T E N T RE AS URE S of Tajikistan COMMITTEE OF TOURISM DEVELOPMENT UNDER THE GOVERNMENT OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN © 2019 The World Bank © 2019 Бонки ҷаҳонӣ © 2019 Всемирный банк 1818 H Street NW, Washington, DC 20433 1818 H Street NW, Washington, DC 20433 1818 H Street NW, Washington, DC 20433 Telephone: +1 (202) 473-1000 Телефон: +1 (202) 473-1000 Телефон: +1 (202) 473-1000 Internet: www.worldbank.org Интернет: www.worldbank.org Интернет: www.worldbank.org ACKNOWLEDGMENTS СИПОСГУЗОРӢ БЛАГОДАРНОСТЬ This brochure is a joint effort of the Tourism Маҷмуаи мазкур маҳсули кори муштараки Данная брошюра является результатом со- Development Committee of the Republic Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати трудничества Комитета по развитию туризма of Tajikistan and The World Bank Group’s Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Гуруҳи Бонки при Правительстве Республики Таджикистан Finance, Innovation and Competitiveness team ҷаҳонӣ оид ба масъалаҳои молиявӣ, и Глобальной Практики Группы Всемирного responsible for the Rural Economy Development инноватсия ва рақобатпазирӣ, ки якҷо бо банка по финансам, инновациям и конкурен- Project (REDP) in Tajikistan. Sophie Ibbotson Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон масъули тоспособности, которая совместно с Прави- (Founder and Director of Maximum Exposure) амалисозии Лоиҳаи рушди иқтисоди деҳот тельством Республики Таджикистан осущест- contributed to the elaboration of the document. дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аст, мебошад. вляет Проект развития сельской экономики Pavel Lurje (Head of Central Asia Section, Софӣ Ибботсон (бунёдгузор ва директори в Республике Таджикистан (ПРСЭТ). Софи State Hermitage Museum of St. Petersburg) ширкати “Maximum Exposure”) дар таҳияи Ибботсон, (основатель и директор компании and Surat Toimastov (Pamir Adventure) kindly ҳуҷҷати мазкур саҳм гирифтааст. Павел Луре “Maximum Exposure”) внесла свой вклад в provided inputs and revisions. The brochure (роҳбари Бахши Осиёи Марказӣ, Осорхонаи разработку данного документа. Павел Лурье benefited from comments by the Tajikistan давлатии Эрмитажи Санкт-Петербург) ва (Заведующий сектором Средней Азии отдела Country Management Unit and the External Сурат Тоймастов (“Помир Эдвенчер”) бо Востока Государственного Музея “Эрмитаж”) Communications Unit of The World Bank. муҳтавои ҳуҷҷати мазкур шинос шуданд ва и Сурат Тоймастов (“Pamir Adventure”) внесли назари худро баён карданд. Инчунин шарҳҳо исправления и ряд уточнений в данную бро- DISCLAIMER аз Дафтари Бонки Ҷаҳонӣ дар Душанбе ва шюру. Также комментарии были получены This work is a product of The World Bank Раёсати робита бо ҷомеаи Бонки Ҷаҳонӣ от Представительства Всемирного банка в with external contributions. The findings, гирифта шуданд. Душанбе и отдела по связям с общественно- interpretations, and conclusions expressed in стью Всемирного банка. this work do not necessarily reflect the views of ОЗОД БУДАН АЗ МАСЪУЛИЯТ the World Bank, its Board of Executive Directors Ин мачмуа маҳсули хамкории Бонки ҷаҳонӣ УВЕДОМЛЕНИЕ or the governments they represent. The World бо ниходхои Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. Данная брошюра представляет собой резуль- Bank does not guarantee the accuracy of the Бозёфтҳо, тавзеҳот ва хулосаҳо, ки дар ин тат сотрудничества Всемирного банка с пар- data included in this work. The boundaries, нашрия баён шудаанд, ба таври ҳатмӣ нуқтаи тнерскими организациями в Республике Тад- colors, denominations, and other information назари Бонки ҷаҳонӣ ё Шӯрои директорони жикистан. Выводы, толкования и заключения, shown on any map in this work do not imply иҷроии Бонки ҷаҳонӣ ё ҳукуматҳоеро, ки онҳо изложенные в данной публикации, не обяза- any judgment on the part of The World Bank намояндагӣ мекунанд, инъикос намекунанд. тельно отражают точку зрения Всемирного concerning the legal status of any territory or the Бонки ҷаҳонӣ саҳеҳӣ ва дурустии маълумоти банка или Совета Исполнительных Дирек- endorsement or acceptance of such boundaries. дар ин кор дарҷшударо кафолат намедиҳад. торов Всемирного банка или правительств, Сарҳадҳо, рангҳо, номҳо ва маълумоти которые они представляют. Всемирный банк RIGHTS AND PERMISSIONS дигари нишондодашуда дар ягон харита ба не гарантирует точности данных, содержа- The material in this work is subject to copyright. маънои қазоват аз ҷониби Бонки ҷаҳонӣ оид щихся в настоящем документе. Использо- Because The World Bank encourages ба мақоми ҳуқуқии ягон қаламрав ё тасдиқ ва вание в картах, приведенных в настоящем dissemination of its knowledge, this work қабули чунин сарҳадҳо нест. документе, границ, цветов, обозначений и may be reproduced, in whole or in part, for другой информации, не означает вынесения noncommercial purposes as long as full ҲУҚУҚҲО ВА ИҶОЗАТНОМАҲО каких-либо суждений со стороны Всемирного attribution to this work is given. Маводҳо дар ин кор дорои ҳуқуқи муаллиф банка о юридическом статусе любой террито- мебошанд. Азбаски Бонки ҷаҳонӣ паҳншавии рии, утверждение таких границ или согласия Any queries on rights and licenses, including донишҳои худро ташвиқ мекунад, ин кор с ними. subsidiary rights, should be addressed мумкин аст пурра ё қисман бо мақсадҳои to the Office of the Publisher, The World ғайритиҷоратратӣ аз нав истифода шавад, ба ПРАВА И ЛИЦЕНЗИИ Bank, 1818 H Street NW, Washington, DC шарте, ки ба он истинод дода шавад. Содержание настоящего документа защище- 20433, USA; fax: +1 (202) 522-2422; email: но авторским правом. В связи с тем, что Все- pubrights@worldbank.org Ҳар гуна дархост дар мавриди ҳуқуқҳо ва мирный банк приветствует распространение иҷозатномаҳо, аз ҷумла ҳуқуқи муаллифии имеющихся у него знаний, настоящий доку- дувумӣ бояд фиристода шавад ба дафтари мент может быть воспроизведен полностью ношир, ба нишонии зерин: The World Bank, или частично в некоммерческих целях при 1818 H Street NW, Washington, DC 20433, условии ссылки на него. USA; fax: +1 (202) 522-2422; email: pubrights@worldbank.org Любые вопросы, касающиеся прав и разре- шений, в том числе производственных автор- ских прав, направляйте в офис издателя: The World Bank, 1818 H Street NW, Washington, DC 20433, USA; fax: +1 (202) 522-2422; email: pubrights@worldbank.org Opposite: Haftkul (Tourism Development Committee) TEN TREAS URES of Tajikistan 3 INTRODUCING TEN TREASURES ШИНОСОӢ БО ДАҲ ГАНҶИ ПРЕДСТАВЛЯЕМ ДЕСЯТЬ OF TAJIKISTAN ТОҶИКИСТОН СОКРОВИЩ ТАДЖИКИСТАНА Tajikistan has an extraordinary Тоҷикистон бо манзараҳои табиии Таджикистан - страна с необыкно- natural landscape. Jagged peaks шигифтангези худ дар тамоми венным природным ландшафтом. rise up above steep valleys carved ҷаҳон машҳур аст. Қуллаҳои Игольчатые вершины возвыша- by glacier and snow fed rivers дандонадори куҳҳои кишвар аз ются над глубокими ущельями, and are punctuated by natural дараҳои шебдори бо рӯдҳо ва вечными ледниками и бурными springs. Wherever you travel, the чашмаҳои табиӣ нақшу нигоршуда, реками, пересекающимися с при- mountainous backdrop is always болотар қомат афрохтаанд. Ба родными источниками. Куда бы there, as wild as it is beautiful. ҳар ҷое, ки кас сайру саёҳат вы не поехали, вас всегда сопро- Tajikistan is Mother Nature’s накунад, пасманзари боҳашамат вождает горный пейзаж, дикий и adventure playground. ва дилфиреби куҳҳои сарбафалак одновременно прекрасный. Тад- ҳамеша гардишгарро ҳамроҳӣ жикистан - центр туристического But for every natural wonder that мекунад. Тоҷикистон майдони притяжения, созданный самой Tajikistan offers, there is a manmade табиӣ барои саёҳати ғанӣ аз Природой. one as well. The area covering саргузаштҳои пурмоҷароcт. current Tajikistan has been at the Таджикистан манит к себе не толь- crossroads of civilizations and as Тоҷикистон натанҳо гуногунрангии ко уникальным природным раз- part of the Silk Road has had great беназири табиӣ, балки мероси нообразием, но