62658 I ML I C p nh t Tình hình Phát tri n Kinh t Vi t Nam DO NGÂN HÀNG TH GI I SO N TH O Cho H i ngh Tư v n các nhà tài tr cho Vi t Nam Thành ph Hà Tĩnh, 8-9 tháng 6, 2011 Báo cáo này do Deepak Mishra và inh Tu n Vi t so n th o, có s óng góp c a các ng nghi p g m Mette Frost Bertelsen, Ben Bingham, Sameer Goyal, Ivailo Izvorski, Valerie Kozel, Keiko Kubota và Tri u Qu c Vi t, dư i s hư ng d n c a Victoria Kwakwa. Nguy n Lan Phương h tr biên so n. B N DNCH KHÔNG CHÍNH TH C VI T NAM – I ML I T6/2011 M CL C TÓM T T T NG QUAN I. DI N BI N KINH T TOÀN C U VÀ KHU V C G N ÂY VÀ TRI N V NG A Kinh t toàn c u ph c h i: V ng ch c nhưng không ng u B B i c nh khu v c: Vi t Nam có ph i là ngo i l so v i chuNn khu v c II. TÌNH HÌNH PHÁT TRI N KINH T G N ÂY C A VI T NAM A. Ph c h i theo chu kỳ kinh t trong b i c nh ch m chuy n d ch cơ c u B. Ng ai thương phát tri n m nh C. Cán cân i ngo i – tâm tr ng l n l n D. L m phát gia tăng m c cao E. Ư c tính Ch s bình n kinh t vĩ mô c a Vi t Nam F. Tình hình tài khóa và n qu c gia G. Di n bi n trong khu v c ngân hàng III. CÁC NG THÁI CHÍNH SÁCH A. Ngh quy t 11: T t c m i ch là s kh i u IV. TRI N V NG TRONG VÀ SAU NĂM 2011 Ph l c Ư c tính Ch s bình n Kinh t Vĩ mô c a Vi t Nam (VIMS) 3 VI T NAM – I ML I T6/2011 TÓM T T T NG QUAN i. Trong vài năm v a qua, tình hình kinh t vĩ mô c a Vi t Nam i theo m t xu hư ng ã ư c d oán trư c. Khi i m t v i các cú s c bên ngoài, các cơ quan ch c năng l a ch n b ov t c tăng trư ng nhanh c a n n kinh t , k c khi i u ó có nghĩa là ph i ch u m c b t n v kinh t vĩ mô cao hơn. i u này ng nghĩa v i vi c t c tăng trư ng ch m l i ch chút ít và n n kinh t thư ng xuyên rơi vào tình tr ng tăng trư ng nóng. Do v y, khi n n kinh t b t u tăng trư ng quá nóng vào cu i năm 2010 và sau nh ng trì hoãn trong vi c rút l i các gói kích thích tài khóa và ti n t ã ư c áp d ng vào năm 2009, không nhi u nhà quan sát d oán r ng chính ph l i có ph n ng kiên quy t nh m ngăn ch n tình tr ng b t n kinh t vĩ mô k ti p. ii. Tình tr ng b t n kinh t vĩ mô hi n nay có m c tr m tr ng ngang b ng v i t tăng trư ng nóng trư c vào gi a năm 2008. Chúng tôi th xây d ng m t mô hình ư c tính tình tr ng b t n kinh t vĩ mô – Ch s n nh Kinh t Vĩ mô c a Vi t Nam (VIMIS) d a trên bi n ng c a b n bi n s là t giá danh nghĩa, d tr ngo i h i, t c l m phát và lãi su t danh nghĩa. K t qu c a phép o này cho th y m c m t n nh kinh t vĩ mô hi n nay ã n sát v im c b t n vào gi a năm 2008, tuy nhiên v n chưa vư t quá. Song khác v i năm 2008, khi m c m t n nh tăng m nh và l i gi m ngay, v i t tăng trư ng nóng này tình tr ng m t n nh ã kéo dài trong m t th i gian khá dài – t tháng 11/2010 n tháng 2/2011 – làm cho n n kinh t Vi t Nam rơi vào m t th i kỳ lo ng i và b t tr c kéo dài. iii. Chính ph Vi t Nam ã thành công trong vi c ph c h i l i m c n nh vĩ mô áng k trong vòng vài tháng qua. Sau k t thúc thành công c a ih i ng XIth và T t Nguyên án vào u tháng 2, các cơ quan ch c năng ã hành ng nhanh nh n gi i quy t các v n kinh t vĩ mô c a t nư c. Ti n ng c a Vi t Nam b phá giá 9,3% so v i ng ô-la M vào ngày 11/2/2011, và m t gói chính sách bình n – m t ph n ư c th hi n thông qua Ngh quy t 11 – ã ư c phê duy t vào ngày 24/2/2011. Ngh quy t 11 bao g m nh ng m c tiêu chính sách ti n t và tài khóa táo b o, c ng c l n nhau và r t nh t quán, và g m c vi c chính ph lên k ho ch ti n hành các bi n pháp tái cơ c u, c i cách doanh nghi p nhà nư c, c i thi n thông tin th trư ng và b o v ngư i nghèo kh i nh ng cú s c b t n kinh t vĩ mô trong tương lai. iv. Các n l c bình n kinh t - t t c m i là s kh i u. Dù ban u có nhi u băn khoăn, song hi n nay dư lu n ã công nh n r ng rãi r ng Ngh quy t 11 là m t k ho ch áng tin c y và là m t bư c i quan tr ng dành l i s n nh kinh t vĩ mô cho Vi t Nam. L n u tiên sau ba năm, ng Vi t Nam ã ư c giao d ch t i các ngân hàng thương m i th p hơn t giá tham chi u chính th c. Ngân hàng Nhà nư c Vi t Nam b t u mua ngo i t trên th trư ng liên ngân hàng, qua ó nâng cao d tr ngo i h i lên áng k . M c r i ro tín d ng c a Vi t Nam trên th trư ng qu c t ã c i thi n trong th i gian qua. Tuy nhiên v n còn vô s r i ro vĩ mô trong h th ng và chúng có th làm o ngư c nh ng k t qu bư c u trong ba tháng v a qua. 4 VI T NAM – I ML I T6/2011 v. M c dù t ư c thành công bư c u, các cơ quan ch c năng v n c n c nh giác n u ch m d t quá s m các bi n pháp chính sách theo Ngh quy t 11. Vi c th c hi n Ngh quy t 11 không ph i ch nào cũng ư c làm t t: nh ng n l c ki m soát u tư công b ch m tri n khai, c i cách doanh nghi p nhà nư c chưa ư c th hi n rõ ràng và các bi n pháp nh m thông tin t t hơn v i th trư ng v n còn ch m ch p và do d . V i d ki n tăng trư ng s ch m l i trong quý hai và quý ba năm 2011, có th s n y sinh nhu c u n i l ng chính sách ti n t và tài khóa vào nh ng th i i m nh t nh và c i cách cơ c u i ch m l i. Như ng b cho nh ng nhu c u này có th bu c toàn th n n kinh t ph i tr giá t. Hơn n a, ây là cơ h i các cơ quan ch c năng khôi ph c l i s tín nhi m thông qua vi c th c hi n Ngh quy t 11 m t cách cương quy t và hi u qu cho n khi t ư c ít nh t là ba m c quan tr ng dư i ây: (i) l m phát tr v m c bình n m t ch s ; (ii) hoàn toàn xóa b ư c chênh l ch v t giá; và (iii) m c d tr ngo i h i t i thi u tương ương v i 2,5 tháng nh p khNu. vi. Chúng tôi d báo tình hình kinh t Vi t Nam s d n d n ư c c i thi n trong sáu tháng cu i năm 2011. T c l m phát d ki n lên cao nh t trong quý hai và sau ó gi m d n xu ng kho ng 15% vào cu i năm, khi chính sách th t ch t phát huy y tác d ng. M c thâm h t tài kho n vãng lai ư c tính vào kho ng 5% GDP và th trư ng ngo i h i s n nh trong tương lai g n. M t khi s n nh kinh t vĩ mô d n ư c khôi ph c, tình tr ng “bi n v n” (capital flight) d ki n s gi m i trong năm 2011, giúp cho NHNN tích lũy d tr ngo i t nhanh hơn. GDP sau khi ch ng l i vào quý m t và quý hai s tăng m nh tr l i vào cu i năm. Chúng tôi d báo tăng trư ng kinh t năm 2011 s gi m xu ng kho ng 6%, v i ti m năng tăng tr l i áng k vào năm 2012. Các r i ro chính i v i tri n v ng này bao g m ch m d t quá s m các bi n pháp bình n, s tr l i c a các v n trong h th ng ngân hàng và doanh nghi p nhà nư c, và giá c hàng hóa th gi i ti p t c tăng ho c cu c kh ng ho ng n châu Âu t i h i k ch phát và nh ng nh hư ng lây lan c a nó n nh ng khu v c khác trên th gi i. 5 VI T NAM – I ML I T6/2011 I. DI N BI N KINH T TOÀN C U VÀ KHU V C G N ÂY VÀ TRI N V NG I.A Kinh t toàn c u ph c h i: V ng ch c nhưng không ng u1 1. S ph c h i c a n n kinh t toàn c u ã b t r ch c ch n, m c dù có nh ng căng th ng gia tăng và kh năng có các bi n c x u b t thư ng nhi u khu v c trong nh ng tháng g n ây. GDP c a các nư c ang phát tri n tăng trư ng 7% trong năm 2010, s n xu t công nghi p và thương m i toàn c u l i tăng trư ng m nh m (xem Bi u 1, hình trái). Các ng l c ph c h i chính bao g m nhu c u n i a m nh m c a các nư c ang phát tri n, thương m i nam-nam tăng m nh, các i u ki n th trư ng lao ng ư c c i thi n m t s n n kinh t có thu nh p cao, chính sách tài khóa và ti n t ti p t c m r ng h u h t các n n kinh t phát tri n, và gi m i l c c n i v i tăng trư ng nh s ph c h i c a khu v c tài chính. Nh ng y u t này cho t i nay ã làm trung hòa nh hư ng c a m t s cú s c tiêu c c như giá c hàng hóa toàn c u tăng, b t n v chính tr Trung ông và B c Phi, thiên tai và th m h a h t nhân Nh t B n. Bi u 1: Kinh t toàn c u ph c h i m nh m , trong ó các nư c ang phát tri n óng vai trò l n hơn Trái: Kinh t toàn c u ph c h i v ng ch c… Ph i: v i t c không ng u Ngu n: Tri n v ng Kinh t Toàn c u (2011) 2. M c dù kh ng ho ng kinh t có tính ch t toàn c u, song quá trình ph c h i dư ng như l i mang m nét a phương. S ph c h i c a s n xu t công nghi p ã làm s n lư ng c a các nư c ang phát tri n tăng hơn 19% so v i m c s n lư ng trư c th i i m kh ng ho ng vào tháng 8/2008 (bi u 1, hình ph i), trong khi ó s n lư ng c a các nư c có thu nh p cao th p hơn so v i th i i m tháng 2/2008 là 8%. S n lư ng công nghi p c a Trung Qu c cao hơn so v i m c trư c khi kh ng ho ng là 40%, c khu v c ông Á và Vi t Nam kho ng 35%. Châu Âu, k t qu ph c h i c a các n n kinh t ngo i vi dư ng như không i ôi v i k t qu tăng trư ng c a các n n kinh t c t lõi, d n n hai t c ph c h i khác nhau c a châu Âu. Tương t , m c dù n n kinh t M ph c h i v ng ch c, song s thi u ng thu n chính tr gi i quy t các v n 1 Theo “D th o Tri n v ng Kinh t toàn c u,” Ngân hàng Th gi i (Tháng 6, 2011). 