барқ ва макони аниқи ҷойгиршавии таҷҳизоти тағйирдиҳии ҶД-ҶТ, зеристгоҳҳо ва пояҳои манораҳо дертар аз ҷониби пудратчӣ(ҳо) дар доираи марҳилаи «тарҳрезӣ, харид ва сохтмон» (ТХС) ва баъди гузаронидани таҳқиқоти муфассали масирҳо ва баррасии ҷиҳатҳои экологӣ ва иҷтимоии хоси майдонҳои корӣ, тавассути омода намудани АТЭИ алоҳида барои ҳар як кишвар, муайян хоҳанд гашт. Ин АТЭИ, ки хоси ҳар як кишвар мебошанд бояд аз ҷониби Қарзгирандаҳо ва БҶ тасдиқ гарданд, аз ин рӯ тарафҳо ба қарор омаданд, ки усули ҳошиявӣ бояд қобили қабул бошад . Равиши хоси ҳангоми мураттаб гузаронидани АТЭИ истифодашударо метавон бо “пайдошавии гирдоб” муқоиса намуд. Он тавассути таҳлили системавӣ бо мақсади санҷиш ва таҳлили лоиҳа ва қисматҳои он дар сатҳи стратегӣ ё минтақавӣ барои ба даст овардани тарҳи қобили қабул гузаронида мешавад. Ҳамин таҷриба баъдан дар сатҳи хос ба кишвар ва қитъа такрор карда мешавад. Дар доираи он метавон дар ҷойҳо таҳлили ҳассосияти экологӣ ва иҷтимоӣ, заминистифодабарӣ ва ҳуқуқи моликият ва ғ., инчунин масъалаҳои муҳимми сохтмон ва истифодабариро гузаронид. Аз ин рӯ, дар ин марҳила метавон хулоса баровард, ки интихоби долони дорои вусъати 2 км аз нуқтаи назари ҷиҳатҳои экологӣ ва иҷтимоӣ умуман қобили қабул буда он бояд ҳамчун асос барои АТЭИ минбаъда барои кишварҳои иштирокчии лоиҳа, ки аз ҷониби машваратчиёни мустақил (“Машваратчӣ оид ба омода намудани АТЭИ”) омода мегарданд, мавриди истифода қарор дода шавад . Бо вуҷуди ин, як ё якчанд кишвари иштирокчӣ метавонанд дар муайян намудани масири хати интиқоли барқ тағйирот ворид намоянд. Бо дарназардошти ин имконият, дар АММЗ дастуроти иловагӣ ҷиҳати гузаронидани таҳлили зарурии экологӣ ва иҷтимоӣ барои пешгирӣ/ё то ҳадди имкон кам намудани таъсирҳои имконпазири манфии экологӣ ва иҷтимоӣ ва омода намудани АТЭИ минбаъда барои лоиҳа, пешбинӣ мегарданд. 1.3.2 Маҳдудиятҳои ҳисоботҳо АММЗ дар асоси маълумоти дастрас (бахусус АТЭИ ширкати IEL, асосноккунии техникию иқтисодӣ ва ҳисобот оид ба орнитофауна) бе корҳои иловагии амалӣ ва ҷамъоварии маълумоти нав омода мегардад . Бо вуҷуди ин, натиҷаҳои машваратҳо оид ба омода намудани лоиҳаи АММЗ бояд ба варианти ниҳоии АММЗ ҳамроҳ карда шаванд. 9|P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Таҳлили иловагии схемаи ҷойгиршавӣ (дар асоси аксҳои моҳворавӣ то 6 м), ки дар АТЭИ истифода мешаванд бо мақсади ба даст овардани маълумоти иловагӣ ҷиҳати таҳкими арзёбӣ гузаронида шуд. Дар натиҷаи гузаронидани Таҳлили схемаҳои ҷойгиршавӣ якчанд маълумоти муфиди иловагие, ки метавон онҳоро дар АММЗ истифода бурд, ба даст омад. Чӣ тавре ки маълум аст, дар минтақаи Афғонистон ва Покистон масъалаҳои алоқаманд бо бехатарӣ, осебпазирӣ ва дигар мавҷуд аст, бо вуҷуди ин, дар марҳилаи мазкур ягон маълумоти мушаххас барои хулосабарорӣ дар АММЗ дастрас нест. Дар АТЭИ аз ҷониби ширкати IEL омодашуда масъалаҳои таъсири иҷтимоӣ ба таври алоҳида ё ҳаматарафа аз сабаби хусусиятҳои хоси арзёбӣ, ки дар сатҳи «болотар» буд, баррасӣ намешаванд. Арзёбии иҷтимоӣ ва ҷамоатҳо асосан аз муайян намудани нуқтаҳои аҳолинишин дар баробари шарҳу эзоҳи аксҳои моҳвораӣ иборат буд. Маълумоти мазкур бо якчанд ташрифи қитъаи масири интиқоли барқ ҷиҳати ҷамъоварии маълумот дар бораи аҳолӣ ва инфрасохтор мукаммал гардонида шуд . Дар баробари ин ҳуҷҷат аз шарҳу эзоҳ ба монанди гузаштани масири хати интиқоли барқ (ХИБ) тавассути минтақаҳои камаҳолӣ ё сераҳолии ҳар як кишвари иштирокчии лоиҳа иборат буд. Аммо, таҳлили умумӣ ҳамаи тарафҳоро фаро намегирад, зеро дар он шумора ё навъи заминҳорое, ки барои истифодаи муваққатӣ ё доимӣ лозим меоянд муайян ё баҳо дода намешаванд. Ғайр аз ин, дар он ҳаҷми ҷубронпулии алоқаманд бо кӯчонидани аҳолӣ оварда нашудааст. Чунин сатҳи таҳлил ба сатҳи АТИ (қисмати “тарҳрезӣ”), ки дар доираи он танҳо он қитъаи долон, ки дар он хатҳои интиқоли барқ ва инфрасохтор бунёд мегардад муайян гардид, баробар карда шуд. Чӣ тавре ки дар дигар қисми ҳуҷҷат шарҳ дода шудааст интизор меравад, ки ин долон дар давоми тарҳрезии муфассал ва баъд аз гузаронидани таҳқиқоти амалӣ то оғози корҳои сохтмонӣ, тағйир дода мешавад . Дар миқёси васеътар, муайянкунӣ ва таҳлили таъсири эҳтимолӣ ҳангоми сохтмон ба монанди: муайян намудани шумораи шахсоне, ки лоиҳа метавонад ба онҳо таъсир расонад ё наздикии онҳо ба инфрасохтор ва хатҳои интиқоли барқ; шумораи коргароне, ки метавонанд киро карда шаванд; шумораи заминҳои зарурӣ; ҷойгиршавӣ ва дарозии ҳамаи роҳҳои омади муваққатӣ ё доимӣ; ҳаргуна муқаддамоти ҷубронпулӣ ва як қатор масъалаҳои дигар дар рафти АТЭИ оянда дар ҳамаи кишварҳои Лоиҳа мавриди арзёбӣ қарор дода мешаванд. Аз ин рӯ, дар ин АММЗ пешниҳоди “Арзёбии таъсири иҷтимоӣ”-и ҳаматарафа аз ҳисоби маълумоте, ки бояд барои ҳисобот истифода бурда шавад, мувофиқи мақсад нест. Ҳамин тариқ, АММЗ мазкур дорои маълумоти пешина оид ба як қатор масъалаҳо ба монанди бехатарӣ ё осебпазирии ҷамоатҳо, ки метавонанд пешкаш ё таҳлил гарданд, намебошад. Ғайр аз ин, дар АТЭИ маълумот доир ба захираҳои моддӣ ва фарҳангӣ ва масъалаҳои ба онҳо алоқаманди хоси ҳар як кишвар, ки бояд дар рафти АТЭИ оянда тавассути гузаронидани корҳои амалӣ, таҳқиқот ва машварат бо ташкилотҳо ва ҷамоатҳои дахлдор баҳо дода мешаванд, оварда нашудааст. Паз аз ба итмом расонидани омодакунии масир барои хати интиқоли барқ дар ҳар як кишвар дар доираи омодакунии АТЭИ махсус барои ҳар як давлат таҳқиқоти муфассал ҷиҳати муҳофизати иншооти аҳамияти фарҳангӣ дошта гузаронида мешавад. Ҳангоми интихоби пешакии масир ягон захираи аз нуқтаи назари миллӣ ва глобалӣ муҳимми моддӣ ва фарҳангӣ (ЗМФ) пайдо карда нашуд. Масири ниҳоӣ ва ҳаммарказ кардани хати интиқоли барқ ҷиҳати нарасонидани зарар ба ЗМФ дар сурати мавҷуд будани онҳо ва маҳдуд накардани дастрасӣ ба онҳо, ба таври муфассал дар АТЭИ барои ҳар як кишвар шарҳ дода мешавад. Чораҳои махсуси эҳтиётӣ, аз он ҷумла чораҳои махсус ҷиҳати кам кардани таъсир ва муқаррарот барои истифодаи муқаррарот дар сурати пайдо намудани бозёфтҳои амҳамияти фарҳангӣ дошта дар НИМЗ барои ҳар як кишвар ба таври муфассал шарҳ дода мешаванд. 1.3.3 Маълумоти ифшошаванда ва машваратҳо оид ба АММЗ Лоиҳаи АММЗ-и мазкур бо забони англисӣ, инчунин бо забонҳои дахлдори маҳаллии ҳар як кишвар, бахусус бо забони пашту, дарӣ, урду ва русӣ пешниҳод мегардад. АММЗ асосӣ бо забони англисӣ ва 10 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист русӣ дастрас хоҳанд шуд. Баъд аз он ҳамаи чор кишвари иштирокчӣ маълумотро дар бораи «Мазмуни мухтасар»-и АММЗ ва қисми асосии АММЗ дар кишварҳои худ дар ҷойҳои дастрас ба аҳолии зери таъсири лоиҳа қарордошта (ШТЛҚ) ба пуррагӣ ифшо мекунанд. Маълумот дар бораи дастрасии лоиҳаи Мазмуни мухтасари АММЗ дар ВАО маҳаллии дахлдор ба табъ мерасад. Ғайр аз ин, варианти пурраи Мазмуни мухтасари АММЗ ва ҳамаи ҳисоботҳои АММЗ дар сомонаҳои интернетии муассисаҳои иҷроияи дахлдор ва «Infoshop»-и Бонк гузошта хоҳад шуд. Баъд аз ин, Ҳукуматҳо машваратҳои оммавиро ташкил хоҳанд намуд. Натиҷаҳои он машваратҳо дар варианти таҷдидшудаи «Мазмуни мухтасар»-и АММЗ ва дар варианти асосии АММЗ ҳамроҳ карда мешаванд. Маълумот дар бораи вариантҳои ниҳоии ҳисобот дар тамоми минтақаҳо ифшо хоҳад гардид. 2 Тасвири лоиҳа 2.1 Шарҳи лоиҳа Лоиҳа аз ду қисмати алоҳида иборат аст - ҶТ БШ ваҶД БШ:  Ҷараёни тағйирёбандаи хати баландшиддат (ҶТ БШ) 500 кВ аз Датка то Хуҷанд (477 километр) барои интиқоли нерӯи барқи зиёдатӣ аз Ҷумҳурии Қирғизистон ба Тоҷикистон; ва хати 500 кВ аз Регар то Сангтуда, барои таҳкими шабакаи барқи Тоҷикистон ва интиқоли нерӯ. То ҳадди имкон хати мазкур берун аз нуқтаҳои аҳолинишин мегузарад, зеро дар ҳудуди Ҷумҳурии Қирғизистон анклавҳои Узбекистон ва Тоҷикистон ҷойгир шудаанд.  Системаи баландшиддати интиқоли ҷараёни доимӣ (ҶД БШ), инчунин хати 500 киловолт (кВ) дорои иқтидори 1,300 МВт аз Сангтӯда то Пешовар тавассути Кобул (750 километр); Зерисгоҳи 1,300 МВт барқии тағйирдиҳии ҷараёни тағйирёбанда ба доимӣ (ҶТ-ҶД); зеристгоҳи 1,300 МВт барқии тағйирдиҳӣ дар Пешовар (ҶТ-ҶД); ва зеристгоҳи 300 МВт барқии тағйирдиҳӣ дар Кобул; нуқтаҳои асосии аҳолинишин қад-қади масир, аз он ҷумла шаҳри Кобул, Қундуз, Бағлон, Пули -Хумрӣ, Раки, Меҳтар Лам ва Ҷалолобод ҷойгир шудаанд. Дар ҳама ҷо, то ҳадди имкон зеристгоҳҳо берун аз нуқтаҳои аҳолинишин бунёд хоҳанд шуд . Бонки ҷаҳонӣ ба Лоиҳа Категорияи «А»-ро бо мақсади гузаронидани Арзёбии экологӣ бо буҷети тақрибан 1000 миллион долл.ИМА, муайян намуд. Лоиҳа танҳо иқтидори мавҷударо истифода бурда дар он сохтмони иқтидори иловагии истеҳсоли нерӯи барқ ва тағйирдиҳии реҷаҳои мавҷудаи корӣ пешбинӣ намешавад. Аз ин рӯ, он ба идоракунии захираҳои об ё тартиботи амалиётӣ дар кишварҳои иштирокчии Лоиҳа ягон таъсир нахоҳад расонид. 2.2 Талабот ба нерӯи барқ дар кишвар/Иқтидори истеҳсолӣ 2.2.1 Ҷумҳурии Қирғизистон Низоми мавҷудаи энергетикӣ дар Ҷумҳурии Қирғизистон асосан аз нерӯгоҳҳои барқи-обӣ (3,030 МВт, 81 %), ва якчанд нерӯгоҳҳои барқии гармидиҳӣ (716 МВт, 19 %), ки дар давраҳои хушксолӣ ва давраҳои талаботи баланд иқтидори иловагиро истеҳсол мекунанд. Низоми захираҳои об ба обанбори Токтогул ва нерӯгоҳи барқи-обӣ (1200 МВт, 5110 ГВт /сол) такя мекунад. Нерӯгоҳҳои воқеъ дар поёноб аз оби тавассути турбинаҳои Токтогул ҷоришаванда баҳра бурда бо оби танзимшаванда таъмин мегарданд, инчунин нерӯгоҳи мазкур бо ҳаҷми назарраси нерӯи барқ кишварро таъмин мекунад (7235 ГВт-с). 2.2.2 Тоҷикистон Тоҷикистон дорои захираҳои назарраси гидроэнергетикӣ буда иқтидори гидроэнергетикии кишвар (асосан дар қисмати ҷанубии кишвар) аз рӯи ҳисобҳо 527 млрд. кВ/с дар як сол ташкил медиҳад. 11 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Зарфияти бузурги кишвар дар захираҳои гидроэнергетикӣ метавонад ба он имконияти афзоиш додани фурӯш ва содироти барқро фароҳам оварда рушди босуръати истеҳсоли нерӯи барқро таъмин намояд. 2.2.3 Афғонистон Айни замон системаи энергетикии Афғонистон бо дигар системаҳои ҳамсояҳои шимолии худ: Ҷумҳуриҳои Осиёи марказӣ – Тоҷикистон, Туркманистон ва Узбекистон пайваст мебошад. Иқтидори умумии истеҳсолии муқарраршуда дар Афғонистон тақрибан 475 МВт ташкил медиҳад, аз он ҷумла 261 МВт гидроэнергия, 151 МВт аз ҳисоби нерӯгоҳҳои барқии гармидиҳӣ ва 63 МВт аз ҳисоби муҳаррикҳои дизелӣ. Бо аҳолии зуд афзоишёбанда, ки 4 – 5 миллион нафарро ташкил медиҳад, Кобул дар натиҷаи ҷанги тӯлонӣ ва бесарусомонӣ дар кишвар дучори таъмини номунтазами нерӯи барқ гаштааст. Мавҷуд набудани рушди инфрасохтори энергетикӣ дар солҳои пеш низ мушкилоти таъмини барқро дар минтақа дучанд кард. 2.2.4 Покистон Бахши энергетикӣ дар Покистон аз норасоии шадиди нерӯи барқ, ки дар ҳама минтақаҳои кишвар ба қатъи нақшавии барқ оварда мерасонад, танқисӣ мекашад. Дар охири соли молиявии 2008-09, иқтидори умумии муқарраршуда дар кишвар 20,306 МВт ташкил дода буд. Ҳиссаи иқтидори нерӯгоҳҳои гармидиҳӣ, обӣ ва ядроӣ муттаносибан 13,370 МВт, 6,474 МВт ва 462 МВт-ро ташкил дода буд. Талабот ба нерӯи барқ дар Покистон аз сабаби афзоиши аҳолӣ ва талабот ба нерӯи барқ дар тамоми бахшҳои иқтисодиёт бо суръати баланд афзоиш ёфта истодааст. 2.3 Шарҳи қисматҳо Долони пешниҳодшудаи хати интиқоли барқ (ХИБ) дар асоси таҳқиқоти Қитъа ва арзёбиҳои пешакии таъсири экологӣ ва иҷтимоӣ муайян шудааст. Масири хати интиқоли барқи 500 ҶТ БШ аз истгоҳи Даткаи Ҷумҳурии Қирғизистон оғоз шуда дар истгоҳи Хуҷанди Тоҷикистон қатъ мегардад. Дарозии умумии хати интиқоли барқ 477 км ташкил медиҳад. Аз ин 452 км аз қисмати ҷанубу ғарбии Ҷумҳурии Қирғизистон мегузарад, боқимонда 25 км бошад тавассути Тоҷикистон мегузарад. Хати 500 кВ аз Регар то Сангтӯда шабакаи барқии Тоҷикистонро пурқувват мегардонад. Масири хати интиқоли барқи 500 ҶД БШ аз нерӯгоҳи барқи-обии Сангтӯда дар Тоҷикистон оғоз шуда ба самти ҷануб тӯл мекашад ва баъд аз он марзи Афғонистонро дар наздикии Панҷи Поён мегузарад . Аз он қитъа долони хати интиқоли барқ тавассути ағбаи Саланг ва Чарика то канори шаҳри Кобул тғл мекашад. Аз Кобул, долон ба шарқ, ба самти Пешовар (Покистон) тавассути Ҷалолобод (Афғонистон) тӯл мекашад. Ба марказҳои асосии аҳолинишини қад-қади масир Кобул ва инчунин шаҳрҳои Қундуз, Бағлон, Пули Хумрӣ, Раки, Меҳтар Лам ва Ҷалолобод дохил мешаванд . Зеристгоҳҳои тағийрдиҳандаи барқ (ҶД БШ) барои нерӯгоҳҳои Сангтӯда – 1 (1300 МВт), Кобул (300 МВт) ва Пешовар (1300 МВт) пешниҳод мегарданд. Масир тӯли 117 км тавассути Тоҷикистон, 562 км тавассути Афғонистон ва дар охир 71 км тавассути Покистон мегузарад. Замини ҷудошуда (ЗҶ) – қитъаи замние, ки аз ҳар ду тарави хати марказӣ мегузарад; васеии он маъмулан то 50-60м (20 – 30 м аз ҳар як тарафи хати марказӣ) мерасад. Баландии растаниҳои ҳудуди замини ҷудошуда набояд зиёда аз 4 м бошад ва инчунин дар ҳудуди замини ҷудошуда сохтмони биноҳои доими манъ мебошад. Ҷои муносиб барои ба замин пайвастани электрод дар наздикии зеристгоҳи тағйирдиҳӣ дар масофаи на камтар аз 5 км аз он бояд пайдо намуд. Дар марҳилаи АТИ на хати марказии ниҳоии ХИБ ва на ҷойгиршавии ниҳоии манораҳо муайян карда нашуд. Масир дар харитаи 2-1 ва 2-2 нишон дода шудааст. 12 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Стандартҳо/рамзҳои тарҳрезии дар сатҳи байналмилалӣ эътирофшуда дар Лоиҳа мавриди истифода қарор дода мешавад ва ҳангоми тарҳрезии зеристгоҳҳои тағйирдиҳӣ ва ба замин пайвастани электродҳо старндарт ва меъёрҳои IEEE, IEC ё CIGRE дар сатҳи байналмилалӣ эътирофшуда ва таҷрибаи пешқадами соҳавӣ бояд истифода бурда шаванд. Барои хати барқ ҳадди ақал панҷ намуди манораҳо заруранд: бо овезаи расанда, кунҷи хурд, кунҷи миёна, кунҷи калон ва манораи ниҳоӣ. 