ទិដ្ឋភាពរួម ុ កម្ពជា រក្សាកំណើនរឹងមាំ ដើម្បីអត្ថប្រយោជន៍ទាំងអស់គ្នា ការវិនិច្ឆ័យស្ថានភាពប្រទេសដែលមានលក្ខណ:ជាប្រព័ន្ធ ក្រុមធនាគារពិភពលោក រក្សា​ កូនសៀវភៅនេះ ពណ៌នាអំពីទិដ្ឋភាពរួមនៃការវិនិច្ឆ័យស្ថានភាពប្រទេសដែលមានលក្ខណ:ជាប្រព័ន្ធ - ការ​​​ កំណន ដម ើ ​ ្អ ើ បី ត្ថបយោ ្រ ជន៍ទាង ំ អស់គ។ ា្ន របាយការណ៍ចង អាច​ ុ ក្រោយទាំងមូល រួមទាំងឯកសារយោង​ រក​ បាននៅ៖ http://documents.worldbank.org/curated/en/620151496155751423/Cambodia-Sustaining-strong-growth-for-the-benefit-of-all នះ េ គឺជាស្នដ ា រ ុ ល ៃ បស់បគ ិ ធនាគារអន្តរជាតិសម្រប ្គ ក ា ់ការកសាងឡើងវិញ និងអភិវឌ្ឍន៍ / ធនាគារពិភពលោក។ របក​​ គំហើញ ការបកស្រាយ និងសេចក្តីសន្និដ្ឋានដែលបង្ហាញនៅក្នុងឯកសារនេះមិនឆ្លុះបញ្ចាំងទស្សនៈរបស់នាយក​ ប្រតប ិ នាគារពិភពលោក ឬរដ្ឋភ ិ ត្តធ ិ លដែលពួកគេតណា ា បា ំ ងនោះទ។ េ ធនាគារពិភពលោកមិនធានាភាពតម ឹ្រ តវូ្រ ​ នៃទិន្នន័យដែលមាននៅក្នុងសំណេរនេះឡើយ។ ព្រំប្រទល់ ពណ៌ និមិត្តសញ្ញា និងព័ត៌មានផ្សេងទៀត​ ដែល​ បាន បង្ហញ ា លើផន ែ ទីណាមួយនៅក្នង ុ សំណរ េ នេះពុម ំ ន ែ មានន័យថាជាការវិនច ័្ឆ ពា ិ យ ីខ ងធនាគារពិភពលោក ទាក់ទង នឹងស្ថានភាពស្របច្បាប់នៃដែនដីណាមួយ ឬការយល់ព្រម ឬការទទួលយកដែនកំណត់ទាំងនោះឡើយ។ គ្មាន​​ អ្វីក្នុងសៀវភៅនេះបង្កើត ឬត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការដាក់កម្រិត ឬការលើកលែងឯកសិទ្ធិ និងអភ័យឯកសិទ្ធិ​ របស់ធនាគារពិភពលោកឡើយ ដែលទាំងអស់នេះត្រូវបានរក្សាសិទ្ធិជាពិសេស។ ប្រភព សូមបញ្ជាក់ប្រភពសំណេរនេះដូចតទៅ: World Bank. 2017. Cambodia - Sustaining strong growth for the benefit of all. Overview. Washington, D.C. : World Bank Group. (ធនាគារ​ ពិភពលោក ឆ្នាំ 2017។ កម្ពុជា - ការរក្សាកំណើនរឹងមាំដើម្បីអត្ថប្រយោជន៍ទាំងអស់គ្នា។ ទិដ្ឋភាពរួម។ តោន ឌីស៊ី ក្រុមធនាគារពិភពលោក)។ វ៉ាស៊ីន​ សិទ្ធិនិងការអនុញ្ញាត ឹ សារនៅក្នង ខ្លម ុ សៀវភៅនះ ូ្រ បានរកសា េ តវ ្ សិទ។ ិ្ធ ការចម្លង និង/ឬការបញ្ជនូ ផ្នែកណាមួយ ឬសំណរ េ ទាំងស្រង ុ ដោយ​ គ្មនា ការអនុញត ា្ញ អាចជាការរំលោភចបា ្ ប់។ ធនាគារអន្តរជាតិសម្រប ា ់ការកសាងឡើងវិញនិងអភិវឌ្ឍន៍ / ធនាគារ​​​ ពិភពលោកលើកទឹកចិតដ ្ត ល់ការផស ្ យសំណរ ្ ព្វផសា េ របស់ខនួ្ល ហើយជាធម្មតានឹងផ្តល់ការអនុញត ា ៗឱ្យចម្លង ា្ញ ភ្លម នូវផ្នែកនានានៃសំណេរនេះ។ សម្រាប់ការអនុញ្ញាតឱ្យថតចម្លងឬបោះពុម្ពឡើងវិញនូវផ្នែកណាមួយនៃរបាយការណ៍នេះ សូមផ្ញើសំណើដោយ មានព័ត៌មានពេញលេញទៅកាន់ Copyright Clearance Center, Inc. 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, USA ទូរស័ព្ទ: 978-750-8400 ទូរសារ: 978-750-4470 http: //www.copyright.com/ សូមផ្ញើរាល់សំណួរដ៏ទៃទៀតស្តីពីសិទ្ធិនិងអាជ្ញាប័ណ្ណ រួមទាំងសិទ្ធិ បុត្រសម្ព័ន្ធ ទៅកាន់ការិយាល័យបោះផ្សាយ​ របស់ធនាគារពិភពលោក 1818 H Street NW Washington, DC 20433, USA ទូរសារ: 202-522-2422 អុីម៉េល: pubrights@worldbank.org រចនាខាងក្នុងដោយ: Florencia Micheltorena, ប៊ុយណូហ៊្សែរ (Buenos Aires), ប្រទេសអាហ្សង់ទីន អក្សរកាត់ ASEAN Association of Southeast Asian Nations សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ CCT conditional cash transfer ការផ្ទេរសាច់ប្រាក់ដោយមានលក្ខខណ្ឌ CSES Cambodia Socio-Economic Survey ការអង្កេតសេដ្ឋកិច្ចសង្គមកិច្ចកម្ពុជា CSO civil society organization អង្គការសង្គមស៊ីវិល EU European Union សហភាពអឺរ៉ុប FDI foreign direct investment វិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស GDP gross domestic product ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប GNI gross national income ចំណូលជាតិសរុប HEF health equity fund មូលនិធិសមធម៌សុខាភិបាល HIV/AIDS human immunodeficiency virus/acquired immune deficiency syndrome វីរុសហ៊ីវ/ជំងឺអេដស៍ HR human resource ធនធានមនុស្ស IWRM integrated water resources management ការគ្រប់គ្រងធនធានទឹកចម្រុះ LDC least developed country ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួច LGBTI lesbian, gay, bisexual, transgender, ស្រីស្រឡាញ់ស្រី ប្រុសស្រឡាញ់ប្រុស and/or Intersex អ្នកស្រឡាញ់ភេទទាំងពីរ ខ្ទើយនិង/ឬ អ្នកមានភេទមិនច្បាស់ថាស្រីឬប្រុស L-MIC lower middle-income country ប្រទេសមានចំណូលមធ្យមកម្រិតទាប MDG Millennium Development Goal គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រចាំសហសវត្សរ៍ MFI microfinance institutions គ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ NDC Nationally Determined Contribution ការរួមចំណែកថ្នាក់ជាតិដែលបានកំណត់ NGO non-governmental organization អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ODA official development assistance ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ផ្លូវការ OOP out-of-pocket ចំណាយប្រាក់ហោប៉ៅ PIM public investment management ការគ្រប់គ្រងវិនិយោគសាធារណ: PPP public-private partnership ភាពជាដៃគូរវាងវិស័យសាធារណ:និងឯកជន PPP purchasing power parity សមភាពអំណាចទិញ RBS risk-based supervision ការត្រួតពិនិត្យផ្អែកលើហានិភ័យ RGC Royal Government of Cambodia រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា SCD Systematic Country Diagnostic ការវិនច ័្ឆ ស្ថន ិ យ ា ភាពប្រទស ័ ្ធ េ ដែលមានលក្ខណ:ជាប្រពន STEM science, technology, engineering, វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា វិស្វកម្ម and mathematics និងគណិតវិទ្យា TB tuberculosis របេង TVET technical and vocational education ការអប់រំ និងបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស and training និងវិជ្ជាជីវ: US United States សហរដ្ឋអាមេរិក USD United States dollar ដុល្លារអាមេរិក មាតិកា សេចក្តីថ្លែងអំណរគុណ 3 ទិដ្ឋភាពរួម 7 បញ្ជីរូបភាព  លិតភាពពលកម្មមានកំណើនទាបជាងគូប្រជែង (ខាងឆ្វេង) មួយផ្នែកគឺ រូបលេខ 1. ផ ឯកទេសភាវូបនីយកម្មលើឧស្សាហកម្មដែលប្រើទុនតិច(ខាងស្តាំ) ដោយសារ​ 10  ម្ពុជានៅមានភាពយឺតយ៉ាវនៅឡើយលើទិដ្ឋភាពមួយចំនួននៃ រូបលេខ 2. ក ​​​ ភាពប្រកួតប្រជែងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច  11  ត្រាប្រេវ៉ាឡង់ជម្ងឺក្រិនមានកម្រិតខ្ពស់ក្នុងចំណោមអ្នកក្រ (ខាងឆ្វេង) រូបលេខ 3. អ ហើយកម្ពុជាដើរមិនទាន់ប្រទេសដទៃទៀតក្នុងការទទួលបានទឹកស្អាត និងសេវាអនាម័យ (ខាងស្តាំ)  13  ្រៀបធៀបជាមួយប្រទេសដទៃ ប្រទេសកម្ពុជាប្រឈមមុខ និងមានភាពងាយ រូបលេខ 4. ប រងគ្រោះខ្ពស់ជាខ្លាំងចំពោះគ្រោះមហន្តរាយនានា 14  ម្ពុជាមានដំណាក់កាលបង្កើនទុនលឿនបំផុត​ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលមាន​ រូបលេខ 5. ក លក្ខណ:ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា (ខាងឆ្វេង); ទំហំឥណទានរបស់គ្រឹះស្ថាន វត្ថុបានកើនឡើង (ខាងស្តាំ) មីក្រូហិរញ្ញ​ 16 បញ្ជីតារាង  ំអានការវិនិច្ឆ័យស្ថានភាពប្រទេសដែលមានលក្ខណ:ជាប្រព័ន្ធ និងការកំណត់វិស័យ​ តារាងលេខ 1: ល អាទិភាពសម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍ 18 IBRD IFC MIGA ប្រចាំតំបន់ អនុប្រធាន​ វិចតូរៀ ក្វាក្វា​ ឌីមីទ្រីស ត្ស៊ីតសៃរ៉ាហ្គោស គីកូ ហនដា (Victoria Kwakwa) (Dimitris Tsitsiragos); (Keiko Honda) (EVP&CEO) នីណា ស្ទយល៍ជកូវិច (Nena Stoiljkovic) នាយក អ៊ុលរិច ហ្សាចៅ វីវែក ផាថាក មើលី ប៉ារ៉ូឌី (Ulrich Zachau) (Vivek Pathak) (Merli Baroudi) ប្រធានក្រុមការងារ មីហលែ្គ អ. េ េ សាន់ឆស ដេនីញែល ស្ទ្រីត ផូល បាបួរ (Miguel E. Sanchez) (Daniel Street) (Paul Barbour) អូប៊ើត ភីមហ៊ីដហ្សៃ ដួង សារ៉ាក់ (Obert Pimhidzai) (Sarak Duong) សេចក្តីថ្លែងអំណរគុណ េ គឺជាស្នដ របាយការណ៍នះ ា រ ុ្រ ៃ បស់កមកា រងារនៃកម ុ្រ ធនាគារពិភពលោកពហុវស ិ យ ័ ែ ដ ដល ​ ឹកនាំ​ ដោយលោក​ អូប៊ើត ភីមហ៊ីដហ្សៃ (Obert Pimhidzai) លោក មីហ្គែល អេឌូអាដូ សាន់ឆេស​ ម៉ារទីន (Miguel Eduardo Sánchez Martín) និង លោក ដេនីញែល ស្ទ្រីត (Daniel ​ ្រចាំ​ Street) ។ លោកស្រី អុីនហ្គូណា ដូប្រាចា (Inguna Dobraja) (ប្រធានគ្រប់គ្រងប ប្រទេសកម្ពុជា) និងលោក ដួង សារ៉ាក់ (ប្រធានសាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិប្រចាំកម្ពុជា) បានផ្តល់ការគាំទ្រយ៉ាងជិតស្និទ្ធ និងដំបូន្មានដល់ក្រុមការងារ ក៏ដូចជាដល់អ្នកដឹកនាំផងដែរក្នុង អំឡុងពេលពិគ្រោះយោបល់។ របាយការណ៍នេះទទួលអត្ថប្រយោជន៍ពីការរួមចំណែកដ៏គួរឱ្យ សរសើរជាខ្លាំងពី អ្នកស្រី មីនណា ហាញ់តុង (Minna Hahn Tong) (ទីប្រឹក្សា) និង​ អ្នកស្រី ម៉ារៀ ដាំភើត ( Maria Dumpert) (ទីប្រឹក្សា) ក្នុងការរៀបចំសេចក្តីព្រាង និងកែសម្រួល។ ុ ការងារនេះសូមសម្តង ក្រម ំ ប ែ នូវការដឹងគុណចំពោះការណែនាដ ៏ ស ្រ រ ើ ា ខ្លង និងការគាំទ្រយ៉ង ​ ី​ ំា ព លោក​អ៊ុលរិច ហ្សាចៅ (Ulrich Zachau) (នាយកប្រចាំប្រទេស) លោក​វីវែក ផាថាក (Vivek Pathak) (នាយកសាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិប្រចាំកម្ពុជា) លោកស្រី សៀវឈីង យូ (Xiaoqing Yu) (នាយកយុទ្ធសាស្រ្តនិងប្រតិបត្តិការ) លោក ឃីឡេ អែហ្វ ឃែលហូហ្វើរ (Kyle F. Kelhofer) (ប្រធានគ្រប់គ្រងកម្មវិធីជាន់ខ្ពស់នៃសាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិប្រចាំ​ កម្ពុជា) លោក ម៉ាធូ វើរហ្គីស​ (Mathew Verghis) (ប្រធានគ្រប់គ្រងផ្នែកអនុវត្ត ការគ្រប់គ្រង​ ម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងសារពើពន្ធ) លោក សាល់ម៉ាន ហ្សៃឌី (Salman Zaidi) (ប្រធានគ្រប់គ្រង​ ការអនុវត្តន៍ ភាពក្រីក្រ) លោក ស៊ូឌៀ ស្ហិតធី​ (Sudhir Shetty) (ប្រធានសេដ្ឋវិទូ) លោក ា ហ ស្ហបី៊ ​ ៍ អាលី​ម៉ហ ូ ប ី៊ (Shabih Ali Mohib) (ប្រធានកម្មវធ ី , លោកសី្រ លូ ស្គរ ិ ) ួ ា៉ (Lou Scura) (ប្រធានកម្មវិធី) និងលោក ឡាស សនឌើហ្កាដ (Lars Sondergaard) (ប្រធានកម្មវិធី)។ របាយការណ៍នេះមានមូលដ្ឋានផ្អែកលើការងារស្រាវជ្រាវនៃកំណើន និងភាពប្រកួតប្រជែង (Kazi Matin, Guillermo Arena, Theepakorn Jithitikulchai, Dilaka Lathapipat, Miguel Sánchez) ភាពក្រីក្រ និង បរិយាប័ន្ន (Obert Pimhidzai និង តុង គឹមស៊ុន ដោយ ិ រ មានការរួមវិភាគទានពីមត ួ រងារជាច្រននា ្ត មកា ើ ក់) យេនឌ័រ​និងនិរន្តរភាពសង្គម (Erik Caldwell, Theepakorn Jithitikulchai) និងធនធានធម្មជាតិ (Maria Dumpert និង Tijen Arin ឯកសារទស្សនាទាន ដោយមានការរួមវិភាគទានពីមិត្តរួមការងារមួយចំនួនធំ) ។ បន្ទាប់ពីមាន​ កំណត់ត្រាពាក់ព័ន្ធបន្ថែមទៀតស្តីពីសមិទ្ធកម្មរបស់ក្រុមហ៊ុន និងការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស (Asya Akhlaque)​ អភិបាលកិច្ច (លោក សូ​ សុខប៊ុនធឿន) ICT (Seda Pahlavooni) ការបង្កើតថ្មី (Smita Kuriakose, Antoine Coste) ជំនាញ (Une Lee, Sanda Liepina) សមត្ថភាពស្ថិតិ (Junhe Yang, Mustafa Dinc)។ ទេសចរណ៍ (Wouters Schalken) ដឹកជញ្ជូន (Genie Jensen) និងនគរូបនីយកម្ម (Judy Baker, Natsuko 3 Kikutake) ត្រូវបានរៀបចំ។ លើសពីនេះទៀត Theepakorn Jithitikulchai និង Dilaka Lathapipat បានរួមគ្នាសរសេរឯកសារមួយស្តីពីការព្យាករកំណើនរយៈពេលវែង ដែលត្រូវបាន រំពឹងថានឹងជាធាតុចូលសម្រាប់ការរៀបចំចក្ខុវិស័យប្រទេសកម្ពុជាឆ្នាំ 2050 នេះ។ អ្នកពិនិត្យរបាយការណ៍នេះរួមមាន Gabriel Demombynes (ប្រធានកម្មវិធី) និង Stephane Guimbert (អ្នកគ្រប់គ្រង) ។ ក្រុមការងារក៏ទទួលបានមតិដ៏មានតម្លៃទៅលើការរកឃើញបឋម​ និងសារនានានៅក្នុងកិច្ចប្រជុំ ប្រាំបួនលើក (ប្រព្រឹត្ត​នៅរាជធានីភ្នំពេញ ខេត្តព្រះសីហនុ ខេត្តសៀមរាប និងខេត្តក្រចេះ)។ សូម អរគុណជាពន្លឹកដល់ភាគីពាក់ព័ន្ធចំនួន 375​ នាក់ ដែលបានចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំទាំងនោះ​ និង​ បានផ្ដល់គំនិត និងសំណើរបស់ពួកគេលើដំណើររឿងនេះ​និងសំណើអាទិភាព។ ្រោ យោបល់នង ការពិគះ ្ណ ស ិ អន្តរាគមន៍តាមរយ:ប័ណប ៍ វបា ្រៃ ណីយត ិ និង ូ្រ នរៀបចំដោយសារគំនត ា សកម្មរបស់កម ការចូលរួមយ៉ង ំ ងរបស់យង ុ្រ ទំនាក់ទន ើ ​រួមមាន Leonora Aquino Gonzales លោក​ ប៊ូ​ សារឿន លោកស្រី​ សំអឿន​ សុភីនិត្យ លោក Ben Alex Manser និង Kanitha Kongrukgreatiyos ព្រមទាំង Elise Vanormelingen (ទីប្រឹក្សា) ។ ជំនួយរដ្ឋបាលដ៏ល្អផ្នែកស្ថាប័ន ត្រូវបានផ្ដល់ដោយលោកស្រី ខៀវ​ អមរា។ ក្រុមការងារនេះក៏ សូមថ្លែងនូវកតញ្ញូតាធម៌ចំពោះ លោក លី ច័ន្ទចំរុង (ផ្នែកព័ត៌មានវិទ្យា) ក្រុមរដ្ឋបាល​ និងគាំទ្រ​ អតិថិជនទាំងមូល​ រួមមាន​ លោកស្រី ប៉ុល វណ្ណា ​ លោកស្រី លីន ដា លោកស្រី រ៉ុម ដាណែត លោកស្រី គា គន្ធា អ្នកនាង គង់ លីដែន លោកស្រី ឈុន​ ឆាយណា លោកស្រី យិន ផល្លា ា ន លោកស្រី ជៀប រ៉វ ែ ​ ចំពោះការគាំទរ ា៉ ់ លោកស្រី គី លីនណាផងដរ ្រ បស់ពក ួ គក េ ង ុ ពល ុ្ន អំឡង េ ​ ចូលរួមកិច្ចប្រជុំជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធ។ ជាចុងក្រោយ​ ក្រុមការងារបានទទួលអត្ថប្រយោជន៍ពីការណែនាំ និងការយល់ដឹងរបស់ក្រុម ការងារបច្ចេកទេសរបស់សមភាគីរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច​ និងហិរញ្ញវត្ថុ ដឹកនាំ​ ដោយ ឯកឧត្តម វង្សី វិសុទ្ធ ឯកឧត្តម ហែម វណ្ណឌី និងលោក ឈាង វណ្ណារិទ្ធ។ 4 សមាជិកក្រុមការងារវិនិច្ឆ័យស្ថានភាពប្រទេសដែលមានលក្ខណ:ជាប្រព័ន្ធ ការអនុវត្តន៍ / ប្រធានបទសកល អ្នកទទួលបន្ទុក កសិកម្ម ស្ទីវ ចាហ្វី (Steve Jaffee) ចំរើន មុទិតា​ ការប្រែប្រួលធាតុអាកាស​ មីហល ែ្គ អិនជែល ជចជី (Miguel Angel Jorge) ធីមធ ី (Timothy Bouley) ូ៉ ី បូល​ បរិស្ថាននិងធនធានធម្មជាតិ ម៉យា ខិល ម៉ាក់ឃរមិក​(Michael McCormick) ធីចិន អារីន​(Tijen Arin) ា ៀ ដាំភត ម៉រ ូ ត ើ ​(Maria Dumpert) រ៉ប េ (Robert Reid) ើ៊ រ៉ដ អប់រំ បែន ស៊ីមេធ ស៊ូយ៉ូស្ហ៊ី ហ្វូកាអូ (Tsuyoshi Fukao) ថាមពល និងនិស្សារណកម្ម សៀវភីង វ៉ាង (Xiaoping Wang) សូនីល ឃោស្លា (Sunil Khosla) ហិរញ្ញវត្ថុនិងទីផ្សារ រ៉ាតឆាដា អាណាន់តាវរ៉ាស៊ីល៉្បា (Ratchada Anantavrasilpa) ខលលីន ម៉ាសេនិក (Colleen Mascenik) យែនឌ័រ និង LGBTI អេរិក ខលដ៍វ៉ែល ចនសាន់ (Erik Caldwell Johnson) ផាមនរ៉ាត យាន់សាន​ ហ្គួងវ៉ុង (Pamornrat Tansanguanwong) ធីប៉ាខន ជិតធីគល់ចៃ (Theepakorn Jithitikulchai) អេលីហ្សាវេតា ផេរ៉ូវ៉ា​(Elizaveta Perova) ហីលឡារី ចនសាន់​(Hillary Johnson) អភិបាលកិច្ច pril) សូ សុខប៊ុនធឿន លៀ អាព្រីល (Leah A​ សុខភាព អាហារូបត្ថម្ភ និង សូមីល ណាក់ផាល (Somil Nagpal) អាន ម៉ារី ប្រូវ៉ូ (Anne Marie Provo) ប្រជាជន តូម៉ូ ម៉ូរីម៉ូតុ​(Tomo Morimoto) សាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ ដេនីញែល ស្ទ្រីត (Daniel Street) ដួង សារ៉ាក់ ការបង្កើតថ្មី ស្មីតា គូរៀខូសេ (Smita Kuriakose) អង់ទាន់ កូស្ត​(Antoine Coste) ការងារ​និងជំនាញ ដាលីកា ឡាថាភីផាត (Dilaka Lathapipat) ធីផាកន ជីតធីគល ុ ចៃ (Theepakorn ូ េ ជី. លី​(Une J. Lee) សាន់ដា្រ លីភណា Jithitikulchai) អ៊ន ី (Sanda Liepina) ការគ្រប់គ្រងម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច មីហ្គែល អេដូអាដូ សាន់ឆេស ម៉ារទីន (Miguel Eduardo Sanchez Martin) និង សារពើពន្ធ កាហ្សី ម៉ាទីន (Kazi Matin) លី សូដេត ភាពក្រីក្រ អូបើត ភីមហ៊ីដហ្សៃ (Obert Pimhidzai) តុង គឹមស៊ុន ខារ៉ូលីណា ម៉ានធីលឡា​ (Carolina Mantilla) កិច្ចគាំពារសង្គម និងការងារ ផាប្លូ អាកូស្តា (Pablo Acosta) ខ្លូដៀ ហ្សំប្រា (Claudia Zambra) ភាពធន់ផ្នែកសង្គម ទីក្រុង​ ូ ​ មីកា ទរហូណេន (Mika Torhonen) ជូឌី បេឃើរ (Judy Baker) ណាតស៊ក ូ និង ជនបទ ូ កេ (Natsuko Kikutake) ហិនរីខេ ប្រត គីគតា ិ ្ឆ (Henrike Brecht) សមត្ថភាពស្ថិតិ Junhe Yang, Mustafa Dinc ពាណិជ្ជកម្ម និង​ ឡាន វ៉ន ា ង្វៀង (Lan Van Nguyen) ហ្គលី ម េ ស (Guillermo Arenas) ើ ូ៉ អារ៉ណា ភាពប្រកួតប្រជែង វ៉ូធើរ ស្កាល់ខិន(Wouter Schalken) ជច ក្លាក (George Clark) អាស៊ីយ៉ា អាក្លាកេ (Asya Akhlaque) យីហ្វាន​វ៉ី (Yifan Wei) វីម ដូវ (Wim Douw) ការដឹកជញ្ជូននិង ICT សេដា ផាឡាវូនី (Seda Pahlavooni) ហ្សេនី ចិនសិន (Genie Jensen) ប៊ុន វាសនា ណាអូមីហាឡេវូដ (Naomi Halewood) ទឹកស្អាត​និងអនាម័យ ូ ចេសឌីក (Joop Stoutjesdjik) ច័ន្ទ វីរ: កូវ ភិរមយ ជូប ស្តត ិ្រ បឌ ្ ហ្កក ើ (Greg Browder) ្រៅ រ 5 6 ទិដ្ឋភាពរួម ក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍កន្លងមក ប្រទេសកម្ពុជាសម្រេចបាននូវកំណើន​ សេដ្ឋកិច្ច និងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រយ៉ាងល្អប្រសើរ។ ដោយសារកំណើនសេដ្ឋកិច្ចមានល្បឿនលឿន​ និងប្រកបដោយចីរភាព​ កម្ពុជាបានក្លាយទៅជា ការរកឃើញ​ េ នាំមខ ប្រទស ិ ពលោកក្នង ុ មួយនៃពភ ី ្រ​ និងវិបល ុ ការកាត់បន្ថយភាពក្រក ុ ភាពរួម។ ការប៉ាន់ស្មាន​ សំខាន់ៗ ផ្លូវការនានាបង្ហាញថាភាគរយនៃប្រជាជនកម្ពុជារស់នៅក្រោមបន្ទាត់នៃភាពក្រីក្រថ្នាក់ជាតិបាន ា ច ធ្លក ុ ពី​47,8 ភាគរយ ក្នង ់ ះ ឹ 13,5 ភាគរយ​ក្នុងឆ្នាំ 2014 ។​ការកាត់បន្ថយ ុ ឆ្នំា 2007 មកត្រម “ការងារ ប្រមាណ ភាពក្រីក្រយ៉ាងច្រើនបានប្រព្រឹត្តទៅជាពិសេសក្នុងអំឡុងឆ្នាំ 2007-2009 ខណ:ដែលភាព​ ជា 3,6 លាន ក្នុង​ បាន​ធ្លាក់ចុះ 25 ភាគរយ ហើយប្រជាជនចំនួន 3,3 លាននាក់បានចាកផុតពីភាពក្រីក្រ ក្រីក្រ​ មួយផ្នែកធំគឺដោយសារការបង្កើនផ្ទៃដីដាំដុះ និងកំណើនតម្លៃម្ហូបអាហារអន្តរជាតិ​ ដែលផ្តល់​ វិស័យ​ ឧស្សាហកម្ម អត្ថប្រយោជន៍ដល់កសិករ​ និងពលករកសិកម្ម។ សូចនាករផ្សេងទៀតនៃកម្រិតជីវភាពរស់នៅ​ និង​​ សេវា​កម្មត្រូវ​ ដូចជា ការមានទ្រពយ ​ មប ្ស ្ ត្តរ ិ បស់របរបប ើ្រ ស ់ ង ា្រ ក ុ្ន ផ្ទះ និងល ​ ទ្ធផលនៃការអភិវឌឍ ្ ្ ធនធានមនុសស បាន​ បង្កើតឡ ​ ើង ប្រសើរឡើង រួមជាមួយនឹងការសម្រេចបាននូវជោគជ័យរបស់ក រយ:​​ ​ ម្ពុជា លើគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍​ ក្នុង​ កាល​​ ពីរ​ សហសវត្សភាគច្រើនបំផុតនៅឆ្នាំ 2015 (ប្រអប់លេខ 1) ។ ទសវត្សរ៍ក ​ ន្លងទៅ” ំ កម្ពុជារក្សាអត្រាកំណើនជាមធ្យម 7,6 ភាគរយ ចាប់ពីឆ្នាំ 1994 ដល់ឆ្នាំ 2015 ជាប់ចណាត់​ ា ទ ថ្នក ី ម ់ ប ួ នៅលើពភ ំា្រ យ ិ ពលោក ហើយសព្វថបា ៃ្ង នក្លយ ា ជាបទ េ មួយដល ្រ ស ់ ំណល ែ មានប្រាកច ូ មធ្យមកម្រិតទាប។ កំណើនត្រូវបានជំរុញដោយការនាំចេញទំនិញនិងសេវាកម្ម (ជាចម្បងគឺ​ បំពាក់ និងទេសចរណ៍) មានកំណើនជាខ្លាំង​ក្នុងក សម្លៀក​ ិ 19,6 ភាគរយ​ក្នង ​ ម្រត ុ មួយឆ្នំា ដែល ​ ីប្រទេសហ្គីណេអេក្វាទ័រ និងនាំមុខប្រទេស​ កម្ពុជាជាប់លំដាប់ទីពីរនៅលើពិភពលោកបន្ទាប់ព កំណើនខ្ពស់ ដូចជា ប្រទេសវ ដែលមាន​ ​ ៀតណាម​ និងបង់ក្លាដែស ជាដើម។ វិស័យកសិកម្ម​ សំណង់ និងអចលនទ្រព្យ កាលពីពេលថ្មីៗនេះក៏ជាក្បាលម៉ាស៊ីនចម្បងនៃកំណើន​ វិស័យ​ លទ្ធផល​ចំណូលជាតិសរុប (GNI) ក្នុងពលរដ្ឋម្នាក់ៗបានកើនឡើង​ សេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ។ ជា​ ជាងបីដង​ ពី 300 ដុល្លារអាមេរិក ក្នុងឆ្នាំ 1994 ដល់ 1.070 ដុល្លារអាមេរិក​ ក្នុងឆ្នាំ 2015 ដែលជាឆ្នាំកម្ពុជាបានក្លាយជាប្រទេសមានចំណូលមធ្យមកម្រិតទាប។ សមិទ្ធិផលដ៏គួរឱ្យចាប់ ៍ បស់កម្ពជា អារម្មណរ ូ បានកសាង លើមល ុ ត្រវ ូ ដ្ឋន ា នៃការបើកចំហពាណិជក ្ជ ម្ម និងល ំ រ ​ ហ មូលធន​ ូ​ ដែលជំរុញដោយភាពអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម និងលំហូរចូលយ៉ាងច្រើននៃជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ផ្លូវ ការ (ODA) និងវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស (FDI) ។ 7 ប្រអប់លេខ 1: វឌ្ឍនភាពរបស់កម្ពុជាឆ្ពោះទៅកាន់គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ ុ មានវឌឍ ជាទូទៅ​កម្ពជា ា ចន ្ នភាពយ៉ង ​ ងកា ើ្រ ក េ បានគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ (MDGs)។ ឧទាហរណ៍ ុ្ន រសំរច ភាពក្រីក្រធ្ងន់ធ្ងរបានកាត់បន្ថយច្រើនជាងពាក់កណ្តាល (ពី 33 ភាគរយ​ ក្នុងឆ្នាំ 2004 មកត្រឹម 10 ភាគរយ​ ​ ្រើនជាងពាក់កណ្តាល (ពីកំណើតរស់ 1.020 នាក់ ក្នុងឆ្នាំ នៅឆ្នាំ 2011) អត្រាមរណភាពមាតាបានកាត់បន្ថយច ត្រឹម 161 នាក់ក្នុងឆ្នាំ 2015 ក្នុងកំណើតរស់ 100.000 នាក់​ 1990 មក​ ) អត្រាមរណភាពកុមារ បានកាត់បន្ថយ (ពី 117 ក្នុង 1.000 នាក់ក្នុងឆ្នាំ 1990 មកត្រឹម 28 នាក់ ក្នុងឆ្នាំ 2015) អត្រាចុះឈ្មោះចូលរៀនកម្រិតបឋម សិក្សាបានបង្កើន (ពី 92,1 ភាគរយក្នុងឆ្នាំ 2000ដល់អត្រាចុះឈ្មោះចូលរៀនជិតស្មើកម្រិតសកល ចំនួន 94,7 ភាគរយ​ក្នុងឆ្នាំ 2014) និង មានវឌ្ឍនភាពជាខ្លាំងផងដែរក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍ / ជំងឺអេដស៍ ​ ្រជាជន 100 នាក់ក្នុងឆ្នាំ 2001 មកត្រឹម 0,01 (ជាមួយនឹងការធ្លាក់ចុះនៃអត្រាកើតរោគនេះពី 0,08 ក្នុងចំនួនប ក្នុងឆ្នាំ 2013) ។ ទោះយ៉ាងណាក្តី សមិទ្ធិផលសម្រាប់គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍មួយចំនួនមានលក្ខណ:ចម្រុះ​ ក្នុងនោះរួម​ មានជំងឺរបេង និរន្តរភាពបរិស្ថាន ការដោះមីន និងសមភាពយេនឌ័រ។ អត្រាកើតជំងឺរបេង និងអត្រាស្លាប់ដោយ ិ ខ្ពស។ សាររបេងនៅតែមានកម្រត ា្ល ពឈ ់ ទោះបីជាល្បឿននៃការបំផញ ្រៃ ើបានថយចុះបន្តច ិ ដ ោយសារការផ្លស ា ប ូ្ត ​ ់ រ េ ថ្មៗ គោលនយោបាយកាលពីពល ំ ញន ី កន្លងទៅក្តី ការកាប់បផ ា្ល ៅតមា ែ នកមត ិ្រ ខ្ពសក ់ ង េ ពីរទសវតស ុ្ន រយៈពល ​ ន្លង​ ្ រ៍ក ា ះ មក។ ដូចគ្នន ី ល េ ដែរ ទោះបីភាគរយនៃដដ ែ មានយុទភ ្ធ ណ្ឌមន ិ ទាន់ផះ ុ្ទ តវបា ា បានកើនឡ ូ្រ នបោសសម្អត ើ ​ ​ ង ដល់ ី ការបោសសម្អត 45 ភាគរយក្ត​ ុ ឆ្ងយ ា នេះនៅតែខស ៃ របោសសម្អត ា ពីគោលដៅនកា ួ 100 ភាគរយនៅឡើយ។ ា ចំនន 8 ុ ទ្រងទ ក្នង ់ យ ា្រ ធំ​ ជោគជ័យរបស់បទ ្រ ស េ កម្ពុជាអាសយ ើ ័្រ លើការបង្កតការងារ។ ជាមួយនឹងការ កាល​ កើនឡើងនូវចំនួនប្រជាជនដែលស្ថិតក្នុងវ័យធ្វើការ កម្ពុជាកំពុងតែស្ថិតក្នុង​ “ដំណាក់​ ​ ៃ​ ដំបូងន ប្រជាសាស្រ្ត” ​ ភាគ​លាភ​ របស់ខ្លួននៅឡើយ ហើយកន្លងមក ទទួលបានជោគជ័យជា​ ខ្លាំង ក្នុងការបង្កើតការងារសម្រាប់យុវជន និងស្ត្រីក្នុងសកម្មភាពអតិពលកម្មនានា។ កម្ពុជា ី ំលែងរចនាសម្ព័ន្ធទ្រងទ បានទទួលអត្ថប្រយោជន៍ពប ់ ្រាយធំ មានន័យថា​ការបែងចែកសារឡើង វិញនូវសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចក្នុងវិស័យទាំងបីនៃវិស័យកសិកម្ម កម្មន្តសាល​ និងសេវាកម្ម បាន​ ​​ បង្កើតឱកាសការងារសុ ​ ្រមាណជា 3,6 លាន​​​​ក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម​និងសេវាកម្ម និង ទ្ធចំនួនប ​ ្នុង​ 0,7 លាននាក់ក វិស័យកសិកម្ម និងជលផលក្នុងរយ:កាលពីរទសវត្សរ៍កន្លងទៅ។ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចក៏ត្រូវបានជំរុញដោយសម្បត្តិធម្មជាតិស្តុកស្តម្ភ ​ ែបរបស់ប និងសម្បូរប ​ ្រទេស​​ កម្ពុជាដែលទ្រទ្រង់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនកម្ពុជារាប់លាននាក់ផងដែរ។ កសិកម្មដែលពឹង​ ូ​ ូស៊ី បានរួមច ផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងលើធនធានធម្មជាតិ និងសេវាប្រព័ន្ធអេកឡ ​ ំណែក 30 ភាគរយនៃ​ ផសស (GDP) ក្នុងឆ្នាំ 2015។ ប្រជាជនជាងប្រាំលាននាក់ពឹងផ្អែកលើវិស័យកសិកម្ម​ និង​ នេសាទ ដើម្បីរកចំណូលបន្ថែម និងទ្រទ្រង់សន្តិសុខស្បៀងរបស់ពួកគេ​ ហើយ 88 ភាគរយនៃ ចំនួនប្រជាជននៅពឹងផ្អែកលើជីវម៉ាស់ប្រពៃណីសម្រាប់ការចម្អិនអាហារ។ វិស័យទេសចរណ៍ជា​ កំណើនសេដ្ឋកិច្ច​ ក៏ពឹងផ្អែកលើធនធានធម្មជាតិ​ និងនិរន្តរភាព​ ក្បាលម៉ាស៊ីនមួយផ្សេងទៀតនៃ​ បរិស្ថានផងដែរ។ ក្នុងឋាន:ជាប្រទេសមានចំណូលមធ្យមកម្រិតទាប ប្រទេសកម្ពុជាកំពុងប្រឈម មុខនឹងបញ្ហប ថ្មីៗក្នុងការទ្រទ្រង់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចឱ្យរឹងមាំ។ ា​ ្រឈម​ ​ ្យមាន​ តទៅអនាគត កម្ពុជាទំនងជាមិនអាចពឹងផ្អែកលើកត្តាដដែល​ ដែលបានជំរុញឱ កំណើន​ រឹងមាំ និងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រដូចក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍កន្លងមកបានឡើយ។ ការបញ្ចប់​ ុ បស់កម្ពា ជាយថាហេតរ េ អភិវឌ្ឍន៍តច ុជ ពីឋាន:ជាប្រទស ិ តួច (LDC) នឹងធ្វើឱ្យការផ្តល់ហិរញ្ញ​ បាត់បង់យង ប្បទានពីម្ចាស់ជំនួយ និងភាពអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្មធ្លាក់ចុះ និង​ ើ ។ ទន្ទម ា៉ ច្រន ឹ នឹង​ េ បក នះ ់ ក ា្រ ខ ែ ព ំ ង ុ កើនឡើង ហើយវា​ នង ើ យ ឹ ធ្វឱ េ កម្ពុជាជួបការលំបាកកាន់តែខ្លាំងក្នុងការនាំ ្ ប្រទស ​ ម្លៀក​ ចេញស្រូវអង្ករមិនទាន់កែច្នៃ និងស ​ ៃវិស័យ​ បំពាក់ដែលមានតម្លៃថោក។ នៅក្នុងករណីន ្ នវិសយ កសិកម្ម ទសស ៃ្ល ន ័ លើថទ ំ ញ ិ ពុមា ំ នលក្ខណ:វិជ្ជមានឡើយ រីឯវិសាលភាពរបស់បទ េ កម្ពា ្រ ស ុជ ​ ុ ការពងក ក្នង ី្រ ផ្ទដ ៃ ដា ី ដ ំ ះ​ ព្វថក ុស ៃ្ង កា ៏ ន់តត ែ ច ិ ជាពិសស ​ គ េ ប ើ គ េ ត ិ ដល់តម្រវកា ូ រសម្រប់ យ ា ឱ ្ មាននិរន្តរ ា្ថ ។ ភាពបរិសន ្ កត់សគា គួរឱយ ែ ថា​ ំ ល់ដរ ផលិតភាពនកា ៃ រងារបានកើនឡើងយឺតជាងបទ ្រ ស ុ លូតលាស់ខង េ កំពង ំា្ល ់​ ូលធនតិចតួចនៅក្នុងផ ផ្សេងទៀត មួយផ្នែកគឺដោយសារតែការប្រើប្រាសម ​ ម្ម។ ក្នុងអំឡុង ​ លិតក 1993-2014 ប្រទេសកម្ពុជាមានកំណើនផលិតភាពការងារ 3,5​ ភាគរយ ធៀបនឹង 4,7 ភាគរយនៅវៀតណាមក្នុងអំឡុងដូចគ្នា និងអត្រាកំណើន​ជាមធ្យម 7,1 ភាគរយ​នៅប្រទេសថៃ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំមានសន្ទុះរីកចម្រើន ចាប់ពីឆ្នាំ 1986 ដល់ 1996 (រូបភាពទី 1, ខាងឆ្វេង) ។ 9 រ រូបលេខ 1. ផលិតភាពពលកម្មមានកំណើនទាបជាងគូប្រជែង (ខាងឆ្វេង) មួយផ្នែកគឺ ដោយសា​ ឯកទេសភាវូបនីយកម្មលើឧស្សាហកម្មដែលប្រើទុនតិច(ខាងស្តាំ) ​ ករបំ កផលិតភពពលកម្ ផលិតភពនិង ពលភពទុនក ិត ុមហ៊ុនឆំ 2016 8% មីយន់ម 6% កម្ជ បង់ក ស 4% ហ្ីលីពីន 2% ហ មឡ 0% ៀតណម នីករហ -2% កម្ជឆំ ៀតណមឆំ ឆំ 0 3000 6000 9000 12000 1993-2014 1993-2014 1986-1996 ពលភពទុន ដ នផលិតភព (ស ្ កបំពក់) ពលភពទុន គុណភពពលកម្ ផលិតភពកតសរុប ដ នផលិតភព(កម្ន្សល) ប្រភព: ការគណនារបស់បុគ្គលិកធនាគារពិភពលោកដោយប្រើប្រាស់គណនីជាតិនិង WDI ។ ការប៉ាន់ស្មានរបស់បុគ្គលិកធនាគារពិភពលោកផ្អែកលើអង្កេតសហគ្រាសឆ្នាំ 2016 ។ ផលិតភាពនៅក្នុងឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ​នៅតែទាបជាងប្រទេសគូប្រជែងភាគច្រើន ហើយមាន​ ការវិនិយោគ​​ ភស្ដុតាងបង្ហាញថា​ មានទំហំតិចតួចលើការកែលម្អបរិក្ខារ និងគ្រឿងចក្រ (រូបភាព​ ំា ។ ការ​ លេខ 1 ខាងស្ត) ើ ទុនដុលសរុបជាភាគរយនៃ ផសស ជាមធយ បង្កត ្ ម​តិចជាង 20 ភាគរយ ុ រយៈពេលពីរទសវត្សរ៍កន្លងមក មានកម្រត នៃ​ ផសស ក្នង េ គូបជ ិ ទាបជាងប្រទស ែ ហើយទាប​ ្រ ង បទ ជាង​ េ វៀតណាម និងប្រទស ្រ ស េ ថៃជាខ្លង ំា ក្នង ុ អំឡង ុ ឆ្នដែ មានសន្ទះ ំា ល ើ្រ ខ្ពស។ ុ រីកចមន ់ ា ច នៅចំពោះមុខការធ្លក់ ះ ុ នៃភាពប្រកត ួ ប្រជង ែ ផលិតកម្មដែលមានតម្លោ ុជ ៃថ ករបស់កម្ពា និងការ ូ ផ្តជាខ ប្រមល ំុ ំា្ល លើវស ង ិ យ ័ កាត់ដរ េ ​ និងទេសចរណ៍​ នឹងក្លយជ ា ឈ ា ាបញ្ហប ំា ឡើង។ ្រ មកាន់តែខ្លង ា​ មានគោលដៅផ្តោតលើប្រភេទ​ មុខទំនិញភាគច្រើននៃការនាំចេញសម្លៀកបំពាក់របស់កម្ពុជ​ ែ មានគុណភាពទាប/តម្លោ សម្លៀកបំពាក់ដល ្ រ​ ៃថ ក នៅទីផសា សហរដ្ឋ​​អាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប។ ​ ៉ុណ្ណោះ ទើបតែក្នុងកំឡុងក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះប ដែលរោងចក្រកាត់ដេរសម្លៀកបំពាក់​ មួយចំនួនបានចាប់ផ្តើមប្តូរទៅធ្វើការងារដែលផ្តល់តម្លៃបន្ថែមខ្ពស់ (ប៉ាក់ បោកគក់ បោះពុម្ព) ទំនងជាដោយសារការធ្លាក់ចុះនៃភាពប្រកួតប្រជែង​នៅបរទេសក្នុងបរិបទនៃប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក ថ្លៃ និងការតម្លើងប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមាយ៉ាងឆាប់រហ័ស (ពី 80 ដុល្លារអាមេរិក ក្នុងមួយខែ​ ក្នុង​ ឆ្នាំ 2013 ទៅ 153 ដុល្លារ ក្នុងមួយខែ ក្នុងឆ្នាំ 2017 ដែលឥឡូវនេះប្រហាក់ប្រហែលនឹងប្រទេស​ េ មានតម្លខ វៀតណាម)។ ខណៈដែលផលិតផលនាំចញ ៃ ស ់ យ ្ព ម ួ (រួមទាំង​ កង់ គ្រឿង​​ ួ ចំនន បន្លាស់​ ទូរទស្សន៍​ និងខ្សែបញ្ឆេះ) ត្រូវបានសង្កេតឃើញក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ សកម្មភាពភាគ​ 10 ច្រើនទាំងនេះនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ន ៅតែជាសកម្មភាពតម្លើងដែលប្រើក ​ ម្លាំងពលកម្មច្រើន ការរកឃើញ​​ ផលិតបំណែក និងគ្រឿងបន្លាសត ដោយគ្មាន ឬមានការ​ ​ ៉ុណ្ណោះ។ វិស័យទេសចរណ៍ក៏​ ់​ ិចតួចប សំខាន់ៗ ​ រ​ ប្រឈមនឺងតាមការឡើងថ្លៃប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក និងកា ា តម្លើងប្រាក់ឈ្នួលដែរ ហើយបញ្ហ​ បរិស្ថាន​ ធ្វើឱ្យការធ្វើពិពិធកម្មនៃសកម្មភាពនានា ប្រឈមផ្នែកហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​ និងនិរន្តរភាព​ “កម្ពុជាស្ថិតក​ ្នុង​ ក្នុងវិស័យនេះជួបការលំបាក។ លំដាប់ទី 180 ក្នុង​ ឧបសគ្គផក ា ន ែ្ន ស្ថប័ មូលធនមនុសស ្ ​ និង ហេដរ ា្ឋ ចនាសម្ពន ័ ​ ្ធ ធ្វឱ ើ យ ្ រាំងស្ទះដល់ភាពបក ្រ ត ួ បជ ែ ្រ ង ចំណោម​ ប្រទេស​ ក៏ដច ូ ជារាំងស្ទះដល់ការបង្កត ័ ឯកជនមួយរស់រវើកនៅកម្ពា ើ វិសយ ុជ ។​ ថ្វបី ើមានការរីកចមន ើ្រ មួយ ចំនួន 189 ដោយ​ ចំននួ ក្តី កម្ពជាុ ដើរយឺតជាងប្រទស េ មានប្រក ា ច ់ ណ ំ ល ូ មធ្យមកម្រតទា ិ បដទៃទៀតលើផែកទា ្ន ង ំ នេះ ​ ំណាយ​ ត្រូវច ពេល (រូបភាពលេខ 2)។ ភាពស្មុកស្មាញនៃដំណើរការទម្រងន ់​ ីយកម្ម ធ្វើឱ្យកម្ពុជាក្លាយជាកន្លែងមួយ 87 ថ្ងៃ មុនន ​ ឹងអាច​ លំបាកបំផុតក្នុងការចុះបញ្ជីអាជីវកម្ម ពោលគឺក ​ ្ថិតក្នុងលំដាប់ទី 180 ក្នុងចំណោម​ ​ ម្ពុជាស ប្រទេសច ​ ំនួន 189 នៅលើទិដ្ឋភាពនេះ ដោយ​ ត្រូវចំណាយពេល 87 ថ្ងៃ​ មុននឹងអាចចាប់ផ្តើម ​ ជីវកម្ម ចាប់ផ្តើមអា អាជីវកម្មណាមួយ (ធៀបនឹង 25,9 ថ្ងៃនៅអាស៊ីបូព៌ា​ និងប៉ាស៊ីហ្វិក)។ ការទទួលបានការអប់រំ​ ណ​ា មួយ” តិចតួចក៏រាំងស្ទះដល់ការធ្វើពិពិធកម្ម និងការធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចប្រសើរឡើងផងដែរ​ ទោះបីជាការ ចុះឈ្មោះចូលរៀនសុទ្ធនៅកម្រិតបឋមសិក្សាបានកើនឡើងយ៉ាងខ្ពស់ក្តី អត្រាបញ្ចប់ការសិក្សា ្ បឋមភូមិ (43 ភាគរយ​ក្នង មធ្យមសិកសា ែ ត ុ ឆ្នំា 2013) នៅតស ិ្ថ កម ្រោ មធយ ្ មភាគសមប ់ ទ ា្រ ប េ ​​​ ្រ ស ឱ្យដ ដែលមានប្រាក់ចំណូលមធ្យមកម្រិតទាប (71 ភាគរយ)។ សហគ្រិនបាន​ វិញ្ញាបនបត្រ​ ​ ឹងថា​ ​ មត្ថភាព និងសញ្ញាបត្រពីសាលារៀន ទោះជានៅកម្រិតឧត្ដមសិក្សាក្តី ពុំមែនជាសញ្ញាបង្ហាញស ​ ៀត​ ការ​ របស់កម្មករឡើយ ដែលចំណុចនេះសឱ្យឃើញនូវបញ្ហាផ្នែកគុណភាព។ លើសពីនេះទ ​ ឹង​ អប់រំបច្ចេកទេស​ និងការបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស និងវិជ្ជាជីវៈ (TVET) ប្រឈមមុខន ​​​ ភាពប្រកួត រូបលេខ 2. កម្ពុជានៅមានភាពយឺតយ៉ាវនៅឡើយលើទិដ្ឋភាពមួយចំនួននៃ ប្រជែងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច សប័ន 7 ករប ្ើតថ្ី 6 ដរចនសម្័ន្ 5 ភព ឿន ឿន 4 បរយកស អជីវកម្ 3 ម ដ្កិច្ 2 1 សុខភិបល ទំហំ 0 ទីផ រ និងបឋមសិក កម្ជឆំ 2015 ភព ៀមលក្ណ: ឧត្មសិក កម្ជឆំ 2006-07 ្កប ្កវទ និងបណះបណល សមន ក់ចំណល ករអភិវឌ ទីផ រ សិទ្ភព សិទ្ភព មធ មក ិតទបឆំ 2015 ហិរ វត្ ទីផ រទំនិញ ទីផ រករងរ(ពលកម្) អសន-5 ឆំ 2015 ប្រភព: Global Competitiveness Indicators, World Economic Forum. 11 ការរកឃើញ​​ អវិជមា ទស្សន:​ ្ជ ន​ ហើយហាក់ដច ូ ជាមិនផ្តលន ់ វ ូ ជំនាញដែលវិសយ ុ ត្រវកា ័ ឯកជនកំពង ូ រទេ។ ចំពោះ​ សំខាន់ៗ ា្ឋ ចនាសម្ពន ហេដរ ័ វ ិ ្ធ ញ ​រ មានការរីកច ើ ចន ំ ន ើ្រ ក្នងកា ុ រផ្គតផ ្គ ់ថាមពលអគ្គស ់ ង ុ្ន រយៈពល ិ នីកង ុ ន េ ប៉ន ា្ម ឆ្នាំថ្មីៗនេះ ប៉ុន្តែតម្លៃអគ្គិសនីនៅតែខ្ពស់បើប្រៀបធៀបទៅនឹងប្រទេសជិតខាង៖ ថ្លៃថាមពល​ ិ នីមធយ អគ្គស ា្រ អ ្ មសមប ្ន បប ់ ក ើ្រ ស ា្រ ផ ់ ក ែ្ន ឧសសា ្ម ៗ ្ ហកមធ ា ហោចណាស់នៅខ្ពសា ំ យ៉ង ្រ ស ់ជ ងបទ េ ​​ “សិស្សថ្នាក់ទី 6 ថៃ​មីយ៉ាន់ម៉ា ឬវៀតណាមយ៉ាងតិច 35 ភាគរយ។ ចំនួន 39% មាន​ ពិន្ទុទាបចំពោះ​ ដើមប ី នាថាកំណន ្ ធា ើ សដ េ ក ្ឋ ច ិ ន ឹ បន្តមានលក្ខណ:បរិយាប័ន្ន គបប ្ច ង ី ន ្ជ ំ ះឧបសគ្គ សមត្ថភាព​ អាន​ ទាំងឡាយណាដែលប៉ះពាល់ជាពិសេសដល់គ្រួសារក្រីក្រ។ ភាសាខ្មែរ​ កម្រិត​ អន្តរជាតិ​ មូលធនមនុស្សមានកម្រិតប៉ះពាល់ដល់ចលភាពសេដ្ឋកិច្ចសង្គមកិច្ច។ ត ាមស្តង់ដារ​ បឋម និង ប្រមាណ​ ក្រីកមធ្ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើនដែលមិនស្ថិតក្នុងភាពក្រីក្រខ្លាំង គឺជាប្រជាជន​ ្រ​ យម ឬងាយ ជាមួយភាគបីនៃ​ រងគ្រោះក្នុងការធ្លាក់ចូលក្នុងភាពក្រីក្រ​ មានចំនួនពីរភាគបីរស់នៅដោយមានសមភាពអំណាច កុមារអាយុក្រោម 5 ា្ល អាមេរក ទិញ (PPP)ទាបជាង 5,50​ដុលរ ុ មួយថ្ងៃ ។ កំណន ិ ក្នង ៃ ម ើ យឺតនក ុ្រ អ្នកមានសុវត្ថិភាព ឆ្នាំជាកុមារក្រិន” ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច អាចបណ្តាលមកពីទាយជ្ជទានគ្រួសារមានកម្រិតទាបលើផ្នែកអប់រំ​ សុខាភិបាល ី្ល ការវាយតម្លៃថក និងដីធ។ ់ តិអព ា្ន ជា ំ ស ី មិទផ ិ្ធ លរបស់សស ិ ស ្ ថ្នក ្ បានរកឃើញថា សិសស ា ទ ួ ​ ់ ី 6 ចំនន សមត្ថភាពអានភាសាខ្មែរកម្រិតបឋម។ លទ្ធផលនៃការរៀនសូតមិ 39% មានពិន្ទុទាបចំពោះ​ ្រ​ ន​ បណ្តល ល្អបែបនេះ អាច​ ូ្រ ល ា មកពីគដ ុ បណ្តល ែ ទទួលបានការបណ្តះ ួ តិច ទទួលបាន​ ា មានចំនន ុ​ ការបណ្តះបណ្តាលមិនគ្រប់គ្រាន់ ម៉ោងសិក្សាមានចំនួនតិចជាងមិត្តភក្ដិរបស់ខ្លួនដែលទាំងអស់ េ ធ្វឱ នះ ើ យ ិ ស ្ ប៉ះពាល់ដល់សមត្ថភាពរបស់សស ្ ម្នក ា ៗ ុ ការលើកកម្រត ់ ក្នង ្ឋ ច ិ សេដក ្ច ង្គម។ ិ ស ់ កំហិតនៃមូលធនមនុស្សចាប់ផ្តើមកាលគ្រាដំបូង នៃជីវិតដោយសារគ្មានអាហាររូបត្ថម្ភគ្រប់គ្រាន​​​​​ ខ្វះការថែទាំ​ និងគ្មានការជម្រុញទឹកចិត្តពីដើមទី។ ដោយបានចម្រើនធំពេញវ័យក្នុងអំឡុងពេល ​ ុមារ ក្រុមយុវពលករបច្ចុប្បន​ ដែលមានភាពក្រីក្រជាខ្លាំង និងកង្វះអាហារូបត្ថម្ភរបស់មាតា និងក ្ន អវិជ្ជមានយូរអង្វែង​ ពីកង្វះអាហារូបត្ថម្ភ របស់កម្ពុជាភាគច្រើនទំនងជាទទួលរងនូវផលវិបាក​ កាលពីកុមារភាព​ និងភាពខ្វះសព្វខ្វះគ្រប់ផ្សេងទៀតកាលនៅតូច។ ប្រមាណជា 33 ភាគរយ នៃកុមារអាយុក្រោម 5 ឆ្នាំជាកុមារក្រិន (រូបលេខ 3 ខាងឆ្វេង) ហើយមានតែ 35,9 ភាគរយ នៃក្មេងអាយុ 3-5 ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ​ ដែលបានចុះឈ្មោះចូលរៀនក្នុងអំឡុងឆ្នាំសិក្សា 2014-15។ ​ ង្គន់អនាម័យ (75 ​ ការទទួលបានទឹកស្អាត​ និងប ភាគរយ និង 42 ភាគរយ រៀងគ្នានៃចំនួន​ ិ ទាបជាងជាខ្លង ប្រជាជនសរុប) នៅតែមានកម្រត ្ មភាគនប ំា ធៀបនឹងមធយ ៃ ទ ្រ ស េ ដល ា្រ ​ ែ មានបក ់ មធ្យមកម្រិតទាប (90 ភាគរយ និង 52 ភាគរយ រៀងគ្នា​ រូបលេខ 3 ខាងស្តាំ)​​ និងជា​ ចំណូល​ កត្តាដ៏សំខាន់មួយចំពោះភាពក្រិន ទន្ទឹមនឹងការផ្តល់អាហារដល់ទារកមិនបានល្អ និង ភាពអត្ត​ នៃចំណីអាហារ។ លើសពីនេះ ទោះបីជាមានភាពប្រសើរឡើងច្រើនក្តី ក៏ក ខាត់​ ​ ម្ពុជានៅតែមាន​ កំណើតរស់ 100.000 នាក់​ អត្រាមរណភាពមាតាខ្ពស់ជាងគេនៅក្នុងតំបន់ (161 ក្នុងចំណោម​ ​ រថែទាំ និងទទួលបានសេវាសុខភាព ។ ក្នុងឆ្នាំ 2015) ដែលបង្ហាញនូវបញ្ហាលើគុណភាពក្នុងកា 12 រូបលេខ 3. អត្រាប្រេវ៉ាឡង់ជម្ងឺក្រិនមានកម្រិតខ្ពស់ក្នុងចំណោមអ្នកក្រ (ខាងឆ្វេង) ហើយកម្ពុជា ្រ ស ដើរមិនទាន់បទ ៃ ៀតក្នង េ ដទទ ា និងសេវាអនាម័យ (ខាងស្ត) ុ ការទទួលបានទឹកស្អត ំា អ ិ កម្ស់ ៀបអយុ វឡង់កុមរ ន ភគរយ ជជនមនទឹកសត ើ ស់ (% កុមរ ម 5 ឆំ) និងអនម័យ ើរ ើង ៀតណម បង់ក ស (2010) ហ្ីលីពីន ហ មឡ (2013) នីករហ ហ មឡ ហ្ីលីពីន (2014) កម្ជ ៀតណម (2014) សចំណល បង់ក ស មធ មក ិតទប (2014) កម្ជ 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 0% 20% 40% 60% 80% 100% ប ្ភគអ្កមនបំផុត ប ្ភគអ្ក បំផុត អនម័យមនភព ើរ ើង ទឹកមនភព ើរ ើង ប្រភព: UNICEF (ឆ្វេង); WHO/UNICEF Joint Monitoring Program (ស្តាំ) ចលភាពសដ្ឋកិច្ចសង្គមកិច្ចក៏ត្រូវបានរារាំងដោយការប្រឈមមុខខ្ពស់ទៅនឹងវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ​ និង​ ការរកឃើញ​​ អាកាសធាតុ ដែលមានការគាំពារសង្គមតិចតួចបំផុតក្នុងការជួយគ្រួសារលើការគ្រប់គ្រងវិបត្តិ​ សំខាន់ៗ ចំណាយយ៉ាងច្រើនក្នុង​ នានា។ ប្រជាជនប្រមាណជា 6,3 ភាគរយនៃចំនួនប្រជាជនសរុបបាន​ ឆ្នាំ 2013 ហើយ 3,1 ភាគរយ ជាប់បំណុលគេក្នុងការទូទាត់លើចំណាយសុខភាព។ ប្រទេស​ “ប្រទេសកម្ពុជា​ លោក​ក្នុងការចំណាយប្រាក់ហោប៉ៅលើផ្នែក​ កម្ពុជាស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន 10 លើពិភព​ ស្ថិតក្នុងចំណោម​ សុខភាព​ដោយត្រូវចំណាយប្រាក់ហោប៉ៅលើសេវាសុខភាពស្មើនឹង 60 ភាគរយ​នៃថ្លៃចំណាយ​ សុខភាព​ សរុប។ ផ្អែកលើស ​ ន្ទស្សន៍ហានិភ័យពិភពលោករបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (រូបភាព​ ប្រទេសចំនួន 10 ទី 4)​ គ្រោះ​ មហន្តរាយគឺជាប្រភពមួយទៀតនៃការចំណាយដ៏សន្ធឹកសន្ធាប់ ដ ោយប្រទេស​ លើពិភពលោក ក្នុង​ កម្ពុជាស្ថិតក្នុងចំណាត់ថ្នាក់លេខ 8 ជាប្រទេសដែលងាយរងគ្រោះបំផុតចំពោះគ្រោះមហន្តរាយ ការចំណាយប្រាក់​ នៅលើពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ 2015 ។ ការប៉ាន់ស្មានតម្រូវការក្រោយទឹកជំនន់ឆ្នាំ 2013 បានរក ហោប៉ៅលើផ្នែក​ ា ច ឃើញថាប្រក ំ ល ់ ណ ូ មធ្យមប្រចាំខរ ែ បស់អក ្ន រងផលប៉ះពាល់បានធ្លក ា ច ុ ចនជ ់ ះ ើ្រ ាង 25 ភាគរយ​ សុខភាព ស្មើនឹង ​ ំពុងស្ថិតក្នុងដំណាក់កាល​ ស្មើនឹង 37,6 លានដុល្លារអាមេរិក។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ប្រព័ន្ធគាំពារសង្គមក 60 ភាគរយ នៃ​ ថ្លៃ​ នៃ ផសស លើជំនួយសង្គមធៀប​ ដំបូងនៅឡើយ ដោយកម្ពុជាចំណាយតិចជាង 0,1 ភាគរយ​ ចំណាយសុខភាព​ នឹងមធ្យមភាគពិភពលោក 1,6 ភាគរយ1។ សរុប។” 1  ASPIRE database. Accessible at datatopics.worldbank.org/aspire/. 13 រូបលេខ 4. ប្រៀបធៀបជាមួយប្រទេសដទៃ ប្រទេសកម្ពុជាប្រឈមមុខ និងមានភាព ងាយរងគ្រោះខ្ពស់ជាខ្លាំងចំពោះគ្រោះមហន្តរាយនានា សន្ស ន៍ហនិភ័យពិភព ក ស ឈមមុខបំផុតចំនួន20 វណអ៊ូអទូ តុងហ ហ្ីលីពីន ហ មឡ ះសូឡម៉ុង បង់ក ស កូសរក កម្ជ បពួហ្ី ថ្ី លសល់វឌ័រ ទីម័រ ្ ៊ុយ ះម៉ូរស នីករហ ហ្ី ប៊សវ ហ្ីជី ជប៉ុន ៀតណម ហ្មប៊ ច ៉ក 0 5 10 15 20 25 30 35 40 ប្រភព: United Nations University (2015) គម្លាតផ្នែកយេនឌ័រដែលតែងកើតមានលើប្រាក់ចំណូល​ និងគុណភាពការងារ ក៏ចោទជាបញ្ហា ុ ការសំរច ប្រឈមមួយក្នង ុ ភាពរួមគ្នផ េ បាននូវវិបល ែ ។ ការចូលរួមជាកម្លង ា ងដរ ំា ពលកម្មរបស់ស្រ្តី នៅប្រទេសកម្ពុជាស្មើនឹង 79 ភាគរយ​ ក្នុងឆ្នាំ 2014 ជាការចូលរួម ដែលមានអត្រាខ្ពស់បំផុត នៅលើពិភពលោក​ ហើយសហគ្រាសដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ស្ត្រីមានជាងពាក់កណ្តាលនៃគ្រឹះ ា ណាក៏ដោយអាជីវកម្មដែលជាកម្ម ស្ថានអាជីវកម្មទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ទោះជាយ៉ង ិ្ធ បស់ស​ សិទរ ំ ច ី្រ្ត ជាទូទៅ មានទំហត េ ​ ូ ចំណញ តិចជាង​​ ហើយទំនងជាចុះបញ្ជីតិចជាងអាជីវកម្ម​ ុ ស។​ខណៈដែលស្រត របស់បរ ំ ី្ត ណា ឱយ ង​ ្ 85% នក ៃ ម្លង ្ម ង ំា ពលកមក ័ កាត់ដរ ុ្ន វិសយ េ សម្លៀកបំពាក់ ស្ត្រីភាគច្រើនធ្វើការផ្នែកតម្លើង ចំណែកឯការងារដែលមានគុណភាព មានប្រាក់ឈ្នួលខ្ពស់ និង​ ើ ​ ជាងនេះទៅទៀត យោងតាមអង្កត ការត្រួតពិនិត្យ​ បុរសជាអ្នកធ្វ។ េ សដេ ក ្ឋ ច ិ ស ្ច មា ្ច ង្គមកិចក ្ពុជ ឆ្នំា ា ប្រក 2014 គម្លត ់ ណ ា ច ំ ល ូ យេនឌ័រនៅឆ្នំា 2014 មានកម្រត ិ ស្មនឹ 30% ក្នង ើ ង ុ ចំណោមអ្នកដែល ​ ញ្ចប់ការសិក្សានៅ​ មានការអប់រំកម្រិតទាប​ ជាពិសេស ធ្លាក់ចុះដល់ 7% ក្នុងចំណោមនិស្សិតប ្ ល័យ​ ដែលបង្ហញ មហាវិទយា ៃ រលុបបំបាត់គម្លាតក្នុងការទទួលបានការ ា ឱ្យឃើញសារៈសំខាន់នកា ំ ចំពោះភាពតំណាងផ្នក អប់រ។ ួ ត ែ នយោបាយ​ ស្ត្រីមានចំនន ឹ្រ ​ ​ ម តែ 7% នៃតំណែងរដ្ឋមន្ត្រី​ ធ្វើឱ្យ​ បំផុត 20% នៅលើពិភពលោក (Union Inter កម្ពុជាស្ថិតក្នុងបណ្តាប្រទេសលំដាប់ក្រោមគេ​ ្ធ​ ន្តរ​ Parliamentary សម្ព័នអ សភា2016) ។ 14 ការពិគ្រោះយោបល់ជាមួយអង្គការសង្គមស៊ីវិល បានគូសបញ្ជាក់ថាក្រុមប្រជាពលរដ្ឋខ្លះ​នៅត ​ ែ ការរកឃើញ​​ ជួបប្រទះនឹងការមិនយកចិត្តទុកដាក់ និងការផាត់ចេញពីសង្គម​ ដែលបង្កើនឡើងនូវភាពងាយ​ សំខាន់ៗ ពីការទទួលបានផលប្រយោជន៍ន រងគ្រោះរបស់ពួកគេ​ ហើយរារាំងពួកគេ​ ​ ៃកំណើនេសេដ្ឋកិច្ច។ ឧទាហរណ៍​ ប្រមាណ 10 ភាគរយ នៃប្រជាជនកម្ពុជា យ៉ាងហោចណាស់រងគ្រោះពីទម្រង់មួយ “គម្លាតប្រាក់​ ​ េញវ័យដែលមានពិការភាពគ្មានប្រាក់ចំណូល​​ នៃពិការភាព។​ ប្រមាណ 45 ភាគរយនៃមនុស្សព ចំណូល​​ យេនឌ័រ​ ហើយជនពិការមានទ្រព្យសម្បត្តិ ប្រហែលពាក់កណ្តាលនៃអ្នកមិនពិការ។ ស្រីស្រឡាញ់ស្រី នៅឆ្នាំ 2014 មាន​ ប្រុសស្រឡាញ់ប្រុស អ្នក​ស្រឡាញ់ភេទទាំងពីរ ខ្ទើយ និង / ឬអ្នកមានភេទមិនច្បាស់លាស់ (LGBTI) បន្តប ​ ្រឈមមុខនឹងការមាក់ងាយពីសំណាក់ក្រុមគ្រួសារ​ សហគមន៍របស់ពួកគេ កម្រិតស្មើនឹង ពីប្រព័នផ ្ធ​ ្សព្វផ្សាយ និងការរើសអើងនៅកន្លែងធ្វើការងារ​ និងនៅសាលារៀន។ ទោះបីជនជាតិ​ 30% ក្នុងចំណោម​ ភាគតិចពុំមានអត្រាភាពក្រីក្រខ្ពស់ច្រើនជាងមធ្យមភាគក្តី ពួកគេងាយរងគ្រោះជាខ្លាំងចំពោះ​ អ្នកដែលមា ​ នការ​ ការបាត់បង់ដីធ្លី។ ក្នុងឆ្នាំ 2007 មានការប៉ាន់ប្រមាណថាសហគមន៍ជនជាតិដ ​ ន​ ​ ើមភាគតិចបា អប់រកំ​ ម្រិតទាប​ បាត់បង់ដីប្រពៃណីរបស់ពួកគេ 30 ភាគរយ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ 1989 មក ហើយជម្លោះដីធ្លីនៅតែ ជាពិសេស​ធ្លាក់​ ជាបញ្ហាចម្រូងចម្រាសយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ចុះ​ដល់ 7% ក្នុង​ កន្លងមក ខណៈមិនរាំងស្ទះដល់កំណើន និងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រខ្លាំងក្លាក្តី បញ្ហាប្រឈម​ ចំណោមនិស្សិត​ ផ្នែកអភិបាលកិច្ចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ភាពប្រកួតប្រជែងរបស់ក្រុមហ៊ុន ប៉ះពាល់ដ ​ ល់គុណភាពនៃ បញ្ចប់ការសិក្សា​ នានា។ អត្រអ ការផ្តល់សេវាសាធារណៈ​​ និងការទទួលបានទ្រព្យសម្បត្តិ និង​ឱកាស​ ា ព ើ ក ំ ស ា ់ ូ ប៉ន នៅមហាវិទ្យាល័យ” ុ្រ ហ៊ន (ប៉ះពាល់ដល់កម ួ 63 ភាគរយ​នៃចន ុ ចំនន ួ ក្រម ំ ន ុ រាយការណ៍ក្នុងឆ្នាំ 2016) បាន​ធ្លាក់​ ុ ហ៊ន ចុះបន្តិច ​ ្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសដែលមានលក្ខណ: ប៉ុន្តែកន្លងមកនៅតែខ្ពស់ជាងគេបំផុតក គ។ ស្រដៀង​ ុ សន្ទសស ា្ន នៅក្នង ី អ ្ ន៍ទស្សនៈស្តពី ព ំ ព ើ ក ុ រលួយឆ្នំា 2015 បទ េ កម្ពា ្រ ស ​ ណា ុជ ជាប់ចំ ត់​​ ់ ី 150 ដោយមាន​ ថ្នាកទ ​ ិងកូរ៉េខាងជើងប៉ុណ្ណោះដែលបានអនុវត្តអន់ជាង​ តែអាហ្គានីស្ថានន អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។ ចំណាយ​ កម្ពុជានៅតំបន់​ ​ ប់រំ​ របស់រដ្ឋាភិបាលលើវិស័យសុខាភិបាល និងអ ទាបជាងមធយ នៅតែ​ ា្រ ស ្ មភាគសមប េ ក ់ ដ ្ឋ ច ិ ដ ្ច ែលមានបក ់ ណ ា្រ ច ូ មធ្យមកម្រតទា ំ ល ិ ប ហើយនៅតែ​ ​ េវាសាធារណៈ។ ពឹងផ្អែកជាខ្លាំងលើម្ចាស់ជំនួយក្នុងការផ្តល់ស ខណៈសម្រេច វឌ្ឍន​ ​ប​ាន​​ ភាព​ ា ច យ៉ង ើ្រ ក្នង ​ ន ុ ការគ្របគ ់ ង ្រ ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ (ឧទាហរណ៍​គណនីរ ទោល ការ​ ​តនាគារ​ ៍ អនុវត្ដន​ ិ ​ ថវិកាកម្មវធ ័ ព ី និងប្រពន ័ មា ្ធ ត ៌ នវិទយា ្ សម្រប ា គ ្រ គ ់ ប ្រ ហ ់ ង ិ ញ្ញ​ ​ រ វត្ថុ) ចំណុចខ្សោយជាមូលដ្ឋាន​នៅ​ មានវត្តមាន (រដ្ឋភ តែ​ ិ ល​2015a)។ បរិបាល​ ា បា កចិ កា ្ច របែងចក ្ មិនបានតម ែ ធនធានមនុសស ូ្រ ឹ្រ តវ ិ នៅក្នង និងសមត្ថភាពមានកម្រត ា ជាចុងកយ ុ កិច្ចការសាធារណ:នៅតែជាបញ្ហ។ ុ ប ្រោ ​ ក្នង នៃ​ ​ រិបទ​ ី រ ការអនុវត្តនត ​ន ិ ដ្ឋម ​ ន​ ិ បា ល្អ វិវាទដីធន ី្ល ង ិ ការបណ្តញ េ ចេញ បានធ្វឱ ើ យ ​​​ ះពាល់ដល់ប ្ ប៉ ្រជ ជន​ ​ ា កកី្រ ្រ ជនងាយ​ និង​ គះ រង​ ្រោ ជាខ្លង ំា ទោះបីជា​ មានការរីកចមន ើ្រ គួរឱ្យកត់សម្គល ា ក ុ្ន រយៈពេល 15 ឆ្នក ់ ង ី្ត ំា ។ ហានិភ័យបណ្តាលមកពីកំណើនឥណទានឆាប់រហ័ស​និងការរិចរិលធនធាន​ ធម្មជាតិ​អាចប៉ះពាល់ដល់និរន្តរភាពសេដ្ឋកិច្ច។ ​ ម្ពុជា រួម ហានិភ័យមួយចំនួនដែលកំពុងតែលេចឡើងអាចប៉ះពាល់ដល់លំអានអភិវឌ្ឍរបស់ក ​ ិរញ្ញវត្ថុ ។ ខណៈកម្ពុជា​ មានការបង្កើនការប៉ះពាល់ដល់បំណុលមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ និងការឡើងកំដៅហ 15 ័ ទាបនៃបណ មានហានិភយ ុ (IMF 2016) កមវ ំ ល ិ ប ្ម ធ ី ង្កន ើ បក ់ ប ា្រ ខ ួ ដងក្នង ែ ន ័ សាធារណៈ ុ វិសយ ​ ម្ពាធសារពើពន្ធ ដោយហេតុថាបញ្ជីប្រាក់ខែ​ (ចន្លោះឆ្នាំ 2013 និងឆ្នាំ 2018) កំពុងបង្កើនស ភាគរយនៃចំណូលជាតិរួចទៅហើយ។ ចំពោះហានិភ័យ​ សាធារណ:មានទំហំ​ ប្រមាណជា 40​ ់​ ណទានរបស់កម្ពុជាទៅវិស័យឯកជនកំពុងមានសន្ទុះខ្លាំងក្លា និង​ ម៉ាក្រូហិរញ្ញវត្ថុវិញ ការផ្តលឥ កើនឡើងពី 2 ភាគរយនៃ ផសស ក្នុងឆ្នាំ 1993 ដល់ 63 ភាគរយនៅក្នុងឆ្នាំ 2015 ខ្ពស់ជាង​ កម្រិតមធ្យមសម្រាប់ប្រទេសមានចំណូលមធ្យមកម្រិតទាប (រូបភាពលេខ 5 ខាងឆ្វេង) ។ ​ ើង​ជាង ឥណទាន​នៅគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ (MFI) កំពុងមានសន្ទុះជាខ្លាំងផងដែរ គឺកើនឡ ុ រយ:ពេលប៉ន 40 ភាគរយនៅក្នង ា្ម ឆ្នច ុ ន ំា ង ុ កយ ្រោ នះ េ ។ ក្នង េ មួយទ ុ រយ:ពល ្ រ៍កន្លងទៅទំហ​ ​ សវតស ំ ​ 1000 ដុល្លារអាមេរិក ស្មើ​ ប្រាក់កម្ចីជាមធ្យមបានកើនឡើងប្រមាណជា 200 