‫د اÙ?غانستان د سرچينو د دهلÛ?ز پراختيا‪:‬‬ ‫د انرژی د برخÛ? تحليل‬ ‫‪ ۱‬جوالي ‪۲۱۱۲‬‬ ‫جان اروينګ او پيټرمير‬ ‫اجرائيوي لنډيز‬ ‫پدÛ? راپور Ú©Û? د برÛ?ښناه په سکتور باندÛ? د سرچينو دهليز د پراخيتا د وړانديز اغÛ?زÛ? Ú…Û?Ú“Ù„ کيږي‪.‬‬ ‫‪.1‬‬ ‫د كانونو وده او پراختيا Ú†ÙŠ د سرچينو د دهليز د پراختيا هسته تشكيلوي يواÚ?Û? د برÛ?ښنا بالقوه‬ ‫مصرÙ?ونكي ندي‪ ،‬بلكه دوي د اÙ?غانستان لپاره د برÛ?ښنا بالقوه سرچيني هم دي‪ ،‬پدÛ? معنا Ú†Û? کوالی شو‬ ‫د كانونو د استخراج او پروسس لپاره د برÛ?ښنا د توليد د لوی پروژو څخه د استخراجي سکتور‬ ‫برسيره په نورو برخو Ú©Û? هم کار واخلو‪ .‬د سكرو او غازو د پام ÙˆÚ“ زÛ?رمو د شتون له امله د دغه ډول‬ ‫برÛ?ښنا توليد شونÛ? دÛ?‪.‬‬ ‫دا به نه يواÚ?Û? د برÛ?ښنا د توليد په پراختيايي پالن باندÛ? مهمÛ? اغÛ?زÛ? ولري‪ ،‬بلكÛ? د ليږدولو د سيستم‬ ‫‪.2‬‬ ‫په جوړښت يا شكل باندي به هم خپلÛ? اغÛ?زÛ? پريباسي‪ .‬په Ú?انګړي توګه دا به د يو Ú?ای Ú©Û?دنÛ? لپاره يو‬ ‫Ù?رصت رامنÚ?ته Ú©Ú“ÙŠ او د دغÛ? په وسيله به د اÙ?غانستان د بريښنا د توزيع سيستم كوم Ú†Û? په دÛ?‬ ‫وروستيو كلنو ÙƒÛ? تر Ú‰Û?ره د مركزي اسيا هيوادنو (په Ú?انګړي ډول ازبكستان) او همدارنګه ايران‬ ‫څخه (Ú†ÙŠ د هرات سيمي د بريښنا اړتياوي پوره ÙƒÚ“ÙŠ) د بريښنا په وارداتو باندي اتكاء لري‪ ،‬د برÛ?ښنا‬ ‫ډول ډول سرچينو ته الس رسÛ? Ù¾Û?دا کړي‪.‬‬ ‫د اÙ?غانستان ستراتيژيک موقعيت دغه هيواد د انرژي د ليږد د Ú«Ù† شمÛ?ر پروژو لپاره په يو مهم لوبغاړي‬ ‫‪.3‬‬ ‫بدلوي‪ .‬دغه انرژي Ú†Û? د ګازو د غټو پايپ الينو پروژي او د برÛ?ښنا د تجارت هم Ù¾Ú©Û? شامليږي‪ ،‬د‬ ‫اÙ?غانستان د شمالي او غربي ګاونډيو څخه Ú†Û? د انرژي له لحاظه بډايه Ú«Ú¼Ù„ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ د دÛ? هيواد شرقي او‬ ‫جنوبي ګاونډيو ته Ú†Û? د انرژی د کمبود سره مخ دي‪ ،‬وليږدول شي‪ .‬پدÛ? کار سره به نه يواÚ?Û? دا Ú†Û?‬ ‫د ټرانزيت يا ليږد Ù?يس‪ ،‬او د بهرنيو اسعارو څخه ګټه ترالسته شي بلکي د اÙ?غانستان د انرژی په‬ ‫عرضه Ú©Û? به هم د زياتوالي المل وګرÚ?ÙŠ (پدغه برخه Ú©Û? د مركزي اسيا د هيوادنو څخه پاكستان ته په‬ ‫زياتيدونکÛ? Ú©Ú†Ù‡ د بريښنا تجارت د دÛ? راپور سره په مستقيم ډول تړاو لري)‪.‬‬ ‫خو د اÙ?غانستان د برÛ?ښنا سكتور د مسايلو د يو پيچلÛ? ټولګÛ? سره Ú†Û? تر ډيره په ستونزمن امنيتي حالت‬ ‫‪.4‬‬ ‫او په پراخÛ? ÙƒÚ†Û? د ګاونديو هيوادونو د برÛ?ښنا د توليد په سيستم باندÛ? د دÛ? هيواد په اتكاء پورÛ? تړاو‬ ‫لري‪ ،‬مخامخ دی ‪ :‬په ‪ ۲۱۱۱‬كال ÙƒÛ?‪ ،‬د شمال شرق د بريښنا سيستم كوم Ú†ÙŠ شمال او كابل ته بريښنا‬ ‫ويشي‪ ،‬خپل ‪ %۷۷‬اړتياوي له وارداتو د الرÛ? پوره كړي‪ .‬په صادرونكي هيوادونو Ú©Û? ايران او د‬ ‫مركزي اسيا څلور هيوادونه Ú©Û?رغزستان‪ ،‬تاجيكستان‪ ،‬تركمنستان او ازبكستان شامل دي‪.