2.4 Масоили алоқаманд бо сохтмон Бо дарназардошти сатҳи пасти ҳавасмандии бахши хусусӣ ба рушд ва сармоягузорӣ дар лоиҳаи фарогир ва бисёрҷабҳаи воқеъ дар минтақаи дорои дараҷаи баҳсноки амният, чаҳор кишвар тасмим гирифтанд лоиҳаи CASA-1000-ро ҳамчун лоиҳаи бахши давлатӣ тавассути ширкатҳои миллии шабакаҳои барқи чаҳор кишвар бо дастгирии муассисаҳои молиявии байналмилалӣ (ММБ) ва дигар донорҳо амалӣ гардонанд. Ташкилотҳои иҷрокунанда чаҳор ширкати миллии интиқоли барқ (ШМИБ) дар кишварҳои дахлдор мебошанд. Ширкатҳои мазкур барои иҷрои корҳои зерин масъул хоҳанд буд : (i) бунёди инфрасохтор барои интиқоли нерӯи барқ дар доираи лоиҳаи CASA-1000, (ii) истифодабарӣ ва хизматрасонии техникии низоми ҶТ дар кишварҳои дахлдор, ва (iii) ҳамоҳангсозӣ бо оператори низоми ҷараёни доимӣ ҷиҳати таъмини фаъолияти мунтазами низоми CASA-1000. Дар сурати мавҷуд будани имконият аҳолии маҳаллӣ ба кор ҷалб карда мешавад ва инчунин кашонидани коргарон аз хона ба ҷои кор ва бозгашт таъмин мегардад. Таҳкурсии манораҳо аз оҳану бетон сохта мешавад ва навъи таҳкурсӣ замбурӯғмонанд мебошад. Масоҳати таҳкурсиҳо тақрибан аз 2,5 м х 2,5 м х 2,5 м иборат хоҳад буд. Ноқилҳои ҷараён ва симҳои ба замин пайваст бо истифода аз усули «шиддат» кашида таранг карда мешаванд. Шумораи кормандон дар давоми иҷрои корҳои сохтмони тағйир меёбанд. Маъмулан, 10% кормандон метавонанд аз мутахассисони хориҷӣ иборат бошанд, аз 20% то 30% - кадрҳои маҳаллӣ ва боқимонда – коргарони умумӣ. Ба истифодабарӣ, нигоҳдорӣ ва таъмири хати интиқоли барқ инҳо дохил мешаванд : назорати аз меъёр зиёд шудани растаниҳо, маводи изолятсионии кафида/шикаста, шусташавии ночизи таҳкурсӣ ва қисмҳои гумшудаи манора. Таъмири садамавӣ ҳангоми истифодабарии ХИБ, дар натиҷаи шамолҳои сахт ва ғ. метавонад лозим ояд. Теъдоди тахминии манораҳои барои ҳар як кишвар зарур: Ҷумҳурии Қирғизистон - 1050; Тоҷикистон - 610, Афганистан - 1200, Покистон - 150. Пудратчӣ ҳангоми сохтмон ва таъмини бехатари ҷамъиятӣ дар давоми татбиқи лоиҳа аз стандартҳои беҳтарини соҳавӣ истифода мебарад . Ҳамасола тафтиши ХИБ ва ҳамаи манораҳо бо мақсади муайян намудани талабот дар хизматрасонии техникӣ ва нигоҳдорӣ гузаронида мешавад. 13 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Харитаи 2-1 Хати интиқоли барқи ҶТ БШ Ҷумҳурии Қирғизистон - Тоҷикистон 14 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Харитаи 2-2 Хати интиқоли барқи ҶД БШ Тоҷикистон-Афғонистон-Покистон 2.5 Шарҳи кӯтоҳи чораҳои ҷиҳати татбиқи Лоиҳа пешниҳодшуда Бо мақсади дар амал татбиқ намудани лоиҳа Ҷумҳурии Қирғизистон, Тоҷикистон, Покистон ва Афғонистон Созишномаи байниҳукуматиро ба имзо расониданд ва Шӯрои байнидавлатӣ ва Котиботро бо қароргоҳи худ дар ш.Алмати, Қазоқистон таъсис доданд. Илова бар ӯҳдадориҳои чаҳор кишвар, маблағгузории лоиҳаи «CASA-1000» аз ҷониби гурӯҳи Бонки ҷаҳонӣ, Бонки исломии рушд ва эҳтимолан дигар ташкилотҳои донори ба монанди Агентии Америка оид ба рушди байналмилалӣ 15 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист (USAID), Департаменти давлатии Америка, Департаменти рушди байналмилалии Британияи Кабир (ДРБ), Агентии Австралия оид ба рушди байналмилалӣ (ААРБ) пешниҳод мегардад. Тибқи натиҷаҳои АТИ, лоиҳа метавонад дар давоми ҳадди ақал 38 моҳ (панҷ сол) ба анҷом расад. Пудратчиҳои масъули ТХС ҷиҳати пешбурди лоиҳа, аз он ҷумла ба анҷом расонидани тарҳрезӣ, хариди маводҳо ва сохтмон ҷалб хоҳанд шуд. Дар баробари ин, Машваратчиёни оид ба АТЭИ корҳои алоқаманд бо омодакунии АТЭИ иловагӣ дар сатҳи кишвар ва қитъаҳои лоиҳа ба анҷом мерасонанд . ШМИНБ дар ҳар як кишвар масъулияти умумиро оид ба масоли экологӣ ва иҷтимоии Лоиҳа бар дӯши худ хоҳад гирифт, аз он ҷумла: назорати ҳамарӯза ва идоракунии тамоми қисматҳои омодакунии лоиҳа ва сохтмон; ҳамоҳансозӣ бо мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ҷиҳати мусоида ба иштироки ҷамоатҳои маҳаллӣ ва ШТЛҚ ҳангоми омода намудан ва татбиқи лоиҳа ; таъмини иҷрои талаботи сиёсати бехатарии Бонки ҷаҳонӣ (аз он ҷумла талаботи дигар ММБ қарздиҳанда) ва амалӣ намудани ҳамаи чораҳое, ки дар НИЭ Лоиҳа дарҷ шудаанд, АТЭИ дахлдор ва дигар ҳуҷҷатҳои зарурӣ. Ташкилотҳои иҷрокунанда чаҳор ширкати миллии интиқоли нерӯи барқ (ШМИНТБ) дар кишварҳои дахлдор мебошанд, ки худ масъули корҳои зерин хоҳанд буд : (i) бунёди инфрасохтор барои интиқоли нерӯи барқ дар доираи лоиҳаи CASA-1000, (ii) истифодабарӣ ва нигоҳдории техникии низоми ҶТ дар кишварҳои дахлдор, ва (iii) ҳамоҳангсозӣ бо оператори низоми ҷараёни доимӣ ҷиҳати таъмини кори мунтазами низоми CASA-1000. Ширкатҳои мазкур инҳо мебошанд:  Ширкати миллии интиқол ва таъмини нерӯи барқ (ШМИТНБ, Покистон)  ШСХК «Барқи Тоҷик» (Тоҷикистон)  «Да Афганистан Брешна Шеркат» (Афғонистон) (ДАМШ, Афғонистон)  ҶС «Шабакаи миллии барқи Қирғизистон » (ШМБҚ, Ҷумҳурии Қирғизистон) «Барқи Тоҷик» дар Тоҷикистон лоиҳаи оид ба ХИБ фаромарзӣ (220 кВ) аз Норак то Пули –Хумрӣ дар доираи маблағгузории БОР ва хати 220кВ дар ноҳияи Рашт бо маблағгузории БИР бо муваффақият ба анҷом расонид. ШМБҚ дар Ҷумҳурии Қирғизистон сохтмони хати интиқоли барқи 220 кВ аз Айгул -Таш то Самата ва боз як хати 500 кВ бомуваффақият ба итмом расонид. Дар якҷоягӣ бо зеристгоҳҳо ҳар дуи он аз ҷониби БИР маблағгузорӣ шуданд, аз он ҷумла ХИБ аз Датка то Кемин ва аз Кемин то Ош бо зеристгоҳҳои дахлдор бо дастгирии молиявии Хитой. ШМИТНБ дар Покистон лоиҳаи беҳсоҳии тақсимот ва интиқоли нерӯи барқро инчунин лоиҳаи тамдидшудаи гидроэнергетикӣ бо арзёбии пурраи бехатарии экологӣ ва иҷтимоӣ дар доираи сиёсати бехатарии Бонки ҷаҳонӣ амалӣ намуда истодааст. Айни замон, «ДАМШ»-и Афғонистон бо дастгирии бонк машғули омода намудани ду лоиҳа, аз он ҷумла лоиҳаи гидроэнергетикии барқарорсозӣ – Категорияи «A» ва лоиҳаи дахлдори таҳкими иқтидор мебошад. Иқтидори институционалии ШМИНБ дар боло зикршуда дар рафти омода намудани АТЭИ алоҳида дар кишварҳо (ниг. ба муҳокимаҳо дар доираи СА 4.01) арзёбӣ хоҳад шуд. Дар ҳолати зарурӣ чораҳои миллӣ оид ба таҳкими иқтидор ба Нақшаҳои идоракунии экологӣ (НИЭ) ҳамроҳ карда мешаванд . 16 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист 3 Чорчӯбаи сиёсат, ҳуқуқӣ ва маъмурии мавриди истифода қарордошта 3.1 Муқаддима То имрӯз дар доираи АТЭИ омӯзиш ва шарҳи базаи меъёрию ҳуқуқии чаҳор кишвар, ки ба ҳуҷҷат ҳамчун ҷузъи АТЭИ дар алоҳидагӣ барои ҳар як кишвар ҳамроҳ карда шуданд, гузаронида шуд. Дар АТЭИ умумӣ маълумот дар бораи принсипҳои асосӣ ва талаботи Бонки ҷаҳонӣ низ оварда шудааст. Тибқи охирин Ҷадвалҳои муҳофизати фарогир дар доираи лоиҳаи CASA-1000, ки аз ҷониби Бонки ҷаҳонӣ ба табъ расидаанд, сиёсатҳои зерин роҳ андохта шудаанд: - СА БҶ 4.01 – «Арзёбии экологӣ»; - СА БҶ 4.04 – «Муҳити табии зист»; - СА БҶ 4.36 – «Ҷангалҳо »; ва - СА БҶ 4.12 – «Кӯчонидани иҷбории аҳолӣ». Дар АММЗ мазкур маълумоти иловагӣ дар бораи қонунгузории дахлдор дар кишварҳои иштирокчӣ, ки аз ҷониби кормандони дафтарҳои минтақавии Бонки ҷаҳонӣ пешкаш гардидааст (ниг.ба матни поён) оварда шудааст. Чуноне ки барои ҳамаи лоиҳаҳои Бонки ҷаҳонӣ, стандартҳои Бонк ҳамчун чораҳои муҳофизатӣ истифода мешаванд. Он стандартҳо одатан аз онҳое, ки дар кишварҳои иштирокчӣ истифода мешаванд болотар меистанд. Ҳамагуна мушкилот ё низоъ байни ду навъи стандартҳо дар АТЭИ навбатӣ барои кишварҳои иштирокчӣ ба таври муфассал баён карда мешаванд . Ғайр аз ин, механизмҳои риоя намудани стандартҳои баландтар вуҷуд доранд. Ба хусус, ин ба чунин ҷанбаҳои фаъолият тааллуқ дорад: машваратҳо бо ҷомеа ва оид ба масъалаҳои кӯчонидани эҳтимолӣ, хоҳ он кӯчонидани воқеӣ бошад ё аниқтараш ҷубронпулиҳо ва дигар мувофиқатҳо барои аз даст додан ё қатъи фаъолияти кишоварзӣ. 3.2 Қонун ва қарорҳои миллӣ 3.2.1 Ҷумҳурии Қирғизистон: Сиёсати экологии Ҷумҳурии Қирғизистон соли 1995 бо таҳияи Нақшаи миллии чорабиниҳо оид ба ҳифзи муҳити зист (НМСҲМЗ), ки дар он воқеан таҳаввули қонунҳо ва қарорҳои алоқаманд бо ҳифзи муҳити зист инъикос ёфтаанд, муқаррар шуданд. Дар қатори онҳо ду қонуни муҳимтарин – Қонуни ҶҚ аз 16 июни соли 1999 № 53 «Дар бораи ҳифзи муҳити зист» ва Қонуни ҶҚ аз 16 июни соли 1999 № 54 «Дар бораи экспертизаи экологӣ» мебошанд. Тибқи қонун «Дар бораи ҳифзи муҳити зист», ҳангоми тарҳрезӣ, ҷойгиркунӣ, сохтмон, азнавсозӣ, ба истифода додани иншоот ва намудҳои фаъолият, ки таъсири бавосита ё бевосита ба муҳити зист мегузоранд, чорабиниҳои мутобиқ бо меъёрҳои экологӣ ба ҳифзи табиат, истифодаи оқилона, барқарорсозии захираҳои табиӣ, беҳтар кардани муҳити атроф равонашуда бояд пешбинӣ гарданд. Худи қонун бошад омодакунӣ ва амалигардонии арзёбии таъсири фаъолияти банақшагирифташударо ба муҳити зист (АТМЗ) (Моддаи 17) пешбинӣ мекунад. Дар Қонун «Дар бораи экспертизаи экологӣ» қайд шудааст, ки «Арзёбии таъсир ба муҳити зист» (АТМЗ) – муайянкунӣ, таҳлил, арзёбӣ ва баинобатгирии таъсири эҳтимолии фаъолияти иқтисодӣ дар қарорҳои лоиҳавӣ, ки боиси тағйирот дар муҳити зист мегардад, дар бар мегирад (Моддаи 1). Моддаи 10 намудҳои фаъолият, ки гузаронидани АТМЗ-ро талаб мекунанд ва раванди АТМЗ-ро барои оғозкунандаи лоиҳа муайян мекунад. Баъди омодагӣ, баррасӣ ва омӯзиши АТМЗ аз ҷониби мақомоти ваколати давлатии ҳифзи муҳити зист (“Агентии давлатии ҳифзи муҳити зист ва хоҷагии ҷангал” – Раёсати давлатии экспертизаи экологӣ) 17 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист гузаронида мешавад. Варианти ниҳоии АТМЗ бояд гузориш доир ба таъсири экологии лоиҳа ё фаъолияти банақшагирифташуда, инчунин чораҳои таъмини ҳифзи муҳити зист ва бехатарии экологӣ дар рафти татбиқи лоиҳа ё фаъолияти банақшагирифташударо дар бар гирад . Мутобиқи қонунҳои дар боло зикргардида ҷомеа ҳуқуқ дорад экспертизаи экологии худро барои лоиҳаҳои пешниҳодшуда ташкил карда гузаронад ё эродҳои худро нисбат ба қарорҳои аз ҷониби Раёсати давлатии экспертизаи экологӣ қабулшаванда пешниҳод намояд. Масъулияти амалӣ намудани назорати татбиқи АТМЗ бар дӯши Бозрасии давлатии бехатарии экологӣ ва техникии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Қирғизистон мебошанд. Ин мақомот намояндагиҳои худро дар минтақаҳо дорад, онҳо бошад ҷиҳати амалӣ намудани назоратӣ давлатӣ дар ҷойҳо ӯҳдадоранд : ҳифзи меҳнат, сохтмон, иктишофи захираҳои табиӣ, ҳифзи радиатсионӣ ва экологӣ, аз он ҷумла захираҳои заминӣ ва биологӣ. 3.2.2 Тоҷикистон «Кумитаи давлатии ҳифзи муҳити зист» (КҲМЗ) муассисаи асосии масъул барои муқаррар ва дар амал татбиқ намудани сиёсати экологӣ ва муассисаи иҷрокунанда дар Тоҷикистон мебошад. Қоидаву тартиботи Арзёбии таъсири ба муҳити зист дар қонун «Дар бораи экспертизаи экологӣ» дарҷ шудаанд. Омӯзишҳо дар доираи АТМЗ бояд аз ҷониби Экспертизаи экологии давлатӣ, ки ҷузъи «Кумитаи давлатии ҳифзи муҳити зист» мебошад, дида баромада тасдиқ гарданд. Назорат ва иҷрои АТМЗ низ бар дӯши КҲМЗ ва филиалҳои вилоятии он мебошад. Қонун «Дар бораи ҳифзи муҳити зист» соли 2011 қабул гардид (21 июли соли 2011, № 208), ки худ асосҳои меъёрию ҳуқуқӣ, иншооти муҳофизатшаванда, салоҳият ва нақши Ҳукумати ҶТ, КҲМЗ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, ташкилотҳои ҷамъияти ва шаҳрвандонро муайян мекунад . Дар қонуни мазкур кафолати ҳуқуқҳои инсон ба зиндагии солим ва муҳити зисти муносиб пешбинӣ шуда ҳангоми қабули ҳамагуна қарор нисбат ба фаъолияте, ки метавонад ба муҳити атроф таъсири манфӣ расонад истифодаи низоми якҷояи экспертизаи экологӣ ва Арзёбии таъсир ба муҳити зистро талаб мекунад. Тибқи қонун, шаҳрвандон ҳуқуқ доранд дар муҳити зисти муносиб зиндагӣ кунанд ва дорои ҳуқуқ ба муҳофизат аз таъсири манфии экологӣ мебошанд. Шаҳрвандон барои гирифтани маълумоти экологӣ ва инчунин иштирок дар тартибдиҳӣ, қабул ва дар амал татбиқ намудани қарорҳои алоқаманд бо таъсирҳои экологӣ ҳуқуқ доранд. Қонун «Дар бораи экспертизаи экологӣ» асос ва тартиби гузаронидани таҳқиқоти экологиро (айнан «Экспертизаи давлатии экологӣ» - ЭДЭ), ки ҳадафи он омӯзиши мутобиқатҳои фаъолияти ва лоиҳаҳои пешниҳодшаванда бо қонунгузории муҳити зист ва стандартҳо ва бехатарии экологии ҷомеа мебошад, муайян месозад. Қонун гузаронидани ЭДЭ хусусияти байнисоҳавӣ дошта, ки бояд аз нуқтаи назари илмӣ асоснок шуда бошад, аз он ҷумла ҳаматарафа ва воқеиро, ки бояд ба баровардани хулосаҳои мутобиқ ба қонун оварда расонад, пешбинӣ мекунад. ЭДЕ пеш аз қабули қарор оид ба фаъолияте, ки метавонад таъсири манфӣ ба муҳити зист дошта бошад, гузаронида мешавад Маблағгузории барнома ва лоиҳаҳо танҳо баъди таъмини натиҷаҳо ё хулосаҳои мусбати ЭДЕ амалӣ мегардад . 3.2.3 Афғонистон Асоси қонунӣ ва тартибот ҷиҳати гузаронидани арзёбии таъсир ба муҳити зист дар қонун «Дар бораи ҳифзи муҳити зист» (январи соли 2997), Сиёсати миллӣ барои Арзёбии таъсир ба муҳити зист (ноябри соли 2007) ва қарорҳои фосилавӣ барои Арзёбии таъсир ба муҳити зист (марти соли 2008) асос ефтааст. Ғайр аз ин, “Дастурамали фосилавии маъмурӣ ҷиҳати омода намудани ҳуҷҷати Арзёбии таъсир ба муҳити зист” (июни соли 2008) таҳия шуда истодааст. Ҳадафи он аз таъмини роҳнамоӣ барои иҷрокунандагони лоиҳа тавассути тасвири раванди фосилавии АТМЗ мебошад. 18 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Айни ҳол, тартиботи фосилавии АТМЗ қобилии истифодаанд, аммо NEPA ба шарҳи тартиботи АТМЗ бо иштирокчиёни асосӣ оғоз намуд ва эҳтиомол аст, ки соли 2013 муҳокимаҳои васеъ бо тарафҳои манфиатдор дар таҳқими минбаъдаи қоидаҳо мусоидат мекунад. Қонунгузории алоқаманд бо Арзёбии таъсир ба муҳити зист дар Боби 3 Қонун «Дар бораи ҳифзи муҳити зист» «Идоракунии фаъолияти ба муҳити зист таъсиррасон». Умуман, истифодаи самараноки стандартҳои байналмилалӣ дар АТМЗ вазифаи мушкилест, ки иҷрои он бо дарназардошти масъалаҳои ба монанди амнияти миллӣ, шаклҳои қабилавии моликият ба замин, риояи қонун ва дигар омилҳои алоқаманд бо низоъ дар минтақа мушкилтар мегардад. 3.2.4 Покистон То эътибор пайдо намудани иловаи 18-ум ба Сарқонуни Покистон дар соли 2010, ҳукумати федералии Покистон Санадро «Дар бораи ҳифзи муҳити зист дар Покистон» (СҲМЗП) соли 1997 қабул намуд. Санади мазкур асоси ҳаматарафаро барои истифодаи оқилонаи захираҳои табиӣ муайян намуд. Қонуни соли 1997, ки ба намудҳои зиёди ифлосшавӣ қобили истифода аст ба Ҳукумати Покистон инмконияти таҳия ва ҷорӣ намудани қоидаҳо дар бораи ҳифзи муҳити зист фароҳам овард . Зимнан, СҲМЗП соли 1997 қоидаҳоро оид ба таъсисдиҳии фондҳои минтақавӣ оид ба рушди устувор дар бар мегирифт. Дар доираи онҳо трибуналҳои экологӣ таъсис дода шуда низоми АТМЗ таҳия гардид. Ба дигар санадҳои асосии Агентии ҳифзи муҳити зист (Шарҳи НЭО/АТМЗ) низомномаи аз соли 2000г. дохил мешавад, ки он тартиботи гурӯҳбандӣ, омодакунӣ, баррасӣ ва тасвиби ҳисоботҳои Арзёбии экологиро барои ҳамаи лоиҳаҳои рушд муайян мекунад. Муассисаҳои асосии масъул барои таҳия ва татбиқи сиёсат дар Покистон Раёсати тағйирёбии иқлим ва Агентии ҳифзи муҳити зисти Покистон, аз он ҷумла Агентиҳои минтақавии ҳифзи муҳити зист дар сатҳи вилоятҳо мебошанд. 