6 VI T NAM – I ML I T6/2011 tài khóa và n c a M b t u làm cho th trư ng lo ng i. S ph c h i c a n n kinh t Nh t B n ã b c n tr b i ng t và sóng th n tàn phá, i u này cũng làm nh hư ng n n n kinh t Vi t Nam dù m c khiêm t n (Xem H p 1). H p 1: Tác ng c a ng t và sóng th n Nh t b n i v i n n kinh t Vi t Nam Các ư c tính chính th c cho bi t m c thi t h i do t ng t và sóng th n ngày 11 tháng 3 Nh t B n vào kho ng 3-5% GDP Nh t B n, tr c ti p nh hư ng n khu v c chi m kho ng 4% GDP Nh t B n và 4,5% dân s . Kho ng 450 nghìn ngư i b m t nhà , kho ng trên 20.000 thi t m ng. M c dù m t vài khía c nh, quy mô c a t thiên tai v a r i có th so sánh v i tr n ng t Kobe năm 1005, song có nh ng khác bi t áng k như kh ng ho ng h t nhân, thi t h i cao hơn v sinh m ng và tài s n do sóng th n gây ra. c bi t, tr n thiên tai này ã phá h y kho ng 7,3% lư ng cung c p i n năng c a Nh t B n, trong ó kho ng 3,8% là do hư h ng h th ng nhi t i n, và 3.5% là h th ng i n h t nhân. Trong khi tr n thiên tai Kobe có ít tác ng n tăng trư ng GDP, t kh ng ho ng l n này d ki n s làm tăng trư ng c a Nh t B n gi m i áng k . S ph c h i sau t thiên tai năm nay cũng khác, do tình tr ng m t i n và chi tiêu tiêu dùng gi m m nh trong nh ng tu n u tiên sau kh ng ho ng. Doanh s bán l trong tháng Ba gi m 8,5% so v i cùng kỳ năm trư c, doanh s thi t b máy móc và kinh doanh gi m 17%. Trong ngành công nghi p ô tô, tình tr ng ình tr d ki n s kéo dài n cu i quý hai, kh năng làm cho s n lư ng gi m m t n a. M c dù còn nhi u i u b t tr c, song nhi u ngư i cho r ng GDP c a quý hai s gi m kho ng t 3-10% (tính theo năm) trư c khi nh ng n l c tái thi t kh c ph c ư c tác ng c a s ình n c a n n kinh t và làm cho tăng trư ng quay tr l i. Nh t B n và Vi t Nam có m i quan h kinh t m t thi t. Nh t là i tác thương m i l n th tư c a Vi t Nam. ng th i Nh t cũng là nư c vi n tr ODA l n nh t cho Vi t Nam. Nh t B n là m t trong ba nư c có u tư nư c ngoài l n nh t vào Vi t Nam. Năm 2010, Vi t Nam ã nh n ư c kho ng g n 4,5 t USD ngo i t t Nh t B n thông qua xu t khNu, ODA, FDI, ki u h i t ngư i lao ng Vi t Nam Nh t và doanh thu c a ngành du l ch t các du khách Nh t B n. M c dù có quan h kinh t m t thi t như v y, song nh hư ng tr c ti p c a sóng th n và ng t d oán không quá 0,2% tăng trư ng hàng năm c a Vi t Nam. Tuy nhiên, m c dù t c tăng trư ng nói chung có th ch m l i không nhi u, song tác ng i v i m t s ngành có th r t áng k , như các ngành d t may, th y s n và dây cáp i n. Lý do vì sao tác ng t ng th l i nh là: (i) t tr ng thương m i v i Nh t B n trong t ng giá tr thương m i c a Vi t Nam liên t c gi m, vì Vi t Nam ã a d ng hóa các th trư ng xu t khNu c a mình c bi t sau khi gia nh p WTO; (ii) v i vi c duy trì s tăng trư ng lâu dài v l i ích thương m i c a Nh t B n i v i Vi t Nam, chúng tôi cho r ng ngu n v n FDI cam k t t Nh t B n s ư c duy trì m c cao, dù trong th i gian trư c m t có th gi m nh ; và (iii) cu i cùng, các quan ch c Nh t b n v n cam k t r ng ODA dành cho Vi t Nam s không b nh hư ng b i nh ng bi n c g n ây. Ngu n: Tri n v ng Kinh t Toàn c u, Ngân hàng Th gi i (tháng 6/2011); Ngân hàng ANZ, Tác ng c a cu c kh ng ho ng Nh t B n i v i Vi t Nam (6/4/2011) 3. Áp l c tăng giá tr l i i v i giá c hàng hóa toàn c u là m i nguy cơ l n i v i s ph c h i c a n n kinh t toàn c u. S d ng v n ch t ch hơn, tăng trư ng nhanh hơn, căng th ng Trung ông và các cú s c cung s n phNm nông nghi p làm cho giá c hàng hóa toàn c u ngày càng tăng. Giá c các m t hàng lương th c ư c mua bán trên th trư ng qu c t ã lên g n n m c như trong cu c kh ng ho ng lương th c năm 2008. Tuy nhiên, giá ngũ c c – thành ph n lương th c quan tr ng nh t i v i ngư i nghèo và m t trong nh ng m t hàng xu t khNu 7 VI T NAM – I ML I T6/2011 ch l c c a Vi t Nam – l i không tăng nhi u như trong năm 2008. Giá d u thô ã tăng do nhu c u tăng cao châu Á và kỳ v ng th t ch t ngu n cung trong tương lai, ình tr trong s n xu t d u do bi n ng chính tr Trung ông và B c Phi. 4. B t ch p tình tr ng trì tr g n ây, tăng trư ng toàn c u d báo s m c cao t năm 2011 n 2013. các qu c gia có thu nh p cao, tác ng tiêu c c c a vi c tái c u trúc ngành ngân hàng và s gi m sút trong ngành b t ng s n s ph n nào gi m xu ng, và nhi u nư c ang phát tri n s ho t ng tr l i m c ti m năng. Theo báo cáo Tri n v ng Kinh t Toàn c u m i nh t (2011), m t n phNm c a Ngân hàng Th gi i, thì tăng trư ng GDP toàn c u t m c 3,8% trong năm 2010 s gi m xu ng 3,2% trong năm 2011 trư c khi tăng lên m c 3,6% trong c hai năm 2012 và 2013. I.B B i c nh khu v c: Vi t Nam có ph i là ngo i l so v i chu n khu v c?2 5. Tăng trư ng s n lư ng trong toàn khu v c ông Á năm 2010 u m nh. K t qu kh quan này ph n ánh các bi n pháp kích thích ti n t và tài khóa ã ư c duy trì và tăng trư ng m nh hơn v nhu c u c a th trư ng toàn c u. Tăng trư ng GDP th c các n n kinh t ang phát tri n thu c ông Á – Thái Bình Dương (EAP) vào kho ng 9,6% trong c năm 2010, cao hơn nhi u so v i m c tăng trư ng c a Vi t Nam là 6,8%. Tăng trư ng năm 2010 là tăng trư ng r ng kh p, v i b y nư c ang phát tri n ông Á tăng trư ng t 7% tr lên. T l tăng trư ng năm 2010 c bi t cao i v i nh ng nư c ã có tăng trư ng âm trong năm 2009 và do v y bi u h i ph c tăng trư ng có hình ch V. Tuy nhiên, nh ng nư c như Trung Qu c và Vi t Nam v it c tăng trư ng ch m l i không nhi u trong năm 2009 thì tăng trư ng trong năm 2010 l i không tăng t c (hình trái, Bi u 2). 2 Ph n này d a trên “C p nh t tri n v ng Kinh t ông Á - Thái Bình Dương,” Ngân hàng Th gi i(tháng Ba, 2011). 8 VI T NAM – I ML I T6/2011 Bi u 2: Tăng trư ng và l m phát m t s nư c khu v c ông Á – Thái Bình Dương Trái: t c tăng trư ng GDP theo quý (so cùng kỳ năm trư c) Ph i: T l l m phát CPI hàng tháng (so cùng kỳ năm trư c) 16 30 28.4 China 14 Vietnam 25 ASEAN-4 12 9.7 China 10 Vietnam 20 17.5 8 6.5 7.0 15 6 ASEAN-4 5.4 9.7 4 10 8.7 (Indonesia, Malaysia, 2 Philippines & Thailand) 3.2 5.3 5 0 4.5 -2 0 -2.0 -4 Q1-07 Q2-07 Q3-07 Q4-07 Q1-08 Q2-08 Q3-08 Q4-08 Q1-09 Q2-09 Q3-09 Q4-09 Q1-10 Q2-10 Q3-10 Q4-10 Q1-11 -5 Apr-07 Oct-07 Apr-08 Oct-08 Apr-09 Oct-09 Apr-10 Oct-10 Apr-11 Ngu n: C p nh t Kinh t ông Á – Thái Bình Dương (2011) 6. L m phát giá tiêu dùng tăng nhanh hơn so v i d ki n k t cu i 2010 do giá lương th c và hàng hóa tăng m nh, nhu c u trong nư c cao và th t ch t ti n t m t ph n. L m phát cao hơn m c tiêu ra hay d báo chính th c Trung Qu c, Indonesia, Hàn Qu c và Vi t Nam, cao hơn m c yên tâm c a chính ph m t vài nư c khác. Xu hư ng bi n ng gi ng nhau c a t l l m phát nhi u nư c cho th y vai trò nh hư ng ngày càng tăng c a các y u t toàn c u i v i giá c trong nư c (hình ph i, bi u 2). Tuy nhiên, ng th i t l l m phát cao kéo dài Vi t Nam cho th y v n c h u trong l p trư ng chính sách c a Vi t Nam là “thiên v tăng trư ng và thiên v l m phát”, cũng như v th c a Vi t Nam là m t nư c có dư và xu t khNu lương th c l n – v sau này gi i thích kh năng ch u ng cao hơn c a Vi t Nam i v i l m phát cao hơn, c bi t là l m phát giá lương th c. Hơn n a, Vi t Nam ã i trư c các nư c láng gi ng trong khu v c trong vi c chuy n giá nhiên li u và năng lư ng cho ngư i tiêu dùng trong nư c, do v y ã ch u t l m phát “chi phí Ny t bên ngoài” s m hơn so v i h u h t các nư c khác trong khu v c. 9 VI T NAM – I ML I T6/2011 Bi u 3: Bi n ng t giá danh nghĩa (so v i ng ô-la) và d tr ngo i h i m t s qu c gia khu v c ông Á – Thái Bình Dương Trái: t giá danh nghĩa so v i US$ Ph i: d tr ngo i h i (t US$) 140 200 (Index=100, January 2007) Thailand 180 Malaysia 130 Indonesia 160 Philippines 120 140 Vietnam 120 110 100 100 80 90 60 40 80 Vietnam Indonesia Philippines Malaysia 20 Thaliand 70 0 F-07 A-07 F-08 A-08 F-09 A-09 F-10 A-10 F-11 A-07 O-07 A-08 O-08 A-09 O-09 A-10 O-10 A-11 Ngu n: C p nh t Kinh t ông Á – Thái Bình Dương (2011) 7. Ph n l n các qu c gia trong khu v c u có ng ti n lên giá và d tr ngo i h i tăng, trong khi Vi t Nam i ngư c l i xu hư ng này. V i tình hình lãi su t th p các n n kinh t phát tri n và tri n v ng tăng trư ng sáng s a hơn nh ng n n kinh t m i n i, lu ng v n vào các n n kinh t m i n i tăng m nh, c bi t là các nư c ang phát tri n châu Á. Các nư c áp d ng các công c chính sách khác nhau b o v cho n n kinh t c a mình không b nh hư ng b i nh ng bi n ng b t thư ng trong lu ng v n t bên ngoài vào, và gia tăng d tr ngo i h i (hình ph i, bi u 3), và trong m t s trư ng h p c c oan còn áp d ng các cơ ch ki m soát v n. M c dù Vi t Nam v n ti p t c nh n ư c các dòng v n m nh m , ch y u là u tư tr c ti p nư c ngoài và m t s u tư gián ti p – song cơ quan ch c năng ang ph i i m t v i m t tình th ti n thoái lư ng nan khác – ó là ngăn không cho ng n i t b m t giá và tìm cách tăng nhanh d tr ngo i h i ang c n d n. ây ch y u là h qu c a tình tr ng bi n v n (capital flight), ng th i ph n ánh tình tr ng găm gi ngo i t trong dân ngoài h th ng tài chính chính th c như m t cách phòng ng a r i ro trư c tình hình l m phát và ng ti n m t giá. 8. Nhìn chung, tri n v ng kinh t toàn c u và khu v c v n có l i i v i Vi t Nam. N n kinh t toàn c u ph c h i v ng ch c, tăng trư ng m nh khu v c ông Á và lu ng v n qu c t m nh m là nh ng i m lành cho n n kinh t Vi t Nam. Trong khi Vi t Nam c g ng h nhi t n n kinh t trong nư c b ng cách theo u i chính sách ti n t và tài khóa th t ch t, thì nhu c u xu t khNu m nh m th trư ng bên ngoài ph i mang l i s thúc Ny c n thi t i v i tri n v ng u tư và tăng trư ng c a Vi t Nam. 10 VI T NAM – I ML I T6/2011 II. TÌNH HÌNH PHÁT TRI N KINH T G N ÂY C A VI T NAM II.A Ph c h i theo chu kỳ kinh t trong b i c nh ch m chuy n d ch cơ c u 9. Kinh t Vi t Nam ti p t c h i ph c nhanh chóng t sau kh ng ho ng kinh t toàn c u, nh tăng trư ng m nh m trong u tư công và tăng nhanh tín d ng trong nư c. T c tăng trư ng GDP th c là 6,8% trong năm 2010 – t c nhanh nh t trong ba năm g n ây (hình trái, bi u 4). Kinh t tăng trư ng liên t c theo t ng quý trong năm 2010 – quý 1 tăng 5.8%, quý 2 tăng 6.4% và quý 3 tăng 7.2%. u tư công và tín d ng trong nư c tăng nhanh trong quý 4 d n n tăng trư ng t 7.3% - t c tăng trư ng cao nh t trong 11 quý tr l i ây. Tuy nhiên, do không th duy trì quá lâu chính sách n i l ng vì nó gây ra m t làn sóng l m phát m i, chính ph ph i tuyên b th t ch t chính sách ti n t vào u năm 2010. Tăng trư ng GDP quý 1/2011 gi m xu ng còn 5,4%. Các báo cáo sơ b cho th y tăng trư ng sáu tháng u năm 2011 ư c vào kho ng 5,6%. Bi u 4: M c dù ph c h i nhanh, Vi t