и великим куль- strategic importance over time. бузурги фарҳангиро низ пешниҳод турным наследием. Территория, In this region, wealthy cities have мекунад. Ҳудуди имрӯзаи охватывающая нынешний Таджи- flourished throughout history and Тоҷикистон дар чорроҳаи кистан, находилась на перекрест- impressive fortresses have guarded тамаддунҳо қарор дошт ва ҳамчун ке цивилизаций и как часть Шелко- local people from attacks. ҷузъи Роҳи абрешим, дар муддати вого пути, в течение длительного тӯлонӣ аҳамияти бузурги стратегӣ периода времени, имела большое Many of the jewels of the ancient and дошт. Дар ин минтақа, шаҳрҳои стратегическое значение. Богатые medieval worlds have survived here. бузург рушд меёфтанд, қалъаҳои города процветали, а внушитель- Two of them have been recognized боҳашамат аҳолии маҳаллиро дар ные крепости защищали местных by UNESCO on account of their тӯли таърих аз ҳуҷуми душман жителей от нападений. significance to world heritage. They муҳофизат мекарданд. all enthrall visitors with their rich Многие из этих жемчужин древ- history. Бисёре аз ин дурдонаҳои ҷаҳони него и средневекового миров со- бостонӣ ва асрҳои миёна нигоҳ хранились по сей день. Два па- In this booklet, we invite you to дошта шудаанд. Бинобар доштани мятника были признаны ЮНЕСКО discover ten of Tajikistan’s greatest аҳамият ҳамчун ёдгории мероси объектами Всемирного наследия. treasures, and through them get to ҷаҳонӣ ду ганҷи аз онҳо аз ҷониби Они до сих пор зачаровывают по- know this country better. ЮНЕСКО эътироф шудаанд. сетителей своей богатой истори- Ҳамаи онҳо сайёҳонро бо таърихи ей. ғании худ мафтун мекунанд. Этот буклет поможет вам открыть Дар ин китобча, мо шуморо ба для себя десять величайших со- кашфи даҳ ганҷи бузургтарини кровищ Таджикистана и поможет Тоҷикистон барои худ ва тавассути Вам познакомиться с этой страной онҳо ба шинохти беҳтари ин поближе. кишвар даъват мекунем. Aerial view of the Ta jik National Park (Tourism Development Committee) 4 CONTENTS / МУНДАРИЧА / СОДЕРЖАНИЕ 1 SARAZM Саразм Саразм 6 2 ANCIENT PENJIKENT Панҷакенти қадим Древний Пенджикент 8 3 HAFTKUL VALLEY Мавзеи Ҳафткӯл Долина Хафткуль 12 4 HISOR FORTRESS Қалъаи Ҳисор Гиссарск ая крепость 16 5 AJINA TEPPA Аҷинатеппа Аджинатеппа 18 6 HULBUK FORTRESS Қалъаи Ҳулбук Крепость Хулбук 20 7 CASTLE KARON Қалъаи Карон Крепость Карон 24 8 TAJIK NATIONAL PARK Б о ғ и м и л л и и То ҷ и к и с т о н Т а д ж и к с к и й н а ц и о н а л ь н ы й п а р к 28 9 GARMCHASHMA Гармчашма Гармчашма 32 10 YAMCHUN FORTRESS Қалъаи Ямчун Крепость Ямчун 34 5 1 SARAZM The Princess of Sarazm lived in the ed semi-precious stones, shells, wool, during your visit and be able to talk to Zaravshan Valley some 5,000 years copper, and tin with communities as them about the latest status of the dig. ago. She was a wealthy member of far away as the Arabian Sea. Sarazm One thing they are still trying to estab- a complex Early Bronze Age soci- was the first settlement in Central Asia lish is why Sarazm was abandoned. ety, the remains of which had been to have such extensive trading connec- Were the inhabitants attacked, was forgotten and largely undisturbed tions and such a vibrant cultural ex- there an epidemic, or did they migrate until they were excavated by arche- change. for other reasons? ologists in 1976. The remains of the princess were exhumed only in 1980. The original settlement at Sarazm cov- Visiting Sarazm is a reminder of the ered approximately 130 hectares, and long human history of Tajikistan, and Sarazm is recognised by UNESCO as the earthen mounds and depressions the country’s far reaching economic a World Heritage Site because it was you see today correspond with urban and cultural connections. Come here to the physical and cultural meeting point structures, burial sites, and water res- walk amongst the ruins and the ghosts of settled agriculturalists and the no- ervoirs. Only a fraction of the total area of the past, then pay your respects to mads of the Eurasian steppe. The peo- has been excavated, so there is plenty the Princess of Sarazm herself in the ple who lived here had a sophisticated more to discover below the ground. You National Museum of Antiquities in Du- understanding of metallurgy, and trad- may well meet one of the archeologists shanbe. The 5,000 year old ruins of Sarazm (Eleanor Dalgleish) 6 T E N T R E A S U R E S of Tajikistan / Д Е С Я Т Ь Princess of Sarazm in the National СОКРОВИЩ Museum of Antiquities Surviving mud brick walls (Kalpak Travel) (Maximum Exposure) ин ҷо сукунат доштанд фаҳмиши рафти корҳои кофтуковӣ маълумоти Саразм амиқи оҳангудозиро дошта, сангҳои охирин ба даст оред. Саволе, ки ТА ДЖИКИСТАНА Маликаи Саразм дар водии нимқимат, садаф, пашм, мис ва онҳо ҳанӯз кӯшиш мекунанд ба он Зарафшон тақрибан 5 ҳазор сол қалъагиро бо мардуми дигар то баҳри ҷавоб пайдо намоянд сабаби тарк пеш умр ба сар бурдааст. Ӯ як Араб савдо мекарданд. Саразм намудани Саразм аз ҷониби аҳолии шахси сарватманди ҷамъияти аввалин шаҳрест дар Осиёи Марказӣ, он мебошад. Оё ба сокинони шаҳр мураккаби давраи ибтидои Асри ки дорои робитаҳои васеи тиҷоратӣ душманон ҳуҷум намуданд, ё ягон биринҷӣ будааст, ки бозмондаҳои ва чунин табодули фаъоли фарҳангӣ эпидемия сар зад, ё онҳо бо сабабҳои он дар фаромӯшӣ ва норасида буд. дигар аз шаҳр рафтанд? боқӣ монда, танҳо соли 1976 аз Ҳудуди шаҳри аслии Саразм Боздид аз Саразм ёдовариест ҷониби бостоншиносон аз хок / тақрибан 130 гектар заминро ишғол аз таърихи куҳани инсоният дар бароварда шуданд. Боқимондаҳои мекард ва теппаву хамгаштҳое, ки Тоҷикистон ва алоқаҳои васеи ДАҲ ҷасади малика танҳо соли 1980 аз имрӯз мебинед бо макони иморатҳои иқтисодӣ ва фарҳангии кишвар. Барои хок гирифта шуданд. шаҳрӣ, мавзеъҳои гӯронидан ва сайру гашт дар байни вайронаҳо ва ГАНҶИНАИ Саразм ҳамчун ёдгории мероси обанборҳо мувофиқ меоянд. Танҳо шабаҳҳои гузашта ба мавзеи мазкур ҷаҳонӣ аз ҷониби ЮНЕСКО эътироф қисми ҳудуди умумӣ кофта шудааст, оед ва худи Маликаи Саразмро шудааст, зеро он макони бархурди аз ин рӯ дар зери хок метавон чизҳои дар Осорхонаи миллии бостонии ҷисмонӣ ва фарҳангии аҳолии зиёдеро пайдо намуд. Эҳтимол аст, Тоҷикистон дар ш. Душанбе зиёрат бумӣ ва кӯчиёни дашти Авруосиё ки дар давоми ташрифи худ бо ягон намоед. маҳсуб меёфт. Мардуме, ки дар бостоншинос вохӯред ва дар бораи ТОҶИКИСТОН и торговали полудрагоценными кам- услышать от них много интересного. Саразм нями, ракушками, шерстью, медью и Например, один вопрос, на который Принцесса Саразма жила в Зерав- оловом на территориях, доходивших археологи до сих пор не могут най- шанской долине около 5000 лет до Аравийского моря. Саразм был ти ответа – почему же жители города назад. Она принадлежала к состо- первым поселением в Центральной покинули Саразм? Явилось ли при- / ятельному сословию общества, Азии, у которого были такие обшир- чиной нападение, эпидемия или что- проживавшего в долине в начале ные торговые связи и такой актив- то еще? W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ бронзового века. Остатки этой за- ный культурный обмен. Посетив Саразм, вы сможете по- бытой цивилизации были обнару- Первоначальное поселение города грузиться в богатую историю Тад- жены практически нетронутыми Саразм занимало приблизительно жикистана и узнать о масштабных в ходе археологических раскопок 130 га, а земляные возвышенности экономических и культурных связях в 1976 году, а останки принцессы и впадины, которые вы видите се- страны. Приезжайте сюда, чтобы были обнаружены только в 1980 годня, хранят под собою городские прогуляться среди руин и призраков году. сооружения, места захоронений и прошлого, а затем отдайте дань ува- Саразм признан ЮНЕСКО объектом водохранилища. Сейчас раскопа- жения принцессе Саразма в Нацио- Всемирного наследия, потому что на только небольшая часть общей нальном музее древностей Таджики- здесь пересеклись пути землепаш- площади Саразма, так что под зем- стана, в городе Душанбе. цев-поселенцев и кочевников евра- лей еще остается много загадок. Вы зийской степи. Люди, населявшие можете встретить археологов, зани- эти места, занимались металлургией мающихся раскопками в Саразме, и 7 2 ANCIENT PENJIKENT If you had come to Penjikent in the in Penjkent you can see a sample of found the site uniquely well-preserved. 