ដុល្លារ​អាមេរិកទៅ ំ ន នឹងពីរដងនៃកណ ា ច ើ ប្រក់ ណ ំ ល ូ ក្នង ុ ពលរដ្ឋមក ់ ពីឆំា្ន 2004-14 (រូបភាពលខ ា្ន ៗ ស) េ 5 ខាង​ ំា្ដ ។ ុ ឆ្នំា 2016 និងឆ្នំា 2017 នេះ​ធនាគារជាតិនក ក្នង ័ វិធានការជាបន្តបន្ទប ៃ ម្ពុជាបានអនុមត ូ​ ា ់ ដែលត្រវ ំ ង គេរព ័ ដែលទាក់ទងទៅនឹងកំណន ឹ ថានឹងជួយកាត់បន្ថយហានិភយ ា ឆាប់រហ័ស។ ើ ឥណទានយ៉ង ា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុគួបផ្សំនឹងការរិចរិលធនធានធម្មជាតិ​ និងការអភិវឌ្ឍទីក្រុងដោយគ្មន ែ ការ ក៏តវ ផន ឹ ថានឹងប៉ះពាល់ដល់កណ ូ្រ បានរំពង ើ ក្នង ំ ន ុ ពេលអនាគតផងដែរ។ ការខូចខាតជាមធ្យម ្រោ មហន្តរាយត្រវ ពីគះ ា ស ូ បានប៉ន ់ នថាមា ា្ម ួ ប្រមាណជា 235 លានដុលរអា នចំនន ុ មួយ​ ា្ល មេរិក ក្នង ឆ្នាំ (Germanwatch, 2016)។ នៅពេលអនាគតការប្រែប្រួលអាកាសធាតុនឹងបង្កើនភាព​ លក្ខណ:​ រូបលេខ 5. កម្ពុជាមានដំណាក់កាលបង្កើនទុនលឿនបំផុត​ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលមាន​ ​ត្ថុបានកើនឡើង (ខាងស្តាំ) ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា (ខាងឆ្វេង) ទំហំឥណទានរបស់គ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវ ឥណទនផ្ល់ឱ វស័យឯកជន % សរជប់បំណល & ទំហំ ក់កម្ី 120% 1200 50% 100% 1000 40% 80% 800 30% 60% 600 20% 40% 400 10% 20% 200 0% 0 0% 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2004 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 កម្ជ សមនចំណលមធ មក ិតទប ៀតណម % សរជប់បំណល នីករហ ហ មឡ ហ្ីលីពីន បង់ក ស កម្ីក្ងមួយ សរ ប្រភព: អង្កេតលទ្ធភាពទទួលបានហិរញ្ញវត្ថុរបស់ IMF និងការគណនារបស់បុគ្គលិកធនាគារពិភពលោកផ្អែកលើ CSES 2004-14 ប្រភព: សូចនាករអភិវឌ្ឍន៍ពិភពលោក, ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា 16 ងាយរងគ្រោះរបស់កម្ពុជាចំពោះគ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ ដ ោយផ្អែកលើសេណារីយ៉ូនៃកំណើន ការរកឃើញ​​ សីតុណ្ហភាព 2 អង្សាសេ នៅឆ្នាំ 2050 ការប៉ាន់ស្មានបឋមបង្ហាញថា​ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ សំខាន់ៗ របស់​ នឹងកាត់បន្ថយ ផសស សរុប​ កម្ពុជាយ៉ាងហោចណាស់ 1,5 ភាគរយ​ នៅឆ្នាំ 2030 និង 3,5 ភាគរយ នៅឆ្នាំ 2050 (RGC, 2015b)។ សម្បត្តិធម្មជាតិរបស់ប្រទេសកម្ពុជាក៏កំពុងត្រូវ “ប្រទេសក​ ម្ពុជា​ បានរិចរិលយ៉ាងឆាប់រហ័សដោយសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចដែលគ្មាននិរន្តរភាព។ ការប៉ាន់ប្រមាណផ្លូវ បានជួបប្រទះនូវ ការបង្ហាញថាគម្របព្រៃឈើបានធ្លាក់ចុះពីជិត 60 ភាគរយ​ នៅក្នុងឆ្នាំ 2006 មកនៅ​ តិចជាង ការប្រើប្រាស់​ 47 ភាគរយនៅឆ្នំា 2014 និងប្រមាណជា 45 ភាគរយនៃតប ំ ន់ដស ី ម ើ ធមា្មជ តិកាលពីដម ើ របស់ កម្ពជា ុ តវូ្រ បានបាត់បង់។ ការបាត់បង់បប ែ នះ េ មានផលប៉ះពាល់យង ា៉ ធំធង ំ លើផលិតភាព ឥណទានលឿន​ េ រាប់ទាង នៃវស ិ យ័ កសិកម្ម​និងជលផល ការផលិតវារីអគ្គស ិ នី និងស​ មប ្ ត្តទ ិ ស េ ចរណ៍។ កព ្រៅ ន េ នគរូបនី បំផុតនៅក្នុង ី ះ យកម្មអាចនាំមកនូវផលវិបាកអវិជ្ជមានចំពោះកំណន ើ សដ េ ក ្ឋ ច ិ ។្ច ទោះបីជានគរូបនីយកម្មនៅក ុជ ​ ពិភពលោក” ​ ម្ពា ុ ស្ថត កំពង ុ ដំណាក់កាល​ ិ ក្នង ដបំ ង ូ ​នៅឡើយក្តី ដង់សត ី៊ ប េ ា ្ មនៅតំបន់ទប ្រជ ជនជាមធយ ្រ ជ ី ជ ំុ នមាន ិ ខ្ពសជា កម្រត វៀតណាមនិងចិន រួចទៅហើយៗបា ់ ងនៅ​ ្រជ ជនជាច្រន ើ រស់នៅតំបន់ទប ​ ី ជ ំុ ន​​ ្រ ជ ី ។ ក្រក ្រ ជាមួយនឹងបញ្ហប ្រ មទាំងនះ ា ឈ េ វិសយ ័ អាទិភាពសមប ា្រ ់ការអភិវឌឍ ំ ន ្ ន៍ចន ួ 10 តវ កណ ូ្រ បាន​ ំ ត់: ការវិនិច្ឆ័យ ដោយផ្អែកលើការវិភាគស៊ីជម្រៅ​ និងការពិគ្រោះយោបល់ទូលំទូលាយ របាយការណ៍​ ​ ៃការអភិវឌ្ឍ​ ស្ថានភាពប្រទេសដែលមានលក្ខណ:ជាប្រព័ន្ធ (SCD) បានកំណត់ផ្នែកសំខាន់ៗន ​ ប់​ ដើម្បីធានាឱ្យកំណើនមានរឹងមាំជាបរិយាប័ន្ធនឹងនិរន្តរភាពទៅ​ ចំនួនដ អនាគត។ ការកំណត់​ សញ្ញាណ​ អត្ត​ ពាក់ព័ន្ធន នៃអន្តរាគមន៍អាទិភាព​ ដំណើរការ​ជា​ ​ ឹង​​ ​ ំហាន។ ទីមួយ ការងារវិភាគ​ ពីរជ ជម្រៅ​ និងកា ស៊ី​ ពិនិត្យឡើងវិញនូវឯកសារ​ ​ រ​ នានា របាយការណ៍​ ពិគ្រោះ​ រួមជាមួយដំណើរការ​ ទូលំទូលាយ យោបល់​ 2 បានផ្តល់ព័ត៌មានសំរាប់ការជ្រើសរើសតំបន់អភិវឌ្ឍន៍ចំនួនដប់សម្រាប់ យោបល់ វិធីសាស្ត្រពីរថ្នាក់ត្រូវបានអនុវត្តដើម្បីវាយ​ ធ្វើសកម្មភាព។ ទីពីរ បន្ទាប់ពីការពិគ្រោះ​ ​ របង្គរទ្រព្យសម្បត្តិ​ ព្រមទាំងកំណត់អាទិភាពបន្ទាន់បំផុតនៅ តម្លៃឧបសគ្គចំពោះកំណើន​ និងកា ​ ្នុងតំបន់ដែលបានកំណត់​ ក្នុងវិស័យទាំងដប់ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ (តារាងលេខ 1)។ អន្តរាគមន៍ក សម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍រួមចំណែកដល់ "លំអាន" ឬមធ្យោបាយផ្សេងគ្នាចំនួន 3 ដើម្បីសម្រេចបាននូវ គោលដៅពីរយ៉ាងនៃការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ​ និងវិបុលភាពរួមនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ លំអាន េ ក៏អាចទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍​ពីកំណែទម្រង់​ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលសាធារណៈ​ពាក់ព័ន្ធ​ ទាំងនះ ​ មត្ថភាពនៃវិស័យសាធារណៈ។ និងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈដើម្បីពង្រឹងស 2  ការចូលរួមច្រើនជាមួយអ្នកពាក់ព័ន្ធសំខាន់ៗ (រដ្ឋាភិបាល សង្គមស៊ីវិល វិស័យឯកជន ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ ​ ុសៗ​ គ្រឹះស្ថានសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងរដ្ឋសភា) រួមមានកិច្ចប្រជុំចំនួនប្រាំបួនដែលប្រព្រឹត្តទៅនៅក្នុងតំបន់ខ គ្នាចំនួនបួននៃប្រទេសកម្ពុជា។ អ្នកចូលរួមបានផ្តល់មតិត្រឡប់អំពីឱកាសអភិវឌ្ឍន៍សំខាន់ៗដើម្បីសំរេច​ ​នៅ​ បាននូវការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រនិងកំណើនប្រកបដោយបរិយាប័ន្នតាមបែបមួយដែលមាននិរន្តរភាព កម្ពុជា។ 17 វិស័យសម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍ត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ដោយផ្អែកលើ (i) ផលប៉ះពាល់នៃបង្កើតនិងការលើក ួ្រ រក្នង កំពស់ការចូលរួមរបស់គសា ្ឋ ច ុ ឱកាសសេដក ួ ប្រជាជនដែលរងផលប៉ះពាល់​ ិ ្ច (ii) ភាគរយចំនន េ បន្ថម និង (iii) ភាពបំពញ ្ង ែ ជាមួយអន្តរាគមន៍ផសេ ទៀត។ វិសយ ័ សមប ា្រ អ ្ ន៍ដល ់ ភិវឌឍ ូ្រ ន​ ែ តវបា ់ ផ កំណត់ថាជា "អាទិភាពខ្ពសប ុ " ទាំងនេះមាន​ ំ ត ល្អខ្លាំងសំរាប់លើគោលដៅទាំងពីរក្នុង លទ្ធផល​​ ែ ទៀត រក្សា​ ការជំរុញសមត្ថភាពរបស់ក្រុមហ៊ុន​ ដើម្បីបង្កើតការងារដែលមានផលិតភាពបន្ថម ើ ស កំណន េ ក ​ ដ ិ ​ ្ឋ ច ើ ប្រក ្ច និងបង្កន ា ច ់ ណ ំ ល ​ សា ូ គ ័ មាន “អាទិភាពខ្ពស” ួ្រ រ។ វិសយ ់ ទ្ធផលផ្ទល ់ ផ្តលល ា ់ ​ ំពោះគោលដៅទាំងពីរ ប៉ុន្តែបង្កើតបានជាមូលដ្ឋានសម្រាប់កំណើន ភ្លាមៗសមល្មមមួយចំនួនច និងបង្កើនសមត្ថភាពរកប្រាក់ចំណូលគ្រួសារ។ វិស័យ "អាទិភាពកម្រិត​ ប្រកបដោយនិរន្តរភាព​ ​ ្ ម" រួមមាន​ ទង្វទា មធយ ើ ង ែ នៅមិនទាន់អាចដោះស្រយ ំ ឡាយណាដល ំខ ន់ៗបំផត ា ឧបសគ្គសា ុ បាន​ ុ មា ប៉ន ែ្ត នផលវិបាកយូរអង្វង ែ ឬក៏ទង្វើទាង ំ ឡាយណាដល ែ មានផលប៉ះពាល់ខស ុ ា ្ព ់ ប៉ន ែជ្ត ផលនៅ​ កន្លង នឹង​ ើ គោលនយោបាយមួយចំនន ែ ។ ជម្រស ែ តវ ួ ដល ូ្រ បានជស ើ្រ រស ើ ក្នង ័ នីមយ ុ វិសយ ៃស ួ ៗនវ ័ ិ យ ទាំងដប់ មានបង្ហាញនៅក្នុងតារាងលេខ 1។ ការពិពណ៌នាសង្ខេបអំពីវិស័យនីមួយៗសម្រាប់ការ អភិវឌ្ឍក៏មានបង្ហាញនៅខាងក្រោមនេះផងដែរ។ េ 1: លំអានវិនច តារាងលខ ័្ឆ ស្ថនភា ិ យ េ ដែលមានលក្ខណ:ជាបព ា ពប្រទស ្រ ន ័ ្ធ និងការកំណត់វស ិ យ ​ ទិភាពសមប ័ អា ់ ភិវឌឍ ា្រ អ ្ ន៍ លំអាន វិស័យសម្រាប់អភិវឌ្ឍ អាទិភាព នយោបាយ​ ជម្រើសគោល​ ក្នុងវិស័យនេះ 1> ការកាត់បន្ថយចំណាយ​បង្កត ើ ​ ខ្ពស់បំផុត ក្រម ុ ការងារកល ែ ម្អ​ បង្កើតច្រកចេញចូល​ ​ ំណើនខ្ពស់ ុ ហ៊ន ក្រម ុ និងច​ ណាំ យ​ បត ្រ ប ិ ត្តកា ិ រ ​ បរិយាកាស​​ អាជីវកម្ម និង​ តែមួយសម្រាប់កិច្ច​ (រួមមាន​ បរិយាកាស​ អាជីវ​​ កម្ម​ កាត់បន្ថយថ ​ ្លៃសេវា​ ក្រៅ​ សម្រួលពាណិជ្ជកម្ម ្ច​ ម្រួល​ ថ្លៃសេវាក្រៅផ្លូវការ​កិចស ផ្លូវការ បាននូវក ៃ​ ិសនី) ពាណិជ្ជកម្ម ថ្លអគ្គ 2> ជំរញ ិ ុ វិនយោគសាធារណៈ​ នងិ ​ ខ្ពស់ អនុម័តអនុក្រឹត្យគ្រប់គ្រង​ បង្កើតទីផ្សារសញ្ញា ​ េដ្ឋកិច្ចដើម្បីធានា​ ឯកជនចំពោះហេដរ សម្ពន ា្ឋ ចនា​ ័ ន្ធ ិង​​ ​ វិនិយោគ​សាធារណ: និង​ បណ្ណផ្ទៃក្នុង​(រួមទាំង​ លទ្ធកម្មគ្រឿង​ម៉ាស៊ីន​ បង្កើតស ​ ៀវភៅណែនាំ​ និង​ រដ្ឋនិងឯកជន) ​ ីផ្សារទុន ព្រមទាំងអភិវឌ្ឍទ នីតិវិធីនានា 3> ពង្រឹងនិយ័តកម្ម​និងការត្រួត​ មធ្យម ដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់វិធីសាស្រ្ត​ លើកកម្ពស ​ ់ការ​ ត្រៀម​ i. ការបង្កើនភាពប្រកួតប្រជែង និងពិពិធកម្មផ្នែកស ី​ ត់​ ពិនិត្យវិស័យហិរញ្ញវត្ថុដើម្បកា ​ ើហានិភ័យ ត្រួតពិនិត្យផ្អែកល លក្ខណ:សម្រាបគ ់​ ្រា​​ បន្ថយហានិភ័យព ​ក ំ ន ី​ ណ ា ​ ើ ​យ៉ង មានវិបត្តិបង្កើត​ គំហកុ ឥណទាន ទន្ទឹមន ​ ឹងការ​ សំណាញ់​ សុវត្ថិភាព​ កសាង​ ​ ៀតនូវ​ បន្ថែមទ បរិយាប័ន្ន​ ហិរញ្ញវត្ថុ ហិរញ្ញវត្ថុ 4> ជំរុញការទំនើបកម្មកសិកម្ម​ ខ្ពស់ សម្រូលចំណេះដឹងន ​ ិងអ ​ នុវត្ត​ ពង្រឹងប្រព័នន ្ធ​ ិង​ បន្ទាប់ពីការហក់ឡើងនៃថ្លៃ​ េ វិទយា បច្ចក ្ ​នៅ​ ូ ង ទទា ំ ខ ​​ ស ្ សង្វ ែ​ ក ់ ា ​​ សមត្ថភាព​ របស់ភា ​ គី​​​ ទំនិញកសិកម្ម តម្លៃ (តាម​ រយៈ​ ភាព​ជាដៃគូ ្ធ​ ការគ្រប់គ្រង​ ពាក់ព័ន្នុង និងបង្កើតការងារ រវាងវិស័យ​សាធា​ រណ:​​​​​និង​ គុណភាពផលិតផល ឯកជន- កម ុ ្រ ​ហនុ៊ ជ​យួ ជំរញ ុ ​ ិ ព​និងហា សុវត្ថភា ​ និភយ័ អាជីវកម្ម សេវាផ្សព្វ​ ផ្សាយ​​ ស្បៀង​ អាហារ កសិកម្ម​ ពហុប ​ ែប 18 េ 1: លំអានវិនច តារាងលខ ័្ឆ ស្ថនភា ិ យ េ ដែលមានលក្ខណ:ជាបព ា ពប្រទស ្រ ន ័ ្ធ និងការកំណត់វស ិ យ ​ ទិភាពសមប ័ អា ់ ភិវឌឍ ា្រ អ ្ ន៍ លំអាន វិស័យសម្រាប់អភិវឌ្ឍ អាទិភាព នយោបាយ​ ជម្រើសគោល​ ក្នុងវិស័យនេះ 5> ផ្តល់ជំនាញ តាមរយ:ការ ខ្ពស់បំផុត អនុវត្តស្តង់ដារប្រសិទ្ធភាព​ ធ្វើឱ្យ​ ប្រសើរឡើងន ​ ូវ​​​ ​ លភាព​ ​ ទ្ធផល និងលទ្ធផល បង្កើនល នៅអនុវិទ្យាល័យ យន្ត​ ការ​​ ទទួលស្គ ​​ ាល់ ​ នៃការអប់រំ​ រៀនសូត្រ​ កម្រិត ធានា​​ និង​​​ គុណភាព​នៅ​ iii. ធានាឱ្យបាននូវលំនាំនៃកំណើននិរន្តរភាពតាមរយៈការវិនិយោគ ii. ការកសាងសម្បត្តិមនុស្សដើម្បីជួយសម្រួលដល់ច ​ ិក្សា មធ្យមនិងឧត្តមស ឧត្តមសិ ្ និងកា ​​​​ កសា ​ រ​ បណ្តុះ​ បណ្តាល​ បច្ចេក​ ទេស និងវ ិ ជ ​ជ ី ៈ​​ ា្ជ វ (TVET) 6> ការវិនិយោគក្នុងឆ្នាំដំបូងៗ ខ្ពស់ អនុវត្តផែនទីចង្អុលផ្លូវ ពង្រីកការទទួលបាន​ (អាហារូបត្ថម្ភ​ ការអប់រំ​នៅ​ លឿនដើម្បីលើកកម្ពស់ ឱកាស​ សម្រាប់ការរៀន​ មត្តេយ្យសិក្សា) អាហារូបត្ថម្ភ សូត្រពតី​ ូចនិងការជំរុញ​ សេដ្ឋកិច្ចនិងវិបុលភាពរួម តាមរយ:​ មជ្ឈមណ្ឌល ​ សហគមន៍ 7> ការការពារគ្រួសារពីវិបត្ដិ មធ្យម ពង្រីកមូលនិធិសមធម៌​ ពង្រឹងប្រព័ន្ធកំណត់​ (ចំណាយ​​ លើផ ប្រាក់ហោប៉ៅ​ ​ ្នែក​​ សុខាភិបាលដល់កម ុ្រ ងាយ​ គោលដៅជនក្រីក្រ និង​ ​ហានិភ័យ សុខភាព ការកាត់បន្ថយ រងគ្រោះផ្សេងទៀត ើ ការផ្ទរ បង្កត េ សាច់បក ា្រ ់ ការគាំពារសង្គម) ដោយមានលក្ខខណ្ឌ 8> ថែរក្សានិងអភិវឌ្ឍសម្បត្តិ​ ខ្ពស់ ទទួលយក​ វិធីសាស្រ្ត​ កែលម្អការគ្រប់គ្រង​ ី ង ិ ការអភិវវឌ្ឍន៍ទក ធម្មជាតិ​ខណៈពេលពង្រឹង​ រួម​មួយ អនុវត្តអភិក្រម​ និងអភិរក្ស​ដោយ​ ុ្រ ភាពធន់នឹងអាកាសធាតុ ចម្រុះចំពោះការគ្រប់គ្រង​ ​ ពនូវតំបន់​ និរន្តរភា ធនធានធម្មជាតិនៅ​ ការពារនិងព្រៃឈើ ភ្នំក្រវាញនិងទន្លេសាប ឹ អាកាសធាតុនង 9> ​ ែលមាន​ លើកកម្ពស់ទីក្រុងដ មធ្យម អនុវត្តកម្មវិធីកសាង​ផែនការ​ អភិវឌ្ឍន៍បណ្តាញ ិ ម្មជាតិ ភាពធន់នង ប្រកួតប្រជែង​មាន​ ការ​ និរន្តភាព សមាហរណកម្ម​ ទីក្រុង អនាម័យក ​ ណ្តាល​ ទីក្រុងដ និង​ មាន​ ​ ែល​ ការចូល​ (ថ្នាក់ជាតិ) និង ដោះ​ រួមពេញ​ លេញ​តាមរ​យៈការធ្វើ​ ស្រាយគ្រប់គ្រងកា ​ ក- ផែនការ​ សមាហរណកម្មទីក្រុង សំណល់រឹងនិងរាវ លើសម្បត្តធ 10> កំណែទម​្រង់ការគ្រប់គ្រង​​ ខ្ពស់ ធ្វឱើ យ្ បស ើ ឡើងនូវបព ្រ រ ្រ ន ័ ​ ្ធ លើកកម្ពសយ ឆយ ់ ន្តការ​ ើ្ល បាលសាធារណៈនិងការ រដ្ឋ​ គប្រ គ់ ង ្រ ធនធានមនុសស ្ និង តបរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ​ iv. ផ្នែក​​ ពាក់ព័ន្ធ គប្រ គ ្រ ហិរញ្ញវត្ថុសាធា​ ់ ង រណៈ​ ដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ការត្រួត​ កែលម្អការផ្តល់​ ដើម្បី​ ដើម្បីលើកកម្ពសកា ់​ រផ្តលស់​ េវា ពិនិត្យសមិទ្ធកម្មការងារ សេវា​​​សាធារណៈ ប្រភព: ការវិភាគរបស់បុគ្គលិកធនាគារពិភពលោកដោយមានការពិគ្រោះយោបល់ជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធ 19 20 លំអានទី 1: ការបង្កើនភាពប្រកួតប្រជែង និងពិពិធកម្មផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បី​ បាន​ ធានា​​ ​ ំណើន​ នូវក ខ្ពស់ និងបង្កើតការងារ ​ រងារ ប៉ុន្តែ​ កំណើននៃការនាំចេញយ៉ាងឆាប់រហ័សគឺជាកត្តាជំរុញដ៏សំខាន់មួយនៃកំណើន និងកា មិនអាចមាននិរន្តរភាពទេ លុះត្រាតែសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែមានលក្ខណ:ប្រកួតប្រជែង និងមានភាព​ ំ ង ចម្រុះបែប។ ដូចបានរៀបរាប់ខាងលើ​ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគ​េរព ឹ ថានឹងមានការថយចុះនូវ​ ្រោ ពាណិជក ភាពអនុគះ ៃ្ល លកម្ម ជ ាមួយនិងការបក ្ជ ម្ម​ និងការកើនឡើងនៃថព ួ បជ ្រ ត ្រ ែងកាន់តែ​ ំា ក្លក ខ្លង ា ង ​ស ុ្ន វិ យ ័ កាត់ដរ េ ពីបទ ្រ ស ពីបទ េ ជិតខាង​ ដូចជា​ េ វៀតណាម និងមីយន ្រ ស ់ ា៉ ជាដើម។ ា៉ ម ពន លើស​ ី ះ េ ទៅទៀត កម ្រោ របបបណ្តត ែ អត្រប ា រ ា ដ ូ្ត ប្រក់ ល ែ ស្ថត ិ កម ្រ គ ្រោ ការគប ្រ /ភ្ជប ់ ង ា ា់ជ មួយ​​ ិ បណ្ណដទៃ ការឡើងថ រូបយ ៃ​ ្ល ក ​ ប ដ ់ ល ា្រ ​ ុ រ ា្ល អាមរ េក េ ថៗ ិ នាពល ើ យ ី្ម នេះធ្វឱ ិ កម្ពុជាកាន់តថ ្ ទំនញ ៃជ្ល ង​ ែ ា ុ ទីផសា មុននៅក្នង ្ រ អឺរ៉ុប និងធៀបជាមួយគូប្រជែងដទៃទៀត។ ដើម្បីទ្រទ្រង់កំណើនរឹងមាំ​ និង​ ការងារ កម្ពុជាត្រូវបង្កើនភាពប្រកួតប្រជែងផ្នែកនាំចេញ និងការធ្វើពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ច។ បង្កើត​ េ អាចសមច ការណ៍នះ ា ​ ្រេ បានតាមរយៈវិធានការជាបន្តបន្ទប់ ដល ួ្រ ដល់បត ែ ជួយសមល ិ តិ្តការ​ ្រ ប ​ិស័យពាណិជ្ជកម្ម របស់ក្រុមហ៊ុន​ ជំរុញការសន្សំប្រាក់ក្នុងស្រុក ក៏ដូចជាការវិនិយោគនៅក្នុងវ ​ ិរញ្ញវត្ថុ​និងធ្វើទំនើបកម្ម​ ពង្រឹងនិយ័តកម្ម និងការត្រួតពិនិត្យវិស័យហ វិស័យកសិកម្ម។ ជាពិសេស​ ដើម្បីស្តារភាពប្រកួតប្រជែងឡើងវិញក្នុងរយៈពេលខ្លីទៅរយៈពេលមធ្យម​ តម្រូវការ មួយក្នុងចំណោមតម្រូវការបន្ទាន់បំផុតគឺកាត់បន្ថយចំណាយបង្កើតក្រុមហ៊ុននិងចំណាយប្រតិ​ បត្តិការ។ ការកាត់បន្ថយចំណាយបង្កើតក្រុមហ៊ុនអាចរួមមានវិធានការនានា ដូចជា ការបង្កើត​ ​​ ញចូលតែមយ ច្រកចេ ្ស ួ ​ដើមបី ម្រល ួ នីតវ ិធ សមប ិ ី និងចំណាយ​ ់ របើកអាជីវកម្ម និងកាត់បន្ថយ ា្រ កា ់ន ក្នុងធនាគារមុនពេលចុះបញ្ជីកុម ឬលុបបំបាត់កាតព្វកិច្ចទុនអប្បបរមាដែលត្រូវតម្កលៅ ្រ ហ៊ុន។ ​ ន​ ប្រតិបត្ដិការក្រុមហ៊ុននឹងត្រូវបា សម្រួលដោយការលុបចោលនីតិវិធីមិនចាំបាច់ លុបចោលថ្លៃ​ ្លូ ការ និង​ ក្រៅផវ អំណោយ​ នានា​ ដែលក្រមកា ុ េ មួយអាចតវបា រងារពិសស ើ ឡើង។ ការកាត់​ ូ្រ នបង្កត និងពេលវេលាពាក់ព័ន្ធក្នុងការធ្វើពាណិជ្ជកម្មឆ្លង​ បន្ថយចំណាយ​ ដែនក៏មានសារៈសំខាន់ផងដែរ ការបំពេញនីតិវិធីព្រំដែន​ដោយស្វ័យប្រវត្តិកម្ម ការលុបចោលតម្រូវការឯកសារមិនចាំបាច់​ ដូចជា​ ភ័ស្តុភាររឹង និងទន់ និងការបង្កើតក្រុមប្រឹក្សាភ័ស្តុភារកម្មជាតិមួយ ដើម្បីជួយធានាថាហេដ្ឋារចនា​ ​​ ចក្តីត្រូវការគឺចាំបាច់ត្រូវមាន​ របស់ប្រទេសកម្ពុជាទ្រទ្រង់ដល់ការពង្រីកពាណិជ្ជកម្ម។ ទីបំផុតសេ ក្របខ័ណ្ឌស្ថាប័ន និងក្របខណ្ឌបទប្បញ្ញត្តិដែលមានលក្ខណៈរឹងមាំ ដើម្បីបង្កើនប្រសិទ្ធភាព​ ការ​ ថាមពល​និងកាត់បន្ថយថ្លៃអគ្គិសនី។ វិធាន​ នានាអាចជា ការបង្កើតគោលនយោបាយបន្ថយ ថ្លៃក្នុងរយៈពេលមធ្យម ការបង្កើតផែនការពង្រីកប្រព័ន្ធរយៈពេលមធ្យម​ តាមរយ:ការពិគ្រោះ​ ថាគម្រោងធំៗ បានធ្វើលទ្ធកម្មក្នុងលក្ខណ:ប្រកួតប្រជែង និង យោបល់​ជាសាធារណៈ ការធានា​ ការបង្កើតគោលនយោបាយគ្រ ប់ ជ្រុ ង ជ្រោ យសម្រា ប់ ព ង្រី កកិ ច្ច ស ហប្រតិ បត្តិកា រក្នុ ងតំ បន់ជា េ វ មួយ ប្រទស ា៉ ពញ ​ ៀតណាម​ឡាវ និងថៃ។ ការវាយតម្លៃយង េ នូវផលប៉ះពាល់ផក េ លញ ា្ថ ែ្ន បរិសន និងសង្គម និងកត្តាខាងក្រៅនៃជម្រើសថាមពលផ្សេងៗក៏មានសារៈសំខាន់ផងដែរ។ 21 ូ ដើម្បីជួយសម្រួលដល់ការបន្ថែមតម្លៃ និងការធ្វើពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ច អន្តរាគមន៍ទាំងនេះអាចត្រវ េ បន្ថម បានបំពញ ្ច ត ែ ដោយកិចខ ិ ខំបង ឹ្រ បង ្រែ ក្នងកា ុ រជំរញ ា្ឋ ចនាសម្ពន ុ ហេដរ ័ ​ ូ វូបនីយកម្ម​ ្ធ និងយន្តបភា ឹ នឹងការអភិវឌ្ឍទីផសា ទន្ទម ្ជ ្ រទុន។ ដើមបី ៀសចាកពីការពឹងផ្អក ែ លើមស ា្ច ជ ំ យ ់ ន ិ គ ួ ចំពោះការវិនយោ េ រ លើហដ ័ ​ ា្ឋ ចនាសម្ពន ុ ហដ ្ធ និងជួយជំរញ េ រ ា្ឋ ចនាសម្ពន ័ តា ​ ្ធ មវិធម ួ ដល ី យ ្រ ទ ែ មានបស ិ ្ធភាព​ និងនិរន្តរ​ ូ្រ បង្កន ភាពនោះ ចាំបាច់តវ ិ គសាធារណៈ និងការគ្របគ ើ វិនយោ ្រ សម្បត្តិសាធារណ:។ ការគ្របគ ់ ង ្រ ​ ់ ង ចំពោះ​ វិនិយោគ​សាធារណៈ​ ​ ដែលផ្តល់ហិរញ្ញប្រទានដោយរដ្ឋាភិបាល អាច​ ការវិនិយោគ​ ត្រូវបាន​ រយៈការអនុម័តអនុក្រឹត្យស្តីពីការគ្រប់គ្រងវិនិយោគសាធារណ: ការបង្កើតសៀវភៅ ពង្រឹង​​តាម​ ែ អ ណនាំ ព ំ កា ី រជស ើ្រ រស និង​ ើ ​ អនុវត្តគម្រោង និងការកសាងសមត្ថភាពនៅតាមក្រសួងសំខាន់ៗ ក្រសួងពា និង​ ​ ក់ព័ន្ធ។ សម្រាប់គម្រោងដែលបានទទួលមូលនិធិពីបរទស ការបង្កើនការសម្រប ​ ្មានលក្ខណ:ជាប្រព័ន្ធក្នុង សម្រួលជាមួយអ្នកផ្តល់ជំនួយ​ ការជៀសវាងការប្រើប្រាស់វិធីសាស្ដ្រគ ​ វិកាថែទាំបាន​ ការជ្រើសរើសគម្រោងនឹងការធានាឱ្យមានប្រតិបត្តិការ និងថ ​​អាច គ្រប់គ្រាន់​ នឹង ​ ិង​ ជួយធានាប្រសិទ្ធភាព ន ​ ម្ពុជាក និរន្តរភាពរបស់គម្រោង។ ប្រទេសក ៏ ចរៀបចំការលើកទឹកចិត្ត ​ អា ែ មានស្រប ពន្ធដល ា រ ួ្ល នៅក្នង ់ បស់ខន ុ ច្បាប់វន ិ យោ ិ ែ បានកំណត់កងគោ គថី្ម (ដូចដល ុ្ន លនយោបាយ ​​ សពី​ អភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មរបស់រដ្ឋាភិបាល) បង្វែរទិ ផ្តល់ឱ្យរយៈពេលនៃការលើកលែងពន្ធ ការ​ ប្រព័ន្ធ​ លើប្រាក់ចំណេញ​ ទៅកាន់​ ​ ឹក​ លើកទ ចិត្តមួយ ដែលជំរុញការវិនិយោគឯកជនលើផ្នែក​ អភិវឌ្ឍន៍ និងការបណ្តះ គ្រឿងម៉ាស៊ីន ស្រាវជ្រាវ និង​ ា ។ ការណ៍នះ ុ បណ្តល ើ ផលិត េ នឹងជួយបង្កន ោយលើកទឹកចិត្តដល់ការវិនិយោគនៅក្នុងវិស័យមានតម្លៃ​ ភាពនិងជំរុញការធ្វើពិពិធកម្ម​ដ បន្ថែម​ ​ ះ ខ្ពស់។ លើសពីន ​ ៀត​ ការលើកកម្ពសកា េទ ើ្រ ស ់ របប ា្រ រ ់ប ូ យ ុជ តិ​ និងការបង្កត ិ វត្ថា ្ រសញ្ញ​ ើ ទីផសា ា ៃ្ទ ង បណ្ណផក ុ្ន ​នឹងជួយជំរញ ុ ការសន្សប ំ ក ា្រ ក ុ្ន សក ់ ង ុ្រ និងផ្តលន ់ វ ូក ​ មត ​ ប ិ្រ ប ្រែ​ ល ួ្រ នអ ៃ តប្ត ​​ ា្រ រ ់ ន់ ូ ប្រាកកា ្ព ក តែខស ុ្ន រយៈពេលមធ្យម ដែលនឹងជួយឱយ ់ ង េ ក ្ សដ ្ឋ ច ិ ទ ្ច ទួលបានមកវិញនូវភាពបក ្រ ត ​ ជ ួ ប ែ ​ ្រ ង កង្នុ បរិបទនៃការឡើងថ្លៃប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកក្រោមដុល្លារូបនីយកម្ម។ ា ះ ជាមួយគ្នន ័ ពីកណ េ ការកាត់បន្ថយហានិភយ ើ ឥណទានខ្ពសខ ំ ន ើ បរិយាប័ន្ន ហិរញ្ញវត្ថុ ់ ណៈបង្កន ក៏មានសារ:សំខាន់ផងដែរ។ ខណៈដែលកំណើនឥណទានឆាប់រហ័សជាកត្តាចំបងមួយដែល​ ​ ញ្ហាដ ជំរុញឱ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច​នោះសេចក្តីចាំបាច់គឺ ត្រូវដោះស្រាយប ​ ែលអាចកើតមាន​ ជាពិសេស ហានិភ័យដែលកើតចេញពីវិស័យសំណង់ដែលមានសក្តានុពលមិនរឹងមាំ​ និងមាន​ ការ​ជាប់បំណុលច្រើនហួស ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់ស្ថេរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច ប៉ះពាល់ដល់គ្រួសារ​ ូ្រ ពងងកា ក្រីក្រ​និងប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន។ ចាំបាច់តវ ឹ្រ រតត ួ្រ ពិនត ិ យ ូ្រ រ ្ ធនាគារ និងមីកហ ិ ញ្ញវត្ថុ ដូចជា ស្តង់ដារអន្តរជាតិប តាមរយៈវិធីសាស្ត្រត្រួតពិនិត្យមើលហានិភ័យ ដែលអនុលោមតាម​ ​ េសែល​ ​ ំផុត។ វិធានការជាបន្តបន្ទាប់នៃភាពប្រុងប្រយ័ត្នផ្នែកម៉ាក្រូ គុណភាព​ (Basel) ចុងក្រោយប ​ិធានការត្រួតពិនិត្យ​ក៏នឹងជួយពង្រឹងស្ថិរភាពវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ​រួមទាំងការដាក់កម្រិត​ ទិន្នន័យ និងវ ី ច លើកម្ចព ើ្រ ប្រភព និងការណែនាព ី ន ី រកមត ំ កា ិ្រ ទំហប ំ ក ា្រ ក ី ៀបនឹងនិងបក ់ ម្ចធ ់ ណ ា្រ ច ូ ​ ចំពោះ​ ំ ល ឱយ ការ​ ួ រខ្ច។ ្ គ្រសា ា រក៏អាចពិចារណាលើការបង្កត ី អាជ្ញធ ើ បទប្បញ្ញតប ិ្ត ន្ថម ែ សម្រប ា វ ិ យ ់ស ូ្រ រ ័ មីកហ ្ញ​​ ិ ញ​ វត្ថុ និងអនុវត្ដគោលការណ៍ណែនាំក្នុងការខ្ចីប្រាក់ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការចងការបែបជញ្ជក់ឈាម​ 22 ួ្រ រដល ចំពោះគសា ុ រសងបំណល ែ មានសមត្ថភាពតិចតួចក្នងកា ុ ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ក៏មានសេចក្តីត្រូវ ការក្នុងការគាំទ្រដើម្បី ការត្រៀមលក្ខណ:ចំពោះវិបត្តិ ការបង្កើតសំណាញ់សុវត្ថិភាពហិរញ្ញវត្ថុ​និង រយៈការសម្របសម្រួលឱ្យទទួលបានសេវាធនាគារ ការពង្រឹងបរិយាប័ន្នហិរញ្ញវត្ថុ​ ដូចជា ​តាម​ ​ត្ថុឌីជីថល ​ជាដើម។ និងធនាគារចល័តតាមរយៈហិរញ្ញវ ទន្ទឹមនឹងនេះផ្អែកលើសារៈសំខាន់ជាបន្តនៃវិស័យកសិកម្មចំពោះកំណើន ​ រកាត់​ និងកា បន្ថយ​ កក ភាព​ ុជ ត្រវ ្រី ្រ កម្ពា ូ ជំរញ ុ ការធ្វទ ើ ន ើ កម្មកសិកម្ម។ ឥឡូវនះ ំ ប ៃ ហ េ ដោយការកើនថ្លគ ុ កសិផល ំ ក ​ សិកម្ម​ ចាំបាច់ត្រូវថែបំប៉ន។ បានកន្លងទៅហើយប្រភព និងកត្តាផ្សេងទៀតដែលជំរុញកំណើនក ជាពិសេស ធារាសាស្រ្តអាចដើរតួនាទីកាន់តែធំក្នុងការជំរុញ​ផលិតភាព​កសិកម្ម និងពិពិធកម្ម ដោយផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ទៅលើការធានាដល់កិច្ចដំណើរការនៃប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ ​ ចជួយក្នុងករណីនេះ​ដោយអនុវត្តនីតិវិធីច្បាស់លាស់​ ដែលមានស្រាប់។ វិធានការមួយចំនួនអា ធារាសាស្រ្ត​ និង គ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ប្រតិបត្តិការ និងការថែទាំប្រព័ន្ធ ការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទាន​ ការ ​ េស និងហិរញ្ញវត្ថុដល់ក្រុមកសិករប្រើប្រាស់ទឹក និងសម្រួលដល់កា បង្កើនជំនួយផ្នែកបច្ចេកទ ​ រ​ ​ ច្ចេកវិទ្យាធារាសាស្រ្តខ្នាតតូចដទៃទៀត។ ដើម្បីជំរុញកំណើនផលិតកម្មកាន់តែទូល​ អនុវត្តប ំ ទូលាយក្នុងវិស័យកសិកម្ម​ ចាំបាច់ត្រូវមានអន្ដរាគមន៍ជួយសម្រួលចំណេះដឹងនិងការអនុវត្ត​ ​ ្នែកកសិកម្ម បច្ចេកវិទ្យា។​ ទម្រង់បែបបទមិនមែនប្រពៃណី (និងមិនមែនរដ្ឋ) នៃការផ្តល់ប្រឹក្សាផ េ វិទយា