‬‬ ‫په تيرو پنÚ?Ùˆ كلنو كي د توليد يواÚ?Ù†ÛŒ نوÛ? کورنی پروژه ( په تره خيلو كي د ‪ ۱۱۱‬ميګاواټو ډيزلي‬ ‫‪.5‬‬ ‫پروژه Ú†Û? په كال ‪ ۲۱۱۱‬كÛ? بشپړه شوه) د لوړ عملياتÛ? لګښتونو او د تيلو د کموالي له امله ډيره لږه‬ ‫کارولی شوÛ? ده‪ .‬د اوبو په وسيله د بريښنا توليد يو غوره بالقوه انتخاب دی‪ ،‬خو عملي Ú©Û?دنه او لګښتونه‬ ‫يÛ? نامعلوم دي‪ .‬د ‪ ۲۱۱۲‬كال ماسترپالن د اوبو څخه د برÛ?ښنا د توليد لپاره د دوه سترو پروژو د‬ ‫جوړونÛ? وړانديز ÙƒÚ“ÛŒ( د سروبي دويمه برخه‪ Û±Û¸Û± ،‬ميګاواټ‪ ،‬باغدره‪ Û²Û¸Û± ،‬ميګاواټ)‪ ،‬خو د اوبو‬ ‫څخه د برÛ?ښنا جوړونÛ? د Ú‰Û?رÛ? ممکنه پروژو Ú…Û?Ú“Ù†Û? په ‪ ۱۸۸۱‬مو کلنو Ú©Û? ترسره شوی دي او‬ ‫Ú?ينÛ? ÙŠÛ? مخکÛ? له دÛ? Ú†Û? په باوري توګه ÙŠÛ? د لګښتونو‪ ،‬هايدرولوجي‪ ،‬او چاپيرياليزÛ? اغيزو په اړه‬ ‫څه وئيل شي‪ ،‬د عملي ÙƒÛ?دنÛ? ال زياتو هر اړخيزه Ú…Û?ړنو ته اړتيا لري‪ .‬د برÛ?ښنا توليد لپاره دÛ? ته ورته‬ ‫ابهام د شبرغان د غازو د استخراج په برخÛ? ÙƒÛ? شتون لري‪ :‬كه Ú†Û?رÛ? د ذيرمو اوسنی ÙƒÚ†Û? تصديق‬ ‫كړای شي‪ ،‬كÛ?دای شي دا ګاز په نورو برخو Ú©Û? وکارول شي (د كيمياوي كوډ صنعت‪ ،‬د کورونو د‬ ‫کارونÛ? لپاره)‪ .‬دغه ګاز تيز يا تريو دی او د بريښنا د توليد څخه د مخه بايد تصÙ?يه شي‪ :‬دا معلوملول‬ ‫چÛ? دÛ? لپاره به سي سي جي ټي (‪ )CCGT‬غوره انتخاب وي او Ú©Ù‡ ګازي انجنونه‪ ،‬ال نورو څيړنو‬ ‫ته اړتيا شته‪.‬‬ ‫دا سند د ‪Executive Summary - Afghanistan Resource Corridor Development: Power Sector‬‬ ‫‪ Analysis‬ده Ú†ÛŒ ليوالو کسانو ته د يو خدمت په توګه وړاندی کيږي‪ .‬د اختالÙ? په صورت Ú©Û? د دÛ? سند انګليسÛ? متن ته‬ ‫غوره توب ورکول کيږي‪.‬‬ ‫‪ .6‬د سرچينو د دهليز د پراختيا پروژه ÙƒÛ?دای شي اÙ?غانستان ته دا Ù?رصت په الس ورکړي Ú†ÙŠ د سكرو او‬ ‫غازو داخلي ذيرمو څخه بريښنا توليد او وليږدوي او همداراز په عين وخت كي کابل ته نږدÛ? د اوبو‬ ‫څخه د بريښنا د توليد وړتيا رامنÚ? ته كړي‪ .‬اوسني يا Ù?وري مالحظه د ام جي اي ام هغه وړانديز څخه‬ ‫ډاډ دی (د كابل په جنوب ÙƒÛ? د عينك د مسو د كان استخراجونكي چنيايان) Ú†ÙŠ دوي په اشپشته ÙƒÛ? د‬ ‫سكرو په وسيله د حرارتي بريښنا توليدي Ù?ابريكه Ú†Û? د دوي د اړتيا سربيره Ú†ÙŠ ‪ ۱۱۱‬ميګاواټه كيږي‪،‬‬ ‫‪ ۲۱۱‬ميګاواټه بريښنا د کورني اړتياوو لپاره برابر كړي‪ .‬د دي سره اړوند د اشپشټه څخه د عينك د‬ ‫مسو تر كان پوري د ‪ ۲۲۱‬كيلوولټ مزي تمديد به اړين وي‪ ،‬تر Ú…Ùˆ د اÙ?غانستان د بريښنا سيستم سره په‬ ‫مناسب ډول اتصال ونښلول شي‪ .‬همدارنګه دا Ù?رصت هم شتون لري Ú†Û? د ‪ ۲۲۱‬كيلو ولټو مزي په‬ ‫غزيدنÛ? او کارونÛ? سره د كابل چاپيره د ‪ Û²Û²Û±222‬كيلو ولټو د حلقÛ? لپاره يو بنسټ رامنÚ?ته کړي‪ .‬د‬ ‫کانو وزارت او د ام جي اي ام پدÛ? نظر دي Ú†Û? د پروژÛ? څخه ترالسه شوÛ? برÛ?ښنا بيه به د دواړو‬ ‫خواوو په تواÙ?