3.3 Талаботҳои асосии сиёсати ҷории Бонки ҷаҳонӣ Талаботҳои асосии СА Бонки ҷаҳонӣ, ки барои лоиҳаи CASA-1000 қобили истифодаанд, дар поён оварда шудаанд. 3.3.1 Сиёсати экологӣ Сиёсати экологии OP/BP 4.01 Лоиҳа ба Категория «А» мансуб меёбад, зеро он сохтмони нави қитъаи бузурги хатҳои ҳавоии баландшиддати интиқоли барқро (ХИБ), ки баъзе аз онҳо аз минтақаҳои эҳтимолан осебпазир мегузаранд, дар бар мегирад. Ба ҳуҷҷатҳои ниҳоӣ оид ба Арзёбии экологии лоиҳа инҳо дохил мешаванд : (i) то гузаронидани арзёбӣ – омодакунии АММЗ, ки маълумоти умумӣ дар бораи лоиҳа ва роҳнамоӣ оид ба омода намудани АТЭИ махсус барои кишварҳои иштирокчӣ ва нақшаҳои дахлдорро дар бар мегирад ; (ii) ҳангоми амалигардонӣ, омода намудани АТЭИ/НИЭ барои ҳар як кишвар; ва (iii) НИМЗ барои ҳар як кишвар ва нақшаҳои идоракунӣ, ки аз ҷониби Пудратчиёни ТХС омода шуда аз тарафи ШМИНБ, инчунин агентиҳои дахлдори миллӣ ва Бонки ҷаҳонӣ тасдиқ мегарданд. АТЭИ алоҳида барои ҳар як кишвари иштирокчӣ дар асоси АММЗ ва машваратҳои ҷамъиятӣ, ки дар ҳар як кишвар дар марҳилаи ба анҷом расонидани Супориши техникӣ оид ба таҳияи АТЭИ ва барои худи АТЭИ баргузор мешаванд, омода мегарданд. Ғайр аз ин, азбаски лоиҳа ба Категорияи «А» мансуб меёбад, АММЗ дар ҳар як давлат ва тавассути «Infoshop» баъди омода намудани варианти ниҳоӣ ва пешниҳоди Мазмуни мухтасар ба Шӯро то гузаронидани арзёбӣ ифшо мегарданд . 19 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Дар рафти татбиқи лоиҳа, талаботи стандартӣ оид ба ифшо намудани маълумот барои АТЭИ ва НИМЗ барои ҳар як кишвари иштирокчӣ истифода бурда мешавад, аз он ҷумла ифшои маълумот тавассути «Infoshop». Ҳамаи талаботҳои дахлдор оид ба омодакунӣ, ифшои маълумот ва машваратҳо оид ба АТЭИ/НИМЗ то оғоз ёфтани корҳои сохтмонӣ иҷро хоҳанд гашт. Тартиботи ҷорӣ ҷиҳати нигоҳубини замини ҷудошаванда барои хати интиқоли барқ ва иншоот дар ҳар як кишвар дар робита бо истифодабарии доруворӣ ва химикатҳо мавриди баррасӣ қарор дода шуд. Ҳар яке аз чор давлат тасдиқ намуд, ки ягон намуди химикат ё доруворӣ барои ин мақсад истифода бурда намешавад. Интихоби пешакии масир ягон ЗМФ-и аҳамияти миллӣ ё ҷаҳони доштаро муайян накард. Интихоби ниҳоии масирҳо ва ҳаммарказ кардани хати интиқоли барқ бо мақсади пешгирӣ намудани зарар ба ЗМФ ё маҳдудкунии дастрасӣ ба онҳо дар АТЭИ барои кишварҳои алоҳида ба таври муфассал шарҳ дода мешаванд. Тадбирҳои махсуси эҳтиётӣ дар НИМЗ барои кишварҳои алоҳида дар доираи СА 4.01 бо чораҳои мушаххаси кам кардани таъсир ва муқаррароти алоқаманд бо истифодаи тартибот дар сурати пайдо намудани бозёфтҳои амҳамияти фарҳангӣ дошта, ба таври муфассал шарҳ дода мешаванд . Муҳити табиии зист OP/BP 4.04 Дар асоси хусусияти сармоягузориҳои лоиҳавӣ ва натиҷаҳои пешакии АТЭИ лоиҳаи мазкур ба маконҳои муҳим ва табиии зист таъсири назаррас намерасонад. Бо вуҷуди ин, дар натиҷаи омӯзиши арзёбӣ ва идоракунии хавфҳои орнитологӣ якчанд минтақаи муҳимми зисти паррандагон ва қитъаҳои ҷузъи созишномаи Рамсар дар ҳудуди лоиҳа маълум гардид, ки ба онҳо ҳангоми тарҳрезии муфассал ва дар доираи омодакунии Арзёбии таъсири экологӣ ва иҷтимоӣ барои ҳар як кишвар бояд аҳамияти махсус дода шавад. Ғайр аз ин, дар марҳилаи сохтмон (ва шояд дар марҳилаи истифодабарӣ) дар доираи нигоҳубини замини ҷудошуда, роҳҳои омад ва дигар иншоот бурида кӯтоҳ кардани растаниҳо гузаронида мешавад. Сохтмон ва истифодабарӣ низ метавонад боиси таъсири манфӣ ё фишор ба олами ҳайвонот гардад. Барои ҳамаи ин андешидани чораҳои кам кардани таъсир ва гузаронидани мониторинг, ки ҳангоми омода намудани АММЗ инчунин АТЭИ ва НИМЗ да доираи ТА 4.01 ба инобат гирифта мешаванд, зарур аст. Дар қатори дигар чораҳои эҳтимолӣ, ба чораҳои мушаххас метавонад сохтмони масири алтернативӣ чиҳати пешгирии дахолат ба муҳити табиии зист, тадбирҳо оид ба муҳофизати кабел ва манораҳо аз паррандагон, манъи шикори ҳайвоноти ваҳшӣ, аз он ҷумла то ҳадди имкон кам намудани таъсир ба маконҳои зист ҳангоми истифодабарӣ ва нигоҳубини хатҳо дохил мешаванд. Ҷангалҳо OP/BP 4.36 Лоиҳаи мазкур ба ҷангалҳои муҳим ва табиӣ таъсири назаррас намерасонад . Гарчанде ки ба лоиҳа фаъолияти кишту кор, ҳосилғундории тиҷоратӣ ё ҳосилғундорӣ аз тарафи заминдорони хурд ё ҷамоатҳои маҳаллӣ дохил намешавад, дар доираи лоиҳа эҳтимолан буридани дарахтҳо ҳангоми сохтмон ва нигоҳдории замини ҷудошуда лозим меояд. Айни замон мавҷудияти ҷангал дар доираи СА 4.01. ҳангоми омодакунии АММЗ дар миқёси лоиҳа дида баромада мешавад, аммо дар кишварҳои алоҳида, АТЭИ ва НИМЗ бошад, дар миқёси нисбатан маҳаллӣ баррасӣ мешавад. Тадбирҳо ҷиҳати пешгирӣ ё то ҳадди имкон кам намудани таъсиррасонӣ ба ҷангал, агар он дар минтақаи таъсири лоиҳа муайян гардад, ба НИМЗ ҳамроҳ карда мешаванд. 3.3.2 Сиёсати иҷтимоӣ Мардуми таҳҷоӣ OP/BP 4.10 OP/BP 4.10 нисбат мардуми таҳҷоӣ дар доираи лоиҳаи CASA-1000 дида баромада намешавад, зеро ҷамоатҳои дар минтақаи таъсири лоиҳа қарордошта дар 4 кишвари иштирочии лоиҳа ва қад-қади долони хатҳои интиқоли барқ тибқи СА 4.10 (банди 4 - тасвири мафҳуми мардуми таҳҷоӣ) ба категорияи мардуми таҳҷоӣ дохил намешаванд. Бо вуҷуди ин, бо дарназардошти хусусиятҳои хоси гурӯҳҳои 20 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист этникии минтақаи таъсири Лоиҳа, бахусус дар ҷамоатҳои қабилавии Афғонистон ва Покистон, дар доираи Лоиҳа омӯзиши ҳуҷҷатҳо ва инчунин таҳқиқоти амалӣ бо мақсади муайян намудани ин ҷамоатҳо ва дарки хусусиятҳои иҷтимоию иқтисодии онҳо, низомҳои хоси фарҳангӣ ва институтсионалии онҳо, гузаронида шуданд. Маълумоти мазкур ба шакли фишурда дар гузоришҳои амалии мухталиф, инчунин дар Арзёбии таъсири иҷтимоӣ оварда шудааст. Кишварҳо гузаронидани машваратҳоро бо ҷамоатҳои гурӯҳҳои этникии мухталиф кафолат медиҳад ва ба чунин ҷамоатҳо манфиатҳои аз ҷиҳати фарҳангӣ муносибро таъмин хоҳанд намуд. Ҳангоми тарҳрезии лоиҳа механизмҳо ва чораҳои зарурӣ бо мақсади таъмини иштироки ҷамоатҳои зикргардида, паст намудани ҳамагуна таъсири эҳтимолии манфӣ ба онҳо ва баҳрабардорӣ дар доираи лоиҳа андешида мешаванд. Муҳоҷирати иҷборӣ OP/BP 4.12 Аз сабаби зарурати ба даст овардани заминҳо барои қисматҳои гуногуни системаи интиқоли барқ, мавҷудияти иншооти физикӣ, ки метавонанд аз байн бурда шаванд ва эҳтимолияти кӯчонидани нуқтаҳои аҳолинишин OP 4.12 мадди назар қарор дода мешавад. Азбаски ҷойгиршавии дақиқи пояҳои манораҳо ва масири хати интиқоли барқ ҳанӯз муайян карда нашудаанд, дараҷаи таъсир то ба анҷом расонидани тарҳи техникӣ, муайян карда намешавад. Ғайр аз ин, азбаски сиёсати миллӣ, қонунҳо, ташкилотҳо ва шароитҳои дахлдор дар ҳар як кишвар фарқ мекунанд, Сиёсати ҳошиявии алоҳидаи ба даст овардани замин ва кӯчонидан (СҲБЗК) ҳамчун шарти арзёбии Бонки ҷаҳонӣ ҷиҳати роҳнамоӣ дар ба даст овардани замин/раванди банақшагирии кӯчонидан омода карда шуд. Дар асоси СҲБЗК барои ҳар яке аз чор кишвар, баъди гирифтани маълумоти дақиқ дар бораи ҷойгиршавии хатҳои интиқоли барқ (масир, ҷой барои пилонҳо, зеристгоҳҳо ва дигар иншоот) тибқи талабот нақшаҳои кӯчонидан/ё нақшаҳои ба даст овардани заминҳо тартиб дода мешаванд. 4 Маълумоти ибтидоӣ 4.1 Муқаддима Маълумоти ибтидоӣ он иттилоотеро дарбар мегирад, ки дар Асосноккунии техникӣ-иқтисодӣ, Арзёбии таъсири экологӣ ва иҷтимоӣ (АТЭИ), Арзёбии хатар ба паррандагон ва Арзёбии таъсири иҷтимоӣ (АТИ) ва таҳқиқоти иловагӣ тавассути Интернет ҳангоми омодасозии Арзёбии минтақавии муҳити зист (АММЗ) пешниҳод шудааст. Қисми зиёди маълумоти асосӣ дар АТЭИ-и пешакӣ (АТЭИп), Омӯзиши орнитофауна (Замимаи 2), инчунин АТИ мавҷуд мебошанд ва ба тамоми ин маълумот дар Замимаи 3-и АММЗ-и мазкур ишора мешавад. Ба ғайр аз ин, ҷузъиёти зиёди инфрасохтор, аз ҷумла дақиқии марказгирии Хати интиқоли барқ (ХИБ) ва ҷойгиршавии манораҳо ва пояҳо дар марҳилаи лоиҳакашии батафсил баъд аз таъйин шудани Пудратчиҳо барои Тарҳрезӣ, харид, сохтмон (ТХС) ва Машваратчиёни миллӣ оид ба АТЭИ мушаххасан мутобиқ карда мешавад. Нақш ва вазифаи Пудратчиҳои ТХС, Машваратчиёни миллӣ оид ба АТЭИ ва оҷонсиҳои дахлдор доир ба татбиқи Лоиҳа (Ширкати миллии интиқоли нерӯи барқ - ШМИНБ) ҳангоми интихоби масири ХИБ, лоиҳаҳои манора ва ғайра дар ҳошияи АММЗ пешкаш шудааст. Дар АТЭИ-и пешниҳодшуда, АТЭИ-и муқаддамотӣ барои ҳар як кишвар дар асоси маълумоти саҳеҳ дар бораи сатҳи рушди инфрасохтори дар айни замон вуҷуддошта, маълумоти экологӣ ва иҷтимоӣ (ЭИ), ки тариқи моҳвора дастрас шудааст, инчунин тафтишот ва таҳқиқоти бевоситаи минтақаҳо ва машваратҳо дар ҳар як кишвар мавҷуд мебошад. Бо вуҷуди ин, АММЗ-и чандрага (гибрид) иттилоот дар бораи маълумоти ибтидоиро, ки дар айни ҳол муайян гаштааст, инчунин ноқисии эҳтимолие, ки барои боз ҳам арзёбии ҳамаҷонибаи имконияти таъсири экологӣ ва иҷтимоӣ ва коҳиш додани он метавон пурра карда шаванд, пешкаш менамояд. Баъд аз АТЭИп ва АТЭИ, ШМИНБ, бо мақсади пурра намудани корҳои анҷомдодашуда, ки дар ҳошияи таҳқиқоти алоҳида омода шудаанд, Арзёбии таъсири иҷтимоиро тарҳрезӣ намудаанд. Машваратҳои ибтидоии саҳроӣ барои муайян кардани муносибати ҷамоатҳои маҳаллӣ нисбат ба Лоиҳа, назари онҳо, мушкилиҳо ва тавсияҳо вобаста ба чи тавр Лоиҳа метавонад ба сохтори рушди минтақа кӯмак расонад, 21 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист гузаронида шуданд. Марҳилаҳои ибтидоии АТИ арзёбии пешакии имкониятҳои таъсир ва ташаббусҳо ҷиҳати истифодаи муштараки манфиатҳо тавассути баррасии нақшаи ташаббусҳо, ки метавонанд барои мусоидат кардан ба рушди ҷомеа ва барқарор кардани робитаи мусбат бо Лоиҳа татбиқ шаванд, дарбар мегирад. Дар АТЭИ-и аз ҷониби ҶДММ “Integrated Environments” пешниҳодшуда маълумот дар бораи таҳлили ноқисии маълумот мавҷуд аст, ки дар якҷоягӣ бо дастурамали НИМЗ ноқисиҳои асосиро ба монанди зарурати муқаррар намудани марказгирии ХИБ, муайян намудани шаклгирӣ ва ҷойгиршавии ниҳоии манораҳо, нақшаҳои ниҳоӣ вобаста ба тозакунии алафзор ва як қатор иттилоот ва муколама, ки дар бахши иҷтимоӣ барои машваратҳо ва банақшагирии муҳоҷиркунонӣ заруранд, ошкор намудааст. Дар марҳилаи кунунӣ, бо назардошти он, ки дар маҷмуъ майян намудани масири долон муқаррар шудааст, Машваратчиёни мустақили АТЭИ АТЭИ-и алоҳида ва дигар ҷанбаҳоро дар ҳамкорӣ бо Пудратчиёни ТСХ омода менамоянд ва имконияти пурра намудани тамоми ноқисиҳои маълумотӣ дар рафти баргузории АТЭИ-и минбаъда ва таҳлили ташаббусҳо дар робита бо масир, дар ҳолати зарурат, муштаракан бо гурӯҳи лоиҳасозон муҳаё мегардад. 4.2 Фарогирии лоиҳа Дар маҷмӯъ, қитъаҳои зиёди заминҳое, ки онҳоро масири Лоиҳа убур мекунад, табиати баландкӯҳ ва паҳнои васеи онро дар бисёр маврид заминҳои нимхушк, ки дар онҳо фаъолияти кишоварзӣ бисёр маҳдуд ва ё умуман вуҷуд надорад, дарбар мегирад. Масире, ки тариқи Афғонистон мегузарад, хеле дурдаст ва камаҳолӣ мебошад, дар ҳоле, ки дар Покистон баъзе ноҳияҳои дар назидикии масир воқеъбуда, аз ҷумла дар маконҳои ҷойгиршавии қувваҳои мусаллаҳ ба монанди Пешовар ва Мачи, сераҳолӣ ҳастанд. Дар наздики масир заминҳои кишоварзӣ ва теъдоди зиёди марказҳои аҳолинишин низ вуҷуд доранд. Аз нуқтаи назари орнитофауна, минтақаи фарогирии Лоиҳа дар ҳудуди ду масири байналмилалии муҳоҷират, ки тариқи онҳо селаи паррандагон муҳоҷирати мавсимиро анҷом медиҳанд, ҷойгир шудааст. Аммо минтақаи фарогирии Лоиҳа фоизи начандон зиёди минтақаи умумии муҳоҷиратро дарбар мегирад (тасвири 4.1), то он ҳадде, ки таъсири манфии фарогирии Лоиҳа дар амал аз эҳтимол дур мебошад. Хулосаи мазкур аз ҷониби мутахассисони орнитофауна дар гузориши орнитофаунӣ, ки ба далелҳои ҷадвал такя мекунаду дар асоси он минтақаи масири парвоз дақиқ муайян нашуда, минтақаи васее, ки тариқи он ҳангоми муҳоҷират паррандагон убур мекунанд, пешкаш шудааст ва он қисмати ками ҷойгиршавии ХИБ-ро дарбар мегирад ва ё умуман ин масири парвоз осебнопазир аст. 22 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Тасвири 4-1 Дар харита иртиботи минтақаи Тасвири 4-2 «ҲАО», Ҳудуди Ромсар дар Тоҷикистон, омӯзиши Лоиҳаи CASA-1000 ва долонҳои минтақаи назди сарҳад бо Афғонистон пешниҳодшудаи таъсир ба масирҳои парвоз дар Осиёи Марказӣ ва Осиёи Шарқӣ-Африкаи Шарқӣ нишон дода шудааст Дар тамоми ҳудуди фарогирии Лоиҳа панҷ минтақаи муҳими ҲАО ва як минтақаи Ромсар арзи вуҷуд доранд, ки дар АММЗ бар асоси маълумоти мавҷудаи арзёбишуда баррасӣ шудааст ва минбаъд муфассал дар АТЭИ-и алоҳида барои ҳар як кишвар баррасӣ хоҳанд шуд. Дар тасвири 4-2 Ҳудуди асосии орнитологӣ (ҲАО) ва минтақаи Ромсар дар сарҳади байни Тоҷикистону Афғонистон нишон дода шудааст; дигар ҲАО-ҳо дар наздикӣ ва ё дар ҳудуди фарогирии ДТ ҷойгир шудааст, ки дар ҳошияи АТЭИ арзёбӣ мегардад. Масири парвози Осиёи Марказӣ (МПОМ) МПОМ-ро 279 селаи паррандагони обии муҳоҷираткунанда иборат аз 182 намуд, аз ҷумла 29 намуд зери хатари ҷаҳонии азбайнравӣ, инчунин намудҳои зери хатар қарордошта, ки афзоиш, муҳоҷират ва давраи ғайриафзоишро дар минтақа пушти сар менамоянд, истифода мебаранд. Намудҳое, ки дар зери хатари азбайнравӣ қарор доранд, аз қабили пегелитсаи саҳроӣ (Vanellus gregarius), намуди аз байн рафтаистода – ҳавосили шикамсафед (Ardea insignis), намуди осебпазир – турнаи сиёҳгардан (Grus nigricollis) ва (Rynchops albicollis), инчунин, ғози ҳиндӣ (Anser indicus), достнул (Ibidorhyncha struthersii) ва моҳихураки сиёҳчасар (Буроголовая чайка/Larus brunnicephalus) пурра ( ё аксаран) дар минтақаи наздик ба МПОМ арзи вуҷуд доранд. Масири парвози Осиёи Шарқӣ-Африкаи Шарқӣ (МПОШАШ) МПОШАШ-ро 330 намуди паррандагони муҳоҷираткунанда, аз ҷумла 20 намуд зери хатари ҷаҳонии азбайнравӣ, инчунин 13 намуд зери хатар қарордошта, истифода мебаранд. Илова бар ин, баъзе намудҳои дар боло зикршуда, ки МПОМ ва ҳам МПОШАШ-ро истифода мебаранд, ба намудҳои азбайн рафтаистода ба мисли – Ибиси кали шимолӣ (Geronticus eremita) тааллуқ доранд. 