Nam còn cách xa m c tăng trư ng trư c kh ng ho ng Trái: tăng trư ng GDP c a Vi t Nam Ph i: tăng trư ng c a Vi t Nam so v i 4 nư c ASEAN 9 Average for 2002-07 period 2010 8 7.8 7.9 8.4 8.5 8.2 7.2 7.3 7.8 6.8 7 7.3 6.1 5.9 7.1 5.5 5.6 5.3 6.8 6 6.3 5 5.3 4 3 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Malaysia Thailand Vietnam Indonesia Philippines Ngu n: T ng c c Th ng kê và C p nh t tình hình kinh t ông Á Thái Bình Dương (2011) 10. M c dù Vi t Nam ph c h i t t theo chu kỳ kinh t , song t c tăng trư ng cơ c u c a Vi t Nam có v b y xu ng th p hơn so v i trư c khi kh ng ho ng. n năm 2010, h u h t các nư c có thu nh p trung bình ông Nam Á u ph c h i l i ư c t c tăng trư ng c a giai o n trư c kh ng ho ng. Tuy nhiên Vi t Nam thì không. Theo bi u tay trái c a Bi u 4, Indonesia, Malaysia, Philippines và Thái lan u có t c tăng trư ng 2010 cao hơn so v i t c tăng trư ng trung bình c a mình trong giai o n 2002-2007. Tuy nhiên, Vi t Nam l i i theo hư ng ngư c l i – t c tăng trư ng cao nh t sau kh ng ho ng v n th p hơn áng k so v i t c tăng trư ng trung bình trư c kh ng ho ng. Có m t s y u t gi i thích cho tình tr ng tăng trư ng ch m l i này. Lư ng v n u tư tr c ti p nư c ngoài cam k t (ho c ăng ký) ã gi m m nh k t năm 2008, trong ó riêng 5 tháng u năm 2011 ã gi m 48%. ng th i, u tư công tăng nhanh trong nh ng năm g n ây, bao g m các d án u tư công do các 11 VI T NAM – I ML I T6/2011 doanh nghi p nhà nư c th c hi n khó có kh năng duy trì trong nh ng năm t i. Do v y, càng ngày càng th y rõ r ng n u ch t lư ng và năng su t u tư không c i thi n m t cách áng k thì Vi t Nam s không th quay tr l i th i kỳ hoàng kim v i t c tăng trư ng c a n a u th p niên 2000. Bi u 5: Chuy n d ch cơ c u ngành và s l n m nh c a khu v c d ch v Trái: tăng trư ng GDP theo ngành ( % ) Ph i: t tr ng ngành trong GDP th c (%) 16 50% Services 14 45% 40% 12 Industry 35% 10 30% Industry 8 25% 20% 6 Agriculture 15% 4 10% 2 Agriculture 5% 0% 0 Q1:11e 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 q1-01 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 Ngu n: T ng c c Th ng kê 11. Quá trình chuy n d ch cơ c u ngành di n ra ch m ch p nhưng ch c ch n, v i các ngành xu t kh u truy n th ng – công nghi p và nông nghi p – có t c tăng trư ng th p. Cho n g n ây, câu chuy n tăng trư ng ư c ánh giá cao c a Vi t Nam là nh vào kh năng s n xu t các s n phNm gia công hàng lo t s d ng nhi u lao ng k năng th p và s n xu t kh i lư ng l n các s n phNm lương th c và hàng hóa nông nghi p cho xu t khNu. Quá trình này nh vào lu ng v n u tư tr c ti p nư c ngoài l n vào Vi t Nam và s h i nh p nhanh chóng c a n n kinh t Vi t Nam vào n n kinh t th gi i thông qua m t lo t hi p nh thương m i. Tuy nhiên, i u áng ng c nhiên là nh ng ngành xu t khNu truy n th ng này ã liên t c sút gi m trong vòng hai th p niên v a qua (hình trái, Bi u 5)3. Ngành công nghi p có t c tăng trư ng gi m luôn sau nh ng cu c kh ng ho ng kinh t l n: l n th nh t là cu c kh ng ho ng ông Á cu i th p niên 1990 và nay là cu c kh ng ho ng kinh t toàn c u m i ây. Nh ng thay i này li u có ph i là m t ph n c a quá trình chuy n d ch cơ c u ngành c a n n kinh t hay ch là chu ch cho c nh t th i? i u này th t khó d oán, nhưng quá trình chuy n d ch cơ c u ngành dư ng như khá nh t quán v i t c tăng trư ng cơ c u ch m l i mà chúng tôi ã th o lu n lúc trư c. 3 bàn v tính b n v ng lâu dài c a các ngành s n xu t hàng hóa Vi t Nam, v i tình tr ng ph thu c quá nhi u vào tài nguyên thiên nhiên và nh ng h u qu b t l i i v i môi trư ng, tham kh o thêm Báo cáo Phát tri n Vi t Nam, 2011. 12 VI T NAM – I ML I T6/2011 12. Do nh ng thay i này, ngành d ch v Vi t Nam tr thành ngành l n nh t trong n n kinh t và óng góp nhi u nh t vào t c tăng trư ng chung. Xu hư ng này di n ra do hai y u t . Th nh t là tăng trư ng ch m l i trong các ngành công nghi p và nông nghi p. Th hai là tình hình thương m i d ch v qua biên gi i gia tăng. Vi t Nam ón nh n lư ng khách du l ch tăng m nh trong nh ng năm g n ây. i u này cũng d n n u tư tr c ti p nư c ngoài áng k vào ngành b t ng s n và khách s n nhà hàng. Vi t Nam cũng b t u nh n u tư t m t s hãng công ngh thông tin l n và ngành ph n m m c a Vi t Nam cũng tăng trư ng r t nhanh, m c dù quy mô còn nh . Các doanh nghi p CNTT c a Vi t Nam cũng b t u u tư ra nư c ngoài. Tuy nhiên, tình tr ng thi u h t ngu n nhân l c có trình i h c và k năng thích h p cũng ã n i lên như m t trong nh ng c n tr chính i v i tăng trư ng trong tương lai, b c l nh ng h n ch kéo dài trong quá trình tăng trư ng nh d ch v c a Vi t Nam. Năm 2011, chúng tôi d ki n ngành d ch v s óng góp kho ng 42-43% t ng s n lư ng, so v i 42% c a ngành công nghi p và 15-16% c a ngành nông nghi p (hình ph i, bi u 5). 13. u tư, c bi t là u tư công, và tiêu dùng tư nhân v n là ng l c chính c a t ng c u trong giai o n h u kh ng ho ng. C u trúc c a t ng c u ã có s chuy n d ch l n trong năm 2007, t c tích lũy tài s n c nh g p tăng m nh, ch y u do u tư tr c ti p nư c ngoài tăng nhanh và g n ây là do tăng u tư công (hình trái, bi u 6). Giai o n này cũng trùng v i s tăng trư ng nh t nh trong tiêu dùng tư nhân như m t ph n c a t ng c u, m c dù v i quy mô nh hơn so v i u tư. T tr ng u tư và tiêu dùng tư nhân tăng ư c bù p b i t tr ng xu t khNu ròng gi m m nh tương ương, trùng h p v i giai o n cán cân thương m i và cán cân vãng lai thâm h t r t l n. Cơ c u t ng c u khá n nh trong su t giai o n h u kh ng ho ng như th hi n trong hình ph i c a bi u 6. V i t c tăng trư ng nh p khNu th p hơn nh p khNu, ph n óng góp c a xu t khNu ròng vào tăng trư ng nói chung ã tăng trong giai o n 2007-2009, sau ó l i gi m vào năm 2010. Gói kích c u l n c a chính ph , m t ph n trong ó ư c duy trì n gi a năm 2010 và tín d ng n i a tăng trư ng nhanh trong quý b n năm 2004 ã t o s kích thích c n thi t cho u tư và tiêu dùng tư nhân ti p t c tăng trư ng v i t c cao trong su t năm 2010. 13 VI T NAM – I ML I T6/2011 Bi u 6: Các y u t chính d n d t t ng c u Trái: t tr ng trong t ng c u (2005-2010) Ph i: ph n óng góp vào t ng c u, % (2006-2010) 12 80% 76% 71% 10 Consumption (C+G) 60% 8 45% 5.6 6 5.3 (C) 40% 36% 4.7 4.3 Gross Capital Formation (I) 3.6 4 (G) 20% 2 2.8 3.3 2.4 2.8 (I) 2.1 0% 0 -0.6 -1.3 -1.0 -1.3 Trade Balance (X-IM) -1.6 -6% -19% -2 (X-IM) -20% 2009/e 2005 2006 2007 2008 2010/p -4 2006 2007 2008 2009 2010e Ngu n: T ng c c Th ng kê 14. S s t gi m g n ây v t tr ng u tư trong nư c tư nhân (ngoài qu c doanh) trong t ng u tư là m t v n gây quan ng i. Sau khi kh i ng tri n khai chính sách i m i chính tr và kinh t vào năm 1986, t l u tư c a nhà nư c Vi t Nam ã gi m, dù ch m nhưng u n, ưu tiên hơn cho u tư nư c ngoài và u tư c a kh i doanh nghi p ngoài qu c doanh trong nư c. Như th hi n trong hình trái, bi u 7, xu hư ng này ã tăng t c trong giai o n 2000-2008, song l i o chi u sau cu c kh ng ho ng kinh t toàn c u, vì u tư tư nhân ch ng l i và u tư công thay th l p y kho ng tr ng. Tuy nhiên, ây ư c coi là m t ph n ng nh t th i trư c m t cú s c nh t th i. M c dù v y, chính ph ã có hành ng ch m ch p trong vi c c t gi m u tư, v i u tư c a khu v c nhà nư c v n chi m n 45% t ng u tư trong quý u năm 2011, so v i 27% c a khu v c doanh nghi p ngoài qu c doanh và 29% c a doanh nghi p u tư nư c ngoài. Cho dù nguyên nhân c a tình tr ng sút gi m u tư trong nư c c a tư nhân thì ây cũng là d u hi u không t t i v i Vi t Nam, vì Vi t Nam c n có m t khu v c tư nhân trong nư c phát t, th nh vư ng t ư c nguy n v ng ti n n thu nh p trung bình c a mình. 15. D u hi u áng lo ng i th hai v phương di n u tư là s v n cam k t c a nhà u tư nư c ngoài ã gi m áng k trong năm nay. u tư tr c ti p nư c ngoài không ch mang công ngh m i và thông l qu n lý hi n i n Vi t Nam, mà còn chi m m t ph n l n trong s n xu t hàng xu t khNu và là kênh chính bù p cho tình tr ng thâm h t cán cân vãng lai c a Vi t Nam. Xét trên nh ng góc này, tình tr ng FDI liên t c s t gi m là m t v n áng quan ng i l n. Trong năm tháng u năm 2011, ch có US$4,7 t FDI cam k t vào Vi t Nam so v i 9 t USD vào cùng kỳ năm 2010 – gi m n 48%. ó là chưa k n vi c FDI cam k t trong năm 2010 cũng ã th p hơn năm 2009, v n ã s t gi m so v i năm 2008 (hình ph i, bi u 7). i u 14 VI T NAM – I ML I T6/2011 may m n là FDI gi i ngân th c t (th c hi n) cho n nay v n duy trì m c t t, dù nh ng cam k t m i ã gi m r t nhanh. S s t gi m FDI cam k t không th ch gi i thích b ng nh ng y u t t n n kinh t toàn c u, do FDI vào khu v c ông Á và Thái Bình Dương ang tăng lên. i u này làm cho các y u t trong nư c như b t n kinh t vĩ mô, thi u i n, khan hi m lao ng có tay ngh tr thành nh ng lý gi i h p lý hơn cho s gi m b t nhi t tình c a các nhà u tư nư c ngoài. Bi u 7: M c và cơ c u u tư Trái: u tư th c hi n theo thành ph n kinh t Ph i: Cam k t và Gi i ngân FDI 70% 80 State 72 60% Committed/ 50% 60 Registered 40% Disbursed/ Non-State Domestic Implemented 40 30% 23 20% 20 19 20 12 12 10 10% Foreign 6 8 8 3 4 5 5 0% 0 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 (5M)* Ngu n: T ng c c Th ng kê II.B Ngo i thương phát tri n m nh 16. Ngo i thương Vi t Nam ã ph c h i nhanh chóng, vư t cao hơn c k t qu ho t ng trong giai o n trư c kh ng ho ng. V i n n kinh t m c a và ph thu c vào xu t khNu – t l thương m i so v i GDP vư t trên 160% - có m i quan ng i r ng Vi t Nam có th b nh hư ng n ng n b i kh ng ho ng kinh t toàn c u, khi các doanh nghi p ph i óng c a và ngư i lao ng m t vi c làm. Nh ng m i lo ng i ó ã không tr thành hi n th c, m t ph n nh vào các bi n pháp kích c u m nh m và k p th i, m t ph n nh vào s c ch ng ch u m nh m c a khu v c xu t khNu. Trong nh ng tháng g n ây, Vi t Nam còn ư c hư ng l i t vi c giá c hàng hóa th gi i tăng cao và s ph c h i kinh t v ng ch c các n n kinh t phát tri n. Thâm h t thương m i (tính theo cán cân thanh toán) ã gi m hơn 7 i m ph n trăm trong hai năm t 14,2% GDP vào năm 2008 xu ng 6,9% vào năm 2010. 