Ù‚ سره ټاکل Ú©Û?Ú–ÙŠ او دا تÙ?اهم هم شتون لري Ú†Û? د برÛ?ښنا د Ù¾Û?رودنÛ? په يو تواÙ?Ù‚ هم‬ ‫خبرÛ? اترÛ? ترسره شي خو ال تر اوسه پدغه هکله کومÛ? خبرÛ? اترÛ? Ù¾Û?Ù„ شوی ندي‪ .‬داسÛ? تمه كيږي‬ ‫چÛ? د شمال شرق د بريښنا سيستم (‪ )NEPS‬به د پام ÙˆÚ“ په اندازه د ازبكستان څخه د وارد شوی ګازÛ?‬ ‫بريښنا له اوسني قيمت څخه Ú†Û? ‪ ۷،۱‬سنټه ‪ /‬كيلواټ ساعت دی‪ ،‬كم وي‪.‬‬ ‫‪ .7‬د اي اÙ? اي اس سي او (‪ )AFISCO‬د اوسپني د كان د پروژي اغÛ?ز ډير ناڅرګند دی‪ .‬داسÛ? ښكاري‬ ‫چÛ? ياده پروژه شايد د خپلÛ? کارونÛ? لپاره د سكرو په وسيله د حرارتي بريښنا توليد پروژه رامنÚ? ته‬ ‫نكړي‪ ،‬او كه Ú†Û?رÛ? پروژه يواÚ?Û? د كان د استخراج او ليږدولو پورÛ? محدوده پاتÛ? شي‪ ،‬نو د بريښنا‬ ‫اړتيا به ÙŠÛ? هم كوچنی وي (تقريبا ‪ 52‬ميګاواټ)‪ .‬كه Ú†Û?رÛ? اوسپنه توليد شي‪ ،‬نو بيا ياده پروژه ÙƒÛ?دای‬ ‫شي د بريښنا خالصه صادرونكي ( كه Ú†Û?ري د اوسپنÛ? د ذوب او تغير پروسÛ?( ‪blast furnace‬‬ ‫‪ ) conversion process‬وكارول شي‪ ،‬Ú?كه ښاري ګاز د پخلي څخه او د اوسپني د ذوب څخه توليد‬ ‫شوی ګاز ÙƒÛ?دای شي د بريښنا د توليد لپاره وكارول شي) او يا خالص د ګاز واردونكي (كه Ú†Û?رÛ? دوي‬ ‫د Ú‰ÙŠ ار اي (‪ )DRI process‬پروسس څخه كار واخلي)‪ ،‬او يا هم دواړه (كه Ú†Û?رÛ? اضاÙ?ÙŠ طبيعي ګاز‬ ‫شتون ولري‪ ،‬كÛ?دای شي د اوسپنÛ? د ذوب څخه توليد شوی ګاز څخه په سي سي جي ټي (‪ )CCGT‬كÛ? د‬ ‫بريښنا د توليد لپاره كار واخيستل شي) وي‪.‬‬ ‫‪ .8‬دا مهمه ده Ú†Û? په دÛ? وپوهيږو Ú†Û? د ګاونډيو هيوادونو د بريښنا سيستمونه په يو وخت Ú©Û? Ù?عاليت نه‬ ‫کوي‪ ،‬او هغوي د خپلو صادراتو له الرÛ? اÙ?غانستان دÛ? ته اړ کوي Ú†Û? د بريښنا شپږ جال سيستمونه‬ ‫Ù?عال ÙƒÚ“ÙŠ Ú†Û? هر يويÛ? د ګاونډويو عرضه كونكو سره همغږي ولري‪ .‬كه Ú…Ù‡ هم دÛ? کار د اÙ?غانستان‬ ‫سره مرسته Ú©Ú“Û? ده Ú†Û? په تيرو پنÚ?Ùˆ كلنو ÙƒÛ? خپل د بريښنا پيرودل پراخه کړي‪ ،‬خو په ناهمغږÛ?‬ ‫توګه د بريښنا وارداتو په منطقي ډول د بريښنا د شبكي د نښليدنÛ? او پراختيا Ù?رصتونه محدودوي‪ .‬په‬ ‫اÙ?غانستان ÙƒÛ? په جغراÙ?يوي لحاظ د پنÚ?Ùˆ جال بريښنايي شبكو له جملÛ? څخه د شمال شرق د بريښنا‬ ‫سيستم تر ټولو لوی دی‪ .‬كÛ?دای شي دوي ټول سره وصل شي كه Ú†Û?رÛ? په ترتيب سره د مركزي اسيا‬ ‫هيوادونه تصميم ونيسي Ú†ÙŠ په همغږي ډول به Ù?عاليت كوي او يا د يو بل سره د لوړ ولتاچ لرونكي‬ ‫مستقيم جريان په وسيله د نښليدنÛ? تواÙ?Ù‚ وكړي‪ .‬د شمال شرق د بريښنا سيستم اوس مهال د كابل ښار يو‬ ‫برخÛ? ته د تاجيكستان او ازبكستان څخه د ‪ ۲۲۱‬كيلوولټ مزي په غزولو سره بريښنا رسوي‪ .‬او د كابل‬ ‫نورÛ? برخÛ? د بيالبيلو حرارتي جنراتورونو او اوبو څخه د توليد شوی بريښنا په وسيله Ú†Ù‡ تر دÛ?‬ ‫مهاله د شمال شرق د بريښنا له سيستم سره نده همغږÛ? شوی‪ ،‬روښانه كيږي‪ .