5th century AD, you would have the frescoes in the Rudaki Museum or The historical and cultural importance found an impregnable hilltop fortress enjoy larger views in Dushanbe at the of Penjikent is such that it has been overlooking the Zeravshan River. National Museum or at the National included in UNESCO’s tentative list for Museum of Antiquities. World Heritage Sites, as one of the Silk The surrounding town was a highly active Road Sites of Tajikistan. trading post along one of the branches Penjikent is historically significant of the Silk Road with a substantial because it was captured and partially You can still walk the streets of ancient and cosmopolitan population which burnt in 722 AD. It was re-inhabited Penjikent today, getting a sense of the adhered to Zoroastrianism, Buddhism 15 years later before being suddenly town’s layout and the lifestyles of the and even Christianity. The lives of abandoned around 770 AD due the people who lived here 1,500 years ago. the inhabitants were told in vividly Arab invasions. The inhabitants There is a tiny museum on site, but a far painted frescoes, which have been abandoned the town, leaving behind greater collection of archeological finds carefully excavated by archeologists. their homes, multi-storey public - including superb frescoes, ossuaries, The frescoes in the Blue Hall were so buildings, places of worship, and altarpieces, and domestic goods - can vast that at the time of excavation only necropolis. The building materials be found at the Rudaki Museum in the State Hermitage Museum in Saint weren’t reused for later structures, modern Penjikent or at the museums in Petersburg was deemed to have the and nothing was built on top. This Dushanbe and Saint Petersburg. space required to properly conserve meant that, when archeologists began and display them. However, if you are excavations in Penjikent in 1946, they Панҷакенти бостонӣ мебошад, зеро дар соли 772 мелодӣ ҷумла наққошиҳои бошукуҳ, сағонаҳо, забт ва қисман сӯзонида шуд. 15 сол меҳробҳо ва ашёҳои хонагӣ, ки Агар шумо дар асри 5-ум пеш баъд аз он аҳолӣ ба шаҳр бозгашт дар осорхонаи ба номи Рӯдакӣ дар аз мелод аз Панҷакент боздид ва тақрибан дар соли 770 милодӣ Панҷакенти имруза ё дар осорхонахои менамудед, шумо қаълаи аз сабаби ҳамлаи араб сокинони шаҳри Душанбе ва дар осорхонаи касногузарро дар баландии теппа он ногаҳон шарҳро тарк карданд. Санкт-Петербург ба намоиш гузошта дар муқобили рӯдхонаи Зарафшон Мардуме, ки дар он сукунат доштанд шудаанд, дидан намоед. пайдо мекардед. манзили худ, биноҳои бисёрошёнаи Шаҳри атрофи он фаъол буд ва дар ҷамъиятӣ, ибодатгоҳ ва оромгоҳҳоро яке аз шохаҳои Роҳи бузурги абрешим гузошта, аз шаҳр баромада рафтанд. савдои фаъол дошт ва дорои аҳолии Масолеҳи сохтмонӣ барои иншооти назаррас ва космополитикӣ буд, ки минбаъда дубора истифода нашуд ва ба дини зардуштӣ, буддизм ва ҳатто дар болои он иморатҳо ягон чиз бунёд насронӣ пайравӣ мекард. Қиссаҳои нагардид. Вақте ки бостоншиносон зиндагии сокинон дар наққошиҳои корҳои тахқиқотиро соли 1946 дар рангоранг инкъикоси худро ёфтаанд, Панҷакент оғоз карданд онҳо маълум ки онҳо аз ҷониби бостоншиносон дар намуданд, ки мавзеи шаҳри бостонӣ Панҷакент бо эҳтиёт аз хок бароварда хуб нигоҳ дошта шудааст. Шаҳри шудаанд. Шумораи наққошиҳо дар Панҷакент чунон аҳамияти таърихӣ Толори кабуд ба дараҷае зиёд буд, ки ва фарҳангиро дорост, ки он ба бостоншиносон ба хулосае омаданд, феҳристи пешакии ёдгориҳои мероси ки танҳо дар осорхонаи Эрмитажи ҷаҳонии ЮНЕСКО ҳамчун яке аз Санкт- Петербург таҷриба ва ҷой барои мавзеъҳои дар Роҳи бузурги абрешим нигоҳдории муносиб ва намоиши қарордошта, дохил карда шуд. онҳо мавҷуд аст. Вале, агар Шумо Имрӯз ҳанӯз ҳам кас метавонад дар дар Панҷакент бошед, наққошиҳои кӯчаҳои Панҷакенти бостонӣ сайру ҳаҷмаш хурдтар дар осорхонаи ба гашт намуда, дар бораи тарҳи шаҳр номи Рӯдакии Панҷакент ба намоиш ва тарзи зиндагии аҳолии он 1500 сол гузошташударо метавонед дидан пеш тасаввурот пайдо намояд. Дар намоед. худи мавзеи бостонӣ як осорхонаи Шаҳри Панҷакент аз нуқтаи назари хурде мавҷуд аст, аммо маҷмӯаи бузургтари бозёфтҳои археологӣ, аз Finds from Penjikent in the Rudaki таърих дорои аҳамияти бузург Museum (Stephen Lioy) 8 T E N T R E A S U R E S of Tajikistan / Д Е С Я Т Ь Ruins of Penjikent (Tourism Development Committee) СОКРОВИЩ ТА ДЖИКИСТАНА / ДАҲ ГАНҶИНАИ Panoramic view of Penjikent (Stephen Lioy) ТОҶИКИСТОН / W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ Fresco in the National Museum of Antiquities (Maximum Exposure) 9 2 ANCIENT PENJIKENT Fresco in the State Hermitage Museum (State Hermitage Museum) Terracotta ossuary in the National Museum of Antiquities Ruins of Penjikent (Stephen Lioy) (Maximum Exposure) Древний Пенджикент ном в современном Пенджикенте, Таджикистане. У Вас и сегодня есть или полюбоваться их более крупны- возможность прогуляться по улицам Если бы вы посетили Пенджикент ми видами в Национальном Музее, старинного Пенджикента и позна- в V веке нашей эры, то увидели расположенном в Душанбе, или в комиться с очертаниями города и бы неприступную крепость на Национальном Музее Древности. жизненным укладом его обитателей, вершине горы с видом на долину проживавших в Пенджикенте 1500 реки Зеравшан. Пенджикент является исторически лет назад. Вы можете посетить не- значимым городом, так как он был большой музей прямо в городе, но Окружающий город, находившийся внезапно разрушен арабскими за- гораздо большие коллекции архео- на одной из торговых ветвей Шелко- хватчиками в VIII веке. Жители поки- логических находок, включая фре- вого Пути, заселяли зароострийцы, нули город, оставив свои дома, мно- ски, алтари, склепы и предметы до- буддисты и даже христиане. Истории гоэтажные общественные здания, машней утвари, находятся в музее жителей города отображены в ярких молельни и некрополь. Так как стро- им. Рудаки в современном Пенджи- фресках с максимальной осторож- ительные материалы этих построек кенте, а также в музеях Душанбе и ностью извлеченных археологами. больше никогда не использовались, Санкт-Петербурга, о которых мы упо- Фрески Голубого Зала оказались а другие города на месте Пенджи- минали ранее. настолько масштабными, что толь- кента не возводились, археологам ко Государственный музей Эрмитаж, удалось в ходе раскопок, начатых в расположенный в Санкт-Петербурге, 1946 году, обнаружить город в уни- смог предоставить необходимое по- кальном по сохранности состоянии. мещение для их хранения и экспо- Историческое и культурное значение зиции. Тем не менее, если Вы ока- Пенджикента настолько велико, что жетесь в Пенджикенте, Вы сможете город был включен в предваритель- увидеть образцы фресок, хранящие- ный список памятников ЮНЕСКО как ся в музее им. Рудаки, расположен- один из объектов Шелкового Пути в 10 Tajikistan 11 T E N T R E A S U R E S of / Д Е С Я Т Ь СОКРОВИЩ ТА ДЖИКИСТАНА / ДАҲ ГАНҶИНАИ ТОҶИКИСТОН / W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ Mud brick remains of Penjikent (Stephen Lioy) 3 HAFTKUL VALLEY Dramatic scenery at Haftkul (Tourism Development Committee) 12 T E N T R E A S U R E S of Tajikistan / Д Е С Я Т Ь СОКРОВИЩ Hiking trails around Haftkul (Tourism Development Committee) Young boy at Haftkul (Stephen Lioy) Worldwide, seven is an auspicious Мавзеи Ҳафткӯл Аввалин кули Ҳафткӯл дар баландии number. But few people are luckier 1,598 м аз сатҳи баҳр ҷойгир ТА ДЖИКИСТАНА than those visiting Tajikistan’s Fann Дар саросари ҷаҳон ҳафт рақами шудааст ва сайёҳон метавонанд ба Mountains, where the Haftkul - a оварандаи муваффақият ва онҷо бо мошини дорои чор чархи chain of seven alpine lakes - beguile хушбахтӣ ба ҳисоб меравад. ҳаракаткунанда