17. Các ngành xu t kh u ã ch ng ch u các cú s c t n n kinh t toàn c u và trong nư c t t hơn d oán. Sau năm ho t ng t i t nh t là 2009, tình hình xu t khNu c a Vi t Nam ã ph c h i m nh m trong năm 2010, v i t c tăng trư ng chung là 26,4%, và tăng trư ng 15 VI T NAM – I ML I T6/2011 các s n phNm ngoài d u thô là 32%. K t qu trong b n tháng u năm 2011 còn n tư ng hơn, kim ng ch xu t khNu d u thô tăng 40% và các s n phNm ngoài d u thô tăng g n 36,9% (b ng 1). M c dù ã gi l i m t lư ng l n d u thô tinh l c trong nư c, giá tr kim ng ch xu t khNu d u l a v n cao, nh giá xu t khNu tăng. Giá các m t hàng nông s n xu t khNu như lúa g o, cà phê, h t i u và cao su tăng cũng giúp cho Vi t Nam t ư c k t qu t t v xu t khNu. B ng 1: Tăng trư ng xu t kh u c a Vi t Nam Tăng trư ng, % Giá tr năm 2010 (t 4 tháng u năm US$) 2009 2010 2011 so v i cùng kỳ năm trư c T ng kim ng ch xu t kh u 72.2 -8.9 26.4 37.2 D u thô 5.0 -40.2 -20.0 40.1 Ngoài d u thô 67.2 -2.7 32.0 36.9 G o 3.2 -8.0 21.9 14.6 Các m t hàng nông s n khác 6.4 -13.1 35.1 89.9 Th y s n 5.0 -5.7 18.0 28.3 Than 1.6 -5.1 22.3 -8.1 May m c 11.2 -0.6 23.7 33.7 Giày dép 5.1 -14.7 26.0 31.1 i n t và máy tính 3.6 4.7 29.9 11.4 Th công m ngh (bao g m 3.3 133.1 5.3 15.6 trang s c và kim lo i quý) S n phNm g 3.4 -8.2 32.3 14.6 Các m t hàng khác 24.2 -6.3 49.0 42.9 Ngu n: T ng c c H i quan 18. u tư nư c ngoài nhi u vào các ngành xu t kh u và tăng cư ng ti p c n th trư ng thông qua các hi p nh thương m i dư ng như óng vai trò quan tr ng trong vi c ti p s c cho ngành xu t kh u. Các s n phNm ch tác s d ng nhi u lao ng như may m c, giày dép và i n t , trong ó nhi u m t hàng ư c s n xu t tr c ti p b i các doanh nghi p nư c ngoài ho c thông qua h p ng v i các doanh nghi p trong nư c dành riêng cho th trư ng xu t khNu t ư c k t qu r t t t (b ng 1). Xu t khNu hàng may m c v n duy trì m c t t trong b n tháng u năm 2011, tăng trư ng 33,7% so v i cùng kỳ năm trư c, trong khi t t tăng trư ng c a năm 2010 là 23,7%. Xu t khNu hàng may m c sang th trư ng M ã tăng 18,7%, chi m 52,2% t ng kim ng ch xu t khNu hàng may m c c a Vi t Nam trong b n tháng u năm 2011. Trong cùng th i kỳ, kim ng ch xu t khNu các m t hàng giày dép tăng 31%, trong ó th trư ng M chi m m t ph n ba. 19. S gia tăng t bi n g n ây trong ho t ng u tư và giá c hàng hóa tăng cao làm cho giá tr nh p kh u tăng nhanh. Các ngành hàng nh p khNu tăng nhanh nh t bao g m s n phNm xăng d u, máy móc và thi t b , và các nguyên v t li u trung gian khác cho ngành xu t khNu như nh a, v i s i và hóa ch t (b ng 2). Giá hàng nh p khNu tăng m nh cũng làm cho giá tr 16 VI T NAM – I ML I T6/2011 nh p khNu tăng t bi n i v i nhi u m t hàng như các s n phNm xăng d u, thép, phân bón, nh a, gi y, bông v i s i. Vi t Nam nh p khNu tăng thêm 2,2 t USD hàng hóa trong b n tháng u năm 2011 so v i cùng kỳ năm ngoái. Xu hư ng ho t ng thương m i không thay i so v i năm trư c, trong ó Trung Qu c v n là ngu n nh p khNu quan tr ng nh t, sau ó là các nư c ASEAN và các qu c gia ông Á khác. 20. Xu t kh u Vi t Nam chưa th ti n xa hơn trong chu i cung ng toàn c u là m t v n gây quan ng i cho các nhà ho ch nh chính sách và h c gi trong nư c. M c dù xu t khNu h i ph c m nh m theo chu kỳ kinh t trong giai o n h u kh ng ho ng, song Vi t Nam v n chưa có ti n b áng k trong vi c a d ng hóa ho t ng xu t khNu cung ng ư c các m t hàng công nghi p và ch tác có giá tr gia tăng cao hơn. Th c t , Vi t Nam v n ư c coi là m t qu c gia xu t khNu l n, có chi phí th p v i các m t hàng xu t khNu truy n th ng là lúa g o, th y s n và nông s n chi m n g n 40% kim ng ch xu t khNu ngoài d u thô. Các m t hàng xu t khNu còn l i là các s n phNm thu c các ngành ch tác có chi phí th p, s n xu t hàng lo t, mà s n phNm trung gian ph i nh p khNu t ngoài vào. M c dù xu t khNu có v kém năng ng nhưng không rõ là do nh ng y u t gì, và chính ph có th óng vai trò gì t o i u ki n thu n l i hơn cho xu t khNu. B ng 2: Tăng trư ng Nh p kh u c a Vi t Nam Tăng trư ng (%) Giá tr năm 4 tháng u 2010 (t US$) 2009 2010 năm 2011 so v i cùng kỳ năm trư c T ng giá tr nh p kh u 84.8 -13.3 21.2 30.3 Xăng d u 6.1 -43.0 -2.8 67.1 Máy móc và thi t b 13.7 -9.4 8.0 16.2 Nguyên li u may m c và da giày 2.6 -18.0 35.7 21.1 Máy tính và i n t 5.2 6.5 31.7 29.7 Thép 6.2 -20.2 14.8 17.6 Phân bón 1.2 -3.9 -13.9 28.5 Ch t d o 3.8 -4.5 34.2 38.3 V i các lo i 5.4 -5.2 26.9 43.7 Hóa ch t 2.1 -8.5 30.4 33.4 S n phNm hóa ch t 2.1 -1.5 30.0 26.0 Dư c phNm 1.2 26.9 13.3 23.8 S id t 1.2 4.6 45.1 64.1 Thu c tr sâu 0.5 -34.3 12.4 11.9 Bông 0.7 -16.0 71.9 111.3 Gi y 0.9 2.3 20.1 33.6 Ô tô các lo i 2.9 3.8 -5.2 26.0 Các m t hàng khác 29.0 -11.0 35.1 25.4 Ngu n: T ng c c H i quan II.C Cán cân i ngo i: tâm tr ng l n l n 17 VI T NAM – I ML I T6/2011 21. Cán cân i ngo i c a Vi t Nam là s pha tr n kỳ l gi a thâm h t cán cân vãng lai m c trung bình, dòng v n vào l n và tình tr ng bi n v n (capital flight) trong nư c. Các th i kỳ b t n kinh t vĩ mô thư ng i kèm v i thâm h t cán cân vãng lai (CAD) l n và ngày càng x u i, khi CAD cao hơn th ng dư cán cân v n (CAS) s làm suy y u d tr ngo i h i. Vi t Nam ã tr i qua tình tr ng bi n ng kinh t vĩ mô áng k trong nh ng năm g n ây, ng th i d tr ngo i h i cũng b s t gi m. Tuy nhiên, nguyên nhân d n n suy gi m d tr ngo i h i không ph i do CAD l n và không b n v ng, hay CAS th p và gi m i. Trên th c t l i x y ra i u ngư c l i. CAD c a Vi t Nam ã gi m t 10,8 t USD vào năm 2008 xu ng còn 4 t USD vào năm 2010. Trong cùng th i kỳ này, CAS dao ng quanh m c 12 t USD. Như v y, v m t lý thuy t, d tr ngo i h i c a Vi t Nam hàng năm l ra ph i tăng m t lư ng b ng kho ng chênh l ch gi a CAS và CAD. Thay vào ó, m i năm l i có m t dòng v n r t l n ch y ra không ư c báo cáo – v n do ngư i dân n m gi b ng ngo i t và vàng n m ngoài h th ng tài chính như m t bi n pháp phòng ng a r i ro trư c tình hình l m phát và ng n i t m t giá – l n hơn nhi u so v i chênh l ch gi a CAS và CAD, d n n tình tr ng s t gi m d tr ngo i h i. 22. Thâm h t cán cân vãng lai c a Vi t Nam ã gi m nhi u trong nh ng năm g n ây mà chưa c n vi n n các bi n pháp b o h hay hành chính. Trong năm 2008, khi CAD t m c 10,8 t US$ (hay 11,9% GDP), m i ngư i tin r ng thâm h t cán cân vãng lai l n như v y là không b n v ng và có th là m t nguyên nhân chính gây b t n trên th trư ng ngo i h i. Song v i k t qu xu t khNu t t, doanh thu tăng t du l ch và dòng ki u h i m nh m , CAD ã d n d n gi m xu ng, còn 6,1 t US$ (hay 6,6% GDP) vào năm 2009 và 4,0 t US$ (hay 3,9% GDP) vào năm 2010 (hình trái, bi u 8). M t i u kỳ l là CAD gi m xu ng cũng không làm gi m b t áp l c i v i ti n ng nhi u như mong i. Do v y, cách gi i thích truy n th ng r ng nh ng v n c a cán cân thanh toán thư ng là do CAD quá cao và không b n v ng dư ng như l i không ph i là nguyên nhân chính d n n nh ng v n hi n nay c a Vi t Nam. Bi u 8: Xu hư ng và Cơ c u Cán cân Vãng lai và Cán cân V n trong Cán cân Thanh toán Trái: Cán cân tài kho n vãng lai (t US$) Ph i: Cán cân tài kho n v n (t US$) 12 21 9 17.5 Total Financial 6 18 Account Balance Transfers 7.3 8.6 (remittances) 2.7 3 6.4 6.5 15 13.5 0 2.0 12.3 -10.4 -12.8 -8.3 -7.1 Trade Balance 11.3 12 2.9 Other Capital -3 2.7 -4.0 6.2 1.0 2.1 Medium and -6 -7 9 4.5 -6.1 Long-term Loans -9 Investment -3.0 -4.6 2.4 Portfolio income -2.2 -10.8 6 -12 -1.2 -0.9 Non-factor -0.9 9.3 services FDI (net) -15 -4.4 3 6.6 6.9 6.1 Current -18 -0.9 Account Balance 0 -21 2007 2008 2009 2010 2007 2008 2009 2010 -3 Ngu n: Ư c tính c a NHNNVN, IMF và NHTG 18 VI T NAM – I ML I T6/2011 23. Vi t Nam ã duy trì ư c lu ng v n t bên ngoài vào m c cao, b t ch p nh ng v n kinh t vĩ mô ang di n ra. Vi t Nam v n là m t i m n h p d n i v i u tư nư c ngoài, m c dù FDI cũng ã s t gi m sau khi t m c k l c vào năm 2008. Theo s li u th ng kê v cán cân thanh toán, FDI ròng d ki n s gi m nh xu ng còn 6,1 t US$ trong năm 2010, so v i 6,9 t US$ c a năm 2009. ng th i, sau m t kho ng th i gian gián o n hai năm, u tư gián ti p ã quay tr l i Vi t Nam, lên n g n 2,4 t US$ trong năm 2010. V n vay trung h n và dài h n, ph n l n t các ngu n vi n tr chính th c ã tr l i ư ng xu hư ng, vào kho ng 2 t US$ trong năm 2010, sau khi tăng m nh trong năm 2009. K t qu là t ng CAS d ki n s tăng lên 13,5 t US$ trong năm 2010, so v i 11,3 t US$ trong năm 2009 (hình ph i, bi u 8). Như v y, th ng dư cán cân v n trong cán cân thương m i ã vư t xa m c thâm h t cán cân vãng lai trong vòng ba năm qua, và xu hư ng này d ki n s ti p t c trong tương lai. 24. Khôi ph c n nh vĩ mô và gi m tình tr ng bi n v n (capital flight) trong nư c (làm gi m xu hư ng ô-la hóa c a n n kinh t ) c n ph i song hành v i nhau. V n v cán cân thanh toán c a Vi t Nam là không bình thư ng, vì nó ch y u là s n phNm c a vi c “ngư i dân trong nư c” tìm n ch trú Nn an toàn là vàng và ô-la M phòng ng a r i ro d tr tài chính c a mình tránh kh i nh ng bi n ng l m phát và ng n i t m t giá trong tương lai. Ngư c l i, các nhà u tư nư c ngoài v n ti p t c l