‬داسی هيله شته Ú†Û? په‬ ‫راتلونکي Ú©Û? د امريكا د متحده اياالتو د نړيوالي پراختياي اداري په مالي مرستÛ? سره د يوÛ? پروژÛ?‬ ‫په وسيله د شمال شرق د بريښنا سيستم په كندهار كي د مقر لرونكي جنوب شرق د بريښنا سيستم سره‬ ‫ونښلول شي‪.‬‬ ‫دا سند د ‪Executive Summary - Afghanistan Resource Corridor Development: Power Sector‬‬ ‫‪ Analysis‬ده Ú†ÛŒ ليوالو کسانو ته د يو خدمت په توګه وړاندی کيږي‪ .‬د اختالÙ? په صورت Ú©Û? د دÛ? سند انګليسÛ? متن ته‬ ‫غوره توب ورکول کيږي‪.‬‬ ‫‪ .9‬د ليږد په برخÛ? Ú©Û? نورÛ? پانګوني د همغږی د ستونزو مخه نشي نيولÛ?‪ .‬د ازبكستان سره د اÙ?غانستان‬ ‫قرار داد په صريح ډول د اÙ?غانستان بريښنا شركت د دÛ? څخه منع کوي Ú†Û? د برÛ?ښنا د توليد کورنی‬ ‫کارخانÛ? د ازبكستان له سيستم سره همغږي كړي‪ .‬په همدÛ? ډول د تركمنستان سره قرار داد دا خبره‬ ‫قيد ÙƒÚ“Û? Ú†Û? په اÙ?غانستان ÙƒÛ? د لوړ ولتاژ ليږدونكي اسانتياوÛ? بايد `` ورته تخنيكي مشخصات ولري``‪.‬‬ ‫په حقيقت ÙƒÛ? د دÛ? معنا دا ده Ú†Û? د کابل د توزيع مرکز اوس مهال له دوه جال سرچينو څخه‬ ‫اكماليږي؛ يوه برخه ÙŠÛ? د ازبكستان له سيستم څخه او بله برخه ÙŠÛ? د کورني توليداتو څخه‪ .‬همدا راز د‬ ‫ازبكستان‪-‬کابل د مزي په اوږدو Ú©Û? د بريښنا د توليد نور کوچني مرکزونه هم د ورته ستونزÛ? سره مخ‬ ‫او دÛ? ته اړ دي Ú†Û? خپل ډيزلي او يا كوچني توليدي وسايل پرته لدي څخه Ú†ÙŠ د ازبكستان ارزانه‬ ‫بريښنا ته الس رسÛ? ولري وكاروي‪ .‬له همدÛ? امله‪ ،‬په لومړي پړاو ÙƒÛ? دا اړينه ده Ú†Û? اÙ?غانستان د‬ ‫منÚ?Ù†ÛŒ اسيا د هيوادنو لپاره د قبول ÙˆÚ“ ګريډ Ú©ÙˆÚ‰ (‪ )Grid Code‬رامنÚ?ته Ú©Ú“ÙŠ ترڅو د اÙ?غانستان بريښنا‬ ‫شركت وتوانيږي Ú†Û? په كور دننه توليد شوی بريښنا د وارداتي بريښنا د سيستمونو سره همغږÛ? كړي‪.‬‬ ‫‪ .12‬د ناهمغږی ستونزه‪ ،‬د اوږدو واټنونو شتون ( د لوړ ولټاژ ليږدونكي اوږدو مزو ‪HVAC‬‬ ‫‪ Transmission lines‬له عملياتي محدوديتونو سره يوÚ?ای )‪ ،‬او د بريښنا د ليږدولو Ù?رصتونو ته په‬ ‫پام ‪ ،‬پدي كي هيڅ شك نشته Ú†ÙŠ د ‪ HVDC‬سيستم به په يو نه يو ډول په راتلونكي ÙƒÛ? د اÙ?غانستان د‬ ‫لÛ?ږد د سيستم يوه برخه وي‪ .‬د يو بل سره د نښلونÛ? لپاره يو اوسنÛ? وړانديز د )‪ HVDC (B/B‬سيستم د‬ ‫نصبولو Ú†Û? په اÙ?غانستان Ú©Û? به موقعيت ولري او د اÙ?غانستان بريښنا شركت ته به دا وړتيا وركړي‬ ‫چÛ? د ګاونډيانو څخه په مستقله خپل د همغږی سيستم رامنÚ? ته كړي‪ .‬خو دا تګالره ډير لګښت‬ ‫غواړي او Ú©Ù‡ Ú†Û?رÛ? بالخره د ګاونډي ملکونو سيستمونه د يو بل سره همغږي را منÚ?ته Ú©Ú“Ù‡ نو ÙƒÛ?دای‬ ‫شي اÙ?غانستان ته د پام ÙˆÚ“ ‪ HVDC B/B‬تجهيزات هسÛ? پر Ú?ای پاتÛ? شي‪ .‬سر بيره پردي‪ ،‬د ‪HVDC‬‬ ‫او ‪ HVAC‬د ادلون بدلون د اسانتياوو په رامنÚ?ته کولو Ú©Û? د پام ÙˆÚ“ پانګونÛ? وروسته اÙ?