23 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Минтақаҳои сукунати паррандагон, ки аз тарафи ҷомеаи байналмилалӣ эътироф шудаанд Ҷомеаи байналмилалӣ ду намуди муҳити сукунатро ҳамчун минтақаҳои муҳими сукунати паррандагон эътироф менамояд, аз ҷумла:  Ҳудудҳои асосии орнитологӣ (ҲАО). Ин ҳудудҳои асосии паррандагон барои ҳифзи онҳо, ки ҳудудан хурд буда, барои ҳифзи ақалияти онҳо кофӣ мебошад ва аксаран қисми шабакаи ҳифзшавандаро дарбар гирифта, як ё зиёдтар хусусиятҳои зеринро дорост: ҷалбкунандаи теъдоди бисёри як ё зиёдтар намудҳои дар ҷаҳон зери хатар қарордошта, яке аз ҳудудҳое, ки дар он як қатор намудҳо дорои маҳдудияти минтақавӣ ва биом бо ҳам нигоҳ дошта мешаванд ва ё теъдоди зиёди намудҳои муҳоҷираткунанда ва ташрифоварандаро дорост. Барномае, ки чунин ҳудудҳоро муайян менамояд, бо ташаббуси «Bird Life International» таҳия шудааст.  Мавзеи Ромсар. Ин мавзеи обӣ-ботлоқии аҳамияти байналмилалидошта мебошад, ки аз ҷониби кишварҳои узви Конвенсияи Ромсар оид ба ҳудудҳои обӣ-ботлоқии аҳамияти байналмилалидошта эътироф шудааст. Ин мавзеъҳо ба як ё зиёдтар талаботҳои Конвенсияи Ромсар мутобиқат менамоянд. Конвенцияи Ромсар ягона созишномаи экологии байналмилалӣ мебошад, ки ба экосистемаи мушаххас (яъне ботлоқзорҳо) рабт дорад. 4.3 Ҷумҳурии Қирғизистон Ҷумҳурии Қирғизистон кишвари кӯҳиест дар Осиёи Марказӣ, ки баромад ба баҳр надорад: аз шимол бо Қазоқистон, дар шарқ бо Ӯзбекистон, дар ҷанубу шарқ бо Тоҷикистон ва дар шарқ бо Хитой ҳамсарҳад аст. Ҷумҳурии Қирғизистон яке аз қисматҳои собиқ Иттиҳоди Шуравӣ буда, декабри соли 1991 истиқлолияти давлатиро ба даст овард. Мутобиқи омори соли 2011, шумораи аҳолии он 5,5 миллион нафарро ташкил мекард. Ҷумҳурии Қирғизистон кишваре аст, ки даромади паст дорад ва вобаста аз соҳаи кишоварзӣ буда, дорои сатҳи баланди камбизоатӣ ва нишондодҳои пасти рушди инсонӣ мебошад. Дар қаламрави ҷумҳурӣ ҷазирақаламравҳои ӯзбекӣ ва тоҷикӣ мавҷуданд, ки аз онҳо хатсайри Лоиҳа убур намекунад. Тарҳи лоиҳа хати 500 кВ бо дарозии 447 км-ро аз ҷануби Қирғизстон то Тоҷикистон дарбар мегирад. Аз он 452 км аз қаламрави Ҷумҳурии Қирғизистон мегузарад. Хатсайр тариқи ҳудуди камаҳолии се вилояти ҷанубӣ – Ҷалолобод, Ош ва Бодканд (Баткент) мегузарад. Дар ин робита, интизор меравад, ки сатҳи имконияти таъсири иҷтимоӣ хеле паст мешавад. Аз нуқтаи назари намуди заминҳо ва истифодабарии онҳо, хатсайр тариқи минтақаи кӯҳӣ мегузарад, ки наботот дар онҷо асосан аз алафу буттаҳо ва нишебҳои қитъаҳои холии замин, дарёҳо ва заминҳои корам иборат мебошад. 4.4 Тоҷикистон Тоҷикистон дар шимол бо Қирғизистон, дар ғарб бо Ўзбекистон, дар ҷануб бо Афғонистон ва дар шарқ бо Хитой ҳамсарҳад буда, вайро аз минтақаҳои Хайбар-Пахтунхва ва Гилгит-Балтистони Покистон долони танги Вахон ҷудо менамояд. Кишвар баромад ба баҳр надошта, қисми зиёди ҳудудаш аз кӯҳҳо иборат аст, инчунин кишвари хурдтарин ва бенавотарин дар байни кишварҳои Осиёи Марказӣ ба ҳисоб меравад. 7,3 миллион аҳолие, ки дар қаламрави кишвар умр ба сар мебаранд, асосан тоҷикон мебошанд. Баъд аз ба даст овардани истиқлолият аз Иттиҳоди Шуравӣ дар соли 1991, Тоҷикистон аз ҷанги шаҳрвандие, ки 5 сол идома ёфт, ба таври ҷиддӣ зарар дид. Пас аз хотимаи он, суботи сиёсӣ ва кӯмаки хориҷӣ барои рушди босуръати иқтисодии кишвар мусоидат намуданд. Як ҳудуди ҲАО ва як минтақа дар ҳошияи Конвенсияи Ромсар дар қитъаи ДТ дар Тоҷикистон ҷойгир шудаанд. 24 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист º º ҲАО – мамнӯъгоҳи «Бешаи палангон» (68 26.52'E 37 19.16'N) фарогирӣ 49786 га. Дар харитаи 4-2 нишон дода шудааст, ки ДТ тариқи ё дар наздикии (дар ҳудуди 2 км) сарҳади ҷанубӣ - шарқии мамнӯъгоҳ мегузарад. Дар нуқтаи мазкур, мамнуъгоҳ бо қитъаи Ромсар дар нишебии дарёи Панҷ васл мешавад. Чи тавре ки маълум аст, дар ин ҲАО Балабан (Falco cherrug), ки ба намуди осебпазир дохил мешавад ва бо осебпазириаш аз қувваи барқ маъруф аст, инчунин селаи паррандаҳои кӯчанда Турнаи оддӣ (Авруосиёӣ) (Grus grus), намуде, ки моил ба бархӯрд мебошад, селае, ки зимистонро пушти сар менамоянд - (Netta rufina), Баклани хурд (Phalacrocorax pygmeus) ва селае, ки афзоиш меёбанд - (Otus brucei) маскуният доранд, тамоми онҳо ба гурӯҳи осебпазир дохил намешаванд. Ҳудуди мазкури ҲАО дар сарҳади Афғонистон ҷойгир шудааст ва бо ҲАО Эмом-Соҳиб дар ҳудуди ДТ Афғонистон васл мешавад. Минтақаи Ромсар – 1084, нишебии дарёи Панҷ (68º 30’8.107 E 37º 10’ 30’.436 N) Дар ин ҳудуд иттилоот дар бораи намудҳо мавҷуд нест, аммо он ҳамчун макони ботлоқӣ дорои аҳамият мебошад. Хати интиқоли барқ дарёи Панҷро дар 10 км аз нишондоди ENE GPS убур намуда, маркази ҷойгиршавии минтақаро муайян месозад. Аз он сабаб, ки минтақаи мазкур сарҳади мушаххасро надорад ва макони сукунат мустақиман бо хатҳои барқгузар иртибот дорад, чунин ҳолат метавонад ба макони ботлоқӣ таъсир оварад ва ба бархӯрди намудҳои ба монанди ғоз, турна ва мурғобӣ оварда расонад. Ҳудуди Ромсар, рост дар сарҳад бо Афғонистон ҷойгир аст ва макони сукунати ҲАО Эмом-Соҳибро дар қитъаи ДТ Афғонистон фаро мегирад. Ҳамон тавре, ки дар Қирғизистон аст, масир тариқи минтақаи кӯҳӣ мегузарад, ки наботот дар он ҷо асосан аз алафу буттаҳо ва нишебҳои қитъаҳои холии замин, дарёҳо ва каме заминҳои корам иборат аст. Аз харитаи омӯзиши АТИ бармеояд, ки масири пешниҳодшудаи ХИБ дар Тоҷикистон, асосан тариқи минтақаҳои камаҳолӣ мегузарад, дар ин робита интизор меравад, ки сатҳи имконияти таъсири иҷтимоӣ хеле паст хоҳад буд. 4.5 Афғонистон Афғонистон кишварест, ки баромад ба баҳр надорад ва дар Осиёи Марказӣ ва Ҷанубӣ (инчунин Осиёи Ғарбӣ) ҷойгир шудааст. Ин кишвар бо Туркманистон, Ӯзбекистон ва дар шимол бо Тоҷикистон, дар ғарб бо Эрон, дар ҷанубу шарқ бо Покистон ва дар шимолу шарқ бо Хитой ҳамсарҳад мебошад. Шумораи аҳолӣ 30 миллион нафарро ташкил мекунад, вале баъд аз ҷанг яке аз кишварҳои ақибмонда ва қашшоқтарини дунё маҳсуб меёбад. Дар кишвар 4 минтақаи ҲАО, ки қисми ДТ мебошанд, вуҷуд дорад ва дар ин ҷо ба тартиби ҷуғрофӣ аз шимол ба ҷануб муҳокима мегарданд. 25 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Харита 4-3 Афғонистон минтақаҳои ҲАО, ки ба ҳошияи долони таъсир дохил мешавад ҲАО – Эмом-Соҳиб Ин ҳудуд ҷойгир аст дар нишондоди (68º 49′21.183 E 37º 15′ 15.42 N) ва 20000 га-ро дарбар мегирад (ниг. ба харитаи 4-2). Ин макон ҳамчун ҷои афзоишёбии Чиркаи мармарин (Marmaronetta angustirostris) маъруф аст. Теъдоди зиёди дигар паррандагони обӣ ҳамчунин ин маконро ҳангоми муҳоҷират истифода мебаранд. Барои муайян намудани макони сохтмони манораҳо, зарур аст, ки Машваратчиёни миллӣ оид ба АТЭИ назорати маълумотҳо аз рӯи заминро анҷом диҳанд ё пешниҳодҳои муносибро оид ба коҳиш додани таъсир пешкаш намоянд. ҲАО – Саланг Котал Дар нишондоди (68º 59′17.601 E 35º 25′ 50.412 N) ҷойгир шуда, 2000 га-ро дарбар мегирад. Дар баландии 1500-3658 м воқеъ буда, ҳамчун макони хатсайри муҳоҷирати Турнаи оддӣ (ЕвроОсиёгӣ) қайд карда шудааст. Грифи барфии муқимӣ (Gyps himalayensis), Пустелгаи саҳроии кӯчанда (Falco naumanni) ва Турнаи сибирии кӯчанда (Grus leucogeranus), ки бо бархӯрдашон ба хатҳои барқгузар маъруфанд, ба намудҳои азбайнрафтаистода дохил мешаванд. Дар харитаи 1-2 ва тасвири 1-4 нақшаҳои ХБ тариқи ҲАО Саланг Котал дар шакли маълумоти контурӣ пешниҳод шудааст. Мутобиқи маълумот оид ба релеф метавон ҳадс зад, ки водии Саланг метавонад долони паррандагони муҳоҷир бошад. Барои муайян намудани макони сохтмони манораҳо ва намунаҳои алтернативии муносиби лоиҳакашӣ зарур аст, ки Машваратчиёни миллӣ оид ба АТЭИ назорати маълумотҳо аз рӯи заминро барои пешгирии таъсири азбайнравии он намудҳо анҷом диҳанд. ҲАО – Кӯли Хашмат Хан (69º 12’10.337E 34º 30’2.265 N). Дар шарқтар аз ҲАО Кӯли Хашмат Хан, нишебиҳои кӯҳӣ ба водии субтропикии Ҷалолобод фурӯд меоянд. ҲАО-и мазкур бо ҲАО-и дар водии Ҷалолобод ҷойгиршуда мепайвандад. Њудуди мазкур аз ботлоқ ва кӯл бо масоҳати 250 га иборат мебошад, ки дар он теъдоди зиёди паррандагони лонадор, кӯчанда ва зимистонии обӣ сукунат доранд. Аз он сабаб, ки ҳудуди мазкури ҲАО бо водии Ҷалолобод рабт дорад, тавсия дода мешавад, ки он ба корҳои омӯзиши бевосита барои андешидани чораҳо оид ба коҳиш додани таъсир дохил карда шавад. ҲАО – водии Ҷалолобод (70º 24′7.039 E 34º27′43.167 N) 25000 га-ро дарбар мегирад. ДТ тариқи ин водӣ мегузарад, ки дар он намуди лонадори муқимии Лаггара (Falco jugger), ки дар рӯйхати намудҳои қариб азбайнрафта шомил аст ва Лошахури мисрӣ (Neophron percnopterus), ки ба рӯйхати намудҳои азбайнрафтаистода дохил аст, сукунат доранд. Гузаронидани назорати маълумотҳо аз рӯи замин барои тарҳрезии ислоҳот ҷиҳати ҷойгиркунии манораҳо ё пешниҳоди чораҳо барои коҳиш додани таъсир зарур мебошад. Наздикии хатҳо ба водии он дарё дар тасвири 4-5. Водӣ бо ранги зард инъикос гардидааст. 26 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Тасвири 4-4: Иртиботи ҲАО Саланг-Котал бо Тасвири 4-5: Иртиботи хатҳои барқгузари хатҳои барқгузари пешниҳодшуда лоиҳаи CASA-1000 бо ҲАО водии Ҷалолобод . Дар маҷмӯъ, масири ХИБ тариқи минтақаи кӯҳӣ, биёбон бо набототи камшумор, ки сатҳи пасти гуногуншаклии биологиро дарбар мегирад, инчунин теъдоди маҳдуди нуқтаҳои аҳолинишин/деҳаҳо дар баъзе ҷойҳо тариқи заминҳои корам, обгузарҳо ва инфрасохтори ҷамоатҳо мегузарад. Дар ин робита, интизор меравад, ки таъсири иҷтимоии лоиҳа паст хоҳад буд. 4.6 Покистон Покистон, расман Ҷумҳурии Исломии Покистон ном дорад. Ин кишвар дар ғарб бо Эрон, дар ғарбу шимол бо Афғонистон, дар шимолу шарқ бо Хитой ва дар шарқ бо Ҳиндустон ҳамсарҳад мебошад. Бо аҳолии зиёда аз 180 миллион нафар, Покистон мақеи 6-умро дар байни кишварҳои сернуфузи ҷаҳон ишғол мекунад. Аз ҷиҳати стратегӣ, кишвар дар чорроҳаи Осиёи Марказӣ, Ҷанубӣ ва Ғарбӣ воқеъ гардидааст ва инчунин яке аз кишварҳои дорои мушкилиҳои зиёд дар минтақа ба ҳисоб меравад, ки мушкилиҳои ҷиддӣ дар масоили рушд ва амният ба он хос аст. Дар Покистон ҳудудҳои ҲАО ё Ромсар, ки ба минтақаи муҳофизатӣ (буферӣ) ё ДТ дохил шаванд, вуҷуд надорад. Минтақаи Ромсар 98, «Танда Дамис» минтақаи наздиктарини Конвенсия Ромсар (71º 21′22.499E 33º 35′5.452N) мебошад. Минтақаи мазкур дар масофаи 40 км аз ДТ ҷойгир шудааст. Бо вуҷуди он, ки теъдоди зиёди паррандагони обӣ тариқи ин минтақа ҳангоми муҳоҷирати баҳорӣ ва тирамоҳӣ парвоз мекунанд ва тақрибан 500 паррандагони обӣ дар мавсими зимистон дар мавзеи сарбанд сукунат доранд, маълум аст, ки дигар қитъаҳои ботлоқӣ дар ҳудудҳои назди ДТ дар Покистон вуҷуд надорад. Аз ин хотир, иртибот байни ин паррандагон ва ХИБ CASA-1000 имконнопазиранд. Дар ҳошияи АТЭИ-и махсус барои кишварҳо бояд таҳлили пурраи алтернативаҳо, аз ҷумла дигаргуниҳои назаррас дар марказгирии ХБ, тарҳи манораҳо ва ҷойгиршавии онҳо, хоссатан дар минтақаҳои сукунати намудҳои аз байн рафтаистода пешниҳод гардад. 27 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист 5 Таҳлили алтернативаҳо 5.1 Муқаддима Мутобиқи стандартҳои АМЗ, баргузор намудани идентификатсия ва арзёбии алтернативаҳои эҳтимолӣ ҳангоми таҳияи тарҳ-лоиҳа ва татбиқи он зарур мебошад. Тайёр намудани вариантҳои алтернативӣ барои доштани имконият ҷиҳати нишон додани он ки ҳангоми интихоби масир ба варианти арзонтарин ва ё оддитарин бартарӣ дода нашудааст (дар мавриде, ки он вариант пайомадҳои манфии қобили мулоҳиза дошт), инчунин ҷанбаҳои омӯхташудаи ЭИ ҳангоми тарҳрезии лоиҳа ба эътибор гирифта шудаанд, лозим аст. Ҳангоми баррасии вариантҳои алтернативӣ ягон «қоида»-и қатъи вуҷуд надорад,чунки мувофиқи мафҳум, танҳо алтернативаҳои иҷрошаванда (аз ҷумла сенарияи «бе лоиҳа») мавриди баррасӣ қарор мегиранд; ҳеҷ маъно надорад, ки алтернативаҳои ғайривоқеӣ, номуносиб ва ғайриимконпазир, бинобар серхарҷ будани онҳо, эҷод ва арзёбӣ гарданд. Дар ин маврид як қатор «қувваҳои таҳрикдиҳандаи Лоиҳа» вуҷуд доранд, ки ба вариант ва сенарияҳои потенсиалии алтернативӣ таъсиргузор мебошанд:  Қисматҳои асосии инфрасохтор (масалан шабака дар Қирғизистон ва нуқтаи ниҳоии таҳвил дар Покистон) дар воқеъ арзи вуҷуд доранд ва фақат миқдори маҳдуди масирҳое, ки онҳоро пайваст карда метавонанд, вуҷуд доранд. Ҳарчанд ки дар доираи АТИ бар асоси ҷанбаҳои ЭИ трассаҳои (хатҳои роҳи) гуногун муқоиса карда намешаванд, вале ба таври умум интихоби масир бо назардошти инфрасохтори мавҷуда анҷом дода мешавад. Қарорҳои асосӣ дар ин маврид қаблан дар доираи АТИ, ки аз ҷониби «SNC-Лавалин» анҷом дода шудааст, муайян гардидаанд ва дар он тасмим гирифта шудааст, ки ДТ 2 км масофа дошта бошад ва дар ҳудуди он масири ХИБ бо имконияти чандириаш гузашта, ба объектҳои заиф таъсир нарасонад ва ба ҳамин тариқ таъсири манфии потенсиалӣ кам карда шавад;  Ҳарчанд ки трассаи асосӣ дар марҳилаи АТИ муайян шуда буд, зимни бунёди иншоотҳои инфрасохторӣ аз қабили роҳҳо, хатҳои интиқоли барқ ва лӯлаҳо таҷрибаи муқаррарӣ истифода бурда мешавад. Дар марҳилаи лоиҳакашии батафсил ва баъд аз он ҳангоми муоина қабл аз шуруи корҳо, лоиҳакашон ва сардорони корҳои сохтмонӣ масъалаҳои вобаста ба марказониданро мавриди баррасии амиқ қарор медиҳанд. Ин кор як қатор ҷанбаҳои муҳимро аз қабили геология, навъи хок (грунт), ба технологияҳо мувофиқ будани сохтмон, таъмини дастрасӣ ва ғайраро дарбар мегирад ва ҳамзамон бо АТЭИ-ҳои алоҳида барои ҳар як кишвар анҷом дода мешавад. Ҳамин тавр, шаклҳои долонҳо мувофиқи интизориҳо ворид карда мешаванд. Ҳамоҳангии онҳоро бо АТЭИ таъмин кардан зарур аст, то ки хусусиятҳои заиф ҳангоми интиҳои таҳияи масир ба эътибор гирифта шаванд;  Ягона қарори алтернативии воқеӣ (-е, ки дар АТИ-и «SNC-Лавалин» инъикос ёфтааст), ба трассае, ки тавассути ағбаи Саланг ва қитъаи ХИБ ҶД Кобул-Пешовар мегузарад, асос меёбад. Бо назардошти масъалаҳои амниятӣ ва дигар ҷиҳатҳо, аз қабили поксозӣ аз минаҳо, инчунин талаботҳои истифодабарӣ ва нигоҳубин нисбат ба роҳҳои наздикшавӣ ба хат барои таъмир ва нигоҳубин, ки дар омӯзиши аввалия пешниҳод шуда буданд, ин трасса муносибтарин арзёбӣ мегардад. Илова бар ин, масири алтернативие, ки ағбаи Саланги пурборро убур мекунад, дар самти ғарб тавассути ағбаи Шибар пешниҳод мешавад. Ин вариант дарозии ХИБ-ро ба 150-200 км дарозтар карда, хароҷоти изофии 50-65 млн. Долларро ба хароҷоти умумии лоиҳа зам мекунад. Бо назардошти омилҳои зикршуда, масирҳои алтернативии потенсиалӣ дар доираи Лоиҳаи CASA-1000, бе чуну чаро, бо аспектҳои зерин маҳдуд мешаванд:  Альтернативаи – «Лоиҳа нест»; 28 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист  Лоиҳаҳои альтернативӣ;  Трассаҳои гуногун ё қитъаҳои