c quan vào n n kinh t Vi t Nam, th hi n qua vi c u tư FDI và u tư gián ti p v i s lư ng l n vào Vi t Nam. Trên góc c a cơ quan ch c năng, i u quan tr ng là ph i khôi ph c ư c lòng tin c a ngư i dân trư c khi tình hình kinh t vĩ mô b t u nh hư ng n tâm lý c a các nhà u tư nư c ngoài. Và cách t t nh t làm i u này là gi m l m phát xu ng m c n nh m t con s . Áp d ng các bi n pháp hành chính bu c ngư i dân ng ng n m gi vàng và ô-la có th có tác d ng trư c m t, song gi i pháp lâu dài duy nh t là ph i ngăn ch n nh ng kỳ v ng l m phát. II.D L m phát gia tăng m c cao 25. M t trong nh ng c i m áng chú ý c a n n kinh t Vi t Nam trong nh ng năm g n ây là l m phát luôn luôn m c cao. Trong vòng 40 tháng qua, t l l m phát ch m c dư i 5% (so v i cùng kỳ năm trư c) trong 6 tháng, và lên trên 10% trong 21 tháng. Giá c tiêu dùng ã tăng g n g p ôi k t tháng Giêng 2008, v i l m phát tích lũy t ó n nay lên n 106%. Vì sao Vi t Nam l i có l m phát cao như v y, và nó tác ng n ngư i nghèo như th nào? 26. t l m phát l n này c a Vi t Nam cũng có cùng m t nguyên nhân như t tăng trư ng nóng l n trư c năm 2008. Nó là s n phNm c a các y u t bên ngoài – giá lương th c và nhiên li u th gi i tăng, các hi n tư ng th i ti t b t thư ng – và các y u t bên trong – ch m thu v các bi n pháp kích c u, cung ti n và tín d ng tăng trư ng nhanh trong sáu tháng cu i năm 2010, giá nhiên li u và giá i n ng th i tăng – c ng v i hi u ng tr c a vi c phá giá ti n ng. Lương t i thi u tăng, dù là vi c làm theo thông l và rõ ràng, cũng góp ph n vào kỳ v ng l m phát. H qu là l m phát trong tháng 5.2011 là 19,8% - m c cao nh t k t tháng 12/2008. 19 VI T NAM – I ML I T6/2011 Vi c Vi t Nam có t l l m phát cao nh t trong khu v c ông Á còn cho th y các y u t trong nư c óng vai trò l n hơn m t cách m t cân i trong t l m phát hi n nay. Bi u 9: Ch s giá tiêu dùng CPI so v i cùng kỳ CPI hàng tháng Ngu n: T ng c c Th ng kê H p -2 Tác ng xã h i c a l m phát tăng cao i v i các h thu nh p th p M t ánh giá tác ng nhanh do Oxfam/Hà N i th c hi n vào u tháng 5.2011 m t s khu v c có thu nh p th p c a TP H Chí Minh, Hà N i, H i Phòng cho th y m c d b t n thương cao c a m t s nhóm dân cư (ngư i già và ngư i s ng d a vào thu nh p c nh, công nhân nh p cư cư v i m c ti n công th p, nhi u lao ng t do), ng th i ngư i lao ng trong khu v c doanh nghi p nhà nư c và ngư i có m c thu nh p trung bình cũng bày t quan ng i. Nh ng phát hi n sơ b c a ánh giá này như sau: M c nghiêm tr ng: Không xác nh ư c h u qu ‘kh ng ho ng’ nghiêm tr ng c p h gia ình – tr em không ph i b h c, không có thi u ói gay g t. Các gia ình i phó b ng các bi n pháp phi chính th c truy n th ng như gi m tiêu dùng lương th c (th t, cá, có ch t lư ng cao), gi m s d ng i n, c t b t chi tiêu xã h i, gi m ti t ki m và g i ti n, và s tr giúp t m th i c a gia ình và b n bè. Các h nghèo s ng b ng thu nh p c nh b nh hư ng nhi u nh t; các bi n pháp mà h s d ng cũng ch là gi t g u vá vai. nh hư ng nghiêm tr ng nh t chính là s căng th ng gia tăng (do lương tăng không k p v i giá tăng) trong quan h lao ng gi a ch s d ng lao ng và công nhân, c bi t m t s ngành thâm d ng lao ng. Tính d b t n thương: Nh ng ngư i s ng b ng lương hưu, ho c nh ng ngư i có ngu n thu nh p chính là lương th p, c bi t là công nhân nh p cư làm vi c nhà máy, là nh ng ngư i bày t quan ng i nh t. Lao ng t do trong khu v c không chính th c dư ng như ít b t n thương hơn: h có th linh ho t nâng giá hàng hóa và d ch v c a mình. áp ng chính sách. Chính ph g n ây ã ưa ra m t s các bi n pháp chính sách tình th nh m giúp các gia ình i phó v i tác ng t c th i c a tình tr ng giá c tăng cao, bao g m các chính sách tr c p và chi tr m t l n cho các i tư ng i u ki n (công nhân làm vi c trong khu v c qu c doanh có thu nh p th p, i tư ng chính sách xã h i và ngư i có công) theo Quy t nh 641, cùng v i kho n tr c p ti n i n hàng tháng 30.000 ng/h nghèo i u ki n. Kho n tr c p này s làm gi m chi phí s d ng i n n hai ph n ba i v i nhi u h nghèo (các h n m trong danh sách nghèo s d ng i n dư i 50 20 VI T NAM – I ML I T6/2011 kWh/tháng). Tuy nhiên, ph n l n nh ng i tư ng này s ng vùng nông thôn, và tr c p cũng không có tác d ng gì nhi u trong vi c giúp h n ch tác ng c a giá c tăng cao i v i ngư i tiêu dùng ô th . Lương t i thi u ư c nâng thêm 13,7%, cũng như lương hưu và tr c p b o hi m xã h i cho ngư i lao ng thu c khu v c qu c doanh và l c lư ng vũ trang ã ngh hưu. Các bi n pháp khác ang ư c cân nh c. Ngu n: ánh giá Tác ng Nhanh, Oxfam/Hà N i (Tháng 5.2011) 27. Vòng lu n qu n l m phát – ng ti n phá giá – l m phát ã hình thành và khó phá v . L m phát tăng nhanh vào năm 2008 làm cho nhi u ngư i Vi t Nam ng ngàng và bu c h ph i tìm n các tài s n giúp h b o toàn giá tr cho s ti n ti t ki m c a mình. i u này d n n tình tr ng “bi n v n” (capital flight) trong nư c và gây áp l c cao i v i ng n i t . Ti n ng, v n tương i n nh trong th p niên 2000 ã tr i qua t phá giá m nh l n u tiên vào tháng 6.2008. Vi c này làm cho l m phát càng tăng cao, và m t vòng luNn quNn l m phát – ti n m t giá – l m phát ã hình thành. M t khác, duy trì t l l m phát th p và n nh trong m t th i kỳ dài s thuy t ph c ư c ngư i dân r ng chu kỳ này ã b phá v , và có th d n n m t chu kỳ i lên là l m phát th p và t giá n nh – nh ng i u ki n này s t o i u ki n cho tăng trư ng tăng t c trong tương lai. II.E Ư c tính m c n nh kinh t vĩ mô 28. Chúng tôi th xây d ng m t mô hình gi n ơn tính m c b t n nh kinh t vĩ mô Vi t nam. Công vi c tính toán này là c n thi t khi m t qu c gia thư ng xuyên ph i i m t v i các b t n kinh t vĩ mô và có r t nhi u y u t là nguyên nhân cho s b t n ó. M t ư c tính ng n g n có th ư c s d ng như m t ch báo di n bi n chính c a tình tr ng b t n và giúp các cơ quan ch c năng có nh ng bi n pháp phòng ch ng m t cách ch ng. M t trong nh ng d u hi u b t n kinh t vĩ mô c a Vi t nam là s m t n nh t giá nên chúng tôi th s d ng m t mô hình tính ch s áp l c th trư ng ngo i h i (EMP) thư ng ư c dùng r ng rãi trong nghiên c u kh ng ho ng ti n t . Ch s n nh vĩ mô c a Vi t nam ư c tính toán v i b n bi n s sau: t giá danh nghĩa, d tr ngo i h i, lãi su t và t l l m phát. Ph n tính toán ư c trình bày chi ti t Ph l c. 29. Tình tr ng b t n kinh t vĩ mô hi n nay có m c tr m tr ng ngang b ng v i t tăng trư ng nóng trư c vào gi a năm 2008 tuy m c n nh dư ng như ã d n n dư c khôi ph c. Ư c tính VIMS cho th y m c m t n nh kinh t vĩ mô hi n nay ã n sát v i m c b t n vào gi a năm 2008, tuy nhiên v n chưa vư t quá (hình 10). Song khác v i năm 2008, khi m c m t n nh tăng m nh và l i gi m ngay, v i t tăng trư ng nóng này tình tr ng m t n nh ã kéo dài trong m t th i gian khá dài – t tháng 11/2010 n tháng 2/2011 – làm cho n n kinh t Vi t Nam rơi vào m t th i kỳ lo ng i và b t tr c kéo dài. Tuy nhiên, do có nh ng h n ch trong quá trình ư c tính ch s này (xem chi ti t ph n Ph l c), chúng tôi cho r ng thay vì quá t p trung vào m t giá tr VIMS c th , nên nh n m nh hơn n xu hư ng và phương hư ng thay i. 21 VI T NAM – I ML I T6/2011 Hình 10: Ch s n nh kinh t vĩ mô c a Vi t nam (VIMS): Tháng 1/2007 – Tháng 5/2011 12 Jun-08, 10.7 Nov-10, 9.27 10 9.00 8.60 8 7.81 6 4 2 0 -2 Jan-07, -1.55 -4 Feb-06 Aug-06 Feb-07 Aug-07 Feb-08 Aug-08 Feb-09 Aug-09 Feb-10 Aug-10 Feb-11 Ngu n: Ư c tính c a NHTG II.E Tình hình tài khóa và n qu c gia 30. Thâm h t tài khóa chính ph ang trên à gi m, song t c gi m ch m hơn nhi u so v i m c c n thi t t ư c n nh kinh t vĩ mô. Theo ư c tính m i nh t c a IMF, t ng thu ngân sách và vi n tr tăng t 26,7% GDP trong năm 2009 lên 28,2% trong năm 2010. ng th i, t ng chi ngân sách (bao g m chi ngoài ngân sách) ư c tính ã gi m 1 i m ph n trăm, t 35,7% GDP trong năm 2009 xu ng 34,6% trong năm 2010. Thâm h t ngân sách do v y ư c tính ã gi m t 9,0% GDP trong năm 2009 xu ng 6,4% GDP trong năm 2010 (b ng 3). Con s này cao hơn áng k so v i m c 3% GDP là m c c n m b o b n v ng n lâu dài cho khu v c công. 31. N công c a Vi t Nam s ư c duy trì n nh n u xu hư ng ph c h i kinh t hi n nay ti p di n và các cơ quan ch c năng ti p t c th t ch t tài khóa. K t qu phân tích b n v ng n ư c th c hi n trong năm 2011 cho th y n khu v c công m c 52,8% GDP tính n cu i năm 2010, trong ó 2 ph n 3 (42,3% GDP) là n nư c ngoài. Theo k ch b n cơ s , t l n này d ki n s tăng lên trên 50% GDP trong giai o n 2010-13 trư c khi l i gi m xu ng. Thâm h t ngân sách l n trong năm 2009 và 2010 không nh hư ng nhi u n s b n v ng n công nói chung, v i i u ki n chính ph tr l i m c thâm h t trư c kh ng ho ng trong vòng m t vài năm t i như d ki n. Các cu c ki m tra s c căng cho th y hai r i ro chính e d a b n v ng n là m t kh năng ti p c n v i các dòng v n không t o ra n và xu t khNu gi m sút. 22 VI T NAM – I ML I T6/2011 32. Nguyên ngân l n nh t d n n s b t tr c, và do ó là m t r i ro không lư ng hóa ư c trong ánh giá b n v ng n (DSA) xu t phát t nh ng nghĩa v n gián ti p, không ư c ph n ánh trong nh ng th ng kê chính th c v n công hay n ư c nhà nư c b o lãnh. Không có m t nh nghĩa rõ ràng cũng như không có m t con s ư c tính áng tin c y nào v nh ng nghĩa v n , này, làm h n ch kh năng c a chính ph trong vi c qu n lý các r i ro kèm theo chúng. Các nghĩa v n d phòng có th phát sinh t các qu n m ngoài ngân sách như qu b o hi m xã h i, khu v c ngân hàng hay các DNNN l n. DNNN là m t m i quan ng i l n k t sau v vi c c a Vinashin. Nguyên nhân th hai gây r i ro cho ngân sách, m c dù không l n b ng các nghĩa v n d phòng, xu t phát t quy mô chi tiêu ngoài ngân sách khá l n, ph i ư c bù p b ng vi c phát hành trái phi u ngoài ngân sách. Trong b n năm tr l i ây, chi ngoài ngân sách ư c bù p b ng trái phi u c a BKH& T ã tăng m nh t 1,5% GDP trong năm 2007 lên 2,8%. Tuy nhiên, d ki n con s này s gi m xu ng 1,9% GDP vào năm 2011 và 1,8% GDP vào năm 2012 (b ng 3). B ng 3: Các ch s tài khóa (ph n trăm GDP) 2008 2009/r 2010/e 2011/p T ng thu ngân sách và vi n tr 29.0 26.7 28.1 28.5 Thu ngân sách (không tính vi n tr ) 28.4 26.3 27.9 28.3 Thu t thu 24.5 22.3 23.6 24.1 Thu t d u thô 6.1 3.6 3.5 3.4 Thu thu ngoài d u thô 18.4 18.7 20.1 20.7 Thu ngoài thu và v n 3.9 4.0 4.2 4.1 Vi n tr 0.6 0.4 0.3 0.2 Chi ngân sách (chính th c) 27.7 31.8 30.0* 29.5 Chi thư ng xuyên 19.7 20.9 21.4 22.8 Trong ó: tr lãi 1.1 1.4 1.3 1.5 V n 8.0 10.9 8.6* 6.7 Cân i ngân sách chính th c 1.2 -5.1 0.1 -1.0 Các kho n chi khác ngoài ngân sách 2.4 3.9 4.5 2.9 Trái phi u chính ph ngoài ngân sách 1.8 2.8 2.8 1.9 ODA cho vay l i 0.6 0.5 1.6 0.9 Chi phí h tr lãi su t 0.0 0.6 0.1 0.0 T ng chi 30.2 35.7 34.6* 32.4 Cân i ngân sách t ng th -1.2 -9.0 -6.4* -3.9 Ngu n bù p ngân sách 2.6 8.8 6.2 3.9 Nư c ngoài (ròng) 1.7 3.6 3.2 2.0 Trong nư c (ròng) 0.9 5.2 3.0 1.9 Ngu n: Ư c tính c a B Tài chính, IMF và Ngân hàng Th gi i; * ư c tính sơ b và còn ch nh s a 23 VI T NAM – I ML I T6/2011 II.F Nh ng di n bi n trong ngành ngân hàng 33. Khu v c ngân hàng c a Vi t Nam b nh hư ng tiêu c c b i các bong bóng giá tài s n liên ti p, chính sách th t ch t ti n t và tăng trư ng ch m. M t môi trư ng kinh t vĩ mô b t n nh r t b t l i cho s tăng trư ng n nh và b n v ng c a khu v c tài chính. Các i u ki n kinh t vĩ mô c a Vi t Nam trong vòng b n năm tr l i ây b t n hơn so v i hai th p niên trư c. Ngành ngân hàng ã vư t qua nh ng xoay chuy n l n trong các i u ki n kinh t mà không b v , m t i u áng khen ng i và áng khích l . Tuy nhiên, ngành ngân hàng cũng nhi u l n g p khó khăn trong nh ng năm qua, t nh ng bong bóng b t ng s n n tình tr ng gi m l m phát trong n n kinh t . 34. Ngành ngân hàng ti p t c thay i theo hư ng phát tri n m r ng c a các ngân hàng c ph n (NHCP). Ngân hàng thương m i qu c doanh (NHTMQD) óng vai trò chi ph i trong ngành ngân hàng m c dù ang m t d n th ph n (c v tín d ng l n ti n g i) vào tay các NHCP. Vào th i i m cu i năm 2007, NHTMQD chi m kho ng 59,3% t ng dư n tín d ng. n năm 2010, th ph n c a kh i ngân hàng này còn 51,4% trong khi th ph n c a các NHCP tăng lên t m c 27,7% lên 34,8%. Hai NHTMQD ã ư c c ph n hóa, hai ngân hàng khác lên k ho ch c ph n hóa trong năm nay. Công ty Tài chính qu c t (IFC) ã mua 10% c ph n c a m t NHTMQD l n th ba Vi t nam. V tăng trư ng tín d ng, danh m c cho vay c a các NHTMQD có m c tăng th p hơn so v i m c tăng c a toàn ngành trong vài năm v a qua. Ví d , trong năm 2010 m c tăng tín d ng c a các NHTMQD là 22% so v i m c trung bình 40% c a các NHCP. T tr ng tín d ng c a các NHTMQD dành cho khu v c doanh nghi p nhà nư c cũng gi m d n trong th i gian g n ây. Tuy nhiên, v i quy mô hi n hành c a các NHTMQD và s g n k t m t thi t v i khu v c DNNN thì kh i các NHTMQD v n có th là tâm i m c a tình tr ng d b t n thương trong toàn b ngành ngân hàng. 35. Ngành ngân hàng ti p t c b nh hư ng c a tình tr ng b t n kinh t vĩ mô. Ngư i g i ti n ti p t c d ch chuy n các kho n ti p ki m c a h sang các hình th c khác (ngo i t , vàng…) gây tình tr ng ô la hóa n n kinh t và Ny giá b t ng s n lên cao. Ti t ki m cá nhân b ng ti n ng ang có xu hư ng tăng lên trong vài tháng g n ây (trong lúc ti n g i c a khu v c doanh nghi p b suy gi m làm cho t ng ti n g i b ng ti n ng b s t gi m). Nguyên nhân c a hi n tư ng này xu t phát t các bi n pháp hành chính ã làm cho các l a ch n khác thi u h p d n hơn. Cùng th i gian ó, ngư i g i ti n ã ch y vòng vo quanh các ngân hàng, b t ch p r i ro vì cho r ng SBV s không cho các ngân hàng phá s n. Thi u m t h th ng x p h ng r i ro có hi u qu cùng v i m c minh b ch và công khai th p cũng là nguyên nhân c a tình tr ng trên. 36. M c dù t ư c nh ng thành t u rõ ràng, ngành ngân hàng cũng ph i i m t v i nhi u v n v tính an toàn và lành m nh c a ngành. Vi t Nam có quá nhi u ngân hàng v i s hi n di n c a kho ng 120 t ch c tín d ng (trong ó có 5 NHTMQD ho c ngân hàng có c ph n do Nhà nư c n m a s và 2 ngân hàng chính sách). R t nhi u t ch c tín d ng có quy mô nh , ho t ng t i thành th và có danh m c cho vay phát tri n r t nhanh chóng. Do áp l c tăng 24 VI T NAM – I ML I T6/2011 trư ng, h th ng qu n lý r i ro còn tương i kém phát tri n, k năng qu n lý y u kém, m t s ngân hàng này ã ph i i m t v i các v n v thanh kho n trong b i c nh bi n ng lãi su t tăng cao trong nh ng năm g n ây. 37. Ch t lư ng tài s n c a ho t ng ngân hàng v n là m t quan ng i khi tăng trư ng tín d ng cao b t thư ng các năm qua, t l cho vay cao, và năng l c qu n lý r i ro y u trong ngành ngân hàng. Theo s li u chính th c, t l các kho n n x u (NPL) c a h th ng ngân hàng là 1,9% vào cu i năm 2009 và x p x 2% vào cu i năm 2010. Tuy nhiên, n u các quy nh ư c nâng lên theo tiêu chuNn qu c t và ư c tuân th t t thì NPL c a ngành ngân hàng d ki n s cao hơn r t nhi u. Hi n t i, ch có 3 ngân hàng thương m i ư c SBV công nh n áp d ng i u kho n 7 c a Quy t nh 493 v phân lo i tài s n “Có” ư c áp d ng tương i sát v i phương pháp qu c t v tính toán NPL. 38. SBV ã tăng các yêu c u v v n t i thi u áp ng nh ng m i quan tâm v tình hình phát tri n c a ngành ngân hàng. Cu i năm 2008, t t c các ngân hàng thương m i ã áp ng ư c các yêu c u m i v v n. Quá trình tăng v n i u l t i thi u v n ti p t c di n ra, m t ph n nh m thúc Ny s c ng c các ngân hàng nh . Tuy nhiên, th i h n tăng v n i u l t i thi u lên 3 nghìn t ng (tương ương kho ng150 tri u USD theo t giá hi n th i) vào cu i năm 2010 ã ph i gia h n thêm 1 năm n a vì lý do 18 ngân hàng nh ã không kh năng áp ng yêu c u này. SBV ã ch n bi n pháp th c hi n chính sách này m t cách th n tr ng hơn, c bi t là trong b i c nh tình hình kinh t vĩ mô hi n t i còn b t n. Yêu c u m i v m c an toàn v n (CAR) lên 9% ư c ưa ra vào tháng 10 năm 2010 th hi n m t bư c ti n quan tr ng nh m tăng tính an toàn cho h th ng ngân hàng. 39. Các chính sách d a vào các bi n pháp hành chính c n ph i ư c lo i b và thay vào b ng các cơ ch th trư ng. Ngành ngân hàng ã áp d ng nhi u bi n pháp hành chính trong sáu tháng qua bao g m áp d ng m c tr n cho tăng trư ng tín d ng (20% cho năm 2011), lãi su t ti n g i (lãi su t ti n g i Vi t Nam ng m c tr n là 14%, lãi su t ti n g i b ng ng ô la M v i m c tr n là 2% i v i các kho n ti t ki m cá nhân và 0,5% i v i ti n g i c a các t ch c kinh t ), cũng như áp d ng m c tr n cho các lĩnh v c phi s n xu t và quy nh c m huy ng và cho vay vàng. Nh ng bi n pháp hành chính này ã ư c ch ng minh là có hi u qu trong vi c th c hi n Ngh quy t 11 trong ng n h n. Tuy nhiên, trong dài h n, vi c l m d ng các công c tr c ti p này thay vì các công c th trư ng có th s có h i cho s lành m nh c a h th ng ngân hàng cũng như quá trình ph c h i c a n n kinh t . 40. C n tăng cư ng khung pháp lý và giám sát cũng như tuân th hi u qu các quy nh. SBV ã tăng cư ng giám sát b ng cách thi t l p Cơ quan Thanh tra Giám sát Ngân hàng và i u ch nh hai lu t và quy nh ngân hàng v t l m b o an toàn. Công tác xây d ng năng l c cho các giám sát viên, th c hi n giám sát n i b và bên ngoài, ang ư c th c hi n, nhưng k t qu th c hi n v n còn thi u. Vi c tuân th các quy nh cho th y v n còn y u kém th hi n s lư ng các yêu c u báo cáo t xu t i v i các t ch c tín d ng trong vài năm qua (m c dù 25 VI T NAM – I ML I T6/2011 lĩnh v c giám sát ã nh n ư c nhi u h tr t c ng ng các nhà tài tr và các c p thNm quy n). 41. SBV ã n l c tăng cư ng tính minh b ch và công b thông tin, nhưng v n chưa b t kip ư c v i các nư c cùng m c phát tri n trong khu v c và qu c t . SBV ã tăng cư ng th c hi n tính minh b ch trong h th ng và i v i công chúng, th hi n qua d li u và thông tin cung c p trên trang m ng c a SBV và các phương ti n thông tin i chúng, nhưng v n b t t h u so v i các nư c có cùng m c phát tri n trong khu v c. Thông tư s a i v công b thông tin s ư c ban hành vào kho ng gi a năm 2011 có th mang l i m t s c i thi n áng k , m c dù các quy nh v b o m t hi n hành c a chính ph không cho phép có ư c nh ng thay i có tính toàn di n. V lĩnh v c này, vi c thành l p V Th ng Kê và D báo ang giúp c i thi n năng l c c a SBV trong vi c áp ng các yêu c u v công b thông tin cũng như th c hi n chính sách v ti n t và d báo. III. CÁC NG THÁI CHÍNH SÁCH G N ÂY III.A T t c m i là s kh i u 42. Vi t Nam ã công b m t lo t chính sách quan tr ng trong nh ng tháng g n ây, và n u các chính sách này ư c th c hi n t t s giúp cho Vi t Nam t ư c n nh kinh t vĩ mô lâu dài. Sau khi ih i ng XI thành công t t p vào tháng 1.2011, chính ph (và c chính quy n a phương) ng thu n áp d ng các bi n pháp m nh khôi ph c n nh vĩ mô. Các cơ quan ch c năng nh n ra c n ph i chú ý t p trung gi i quy t v n b t n vĩ mô, k c khi ph i ch p nh n tăng trư ng ch m l i trong ng n h n. Chính ph công khai cho th y ý nh theo u i “chính sách tài khóa và ti n t th t ch t và th n tr ng” và thông qua Ngh quy t 11, cam k t v i các c i cách chính ti n t , tài khóa và cơ c u nh m làm h nhi t n n kinh t quá nóng. Ngân hàng Nhà nư c Vi t Nam tích c c nh t trong vi c công b các bi n pháp ti p theo theo yêu c u c a Ngh quy t 11, và các n l c tương t cũng ang ư c chuNn b