равон шаванд. Ҳар hikers and photographers alike Аммо нисбат ба онҳое, ки ба як кӯли навбатӣ дар сатҳи баландтар with their dazzling water, the color куҳҳои Фони Тоҷикистон ба сайру ва дуртар ҷойгир шудааст. Аммо, of which changes from azure to тамошо мераванд, ҳафт кӯли ягона роҳи расидан ба кӯли охирин aquamarine depending on the light. баландкуҳи ба ҳам пайваст бо оби – Ҳазор Чашма ин пиёда баромадан мафтункунанда, ки ранги худро ба он ҷо мебошад. Бо вуҷуди ҳамаи The Fann Mountains offer trekking вобаста аз рӯшноӣ аз фирӯзагӣ мушкилиҳои роҳ он арзандаи / and mountain biking, and are relatively то сабзу кабуд тағйир медиҳад, тамошост: кӯли охирин на танҳо ДАҲ easily accessible from Dushanbe. The сайёҳон ва аксбардоронро ба дорои манзараҳои дилфиреб аст, ба Haftkul - also known as the Seven ҳайрат оварда, мафтун мекунанд. қавли аҳолии маҳаллӣ онҳое, ки то ба Beauties of Shing - were formed by ГАНҶИНАИ Куҳҳои Фон яке аз хатсайрҳои Ҳазор Чашма мерасанд хӯшбахтии the thawing of long gone glaciers, and беҳтарини саёҳати пиёдагардӣ ва ҳақиқиро низ пайдо мекунанд! are still fed by melting snow from the surrounding mountain peaks. The first истифода аз дучархаҳои куҳиро дар Якчанд рӯзи худро барои омӯхтани of the Haftkul lakes is at an altitude of Тоҷикистон пешкаши гардишгарон ин дурдонаи Тоҷикистон сарф 1,598m and you can drive there by 4x4. менамоянд ва дастрасии онҳо аз намоед, дар хаймаҳо ҳар шабро ш. Душанбе осонтар мебошад. Each subsequent lake is higher and паси сар кунед ё аз шароитҳои хуб ва ТОҶИКИСТОН more remote, and the only way to make Ҳафткӯл, ки инчунин бо номи Ҳафт меҳмоннавозии хонаводаи маҳаллӣ it to the final lake, Hazor Chashma, is on зебосанами Шинг машҳур аст, дар ҳаловат баред. Ин як роҳи хотирмони foot. It is well worth the effort, though: натиҷаи обшавии пиряхҳои кайҳо аз шиносоӣ бо зиндагии деҳот маҳсуб not only are the views breathtakingly байн рафта ба вуҷуд омада, ҳанӯз меёбад. beautiful, but locals say that those who аз қуллаҳои барфпӯши куҳҳои гирду reach it will also find true happiness! атроф бо об таъмин мегардад. / Commit several days to exploring this W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ treasure of Tajikistan, sleeping each night under canvas or enjoying the comfort and hospitality of a family-run homestay. This is an unforgettable way to experience rural life. Turquoise waters of Haftkul (Shuhrat Sadiev) 13 3 HAFTKUL VALLEY Долина Хафткуль Во всем мире цифру семь связы- вают с удачей и удача улыбнется тем, кто сможет увидеть все семь озер, расположенных в Фанских горах Таджикистана. Хафткуль – это цепь из семи высокогорных озер, которые зачаровывают тури- стов и фотографов своей волшеб- ной водой, цвет которой меняется от лазурного до аквамаринового в зависимости от падающего света. Некоторые из маршрутов, проложен- ных в Фанских горах, предоставляют уникальные возможности для похо- Homestays around Haftkul (Stephen Lioy) дов и катания на горных велосипе- дах в Таджикистане. До этих мест легче добраться из Душанбе, чем из Памира. Долина Хафткуль, также известная как Семь Красавиц Шинга, образовалась в результате таяния давно исчезнувших ледников, а те- перь ее наполняет талый снег, сходя- щий с окружающих горных вершин. Первое из озер Хафткуль находит- ся на высоте 1598 м, и вы сможете добраться до него на внедорожни- ке. Однако каждое следующее озе- ро находится все выше и дальше, и единственный способ добраться до последнего из озер, Хазорчашма, – только пешком. В любом случае, оно того стоит. Вы увидите не только за- мечательно красивые виды, но и, как говорят местные жители, обретёте настоящее счастье! Запланируйте несколько дней на из- учение этого сокровища Таджикиста- на, заночуйте в палатке или восполь- зуйтесь гостеприимством местных домашних гостиниц. Это - незабыва- емый способ окунуться в сельскую жизнь. Village around Haftkul (Lonely Planet) 14 Tajikistan 15 T E N T R E A S U R E S of / Д Е С Я Т Ь СОКРОВИЩ ТА ДЖИКИСТАНА / ДАҲ ГАНҶИНАИ ТОҶИКИСТОН / W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ Donkey at Haftkul (Stephen Lioy) 4 HISOR FORTRESS The towers of Hisor guard the Hisor Қалъаи Ҳисор Гиссарская крепость Valley. Cyrus the Great, Alexander the Great, Genghis Khan and the Манораҳои Ҳисор водии Ҳисорро Башни крепости охраняют Гиссар- Red Army have all wanted to rule муҳофизат мекунанд. Куруши скую долину. От Кира II Великого over this important pass and the Кабиру Искандари Мақдунӣ ва до Александра Македонского, от trade going through it. No fewer Чингизхону Артиши Сурх ҳама Чингисхана до Красной Армии – than 21 times, a fort has been мехостанд ин гузаргоҳи муҳим ва все старались подчинить своему built here and then destroyed. масири тиҷоратро, ки тавассути контролю этот важный горный The structures which you see он мегузашт, таҳти назорати худ перевал и, соответственно, тор- today date from the 14th to 20th қарор диҳанд. Дар ин мавзеъ, говлю, проходящую через него. centuries, and the main gateway - на камтар аз 21 бор қалъа бунёд Форт, построенный на перевале, a formidable example of defensive гардида, баъдтар хароб карда был разрушен и восстановлен architecture - stands on the footprint шудааст. Иморатҳое, ки имрӯз как минимум 21 раз. Сооружения, of its ancestors. шумо мебинед, дар давоми асрҳои которые вы можете увидеть се- аз XIV то XX қомат афрохтаанд ва годня, датируются XIV-XX веками, Hisor Fortress is now an open-air дарвозаи асосии қалъа намунаи а главные ворота - образец обо- museum within the Hisor Historical барҷастаи меъмории муҳофизатӣ ронительной архитектуры - стоят and Cultural Reserve. The site covers маҳсуб ёфта, дар пояи дарвозаҳои на фундаменте более древних по- some 86 hectares and includes the қаблӣ бунёд шудааст. строек. archaeological remains of settlements from the 3rd and 4th millennia BC, Имрӯз Қалъаи Ҳисор дар ҳудуди В настоящее время крепость явля- two early modern madrassas, a ruined мамнуъгоҳи таърихию фарҳангии ется музеем под открытым небом в caravanserai, and the mausoleum of Ҳисор ҳамчун осорхона дар ҳавои Гиссарском историко- культурном за- Sufi preacher Mahdumi Azam. The кушод амал мекунад. Мамнуъгоҳ поведнике. Она занимает площадь reserve is on UNESCO’s tentative list ҳудуди тақрибан 86 гектарро в 86 га и включает в себя археоло- for recognition as a UNESCO World фаро гирифта, ба он ёдгориҳои гические раскопки поселений 3-го и Heritage Site. бостоншиносии шаҳрҳои қадимаи 4-го тысячелетий до н.э., два медре- ҳазорсоҳаҳои 3-юм ва 4-уми пеш аз се раннего нового времени, разру- For the best views of the reserve, climb мелод, ду мадрасаи нав, корвонсарои шенный караван-сарай и мавзолей atop the front wall of the fort, looking харобгашта ва мақбараи суфӣ суфийского проповедника Махду- down the road along which countless Махдуми Аъзам, дохил мешаванд. ми Азама. Заповедник находится в armies have come. You might also Мамнуъгоҳ дар феҳристи пешакии предварительном списке ЮНЕСКО want to sit awhile in the shade of the ЮНЕСКО барои эътирофшавӣ для признания его объектом Всемир- mulberry tree. Local legend has it that ҳамчун мавзеи ёдгории ҷаҳонӣ қарор ного наследия. Ali, son-in-law of the Prophet, fought дорад. against a magician here, and the tree Для того, чтобы насладиться луч- bent before Ali’s power. Барои дарёфти манзараи беҳтарини шими видами на заповедник, подни- мамнуъгоҳ ба девори пеши қалъа митесь на переднюю стену форта и бароед ва ба роҳе, ки аз он артишҳои осмотрите дорогу, по которой в свое бешумор гузаштаанд, назар время проходили бесчисленные ар- афканед. Инчунин, шумо метавонед мии. Вы также сможете посидеть в лаҳзае дар зери сояи дарахти тут тени тутового дерева. Местная ле- нишинед. Тибқи ривояти маҳаллӣ генда гласит, что Али, зять Пророка, Алӣ домоди Паёмбари ислом дар сражался здесь с магом, и дерево инҷо бо ҷудогаре ҷангидааст ва согнулось под силой Али. даратхи тут дар муқобили қуввати Алӣ хам гаштааст. (All images opposite by Tourism Development