трасса барои гузаштани хатҳои интиқоли барқ (ХИБ);  Ҳар ҷо ҷойгир шудани манораҳо ва дигар объектҳои инфрасохтории асосӣ, дар доираи маҳдудиятҳои амалиётӣ; ва  Усулҳои гуногуни сохтмон, замон ва дигар тағйироте, ки ба сохтмон тааллуқ доранд, аз ҷумла усулҳои паст кардани хавфҳои орнитологӣ. Дар доираи АТЭИ вариантҳои «Лоиҳа нест» ва сенарияҳои лоиҳаҳои алтернативӣ, бинобар сабабҳои гуногуни техникӣ, иқтисодӣ ва молиявӣ, аз аввал ғайривоқеӣ арзёбӣ гардиданд. Ба ғайр аз ин, зимни АММЗ масъалаи вариантҳои алтернативӣ ва таъсири онҳо, ки умуман корҳои арзёбии қаблиро дастгирӣ мекунанд, мавриди баррасӣ қарор гирифт. Вале, чунон ки қаблан муҳокима гардида буд, ШМИНБ метавонад трассаҳои алтернативи (аз ҷумла тағйирот дар тарҳрезии манораҳо ва ҷойгиршавии онҳо)-ро ҳангоми татбиқи лоиҳа пешниҳод намояд. Қарор дар ин бора бо машварати машваратчиёни АТЭИ ва гурӯҳи Паймонкорон оид ба ТХС, инчунин дар ҳамоҳангӣ бо гурӯҳи кории БҶ қабул карда мешавад, то ки масири ХИБ аз тариқи минтақаҳои заифи ҳарбӣ (хусусан дар Афғонистон) нагузарад ва таъсири потенсиалии иҷтимоиву экологӣ, аз ҷумла ба он намуди паррандаҳое, ки хатари маҳвшавӣ ба онҳо таҳдид мекунад, кам карда шавад. Дар ин робита, роҳнамои махсус баҳри арзёбии реквизитҳо манзур мегардад (Боби 8). Чи хеле, ки қаблан зикр гардид, ягон “қувваи таҳрикдиҳанда” -и мутлақ, ки трассаро ба таври қатъӣ муайян намоянд, аз ҷумла фосилаи пешбинишударо байни ХИБ ва маҳаллаҳои аҳолинишин ё заминҳои корам, вуҷуд надорад. Вале, албатта, нисбат ба инфрасохтори энергетикӣ муқаррароти умумӣ, аз қабили зарурати ҷойгир намудани он ҳарчи дуртар аз истиқоматгоҳҳо, иншоотҳои ҳассоси ҷомеаҳо, аз ҷумла мактабҳо, беморхонаҳо, инчунин дур аз заминҳои аз лиҳози кишоварзӣ арзишманд, ки бинобар сабабҳои истифодашавӣ маҳдуд мешаванд (масалан парвариши дарахтҳо зери хатҳои барқ), вуҷуд дорад. Омилҳои дигар, ки зимни кашидани хати сайр ба эътибор бояд гирифт, ин маҳалли убур, дастрасӣ, навъи замин/хок ва потенсиали бодлеси он, дар баробари дидашавандагӣ дар он минтақаҳое, ки инфрасохтори энергетикӣ ландшафти муҳим, масалан боғи миллӣ ё ландшафти аз лиҳози фарҳангӣ ё расму оин ҳассосро убур менамояд, мебошанд. Ҷанбаи на он қадар муҳими дигар, ин интихоби масири ХИБ ба он гунае, ки дар мавқеи ҷойгиршавӣ он ғайриоддӣ ба назар нарасад ва дар маҳаллҳое, ки аз камбуди нерӯи барқ ва шиддати паст танқисӣ мекашанд, нагузарад, чунки он метавонад хашми мардумро, ки дар кишвари худ дастрасӣ ба нерӯи барқи баландшиддат надоранд, нисбат ба лоиҳа зиёд намояд. Масири лоиҳа аз тариқи анклавҳои ӯзбекӣ ва тоҷикӣ, ки дар қаламрави Ҷумҳурии Қирғизистон воқеанд, убур намекунад. Баррасии минбаъдаи алтернативаҳо бояд ҳамчун АТЭИ-ҳои иловагӣ, ки онро ҳар кишвар ба хотири мутобиқ гардонидан ба қонунгузории мииллии вобаста ба АТМЗ ва риоя намудани стандартҳои БҶ (нигаред ба Роҳнамои АТЭИ, бахши 8-уми гузориши асосӣ) анҷом медиҳад, сурат гирад. 5.2 Алтернативаи “Лоиҳа нест” Иқтидори истеҳсоли нерӯи барқ дар Покистон аз талаботи ҷорӣ ва ояндааш хеле паст омадааст. Дар ҳоли ҳозир ҳисоб карда шудааст, ки танҳо нисфи мардуми Покистони дорои аҳолии 141 млн. дастрасӣ ба нерӯи барқро доранд. Фишори иловагӣ ба иқтидори нерӯи барқи он кишвар аз ҷониби аҳолии зуд афзоишёбанда, баланд шудани сатҳи урбанизатсия (шаҳришавӣ) ва тавсеаи индустриализатсия (саноатикунонӣ) расонида мешавад. Норасоии ҳозираи нерӯи барқ дар Покистон 3 000 МВт тахмин карда мешавад ва Ҳукумати Покистон айни ҳол имкониятҳои кам кардани ин норасоиро фаъолона ҷустуҷӯ дорад. 29 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Ҳарчанд ки норасоии нерӯи барқ дар Афғонистон на ба он қадар аст, ки дар Покистон мушоҳида мешавад, аммо Афғонистон низ бо ин мушкилӣ рӯбарӯ шудааст. Рушди марказҳои шаҳрӣ ва боло рафтани индустриализатсия, ки тавассути ин омилҳо Афғонистон кӯшиш ба харҷ медиҳад, то ба иқтисоди муосири ҷаҳонӣ (глобалӣ) ворид шавад, ба зарурати боло бурдани ҳаҷми нерӯи барқи миллӣ оварда расонидааст. Алтернативаи “Лоиҳа нест” тақозо мекунад, то ки Покистону Афғонистон иқтидори тавлиди нерӯи барқи миллиро дар қаламрави кишварҳояшон зиёд намоянд ё ки нерӯи барқи иловагӣ аз хориҷа, лекин на аз Тоҷикистону Қирғизистон, ворид карда шавад. Ҳам Афғонистон ва ҳам Покистон аллакай кӯшиш ба харҷ дода истодаанд, то ки иқтидорҳои миллии тавлиди нерӯи барқ зиёд карда шаванд, лекин дар ҳолати адами вуҷуди Лоиҳа қонеъ шудани талаботи ин ду кишвар аз эҳтимол дур аст. Воридоти нерӯи барқ аз дигар кишварҳо, ба ғайр аз Тоҷикистон ва Қирғизистон, ба эҳтимоли зиёд гаронтар хоҳад буд. Барои Покистон воридоти нерӯи барқ аз дигар кишварҳо фосилаи замонии зиёдтар ва сармоягузориҳои бештарро тақозо мекунад, чуноне ки чанде пеш дар Нақшаи умуми (Мастер план)-и БОР тавсиф шуда буд. Алтернативаи “Лоиҳа нест” инчунин аз кишварҳои Қирғизистон ва Тоҷикистон тақозо мекунад, ки бозорҳои нав барои фурӯши нерӯи барқ пайдо кунанд ё аз имконияти истифодаи потенсиали энергетикии худ маҳрум шаванд. Чи тавре ки дар Хулосаи Лоиҳа дарҷ гардидааст, Тоҷикистон ва Қирғизистон ҳамчун кишварҳои бенаво маҳсуб гардида, даромаде, ки аз ҳисоби лоиҳаи CASA-1000 ба даст меояд, интизор меравад, ки таъсири мусбат ба давлат ва мардуми он кишварҳо дошта бошад. Лоиҳаи CASA-1000 ва CASAREM дорои иқтидори тақвият бахшидани ҳамкории минтақавӣ мебошанд. Алтернативаи “Лоиҳа нест” имкониятҳои густариши ин ҳамкориҳо, инчунин фоидаи изофиеро, ки метавонад аз ин Лоиҳа ба даст ояд, барҳам мезанад. Ин алтернатива ба минтақаҳои Осиёи Марказӣ ва Осиёи Ҷанубӣ дар умум зарари холис меорад. Бинобар ин, алтернативаи “Лоиҳа нест” мавриди баррасии таҳлили мазкур қарор нагирифтааст. 5.3 Лоиҳаҳои алтернативӣ 5.3.1 Нерӯгоҳҳои барқи обии нав Айни замон дар қисмати шимолии Покистон сохтмони як қатор НБО -ҳо ба нақша гирифта шудаанд, ки ин метавонад ҳамчун алтернатива ба Лоиҳаи CASA-1000 арзёбӣ гардад, вале бунёди НБО -ҳо фосилаи замонӣ ва маблағи қобили мулоҳизаро талаб менамоянд. Қабл аз қабули қарор оид ба қобили иҷро будан ва самаранокии иқтисодӣ доштани нерӯгоҳҳои нав, арзёбии мукаммали техникӣ, геологӣ, экологӣ ва иҷтимоӣ анҷом додан зарур аст. Аз эҳтимол дур аст, ки иқтидорҳои нави тавлиди нерӯи барқ ба ин зудӣ бунёд гарданд ва кофӣ барои қонеъ кардани талаботи рушдёбандаи Покистон ба нерӯи барқ бошанд, бинобар ин сохтмони НБО-ҳои нав ҳамчун алтернатива ба Лоиҳаи CASA-1000 арзёбӣ намегардад. 5.3.2 Нерӯгоҳҳои барқӣ-гармидиҳии нав Навъҳои гуногуни нерӯгоҳҳои барқӣ-гармидиҳӣ ҳамчун алтернатива мавриди баррасӣ қарор гирифтанд. Нерӯгоҳҳои муқаррарии барқӣ-гармидиҳӣ ва мураккаби газиву буғӣ миқдори зиёди сӯзишворӣ ва обро истифода бурда, оби гарм ва моддаҳои олудакунандаро ба муҳити зист ихроҷ менамояд. Хароҷоти истифодабарии нерӯгоҳҳои барқӣ-гармидиҳӣ, бинобар нархи гарони нафту газ, зиёд аст ва метавонад ба мисли сохтмони ХИБ дастрас набошад. 5.4 Масири алтернативӣ АТИ ҳангоми муайян намудани ДТ, ки дар муҳити он ХИБ ва инфрасохтори асосӣ сохта мешаванд, нақши пешбарандаро бозидааст. ДТ-и мазкур баъд аз баррасии вариантҳои трассаҳои комил (аз аввал то охири масир), ки барои васли инфрасохтори мавҷудаи нерӯи барқ ва расидан ба “нуқтаҳои ниҳоӣ”-и инфрасохтори мақсаднок қобили иҷро арзёбӣ гаштаанд, интихоб шуданд. Ба ибораи дигар, 30 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист маҳдудиятҳои ногузир дар мавриди интихоби масире, ки барои васли объектҳои мавҷуда байни худ ва бо инфрасохтори мақсаднок, ба мисли зеристгоҳҳо ва шабакаҳои васлкунанда қобили иҷро мебошад, мавҷуданд. Дар лоиҳаҳои хаттӣ, ба мисли ХИБ, масофаи кӯтоҳтарини ростхатта одатан ба хотири паст будани хароҷотҳои моддӣ моҳиятан арзонтар аст, бинобар ин, интихоби масир аз “созиш ё тавозун” -и байни хароҷоти моддӣ (ва ба ин манзур – хароҷоти бевосита), топография, навъи хок ва ҷинси кӯҳӣ (ки ба қобили сохтмон будан ва масъалаҳои дастрасии технологӣ таъсир мегузорад) ва як қатор омилҳои дигар, ки наздик будан ба инфрасохтори мавҷуда (аз қабили роҳи оҳан ва телекоммуникатсияҳо, ки метавонад ба онҳо зарари манфӣ бирасад), инчунин омилҳои экологӣ ва иҷтимоӣ иборат мебошад. Дар доираи АТИ қарор оид ба чунин ДТ -е қабул шудааст, ки мутобиқи он, долон бояд бо масире, ки хатҳо ва ё инфрасохтори мавҷударо ба қадри имкон убур мекунад, гузарад ва ҳамзамон чандирии худро (дар долони бараш то 2 км) бо мақсади ҷойгир намудани инфрасохтор ва трасса барои ХИБ ба хотири худдорӣ/паст кардани таъсири имконпазир ба унсурҳои ҳассос, нигоҳ дорад. Ин муносибат ва хулосаҳо дар АТЭИ-е, ки аз ҷониби ширкати IEL анҷом дода шудааст ва дар он ҳангоми таҳлили ЭС ва хусусиятҳои физикӣ дар баъзе ҳолатҳо аз аксгирии моҳворагӣ, назорати маълумотҳо аз рӯи замин ва корҳои таҷрибавӣ истифода шудааст, дастгирӣ мегардад. АТЭИ ба қадри имкон хусусиятҳои хоси маконии ҳар кишвари иштироккунандаро бо назардошти маҳдудиятҳои ногузир вобаста ба дастрасии мустақим ба маконҳои мушаххас, барои мисол дар робита бо низоъ дар Афғонистон, ба эътибор гирифтааст. АТЭИ маълумотро оид ба “нуқтаҳои доғ” аз нашрияҳо ва маълумоти дар интернетбуда дастрас намуда, маконҳои асосии фаунаи орнитологӣ, ба мисли ҲАО -ро тавассути он маълумотҳо муайян кардааст ва онҳоро зимни анҷом додани арзёбӣ ба эътибор гирифтааст. АТЭИ ин ҲАО -ҳоро тавассути пешбурди усулҳои кам кардани таъсир, ки ҳамчун ҷузъи НИМЗ-и ҳамаҷониба муаррифӣ гаштаанд, баррасӣ намудааст. Ҳисоботи ихтисосӣ дар бораи фаунаи орнитологӣ ҳамон маконҳоро нишон дода, арзёбии худро анҷом додааст ва дар асоси он як қатор арзёбиҳои минбаъда, нақшаҳои идоракунӣ ва назорат тавсия шудааст. Хулосаи умумии корҳо қабл аз анҷом додани АММЗ чунин арзёбӣ мегардад, ки таъсири пурраи ЭИ бинобар кам будани мавзеъҳои муҳофизатшаванда ва умуман убур аз паҳлӯи маҳаллҳои дорои зичии аҳолии баланд дар ҳадди камтарин маҳсуб мегардад; ва дар натиҷа, чандирии кофӣ барои ҷойгир кардани ХИБ ва инфрасохтор ба гунае, ки хусусиятҳои маҳаллии ҳассос осеб наёбанд ва ин хусусиятҳо метавонанд баъдан ҳангоми анҷом додани таҳлилҳои минбаъда ошкор гарданд, вуҷуд дорад. Қайд кардан зарур аст, ки дар марҳилаи тарҳрезии батафсил ва АТЭИ-ҳои хос барои ҳар кишвари алоҳида, ағлаби хусусиятҳои ҳассосро ба эътибор бояд гирифт ва барои дасткашӣ аз онҳо дар мавриди дигар шудани масири ХИБ тайёр бояд буд. Қисмати хоси корҳо, ки таваҷҷуҳи ҷиддиро талаб мекунанд, ин “нуқтаҳои доғ”-и экологӣ, хусусан мавзеъҳои асосии сукунати паррандаҳо, мебошанд. Ин масъалаҳоро дар доираи корҳои саҳроӣ ва тадқиқот анҷом додан лозим аст. Дар ин росто, ду масъалаи потенсиалӣ ба мисли бархӯрдани паррандаҳо ва латмаи электрикиро тавассути дигар кардани масири ХИБ ва ҷанбаҳои тарҳрезӣ, аз қабили бунёди барқгардон ва гузоштани фосилаи лозима байни қисматҳои барқдор дар манораҳо, бояд бартараф кард. 5.5 Мавқеи алтернативӣ барои иншооти инфрасохтор 5.5.1 Тарҳрезии алтернативӣ Илми назариявӣ як қатор вариантҳои васли модулҳои зарурии энергетикиро ба дарозии лоиҳа бо мақсади расонидани нерӯи барқ то ба нуқтаи ниҳоӣ пешниҳод мекунад. Инро метавон тавассути истифодаи манораҳои гуногун ва тағйиротҳо дар ҷойгир намудани онҳо ё ҳатто зери замин ҷой кардани кабел ва дигар бо дигар роҳҳо анҷом дод. Лекин ҳангоми татбиқи лоиҳаҳои бузурги инфрасохторӣ, ба мисли ин Лоиҳа, схема (нақша)-ҳои ниҳоии модулҳо ва равишҳое, ки ба хароҷот, метод ва дигар омилҳо 31 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист вобастаанд, вуҷуд доранд ва онҳо дар интихоби инфрасохтори намуди хос, ба мисли манораҳои муқарраршуда, кабел ва зеристгоҳҳо нақши муассир доранд. Дар асл бошад, ин варианти имконпазир метавонад истифода нашавад ва арзёбии тағйиротҳои қисматҳои модулии стандартӣ метавонад ҳангоми анҷом додани АТЭИ барои варианти интихобшудаи лоиҳа сурат гирад, аз ҷумла дигар кардани баландии хат ё қитъаҳои масири зеризаминӣ ва ғ. Сохтмони хати 500 кВ ҶТ БШ барои масири ҷанубӣ аз Тоҷикистон то ба Покистон ҳамчун алтернатива ба хати мобайнии 500 кВ ҶД БШ арзёбӣ мегардид. Лекин натанҳо масъалаи хеле гарон будани ХИБ -и ҶТ БШ нисбат ба ХИБ-и ҶД БШ ҳамчун омили асосӣ дар интихоби хат нақш бозид, балки ғайримӯътадил будани хати ҶТ БШ низ. Хатҳои ҶД БШ одатан ҷои зиёд, бинобар пасттар будани талаботҳои ЗҶ, ишғол намекунанд ва параметрҳои манораҳо ва хатҳо хурдтар мебошанд. Ба ин хотир хати фосилавии 500 кВ ҶД БШ интихоб гардид. 5.6 Ҳисоботҳо оид ба АТИ Ҳисоботи такмилдодашудаи АТИ масъалаҳои ЭИ -ро ҳамчун унсурҳои хос тавассути ҷамъ овардани маълумоти ибтидоӣ ва таҳлили таъсири имконпазир арзёбӣ накарда, танҳо ҳисоби хароҷоти татбиқи он аз нуқтаи назари истифодаи сиёсати муҳофизакорӣ анҷом додааст. Маълум мегардад, ки марҳилаҳои қаблӣ ва баъдии АТИ ҷанбаҳои ЭИ-ро ба таври умум, тавассути интихоби масирҳое, ки аллакай дорои инфрасохтор буданд, на балки кашф кардани мавзеъҳои нав барои сохтмон, ҳар қадаре, ки имконпазир буд, баррасӣ кардаанд. Ба ҳар ҳол, ҷиҳати мутобиқат ба сиёсати Бонки ҷаҳонӣ, зарур аст, то ки АТЭИ -ро созмони мустақиле, ки АТИ-ро анҷом додааст, ба зимма гирад. Ҳамин тавр, барои ин кор ширкати IEL таъйин гардид. 6 Арзёбии таъсири эҳтимолии Лоиҳа 6.1 Муқаддима Ин боб арзёбии таъсири эҳтимоли (мусбат ва манфӣ)-еро, ки бо татбиқи Лоиҳа вобастагӣ дорад, баррасӣ мекунад. Ин арзёбӣ, бо назардошти хислати он, дар масъалаҳои фарохи вобаста ба Лоиҳа, маҳз ба АММЗ тамаркуз мекунад. Лекин бо назардошти миқдори кишварҳо ва маълумоти дорои хусусиятҳои хос ва таҳлилҳое, ки то ҳол анҷом дода шудаанд, маълумот барои кишварҳои иштироккунанда дар доираи АТЭИ-ҳои пешакӣ манзур гардида буд. Ин АТЭИ-ҳои пешакии индивидуалӣ аз ҷониби Машваратчӣ оид ба АТЭИ комилан таҷдиди назар карда мешаванд ва ҳамчун ҷузъи АТЭИ -ҳои иловагӣ барои ҳар кишвар бори дигар арзёбӣ мегарданд. Чӣ тавре ки қаблан зикр шуда буд, корҳое, ки зимни АТИ анҷом шуда буданд, муоина карда шуда долоне, ки дар он ХИБ сохта мешавад,аз он интихоб гардид. АТЭИ-и минбаъда ин корро тавассути ворид кардани корҳои имконсанҷии вобаста ба ҳар кишвари алоҳида ҷиҳати муайян намудани шароитҳои маҳаллии ҳассосе, ки “монеаи бартарафнашаванда” шуда метавонанд, пурра кардааст. Ин корҳои минбаъда инчунин як қатор чораҳоро ҷиҳати паст кардани таъсири манфии эҳтимолӣ ва идоракунии татбиқи лоиҳа, ҳамчун ҷузъи НИИЭ тарҳрезӣ кардаанд. Корҳои минбаъда (мустақилона)-е, ки ба мавзӯи орнитофауна вобаста буданд, муайян намуданд, ки баъзе хатарҳои ногузири хислати маҳаллидошта умуман ба паррандаҳо таҳдид мекунанд ва минбаъд нисбат ба ин мавзуъ омӯзиши таҷрибавӣ анҷом додан зарур аст. Инчунин зимни ин корҳо ошкор шуд, ки дар баъзе мавзеъҳои наздик ба масири ХИБ ҷойҳои дорои аҳамияти стратегӣ барои паррандаҳо вобаста ба навъи маҳалли сукунат вуҷуд доранд. Бинобар ин, анҷом додани корҳои таҷрибавии батафсил, ҳамчун АТЭИ-и индивидуалии вобаста ба кишварҳои алоҳида, аз ҷониби Машваратчиёни миллӣ оид ба АТЭИ ба нақша гирифта шудааст. 