និងសេវាកម្មបច្ចេកទេសផ្សេងទៀត អាចត្រូវបានលើកទឹកចិត្ត រួមទាំង បច្ចក ា អ ្ សម្រប់ នុវត្ត ា សម្របសម្រល ផងដែរ។ បណ្តញ ិ ស ួ ដល់កច ័ ​សាធារណៈ វិសយ ្ច ហការរវាងវិសយ ័ ឯកជន និង​ បង្កើតថ ស្ថាប័នសិក្សាស្រាវជ្រាវអនុវត្តកសិកម្ម និងការ​ ​ ្មី ក៏នឹងមានសារៈសំខាន់ផងដែរសម្រាប់​ បង្កើនផលិតភាព។​ អាទិភាពមួយទៀតគឺពង្រឹងបរិមាណទំនិញសាធារណៈសំខាន់ៗ ខណៈបែង ័ កសិកម្ម និងក ចែកឱ្យដាច់រវាងវិសយ ុជ ដោយ​ ​ សិ-ឧស្សាហកម្មកម្ពា ផក ុ ភាព​ឧទាហរណ៍ ែ្អ លើគណ កម្ពស់ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងគុ តាមរយៈការលើក​ ​​ ណភាព​និងសុវត្ថិភាពម្ហូបអាហារ។ ស្របពេលជាមួយ​ គ្នានេះ ​ជារួម វិស័យកសិកម្ម និងប្រព័ន្ធស្បៀងអាហារ គួរដើរតួនាទីឱ្យកាន់តែខ្លាំងឡើងក្នុង​ ​​ ផលអាហារូបត្ថម្ភក្នុងស្រុក ដោយរដ្ឋាភិបាលជួយធានាថាមានអាហារដែលមាន ការកែលម្អលទ្ធ ិ ម សារធាតុចញ ូ ប ឹ្ច សម្បណ ៌ ប ែ និងមានតំលស ៃ មរម្យ ហើយអតិថជ ​ង ិ នយល់ដ ី រៈសំខាន់នៃ​ ឹ អំពសា របបអាហារទាំងនេះរបស់ខ្លួន។ 23 24 ្ ត្តម លំអានទី 2: ការកសាងសមប ្ ដើមប ិ នុសស ្ជ ី យ ួ សមល េ ក ួ្រ ដល់ចលភាពសដ ិ ្ច ្ឋ ច ុ ភាពរួម និងវិបល ្ រឹងមាំមានសារ:សំខាន់ណាស់ មិនតម ធនធានមនុសស ែ ង្កលក្ខណ:ឱ្យប្រជាជនទទួលយកឱកាស​ ឹ្រ តប ការងារកាន់តែប្រសើរក្នុងវិស័យមិនមែនកសិកម្មប៉ុណ្ណោះទេ​ប៉ុន្តែក៏ជួយសម្រួលដល់ការធ្វើពិពិធ ​​មានឱកាសលើកក កម្មសេដ្ឋកិច្ច​ និងការបង្កើតការងារផងដែរ។ ប្រទេសកម្ពុជា ់​ ុណភាព​ ​ ម្ពសគ នៃ​ ួ បង្កន ការសិក្សា​ និងបង្កើនការទទួលបានការអប់រំ ដើម្បីជយ ី្រ ្រ​ និងជន​ ើ ឱកាសដល់ពលរដ្ឋកក រងគះ ងាយ​ ែ សេដក ្រោ ផ្នក ្ឋ ច ិ ឱ ្ច យ សន្ដស ្ មាន​ ិ ខុ ​​ ផ្នក ែ សេដក ិ ។ ្ឋ ច ែ នះ ្ច ការងារបប េ បហ ្រ ែលជា​ មន សប ិ ​ ្រ ​ យុទ្ធសាស្រ្ត​ តាម​​ ​ ម្ម និងភាព​ ពិពិធក ្ច​ ល់​ ប្រកួតប្រជែងនោះទេ ប៉ុន្តែវានឹងផ្តល់ឱកាសសេដ្ឋកិចដ ្​ មនុសសមយ ចំណែកធំ ដែលស្ថិតនៅក្រៅខ្សែសង្វាក់តម្លៃសកល។ អាទិភាពថ្មីៗសម្រាប់សំរេច​ ួ ​ ផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ជាថ្មីលើការវិនិយោគក្នុងពេលដែលកុមារនៅតូច គោលដៅនេះ​ គឺការ​ ​ ន្តរ​ និងបង្កើនអ ​ ិក្សា​ កាលទៅកាន់ និងបញ្ចប់ការអប់រំកម្រិតមធ្យមសិក្សា និងឧត្តមស ព្រមទាំងការ (TVET) ប្រកបដោយ​ បណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេស និងវិជ្ជាជីវៈ​ ខ្ពស់។ ការណ៍នេះក៏​ គុណភាព​ ែ ម្អកងកា ទាមទារឱ្យមានការកល ុ្ន ់ េវាសាធារណៈ ហើយអាចបំពញ រផ្តលស ឹ្រ ​ េ បន្ថែមដោយការពងង និងពង្រីកប្រព័ន្ធគាំពារសង្គម​ មិនត្រឹមត​ែគ្រាន់តែកាត់បន្ថយភ​ាព រងគ្រោះនោះទេ​ តែ​ ​ងាយ​ ថែមទាំងធ្វើឱ្យមានលទ្ធភាពស្មើគ្នាក្នុងការទទួលបានការអប់រំដែលមានគុណភាពខ្ពស់​ និងកែ​ លម្អលទ្ធផលអាហារូបត្ថម្ភសម្រាប់អ្នកក្រផងដែរ។ ទទួលបាន អាទិភាពចម្បងមួយគឺផ្តល់ការគាំទ្រដល់អ្នកដែលមានជំនាញ តាមរយៈការបង្កើនការ​ សយ និងលទ្ធផលរៀនសូត្រនៃការអប់រំកម្រិតមធ្យមនិងឧត្តមសិក្សា។ ការដោះ​ ំ ​ ា្រ ឧបសគ្គ​ ទាង ផ្គត់ផ្គង់ និងផ្នែកតម្រូវការដើម្បីទទួលបានការអប់រំគឺជាគន្លឹះ។ អាទិភាព​ ផ្នែក​ មួយនៃផ្នែកតំរូវការ​ លើការអប់រំបន្ថែមទៀត​ និងធ្វើឱ្យការ គឺ ផ្លាស់ប្តូរកត្តាលើកទឹកចិត្តដើម្បីឱ្យអ្នកក្រីក្រវិនិយោគ​ ំ ន់តមា អប់រកា ៃ មរមយ ែ នតម្លស ្ សមប ា្រ ព ់ ក ់ ន ួ គេ​ ឧទាហរណ៍ តាមរយ:ការកំណត់អាទិភាពផ្តលជ ួ ំ យ ែ បង្កលក្ខណ:​ ដល់សាលារៀនដល អំណោយផលដល់សិស្សក្រីក្រ និងការកំណត់មុខសញ្ញាកម្ម វិធីអាហារូបករណ៍ថ្នាក់​ជាតិឱ្យកាន់តែមានសមធម៌។​ ផ្នែកផ្គត់ផ្គង់​ ចាំបាច់ត្រូវមានការអនុវត្តន៍ ប្រសិទ្ធភាព និងការពង្រីកស្តង់ដារប្រសិទ្ធភាពសាលាមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិ ដើម្បី​​ ប្រកបដោយ​ ្រ​ ពង្រឹងប្រព័ន្ធផ្តល់សេវាអប់រំ​ និងតម្រូវឱ្យសាលារៀនទទួលខុសត្រូវ ចំពោះការរៀនសូតរបស់ ​ ់ត មរយៈ សិស្ស។ គុណភាព និងភាពពាក់ព័ន្ធនៃការអប់រំឧត្តមសិក្សា ក៏អាចត្រូវបានលើកកម្ពសា ័ ភាពកាន់តធ ស្វយ ំ ម្រប ែ ស ា គ់ ះ ឹ្រ ស្ថន ្ សាធារណៈ​ ការពងង ា ឧត្តមសិកសា ឹ្រ យន្តការទទួលស្គាល់ គុណភាពអប់រំ និងយន្តការធានាគុណភាព និងការប្រើប្រាស់ធនធានសាធារណៈកាន់តែសកម្ម ដើម្បីជំរុញមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្រ្ត​ បច្ចេកវិទ្យា វិស្វកម្ម និងគណិតវិទ្យា (STEM) ។ ដើម្បីលើក​ បណ្តុះបណ្តាលជំនាញជាមួយនឹងតម្រូវការរបស់ កម្ពស់ការអប់រំជាទូទៅ ការតម្រូវការផ្គត់ផ្គង់ការ​ ​បស់អន្តរការី ក៏ចាំបាច់ផងដែរ។ ជម្រើសមួយគឺសម្រាប់រាជ​ និយោជក​ រួមទាំងការពង្រឹងតួនាទីរ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងដៃគូអភិវឌ្ឍន៍នានាផ្តល់ឧបត្ថម្ភធន លើការអភិវឌ្ឍមជ្ឈមណ្ឌលបណ្តុះ​ 25 ​ ើម្បីធានាថា បណ្តាលវិស័យជាក់លាក់ដ ការបណ្តុះបណ្តាលស្របតាមតម្រូវការរបស់និយោជក​ និន្នាការវិស័យ និងកំណើន។ និងស្រប​តាម​ ា្រ កា អាទិភាពមួយទៀតសមប ្ ត្តម ់ រកសាងសមប ិ នុសស ្ ​ គឺតវ ូ្រ វិនយោ េ កុមារនៅតូចបង្ករ ិ គតាំងពីពល ា ទទួលបាន​ ឧបសគ្គចំពោះការអភិវឌ្ឍរបស់កុមារ។ ការណ៍នេះតម្រូវប្រាកដថាកុមារ​ អាហារូបត្ថម្ភ​ ល្អ ចាប់ផ្តើមទៅសាលារៀនពេលនៅតូច (ពេលវេលាសំខាន់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍខួរក្បាល) និង ផ្នែក ត្រូវមានបរិយាកាសរៀនសូត្រគ្រប់គ្រាន់។ ចំពោះ​ ​អាហាររូបត្ថម្ភ​ យន្តការផ្អែកលើលទ្ធផល ​ ិធិសមធម៌ស ដូចជា ជំនួយផ្តល់សេវា និងមូលន ​ ុខាភិបាល (HEFs) អាចត្រូវបានប្រើដើម្បីលើក​ សេវា ដែលបានរៀបរាប់នៅលើផែនទីចង្អុលផ្លូវតាមបែបរហ័ស កម្ពស់វត្តមាន​ និងគុណភាពនៃ​ ដើម្បីលើកកម្ពស់អាហារូបត្ថម្ភ3។​ ការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានរបស់រដ្ឋាភិបាល ក៏អាចត្រូវបង្កើន​ ់​ រងារ ទំនាក់ទំនងសង្គម និងការផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថ សំដៅធ្វើឱ្យមានសុខដុមនីយកម្ម​ សម្រាបកា ្ភ រវាង​សារនានាដែលទាក់ទងនឹងអាហារូបត្ថមនៅតាមវិស័យផ្សេងៗ។ ការលើកកម្ពសផ ់ ក ែ្ន ផ្គត​ ផ ់ ង ់ ្គ ​ បែបនេះ អាចបំពេញបន្ថែមដោយកត្តាលើកទឹកចិត្តផ្នែកតម្រូវការ (ឧទាហរណ៍ ការផ្ទេរសាច់​ លើក​ ប្រាក់ដែលបានគ្រោង​ ប្រាក់ឧបត្ថម្ភសម្រាប់ដឹកជញ្ជូន និងការ​ ចិតក ទឹក​ ្ត​ ម្រិតសហគមន៍ ជំរុញឱ្យមានការ​ ដូចជាមូលនិធិក្រុមប្រឹក្សាឃុំ / មូលនិធិសង្គមថ្នាក់ឃុំ) ដើម្បី​ ់​ ្តូរឥរិយាបថ ផ្លាសប និងការប្រើប្រាស់សេវាសំខាន់ៗសម្រាប់កុមារតូច។ ដើម្បីពង្រីកការទទួលបានឱកាសរៀនសូត្រ ​ ទ​ និងការជំរុញពេលនៅតូច ទម្រង់បែបប មិនមែនស្ថាប័ន ដូចជាកម្មវិធីអប់រំតាមផ្ទះ / កម្មវិធីអប់រំ​ មត្តេយ្យ​ មាតាបិតា​ និងសាលា​ សហគមន៍​ អាចត្រូវបានប្រើប្រាស់ និងពង្រីកនៅតាមជនបទ។ កត្តាសំខាន់មួយទៀតសម្រាប់អាហារូបត្ថម្ភរបស់កុមារ​ គឺការទទួលបានទឹក និងអនាម័យ ដែល អាចត្រូវបានលើកកម្ពស់ដោយការបង្កើតកម្មវិធីដែលមានការឧបត្ថម្ភថវិកាច្រើន សម្រាប់អនុវត្ត ា ន ផែនការសកម្មភាពជាតិសម្រាប់ទឹកស្អាត និងអនាម័យជនបទ​ ការពង្រីកសេវាកម្ម ទឹក​ម៉ស ី៊ ​ ្រ ប នៅតាមតំបន់ជនបទ​និងការកសាងសមត្ថភាពចំពោះបត ិ រទឹក ដើមប ិ ត្តក ី ក ្ល ើ កំពស់សមិទ្ធកម្ម និងប្រសិទ្ធភាពនៃសេវាកម្ម។ 3  ផែនទីចង្អុលផ្លូវល្បឿនលឿនសម្រាប់ការលើកកម្ពស់អាហារូបត្ថម្ភ (2014-2020) បង្ហាញកញ្ចប់​ ​ ំឡុង​ អន្តរាគមន៍អាហារូបត្ថម្ភចំនួនប្រាំដែលត្រូវផ្តល់តាមទំហំ: (i) ការផ្តល់ប្រឹក្សាអំពីអាហារូបត្ថម្ភក្នុងក ពេលថែទាំមុនសម្រាល; (ii) ការបន្ថែមមីក្រូសារជាតិនិងការបញ្ចុះព្រូនម្តាយនិងទារកទើបនឹងកើត; (iii) ់​ ុទ្ធសាស្រ្តបង្ការន ការព្យាបាលកុមារក្រិន (iv) ការបំប៉នមីក្រូសារជាតិសម្រាបយ ​ ិង​ព្យាបាល និង (v) ការ​ ផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថផ្តោតលើឱកាស 1.000 ថ្ងៃ។ សកម្មភាពបន្ថែមចំនួនបីត្រូវបានស្នើឡើងដើម្បីជួយបង្ក មនុស្សដើម្បីពង្រីកអ លក្ខណ:ពង្រីកកញ្ចប់ទាំងនេះ៖ (vi) ដកឧបសគ្គផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុនិងធនធាន​ ​ ន្តរាគមន៍​ ​ ្តួចផ្តើមដទៃ និង (viii) កែលម្អទិន្នន័យ ដែលមានប្រសិទ្ធភាព (vii) ជំរុញការគាំទ្រតាមរយៈក្រសួងនិងគំនិតផ អាហារូបត្ថម្ភនៅក្នុងប្រព័ន្ធព័ត៌មានដែលមានស្រាប់។ 26 ែ លើការកសាងសម្បត្តទ បន្ថម ិ ព្រ យ ្ របស់ពលរដ្ឋកក ី្រ ្រ និងក្បរ ែ កក េ រ ី្រ ្រ ការជួយពួកគថ ្ ចំណូល ែ កសា ភាពធន់​ នឹងអាច​ ក៏ជាសេចក្តីត្រូវការចាំបាច់ដែរ។ វិធានការសំដៅកាត់បន្ថយវិបត្តិ​ និងកសាង​ ជួយការពារប្រាក់ចំណូលគ្រួសារ​និងបង្ការគ្រួសារមិនឱ្យធ្លាក់ចូលក្នុងភាពក្រីក្រ។ ដើម្បីជំរុញការ គាំពារផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុចំពោះការចំណាយដ៏ច្រើនលើសលប់លើបញ្ហាសុខភាព មូលនិធិសមធម៌​​ សុខាភិបាលអាចត្រូវបានពង្រីកដោយមានកញ្ចប់អត្ថប្រយោជន៍កាន់តែច្រើន សម្រាប់ពលរដ្ឋ ា ចំពោះក្រុមងាយរងគ្រោះដទៃទៀត។ ជាមូលដ្ឋានមួយសម្រាប់ ក្រីក្រ​និងការគាំពារជាមូលដ្ឋន សុវត្ថិភាព គប្បីពិនិត្យមើលឡើងវិញ និងកែសម្រួលនូវប្រព័ន្ធ ពង្រីកវិសាលភាពនៃសំណាញ់​ ពលរដ្ឋក្រីក្រ ក្នុងគោលបំណងរៀបចំបញ្ជី និងចំណាត់ថ្នាក់ពលរដ្ឋក្រីក្រ កំណត់អត្តសញ្ញាណ​ ​ នទំនាក់ទំនង ជាមួយប្រព័ន្ធចុះបញ្ជីពលរដ្ឋ និងអាចប្រើសម្រាប់គ្រប់កម្ម​ និងមិនក្រីក្រ ដែលមា វិធីសំណាញ់សុវត្ថិភាពសាធារណៈ។ ​ ម្មវធ កម្មវិធីគាំពារសង្គមមួយទៀតសម្រាប់ពិចារណាគឺក ិ ី េ សាច់បក ផ្ទរ ា្រ ដោ ់ យមានលក្ខខណ្ឌ ដែលអាចផ្ដលស ់ វ ុ ត្ថិភាពច្រន ា ព ើ សម្រប់ លរដ្ឋក្រីក្រ ជួយបន្ថយ​ ផលប៉ះពាល់នៃវិបត្ដិ​ ព្រមទាំងជំរុញឥរិយាបថដែលគួរឱ្យចង់បាន ដូចជាការចូលរៀន​ ឬទម្លាប់ ា្រ ោ ក្នុងការផ្តល់អាហារប្រឆាំងនឹងជំងឺក្រិន​ ជាដើម។ ការផ្ទេរសាច់បក ់ដ យមានលក្ខខណ្ឌក៏អាចជា ុ ការប្រគល់សម្រប មធ្យោបាយមួយក្នង ា គ់ មង ្រោ ម ​យ ួ ចំនន ា សោ ួ (ដូចជាប្រក ា ់ ់ ធនសាធារណៈសម្រប ដល់ជ មនុស្សចាស់ជរាក្រីក្រ ការគាំទ្រ​ ​ នពិការ ការគាំទ្រដល់គ្រួសារក្រីក្រដែលមានស្ត្រីមាន​ កុមារ​ ផ្ទៃពោះ​ និង / ឬមាន​ តូចៗ)។ ក្នុងការរៀបចំសម្រាប់វ័យចំណាស់ ចាំបាច់ក៏ត្រូវ​មានកំណែ​ និវត្តន៍ផងដែរ ទម្រង់សោធន​ ដោយចាប់ផ្តើមជាមួយការធ្វើសុខដុមនីយកម្មនៃគម្រោងដែល​ ដំណើរការផ្សេងគ្នា​ ក្នុងគោលបំណងសម្រេចបាននូវចលភាពពេញលេញ។ លើស​ កំពុង​ នេះ ពី​ ្រោ មហន្តរាយធមា ការប្រឈមមុខនឹងគះ ្រ នកាត់បន្ថយតាមរយៈការកសាងផែនការ ្មជ តិអាចតូវបា ្ល ដ និងការរៀបចំបង ់ ល ែ គិតគូរអំពហា ី និភយ ័ ហើយការខិតខំបន្ថម អាចសំដៅបង្កន ែ ទៀត​ ើ សមត្ថភាព​ ៃ និភយ វាយតម្លហា ្រ មលក្ខណ:ទប់ទល់នឹងគ្រោះមហន្តរាយ និងការ ័ ​និងលើកកំពស់សមត្ថភាពតៀ ឆ្លើយតបឆាប់រហ័សផ្នែកសារពើពន្ធ។ 27 28 លំអានទី​3: ធានាឱ្យបាននូវលំនាំនៃកំណើននិរន្តរភាពតាមរយៈការវិនិយោគ ​ ីក្រុង លើសម្បត្តិធម្មជាតិ ភាពធន់នឹងអាកាសធាតុ​និងការអភិវវឌ្ឍន៍ទ ្រ ស បទ ុ បឈ េ កម្ពជា ្រ មនឹងការសមច ្រេ ចិតស ្ត ា ំខ ន់ៗជាចន ី ីការថ្លង ើ្រ ស្តព ំ ត ឺ ថ្លែងរវាងការគាទ ្រ ម្រូវការ ​ ងដែរ។ ស្បៀងអាហារ​​ ថាមពល និងតម្រូវការទឹក ខណៈត្រូវអភិរក្សប្រព័ន្ធធម្មជាតិរបស់ខ្លួនផ បានពិភាក្សាខាងដើម នៅពេលដែលការអភិវឌ្ឍន៍ទីក្រុងបានរួមចំណែកយ៉ាងច្រើនដល់​ ដូច​ កំណើន​ និងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ សកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច និងវិធីគ្រប់គ្រងដែលគ្មាននិរន្តរភាព