غانستان به‬ ‫ونشي کوالی Ú†Û? په خورا ټيټه بيه د ‪ HVDC‬د ليږد سيستم د جوړونÛ? څخه ګټه پورته Ú©Ú“ÙŠ او همدا‬ ‫رنګه د ‪ HVAC‬سره په موازي ډول د Ù?عاليت له امله د نورو تخنيکي ګټو څخه برخمند شي‪.‬‬ ‫‪ .11‬د مركزي اسيا د هيوادنو څخه پاکستان (د دغه برÛ?ښنا يو Ú…Ù‡ اندازه به کابل ته هم ورکړای شي) ته د‬ ‫‪ HVDC‬برÛ?ښنا د ليږد لپاره يو شمÛ?ر نورÛ? پروژÛ? وړاندÛ? شوی دي ‪ .‬د ازبكستان – اÙ?غنستان –‬ ‫پاكستان د بريښنا ليږدولو پروژه به ‪ ۱۱۱‬ميګاواټه (‪ ۸۱۱‬ګيګا واټ ساعت) بريښنا د اÙ?غانستان بريښنا‬ ‫شركت د ‪ HVDC‬سب ستيشن ته Ú†Û? د كابل په شمال ÙƒÛ? موقيعت لري ورکړي او ‪ ۸۱۱‬ميګاواټه به د‬ ‫پيښور سيمÛ? ته وليږدول شي‪ .‬د مركزي اسيا او جنوبي اسيا‪ Û±Û±Û±Û±-‬پروژه )‪) Project CASA-۱۱۱۱‬‬ ‫به په ورته ډول ‪ HVDC‬په وسيله د تاجكيستان او قرغزستان جمهوريتونو څخه د تر ‪ ۰۱۱‬ميګاواټو‬ ‫پورÛ? اضاÙ?ÙŠ اوبه ايزه بريښنا کابل ته او نوره ‪ ۱۱۱۱‬ميګاواټه پيښور ته وليږدوي‪ .‬دواړه پروژو څخه‬ ‫اÙ?غانستان بÛ?البÛ?Ù„Û? تخنيكي Ú«Ù¼Û? ترالسه کوالی شي‪ ،‬په Ú?انګړي ډول Ú©Ù‡ Ú†Û?رÛ? د همغږی او بÛ? ثباتی د‬ ‫ستونزو له منÚ?Ù‡ وړلو لپاره وکارول شي او په اوږد واټن يعني كابل كي د ستر ظرÙ?يت لرونكي مركز‬ ‫ته Ú†Û? د بريښنا بÛ?البÛ?Ù„Û? منابع لري‪ ،‬بريښنا وليږدوي‪.‬‬ ‫‪ .12‬لدÛ? سره سره د وارداتو ‪ /‬ليږد د دي طرحو مالي او اقتصادي اړخونه ‪ ،‬په Ú?انګړي ډول د ګډونوالو‬ ‫ترمنÚ? د عدالت يقيني کول ال زيات تحليل ته اړتيا لري‪ .‬د دÛ? پروژو په اړه زياتو ابهاماتو ته Ú©Ù‡ پام‬ ‫وکړی شي نو د انرژي يا بريښنا د توليد په برخي كي په اوس مهال Ú©Û? د پانګونÛ? پريکړÛ? Ú†Û? کيدای‬ ‫شي وروسته زيانمنÛ? ثابتÛ? شي‪ ،‬ډير خطرونه لري‪ .‬اÙ?غانستان بايد Ú?ان د بريښنا د ليږد د اسانتياوو د‬ ‫جوړونÛ? په برخه ÙƒÛ? تره هغه زياته پانګونÛ? ته اړ نشي تر Ú…Ùˆ Ú†Û? دغه پانګونÛ? د انرژي د پيرودلو‬ ‫او ليږدولو د اوږد مهاله او په حقوقي لحاظه معتبره قراردادنو په مرسته تضمين شوی نه وي‪.‬‬ ‫دا سند د ‪Executive Summary - Afghanistan Resource Corridor Development: Power Sector‬‬ ‫‪ Analysis‬ده Ú†ÛŒ ليوالو کسانو ته د يو خدمت په توګه وړاندی کيږي‪ .‬د اختالÙ? په صورت Ú©Û? د دÛ? سند انګليسÛ? متن ته‬ ‫غوره توب ورکول کيږي‪.‬‬ ‫‪ .13‬د دÛ? راپور اصلي وړانديز دا دی Ú†Û? اوس مهال دÛ? د پلخمري څخه تر كابله(د سالنګ درÛ? له‬ ‫الرÛ?) د ‪ ۲۲۱‬كيلو ولټ لين دوچنده كيدلوطرحه د نظره وغورÚ?ول شي‪ .‬د دÛ? پرÚ?ای د شمال –‬ ‫جنوب نوÛ? ‪ ۲۲۱‬كيلو ولټ لين جوړيدلو وړانديز ( او احتماال يو ‪ ۱۱۱‬كيلو ولټ لين Ú†Û? په لومړيو Ú©Û?‬ ‫به ‪ ۲۲۱‬كيلو ولټ سره Ù?عاليت Ù¾Û?Ù„ Ú©Ú“ÙŠ) شمالي ښار مزار شريÙ? څخه كيږي‪ Û±( .‬انÚ?ور)‪ .‬ياد لين به د‬ ‫باميانو د ښارڅخه تير او د اشپشته له ‪ ۲۱۱‬ميګاواټه د بريښنا ستيشن سره ونښليږي او له هغه Ú?ايه به د‬ ‫كابل د جنوب شرق سب ستيشن سره يو Ú?