Committee unless otherwise stated) 16 T E N T R E A S U R E S of Tajikistan / Д Е С Я Т Ь СОКРОВИЩ ТА ДЖИКИСТАНА Gateway to Hisor / ДАҲ ГАНҶИНАИ ТОҶИКИСТОН Original and new brickwork on Navruz celebrations at Hisor Hisor’s towers (Nozim Kalandarov) Madrassa facade / W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ The madrassas, mausoleum, and caravanserai reveal the breadth of functions at Hisor 17 5 AJINA TEPPA In the 7th and 8th centuries AD, Ajina Аҷинатеппа Аджина-Тепе Teppa was the site of an important Buddhist monastery, a poignant Дар асри VII ва VIII Аҷинатеппа В VII и VIII веках в Аджина-Тепе reminder of how Buddhism travelled мавзеи муҳими маъбади буддоӣ располагался известный в Цен- along the Silk Road from India. The буда, ёдрасони он мебошад, ки чӣ тральной Азии буддийский мо- name Ajina Teppa means “Devil’s тавр дини буддоӣ тавассути Роҳи настырь, который служит ярким Hill”, because although this was бузурги Абрешим аз Ҳиндустон свидетельством распространения a holy site, the first archeologists омадааст. Чаро маъбадро буддизма из Индии по Великому working here found large numbers Аҷинатеппа ном гузоштанд, шелковому пути. В переводе на of gargoyles and other demonic ҳарчанд ки ҷои муқаддас буд, русский Аджина-Тепе означает sculptures. It is thought that they аввалин бостоншиносон дар «Чертов холм»: несмотря на то, were guardians, designed to drive инҷо шумораи зиёди гаргоб ва что место было священным, при away evil spirits and opponents of ҳайкалчаҳои девҳоро ефтанд. раскопках археологи обнаружили Buddhism. Онҳо боварӣ доштанд, ки большое количество горгулий и ҳайкалчаҳои мазкур муҳофиз ва других демонических скульптур. The builders of Ajina Teppa were дуркунандаҳои қувваҳои бадӣ Считается, что они были стража- certainly aware of their vulnerabilities. ва мухолифони дини буддоӣ ми, отгоняющими злых духов и They constructed mud brick walls мебошанд. противников буддизма. 2.5m thick around the main monastic buildings and central courtyard in order Сохтмончиени Аҷинатеппа аз С целью защиты от нападений стро- to give themselves some protection тамоми нуқтаҳои заифи он огоҳ ители Аджина-Тепе возвели кирпич- from attackers. These walls were будаанд. Бинобар ин, деворҳояшро ные оборонительные стены толщи- excavated in the 1950s and ‘60s and аз хишт ва ғавсияш 2,5 метр гирди ной 2,5 м вокруг основных зданий give visitors a good idea of the scale биноҳои “дайрҳҳои” асосӣ ва ҳавлии монастыря и центрального двора. and wealth of the site. марказӣ сохтаанд. Ин деворҳо Стены были раскопаны в 1950-х и солҳои 1950 то 1960 бозёфт шуда, ба 60- х годах. Они дают посетителям In fact, it is probably the opulence зиёраткунандагон дар бораи миқёс четкое представление о былых мас- of Ajina Teppa that made it such an ва ғановати мавзеъ тасаввуроти штабах и богатстве этой достоприме- attractive site. Archaeologists have хубе медиҳанд. чательности. excavated more than 1,500 artefacts here, the majority of which are now in Аслан, шояд шаҳомати Аҷинатеппа Именно изобилие богатств Аджи- the National Museum of Antiquities in онро ба як мавзеи ҷолиб табдил на-Тепе делало его таким привлека- Dushanbe and the State Hermitage додааст. Бостоншиносон дар ин тельным для налетчиков. Археологи Museum in Saint Petersburg. The мавзеъ зиеда аз 1500 бозёфти раскопали здесь более 1500 арте- largest and most impressive find is the шайъироо, ки қисми зиёди он дар фактов, большинство из которых remarkable sleeping Buddha, which is Осорхонаи милли Тоҷикистон ва сейчас находятся в Национальном made from clay and is almost 13m in Эрмитажи Санкт Петербург ба музее древностей Таджикистана в length. You can admire this Buddha in намоиш гухошта шудаанд, пайдо Душанбе и в Государственном Эр- Dushanbe at the National Museum of намуданд. Бозёфти аз ҳама бузург ва митаже в Санкт-Петербурге. Самая Antiquities. таъсирбахши он муҷассамаи якпаҳлу большая и впечатляющая находка хобидаи Буддо мебошад, ки аз гил – Будда в Нирване. Это - глиняная Ajina Teppa is on the tentative list сохта шуда, тақрибан 13 метр дарозӣ статуя длиной в 13 метров. К сча- for recognition as a UNESCO World дорад. Шумо метавонед аз тамошои стью, вы сможете увидеть эту ста- Heritage Site. ин Будо дар Осорхонаи миллии тую Будды в Национальном музее бостоншиносии шаҳри Душанбе древностей Таджикистана, в городе баҳра баред. Душанбе. Аҷинатеппа барои эътироф аз Аджина-Тепе включен в предвари- ҷониби ЮНЕСКО ҳамчун мавзеи тельный список ЮНЕСКО в качестве мероси ҷаҳонӣ дар руйхати пешакӣ объекта Всемирного наследия. қарор дорад. 18 Tajikistan 19 T E N T R E A S U R E S of / Д Е С Я Т Ь СОКРОВИЩ ТА ДЖИКИСТАНА / ДАҲ ГАНҶИНАИ ТОҶИКИСТОН / W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ Sleeping Buddha in the Museum of Antiquities (Dan Lunberg) The ruins of Ajina Teppa (Dan Roper) 6 HULBUK FORTRESS Reconstruction of Hulbuk Fortress (Maximum Exposure) 20 The fortress at Hulbuk was built to Hulbuk’s third fortress - the one you see guard the 4th century AD Bactrian today - is a modern reconstruction, built kingdom of Kuttal from the threat in recent years upon the foundations of T E N T R E A S U R E S of of invasion from the south. the original one so that visitors can fully appreciate its magnificence and scale The kingdom’s borders were initially and the strength of its defenses. demarcated by the Amu Darya and Vakhsh Rivers, but as it grew in The site was partially excavated by importance, the rulers sought alliances archeologists from 1951 onwards as far away as Balkh in Afghanistan. before modern building work began Hulbuk was the regional centre of and the interior of the fortress remain power. Tajikistan largely to be excavated and preserved. You can learn about the dig and see What you see today is the fortress’ third a number of original archeological incarnation. The first fort was destroyed artefacts and engravings in the by fire in the 10th century, and a museum immediately opposite the fort. / second one was built straight away on Additional artefacts are displayed in Д Е С Я Т Ь the same site, only to be ravaged by Dushanbe at the National Museum of the Karakhanids in the 11th and middle Antiquities. 12th century. Inside the fortress walls (Mark Elliott) Hulbuk is on UNESCO’s tentative list You can still see elements of the СОКРОВИЩ for recognition as a UNESCO World medieval design in the Kufic inscriptions Heritage Site. on adobe plaster in what was once the palace mosque, and in the original paving stones. ТА ДЖИКИСТАНА / ДАҲ ГАНҶИНАИ ТОҶИКИСТОН / W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ 21 6 HULBUK FORTRESS Қалъаи Ҳулбук Қалъа дар Ҳулбук барои муҳофизати шоҳигарии бохтарии Хуттали асри 4 аз таҳдиди ҳуҷум аз тарафи ҷануб сохта шудааст. Марзҳои шоҳигарӣ дар ибтидо ҳудуди кишварро то рӯдҳои Ому ва Вахш фаро мегирифт, аммо бо афзоиши нуфузи он шоҳони он замон ба иттиҳод бо Балх дар Афғонистон кӯшиш мекарданд. Ҳулбук маркази минтақавии ҳокимият ба ҳисоб мерафт. Он чизе, ки шумо имрӯз мебинед, эҳёи сеюми қалъа мебошад. Қалъаи аввал аз оташ дар асри 10 пурра хароб гашт ва қалъаи дуюм дар ҷои аввалин бунёд карда шуд ва танҳо дар давоми сесад соли минбаъда аз ҷониби сулолаи Қарахониҳо хароб гардид. Шумо ҳоло ҳам метавонед ҷузъиёти тарроҳии асри миёнаро дар навиштаҷоти Куфӣ дар андоваи лоии масҷиди қаблии дарбор ва роҳравҳои сангфарши аслӣ мушоҳида намоед.. Шумо ҳоло ҳам метавонед ҷузъиёти тарроҳии асри миёнаро дар навиштаҷоти Куфӣ дар андоваи лоии масҷиди қаблии дарбор ва роҳравҳои сангфарши аслӣ мушоҳида намоед. Қалъаи Ҳулбук, ки имрӯз шумо мебинед, варианти барқарорсохтаи муосири иншоот аст, ки дар солҳои охир дар асоси деворҳои аслӣ сохта шудааст, то меҳмонон тавонанд ба пуррагӣ миқёс ва шаҳомоти иншоотҳои муҳофизатии онро баҳо диҳанд. Ин мавзеъ аз ҷониби бостоншиносон аз соли 1951, пеш аз оғози корҳои сохтмонии замонавӣ қисман кофта шудааст ва мавзеи дохилии ин қалъа асосан ҳифз карда шудааст. Шумо метавонед дар бораи кофтуковҳо шинос шавед ва дар осорхона мустақиман дар муқобили қалъа бунёдгашта бисёр бозёфтҳои шайъӣ ва осори қадимии археологиро дидан кунед. Ҳулбук дар феҳристи пешакии ЮНЕСКО барои эътирофшавӣ ҳамчун мавзеи мероси ҷаҳонӣ қарор Reconstructed tower (Tourism Development Committee) дорад. 