32 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист АТИ нисбат ба ДТ баъд аз арзёбии омилҳои зикршуда ва мулоҳизаҳои марбут ба чунин хулоса омадааст, ки таъсири ЭИ-и Лоиҳа, бинобар чандири (дар паҳнои долони бараш 2 км) -и ҷойгиркунии инфрасохтор ва трассаи ХИБ ба хотири нарасидан ба унсурҳои ҳассос, на он қадар зараровар хоҳад буд. Ин муносибат ва хулоса дар АТЭИ-е, ки аз ҷониби ширкати IEL анҷом дода шуда, дар он таҳлили ЭИ ва характеристикаҳои физикӣ дар баъзе ҳолатҳо бо истифода аз аксгирии моҳворагӣ, назорати маълумотҳо аз рӯи замин ва корҳои таҷрибавӣ сурат гирифтааст, дастгирӣ мегардад. Хулосаи мукаммал нисбат ба корҳое, ки қабл аз АММЗ анҷом дода шудаанд, чунинанд: таъсири пурраи ЭИ, бинобар кам будани минтақаҳои муҳофизатшаванда ва худдорӣ аз гузариш тавассути маҳаллҳои сераҳолӣ, инчунин чандирии кофӣ барои ҷойгиркунии ХИБ ва инфрасохтор бо мақсади канорагирӣ аз хусусиятҳои маҳаллии ҳассос, ки ҳангоми таҳлили минбаъда метавонанд ошкор шаванд, минималӣ арзёбӣ мешавад. Ин АТЭИ хусусиятҳои мавзеъҳои ҳар кишвари иштироккунандаро ба ҳадди имконпазир, бо назардошти маҳдудиятҳои ногузир вобаста ба дастрасии мустақим ба мавзеъҳои мушаххас, масалан, бинобар низоъ дар Афғонистон, ба эътибор гирифтааст. 6.2 Имконияти таъсири гидрологӣ ба поёноб вуҷуд надорад АММЗ таҳлили таъсири эҳтимолии гидрологии Лоиҳаи CASA-1000-ро ба поёноб пешниҳод намуда, ба хулоса омадааст, ки ин Лоиҳа ба гидрология таъсир нахоҳад гузошт. Ин таҳлил ба маълумоти АТИ ва дигар омӯзишҳои минтақавӣ, инчунин манбаҳои дастрас асос меёбад. Ғояи асосии Лоиҳаи CASA-1000 бар он асос меёбад, ки кишварҳои Осиёи Марказӣ дорои нерӯи барқи аз лиҳози экологӣ тозаи мавҷуда (дар Ҷумҳурии Қирғизистон) ва имконпазир (дар Тоҷикистон) -и изофӣ дар фасли тобистон мебошанд, ки он дар НБО-и мавҷуда, бидуни сохтмони НБО -ҳои нав, тавлид мешавад. Бо истифода аз таҳлилҳои қаблии дастгириёфтаи содирот ва обпарто, бо мақсади ҷуброни норасоии нерӯи барқ дар кишварҳои Осиёи Ҷанубӣ, махсусан Афғонистон ва Покистон, метавон содироти нерӯи барқ ба Афғонистон ва Покистонро тавассути лоиҳаи CASA ба нақша гирифт. Барқи изофӣ дар фасли тобистон асосан ба амалиёт дар обанборҳои Норак ва Токтогул, ки мутаносибан обпартоиро дар дарёҳои Вахш (дар Тоҷикистон) ва Норин (Ҷумҳурии Қирғизистон) ба танзим дароварда, ба ҳамин тариқ тавлиди нерӯи барқро дар силсиланерӯгоҳҳо болои ин ду дарё идора мекунанд, вобаста аст. АТИ-и такмилдодашудае, ки моҳи феврали соли 2011 анҷом ёфта буд, оқилона будани мулоҳизаҳое, ки татбиқи Лоиҳаи CASA-1000-ро тақозо мекунанд, тасдиқ намуд, яъне ҳаҷми кофии нерӯи барқи мавҷуда ва имконпазири изофии НБО-ҳои вуҷуддошта дар Ҷумҳурии Қирғизистон ва Тоҷикистон, ҳатто бо назардошти сенарияи консервативӣ, ки адами вуҷуди иқтидорҳои нави тавлиди барқро дар назар дорад, метавонад ин Лоиҳаро бо барқ таъмин намояд. Таҳлил инчунин ба маълумоти зерин асос меёбад:  Ҳам Қирғизистон ва ҳам Тоҷикистон аз об вобастагӣ доранд, чунки тамоми нерӯи барқе, ки фасли тобистон тавлид мешавад, тавассути НБО -ҳо сурат мегирад. Бинобар ин, гузаштани об тавассути генератори НБО-ҳо нерӯи барқ тавлид мекунад ва обпартоии ғайрикорӣ баръакс.  Содироти нерӯи барқ дар доираи Лоиҳаи CASA-1000 аз моҳи май то сентябр сурат мегирад. Дар ҳарду кишвар ҳаҷми барқи тавлидшаванда барои CASA миқдори ками ҳаҷми умумии нерӯи барқи тавлидшавандаро ташкил мекунад, аз ин лиҳоз, миқдори ками об барои тавлиди нерӯи барқ истифода мешавад. Иқтидори лоиҳавии ХИБ CASA-1000 ва ҳаҷми пешбинишудаи содироти нерӯи барқ ва обпартоӣ ҳам аз Қирғизистон ва ҳам аз Тоҷикистон дар доираи параметрҳои максималӣ ва минималии таърихӣ боқӣ мемонанд. 33 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист 6.3 Таъсири умумии марҳилаи сохтмони Лоиҳа Ин қисмати ҳисобот масъалаҳои умумилоиҳавии вобаста ба сохтмон дар доираи конфигуратсияи пешбинишудаи Лоиҳаро дар марҳилаи кунунӣ ва тарҳрезии батафсили минбаъда барои ҳар чаҳор кишвар, дар ҳар ҷое, ки лозим аст, баррасӣ мекунад. Барои ҳар чаҳор кишвар унсурҳои умумии зерини сохтмон мавҷуданд:  Ҷойгиршавӣ, ҷобаҷокунӣ ва идоракунии қароргоҳҳои сохтмонӣ;  Сохтмони 3010 манора барои ХИБ;  Муайян намудани масир ва сохтмони роҳҳои иловагӣ дар тӯли Лоиҳа  Идоракунии манбаҳои хокӣ/заминӣ ва зарурати назорати бодлес ;  Ҷанбаҳои эҳтимолии ҳассоси фарҳангиву иҷтимоӣ дар бисёри ҷойҳо, бо назардошти омилҳое, ки дину ойин, ҷамоат ва ҷомеаҳои қабилавии дар маҳаллаҳои дурдаст сукунатдоштаро дарбар мегирад ; ва  Як қатор масъалаҳои амниятӣ (аз ҷумла МҶМ ва минаҳо), хусусан вобаста ба низои бардавом дар Афғонистон ва баъзе масъалаҳои амниятӣ дар баъзе қисматҳои Покистон. Таъсири асосии эҳтимолӣ дар 477 км ДТ ба хотири мулоҳизаҳои зерин минималӣ арзёбӣ мешавад:  Миқдори маҳдуди мавзеъҳои муҳимми сукунати паррандаҳо ва масирҳои муҳоҷират;  Миқдори ками маҳаллҳои аҳолинишин ва объектҳои кишоварзӣ дар ағлаби қисмҳои ин масир;  Ағлаби қисмҳои масир беодам буда, он масоҳатҳо аз тарафи аҳолӣ истифода намешаванд. Шароитҳои монанд дар қисмати долони ҷанубии 750 км ҶД БШ ва он ҷойҳое, ки пурзӯр кардани иқтидорҳои низоми барқии Тоҷикистон пешбинӣ шудааст, арзёбӣ мегарданд:  дар Тоҷикистону Покистон соҳаҳои муҳофизатшаванда, мавзеъҳои табиии сукунат ё минтақаҳои дорои гуногуншаклии биологии муҳим, ба онҳо метавонад таъсири манфӣ бирасад, бо назардошти чандирии боқимонда дар омӯзиш ва такмилпазирии тарҳ, вуҷуд надорад;  ағлаби масоҳати ДТ дар Афғонистон биёбоншакл, бо миқдори ками наботот ва сатҳи пасти гуногуншаклии биологӣ мебошад;  Дар мавзеи Ромсари Тоҷикистон танҳо як ҲАО вуҷуд дорад. Дар Афғонистон 4 ҲАО вуҷуд дорад, ки мумкин аст, дар онҳо андешидани чораҳои махсуси муҳофизати паррандаҳо пас аз анҷоми таҳқиқотҳои минбаъда ва муайян кардани зарурати таҳияи НМО, лозим шавад;  Ду намуди паррандаҳо – лошахӯр (зери хатари азбайнравӣ) ва лаггар (ба хатар наздик) дар ҲАО-и водии Ҷалолобод ошкор гардидаанд, бинобар ин, ҳангоми баррасии масъалаи гузаштани хати масир аз ин минтақа дар АТЭИ -ҳои кишварҳои алоҳида таваҷҷуҳи хос бояд зоҳир гардад. Ҷанбаҳои асосии амалиётӣ аз инҳо иборатанд:  Бозрасии солонаи ХИБ ва ҳамаи манораҳо ба манзури муайян кардани ҳолатҳои таъмирталабӣ.  Таъмири садамавӣ зимни фаъолияти ХИБ ҳар замони рух додани садама, тӯфонҳои сахт ва ғ.  Нигоҳдории қобилияти кории ХИБ аз шаш то даҳ нафар коргар, як мошини болобардор, як-ду мошини ҷип (бо 4 чархи гардон) ва асбобҳои гуногунро тақозо мекунад. Роҳҳои иловагӣ бояд зери назорат бошанд, то ки аҳолии маҳаллӣ аз онҳо истифода набарад.  Ба ғайр аз бозрасӣ, нигоҳдорӣ ва таъмир фаъолияти дигари ночизе дар тули ХИБ анҷом дода мешавад. Таҳқиқи хатарҳои орнитологӣ, ки пас аз АТЭИ анҷом дода шуд, хатарҳои зотиро ба паррандаҳо дар ҳудуди масирҳои муҳоҷиратии стратегӣ (масирҳои муҳоҷиратии глобалӣ ё минтақавие, ки паррандаҳо истифода мебаранд), инчунин мавзеъҳои индивидуалии сукунатии дорои аҳамият барои паррандаҳо, ба мисли Ҳудудҳои асосии орнитологӣ (ҲАО -ҳо) ва мавзеи Ромсар ошкор кард. Пешниҳод мешавад, ки 34 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист корҳои таҷрибави/саҳроии аз ҷониби Таҳқиқи хатарҳои орнитологӣ тавсияшуда дар доираи АТЭИ -и иловагӣ, аниқтараш дар доираи АТЭИ-ҳои индивидуалии алоҳида барои кишварҳо анҷом дода шаванд. Бар асоси корҳои имконсанҷие, ки то имрӯз анҷом дода шудаанд, хулоса кардан мумкин аст, ки Лоиҳа таъсири назарраси манфии ЭИ, ки аз он канорагирӣ кардан нашавад ё зарари он тавассути АТЭИ -и хоси минбаъда ва арзёбиву идоракунӣ паст карда нашавад, надорад. 6.3.1 Ҷумҳурии Қирғизистон Аксари масъалаҳои эҳтимолие, ки зимни арзёбии Лоиҳа пеш меомаданд, бо сукунати аҳолӣ дар минтақаҳои назди дарёҳо, ки эҳтимолияти таъсир ба инфрасохтори ҷомеаҳоро дар мавзеъҳои убури дарёҳо ва заминҳои кишварзӣ зиёд мекунад, алоқаманд аст. Дар қисмати минтақаи кӯҳсор инчунин масъалаи кор бо ҷинсҳои кӯҳӣ ва бодлеси эҳтимолии хок вуҷуд дорад. Мувофиқи консепсияи Лоиҳа, трассаи пешниҳодшуда чунин таъсири манфие, ки сатҳи он тавассути таҳқиқоти минбаъда ва корҳои имконсанҷии батакрор кам карда нашавад, нахоҳад дошт; ба ҳар ҳол мувофиқи салоҳдиди худ, метавонанд масирро тағйир диҳанд. Масири пешниҳодшудаи ХИБ тавассути минтақаи камаҳолӣ гузашта, дар роҳи худ аз бист камтар деҳа/шаҳракро убур мекунад. Таъсири асосии манфӣ ба баъзе заминҳои корам мерасад, ҳол он ки ҳангоми анҷом додани корҳои сохтмонӣ беназмӣ дар кору фаъолияти аҳолии маҳаллӣ, аз ҷумла дар киштукор, дастрасӣ ба роҳҳо метавонад мушоҳида шавад. Бинобар ин, муҳоҷиркунонии андак ва хариди заминҳо пешбинӣ шудааст. Ба ин хотир, метавон гуфт, ки таъсири умумии иҷтимоӣ кам ва муваққатӣ хоҳад буд ва он низ тавассути интервентсияҳои тарҳрезишуда метавонад камтар карда шавад. 6.3.2 Тоҷикистон Чанд маконе мавҷуд аст, ки маҳаллҳои аҳолинишин, инфрасохтор ва киштзорҳои ҷамоатҳо дар наздикии трассаи пешниҳодшудаи кунунӣ ҷойгир мебошанд, бинобар ин таваҷҷуҳи хос ба АТЭИ -и минбаъда бояд равона гардад. Баъзе гузаргоҳҳои бузурги обӣ, минтақаҳои кӯҳсор ва макони сукунати паррандагон (мамнуъгоҳи Бешаи Палангон ва дарёи Панҷ) низ омӯзиши амиқро дар доираи АТЭИ тақозо мекунад. Бо назардошти сукунати парокандаи аҳолӣ дар тӯли масири пешниҳодшудаи ХИБ, фақат миқдори ками заминҳои кишоварзӣ (боғу заминҳои кишти пахта) зери хат мемонанд ва ягон инфрасохтори давлатӣ/иншоот зери ДТ намемонад. Ҳамин тавр, таъсири иҷтимоии Лоиҳа хеле паст хоҳад буд. 6.3.3 Афғонистон Миқдори ками маҳаллҳои аҳолинишин ва теъдоди маҳдуди иншооти инфрасохторӣ мавҷуданд, ки дар зери таъсири масири ХИБ мемонанд, лекин минтақаҳои маҳаллии қобили таваҷҷуҳ вуҷуд доранд ва онҳо аллакай дар доираи ДТ-и мавҷуда ба назар гирифта шудаанд. Чанд масъалаи вобаста ба ҷараёни об, минтақаҳои кӯҳсор, чанд боғи мева ва масоҳати маҳдуди заминҳои кишоварзӣ вуҷуд дорад, ки бояд дар доираи АТЭИ арзёбӣ гардад. Қисматҳои сукунати паррандаҳо дар доираи АТЭИ -и хос барои кишварҳо ба манзури дигар кардани масир, агар лозим бошад, ё дигар чораҳои паст кардан ва идоракуниро тақозо мекунад. Дар идомаи масир иншооти инфрасохторӣ, ба мисли таҷҳизоти истгоҳи радио, тамрингоҳи ҳарбӣ, инчунин мавзеъҳое, ки дар он низоъҳо рух медиҳанд, мавҷуданд. ШМИНБ ва мушовирҳои АТЭИ таъсири эҳтимолӣ ва реквизитҳои идоракуниро муайян хоҳанд кард. Дарозии заминҳои бодлесхӯрда арзёбӣ ва корҳои ҷиддиро, инчунин мувофиқат ба НИМЗ ва чораҷӯии минбаъдаро дар доираи АТЭИ бо иштироки муштараки Паймонкорони ТХС-ро талаб мекунад ва дар натиҷа нақшаи батафсил барои ин қитъаҳо таҳия мегардад. Масири ХИБ-и пешниҳодшуда маҳаллҳо/деҳаҳоро убур мекунад ва дар баъзе ҷойҳо тавассути заминҳои корам, ҷараёни об ва иншоотҳои инфрасохторӣ мегузарад. Таъсири иҷтимоии имконпазир ба хариди замин, иҷораи муваққатӣ ва эҳтимоли нобуд сохтани инфрасохтори коммуналии маҳаллӣ рабт дорад. 35 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Масъалаҳои дигар ба МҶМ, минаҳо ва вазъиятҳои муайяни амниятӣ, инчунин кор дар минтақаи қабилаҳо вобаста аст. 6.3.4 Покистон Масъалаҳои монанд дар Покистон низ зиёданд, аз ҷумла иншоотҳои инфрасохторӣ, убури дарё, заминҳои кишоварзӣ ва манотиқи кӯҳсор, инчунин мавзеъҳои ҳарбӣ ва динӣ, ки арзёбии алоҳидаро тақозо мекунанд. Трасса масъалаҳои бештари заминҳои кишоварзии ҷомеаҳоро, бинобар зичии бештари аҳолӣ дар қисматҳои мушаххас дарбар мегирад. Таъсири асосӣ ба амнияти иҷтимоӣ эҳтиёҷоти эҳтимолӣ ба замин – доимӣ ё муваққатӣ, расонидани зарар ба ҳосил, вайрон кардани инфрасохтори маҳаллӣ ва ғ. вобаста аст. Масъалаҳои дигар метавонанд ба МҶМ, мавзеъҳои дорои аҳамияти сайёҳӣ ва масоили вазъияти хоси амниятӣ, инчунин кор дар минтақаи қабилаҳо рабт дошта бошанд. Масъалаи амниятӣ метавонад дар мавриди кӯшишҳои баъзе гурӯҳҳо барои истифодаи инфрасохторе, ки тавассути минтақаи онҳо мегузарад, ҳамчун бартарияти арзишманд зимни гуфтушунид оид ба масоили секторӣ, бархезад. Дар баъзе минтақаҳои қабилаҳо чунин таҷрибае мушоҳида мешавад, ки истифодабарандагони нерӯи барқ арзиши воқеии онро пардохт намекунанд, вале ин мавзуъ ҳамчун масъалаи дохилӣ арзёбӣ гашта, аз ҷониби ширкатҳои миллии таъмини нерӯи барқ ҳаллу фасл бояд шавад, бинобар ин ҳамчун мушкилие, ки хатари назаррас ба консепсияи Лоиҳа ва татбиқи он эҷод мекунанд, арзёбӣ намешавад. 7 Машваратҳои ҷамъиятӣ 7.1 Муқаддима Машваратҳои ҷамъиятӣ бахши муҳимми АТЭИ ба шумор мераванд, зеро муҳим он аст, ки фикру андешаҳо ва саҳми ҷамоатҳои зери таъсири лоиҳа қарордошта (ҶЗТЛ) ва шахсони зери таъсири лоиҳа қарордошта (ШЗТЛ) бахши хеле муҳимми раванди ҳаматарафаи АТЭИ-ро ташкил диҳанд. Принсипҳои машваратҳои ҷамъиятӣ – таъмин намудани намояндагии ҶЗТЛ ва ШЗТЛ дар тамоми раванди қабули қарор ба ҳисоб меравад, аммо қоидаи умумии ҷалби онҳо, яъне ки ҷалб карда мешавад ва дар кадом марҳилаи раванди АТЭИ муқаррар нашудааст. Дар марҳилаи Арзёбии минтақавии муҳити зист (АММЗ) масъалаҳои машваратҳои ҷамъиятӣ бо дарназардошти сатҳи баланди арзёбӣ кам карда шудаанд. Аммо бо пешрафти корҳо, дар марҳилаи омодасозии АТЭИ алоҳида ба Ширкати миллии интиқоли нерӯи барқ (ШМИНБ) дар ҳар як кишвар лозим меояд, ки намояндагони дахлдори ҷомеаи шаҳрвандӣ ва тарафҳои манфиатдорро ҷалб кунанд. Натиҷаҳои машваратҳо доир ба ҳисоботи мазкури АММЗ дар лоиҳаи ниҳоии АММЗ пешниҳод мегарданд. 