اÛ? اوبيا د عينك د مسو كان ته وغزول شي‪ .‬د دÛ? د پراختيا‬ ‫لپاره د لومړي ګام په حيث دا وړانديز هم Ú©ÙŠÚ–ÙŠ Ú†Û? د تره خيلو د برÛ?ښنا د کارخانÛ? سره د عينک د بيا‬ ‫نښلولو له الرÛ? د كابل چارچاپيره ‪ ۲۲۱‬كيلو ولټه دوره بشپړه کړای شي Ú…Ùˆ د عينك كان وكوالی شي‬ ‫د تره خيلو برÛ?ښنا د خپل Ù?عاليت د پيلولو په موخه وكاروي‪ .‬د شمال – جنوب ‪ ۲۲۱‬كيلو ولټه لين په‬ ‫ډيزاين Ú©Û? باميانو ته نږدÛ? د اوسپنÛ? كان ته د بريښنا ورکړه او په راتلونکي Ú©Û? په ساحه ÙƒÛ? د‬ ‫سكرو په وسيله توليد شوي حرارتي بريښنا د نورو بالقوه ستيشنونو سره نښليدنه هم په پام Ú©Û? ونيول‬ ‫شي‪ .‬د يادÛ? تګالرÛ? تخنيكي جزئيات به په راتلونكي د ام جي اي ام د بريښنا د طراحانو سره د نورو‬ ‫خبرو اترو د د پايلو پورÛ? منتظره پاتÛ? شي‪ ،‬ليكن دغه تګالره به شبرغان د ګازو په ساحو Ú©Û? د توليد‬ ‫د اضاÙ?ÛŒ سرچينو رامنÚ?ته کيدو سره او كابل ته ليږديدونكي انرژي ال زياتÛ? تنوع او ثبات سره مرسته‬ ‫وکړي او همدارنګه د مزار شريÙ? څخه تر پلخمري پوري په ‪ ۲۲۱‬كيلو ولټ لين باندÛ? د اضاÙ?ÙŠ بار‬ ‫مخه ونيسي‪.‬‬ ‫‪ 1‬انÚ?ور‪ :‬د نوي ترانزميشن يا ليږد وړانديز شوي مسير‬ ‫‪ .14‬د وړانديز شوي مسير لپاره زمونږ تخمين شوي لګښتونه په ‪ 1‬جدول ÙƒÛ? ښودل شوی دي‪ .‬مجموعي‬ ‫تخمين ‪ ۱۸۲‬ميلون ډالره‪ ،‬د اي سي بي پروسيجرنو (‪ )ICB Procedures‬په اساس د لينونو او سب‬ ‫دا سند د ‪Executive Summary - Afghanistan Resource Corridor Development: Power Sector‬‬ ‫‪ Analysis‬ده Ú†ÛŒ ليوالو کسانو ته د يو خدمت په توګه وړاندی کيږي‪ .‬د اختالÙ? په صورت Ú©Û? د دÛ? سند انګليسÛ? متن ته‬ ‫غوره توب ورکول کيږي‪.‬‬ ‫ستيشنونو د ودانيو د جوړولو پربڼسټ‪ ،‬چط د اي Ú‰ÙŠ بي (‪ )ADB‬وړانديز شوي شمال – جنوب پروژي‬ ‫څخه د سپما په وسيله به جبران شي‪.‬‬ ‫‪ 1‬جدول‪ :‬د لومړنيو لګښتونو تخمين‬ ‫په ميلون امريكايي ډالر‬ ‫په نورو پراختياو اتكاء‬ ‫كاري ساحه‬ ‫پړاو‬ ‫‪3222‬‬ ‫ام جي اي ام ‪ 222‬كيلو دغه لين ممكن د عينك كان ته لومړنی بريښنا د تره خيلو د ډيزلي‬ ‫‪1‬‬ ‫بريښنا د توليد له ستيشن څخه وليږدوي‪ ،‬که Ú…Ù‡ هم Ú†Û? ياده برخه‬ ‫ولټه لين د تر خيلو د‬ ‫‪ 113‬ميګا واټه حرارتي د ام جي اي ام د قرار داد په ژمنو كط شامل نده‪ .‬د Ø­Ù?ظ Ùˆ مراقبت‬ ‫د مسووليت په ګډون د پلي كولو ترتيبات‪ ،‬او د اÙ?غانستان بريښنا‬ ‫بريښنا له ستيشن څخه‬ ‫شركت ته ÙŠÛ? د مالكيت ليږد وخت به خبرو اترو ته اړتيا ولري‪.‬‬ ‫عينك ته غزوي‬ ‫‪72.4‬‬ ‫بدغه لين بايد د كانونو وزارت او ام جي اي ام شركت ترمنÚ? د‬ ‫ام جي اي ام به ‪222‬‬ ‫‪2‬‬ ‫تړل شوی قرارداد پر بڼسټ جوړ شي‪ .‬همدا ډول ياد شرکت‬ ‫كيلو ولټه لين د اشپشته‬ ‫مکلÙ?يت لري Ú†Û? د اÙ?غانستان برÛ?ښنا شرکت ته په باميانو او دشت‬ ‫له ‪ 422‬ميګاواټه‬ ‫برچي Ú©Û? هم برÛ?ښنا ورکړي‪ .‬همدارنګه دا هم بايد ياده شي Ú†ÙŠ د‬ ‫Ù?