22 Крепость Хулбук Крепость Хулбук была построена T E N T R E A S U R E S of в IV веке для защиты бактрийского царства Хутталь от угрозы втор- жения с юга. Границы царства первоначально обозначались реками Амударья и Вахш, но по мере того, как они при- обретали все большее значение, его правители стремились создавать Tajikistan альянсы вплоть до Балха в Афга- нистане. Крепость Хулбук стала об- ластным центром власти. То, что вы видите сегодня, являет- / ся третьим воплощением крепости. Д Е С Я Т Ь Первый форт был разрушен пожа- ром в X веке, а второй, построенный сразу на том же месте, по истечении Bronze lion in the National Museum of Antiquities (National Museum of Antiquities) трехсот лет был уничтожен Караха- нидами в 11 и середине 12 века. СОКРОВИЩ Вы все еще можете увидеть элемен- ты средневекового дизайна в надпи- сях на Куфике, на глиняной штука- турке в бывшей дворцовой мечети и на оригинальной брусчатке. ТА ДЖИКИСТАНА Третья крепость Хулбука – та, кото- рую вы видите сегодня, - это совре- менная реконструкция, построенная в последние годы на основе ориги- нальной, чтобы посетители могли в полной мере оценить ее великоле- пие, масштаб и силу своих оборони- тельных сооружений. / Это место было частично раскопано ДАҲ археологами с 1951 года, до того, как начались современные строитель- ГАНҶИНАИ ные работы, и внутренняя часть кре- пости остается в значительной сте- пени раскопанной и сохраненной. Вы можете узнать о раскопках и увидеть множество оригинальных археологи- ческих артефактов и гравюр в музее Decorative plasterwork Original brickwork (Tourism Development Committee) (Tourism Development Committee) ТОҶИКИСТОН прямо напротив форта. Дополнительные артефакты выстав- лены в Душанбе в Национальном музее древностей. Хулбук находится в предваритель- ном списке ЮНЕСКО для признания / его объектом Всемирного наследия W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ ЮНЕСКО. Reconstructed outer wall (Indy Guide) 23 7 CASTLE KARON High above the Panj River and with such a commanding position and dramatic views to justify its Қалъаи Карон Дар болооби руди Панҷ «Мачу Крепость Карон Карон является одной из самых moniker as “the Machu Picchu of пикчуи Точикистон», Қасри захватывающих археологических Tajikistan”, Karon is one of the most Карон ҷоӣгир шудааст, ки яке аз достопримечательностей Таджи- exciting archeological sites in the аҷибтарин мавзеи бостоншиносии кистана. Она находится высоко country. The first attempts to explore кишвар мебошад. Аввалин над рекой Пяндж и ее месторас- Karon began only in 2012; a small кушишҳои таҳқиқи мавзеи Карон положение позволяет насладить- international team of archeologists соли 2012 оғоз карда шуданд. ся самыми живописными окру- has already uncovered signs of Гуруҳи хурди байналмилалии жающими крепость пейзажами. industrial gold mining, sunken бостоншиносон аллакай Крепость называют местным Ма- gardens, an extensive palace, нишонаҳои истихроҷи саноатии чу-Пикчу. Первые раскопки нача- several tombs, and what is believed тилло, боғҳои зериобмонда, қасри лись здесь только в 2012 году. Не- to be a polo field. васеъ, якчанд қабр ва майдон большая международная команда барои чавгонбозиро пайдо археологов обнаружила признаки The oldest of the artefacts that have намуданд. промышленной добычи золота, been found — a coin of Kushan затонувшие сады, большой дво- Kanishka III, possibly from the early Аз ҳама аввалин тангаи Канишки рец, несколько могил и, по мне- 4th century AD, and a coin from the 7th III давраи салтанати Кӯшониён, нию археологов, поле для игры в century — hint at the extent of Karon’s ки метавонад ба ибтидои асри поло. history of human habitation. As further IV рост ояд ва тангаи асри VII аз digs take place, we may well discover таърихи дурударози қалъаи Карон Самая древняя находка на сегод- that the settlement’s origins are still шаҳодат медиҳад.. Бо гузаронидани няшний день — монета Кушана Ка- more ancient. The palace, gardens, кофтуковҳои минбаъда мо нишка III, которая может относиться and majority of the tombs have a later метавонем боварӣ ҳосил намоем, к началу IV-го века, и монета VII-го date (15th and 16th centuries), so they ки мавзеи мазкур таърихи бештарро века — указывает на долгую исто- are contemporaneous with the Timurid дорост. Қаср, боғҳо ва қабрро дар рию присутствия человека в Кароне. and Shaybanid dynasties. As yet, we давраҳои минбаъда бунёд шудаанд Поскольку в ближайшие годы здесь know little about who built Karon, but (асрҳои XV-XVI), аз ин рӯ, ҳамасри будут проводиться обширные архе- it is clear that their wealth came from сулолаҳои Темуриён ва Шайбониҳо ологические раскопки, они помогут the mining and milling of gold, and from мебошанд. Ҳанӯз дар бораи он, ки обнаружить следы и более ранних their control of regional trade. қалъаи Карон аз тарафи ки сохта поселений. Дворец, сады и большин- шудааст, маълумоти кам мавҷуд ство гробниц появились позже (XV- One of the oldest structures on the аст, аммо равшан аст, ки боигарии XVI века), они были построены во site, currently referred to as the square онҳо бо истихроҷ ва коркарди тилло времена правления династий Тиму- pavilion, is built from a combination of ва назорати савдои минтақавӣ аз ридов и Шейбанидов. Пока мы мало stones and mud bricks. It may once ҷониби онҳо, алоқаманд аст. знаем о том, кто построил Карон. have been a mausoleum but seems to Очевидно, что город был богат за have gone through several stages of Яке аз иншооти қадимтарин дар счет добычи золота и контроля над architectural development, as indicated мавзеъ, ки айни замон павилёни региональной торговлей. by the addition of curved arches and мураббаъ ном дорад, аз сангу half pillars encasing the walls. хиштҳои хом бунёд шудааст. Шояд Одно из старейших сооружений Ка- он замоне мақбарае буд, аммо рона, которое в настоящее время We know only a fraction of Karon’s чунин ба назар мерасад, ки он аз описывают как квадратный пави- secrets. Archeologists and historians якчанд марҳилаи рушди меъморӣ льон, было построено из камней и have decades of work before them, so гузаштааст, ки илова намудани глиняных кирпичей. Возможно, это if you do see them at the site, be sure равоқҳои хамида ва нимсутунҳои был мавзолей, к которому, как это to enquire about their latest discoveries. атрофи деворҳо аз он шаҳодат представляется сейчас, уже позже медиҳад. пристраивались изогнутые арки и колонны, окружавшие сооружение Мо танҳо аз қисми сирҳои қалъаи стены. Карон огоҳӣ дорем. Солҳои зиёди корҳои бостоншиносон ва Мы знаем только маленькую часть таърихшиносон дар пеш аст, аз ин секретов Карона. У археологов и рӯ, агар бо онҳо дар мавзеъ вохӯред, историков впереди еще десятилетия ҳатман дар бораи кашфиётҳои работы. И если вы увидите их на ме- охирин пурсон шавед. сте раскопок, обязательно поинтере- суйтесь последними открытиями. 