7.2 Машваратҳои то имрӯз гузаронидашуда То имрӯз, аз марҳилаи муайянкунии лоиҳа, дар давомии омодасозии омӯзишҳои Асосноккунии техникию иқтисодӣ (АТИ), ки дар онҳо маълумот дар бораи таҳқиқоти пешакии муҳити зист оварда шуда буд, шумораи зиёди машваратҳо гузаронида шуданд. Баъди ба анҷом расонидани марҳилаи мазкур давраи машваратҳо оғоз гардид, дар ҳоле ки ширкати «Intenational Environments Ltd» барои шурӯъ намудани омодасозии АТЭИ вобаста шуда буданд. ШМИНБ дар ҳар яке аз чаҳор кишвар барои пешниҳоди кӯмак дар гузаронидани машваратҳо оид ба АТИ барои АТЭИ даъват шуданд. Дар замимаи 1 шарҳи мухтасари машваратҳои то ба имрӯз гузаронидашуда оварда шудааст. Саҳифаи интернетии лоиҳа ташкил карда шуд http://www.casa-1000.org, ки дастрасиро ба истифодабарандагони интернет дар кишварҳои иштирокчӣ таъмин намуд. Саҳифаи интернетӣ барои машварат механизми хеле муносиб мебошад, аммо он албатта бо истифодабарандагони худ маҳдуд мебошад. 36 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Баъд аз омода кардани АТЭИ ширкати «Intenational Environments Ltd», Бонки ҷаҳонӣ ба омӯзиши имкониятҳои манфиатбардории ҷамоатҳоро дар чаҳор кишварии иштирокчии лоиҳа оғоз намуда намояндагони алоҳидаи ҷамоатҳо ва ШЗТЛ-ро ба онҳо ҷалб намуд. 7.3 Ҳолати гузаронидани машваратҳо ва қадамҳои минбаъда Барои пешравӣ дар гузаронидани машваратҳои дахлдор ва ҷалби иштирокчиёни ҳавасманд равиши фарогир зарур мебошад. Дастурамал оиди масъалаҳои мазкур дар «Дастурамал барои гузаронидани машваратҳо» пешниҳод гардидааст. Ҳадафи он гузаронидани машваратҳои умумӣ бо иштироки вазоратҳои дахлдори давлатӣ ва идораҳо, мақомотҳои маҳаллӣ ва минтақавии ҳокимияти давлатӣ, ТҒД, ҷамоатҳои зери таъсири лоиҳа қарордошта (ҶЗТЛ) ва шахсони зери таъсири лоиҳа қарордошта (ШЗТЛ), инчунин тарафҳои манфиатдор, арзёбӣ мегардад. ШМИНБ масъалаи равиш ва намояндагии Муассисаҳои байналмилалии молиявиро (МБМ) ба монанди Бонки ҷаҳонӣ ҷиҳати таъмин намудани розигии тарафҳо оиди мутобиқ будани машваратҳо ба сиёсатҳои бехатарӣ, инчунин мувофиқ будани онҳо аз нуқтаи назари фарҳанг бояд муҳокима кунад. Баъди анҷом додани машваратҳо оиди ба АММЗ-и мазкур, дар АТЭИ алоҳида бояд боби “Дарсҳои омӯхташуда” дохил карда шавад, то ин ки Машваратчиён тавонанд аз таҷрибаи пешина баҳра бурда дар асоси он масъалаҳои алоқаманд бо қитъаи алоҳида, аз он ҷумла гирифтани қиъаҳои замин, кӯчонидани эҳтимолӣ, таъсири иҷтимоӣ ва иқтисодӣ, дастраси ба қитъаҳои корӣ, масъалаҳои шуғл ва ғайраро дида бароянд. 8 Нақшаи идоракунии муҳити зист 8.1 Муқаддима Дар боби мазкур Нақшаи идоракунии муҳити зист (НИМЗ) бо мақсади идора намудани ҷараёни амалигардонии масъалаҳои экологӣ ва иҷтимоии (ЭИ) лоиҳа баррасӣ мегардад. Бинобар характери стратегӣ доштани АММЗ-и мазкур бахши НИМЗ ба пешниҳоди роҳнамоӣ оид ба гузаронидани АТЭИ дар чаҳор кишвар ва НИМЗ зарурӣ нигаронида шудааст. Дар баробари ҷузъиёти ташкилии идоракунии муҳити зист ва роҳнамоии СТ оиди ба вазифаҳои машваратчиёни оид ба АТЭИ, дар ин боби АММЗ маълумоти муфассал оид ба миқёс ва усулҳои гузаронидани АТЭИ ҳар як кишвар оварда шудааст. Дастурот барои АТЭИ аз рӯ йнамоӣ ва мундариҷаи ҳисобот, инчунин маълумоти умумӣ, базаи меъёрию ҳуқуқӣ, аз он ҷумла стандарт ва сиёсати донорҳо, лоиҳа ва шарҳи алтернативаҳо, маълумоти ибтидоии муҳити зист ва усули арзёбии таъсиррасонӣ, инчунин коҳишдиҳии таъсир ва назорат иборат аст. Дар НИМЗ маълумот дар бораи равиш оид ба таҳияи минбаъдаи нақшаҳои махсуси НИМЗ1 ва зернақшаҳо аз ҷониби Мушовирон оид ба АТЭИ, пудратчиён оид ба тарҳрезӣ, харид, сохтмон (ТХС) ва дигар ташкилотҳои НИМЗ оварда шудааст. НИМЗ принсипҳои роҳнамоӣ ва тартиботи таъмин намудани ҳамкорӣ, ҳисоботдиҳӣ, омӯзиш, мониторинг ва шарҳи нақшаро дар бар мегирад, ки аз ҷониби ҳамаи кормандони лоиҳа, пудратчиён ва зер-пудратчиён дар давоми марҳилаяи то оғози сохтмон ва дар давраи корҳои сохтмонии лоиҳа бояд иҷро карда шаванд. Баъди ба анҷом расидани корҳои сохтмонии лоиҳа марҳилаи истифодабарии НИМЗ мунтазам, аз ҷониби ШМИНБ таҳия мегардад. Қисмати асосии амалигардонии Лоиҳа ин дохил кардани масъалаҳои махсуси НИМЗ -и мазкур ба қоидаҳои шартномаи сохтмонӣ ба ҳисоб меравад. 1 АММЗ-и мазкур ба баррасии масъалаҳои муҳити зист равона карда шудааст, зеро айни замон Арзёбии таъсири иҷтимоӣ (АТИ) дар алоҳидагӣ дар марҳилаи амалигардонӣ қарор доранд, ки натиҷаи он Нақшаи идоракунии иҷтимоӣ (НИИ) омода мегардад. Аз ин рӯ, барои АММЗ-и мазкур танҳо НИМЗ омода намудан лозим аст, гарчанде варианти ниҳоии НИИЭ бо мурури вақт омода карда мешавад. 37 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Арзиши пешакии буҷети НИМЗ 3,300,0002 доллари ИМА ташкил медиҳад. Ин арзиши тахминӣ хароҷоти кормандони ҳифзи муҳити зист ва хароҷот барои ҳар як пудратчии ТХС -ро, ки бояд кормандони худро дар марҳилаи пеш аз оғози сохтмон, инчунин дар давраи корҳои сохтмонӣ пешниҳод намояд, дар бар намегирад. Муҳим он аст, ки бахшҳои калидии назорат ба монанди ваколатдиҳӣ, низоми ситонидани ҷарима ва дигар масъалаҳо дар шартнома бояд инъикос карда шаванд, вагарна шумораи зиёди механизмҳои дар доираи НИМЗ-и мазкур пешниҳодгардида ба кор нахоҳанд омад; ҳуҷҷати мазкур масъалаҳои номбурдаро низ баррасӣ мекунад. 8.2 Мундариҷаи НИМЗ Боби мазкури НИМЗ дар ҳуҷҷати АММЗ принсипҳо, муносибат, тартибот ва усулҳоеро, ки бо мақсади амалӣ намудани идоракунӣ ва кам кардани таъсири экологӣ ва иҷтимоӣ истифода бурда мешаванд, пешниҳод мекунад. Он барои роҳнамоии рушди идоракунии экологӣ ва иҷтимоӣ дар ҳар як чаҳор АТЭИ, ки бояд дар ҳама кишварҳои лоиҳавӣ амалӣ гардад, хизмат мекунад. Ҳар як АТЭИ арзёбии эҳтимолии таъсир ва кам кардани онро дар бар мегирад, идоракунии мушкилоти эҳтимолӣ бошад, дар асоси НИМЗ алоҳида амалӣ мегардад. Азбаски АММЗ мазкур ҳуҷҷати дорои аҳамияти стратегист (бар хилофи АТМЗ алоҳида) худи НИМЗ ба маънии том вуҷуд надорад, зеро мақсади боби мазкур аз таъмин намудани самти фаъолияти минбаъдаи арзёбӣ ва идоракунии таъсирҳои эҳтимолӣ ва мушкилот иборат аст. 8.3 Роҳнамоӣ оид ба тағйирдиҳии масир То имрӯз, дар доираи таҳия лоиҳа, ки бо Асосноккунии техникию иқтисодӣ шурӯъ мешавад долони таъсиррасонӣ (ДТ) бо паҳноии 2 км муқаррар гардид ва баъд аз он арзёбии он дар АТЭИ оварда шуд. Аммо, тағйирдиҳии масир аз ҷониби пудратчии(ҳои) ТХС ва Машваратчиёни миллӣ оид ба АТЭИ бо мақсади бартараф кардани таъсирҳои эҳтимолӣ ба навъҳои нобудшаванда (ниг.ба Муҳокимаҳои ибтидоӣ), захираҳои моддию фарҳангӣ гузаронида мешавад, инчунин масоили вобаста ба бехатарӣ, иншоотҳои ҳарбӣ ва фарҳангӣ, аз он ҷумла масоили вобаста ба анклавҳои аҳолии этникӣ ва минтақаҳое, ки дар марзҳои давлатии онҳо мушкилоти алоқаманд ба ҷойгиршавӣ мушоҳида мешавад, дида мебарояд. Аз рӯи назария, дар харитаи минтақаи васеи лоиҳа доштани маълумот оиди ҳама тавсифҳои заиф ва як қатор «нуқтаҳои хатарнок» аз манфиат холӣ нест ва он нуқтаҳо бояд тавре ишора шуда бошанд, ки барои баҳодиҳии эҳтимолияти тағйирдиҳии масир имконият фароҳам оваранд. Аммо, дар амал анҷом додани ин кор душвор аст, зеро анҷом додани чунин кор кӯшиш ва хароҷоти калонро талаб мекунад. Ғайр аз ин, дар сурати қабули қарор оиди тағйирдиҳии назарраси масир, он ҳанӯз метавонад берун аз ҳудуди ин минтақаи васеъ гузарад. Бинобар ин, дастурот оид ба усули арзёбии тағйирдиҳии масир дар боби мазкур пешниҳод гардидааст. Усули арзёбии тағйирдиҳии масир бояд тафтиши бодиққати ДТ эҳтимолиро ҷиҳати мавҷудияти минтақаҳои муҳофзатшаванда ба монанди боғҳои миллӣ, минтақаҳои муҳофизатшаванда дар доираи созишномаи «Рамсар», минтақаҳои ҳифзи табиат ё он ки қитъаҳои муҳим ва минтақаҳои табиие, ки навъҳои ҳифзшавандаро, аз он ҷумла навъҳои осебпазир ғайраро дар сатҳи байналмилалӣ ва миллӣ нигоҳ медоранд, таъмин намояд. Ғайр аз ин, дар доираи АММЗ лоиҳаи АТИ барои Машваратчиёни миллӣ бо мақсади баррасии масъалаҳои дар боло зикр гардида, пешниҳод шудааст. 8.4 Нақш ва вазифаҳо дар доираи НИМЗ Нақшаи идоракунии муҳити зист (НИМЗ), маълумоти заруриро барои АТЭИ, аз он ҷумла дастурот ва методологияҳоро бо мақсади гузаронидани АТЭИ-и махсус барои ҳар як аз чаҳор кишвари лоиҳавӣ, дар 2 Омилҳое зиёди номаълум ба монанди иқтидори институтсионалӣ ва муқаддамоти шартномавӣ мавҷуданд, ки ба буҷаи ниҳоӣ метавонанд таъсир расонанд. Аз ҳамин сабаб ин, ҳисоби пешакӣ буда танҳо барои ҷудокунии маблағ пешниҳод шудааст. 38 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист бар мегирад. Дар нақша тасмимоти ташкилотии тавсияшудаи муфассал, аз он ҷумла тавсифи нақшҳо ва тахассусҳо барои ҳама вазифаҳои калидӣ, ки барои ташкилдиҳӣ ва амалигардонии НИМЗ муқаррар гардидаанд, аз он ҷумла мутахассис(ҳо) лоиҳа оид ба муҳити зист, ки аз ҷониби ШМИНБ ба кор ҷалб карда мешавад, мутахассисон барои идоракунии муҳити зист, ки аз ҷониби пудратчӣ оиди ТХС ҷалб карда мешаванд, аз он ҷумла тасмимҳои алоҳида ҷиҳати мониторинг пешниҳод гардидаанд (нигаред ба схемаи 8 1). Схемаи 8-1 Сохтори назорат барои лоиҳаи CASA-1000 8.5 Нақшаҳо оид ба идоракунӣ Нақшаҳои идоракунӣ (НИ) аз нақшаҳое, ки баъд аз омодакунӣ чун ҷузъи АТЭИ омода мегарданд (ки барои он ШМИНБ пурра масъул мебошад) ва Нақшаҳои идоракунии “истифодабарӣ”, ки аз ҷониби пудратчиҳои оид ба ТХС бо мақсади амалӣ намудани назорат ва идоракунии масоили таҳти назорати онҳо буда бояд таҳия гарданд, ҷудо мебошанд. Як қатор Нақшаҳо бо мақсади идоракунии масъалаҳои экологӣ (ва иҷтимоӣ) дар рафти сохтмон, аз он ҷумла мониторинг ва омодасозии ҳисобот барои истифодабарӣ тасвир карда шудаанд. АММЗ омодасозии Нақшаҳои идоракуниро, ки аз ҷониби машваратчиён оид ба АТЭИ аз номи ШМИНБ таҳия гардидаанд, роҳнамоӣ мекунад. Ба ин нақшаҳо инҳо дохил мешаванд: - Нақшаи идоракунии захираҳои меҳнатӣ, корҳои васлкунӣ дар қитъа (НИЗМВҚ); - Нақшаи идоракунии корҳои омодагӣ ва барқарорсозии қитъа (НИОБҚ); - Нақшаи идоракунии таъсири корҳои сохтмонӣ (НИТКС); - Нақшаи идоракунии партовҳо (НИП); - Нақшаи идоракунии ифлосшавии муҳити зист (НИИМЗ); - Нақша оид ба идоракунии эстетикаи манзара ва муҳити зист (НИЭМЗ); 39 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист - Нақшаи идоракунии бехатарӣ (НИБ); - Нақшаи идоракунии моликияти моддӣ ва фарҳангӣ – Нақшаи идоракунии бозёфтҳои археологӣ (НИММФ – НИБА); - Нақшаи идоракунии муносибат бо ҷомеаҳо ва саломатӣ (НИМҶС). Илова бар ин нақшаҳои идоракунӣ, пудратчӣ оид ба ТХС бояд Нақшаи назорати сохтмонро (ННС) таҳия намояд ва машваратчии мустақил оид ба мониторинги экологӣ (МММЭ) бояд Нақшаи мониторинги сохтмонро (НМС) омода созад. 9 Дахолатҳои иҷтимоӣ Барои тарҳи муҳандисии мазкур долони васеъ барои хатҳои интиқоли нерӯи барқ муқаррар гардидааст. Ҳаммарказкунии дақиқ барои замини ҷудошуда муайян карда мешавад ва хати демаркатсионӣ бо тарҳрезии муфассали муҳандисӣ гузаронида мешавад. Аз ин сабаб, то ба даст овардани арзёбии пешакии лоиҳа аз ҷониби Бонки ҷаҳонӣ, муқаррар намудани ҳудуди таъсиррасонии он имконпазир нест. Бинобар ин, Сиёсати ҳошиявии ба дастовардани заминҳо ва кӯчонидани аҳолӣ (СҲБЗК) барои ҳар як аз чаҳор кишвари лоиҳавӣ дар асоси қонунгузории он кишварҳо ва сиёсати Бонки ҷаҳонӣ таҳия шуда истодааст. Дар СҲБЗК принсипҳо, сиёсати ҳуқуқӣ ва қадамҳои ба нақша гирифташуда барои таҳияи Нақшаи васеи хариди қитъаҳои замин (НХЗ) ва/ё Нақшаи чорабиниҳо оид ба кӯчонидани аҳолӣ (НЧК) бо мақсади дида баромадани масъалаҳои алоқаманд бо таъсир ҳангоми хариди қитъаҳои замин ва кӯчонидани аҳолӣ, аз он ҷумла масоили институтсионалӣ, механизмҳои баррасии шикоятҳо ва мониторинг пешниҳод гардидаанд. Дар доираи лоиҳа дар ҷамоатои қад-қади долони хати интиқоли нерӯи барқ ҷойгиршуда бо мақсади ба даст овардани маълумот оиди нуқтаи назари онҳо, интизориҳо ва дархостҳо аз лоиҳа, машваратҳо гузаронида шуданд. Машваратҳо ба дархостҳо ва талаботҳо ҷиҳати амалӣ намудани ташаббусҳои дорои манфиати муштарак, бо мақсади дастгирӣ намудани ҷамоятҳои мазкур ишора намуданд. Илова бар ин, дар доираи машваратҳо арзёбии ин интизориҳо ва талаботҳои рушди ҷамоатҳо гузаронида шуд, аз он ҷумла як қатор нақшаҳо барои манфиатбардории ҷамоатҳое, ки дар долони лоиҳавӣ ҷойгир мебошанд, пешниҳод карда шуданд. Нақшаҳои мазкур аз ҷониби ҳукуматҳои кишварҳои иштирокчӣ баррасӣ шуда истодаанд. 40 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Замимаи 1 – Мазмуни мухтасари машваратҳо Машварат Сана Иштирокчиён Эзоҳ Афғонистон 1 Машваратҳои 2007 - Вазорати энергетика ва захираҳои об ибтидоӣ, ки аз ҷониби “SNC- - Намояндагони мақомотҳои мунисипалӣ ва дигар вазоратҳо/шӯъбаҳо; Лавалин” хизматчиёни давлатӣ гузаронида шудаанд - Ҷойгиршавӣ қад-қади долон: Сарҳади Шир Хан, ноҳияи Мадраса, деҳаи Омархайел, Оши, Ханҷан Ҷабул Сараҷ, Қара Боғ, Қалире -Морадбиг , Дех Сабс, минтақаи Мула Омар, Сурубӣ, Танги Абришом, Маҳсали -Камар, Какас, Азиз Ханка, деҳаи Белла, Марко, Герди Ғос, Oака ва Шахид Мол. 2 Машваратҳо оид ба 08 декабри 2010 - Шумораи зиёди шахсони манфиатдор аз FPs ҳузур доштанд - Сатҳи баланди ҳавасмандӣ нисбати лоиҳаи АТИ барои АТЭИ. CASA дар назар аст ва шарҳи он ба ба MEW - Намояндагони MEW ирсол карда мешавад Даъватномаҳо Дар дафтари Бонки равона ҷаҳонӣ, Кобул. - Намояндагони ТҶШ - Фикру андешаву пешниҳодот оид ба АТИ барои кардашудаанд: АТЭИ ба даст оварда нашуданд - Фонди ҷомеаи шаҳрвандии Афғонистон (ФҶША) - ACTED - GRSP - AKDN - СММ-Ҳабитат - DACCAR - SDO - ACTION AID 41 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Машварат Сана Иштирокчиён Эзоҳ - MADERA - BRAC - IRC 3 Машваратҳо оид ба Декабр 2012 Муҳокимаҳо бо ҳадди ақал 10% намояндагони ҷамоатҳо дар шакли фокус- Муҳокима дар гурӯҳҳо иштирокчиёни зеринро истифодаи группа гузаронида шуданд,: дар 57 ҷамоат гирди ҳам овард: (а) намояндагони муштараки интихобгардидаи CDCs; (б) аъзоёни ҷамоатҳо, аз манфиатҳо ва - Барзанги Мулла; Шерхан Бандар; Алокозай; Қасаб Мадраса; Баҷаворӣ; он ҷумла гурӯҳҳои осебпазири ҷомеа (гурезаҳо, мусоҳибаҳо бо Лақи Хулия; Қезел Сай; Қарам Қоли; Мир Шех; Ғулам Бай; Қандаҳарӣ Ҳай муҳоҷирони меҳнатӣ, бо дараҷаи гуногуни иттилоотдиҳандагон Се; Гудан Ҳа; Хогияни; Заман Хил; Шамрақ; Чиҳл Ғори Паян; Аҳангаран; қобилият ва занони сардори оилаҳо) ва занон; (в) и калидӣ (ИК), ки аз Оғорсанг; Газан; Манҷана; Дарваза; Ноч паин; Қалатак; Леван; Тахма; муассисаҳои ҷамоатҳо (мактабҳо, беморхонаҳо ҷониби СММ- Маирхан Бала; Қази Хания; Малик Ҷан Хил; Камангари Нав; Фатех Хан ва ғр.); (г) шӯъбаҳои маҳаллии барқ, ки ба ҲАБИТАТ Хилл; Милан Шах; Долан; Дех Пашиан; Шайхи Деҳ Муллаҳ; Тоғчи;Дех лоиҳа/ТҒД алоқаманданд ва (д) мақомоти гузаронида шудаанд Давлат Шаҳи; Лангар; Бағ Алам; Ақа Сарай; Деҳ Яҳа Қалай; Қара E Шаҳ маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ба монанди DDA ва Моҳд Хил; Мулла Хилл; Лоуи Калай; ағбаи Каакас; Мансур Келай; дастгоҳи ҳукумати маҳаллӣ Кузшахидан; Қалаи E Ҷанан Хан; Бар Даман; Нав Абад; Белярӣ; Халиса;Барикау Мактаб Калай; Ахунзадаган; Чарди Ҳусайн Хилл; Коз Даври дуюми машваратҳо барои ҳама ҷамоатҳои Сарбанд; Зиярат Калай; боғи ҳайвоноти Ака ҷамъ омада: (a) 1 намояндаи CDC; (б) 2 аъзоёни ҷамоатҳо (занҳо); (в) 1 намоянда аз мактаб; (г) 1 намояндаи сохтори тандурустӣ. Мақсади асосии гузаронидани даври дуюми муҳокима дар гурӯҳҳо аз пешниҳоди маълумот ба ҷамоатҳои мавҷуда дар бораи чораҳои сарфаи нерӯи барқ ва ҳавасмандии эҳтимолии онҳо дар истифодаи баъзе аз чораҳо дар сурати пайдо шудани имконият, иборат буд. Ҷумҳурии Қирғизистон 1 Машварати ибтидоӣ 2007 Оид ба машваратҳои мазкур маълумоти маҳдуд мавҷуд аст (SCN) 42 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Машварат Сана Иштирокчиён Эзоҳ 2 Машваратҳо доир ба 14 октябри соли - Ҷ-би А.