ابريكي څخه د عينك‬ ‫ام جي اي ام هغه كاري قوا ته د اوسيدولو Ú?ای چمتو کولو لپاره‬ ‫كان ته وغزوي‬ ‫چي د اشپشته كان او بريښنا Ù?ابريكي سره تړاو لري‪ ،‬باميانو ته د‬ ‫بريښنا ليږد اړين وي‪.‬‬ ‫دغه پروژه به هغه مهال تر سره شي كله Ú†ÙŠ د شبرغانو حرارتي ‪6529‬‬ ‫د اÙ?غانستان بريښنا‬ ‫‪3‬‬ ‫شركت د شمال – جنوب بريښنا (د غازو څخه ) ترالسه شي او يا هم د وارداتو د يو نوي‬ ‫مسير د بشپړولو لپاره د قرار داد په ترسره كيدلو څخه د تركمنستان څخه بريښنا ترالسه‬ ‫مزار شريÙ? څخه د لين کړای شي‬ ‫جوړول بشپړوي‬ ‫‪1325‬‬ ‫د مرکزي اسيا‪ -‬جنوبي دغه پروژه كيدايي شي د مركزي اسيا‪-‬جنوبي اسيا د پروژی‬ ‫‪4‬‬ ‫اسيا د پروژÛ? ( ‪ )CASA Project( CASA‬د يو برخي په حيث جوړه کړای شي ترڅو د‬ ‫‪ )Project‬په Ù¾Û?Ù„ سره د ‪ HVDC‬برÛ?ښنا د تره خيلو او يا چمتلي او يا هم د باغدري د‬ ‫كابل چارچاپيره د ‪ 222‬اوبيزي برÛ?ښنا د پروژي سره ونښلول شي‪.‬‬ ‫كيلو ولټه بريښنا حلقه‬ ‫بشپړيدل‬ ‫‪ .15‬د بريښنا د ليږد (ټرانزميشن) مسير دقيقي ارزونÛ? ته اړتيا لري‪ .‬د سالنګ درÛ? په اوږدو Ú©Û? د بل‬ ‫‪ ۲۲۱‬كيلو ولټه لين د غزونÛ? وړانديز پدÛ? واقعيت بنا دÛ? Ú†ÙŠ يو خو غزونه ÙŠÛ? په واضحه توګه يو‬ ‫ممکن کار دÛ? او بل د يو لوی سرک تر Ú…Ù†Ú« موقيعت لري ‪ .‬که Ú…Ù‡ هم Ú†Û? شته ‪ ۲۲۱‬كيلو ولټه لين د‬ ‫ډÛ?رÛ? بريښنا د Ù„Û?ږد وړتيا نلري‪ ،‬خو نوره بديل مسيرونه شتون لري Ú†Û? نه يواÚ?Û? د کورنی سرچينو‬ ‫څخه په مستقيم ډول د بريښنا الس ته راوړلو لپاره ګټور دي بلکÛ? په عين وخت Ú©Û? د ډول ډول‬ ‫سرچينو څخه د برÛ?ښنا په تامين سره د كابل د بريښنا د سيستم د ال امنيت المل هم ګرÚ?ي‪ .‬لدÛ? امله د‬ ‫دÛ? پرÚ?ای Ú†Û? د ‪ ۲۲۱‬كيلو ولټه لين ظرÙ?يت په عين مسير ÙƒÛ? د موازي لين په غزولو سره يو پر دوه‬ ‫كړي‪ ،‬د بيروبار د كميدلو لپاره به دا ÚšÙ‡ وي Ú†Û? ياد مسير د راتلونكي ‪ HVDC‬لين لپاره کوم Ú†Û? به‬ ‫کابل يا د کابل څخه په تÛ?رÛ?دو پاکستان( ‪ )CASA Project‬ته برÛ?ښنا ليږدوي‪ ،‬خوندي وساتل شي‪.‬‬ ‫دا سند د ‪Executive Summary - Afghanistan Resource Corridor Development: Power Sector‬‬ ‫‪ Analysis‬ده Ú†ÛŒ ليوالو کسانو ته د يو خدمت په توګه وړاندی کيږي‪ .‬د اختالÙ? په صورت Ú©Û? د دÛ? سند انګليسÛ? متن ته‬ ‫غوره توب ورکول کيږي‪.‬‬ ‫‪ .16‬له بل پلوه د ازبكستان – اÙ?غانستان – پاكستان پروژÛ? (‪ )UAP Project‬د شمال – جنوب يو موازي‬ ‫مسير په ګوته كړی‪ ،‬كوم Ú†Û? كيدای شي د نوي ‪ Û±Û±Û±/۲۲۱‬كيلو ولټه لين لپاره وكارول شي او د دÛ?‬ ‫سره به د الرÛ? په مسير ÙƒÛ? د سب سټيشنونو رامنÚ? ته كولو او د ام جي اي ام طرحه شوي لين سره د‬ ‫نښليدو Ù?رصت رامنÚ? ته شي‪ .‬دا بايد ومنل شي Ú†Û? Ú©Ù‡ Ú…Ù‡ هم د لويو سركونو سره نږدÛ? د ليږدونكو‬ ‫لينونو جوړونه Ú«Ù¼Û? لري‪ ،‬خو د هيواد څخه تيريدونكي مسير كيداي شي تر ډيره واټننونه رالنډ او له دÛ?