បានធ្វើឱ្យធនធានធម្មជាតិរបស់ប្រទេសកម្ពុជាធ្លាក់ចុះជាខ្លាំង ក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍ចុង​ ក្រោយនេះ។​​បន្ថែមលើបញ្ហាទាំងនេះ ត្រូវបាន រំពឹងថា នឹងមានការផ្លាស់ប្តូររបបទឹកនៅកម្ពុជាពី មានផលប៉ះពាល់ពីការអភិវឌ្ឍវារីអគ្គិសនីនៅខ្សែទឹកខាងលើ និងការបង្កើន​ ទន្លេមេគង្គ ដោយ​ ការប្រើប្រាស់ទឹកសម្រាប់តម្រូវការកសិកម្ម និងតម្រូវការប្រើប្រាស់ទឹកនៅតាមគ្រួសារ។ ដោយ សារមានទំនាក់ទំនងគ្នារវាងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីផ្អែកលើធនធានធម្មជាតិ​ និងបរិស្ថានទីក្រុងដែល​ បង្កើតដោយមនុស្ស ការដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមទាំងនេះតម្រូវឱ្យមានវិធីសាស្ដ្រទីតាំងចម្រុះ។ ធនធានធម្មជាតិ​ប្រការនេះមានន័យថាជាការគិតគូរពីបញ្ហាប្រឈមធម្មជាតិ​និងការ​ដោះ​ ចំពោះ​ ​ិស័យទេស​ ដូរពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើទំនើបកម្មកសិកម្ម ការលើកកម្ពស់វិស័យជលផល ការពង្រីកវ ប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងការអភិវឌ្ឍន៍វារីអគ្គិសនីនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ​ជាក់លាក់​ ក្នុងការ​ ចរណ៍​ ​ ្រៃរិច​ សម្របសម្រួលជាមួយការគ្រប់គ្រង​ និងការស្តារឡើងវិញនូវព ឹ ​ និងប្រព័ន្ធវារីអេកូឡូស៊ី​ រល ​អាកាសធាតុន និងការពង្រឹងភាពធន់ចំពោះការប្រែប្រួល គ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ។ ចំពោះការ ​ ិង​ ន័យថា​​ជា​ ធ្វើផែនការទីក្រុង​ ប្រការនេះមាន​ បង្កើតយុទ្ធសាស្រ្តរយ:ពេលវែងសម្រាប់អនុវត្ត​ ការ​ ់​ិស័យទីក្រុងរួមមាន វិស័យទឹក អនាម័យ ការដឹកជញ្ជូន និងការគ្រប់គ្រង​ កំណែទម្រង់នៅគ្របវ ​ ីក្រុងមួយជាក់លាក់។ ជាមួយវិធានការបែបនេះ​ ប្រទេស​ ហានិភ័យនៃគ្រោះមហន្តរាយនៅក្នុងទ ុ នឹងពងង កម្ពជា​ ឹ្រ សមត្ថភាព​ របស​ ​ ់ខន ួ្ល ជាខ្លង ុ ការសមច ំា ក្នង ើ រយៈពេលវែង​ ្រេ បាននូវគោលដៅកំណន ី រ និងគោលដៅកាត់បន្ថយភាពក្រក ួ្ល រួមជាមួយការបនស ្រ បស់ខន ្ ាំ ុ នង ឹ អាកាសធាតុ​ និងការ​ បេជ ា្ញ ត ្ត ច ្ត ិ ​ បប កាត់បន្ថយការ​ ួ្រ អាកាសធាតុនៅក្នងកា ្រែ ល ុ ររួមចំណក ែ ដែលបាន​ កណ ា្ន ា ំ ត់នៅថក ់ជ តិ (NDC)។ កម្ពុជា និង កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីអនុវត្ត និងពង្រីកកំណែទម្រង់ថ្នាក់ជាតិដែលមានស្រាប់នៅ​ ​​ យ៉ាងសំខាន់ក្នុង កម្មវិធីនានាស្តីពីធនធានធម្មជាតិ​ និងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុអាចដើរតួនាទី ​​ វិធីចំណាយសាធារណៈ​ ការការពារសម្បត្តិធម្មជាតិរបស់ប្រទេស។ ឧទាហរណ៍​ ការបង្កើតកម្ម ដែលបានកំណត់នឹងអាចជួយដោះស្រាយបញ្ហាកង្វះខាតហិរញ្ញប្បទានសម្រាប់យុទ្ធសាស្រ្តជាតិ ​ទាក់ទង​ ផែនការសកម្មភាព និងការអនុវត្តន៍របស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ​ ម្បត្តិធម្មជាតិ ការ នឹងស ប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ​ ៃតង និងកំណើនប ក៏ដូចជាការបង្កើនការគាំទ្រដល់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន​ សម្រាប់ការអនុវត្តន៍ផងដែរ។ ដើម្បីកាត់បន្ថយចំណាយខ្ពស់នៃសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចដែលគ្មាន​ ៃ​ តុ​​ និរន្តរភាព​ ការវាយតម្លហេ ​ រិស្ថាន និងការវាយតម្លៃបរិស្ថានដែលមានលក្ខណ:ជា​ ប៉ះពាល់ប ្ធ ស្រ្តអាចត្រវ យុទសា ើ សមប ូ បានរៀបចំឡង ់ ម្រោងសាធារណៈ​ និងឯកជនទាំងអស់ដល ា្រ គ ែ មាន ផលប៉ះពាល់លើបរិស្ថាន​ និងជីវភាពរស់នៅ។ ចំពោះវិស័យព្រៃឈើ​ ចាំបាច់ត្រូវមានការខិតខំ​ 29 ឹ បង ប្រង ែ ទៀតក្នង ្រែ បន្ថម ុ ប្រឆា ុ ការប្រយទ ្ធ ង ំ នឹងការកាប់បផ ា្ល ព្រៃឈើ​ និងឆ ំ ញ ោ្ព ​ទៅ​ ​ ះ រកនិរន្តរភាព សម្រាប់​ ឧទាហរណ៍ តាមរយៈការបង្កើតផែនការយុទ្ធសាស្រ្ត និងក្របខ័ណ្ឌគោលនយោបាយ​ ្រៃ គ្រប់គ្រងអភិរក្សច្រករបៀង ការពង្រីកឱកាសចិញ្ចឹមជីវិតបែបផ្សេងពីផលិតផលមិនមែនពឈ ើ​ ូ ស និងអេកទ ើ យ េ ចរណ៍ ការធ្វឱ ើ ឡើងនូវកច ្ ប្រសរ ែ ក ែ តំបន់បប ើ្រ ស ់ ធ ា្រ ដ ី្ល និងសិទិកា ី ​ ី ី្ល និង ្ធ ន់កាប់ដធ ា ឈើដាប ការអភិវឌ្ឍន៍ចម្ករ ្រ បដោយនិរន្តភាពសម្រាបយ ំ ក ់ កអុស និងដើមឈើ។ ការគ្រប់គ្រង​ ធនធានទឹក និងធនធានជលផលដែលមានផលិតភាពខ្ពស់របស់ប្រទេសកម្ពុជាក៏តម្រូវឱ្យមាន បាយដែលមានស្រាប់ និងការអនុវត្តជាក់ស្តែងសម្រាប់ប្រព័ន្ធ​ ការអនុវត្តផែនការ​ គោលនយោ​ ​ ន្លេសាបផងដែរ។ ជាជំហន អេកូឡូស៊ីទន្លេមេគង្គ​ និងទ ូ ​កម្ពា ា៊ ដំបង ើ កម្ពស់ការអនុវត្តការ ុជ គួរបន្តលក ទឹកចម្រុះ (IWRM) ជាពិសេសតាមរយៈការគាំទ្របន្ថែមទៀតចំពោះប្រព័ន្ធ​ គ្រប់គ្រងធនធាន​ ស្តីពទ ព័ត៌មាន​​ តែស្ថាន ី​ ឹក​ និងការកសាងសមត្ថភាពរបស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ សំខាន់ដោយសារ​ ុ មានទំនាក់ទន ភាពទឹកដីនៅកម្ពជា ី ស្រ្តសមាហរណកមល ំ ងគ្នាទៅវិញទៅមក វិធសា ំ ចំពោះ​ ្ម ហ ការ គ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិគឺជាការចាំបាច់ តាមរយ:ការគ្រប់គ្រងរួមគ្នាកាន់តែរឹងមាំ មិនសូវដាច់​ ា​ ិបាលថ្នាក់ជាតិ និងអា ដោយដុំ និងមានគោលដៅរួមក្នុងវិស័យផ្សេងៗរវាងរដ្ឋភ ​ ជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ ើ ប្រកបដោយចីរភាពក៏នង កំណន ែ លើការអភិវឌឍ ឹ ពឹងផ្អក ្ ទីកង ុ្រ ដល ែ មាន​ ភាព​ បក ួ ប ្រ ត ្រ ែងមាន​ ​ ជ សមាហរណ​ និរន្តរភាព​ និងប្រកបដោយបរិយាប័ន្ន​ ត ាមរយៈការធ្វើផែនការ​ ទីក្រុង។ កម្មវិធី​ កម្ម​ ឹ គះ ផែនការសមាហរណកម្មទីក្រុងគួរប្រមែប្រមូលផែនការប្រើប្រាស់ដី និងផែនការទប់ទល់នង ្រោ ិ មហន្តរាយដោយការវិនយោ ា ដឹកជញ្ជន គលើបណ្តញ ​ េដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។ មកទល់ពេលនេះ​ ូ និងហ ែ ជធានីភព មានតរា េ និងបាត់ដប ំ្ន ញ ុ ំ ងប៉ណះ ោ្ណ ដែលបានបង្កត ិ ទីកង ើ ផែនការមេរាជធានីនង លម្អត ុ្រ ​ ិ ុ ការអនុវត្ត។ ស្របគ្នានេះដែរ ផែនការមេសម្រាប់ដឹកជញ្ជូនក្នុងទី ដែលមានវឌ្ឍនភាពតិចតួចក្នង សំណល់រឹងប្រព័ន្ធបង្ហូរទឹកនិងលូទឹក និងផែនការផ្គត់ផ្គង់ទឹក ត្រូវបាន​ ក្រុង​ ការគ្រប់គ្រងកាក​ សម្រាប់រាជធានីភ្នំពេញ។ ការពង្រឹងការសម្របសម្រួលនិងការអនុវត្តផែនការទាំង បង្កើតឡើង​ នេះមានសារៈសំខាន់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍ​ និងការគ្រប់គ្រងទីក្រុង។ យន្តការស្ថាប័ន រឹងមាំ​ និង​​​ យន្តការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានប្រកបដោយភាពច្នៃប្រឌិត ដូចជាភាពជាដៃគូរវាងវិស័យ​សាធារណៈ និងឯកជន ក៏ចាំបាច់ផងដែរ​ ដោយសារតែក្រុងភាគច្រើនពុំមានធនធានគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីពង្រឹង ន ៅក្នុង សមត្ថភាពស្ថាប័នរបស់ពួកគេ​ ឬសម្រាប់វិនិយោគទុនគ្រប់គ្រាន់លើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។ ​ ទិភាព រួមមានអនាម័យទីក្រុង និង ក្របខណ្ឌនៃផែនការសមាហរណកម្មទាំងនេះ​ វិស័យអា ​ការ​ ជញ្ជូននៅតាមទីប្រជុំជន​ ក៏ដូចជាការលើក​ ដឹក​ កំពស់ការតាំងទីលំនៅក្រីក្រនៅទីប្រជុំជននិង ការអនុវត្តដំណើរការចុះបញ្ជីដីធ្លី ​ េញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដោយ​ និងច តម្លាភាពនិងដោយមានការ សម្របសម្រួល។ 30  ំណែទម្រង់រដ្ឋបាលសាធារណ:​និងកំណែទម្រង់ការគ្រប់គ្រង​ ផ្នែកពាក់ព័ន្ធ: ក ហិរញ្ញវត្ថុ​សាធារណ:ដើម្បីកែលម្អការផ្តល់សេវា រាល់អាទិភាពនៃកំណែទម្រង់​​ ដែលបានកំណត់នៅក្នុងការវិនិច្ឆ័យស្ថានភាពប្រទេសដែលមាន ​ ំណែ​ លក្ខណ:ជាប្រព័ន្ធ តម្រូវឱ្យវិស័យសាធារណៈមានសមត្ថភាពខ្ពស់ ដើម្បីអនុវត្តក ទម្រង់​ និង ផ្តល់សេវា។ ជោគជ័យនៃសំណើអន្តរាគមន៍ទាំងអស់ គឺអាស្រ័យលើការបង្កើនគុណភាពនៃការ ផ្តល់សេវាសាធារណៈដែលពឹងផ្អែកលើសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការបង្កើតប្រាក់ចំណូល គ្រប់គ្រាន់ សម្រាប់ចំណាយសាធារណៈសំខាន់ៗ និងសម្រាប់តម្រូវការវិនិយោគ ចំណាយ​ ​ ណ​ ធនធានប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាព និងគ ភាព និងរក្សាការងាររដ្ឋបាលសាធារណៈឱ្យ នេយ្យ​ មានដំណើរការល្អជាមួយនឹងមន្ត្រីរាជការមានសមត្ថភាព។ ប្រទេសកម្ពុជាបានចាប់ផ្តើមធ្វើការ វស កែទម្រង់វិមជ្ឈការ និង​ ់ េវាសាធារណៈតាមរយៈការ​ ិ ហមជ្ឈការ សំដៅលើកកម្ពស់ការផ្តលស ើ ការទទួលខ បង្កន ុ ត្រវ ​ស ័ ភាពក្នងកា ូ និងស្វយ ុ រធ្វស ើ ច ី មច េ ក្តស ្ត អ ្រេ ចិតន ្ន ផ្តលស ៃ ក ់ េវាជួរមុខ។ ការ​ ើ យ ធ្វឱ ្ ភាពជាថន ្ មានតុលយ ី្ម កា ៃ រទទួលខុសតវ ូ្រ តមវ ្ មានការវិភាជថវិកាសាជាថី្ម និងធ ូ្រ ឱយ ​ នធាន​​ មនុស្ស នៅគ្រប់កម្រិតនៃរដ្ឋាភិបាល។ ំ ង ការកែលម្អកព ឹ្រ ្តទៅនៃកណ ុ ប្រពត ំ ទ ែ ម្រងកា ់ រគ្របគ ្រ ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ​ ់ ង សជី៊ ម្រៅ រួមជាមួយ​ នឹងកំណែទម្រង់រដ្ឋបាលសាធារណៈជាទូទៅ គឺជាគន្លឹះក្នុងការលើកកម្ពស់សមត្ថភាពសម្រាប់ ់ េវាសាធារណៈ។ ទំនប ការផ្តលស ្រ គ ើ ភាវូបនីយកម្មឧបករណ៍គប ្រ ព័តមា ់ ង ្ (HR) ៌ នធនធានមនុសស ក៏នឹងមានសារៈសំខាន់ផងដែរសម្រាប់ការគាំទ្រដល់​ការគ្រប់គ្រងសមិទ្ធកម្មរបស់បុគ្គលិក​ និង​ ់ ង មុខងារគ្របគ ្ នៃវស ្រ ធនធានមនុសស ិ យ ័ ​សាធារណៈជារួម។ លើសពីនះ េ ទៀតវិធសា ្ត្រ ប់គង ី សគ្រ ្រ ​​ ស់យន្តការ ឱ្យមានការផ្តល់ព័ត៌មានត្រឡប់ពីប្រជាពលរដ្ឋ​ ការផ្លាស់ប្តូរ​ រួមជាមួយការលើកកម្ព ដែលបានផ្តល់ នឹងជួយបង្កើនតម្លៃប្រាក់ក្នុងការប្រើប្រាស់ថវិកាសាធា ចំពោះគុណភាពនៃ​ សេវា​ ​ ណនេយ្យភាព និងការត្រួតពិនិត្យ។ ជាចុងក្រោយ គួរកត់សំគាល់ថាចំណុច រណ:​​ និងកែលម្អគ ខ្សោយទាំងឡាយដែលរកឃើញនៅក្នុងសូចនាករសមត្ថភាពស្ថិតិ​ តម្រូវឱ្យមានការលើកកម្ពស់​ ្រ ន សមត្ថភាពនៃបព ្ធ ត ័ ស ិ ក្នង ិ្ថ ​ ុ ការជូនដំណង ឹ អំពដ ី ណ ំ រ ្រេ ចិតផ ើ ការសមច ែ្អ លើភស្តា ្ត ក ូ ជា​​ ុត ង ក៏ដច ាងមុខ។ តាមដាន និងវាយតម្លៃវឌ្ឍនភាពក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងរយ:ពេលប៉ុន្មានឆ្នាំ​ខ 31 ប្រភពឯកសារយោង Germanwatch, 2016. Global Climate Risk Index. IMF, 2016. 2016 Article IV Consultation. IMF Country Report No. 16/340. International Monetary Fund, November 2016, Washington DC. Inter-Parliamentary Union, 2016. Women in Politics: 2015. Inter- Parliamentary Union, UN Women. Geneva, 10 March 2015. RGC, 2015a. “PFM Evaluation in Cambodia.” Based on the Public nment Expenditure and Financial Accountability Methodology. Royal Gover​ of Cambodia. September, 2015. RGC, 2015b. “Climate Change Financing Framework.” Royal Government of Cambodia. ​ ្នែក​ សំគាល់: ដើម្បីសម្រួលដល់ការអាន​ មានតែប្រភពមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវបានដកស្រង់ ក្នុងផ ទិដ្ឋភាពរួមនេះ។ ា ឯ សម្រប ិ ស ់ កសារគន្ថនទ េ្ទ ពេញលេញ​សូមអានរបាយការណ៍ពស ិ រ ា្ត ស្តព ិ យ ី ីការវិនច ា ព​ ័្ឆ ស្ថនភា េ ដែលមានលក្ខណ:ជាប្រពន ប្រទស ័ ្ធ ដែលអាចរកបាននៅអាស័យដ្ឋានខាងក្រោម៖ http://documents.worldbank.org/curated/en/620151496155751423/ Cambodia-Sustaining-strong-growth-for-the-benefit-of-all 32 ក្រុមធនាគារពិភពលោក ការិយាល័យប្រចាំនៅកម្ពុជា អគារ​Exchange Square ជាន់ទី10 IBRD និងជាន់ទី 11 IFC ផ្លូវលេខ 51-61 និងផ្លូវលេខ 102-106 សង្កាត់វត្តភ្នំ ខ័ណ្ឌដូនពេញ ភ្នំពេញ កម្ពុជា www.worldbank.org/cambodia