Р. Тименбаев, Сардори “Раёсати рушд ва инноватсия” Бо дарназардошти натиҷаҳои муҳокимаҳо ва лоиҳаи АТИ барои 2010 мубодилаи афкор иштирокчиён тасмим АТЭИ. - Ҷ-би Р.С. Орозалиев, менеджери, ГАЛ гирифтанд, ки ТҒД фикру андешаҳои худро оид - Ҷ-би E.Ҷ. Шукуров, Раиси ҳаракати экологии Қирғизистон «Алейне» ба пешнависи «Супориши техники» омода карда пешниҳод менамоянд. - Ҷ-би E. E. Шукуров, Муҳандиси асосии бехатарии орнитологии сафарҳои ҳавоӣ, фурудгоҳи «Манас»» - Ҷ-би Р. Исаев, мутахассис, Фонди ҷамъиятӣ «КЭМП Алату» - Х-м Н. Иосипенко, Ёвар оид ба маълумоти ҷамъиятӣ, Бонки ҷаҳонӣ 3 Муҳокимаҳои 16 марти соли 2011. CSOs: Як чанд ТҶШ Қирғизистон ҳузур доштанд ҷамъиятӣ дар мавзӯи "Амнияти Ҷумҳурии БҶ: Алекс Кремер, Роҳбари намояндагии БҶ энергетикии Қирғизистон. Қирғизистон: Бишкек: аз ҷониби Бартариятҳо ва «Таза Табигат» ва камбудиҳои лоиҳаи Бюрои ҳуқуқҳои CASA-1000" инсон 4 Вохурӣ бо 2 маи соли 2011 CSOs: Рита Карасартова (Иттиҳоди буҷаи шаффоф, Ҷумҳурии Қирғизистон), дарёфткунандагони Сергей Белов (Ҷавонони фаъол «NKA», Қазоқистон), Айнабай Иялимова грантҳои «BIC» Округи Колумбия, («BIC»), ва Сара Беди («BIC») Нерӯи барқ аз Вашингтон, дафтари Қазоқистон ва Бонки ҷаҳонӣ БҶ: Дарил Филдс, Ранҷит Ламеч, Мехрназ Теймоурян, Елена Карабан Қирғизистон (оид ба масоили CAEWDP, CASA-1000) 5 Муҳокимаи 28 июни соли 2011 Ҳукумат: ҷамъиятӣ оид ба лоиҳаи CASA-1000 Ҷумҳурии - Дастгоҳи Ҳукумати Ҷумҳурии Қирғизистон - Айбек Калиев ( Қирғизистон. Шӯъбаи сӯзишворӣ, энергетика ва захираҳои маъданӣ); Бишкек. Вазорати - Вазорати энергетикаи Ҷумҳурии Қирғизистон – Автандил энергетикаи Калмамбетов (Ҷонишини вазири энергетика), Алмазбек Стамалиев 43 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Машварат Сана Иштирокчиён Эзоҳ Ҷумҳурии (Роҳбари шӯъбаи истеҳсол ва таъмини нерӯи барқ ), Анара Қирғизистон Ҷумагулова (Сардори шӯъбаи робитаи иқтисодии хориҷи), Р. Орозалиев (Роҳбари шӯъбаи татбиқи лоиҳаҳо) ва мувтахассисон Батырханов и Доулотов; - Вазири корҳои хориҷии Ҷумҳурии Қирғизистон - Медер Соорбеков, Азамат Алмакунов - ҶСК нерӯгоҳҳои барқӣ - Ч. Докбаев, Робитаи хориҷӣ ва гурӯҳи амалисозии лоиҳа - ҶСК «Шабакаи миллии барқии Қирғизистон» - М. Айтқулов (директори генералӣ), К. Исмаилов (ҷонишини директори генералӣ), Л. Попов (сардори шӯъбаи таъмири асосӣ ва рушди перспективӣ). Ташкилотҳои донорӣ: - Бонки Рушди Осиё – А. Бердибекова - Оҷонси ҳамкориҳои байналмилалии Ҷопон - Г. Суюналиева - «USAID», Лоиҳаи «RESET» - О. Терентива, З. Чаргинов - Бонки ҷаҳонӣ - Жанетта Байдолотова, Наталя Иосипенко Сафоратҳо - Сафорати Федерақияи Россия - K. Верхолансева - Сафорати Ҷумҳурии Исломи Покистон - Танвир Аҳтар Ҳаскелӣ, М. Калина - Сафорати Ҷумҳурии Исломии Афғонистон – Ҳамидулло Ғанӣ Ташкилотҳои ҷамъияти шаҳрвандӣ ва шӯрои назоратии вазорати энергетика - Н. Кравтсов, Раиси иттиҳоди ҷамъиятии ҳифзи ҳуқуқи истеъмолкунандагон «УСТИН» - Н. Абдрасулова, Директор «УНИСОН» - В. Касымова, эксперти иттиҳоди энергетикони Ҷумҳурии Қирғизистон - Р. Карасартова, коршиности молиявӣ, Алянси «Барои буҷети шаффоф» - Муратова, Бюрои ҳифзи ҳуқуқи инсон - Ҷ. Туменбаев, "Кумитаи мубориза алайҳи коррупсия" Иттиҳоди ҷамъиятӣ - Токтомушева, Клуби мубоҳисаи занон 44 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Машварат Сана Иштирокчиён Эзоҳ Воситаҳои ахбори омма - С. Ахметшина, «АКИ-пресс» - Ю. Костенко, «24 кг» - Аманкулова, «канали 5-ум» 6 Вохӯрӣ бо ТҶШ 7 сентябри, 2011 ТҶШ: Толекан Исмаилова (Шаҳрвандон бар зидди коррупсия); Фарида Қирғизистон оид ба Абдилдаева (Шаҳрвандон бар зидди коррупсия) ва аъзоёни Шӯрои ҷамъиятӣ « CASA-1000» Ҷумҳурии оид ба назорати Вазорати энергетикаи Ҷумҳурии Қирғизистон - Николай Қирғизистон. Кравтсов, Нурзат Абдирасулова. Бишкек: Идораи ТҶШ Ҳукумат: Муовини вазири энергетикаи Ҷумҳурии Қирғизистон – Кайрат Ҷумалиев. 7 Вохӯрӣ бо CSOs 20 сентябри 2011 ТҶШ: ва аъзоёни Шӯрои ҷамъиятӣ оид ба назорати Вазорати энергетикаи Қирғизистон оид ба Ҷумҳурии Қирғизистон - Николай Кравтсов, Валентина Касимова, Замира масоили «CASA- Ҷумҳурии Акбагишева, Рита Карасартова ва намояндаи Бюро оид ба ҳуқуқи инсон 1000» Қирғизистон. Зулфия Марат Бишкек: Идораи ТҶШ БҶ: Теодор Ахлерс (Директори «ECA», Стратегия ва истифодабарӣ), Жилдиз Жакипова (EXT) 8 Вохӯрӣ бо «BIC» ва 22 сентябри, 2011 ТҶШ: Толекан Исмаилова (Шаҳрвандон алайҳи коррупсия, Ҷумҳурии ТҶШ Ҷумҳурии Қирғизистон), Айнабат Иялимова («BIC»), Қирғизистон оид ба Округи Колумбия, «ISN» Қирғизистон Вашингтон, Офиси БҶ: Дарил Филдс, Ранжит Ламеч, Мехрназ Теймуриан, Алекс Кремер, Елена ва «CASA-1000» Бонки ҷаҳонӣ Карабан Покистон 1 Машваратҳои 2007 - Ҷн. Заршад Хан, Раиси департаменти агрономӣ, Донишгоҳи хоҷагии ибтидоӣ, ки за қишлоқ дар шаҳри Пешовар ҷониби SNC гузаронида - Ҷн. Муҳаммад Муматз Малик, Сардори мамнӯъгоҳ, Живая природа, NWFP, мешаванд Департаменти «Табиати зинда» - Ҷн. Фазал Елаҳи, Идораи ҷангал, Департаменти ҷангал NWFP - Ҷн. Ҳамид Хуссайн, ёвари роҳбар, роҳи Экспресси Пешовар Торхум 45 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Машварат Сана Иштирокчиён Эзоҳ - Ҷн. Первайз Хан Ядун, Сармуҳандиси роҳи мошингарди IPD Варсак - Ҷн. Лиқат, ёвари роҳбар, Агентии ҳифзи муҳити зист, Пешовар 2 Машваратҳо оид ба Дар саҳифаи лоиҳаи СТ барои интернетии АТЭИ ШМИТНБ бо забонҳои англисӣ, урду ва пашту нашр гардидааст. Эълони умуми барои пешниҳоди фикру андешаҳо 14 декабри соли 2010 нашр гардид 3 Маҷлисҳои Май 2011 Маҷлисҳои машваратӣ бо Вазорати хоҷагии об ва энергетика, IUCN, машваратӣ оид ба Институти рушди устувори сиёсат, ташкилотҳои тақвиятбахшанда ба лоиҳаи АТЭИ аз иштирок, Барномаи “Оғо-Хон” оид ба дастгирии манотиқи деҳот ва сарварӣ ҷониби барои муҳити зист ва рушд. мутахассисони Бонки ҷаҳонӣ оид ба масоили иҷтимоӣ 4 Паҳн кардани АТЭИ Июн 2011 Намудҳои лоиҳаи АТЭИ, мазмуни мухтасар, саволҳое, ки бештар ба миён бо забони англисӣ меоянд, масъалаҳои техникӣ ва рӯйнамоиҳо бо забонҳои англисӣ, урду ва ва маҳаллӣ (Урду, пашту, дар асоси маълумотҳои калидӣ оиди лоиҳаи «CASA 1000» . АТЭИ дар Пашту) байни тарафҳои манфиатдори асосӣ ба монанди мақомотҳои федералӣ ва музофотии ҳокимияти давлатӣ тақсим карда шудааст. 5 Машварат оиди Фикру андешаҳои аз лоиҳаи АТЭИ, ки аз ҷониби ШМИТНБ ҷониби IEL кабулшуда (28 гузаронида сентябри соли 2011) мешаванд 46 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Машварат Сана Иштирокчиён Эзоҳ 6 Машваратҳо оиди Феврали соли 2012 Муҳокимаҳо дар гурӯҳҳо гузаронида шуданд: Ҳангоми омӯзиши истифодаи муштараки истифодаи манфиатҳо, аз тарафи гурӯҳи омӯзишӣ муштараки - Муштарзай (гурӯҳи мардон): 7 иштирокчӣ машваратҳои мустақим ва ғайри мустақим дар манфиатҳо ва - Шейх Моҳаммадӣ: 8 иштирокчӣ минтақаи омӯзишӣ барои зиёда аз 5600 нафар мусоҳиба бо гузаронида шуд, илова бар ин, 93 нафар тариқи иттилоотдиҳандагон - Машу Хел: 12 иштирокчӣ муҳокима дар гурӯҳ, 13 нафартавассути МАК ва и калидӣ (ИК), ки аз - Шейхан Киллай: 9 иштирокчӣ 15 нафар аз ТҒД. ҷониби SABAWON гузаронида - Сулеманхел: 10 иштирокчӣ шудаанд. - Шейх: 10 иштирокчӣ - Муштарзай (гурӯҳи занона): 10 иштирокчӣ - Шейх Моҳаммадӣ (гурӯҳи занона): 10 иштирокчӣ - Шаҳкас: 9 иштирокчӣ - Торхам: 9 иштирокчӣ - Гагра: 9 иштирокчӣ Тоҷикистон 1 Машваратҳои 2007 - М. Г. Гулматов, Раиси вилояти Хатлон ибтидоӣ, ки за ҷониби SNC - Ҷн. Абдураҳманов, муовини раис (таъминоти об ва хоҷагии деҳқонӣ) гузаронида вилояти Хатлон мешаванд - Д Мирзоев, Сардори шӯъбаи иқтисоди мақомоти иҷроия - Шокиров Шодмон Шокирович, Раиси агентии омори вилоятӣ - Раҷабов Ҳuкмaтулло Фазлиддинович, раиси шаҳри Сарбанд - Мухсиддинов Зайниддин, Сардори дастгоҳи ҳукумати шаҳри Сарбанд - Ҳакимов Қурбон, Сардори шӯъбаи омори шаҳри Сарбанд - Назаралиев Курбон, Роҳбари раёсати меҳнати шаҳри Сарбанд - Кенҷаев Ғулом Расулович, Раиси ҷамоати Гулистон, деҳаи Ботробод - Сангалиев Емомалӣ, Раиси кумитаи маҳаллӣ 47 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Машварат Сана Иштирокчиён Эзоҳ - Ҷурахонов Ҳамза Хоҷамурод, раиси кумитаи маҳаллӣ - Сатторов Аловиддин Мирзоевич, Раиси ноҳияи Вахш - Ҳусейнов Сайдҷалол Раҳматович, муовини якуми раис - Давлатов Шералӣ, Архитектори асосии ноҳия - Алихонов Ҷурахон, Сармутахассис «Кумитаи замин» - Мадмусоев Носирҷон, Котиби Д. Киров - Шарипов Маҳмадӣ, Раиси ҷамоати Маршал - Рахмонов Амонулло, Сармутахассис - Қодиров Манон, Роҳбари «Раёсати кумитаи ноҳиявии ҳифзи муҳити зист» - Холбоев Алимаҳмад, Сармутахассис «Раёсати кумитаи ноҳиявии ҳифзи муҳити зист» - Шомуродов Хоҷамурод, Сармутахассис «Шӯъбаи ҳифзи наботот ва ҳайвонот» - Садуллоев Ҳабибулло Наимович, Раиси ноҳияи Румӣ - Наҷмиддинов Муқим Пирович, муовини якуми раиси ноҳияи Румӣ - Ҳамроев Олимхуҷа, «Шӯбаи омор» - Холлов Маҳмадшариф, «Кумитаи замин» - Маҳмудов Саидалӣ, Муовини раис «Раёсати назорати давлатӣ оид ба истифодаи захираҳои табии» - Самадов Абдураҳмон, Муовини раиси ҷамоати Гулистон - Мирзоев Ҷавҳаршо, Котиб, деҳаи Тошробод - Умратуллоев Айнулло, Роҳбари маъмурияти ноҳияи Қумсангир - Бурҳанов Муртазо, Раиси ҷамоати Панҷ - Бадалҷонов Шариф, Раиси ҷамоати Дӯстӣ - Эшонмаҳмадов Раҳим, Раиси ҷамоати Крупская - Куганов Кучар, Раиси ҷамоати Яккадин 48 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Машварат Сана Иштирокчиён Эзоҳ - Бойматов Тоҳир, Раиси ҷамоати Қумсангир 2 Машваратҳои оид 14 октябри соли - Муҳиддинов П.М. – Муовини якуми Вазири энергетика ва саноати Номгӯи шахсони даъватшуда: ба Супориши 2010. Ҷумҳурии Тоҷикистон техникӣ барои - Маркази иттилоотии ҷомеа АТЭИ Душанбе, - Холназаров Н. – Роҳбари шӯъбаи энергетикаи Вазорати энергетика ва Тоҷикистон. саноати Ҷумҳурии Тоҷикистон - Ренесанс Вазорати - Зумрад энергетикаи - Валомат-Зода Т.Г. – Сармутахассиси шӯъбаи энергетикаи Вазорати Ҷумҳурии энергетика ва саноати Ҷумҳурии Тоҷикистон - Аврора Тоҷикистон - Салоҳиддинов К. – Мутахассиси асосии шӯъбаи энергетикаи Вазорати - Ассотсиатсияи интернет-провайдерон энергетика ва саноати Ҷумҳурии Тоҷикистон - Здоровье - Азизова Т. – Котиби матбуотии шӯъбаи энергетикаи Вазорати энергетика ва саноати Ҷумҳурии Тоҷикистон Ассотсиатсияи Бонкҳои Тоҷикистон - Самиев Ф. – Сармутахассис оид ба корҳои сохтмнии Вазорати энергетика ва - Гиплария саноати Ҷумҳурии Тоҷикистон - Ҳамкорӣ барои рушд - Зардова М. – Сармутахассиси шӯъбаи равобити байналмилалии Вазорати - Шаҳрванд энергетика ва саноати Ҷумҳурии Тоҷикистон - Сурхоб - Дамонов Ф. – Мутахассиси шӯъбаи равобити байналмилалии Вазорати энергетика ва саноати Ҷумҳурии Тоҷикистон - Бахтовар - Гулов Р.Р. – Ҷонишини сармуҳандиси ШХСК «Барқи Тоҷик» - Олимпиадаи махсуси Тоҷикистон - Азимов Б.Р. – Муовини якуми раиси ШХСК «Барқи Тоҷик» - Орзӯ - Хакимов A. – Сардори шӯъбаи сармоягузории Вазорати энергетика ва - Ҷавонони асри XX саноати Ҷумҳурии Тоҷикистон Таджикистан - Имон - Абдураҳимов Б. – Экспертизаи давлатӣ оид ба муҳити зист дар доираи - Ташаббуси глобалии равоншиносон Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон - Маркази рушди ҷамъияти шаҳрвандӣ - Ҳабибов Б. – Директори иҷроияи Иттифоқи истеъмолкунандагони Ҷумҳурии Тоҷикистон. - Тараққиёт - Ҳайдаров М. – Роҳбари ТҒД “Ҷамъият ва қонун”. Форуми шабакаи ТҒД дар - Ассотсиатсияи миллии менеҷерон ва доираи БРО. маркетологҳо - Кабутов K. – Роҳбари маркази назди Академияи илмҳои Ҷумҳурии - Ассотсиатсияи миллии хоҷагиҳои деҳқонии Тоҷикистон. Тоҷикистон 49 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Машварат Сана Иштирокчиён Эзоҳ - Аслиддинов Н.Б. – Директори пешбинии лоиҳаҳо. Маркази асосии - Хушоҳангии ҷаҳон иттилоотӣ. - Ассотсиатсияи скаутони Тоҷикистон - Зоирова Д. – Коршинос (нозир). Бонки ҷаҳонӣ. - Манижа - Ҷамъият ва қонун - Маркази байналмилалии ҳуқуқи ғайритиҷоратӣ - Модар - Офтоб - Ташкилоти байналмилалии кӯмаки пиронсолон - Маркази дастгирии шахсони маъюб - Фемида - Табиати Тоза - Иттиҳоди иҷтимоӣ-экологии Тоҷикистон - Институти иқтисодӣ - Навниҳол - Фонди кӯҳистон - Чашма - Занҳои бо маълумоти олӣ - Асти - Гули Умед - Ассотсиатсияи сиёсатшиносон - Само - Ассотсиатсияи сохтмончиёни Тоҷикистон - Ҷавонони асри нав - Маркази экологии ҷавонон - Медсервис 50 | P a g e CASA-1000: Лоиҳаи интиқол ва савдои нерӯи барқ дар Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ Мазмуни мухтасари Арзёбии минтақавии муҳити зист Машварат Сана Иштирокчиён Эзоҳ - Ватанам - Ваҳдат - Иттиҳоди адлияи Тоҷикистон - Ассотсиатсияи сиёсатшиносони Тоҷикистон - Панорама - Навстречу жизни 3 Вохӯрӣ бо ТҶШ 26 апрели соли 2013 - Майкл Петрушков, Коалитсия «Шаффофият барои рушд» барои муҳокимаи лоиҳаи CASA-1000 - Рашид Гулов, Сармуҳандис «Барқи Тоҷик» - Қодиров Фурқат, «Маркази ташхисии Тоҷикистон ваНорвегия оид ба НБО- и хурд» - Рафиқа Мусоева ва Б. Сироҷев, «Ассотсиатсияи энергетикони Тоҷикистон» - М.А. Олимов, Маркази иттилоотии «Шарқ» - Т. Соҳибов ва Е.В. Засипкин, UE «Экспедитсияи ҷуғрофии ҷанубӣ" дар ҶТ - Елена Шербакова, Агентии телеграфии Тоҷикистон - Абдулло Ашуров, Радио «Озодӣ» - Пайрав Чоршанбиев, Агентии иттилоотӣ "Азия-Плюс" - Кристина Эрлих, НИЯТ «Ховар» - П. Аминов ва Нигина Алиева, ТВ "Ҷаҳоннамо" - Нигина Алиева ва Таҳмина Мухаммедова, Бонки ҷаҳонӣ Сарчашма: Бонки ҷаҳонӣ, августи соли 2013 51 | P a g e