24 25 T E N T R E A S U R E S of Tajikistan / Д Е С Я Т Ь СОКРОВИЩ ТА ДЖИКИСТАНА / ДАҲ ГАНҶИНАИ ТОҶИКИСТОН / W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ Stone vessel (Maximum Exposure) View of the Panj River from the top of Karon (Bobomullo Bobomulloev) 7 CASTLE KARON Academic Yusufsho Yukubov with new finds (Maximum Exposure) Hilltop citadel (Maximum Exposure) 26 27 T E N T R E A S U R E S of Tajikistan / Д Е С Я Т Ь СОКРОВИЩ ТА ДЖИКИСТАНА / ДАҲ ГАНҶИНАИ ТОҶИКИСТОН / W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ Views from Karon of the Panj River (Maximum Exposure) 8 TAJIK NATIONAL PARK The second of Tajikistan’s UNESCO one of the most exciting roads in the World Heritage Sites, the Tajik world - skirts around the edge of the National Park was established in Tajik National Park, and so unless you 1992 and is the largest mountain choose to fly onto one of the glaciers reserve in the former Soviet Union. by helicopter, chances are that your The park covers 18% of Tajikistan, journey will start with a road trip to or some 2.6 million hectares of some of the more accessible locations. scientific and ecological interest. Once inside the park, however, the only way to the glaciers is on foot. The This part of Tajikistan is sparsely mountains around you soar to more inhabited and therefore virtually than 7,000m. Plan to trek by day and unaffected by agriculture and permanent camp in the wilderness by night. human settlement. This is one of the reasons UNESCO considers it to be so important: scientists can study plate tectonics and subduction phenomena, and monitor the Fedchenko Glacier, the longest glacier in the world outside of the polar region. In fact, the Tajik National Park has more than 1,000 glaciers, plus 170 rivers and 400 lakes. In this high altitude environment, many species have found shelter, including the Marco Polo sheep, snow leopard, and Siberian ibex. The plateau’s bird life is equally precious. The Tajik Highway - widely regarded as Livestock grazing (Indy Guide) 28 Боғи Миллии Тоҷикистон Боғи миллии Тоҷикистон дорои беш аз 1000 пирях ва 170 дарё ва 400 кӯл Дуввумин мавзеъи мероси мебошад. Дар ин муҳити баландкӯҳ T E N T R E A S U R E S of ҷаҳонии ЮНЕСКО дар Тоҷикистон, бисёр намудҳои ҳайвонот, аз ҷумла Боғи миллии Тоҷикистон соли гӯсфандони Марко Поло, паланги 1992 таъсис ёфтааст, ки он барфӣ ва бузи Сибирӣ паноҳгоҳ бузургтарин мамнӯъгоҳи кӯҳӣ дар ёфтаанд. Зиндагии паррандаҳои дар собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ маҳсуб плато низ дорои аҳамияти баробар меёбад. Боғи миллӣ 18% ҳудуди мебошад. Тоҷикистонро фаро мегирад, Migratory birds in the Pamir ё тақрибан 2,6 миллион га, ки Шоҳроҳи Тоҷикистон, ки он ҳамчун яке аз роҳҳои ҷолибтарин дар ҷаҳон Tajikistan дорои аҳамияти илмию экологӣ мебошад. шинохта шудааст, аз канори Боғи миллии Тоҷикистон мегузарад. Аз ин Ин қисмати Тоҷикистон камаҳолӣ рӯ, агар шумо бо чархбол ба яке аз аст ва аз ин рӯ соҳаи кишоварзӣ дар пиряхҳо парвоз накунед, аз эҳтимол минтақаи мазкур рушд наёфтааст / дур нест, ки сафари шумо тавассути ва нуқтаҳои аҳолинишин дар ин Д Е С Я Т Ь роҳи мазкур ба баъзе ҷойҳои дастрас ҷо мавҷуд нест. Ин яке аз омилҳое оғоз меёбад. Аммо, дар дохили боғи мебошад, ки ЮНЕСКО онро муҳим миллӣ, ягона роҳ ба пиряхҳо пиёда мешуморад: олимон метавонанд Spring flowers in the High Pamir мебошад. Баландии куҳҳои гирду тектоника ва падидаҳои субдуксияро атроф то 7000 метр мерасад. Саёҳати СОКРОВИЩ омӯзанд ва ҳаракати пиряхи куҳии худро рӯзона ва хаймазаниро Федченкоро, ки пиряхи дарозтарин шабона ба нақша гиред. дар ҷаҳон берун аз минтақаи қутбӣ мебошад, пайгирӣ намоянд. Дар асл, ТА ДЖИКИСТАНА Yaks grazing (All the above images by EY8MM) / ДАҲ ГАНҶИНАИ ТОҶИКИСТОН / W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ 29 8 TAJIK NATIONAL PARK Национальный парк ледника в мире за пределами поляр- Таджикистана ного региона. В Таджикском нацио- нальном парке насчитывается более Второй объект Всемирного насле- 1000 ледников, 170 рек и 400 озер. дия ЮНЕСКО в Таджикистане –На- В этой высокогорной среде обитают циональный парк Таджикистана многие виды животных, такие как (также известный как националь- баран Марко Поло, снежный барс и ный парк «Горы Памира») – был сибирский козерог. Мир птиц здесь создан в 1992 году. Это - крупней- также представляет не меньшую ший горный заповедник на терри- ценность. тории бывшего Советского Союза. Парк охватывает 18% площади Памирский тракт – широко извест- Таджикистана, около 2,6 млн га ный как самая красивая высокогор- земли, и представляет большой ная дорога в мире – проходит по научный и экологический интерес. границе Таджикского национального парка. Так, если Вы решите добрать- Эта часть Таджикистана была мало- ся до одного из ледников не на вер- населенной, и потому она практиче- толете, вполне возможно, что ваше ски не поддавалась влиянию челове- путешествие начнется c дорожного ка и его деятельности. Это одна из приключения в более доступной ча- причин, по которой ЮНЕСКО считает сти парка. Оказавшись внутри пар- парк настолько значимым: здесь уче- ка, единственный путь к ледникам ные могут изучать тектонику плит и – пешком. Окружающие вас горы феномен движения по разломам, а возвышаются до 7000 м. Заплани- также следить за состоянием лед- руйте пеший поход на день, а ночью ника Федченко, самого длинного Lake Sarez (EY8MM) разбейте лагерь на природе. Lake Karakul (Surat Toimastov) 30 Tajikistan 31 T E N T R E A S U R E S of / Д Е С Я Т Ь СОКРОВИЩ ТА ДЖИКИСТАНА / ДАҲ ГАНҶИНАИ ТОҶИКИСТОН / W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ Kyrgyz child in a traditional yurt (Maximum Exposure) 9 GARMCHASHMA A short drive from Khorog, just Гармчашма Гармчашма back from the Panj River dividing Tajikistan from the neighbouring Мавзеи Гармчашма дар масофаи Гармчашма находится недалеко Afghanistan, is Garmchashma. It is хурди роҳ аз Хоруғ дар наздикии от города Хорог, вблизи реки Пян- a naturally occurring hot spring on рӯди Панҷ, ки Тоҷикистонро аз дж, которая прочерчивает границу the western side of the Shahdarya кишвари ҳамсоя - Афғонистон между Таджикистаном и Афгани- Ridge, situated at 2,325m above ҷудо мекунад, ҷойгир шудааст. станом. Гармчашма – это природ- sea level. Ин чашмаи минералии оби гарми ный горячий источник на западной шифобахш дар қисмати ғарбии стороне хребта Шохдара, распо- It is said that here, Ali, son-in-law of the қаторкуҳҳои Шохдара ба вуҷуд ложенный на высоте 2325 м над Prophet, once fought a dragon, and омада, дар баландии 2,325 метр аз уровнем моря. where his sword struck the ground, сатҳи баҳр ҷойгир аст. scalding water burst forth. What we do Говорят, что именно здесь Али, зять know for certain is that the water is rich in Аз рӯи ривоятҳо, Алӣ домоди Пророка, сражался с драконом, и minerals: over thousands of years, the Паёмбари ислом дар ин мавзеъ там, где его меч ударился о землю, natural calcium deposits have created бо аждаҳо муҳориба намудааст ва забил горячий источник. Что мы зна- an extraordinary billowing white rock дар ҷое, ки шамшери ӯ ба замин ем наверняка, так это то, что вода with stalactites punctuating its edge. задааст чашмаи оби ҷӯш ба вуҷуд источника богата минералами: за ты- The water contains a variety of омад. Чизе ки мо аниқ медонем он сячи лет природные залежи кальция elements, including aluminium, iron, аст, ки оби мазкур аз маъданҳо ғанӣ создали удивительную вздымающу- and fluorine, which give it healing мебошад: дар давоми ҳазорсолаҳо юся белую скалу со сталактитами по properties and leave your skin feeling конҳои табиии калсий як куҳи аҷиби ее краю. Вода содержит различные wonderfully soft. сафедрангро бо сталактитҳо дар химические элементы, в том числе канори он ба вуҷуд овардаанд. Дар алюминий, железо и фтор, которые A balneological resort was built at таркиби об элементҳои гуногун придают ей целебные свойства и де- Garmchashma in 1957, and the site мавҷуданд, аз ҷумла алюминий, лают кожу удивительно мягкой. is still very popular with local families. оҳан ва фтор, ки онро бо хусусиятҳои The main pool’s water is turquoise Бальнеологический курорт был по- шифобахшӣ таъмин намуда, пӯсти due to the combination of minerals it строен в Гармчашме в 1957 году, и инсонро мулоим мекунад. contains. Admission to it alternates он до сих пор очень популярен среди between men’s and women’s sessions Осоишгоҳи балнеологӣ дар мавзеи местных жителей. Основной бассейн throughout the day, and visitors are Гармчашма соли 1957 бунёд карда курорта – открытый. Его вода окра- always welcome to come and bathe шуд ва он ҳанӯз дар байни аҳолии шена в бирюзовый цвет из-за соче- beneath the open sky. There is also маҳаллӣ шӯҳрат дорад. Аз сабаби тания минералов, содержащихся в a separate covered pool, but it can’t дар таркиби об мавҷуд будани ней. Бассейн открыт для посещения compete with the ambience of the якчанд намуди маъдан, оби ҳавзи в течение целого дня. Мужчины и one outside. асосӣ ранги кабуду фирузагӣ дорад. женщины купаются раздельно в ого- Мардон ва занон дар давоми рӯз аз воренные часы. Существует также он ба навбат истифода мебаранд ва и отдельный крытый бассейн, кото- меҳмонон низ метавонанд омада дар рый, однако, не может конкурировать ҳавои кушод оббозӣ кунанд. Ғайр аз с открытым бассейном, благодаря ин, ҳавзи пӯшида низ мавҷуд аст, той особой атмосфере, которую он аммо он аз ҷиҳати муҳити дар берун дарит во время посещения. мавҷудбуда наметавонад бо ҳавзи беруна рақобат кунад. 