‬ ‫امله لګښتونه Ú©Ù… شي‪ .‬په دÛ? برخه ÙƒÛ? اÙ?غانستان Ú?انګړي ټوپوګراÙ?يك خصوصيات لري Ú†Û? په هيواد‬ ‫کÛ? د بريښنا د لينونو غزولو لپاره اسانتيا رامنÚ?ته كوي‪ .‬د Ù„Ú– بوټÛ? او ونÛ? او د ډيرو غونډيو شتون د‬ ‫اوږدو مسيرونو لپاره Ù?رصت وړاندÛ? كوي او د مناسب سړکونو څخه پرته د هيواد بÛ?ال بÛ?لو سيمو ته‬ ‫الس رسÛ? د دغه ډول جوړونه عملي کيدای شي ‪ ،‬په Ú?انګړی توګه Ú©Ù‡ Ú†Û?رÛ? دغه چارÛ? د هليكوپټرو‬ ‫په وسيله تر سره شي‪.‬‬ ‫‪ .17‬د سرچينو د دهلÛ?ز د سكرو پروژÛ? به د كاربنو استخراج زيات كړي‪ ،‬خو د سړي سر ګلخانه يي ګازونو‬ ‫اخراج يا ډالر سر ناخالصو ملÛ? توليدات به د Ù†Ú“ÛŒ تر ټولو ټيټ پاتÛ? شي‪ .‬تر كال ‪ ۲۱۲۱‬پوري به د‬ ‫سرچينو د دهليز پروژي به د سړي سر كاربن ډاي اكسايد (‪ )COâ‚‚/capita‬اخراج له اوس مهال ‪۱،۱۱‬‬ ‫ټنو څخه تر ‪۱،۱۸‬ټنو پورÛ? ( د ‪ %۱،۱‬د Ù†Ù?وسو د كلنی زياتوالي پر بڼسټ) پورÛ? زيات كړي‪ :‬دا د‬ ‫‪ 2229‬د Ù†Ú“Û?وال اوسط سره Ú†Û? سړي سر ‪ ۲،۲‬ټنه كاربن ډاي اكسايد اخراج دي‪ ،‬مقايسه شوی دی‪ .‬د‬ ‫سكرو پرمختللÛ? تكنالوژي به اساسا ډير اغÛ?زمندتوب ( په وصÙ?ÙŠ ډول د ‪ % Û²Û°-۲۲‬اغيزمندتوب د ‪-۰۳‬‬ ‫‪ %۰۷‬اغÛ?زمندتوب په پرتله Ú†Û? د نورو برخو څخه ÙŠÛ? تمه كيدای شي) او په Ù„Ú– اندازه د ګلخانه يي‬ ‫ګازونو اخراج کيږي‪ ،‬خو د هر واحد Ù„Ú– تر Ù„Ú–Ù‡ اندازه ÙŠÛ? د ‪ ۳۱۱‬ميګاواټو شاه اوخواه ده‪ ،‬او له همدÛ?‬ ‫امله پدÛ? پړاو ÙƒÛ? په اÙ?غانستان Ú©Û? د انرژی لپاره د مخ پر ډيرÛ?دونکÛ? اړتيا لپاره مناسب نده‪ .‬په اسيا ÙƒÛ?‬ ‫د سكرو پروژÛ? د ‪ MWÛ±Û±Û± x ۲‬څخه كوچني ندي‪ .‬اغيزمندتوب ÙŠÛ? كيدای شي د اÙ?غانستان بريښنا‬ ‫شركت سره د انرژي د پيردولو په قرارداد Ú©Û? د نارموټيÙ? حرارت د ميزان په Ú?ای کولو سره زيات‬ ‫كړو‪ .‬سر بيره پر دÛ?‪ ،‬د ګلخانه ÙŠÛ? ګازونو په اخراج Ú©Û? ورته ÚšÙ‡ والي ÙƒÛ?دای شي په ټي او ډي‬ ‫(‪)T&D‬كي د تخنيكي ضايعاتو په راكمولو سره ټول سيستم ته د پراخÛ? Ú«Ù¼Û? په رسولو سره ترالسه شي‪.‬‬ ‫‪ .18‬په اخره Ú©Û? مونږ دا نظر وړاندÛ? کوو Ú†Û? د ټي او Ú‰ÙŠ (‪ )T&D‬د ضايعاتو اوسنی اندازه (تخميني اندازه‬ ‫يي د ‪ )% Û²Û± –۰۱‬د منلو ÙˆÚ“ نده‪ .‬د ټي او Ú‰ÙŠ د ضايعاتو راكمول‪ ،‬او په Ú?انګړي ډول غير تخنيكي‬ ‫ضايعات‪ ،‬د Ù?وري لومړيتوب په ډول د لوړÛ? خالصÛ? اقصادي Ú«Ù¼Û? او همدارنګه د ګلخانه يي ګازونو په‬ ‫اخراج ÙƒÛ? د پام ÙˆÚ“ Ú©Ù…Û? رامنÚ?ته شي‪ .‬دغه ګټي پرته له دÛ? Ú†Û? د عرضÛ? يا ليږد انتخابونو ته او يا‬ ‫ظرÙ?يت اړونده وړاندوينو ابهاماتو ته پام وشي‪ ،‬زياتوالÛ? مومي‬ ‫دا سند د ‪Executive Summary - Afghanistan Resource Corridor Development: Power Sector‬‬ ‫‪ Analysis‬ده Ú†ÛŒ ليوالو کسانو ته د يو خدمت په توګه وړاندی کيږي‪ .‬د اختالÙ? په صورت Ú©Û? د دÛ? سند انګليسÛ? متن ته‬ ‫غوره توب ورکول کيږي‪.‬‬