t t c các b ngành liên quan. Chúng tôi tóm t t ng n g n nh ng bi t pháp ã ưa ra cho n nay: Chính sách T giá i. T giá ti n ng so v i ô-la M ã ư c i u ch nh lên 9,3%, biên giao d ch thu h p t +/-3 ph n trăm xu ng còn +/-1 ph n trăm. ây là t i u ch nh t giá l n nh t k t khi tình hình kinh t vĩ mô b t u tr nên m t n nh vào năm 2007. Các cơ quan ch c năng cũng cho bi t t giá trung bình liên ngân hàng s ư c qu n lý linh ho t hơn, nh t quán v i m c tiêu d n d n chuy n sang ch t giá linh ho t. Trong nh ng tu n g n ây, chênh l ch t giá trên th trư ng song hành ã d n d n gi m xu ng b ng không. Tháng 5.2011, l n u tiên trong 37 tháng liên ti p, ti n ng ư c giao d ch t i các ngân hàng thương m i dư i t giá tham chi u chính th c. ii. Trong n l c gi m b t tình tr ng ô-la hóa trong n n kinh t , m t thông tư ã ư c ban hành vào tháng Tư, c m các ngân hàng nh n g i hay cho vay b ng vàng. 26 VI T NAM – I ML I T6/2011 iii. Ngày 31 tháng 5, 2011, Ngân hàng Nhà nư c ban hành Thông tư 13, yêu c u các DNNN ph i bán ti n g i b ng ô-la cho các ngân hàng thương m i. iv. Trư c tình tr ng buôn bán, u cơ vàng tràn lan và ngày càng tăng g n như b t h p pháp, d n n quy mô l i và sai s tăng cao trong cán cân thanh toán, Ngh quy t 11 ch o cho NHNN ph i xây d ng m t Ngh nh v Qu n lý Kinh doanh Vàng ban hành vào quý 2 năm 2011. Ngh nh này s t p trung ho t ng xu t khNu vàng, c m kinh doanh vàng mi ng và ngăn ch n ho t ng buôn l u vàng qua biên gi i. Ngh quy t 11 cũng ch o các cơ quan ch c năng ph i m b o ho t ng kinh doanh ngo i t và vàng ph i tuân th pháp lu t. Chính sách ti n t i. Trong b n tháng qua, NHNNVN ã tăng lãi su t cơ b n (tái c p v n) t 8% lên 14% và i u ch nh tăng lãi su t nghi p v th trư ng m (mua l i/repo) sáu l n – t 7% lên 15% (hình ph i, bi u 11). Bi u 11: Bi n ng T giá và Lãi su t Trái: T giá chính th c so v i t giá th trư ng t do Ph i: Lãi su t chính sách 22,500 15 Parallel OMO 7-D rate 22,000 14 Official SBV Refinance rate 21,500 13 Discount rate Official, upper band 21,000 12 O/N interbank rate Vietcombank 20,500 11 20,000 10 19,500 9 19,000 8 18,500 7 18,000 6 17,500 5 Jan-10 May-10 Sep-10 Jan-11 May-11 Jan-10 May-10 Sep-10 Jan-11 May-11 Source: NHNNVN ii. Theo Ngh quy t 11, ch tiêu tăng trư ng tín d ng trong năm 2011 s ph i gi m xu ng 20% so v i 39% năm 2009 và 30% năm 2010. ây s là ch tiêu tăng trư ng tín d ng th p nh t trong vòng 10 năm qua. Tương ng v i ng thái này, ch tiêu tăng trư ng t ng phương ti n thanh toán M2 ư c gi m c 15-16% trong năm 2011 – ch tiêu tăng trư ng cung ti n th p nh t k t khi b t u c i cách kinh t hai th p niên trư c ây. Tăng trư ng tín d ng và v n kh d ng trong b n tháng u năm 2011 l n lư t là 5% và 1%, i úng hư ng nh m t ư c m c tiêu ra cho c năm. iii. Ngân hàng Nhà nư c Vi t Nam ã tăng d tr b t bu c i v i các kho n vay b ng ngo i t lên 6% ói v i các kho n vay kỳ h n dư i 12 tháng, và 4% i v i các kho n vay kỳ h n trên 27 VI T NAM – I ML I T6/2011 12 tháng (b t u t 1 tháng 5); và gi i h n tr n lãi su t ti n g i b ng ng ô-la là 1% i v i t ch c và 3% i v i cá nhân. T ngày 31 tháng 5, 2011, m c tr n lãi su t này ti p t c ư c i u ch nh gi m xu ng còn 0.5% i v i t ch c và 2% i v i cá nhân. Khu v c ngân hàng i. Ngh quy t 11 yêu c u các ngân hàng h n ch cho vay các ho t ng phi s n xu t (bao g m b t ng s n và ch ng khoán) không quá 22% t ng dư n tín d ng n ngày 30.6.2011, và không quá 16% n ngày 31.12.2011. Các ngân hàng không tuân th theo yêu c u này s bu c ph i tăng g p ôi t l d tr b t bu c và h n ch ho t ng kinh doanh. NHNNVN s ánh giá tình hình tuân th vào cu i tháng 6.2011. ii. Chính ph ang s a i Quy t nh 493 nâng c p thông l phân lo i n và trích l p d phòng trong h th ng ngân hàng ti n g n hơn v i chuNn m c qu c t . Quy t nh s a i s ư c ban hành trong tháng 5.2011. iii. Chính ph cũng kh ng nh s tham gia Chương trình ánh giá Khu v c Tài chính (FSAP) và yêu c u Ngân hàng Th gi i và Qu Ti n t Qu c t h tr k thu t. Chính sách tài khóa i. Chính ph ã công b s gi m chi thư ng xuyên ngoài lương xu ng thêm 10%, không kh i ng m i các d án xây d ng cơ b n trong khu v c công trong năm nay, bao g m c các d án c a DNNN, thông qua ó gi m thâm h t ngân sách xu ng dư i 5% GDP vào năm 2011 (theo nh nghĩa c a chính ph Vi t Nam) – tương ng v i gi m 1 i m ph n trăm trong năm 2010 và 0,3 i m ph n trăm d toán ngân sách năm 2011. ii. Tuy nhiên, nh ng n l c c t gi m chi tiêu công b ng cách ng ng l i các d án lãng phí không t ư c ti n mong mu n. V n chưa có công b chính th c nào v m c c t gi m ngân sách u tư (xây d ng cơ b n) chính xác là bao nhiêu trong năm 2011, m c dù báo chí ưa tin cho bi t m c c t gi m do B K ho ch và u tư xu t là khá l n. Doanh nghi p nhà nư c i. Chính ph ã yêu c u các T p oàn Kinh t ch ch t th c hi n ki m toán c l p theo chuNn qu c t và báo cáo k t qu vào cu i năm 2011. B K ho ch và u tư ư c yêu c u rà soát các kho n vay và d án u tư theo k ho ch c a các DNNN xác nh các d án ph i ng ng tri n khai ho c c t gi m quy mô. Báo cáo c a BKH& T n h n trình ra Qu c h i vào cu i tháng 3.2011. Ngh quy t 11 cũng cho th y chính ph s Ny nhanh ti n c ph n hóa và tăng cư ng công tác qu n tr doanh nghi p các DNNN, m c dù các bi n pháp chính xác v n chưa ư c làm c th . 28 VI T NAM – I ML I T6/2011 Các bi n pháp tái cơ c u khác. i. Chính ph ang so n th o m t Thông tư nh m tăng cư ng vi c công khai thông tin và các chính sách nh hư ng n qu n lý ti n t và ho t ng ngân hàng, bao g m vi c trình các s li u th ng kê then ch t cho Ban Th ng kê Tài chính Qu c t c a IMF theo úng l ch trình. D th o thông tư ã ư c g i cho Ngân hàng Th gi i xem xét. Cu i cùng, chính ph ang chuy n t cơ ch qu n lý hành chính trong vi c n nh giá c cho các hàng hóa ch ch t như i n, khí t và xăng d u sang m t cơ ch d a vào th trư ng. Chính ph ã công b tăng giá i n 15,3%, tăng giá ga 18% và giá d u h a 21%. Ngoài ra, Ngh quy t 11 cũng ch th cho B công thương so n th o quy nh v vi c thi t l p cơ ch th trư ng trong vi c quy nh giá i n. 43. Các bi n pháp chính sách nói trên, theo quan i m c a chúng tôi, là m t k ho ch áng tin c y Vi t Nam thi t l p l i n nh kinh t vĩ mô. Các bi n pháp này ã ư c chính ph th o lu n r ng rãi, cùng v i các i di n c a các DNNN l n và các nhà kinh t cl p c a Vi t Nam. K ho ch nh n ư c s ng h r ng rãi c a các b ngành trung ương và các y ban tài chính ngân sách c a Qu c h i. Các th trư ng tài chính qu c t ã có ph n ng tích c c trư c nh ng thông báo g n ây, bi u hi n qua vi c chênh l ch lãi su t trái phi u chính ph Vi t Nam liên t c gi m trong nh ng ngày v a qua. ây là d u hi u t t lành c a vi c th c hi n thành công Ngh quy t 11. 44. M c dù ã có nh ng thành công bư c u, song các cơ quan ch c năng c n ph i th n tr ng tránh “tuyên b chi n th ng quá s m” trong cu c chi n nh m bình n kinh t vĩ mô. áng ti c là vi c th c hi n Ngh quy t 11 không ph i ch nào cũng t k t qu t t như nhau. Nh ng n l c c t gi m ngân sách u tư ã b trì hoãn, chưa có s ng thu n v vi c gi m thâm h t ngân sách xu ng m c b n v ng hơn là 3% GDP. Tương t , tính ch t c i cách các DNNN cũng chưa ư c c th hóa m t cách y , bao g m c i thi n công tác qu n tr doanh nghi p, tăng cư ng ki m toán và Ny nhanh ti n c ph n hóa. Có m t s bi n pháp ưa ra nh m c i thi n thông tin liên l c v i th trư ng, m c dù nh ng hành ng c i cách có ý nghĩa hơn trong lĩnh v c này chưa phù h p v i lu t pháp hi n hành v bí m t nhà nư c. Tương t , c n liên t c c p nh t và tăng cư ng h th ng qu n lý nh m ngăn ch n trư c các v n phát sinh trong khu v c ngân hàng. V i d ki n tăng trư ng trong năm 2011 s gi m sút, s có lúc n y sinh nhu c u n i l ng chính sách ti n t và tài khóa và trì hoãn nh ng c i cách cơ c u. N u như ng b cho nh ng nhu c u này có th làm cho n n kinh t ph i tr giá. 45. M c dù chưa có l ch trình rõ ràng cho vi c ch m d t các bi n pháp bình n, song vi c xác nh các ch s o lư ng ti n th c hi n s là vi c làm h u ích. Tình hình hi n nay t các cơ quan ch c năng trư c cơ h i t t khôi ph c l i s tín nhi m c a mình b ng cách cương quy t th c hi n Ngh quy t 11 m t cách hi u qu . Và theo ý ki n c a chúng tôi, i u quan tr ng là l p trư ng chính sách hi n nay ph i ư c duy trì cho n khi t ư c ít nh t là ba m c quan tr ng dư i ây: (i) l m phát tr v m c n nh, m t ch s ; (ii) chênh l ch t giá hoàn toàn b xóa b ; và (iii) d tr ngo i h i cho ít nh t 2,5 tháng nh p khNu. 29 VI T NAM – I ML I T6/2011 IV. TRI N V NG TRONG VÀ SAU NĂM 2011 46. V i s b t tr c áng k trong tri n v ng kinh t toàn c u và b i c nh chính sách kinh t trong nư c có nhi u thay i, d báo c a chúng tôi v tri n v ng n n kinh t Vi t Nam d a trên m t s gi nh l n. Chúng tôi s d ng nh ng d báo m i nh t c a Ngân hàng Th gi i v t l tăng trư ng kinh t toàn c u là 3,3% và c a khu v c ông Á ang tăng trư ng nhanh là 8,2%. Chúng tôi gi nh r ng s không có các cú s c v giá lương th c và giá nhiên li u toàn c u m i, và giá c trong giai o n tháng 3-5/2011 ã là m c giá cao nh t trong năm 2011. Chúng tôi cũng gi nh r ng giá nhiên li u và giá i n trong nư c s không có t tăng giá m nh ngoài tiên li u trong nh ng tháng còn l i c a năm 2011. Và quan tr ng hơn c , chúng tôi ng m nh r ng Ngh quy t 11 s ư c th c hi n quy t li t và hi u qu , trong ó i u quan tr ng là s t ư c ch tiêu tăng t ng phương ti n thanh toán và tín d ng. V i s l c quan làm cơ s cho nh ng gi nh này, d báo c a chúng tôi v n n kinh t Vi t Nam thiên theo chi u hư ng i lên. 47. Chúng tôi d ki n tình hình s d n d n ư c c i thi n trong sáu tháng cu i năm 2011. S c i thi n này bao g m vi c l m phát s gi m ch m nhưng v ng ch c, t c tăng trư ng n cu i năm s ph c h i m c khiêm t n và tình hình cán cân i ngo i không x u i nhi u. Trong năm 2012 Vi t Nam s có m c c i thi n t t hơn, m c dù n u không có nh ng hành ng quy t oán và m nh b o v m t cơ c u thì chúng tôi cho r ng Vi t Nam s không th quay tr l i ư c th i tăng trư ng hoàng kim trư c khi kh ng ho ng trong ng n h n n trung h n. 48. M c dù kinh t trong nư c i ch m l i và kinh t toàn c u nhi u b t tr c, song ngành xu t kh u s v n t k t qu t t như năm ngoái. Nhu c u i v i các m t hàng xu t khNu t các ngành thâm d ng lao ng và nông s n c a Vi t Nam v n ư c duy trì trong năm 2011. Tuy nhiên, tăng trư ng xu t khNu m nh hơn cũng s làm cho giá tr nh p khNu tăng do hàng xu t khNu c a Vi t Nam ph i s d ng nhi u nguyên li u nh p khNu. Do v y, chúng tôi d ki n thâm h t thương m i trong năm 2011 s cao hơn m t chút so v i năm 2010 c v giá tr tuy t i l n tính theo t tr ng trên GDP. Thâm h t thương m i tăng và ki u h i d ki n gi m s làm cho thâm h t cán cân vãng lai tăng kho ng m t i m ph n trăm – t 4% GDP lên kho ng 5%. Thâm h t cán cân vãng lai tăng có th i kèm v i s s t gi m trong lu ng v n vào, do FDI ang ch ng l i và kh năng u tư gián ti p cũng gi m trong b i c nh bi n ng kinh t vĩ mô v n ang ti p di n. Tuy nhiên, chúng tôi d ki n tình tr ng “bi n v n” (capital flight) trong nư c s gi m trong năm 2011, giúp cho Ngân hàng Nhà nư c Vi t Nam d n d n c ng c ư c d tr ngo i h i. 49. Vi c th c thi Ngh quy t 11 s góp ph n làm gi m t c l m phát trong sáu tháng cu i năm 2011. Ch s giá tiêu dùng c a Vi t Nam ã tăng n 19,8% (so v i cùng kỳ năm trư c) vào th i i m tháng 5/2011, là m c cao nh t trong vòng 26 tháng qua. ây là h qu c a tình tr ng giá lương th c và nhiên li u th gi i tăng cao, nh hư ng c a vi c i u ch nh m nh giá c trong nư c i v i m t s m t hàng ch ch t ( i n, xăng d u…) và các s n phNm nh p khNu 30 VI T NAM – I ML I T6/2011 tác ng r t nhanh n giá c trong nư c do ng Vi t Nam m t giá. D ki n t l l m phát so v i cùng kỳ năm trư c có th lên n nh i m vào cu i quý hai và sau ó b t u gi m xu ng kho ng 15% tính vào th i i m tháng 12/2011. D báo l m phát trong năm 2011 ph thu c r t nhi u vào vi c li u gói chính sách c a chính ph (Ngh quy t 11) có thành công hay không trong vi c giành l i uy tín chính sách và lòng tin c a các nhà u tư trong và ngoài nư c. Do v y th c hi n chính sách m t cách cương quy t và kiên trì s là y u t then ch t ki m ch l m phát, xây d ng lòng tin và c i thi n tình hình cán cân i ngo i. 50. Tri n v ng tăng trư ng ng n h n c a Vi t Nam v n y thách th c. N n kinh t b t u tăng trư ng ch m l i vào quý 1 năm 2011, khi tác ng toàn di n c a l m phát cao và các bi n pháp bình n v n chưa th hi n h t. Quý hai và ba năm 2011 s khó khăn hơn quý 1, m c dù nh ng d báo g n ây c a B K ho ch và u tư cho th y n n kinh t s tăng trư ng vào kho ng 5,6% trong sáu tháng u năm. Th t ch t chính sách ti n t và tài khóa s làm gi m tăng trư ng u tư, trong khi lãi su t tăng m nh và áp l c l m phát gia tăng s tác ng tiêu c c n tiêu dùng cá nhân. Chi phí s n xu t cao hơn cũng s làm gi m ti m năng tăng trư ng c a kh i doanh nghi p. Thu h p ho t ng trong kh i s n xu t cũng s c n bư c tăng trư ng c a các ho t ng d ch v trong năm nay. Tuy nhiên, v i gi nh là các bi n pháp chính sách c a chính ph s khôi ph c ư c lòng tin và l y l i à tăng trư ng, chúng tôi d ki n n n kinh t s t ư c t c tăng trư ng kho ng g n 6%. 51. V i s l c quan làm cơ s cho nh ng gi nh c a chúng tôi, d báo v tri n v ng n n kinh t Vi t Nam mà chúng tôi ưa ra cũng ng trư c m t s r i ro theo chi u hư ng x u i. Các r i ro chính bao g m vi c d ng th c thi các bi n pháp bình n quá s m, các v n trong h th ng ngân hàng và khu v c doanh nghi p nhà nư c quay tr l i, giá c hàng hóa th gi i ti p t c tăng cao và cu c kh ng ho ng n chính ph Châu Âu n h i k ch phát và gây nh hư ng lây lan ra nh ng khu v c khác trên th gi i. 31 VI T NAM – I ML I T6/2011 PH L C: Ư C TÍNH CH S BÌNH N KINH T VĨ MÔ C A VI T NAM (VIMS) A1. Khi m t qu c gia thư ng xuyên ph i i m t v i nh ng cơn m t n nh kinh t vĩ mô, ngư i ta thư ng so sánh m c nghiêm tr ng c a cơn s c này v i cơn s c khác. Vi t Nam ít nh t ã h ng ch u hai t tăng trư ng nóng trong vòng ba năm v a qua, l n u tiên vào năm 2008 và l n th hai vào cu i năm 2010, hi n v n ang ti p di n. Vi t Nam cũng h ng ch u ít nh t m t l n s t gi m ho t ng kinh t và gi m phát r t nhanh – trùng v i cơn kh ng ho ng kinh t toàn c u – cũng có th coi là m t t m t n nh kinh t vĩ mô. Trong b i c nh l m phát cao và th trư ng ngo i h i bi n ng như hi n nay, ngư i ta thư ng t câu h i li u cơn b t n kinh t vĩ mô 2010-11 có tính ch t nghiêm tr ng nhi u hơn hay ít hơn so v i năm 2008? A2. Hi n nay v n chưa có m t k thu t tiêu chu n nào o lư ng m c nghiêm tr ng c a s b t n kinh t vĩ mô. Trên th c t , v n không ch n m ch tìm ra k thu t úng. Nó b t u t khái ni m ‘b t n kinh t vĩ mô’, thư ng ư c s d ng r ng rãi trong các tài li u chính sách, song g n như chưa bao gi ư c nh nghĩa m t cách th c s . M t nghiên c u c a Elbadawi và Schmidt-Hebbel (1998) ã c g ng o lư ng tình tr ng m t n nh vĩ mô b ng m t nhóm ch s chính sách tài chính vĩ mô – t l thâm h t c a khu v c công trên GDP – và các ch s kh ng ho ng tài chính vĩ mô, ư c hi u là s m t cân b ng tài chính và kinh t vĩ mô tr m tr ng trong các lĩnh v c chính sách tài khóa, ti n t và t giá th c. Tuy nhiên, phiên b n m t n nh kinh t vĩ mô c a hai tác gi này không hoàn toàn phù h p v i b i c nh Vi t Nam vì hai lý do. Th nh t, nh nghĩa c a h quá r ng – m i y u t b t n trong i u ki n kinh t vĩ mô c a m t qu c gia u ư c ưa vào trong ch s này – có th phân bi t ư c gi a b t n do các yê t mang tính chu kỳ gây ra và b t n do các y u t b t ngu n t cơ c u. Th hai, ch s này có th xây d ng v i t n su t m t năm hay m t quý m t l n, như v y cũng không có ý nghĩa gì n u như m c ích là ư c tính m t ch s có t n su t cao mà các nhà ho ch nh chính sách có th dùng giám sát các i u ki n kinh t vĩ mô và ưa ra nh ng i u ch nh chính sách k p th i gi a hành trình. A3. B t n kinh t vĩ mô c a Vi t Nam thư ng ư c th hi n qua tình tr ng m t n nh v t giá và ngo i h i, nên m t thư c o phù h p hơn có th là m t ch s o áp l c th trư ng ngo i h i (EMP), ư c s d ng r ng rãi trong các nghiên c u v kh ng ho ng ti n t ho c tài chính. nh nghĩa ph bi n nh t v ch s EMP là m t bi n ph c, t ng h p c a ba bi n dư i ây: t giá, d tr ngo i h i và lãi su t (xem Eichengreen, Rose & Wyplosz (1994) và Kaminsky & Reinhart (1999)). Bi t r ng bi n ng khá l n c a m t bi n thành ph n có th chi ph i chi u hư ng bi n ng c a toàn b ch s EMP, nên cách làm ph bi n là dùng hàm ngh ch o c a phương sai ho c giá tr l ch chuNn c a t ng chu i làm tr ng s tương ng. A4. i v i Vi t Nam, chúng tôi xu t ư c tính Ch s n nh Kinh t Vĩ mô (VIMS), là m t phiên b n i u ch nh c a EMP. Các ch s EMP ư c xây d ng h u như ch o lư ng s m t n nh c a th trư ng ngo i h i, là m t nguyên nhân quan tr ng c a tình hình b t n vĩ mô Vi t Nam. M t nguyên nhân gây b t n khác là t l l m phát. Do v y chúng tôi xu t ch s VIMS, bao g m b n bi n s sau: t giá, d tr ngo i h i, lãi su t và t l l m phát như trình bày trong phương trình dư i ây. Chúng tôi cũng s d ng hàm ngh ch o c a l ch chuNn ch không dùng phương sai c a chu i làm tr ng s ư c tính. 32 VI T NAM – I ML I T6/2011 trong ó: : Ch s n nh Kinh t Vĩ mô c a Vi t Nam trong tháng t. : t giá danh nghĩa gi a ng Vi t Nam và ô-la M trên th trư ng t do trong tháng t : t giá danh nghĩa gi a ng Vi t Nam và ô-la M trên th trư ng chính th c trong tháng t l ch chuNn c a : m c d tr ngo i h i trong tháng t l ch chuNn c a : lãi su t danh nghĩa c a Vi t Nam trong tháng t : lãi su t danh nghĩa c a M trong tháng t l ch chuNn c a : l m phát c a Vi t Nam trong tháng t : l m phát c a M trong tháng t l ch chuNn c a A5. ng th i v i vi c s d ng VIMS ra các quy t nh chính sách, c n ph i hi u rõ nh ng h n ch c a ch s này. VIMS là m t ch s ph c h p và giá tr c a nó có th bi n ng ph thu c vào . kho ng th i gian dùng ư c tính, qu c gia ư c l a ch n tham chi u (trong trư ng h p này chúng à tôi tham chi u v i M ), cách tính tr ng s (xem ph n bi n c a Li, Rajan và Willett (2006)) và các bi n s li c th ư c s d ng trong phép ư c tính (ví d như lãi su t repo qua êm ho c lãi su t liên ngân hàng 6 vào tháng). Do v y, thay vì quá t p trung v m t giá tr VIMS c th , nên nh n m nh hơn n xu hư ng và ơn phương hư ng thay i. Tài li u tham kh o Wyplosz Eichengreen, Barry, Andrew Rose, and Charles Wyplosz (1994). “Speculative Attacks on Pegged Exchange Rates: An Empirical Exploration with Special Reference to the European Monetary System,” Working Papers 4898, Research. National Bureau of Economic Research Hebbel Elbadawi, I. et K. Schmidt-Hebbel (1998) : “Macroeconomic Policies, Instability and Growth in the World,” 168. Journal of African Economies, 7, 116-168. Balance-of-Payments Kaminsky, Graciela and Carmen Reinhart (1999). “The Twin Crises: Causes of Banking and Balance , 473-500. Crises,” American Economic Review, 89: 473 amkishen Jie Li, Ramkishen S. Rajan and Thomas Willett (2006), “Measuring Currency Crises Using Exchange Market Pressure Indices: The Imprecision of Precision Weights” Working Papers series in Economics, School of Politics Economics and Economics, Claremont Graduate University 33