32 33 T E N T R E A S U R E S of Tajikistan / Д Е С Я Т Ь СОКРОВИЩ ТА ДЖИКИСТАНА / ДАҲ ГАНҶИНАИ ТОҶИКИСТОН / W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ Couple on top of spring (Heise Heise) Pool and changing facilities (Pamir Travel) Natural hot spring (Raki Man) 10 YAMCHUN FORTRESS The Yamchun Fortress occupies Қалъаи Ямчун Крепость Ямчун what is arguably the most dramatic location in all of Tajikistan, perched Қалъаи Ямчун эҳтимолан дар Крепость Ямчун расположена, on a rocky cliff high above the Panj тамоми Тоҷикистон дар гузашта возможно, в одном из самых за- River. ҷои диққатҷалбкунандаро ишғол хватывающих мест во всем Тад- мекард, ки он дар харсанги баланд жикистане – на скалистом утесе It guards the central part of the Wakhan дар болои рӯди Панҷ ҷойгир высоко над рекой Пяндж. Corridor - the valley which divides шудааст. Tajikistan and Afghanistan and along Крепость охраняет центральную which Marco Polo travelled east to Он қисми марказии долони Вахон часть Ваханского коридора – доли- China. It was built to protect the area – водие, ки байни Тоҷикистон ва ну, которая разделяет Таджикистан and the border, and to ensure that Афғонистон аст, посбонӣ мекунад. и Афганистан, и по которой Марко Kushan traders had safe passage. Эҳтимолан Марко Поло тавассути Поло путешествовал на восток в Ки- он ба шарқ, ба Хитой раҳсипор шуда тай. There is a legend that Yamchun was буд. Қалъа бо мақсади таъмини built by a local hero, Zulkhasham, and Крепость была построена для обе- убури бехатари тоҷирони кӯшонӣ that along with his garrison, he bravely спечения безопасности границ и про- бунёд шуда буд. defended the Wakhan against the Arab хода торговых караванов, например, forces. Archeologists think differently; Ривоятест, ки Ямчун аз тарафи кушанских торговцев. the earliest parts of the fort seem to қаҳрамони маҳаллӣ бо номи По легенде крепость Ямчун была have been built in the 2nd century BC, Зулхашам сохта шуд ва бо афсарони построена местным героем Зулха- and there’s no historical evidence that худ водии Вахонро аз лашкарони шамом. Вместе со своим гарнизоном the Arab crusaders actually came this араб далерона ҳимоят намудааст. он смело защищал Вахан от араб- far. A second phase of construction took Бостоншиносон ақидаи дигар ских войск Али. У археологов на этот place in the 11th and 12th centuries AD, доранд; қисматҳои аз ҳама ибтидоии счет своя точка зрения. Они полага- when the citadel was strengthened, қалъа эҳтимолан дар асри II пеш аз ют, что самые ранние части форта and 22 round towers were added to the мелод бунёд шудаанд ва ягон далели были построены во II веке до н.э., и walls. The construction materials - a таърихӣ дар бораи омадани лашкари нет исторических доказательств, что combination of stone, clay mortar, and араб вуҷуд надорад. Марҳилаи арабские завоеватели действитель- mud bricks - have endured remarkably дуюми сохтмон дар асрҳои XI ва XII но заходили так далеко. Второй этап well, despite wind, rain, landslides, and сурат гирифт. Дар ин давра қалъа строительства пришелся на XI и XII earthquakes. мустаҳкам карда шуд ва ба деворҳо века. За это время цитадель была 22 манораи даврашакл илова UNESCO has Yamchun on its tentative укреплена и 22 круглые башни были карда шуд. Масолеҳи сохтмонӣ list for World Heritage Sites because пристроены к крепостным стенам. аз омехтаи санг, гил ва хишти хом although its construction methods Строительные материалы – камень, иборат буда, бо вуҷуди боду борон, have parallels across Central Asia, глиняный раствор и глиняные кирпи- ярч ва заминларза, хуб нигоҳ дошта the interplay between its architecture чи – прекрасно сохранились, несмо- шудаанд. and the terrain on which it is built is тря на ветер, дождь, оползни и зем- unique. The view across the Wakhan Ямчун дар Феҳристи пешакии летрясения. to the mountains of the Hindu Kush ЮНЕСКО барои эътирофшавӣ ЮНЕСКО включил Ямчун в предва- is unchanged in millennia, and once ҳамчун ёдгории мероси ҷаҳонӣ рительный список объектов Всемир- seen, it will never be forgotten. қарор дорад. Зеро бо вуҷуди усулҳои ного наследия, несмотря на то, что сохтмон дар дигар минтақаҳои Осиёи технология его постройки для Цен- Марказӣ, алоқа байни меъмории тральной Азии не уникальна. Гармо- он ва мавзеъ, ки дар он қалъа ния между архитектурой крепости и бунёд шудааст, беназир мебошад. местностью, на которой она распо- Манзараҳо аз Вахон ба куҳҳои ложена, уникальна. Вид через Вахан Ҳиндукуш дар давоми ҳазорсолаҳо на горы Гиндукуша не меняется на тағйир наёфтаанд ва касе онро боре протяжении тысячелетий. Увидев его бинад, ҳеҷ гоҳ фаромӯш намекунад. однажды, вы не забудете его никог- да. 34 T E N T R E A S U R E S of Tajikistan / Д Е С Я Т Ь СОКРОВИЩ ТА ДЖИКИСТАНА / ДАҲ ГАНҶИНАИ ТОҶИКИСТОН / W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ View of the Wakhan Corridor (Maximum Exposure) Upper part of Yamchun Fortress (Kalpak Travel) MAP OF TAJIKISTAN / КАРТА ТАДЖИКИСТАНА / ХАРИТАИ ТОЧИКИСТОН 68°E 70°E 72°E LOCATIONS OF INTEREST ELEVATIONS: MAIN BORDER CROSSINGS (IN METERS) KAZAKHSTAN MAIN CITIES AND TOWNS Syr REGION CENTERS 6,000 40 AUTONOMOUS REGION CENTER* 5,000 Da TAJIKISTAN UZBEK IS TAN rya 4,000 NATIONAL CAPITAL r y 3,000 a Istiklol Da MAJOR ROADS Sy r 2,000 Kayrakkum AUTONOMOUS REGION BOUNDARIES* Reservoir 1,000 74 REGION BOUNDARIES Khodjand Konibodom INTERNATIONAL BOUNDARIES Ghafurov * Area with no Region-level administrative divisions, and where raions are under direct Republic jurisdiction. 39°N Istaravshan 39°N U Z B E1K Sarazm IS TAN K YRGY Z REPUBLIC 74°E SUGHD Kyzyl-S u u Zeravshan Panjakent 3 Haftkul Ayni REGION 8 Ta jik National Park 2 Ancient Penjikent Jirgatal' Surkho b Gharm DISTRICTS OF Lake Karakul' CHINA 4 Hisor Fortress Darband REPUBLICAN SUBORDINATION 7 Castle Karon u Ob o i k h ing DUSHANBE Obigarm UZBEKISTAN DUSHANBE Tavildara h khs Va Vahdat Norak Kalaikhum Rangkul' Childukhtaron Vanj Lake Sarez su Vakhsh River Kyzyl g Murgab Murghob tan 6 r Dangara Hulbuk Fortress Ba 38°N Hamadani Shrine GORNO BADAKHSHAN Kulma Pass 38°N AUTONOMOUS OBLAST Ak su Hulbuk Castle Bokhtar Boce Kulob Ajina Teppa Guliston Alichur Vakhsh Garavuti KHATLON 5 Ajina Teppa Barsem 44 Springs (Chiluchor Chashma) Shahrituz REGION Khorogh Khoja Mashad Panj 9 Garmchashma Andarob 10 Yamchun ir AFGHANIS TAN Pa m Takhti Bibi Fatima Hot Springs Sangin Yamchun Vrang Wakhan Corridor Fortress Ishkashim nj Pa IBRD 44043 | JULY 2019 This map was produced by the Cartography Unit of the World Bank Group. The boundaries, colors, denominations and any other information shown on this map do not imply, on the part of the World PAKISTAN Bank Group, any judgment on the legal status of any territory, or any 0 30 60 90 120 endorsement or acceptance of such boundaries. 68°E 70°E 72°E 74°E KILOMETERS Main cover image: Yamchun Fortress (Maximum Exposure) Other cover images: Penjikent fresco (Maximum Exposure) Tajik girl in traditional dress (Surat Toimastov) Haftkul (Tourism Development Committee) Markhor (Tourism Development Committee) Pamiri handicrafts (Maximum Exposure) W W W.T R AV E LTA J I K I S TA N .TJ TO U R I S M .TA J I K I S TA N @ MA I L . RU COMMITTEE OF TOURISM DEVELOPMENT UNDER THE GOVERNMENT OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN