ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ အသိ ပ ညာမွ တ ္ စ ု ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္း ၂၀၁၇ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ 1 အႏွစ္ခ်ဳပ္ ကမာၻတစ္လႊားရိွ ရပ္ရြာအသိုက္အဝန္းမ်ားအတြက္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားသည္ မ်ားစြာအေရးႀကီးပါသည္။ ကိုင္တြယ္၍ရေသာႏွင့္ ကိုင္တြယ္၍မရေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားသည္ ကၽြႏပ ္ အ ု္ တ ႔ို ား အတိတက္ ာလႏွင့္ ဆက္စပ္ေပးပါသည္။ ထိအ ႔ု ျပင္ ထိယ ု ဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားသည္ ကၽြႏပ ္ ၏ ု္ တ ႔ို ကိယ ္ င ု ပ ို ္ျပယုဂ္ အမွတအ ္ သားမ်ားႏွင့္ ဆင့က ္ ဲေျပာင္းလဲမႈျဖစ္စဥ္ႏင ္ ဲဆင့က ွ ပ ့္ တ္သက္၍ အဖိုးတန္ေသာနားလည္မမ ု စ ႈ ်ားအား ေပးစြမ္းနိင ွ ါသည္။ ထိအ ္ ြမ္းရိပ ု ခ်က္က စီးပြားေရးဖံြၿ႔ ဖိဳး တိုးတက္မႈအတြက္လည္း အေရးႀကီးၿပီး ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈေလ်ာ့ခ်ေရးႏွင့္ ရပ္ရြာမ်ားေရရွည္ဖံြ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ အေရးႀကီးေသာအခန္းက႑က ပါဝင္ပတ္ သက္ေနပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္အလြန္အေျခအေနမ်ား၌ ထိခိုက္ခံစားရေသာရပ္ရြာမ်ား၏ ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈအားျမႇင့္တင္ရာ၌ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားသည္ အခန္းက႑တစ္ခမ ွ ါဝင္ပါသည္။ သိ႔ေ ု ပ ု သာ္လည္း ထိယ ု ဥ္ေက်းမႈေအမြအႏွစမ ္ ်ားအေပၚ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအပါအဝင္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ိဳးစုမ ံ ွ လုံျခံဳေစေရး အတြက္ အာ႐ုံစိုက္မႈ အတန္အသင့္နည္းပါးပါသည္။ ၿပီးခဲ့သည့္ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားအတြင္း သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္စီမံခန္႔ခဲြမႈဆိုင္ရာ အစီအစဥ္မ်ားအေနျဖင့္ အေတာ္ အသင့္ ေရွ႕တန္းေရာက္လာေသာ္လည္း1 အေမြအႏွစ္မ်ားအား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မႈသည္ အမ်ိဳးသားအဆင့္ႏွင့္ ေဒသအဆင့္မ်ား၌ရိွေသာ စီမံခန္႔ခဲြမႈ မဟာဗ်ဴဟာမ်ား၌ စနစ္တက် ထည့သ ြ ္းစဥ္းစားထားျခင္းမရိွေၾကာင္း ေတြရ ္ င ိွ ပါသည္။ အေတြအ ႔ ရ ႔ ၾကံဳမ်ားအရ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားသည္ အေလးထားမႈမရိွေသာ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈ၊ ျပန္လည္ထူေထာင္မႈႏွင့္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္မႈမ်ားေၾကာင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ကာလမ်ားတြင္လည္း ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈမ်ားရိွနိုင္ပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားသည္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ား၏ ဆိုးရြားေသာသက္ေရာက္မမ ွ င ႈ ်ားရရိန ို မ ္ ည့္ ထိခက ို လ ္ ယ ္ ပ ြ ္ေသာအေျခအေနတြငရ ႔ု ျပင္ ိွ ါသည္။ ထိအ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈျဖစ္စဥ္သည္လည္း ထိုစိန္ေခၚမႈမ်ားအား အေရးတႀကီးေျဖရွင္းရန္ ထပ္ေလာင္းေပါင္းထည့္လ်က္ရိွပါသည္။ ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းမႈမရိွျခင္းႏွင့္ ႐ိုးရာအစဥ္အလာ အသိပညာဗဟုသုတမ်ားေပ်ာက္ဆုံးျခင္းကလည္း ကမာၻ႔ေဒသမ်ားစြာရိွ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ထိခိုက္လြယ္မႈအား ျမင့္မားေစပါသည္။ ွ ့္ စီးပြားေရးလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ၿမိဳ႕ျပျဖစ္ထြန္းမႈႏင ္ ်ားအားအေပၚ ဖိအားမ်ားျဖစ္ေစပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေျမယာအသုံးခ်မႈဆင ္ ာ ို ရ အေျပာင္းအလဲမ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈနယ္ေျမမ်ားအေပၚ ထပ္တိုးေဘးအႏၲရာယ္မ်ား ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအတြင္း အေျခခံအေဆာက္ အအုံမ်ားပ်က္စီးမႈႏွင့္ မတူညီသည့္အခ်က္မွာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားအေပၚ သက္ေရာက္မႈမ်ားသည္ ပိုမိုၾကာရွည္နိုင္ၿပီး အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းမႈဆိုင္ရာ ဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားအပါအဝင္ စီးပြားေရးဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားဆီသို႔ ဦးတည္ေစပါသည္။ ကမာၻတစ္လႊားရိွ နိင ု င ံ ်ားအေနျဖင့္ ၎တိ၏ ္ မ ္ ်ားအား ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားမွ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္အတြက္ ဆက္စပ္သည့သ ႔ု ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ေဘာတူ စာခ်ဳပ္မ်ား၊ မူဝါဒဆိုင္ရာမူေဘာင္မ်ားႏွင့္ လုပ္ငန္းလမ္းညႊန္မ်ားေရးဆဲြ၍ နည္းလမ္းမ်ိဳးစုံျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ၾကပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ေခ်ရးဆိုင္ရာ 2 ု င နိင ံ ကာမႈေဘာင္မ်ားျဖစ္ေသာ လုပင ္ တ ္ န္းေဆာင္ရြကမ ႈ တြက္ ဟူဂမ ္ အ ို ူေဘာင္ (HFA) ႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ေခ်ေရးအတြက္ ဆန္ဒင ို ္းမူေဘာင္ (၂၀၁၅-၂၀၃၀) တို႔သည္ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးႏွင့္ ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈမ်ား၏ မတူညီေသာအေၾကာင္းအရာမ်ားအၾကားရိွ ခ်ိတ္ဆက္မႈအား အသိအမွတ္ျပဳပါသည္။ ထို႔အျပင္ ယဥ္ေက်းမႈပစၥည္းမ်ားအား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရန္ ပုံမွန္ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမံခန္႔ခဲြမႈအတြက္ အေျခခံေကာင္းတစ္ခုႏွင့္ စြမ္းေဆာင္နိုင္ ေသာဝန္းက်င္ေကာင္းတစ္ခုအား ဖန္တီးေပးနိုင္ပါသည္။ ဂ်ပန္၊ အီတလီ၊ တူရကီႏွင့္ အျခားေသာနိုင္ငံမ်ားသည္ ယင္းက႑၌ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈမ်ားအား ေဆာင္ရက ြ ္ေနၿပီး အေလ့အက်င့္ေကာင္းမ်ားလည္း ရိွေနၿပီျဖစ္ပါသည္။ ၎တိ၏ ႔ု အေတြအ ု ားအပ္ပဲ အသက္မ်ားဆုံး႐ႈံးမႈႏင ႔ ၾကံဳမ်ားအရ မလိလ ္ န္းမ်ား၌ ွ ့္ စီးပြားေရးလုပင ထိခိုက္မႈမ်ားႏွင့္ ဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားအား ေလ်ာ့ခ်နိုင္ေရးအတြက္ အေမြအႏွစ္မ်ားလုံျခံဳစိတ္ခ်ေစေရး အခြင့္အလမ္းမ်ားစြာရိွေနေၾကာင္း သိရိွရပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၊ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းမႈမ်ားႏွင့္ လူ႔အသက္မ်ားအား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္အတြက္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား စီမံခန္႔ခဲြမႈ၏ အေျခခံအစိတအ ု ္းတစ္ခအ ္ ပိင ု ျဖစ္ ေဘးအႏၲရာယ္က်ေရာက္နငို ္ေျခရိွေသာ အေဆာက္အအုမ ံ ်ား၏ ၾကံၾ့ ကံခ ့ န ံ င ို မ ႈ ား ျမႇငတ ္ အ ြ သ ့္ င္ေဆာင္ရက ္ ြားရန္ အေရးႀကီးပါသည္။ ယခုမွတ္စုမွထြက္ေပၚလာေသာ အဓိကအၾကံျပဳခ်က္မ်ားသည္ ေဘးအႏၲရာယ္အားနားလည္သေဘာေပါက္ျခင္း၊ အုပ္ခ်ဳပ္မႈအားေကာင္းေအာင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ေဘးအႏၲရာယ္ဆိုင္ရာအသိပညာေပးျခင္းႏွင့္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ျခင္း၌ ရင္းႏီွးျမႇပ္ႏွံျခင္းႏွင့္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျခင္းတို႔ျဖစ္ေသာ ဆန္ဒိုင္း မူေဘာင္ေအာက္တြင္ ေဖာ္ထုတ္ထားေသာ နယ္ပယ္ ၄ ခုႏွင့္အညီျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရိွရပါသည္။ ယခုအသိပညာမွ်ေဝျခင္းဆိုင္ရာမွတ္စုမွ ထြက္ေပၚလာေသာ အဓိကအၾကံျပဳခ်က္မ်ားမွာ ေအာက္ေဖာ္ျပပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္- • ဥပေဒ၊ မူဝါဒႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းဆိုင္ရာ မူေဘာင္မ်ား။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈအား အားေကာင္းေစေရးေဆာင္ရြက္ျခင္းကို နိုင္ငံတစ္ခု၏ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးမဟာဗ်ဴဟာ၏ အေရးႀကီးေသာအစိတအ ္ ပိင ု ျဖစ္ ႐ူျမင္သင့ပ ု ္းတစ္ခအ ္ ါသည္။ ၾကံၾ့ ကံခ ့ န ံ ငို ္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားအတြက္ ေဆာင္ရက ္ င ြ န ္ မ ို စ ႕ဲ စည္းဆိင ြ ္းရိွေသာ ဥပေဒ၊ မူဝါဒ၊ အဖြအ ု ရ ္ ာႏွင့္ လုပင ္ န္းေဆာင္ရက ြ မ ႈ င ္ ဆ ္ ာ မူေဘာင္တစ္ခတ ို ရ ု ည္ေဆာက္ ရန္ႏင ွ ့္ ေဘးအႏၲရာယ္ဆန္းစစ္ျခင္းမွ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ျခင္း၊ တုံ႔ျပန္ေဆာင္ရြက္ျခင္းႏွင့္ ျပန္လည္ထူေထာင္ျခင္းအထိ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမံခန္႔ခဲြမႈျဖစ္စဥ္တေလ်ာက္ အသီးသီးေသာပါဝင္ ပတ္သက္သမ ူ ်ားအတြက္ တာဝန္ႏင ့္ တၱရားမ်ား ခဲြျခားသတ္မတ ွ ဝ ွ ထ ္ ားရန္ အေရးႀကီးပါသည္။ ပညာရွငမ ၢ က ္ ်ား၊ ပုဂလ ိ က႑၊ ရပ္ရြာမ်ားအပါအဝင္ မတူညီေသာ ပါဝင္ပတ္သက္သူမ်ားအၾကား ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ ေပါင္းစပ္ညိႇႏိႈင္းမႈသည္ ေဘးအႏၲရာယ္အလြန္ ကာလမ်ားအတြက္လည္း လိုအပ္ပါသည္။ • ေဘးအႏၲရာယ္အား နားလည္သေဘာေပါက္ျခင္း။ အေျခခံကန ံ န္းစစ္ျခင္းႏွင့္ သက္ေရာက္မႈ ိ ္းဂဏန္းအခ်က္အလက္မ်ား ေကာက္ယူျခင္းႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ိဳးစုဆ ၸံ ည္းက် ရွာေဖြေဖာ္ထတ အေျခအေနမ်ားမွတဆင့္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအား သိပန ္ ်ား ရင္ဆင ု ္ျခင္းမ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ို ္ေနရေသာေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအား ယခုမွတ္စုအား Salman Anees Soz ႏွင့္ Zuzana Stanton-Geddes က ျပဳစုေရးသားခဲ့ပါသည္။ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္မ်ား၏ မွတ္ခ်က္မ်ားအား ယူနက္စကိုအဖြဲ႕မွ Duong Bich Hanh၊ Sophie Abraham ႏွင့္ Montira Horayangura Unakul ႏွင့္ ကမာၻ႔ဘဏ္မွ Elif Ayhan ႏွင့္ Artessa Saldivar-Sali တို႔ထံမွ လက္ခံရရိွခဲ့ပါသည္။ ယခုမွတ္စုအား Anne Himmelfarb က တည္းျဖတ္ခဲ့ၿပီး Johanna Mora က ပုံစံျပဳခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ယခုမွတ္စုအား ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးႏွင့္ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးဆိုင္ရာ ကမာၻလုံးဆိုင္ရာဌာနမွ အေထာက္အပံ့ျဖင့္ ျပဳစုခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ 1 ဆန္ဒိုင္းမူေဘာင္ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားရိွ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားအရ အေမြအႏွစ္မ်ားအေၾကာင္းအရာအေပၚ 2 ဥပမာမ်ားတြင္ ကမာၻ႔ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ သဘာဝအေမြအႏွစ္မ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးဆိုင္ရာ ပဲရစ္ ကြန္ဗင္းရွင္း (၁၉၇၂)၊ ယဥ္ေက်းမႈပစၥည္းမ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးဆိုင္ရာ က်ိဳတို ေၾကျငာစာတမ္း၊ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားမွဆုံး႐ႈံးခဲ့သည့္ သမိုင္းဝင္ေနရာမ်ားႏွင့္ ၎တို႔၏ေနရာမ်ား (၂၀၀၅)၊ ကမာၻ႔အေမြအႏွစ္မ်ား၌ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ ယူနက္စကို/ဒဗလ်ဴ အိပ္ခ်္အိုတို႔၏ မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္း (၂၀၀၆)ႏွင့္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ားဆိုင္ရာ ယူနက္စကို/ဒဗလ်ဴအိပ္ခ်္အို၏ ေနာက္တိုးစာတမ္း။ 2 ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ စီမံခန္႔ခဲြရာ၌ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေစရန္ မွတ္တိုင္မ်ားျဖစ္ပါသည္။ • ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးႏွင့္ စြမ္းေဆာင္ရည္တည္ေဆာက္ျခင္း။ ႐ုပပ ္ င ို ္းဆိင ု ရ ္ ာေလ်ာ့ခ်ျခင္းႏွင့္ ပိမ ု ိုေကာင္း ယခုမွတ္စုအား မြန္ေအာင္ေဆာင္ရက ြ ထ ္ ားေသာ အေဆာက္အဦးဆိင ု ရ ္ ာစံသတ္မတ ွ ခ ္ ်က္မ်ား၊ ေပါင္းစပ္ညိႇႏင ႔ု ဟုတ္ ိႈ ္းျခင္း သိမ ေအာက္ေဖာ္ျပပါအတိုင္း ေရွးေဟာင္းဇုံေနရာ စီမံခန္႔ခဲြမႈအပါအဝင္ အင္ဂ်င္နီယာပိုင္းမဟုတ္သည့္ ေျဖရွင္းခ်က္မ်ားအပါအဝင္ စုစည္းေရးသားထားပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈဆင ို ရ္ ာအေဆာက္အဦးမ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားစြာအား အပိုင္း-၁ တြင္ ေဘးအႏၲရာယ္ဆိုင္ရာ ေဆာင္ရြကန ို ပ ္ င ္ ါသည္။ ကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္၊ နည္းပညာႏွင့္ တီထြငဆ ္ န္းသစ္ထားေသာနည္းလမ္း သက္ေရာက္မႈမ်ားမွ ယဥ္ေက်းမႈအေမြ မ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈအေဆာက္အဦးမ်ားအား အမ်ိဳးအစားအလိုက္၊ ေမွ်ာ္မွန္းထားေသာေဘးအႏၲရာယ္ အႏွစ္မ်ားအား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ မ်ားအလိုက္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ားမွ ကာကြယ္မႈျပဳနိုင္ပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အရင္းအျမစ္အကန္႔ ရန္အတြက္ အေရးႀကီးေသာ အဓိပၸါယ္ အသတ္ရမ ႈ ်ားအရ အေရးႀကီးဆုံးေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ိွ မ ္ ်ားအား ဦးစားေပးကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ ဖြင့္ဆိုခ်က္မ်ားႏွင့္ အေျခအေနဆိုင္ရာ ျခင္းႏွင့္ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားအား မွန္ကန္စြာေပါင္းစပ္ျခင္းတို႔ျဖစ္ပါသည္။ အေနအထားမ်ား ပါဝင္ပါသည္။ • ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ျခင္းႏွင့္ ကနဦးျပန္လည္ထူေထာင္ျခင္း။ ေဘးအႏၲရာယ္ျဖစ္ၿပီးေနာက္ ျပန္လည္ထူေထာင္ အပိုင္း-၂ တြင္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြ ျခင္းသည္ အျခားအေၾကာင္းအရာမ်ားျဖစ္သည့္ (အက်ိဳးအပ်က္မ်ားဖယ္ရွားျခင္း၊ သူခိုးခိုးျခင္း၊ အမ်ိဳးအစား အႏွစ္ဆိုင္ရာ ေဘးအႏၲရာယ္စီမံခန္႔ခဲြမႈ မွားယြင္းခဲြျခားျခင္း၊ ေနာက္ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားျဖစ္ပြားျခင္း) စသည့္ကိစၥရပ္မ်ား ျဖစ္ပြားလာသည့္အခါ၌ အတြက္ တူညီေသာစိန္ေခၚမႈမ်ားႏွင့္ မူလေဘးအႏၲရာယ္၏ ဆိက ု ်ိဳးသက္ေရာက္မက ု ႀို ကီးထြားသြားေစနိင ႈ ို ပိမ ု ပ္ ါသည္။ ပါဝင္ပတ္သက္သမ ူ ်ားအေန မူေဘာင္မ်ားအား ေဖာ္ၿပထားၿပီး ျဖင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားအေပၚ ေဘးအႏၲရာယ္သက္ေရာက္မမ ု ိုေကာင္းမြန္ေသာ တု႔ျံ ပန္မႈ ႈ ်ားအား ပိမ ေကာင္းမြန္ေသာအေလ့အထမ်ားႏွင့္ ေဆာင္ရြကန ္ င ္ န္ႏင ို ရ ွ ့္ အထိအခိက ု မ ္ ခံနင ို ္ေသာ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးလုပင ္ န္းမ်ားအား ေဆာင္ရြကန ္ င ္ န္ ို ရ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားအား အႏွစ္ခ်ဳပ္၍ အတြက္ ပိမ ု ိုေကာင္းမြနစ ္ ြာ ျပင္ဆင္ေဆာင္ရက ြ ထ္ ားရန္ လိအ ု ပ္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ရပ္ရြာမ်ား၊ အသက္ေမြး ေဖာ္ျပထားပါသည္။ ဝမ္းေက်ာင္းလုပင ္ န္းမ်ားႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ား နီးနီးကပ္ကပ္ဆက္စပ္ေနေသာအခါတြင္ ျဖစ္ပါသည္။ အပိုင္း-၃ တြင္ တီထြင္ဆန္းသစ္ေသာ နည္းလမ္းမ်ားႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္စီမံခန္႔ခဲြမႈ ၁။ အေသးစိတ္က်သည့္ ဥပမာမ်ားႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား ၾကံ့ၾကံ့ခံ ယူနက္စကိုအဖြဲ႕ႀကီးမွေန၍ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္အား “အနာဂါတ္မ်ိဳးဆက္မ်ား၏အက်ိဳးအလို႔ငွါ သိမ္း နိုင္ေရး အားေကာင္းေစရးအတြက္ ဆည္းေစာင့္ေရွာက္ထားေသာ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာအႏုပညာပစၥည္းမ်ား၏ ဆက္လက္တည္ရိွေနေသာ အေမြ အေျဖမ်ားပါဝင္ပါသည္။ ္ ်ားႏွင့္ အုပစ အႏွစမ ု စ္ခု သိမ ္ တ ႔ု ဟုတ္ လူအ ႔ ဖြဲအ ႕ စည္းတစ္ခ၏ ္ ်ိဳးဆက္မ်ားမွ အေမြဆက္ခရ ု အတိတမ ွ ား ံ ရိထ အပိုင္း-၄ တြင္ မူဝါဒခ်မွတ္သူမ်ားႏွင့္ ေသာ ကိင ု တ္ ယ ြ ၍ ္ မရသည့္ ဝိေသသလကၡဏာမ်ား” ဟု အဓိပၸါယ္ဖင ြ ဆ့္ ထ ို ားပါသည္။3 ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ လက္ေတြ႔လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္သူမ်ား မ်ားအား ကိင ု တ္ ယ ြ ၍ ္ ရေသာႏွင့္ ကိင ု တ္ ယ ြ ၍္ မရေသာဟူ၍ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ အမ်ိဳးအစားခဲြျခားထားပါသည္။ အတြက္ အဓိကေက်သာ အၾကံျပဳခ်က္ ကိုင္တြယ၍ ္ ရေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားထဲတြင္ အေဆာက္အဦးမ်ား၊ သမိုင္းဝင္ေနရာမ်ား၊ အထိမ္း မ်ားအား အႏွစ္ခ်ဳပ္၍ ေဖာ္ျပထားပါ အမွတအ ္ ေဆာက္အဦးမ်ား၊ ထင္ရွားသည္အႏုပညာလက္ရာမ်ား သိမ ႔ု ဟုတ္ အနာဂါတ္အတြက္ ထိန္းသိမ္း သည္။ ေစာင့္ေရွာက္ထားထိက ု သ ္ ည္ဟယ ု ဆ ူ ေသာ အျခား႐ုပဝ ္ တၱဳပစၥည္းမ်ားပါဝင္ပါသည္။ ထိ႐ ု ဝ ု ပ ္ တၱဳပစၥည္းမ်ား ထဲတင ြ ္ ယဥ္ေက်းမႈတစ္ခခ ု ၏ ု ေရွးေဟာင္းသုေတသန၊ ဗိသက ု ာ၊ သိပၸံႏင ွ န ့္ ည္းပညာဆိင ္ ာ ႐ုပဝ ု ရ ္ တၱဳပစၥည္းမ်ား အပိုင္း-၅ နိဂုံးႏွင့္ အၾကံျပဳခ်က္မ်ား ပါဝင္ပါသည္။ ကိင 4 ု တ ္ ယ ြ ၍္ မရေသာ ယဥ္ေက်းမႈေအမြအႏွစမ ္ ်ားတြင္ ႏႈတ္ျဖင့္ေျပာဆိလ ု ာၾကေသာ ႐ိုးရာအစဥ္ အလာမ်ား၊ ေျဖေဖ်ာ္မႈဆိုင္ရာအႏုပညာမ်ား၊ လူမႈေရးအေလ့အထမ်ား၊ ထုံးတမ္းဓေလ့မ်ား၊ ပြဲလမ္းအစဥ္ အလာမ်ား၊ သဘာဝႏွင့္ စၾကဝဋာဆိင ္ ာ အသိပညာဗဟုသတ ု ရ ု ႏွင့္ အေလ့အထမ်ား၊ သိမ ႔ု ဟုတ္ ႐ိုးရာလက္မႈ ပစၥည္းတစ္ခခ ု အ ု ားထုတလ ္ ပု ရ ္ န္ အသိပညာဗဟုသတ ု ႏွင့္ ကၽြမ္းက်င္မမ ့ ႔ေ ႈ ်ားကဲသ ို သာ ဘိုးဘြားဘီဘင္မ်ား ထံမွ သား၊ ေျမးစဥ္ဆက္အထိ လက္ဆင့က ္ မ္းရယူခဲ့ေသာ ႐ိုးရာအစဥ္အလာမ်ားႏွင့္ ေနထိင ု မ္ ဆ ို ရ ႈ င ္ ာေဖာ္ျပ ခ်က္မ်ား ပါဝင္ပါသည္။ ကိုင္တြယ္၍မရေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္သည္ အသိပညာရွင္မ်ားႏွင့္ ကၽြမ္းက်င္သူအတတ္ပညာရွင္မ်ား ဆုံးပါးသြားျခင္း၊ 5 လုပက္ ငို ္ေဆာင္ရက ြ ပ ္ အုံ ေလ့အထမ်ား ျပန္က ႔ ်ဲေပ်ာက္ကယြ ္ျခင္းႏွင့္ ဆင့က ္ လ ဲ က္ဆင့က ္ မ္းပညာအေမြေပးမႈ အဆက္ျပတ္မမ ႈ ်ားေၾကာင့္ အေတာ္အသင့ႀ္ ကီးမားေသာ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ား ရင္ဆိုင္ေနရပါသည္။ ယခုမွတ္စုသည္ ကုိင္တြယ္၍ရေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားအား ဦးစားေပး၍ ၎တို႔၏ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ မ်ားႏွင့္ဆက္စပ္၍ ထိခိုက္လြယ္မႈအေျခအေနႏွင့္ အေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ား၏ ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈအား ျမႇင့္တင္ျခင္းအတြက္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ား ပါဝင္ပါသည္။ ္ ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈႏင ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ု ္းဆိင ွ ့္ သမိင ္ ာသ႐ုပ္ေဖာ္ခ်က္မ်ားအတြက၊ ု ရ ္ ခန္းက႑မွ ပါဝင္ ္ သက္ေသၿပခ်က္မ်ားအတြက္ အေရးႀကီးသည့အ ၿပီး ေဒသတြင္းႏွင့္ အမ်ိဳးသားစီးပြားေရးအတြကလ ္ ည္း အေရးႀကီးပါသည္။ အတိတ္ႏင ့္ က္စပ္၍လည္းေကာင္း၊တည္ရိွေနသာ လူမႈေရးသဟဇာတျဖစ္မအ ွ ဆ ႈ တြက္ ခ်ိတဆ ္ က္၍လည္းေကာင္း ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားအား အမ်ိဳးသားႏွင့္ ရပ္ရြာျဖစ္တည္မႈ အမွတအ ္ သားမ်ားအတြက္ အဖိုးတန္သည္ဟု နားလည္ထားၾကပါသည္။ ထိအ ႔ု ျပင္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားသည္ စီးပြားေရးဖံြၿ႔ ဖိဳးတိုးတက္မႈ အေၾကာင္းအရင္းအတြက္ ေအရးပါၿပီး ႀကီးထြားေရး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈေလ်ာ့ေခ်ရးႏွင့္ ရပ္ရြာ မ်ားေရရွညဖ ႔ု တြက္ အေရးႀကီးေသာအခန္းဏ႑မွ ပါဝင္ပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ံြၿ႔ ဖိဳးတိုးတက္ေရးတိအ ု တ ္ ်ား အထူးသျဖင့္ ကိင ္ ြယ၍္ ရေသာ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ားအား တန္ဖိုးထားထိန္းသိမ္းနိုင္မည့္ နည္းလမ္းမ်ားကိုရွာေဖြရန္ သုေတသနမ်ားလည္း ေဆာင္ရြက္လ်က္ရိွပါသည္။ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာအရင္းအႏီွး 3 ယူနက္စကို “ကိုင္တြယ္၍ရေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား” http://www.unesco.org/new/en/cairo/culture/tangible-cultural-heritage/ 4 အိုင္ဘီအိုင္ဒီ 5 ယူနက္စကို “ကိုင္တြယ္၍မရေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားဆိုသည္မွာ အဘယ္နည္း။” https://ich.unesco.org/doc/src/01851-EN.pdf. ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ 3 ို ္းဆိင မ်ား ႏွင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ပင ု ရ ္ ာ အရင္းအျမစ္မ်ားႏွငအ ့္ ၿပိဳင္ စီးပြားေရးပညာရွငမ ္ ်ားအေနျဖင့္ အေမြအႏွစပ ို ရ ္ စၥည္းမ်ားအား ယဥ္ေက်းမႈဆင ္ ာ အရင္းအျမစ္မ်ားအျဖစ္ အမ်ိဳးအစားသတ္မွတ္၍ တန္ဖိုးအျဖစ္အသိအမွတ္ျပဳပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမံခန္႔ခဲြမႈ႐ႈေထာင့္မွေန၍ ၾကည့္မည္ဆိုပါက ယဥ္ ္ ်ားအား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရျခင္း၏ အဓိကအေၾကာင္း ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ႔ ဝမ်ား၊ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းမႈမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရးလုပ္ေဆာင္ အရင္းသည္ လူဘ ခ်က္မ်ားႏွင့္ ခ်ိတဆ ္ က္ေနပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားေၾကာင့္ စီးပြားေရးဆုံး႐ႈံးမႈ ႏွင့္ လူအ ႔ သက္မ်ားဆုံး႐ႈံးရမႈ၏ ထင္ရွားေသာဥပမာမ်ားအား နီေပါနိင ု င္ တ ံ င ြ ္ ေတြ႔ ွ နိင ရိရ ္ ါသည္။ ၂၀၁၅ ခုႏစ ု ပ ွ ၌္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ငလ်င္ေဘးသည္ လူအ ႔ သက္ေပါင္း ၈၅၀၀ ဆုံး႐ႈံးေစခဲၿ့ ပီး နီေပါနိင ု င ံ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစဆ ္ ၏ ္ င ္ ာ အဓိကရပ္ဝန္း ို ရ တစ္ခုျဖစ္ေသာ ခမတၱဴျမစ္ဝမ ွ ္းလြင္ျပင္ ကမာၻယ႔ ဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစဇ ္ အ ုံ ား ဆိုး ဆိုးရြားရြား ပ်က္စီးေစခဲပ ့ ါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္အလြန္ လိအ ု ပ္ခ်က္မ်ား ဆန္းစစ္ ခ်က္အရ ခရီးသြားလာေရးလုပ္ငန္းႏွင့္ ဆက္စပ္ဝန္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းမ်ားဆုံး႐ႈံး မႈႏငွ ့္ ခရီးသြားမ်ား၏ အသုံးစရိတ္ေလ်ာ့က်မႈမ်ားေၾကာင့္ ငလ်င္အၿပီးေနာက္ပင ို ္း (၂)ႏွစတ ္ ာကာလအတြင္း နီေပါ႐ူပီးေငြ (၆၂)ဘီလယ ံ အေမရိကန္ ေဒၚလာသန္း Nepal: Earthquake (2015). Source: World Bank ီ ( (၆၀၀) ခန္႔ ဆုံး႐ႈံးနိုင္ေျခရိွခဲ့ပါသည္။ ထိုအခ်က္သည္ နိုင္ငံ၏အဓိကက်ေသာ အခန္းက႑တစ္ခအ ု ေပၚ သိသာထင္ရွားေသာ သက္ေရာက္မတ ႈ စ္ခုျဖစ္ၿပီး ထိုေန ရာတြင္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းမႈႏင ွ ့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားအား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္းသည္ နီးကပ္စြာဆက္ႏြယ္ေနသည္ကို ေတြရ ိွ ပါသည္။ အသက္ ႔ ရ ေမြးဝမ္းေက်ာင္းလုပ္ငန္းမ်ားအျပင္ ယဥ္ေက်းမႈအေဆာက္အဦးမ်ားျဖစ္ေသာ ျပတိုက္၊ ဘာသာေရးအေဆာက္အဦးမ်ား၊ စီမံခန္႔ခဲြေရးအေဆာက္အဦးမ်ားႏွင့္ ရပ္ရြာအတြင္းရိွ လူေနထိင ု ရ္ ာအိမမ ္ ်ားတြင္ေနထိင ု ၾ္ ကေသာ၊ အလုပလ ္ ပ ု က ္ င ို ၾ္ ကေသာသူမ်ားအတြကလ ္ ည္း ထည့သ ြ ္းစဥ္းစားရန္ လိအ ္ င ု ပ္မည္ျဖစ္ပါသည္။ အေရးေပၚ အေျခအေန ဝန္ေဆာင္မမ ႈ ်ားအတြက္ ေနာက္ဆက္တဲအ ြ ေၾကာင္းအရာမ်ား၊ အက်ိဳးအပဲအ ့ ပ်က္အစီးမ်ားေၾကာင့္ လက္လမ ို မ ွ ္းမီနင ႈ ေျခအေနႏွင့္ လူမႈေရးသဟဇာတ ္ အ ျဖစ္မႈအေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ စသည့္အခ်က္မ်ားအားလည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမည္ျဖစ္ပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစသ ္ ည္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ား၏ ဆိုးရြားေသာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မမ ႈ ်ားႏွငပ ့္ တ္သက္၍ ထိခက ို လ ္ ည့အ ္ ြယသ ွ ါသည္။ ္ ေျခအေနတြင္ ရိပ ေရႀကီးျခင္းမ်ား၊ ငလ်င္ေဘးမ်ား၊ ေျမၿပိဳမႈမ်ားႏွင့္၊ မီးေဘးမ်ား၊ ေရရွည္ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈမ်ားႏွင့္ အျခားေသာ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ားအား ထိခိုက္ပ်က္စီးေစျခင္း သို႔မဟုတ္ အလုံးစုံပ်က္စီးေစျခင္းမ်ား ျဖစ္ပြားေစနိုင္ပါသည္ (ဥေရာပ သမဂၢ ၂၀၁၇)။ လက္ရိွျဖစ္ေပၚေနသည္မ်ာအေပၚ အေျခခံပါက ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားျဖစ္ပြားသည့္ အႀကိမ္အေရအတြက္ႏွင့္ ျပင္းထန္မႈမ်ားသည္ ပိုမိုျမင့္မားလာမည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ရနိုင္ပါသည္။ မိုးျပင္းထန္စြာရြာသြန္း ္ က္လာျခင္းတိအ ျခင္းႏွင့္ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ျမင့တ ႈ ်ားကလည္း ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစအ ႔ု ပါအဝင္ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမမ ို ္ေစသည့္ ္ ေဆာက္အဦးမ်ားအား ထိခက ေဘးအႏၲရာယ္အသစ္မ်ား ျဖစ္ေပၚေစပါသည္ (Meier, Will ႏွင့္Petzet၂၀၀၇)။ အထူးသျဖင့္ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသမ်ားရိွ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္အေဆာက္အဦးမ်ား အတြက္ျဖစ္ပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားသည္ ထိုကဲ့သို႔ေသာ ကမာၻလုံးဆိုင္ရာေျပာင္းလဲမႈမ်ားအား ခံနိုင္စြမ္းရည္မရိွပဲ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ပါးေရးႏွင့္ လိုက္ေလ်ာညီေထြစြာေျပာင္းလဲနိုင္ေရး မဟာဗ်ဴဟာမ်ားခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္သြားရန္ အေရးတႀကီးလိုအပ္ေၾကာင္း မီးေမာင္းထိုးျပလ်က္ရိွပါသည္။ ိ တ တစ္စတ ို လ ္ စ္ေဒသအားျဖင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ အေဆာက္အဦးမ်ား၏ ထိခက ္ ြယမ ္ အ ႈ ေျခအေနသည္ ထိအ ု ္ေရးဆိင ု ေဆာက္အဦးမ်ား၏ ေဆာက္လပ ္ ာႏွင့္ ု ရ ထိန္းသိမ္းမႈဆိုင္ရာအရည္အေသြးမ်ားအပါအဝင္ ၎တို႔၏တည္ေနရာႏွင့္ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာဝိေသသလကၡဏာမ်ားႏွင့္လည္း ဆက္စပ္ေနပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသရိွ ေရြ႕ေျပာင္း၍မရနိုင္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္အေဆာက္အဦးမ်ားသည္ အထူးသျဖင့္ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈ၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ား ့္ တ္သက္၍ ထိခက ႏွငပ ္ ြယ္ေသာအေျခအေနတြငရ ို လ ္ ပိွ ါသည္။ အျခားတစ္ဖက္တြငလ ္ ည္း အခ်ိဳ႕ေသာ ထိခက ို လ ္ ြယမ ္ မ ႈ ်ားသည္ တည္ေဆာက္မပ ႈ စ ံ ်ားေၾကာင့လ ုံ မ ္ ည္း ျဖစ္နိုင္ပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အခ်ိဳ႕ေသာယဥ္ေက်းမႈအေဆာက္အဦးမ်ားအား ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်မႈ သို႔မဟုတ္ အားျဖည့္ေဆာင္ရြက္မႈ စသည္အခ်က္မ်ား ေကာင္းစြာျပဳလုပထ ွ ဲ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈ သိမ ္ ားျခင္းမရိပ ႔ု ဟုတ္ ျပန္လည္ျပဳျပင္ျခင္း စသည္မ်ား ျပဳလုပခ ္ ဲ့ျခင္းမ်ားရိပ ွ ါသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာအထိမ္း အမွတမ ္ ်ားႏွင့္ အေဆာက္အဦးမ်ားသည္ တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ အသုံးျပဳသည့္ပစၥည္းမ်ားေၾကာင့္လည္းေကာင္း သို႔မဟုတ္ ဗိသုကာဆိုင္ရာလက္ရာမ်ားေၾကာင့္ လည္းေကာင္း ထိခက ို လ ္ ြယ္ေသာအေျခအေနမ်ား ျဖစ္ေပၚေနရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အုတစ ္ ရ ီ ာတြင္ ဘိလပ္ေျမကဲသ ့ ႔ို အသုံးျပဳေသာေျမမႈနတ ႔္ င ြ ္ စဲကြ ပ္မႈ ို ရ အားနည္းၿပီး ခံနင ္ ည္နည္းပါးကာ ပန္းရံဆင ို ရ္ ာဖြစ ႕ဲ ည္းမႈတင ြ ္ လိက ု ္ေလ်ာညီေထြမႈ မရိွေတာ့ပဲ ေျမငလ်င္လပ ႈ ခ ္ င ္ ်ိနတ ြ ္ အလိက ု သ ္ င့မ ္ လႈပရ ု က ္ ွားနိင ္ ာ ထိခက ို ပ ္ ်က္စီးမႈ မ်ား အလြယတ ္ ကူျဖစ္ေပၚေစနိင ု ပ ္ ါသည္။ ထိအ ႔ု ျပင္ လုံေလာက္သည့အ ္ ေထာက္ အခံမရိပ ဲ ည္ရိွေနေသာ ျမင့မ ွ တ ္ ားေသာေပါင္းမိုးမ်ားႏွင့္ ေနရာက်ယ္က်ယ္ယထ ူ ား ေသာ အေဆာက္အဦးမ်ားသည္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ပါးေရးအတြက္ ပိမ ု ိုေဆာင္ ရြက္ရန္လိုအပ္သည္ကို ေတြ႔ရိွရပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အာရွတစ္ခြင္၌ရိွေသာ ထိပတ ္ ားေသာေမွ်ာ္စင္ကဲသ ္ ြင္ျမင့မ ႔ို စ ့ ပ ံ ား ေထာက္ခံေပးထားရသည့္ ေပါင္းမိုး ုံ အ ႏွင့္ခ်ိတ္ဆက္ထားေသာ နံရံပါအေဆာက္အဦးမ်ားသည္ ေျမငလ်င္ဒဏ္ ပိုမိုခံရ Myanmar: Floods (2015). Source: World Bank ေလ့ရိွပါသည္။ 4 ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာဝိေသသလကၡဏာမ်ားေၾကာင့္အျပင္ ထိုယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္အေဆာက္အဦးတည္ရိွရာ လူမႈစီးပြားဝန္းက်င္မ်ားကလည္း ထိခိုက္လြယ္မႈဆိုင္ရာ အေျခအေနမ်ားအား ျဖစ္ေပၚေစပါသည္ (Jigyasu 2016)။ ၿမိဳျ႕ ပျဖစ္ထြန္းမႈႏင ္ န္းမ်ားသည္ေၾကာင့္ အထိမ္းအမွတ္ေဆာက္အဦးမ်ား၊ ဝတ္ျပဳရာေနရာ ွ ့္ စီးပြားေရးလုပင မ်ားႏွင့္ သဘာဝအေမြအႏွစက ္ သ ို သာ သမိင ဲ့ ႔ေ ္ ်ားအား တည္ေဆာက္ေရးလုပင ု ္းဝင္အေမြအႏွစမ ္ န္းအသစ္မ်ားက ဝန္းရံလာသည့အ ္ ေျခအေနမ်ား ျဖစ္ေပၚေစသည္ကို လည္း ေတြ႔ရိွရပါသည္။ ထိုေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားသည္ ဆိုးရြားစြာေဆာက္လုပ္ထားေလ့ရိွၾကၿပီး ခြင့္ျပဳခ်က္ေပးသည့္ ဥပေဒေၾကာင္းဆိုင္ရာမူေဘာင္သတ္ မွတ္ခ်က္မ်ားလည္း မရိွျဖစ္တတ္ၾကပါသည္။ အေရးေပၚအေျခအေနတစ္ခုခု၌ ထိုအေဆာက္အဦးအသစ္မ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္အေဆာက္အဦးမ်ားထံ သို႔ ဝင္ထြက္မႈခက္ခဲေစျခင္းအပါအဝင္ အျခားေသာေဘးအႏၲရာယ္ျဖစ္ပြားေစသည့္ အခ်က္မ်ားလည္းျဖစ္ပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္ျဖစ္ပြားအၿပီးကာလမ်ား၌ ၿမိဳၿ႕ ပထူထပ္သည့္ေနရာမ်ားရိွ သမိငု ္းဝင္အေဆာက္အဦးမ်ားသည္ ယာယီလူေနထိင ္ ာအေဆာက္အဦးမ်ားအျဖစ္သ႔ို ေျပာင္းလဲသြားတတ္ၾကပါသည္။ ထိခက ု ရ ္ ယ ို လ ္ ႈ ြ မ ကိုျမင့္မားေစသည့္ အျခားေသာအေၾကာင္းအခ်က္မ်ားတြင္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ အသိပညာအားနည္းျခင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈအေဆာက္အဦးမ်ားအား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္ ဦးစားေပးသတ္မွတ္မခံရျခင္း၊ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးဆိုင္ရာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားေဆာင္ရြက္ရန္ စြမ္းေဆာင္ရည္နည္းပါးျခင္း၊ ဆက္စပ္ပတ္သက္သူမ်ားအၾကားရိွ ေပါင္းစပ္ညိႇႏိႈင္းျခင္းႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာအေဆာက္အဦးမ်ားအတြက္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာစီမံခန္႔ခဲြမႈတြင္ အကန္႔အသတ္ရိွျခင္းတို႔ ပါဝင္ပါသည္။ (Taboroff 2000) သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအတြင္း ပုံမွန္အေျခခံအေဆာက္အဦးမ်ားပ်က္စီးမႈႏွင့္ မတူညီသည္မွာ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ အေမြအႏွစ္မ်ားအေပၚသက္ေရာက္မႈမ်ား သည္ ျပန္လည္ကစ ု ္ျခင္းမရိပ ု ားနိင ွ ဲ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားအပါအဝင္ စီးပြားေရးဆိင ု ရ ္ ာဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားလည္း ျဖစ္ပြားေစနိင ္ ါသည္။ အေမြအႏွစအ ု ပ ္ ေဆာက္ အဦးမ်ားအေပၚ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္မမ ႈ ်ားသည္ ျဖစ္ပြားေသာေဘးအႏၲရာယ္အေပၚမူတည္၍ ကဲြျပားျခားနားမႈမ်ားရိန ို ပ ွ င ္ ါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေရႀကီးသည္ စြတစ ္ ို ျခင္းႏွင့္ အားနည္းေစျခင္းတိ႔ျု ဖင့္ အေဆာက္အဦးမ်ားအား သက္ေရာက္မႈျဖစ္ေစပါသည္။ ၾကာရွည္ေရနစ္ျမႇပမ ႈ ည္ ဖြစ ္ သ ဲ႕ ည္းပုဆံ င ္ ာ မတည္မၿငိမ္ျဖစ္မက ို ရ ႈ ိုျဖစ္ေစၿပီး အေျခခံအုတ္ျမစ္၏ အေျခက်မႈကို ထိခိုက္ေစပါသည္။ ေရထဲတြင္ေမ်ာေနေသာ အပ်က္အစီးအပိုင္းအစမ်ားသည္ အေဆာက္အဦး၏ ဖြဲ႕စည္းပုံပိုင္းဆိုင္ရာပ်က္စီးမႈ ကို ျဖစ္ေပၚေစတတ္ၿပီး ေသးငယ္ေသာအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ားအား ပ်က္စီးေစနိုင္ပါသည္။ ႐ုတ္တရက္ေရႀကီးျခင္းမ်ားသည္ ျပတိုက္မ်ားႏွင့္ မွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ား အထူးသျဖင့္ ေျမတိုက္ခန္းမ်ားတြင္သိမ္းဆည္းထားပါက အႏၲရာယ္ရိွနိုင္ပါသည္။ ေျမငလ်င္မ်ားသည္ သမိုင္းဝင္အေဆာက္အဦးမ်ားအား ဆိုးရြားေသာအႏၲရာယ္ မ်ား ျဖစ္ေစပါသည္။ အထူးသျဖင့္ အဂၤေတအေဆာက္အဦးမ်ားတြင္ အက္ေၾကာင္းမ်ားျဖစ္ေစတတ္ၿပီး အေဆာက္အဦး၏ပုစ ံ န ံ မ ွ က ္ ို ထိခက ို ္ေစကာ တစ္စတ ိ တ ္ စ္ပင ို ္း သို႔မဟုတ္ အလုံးစုံၿပိဳက်ပ်က္စီးျခင္းမ်ား ျဖစ္ေစနိုင္ပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ပါးေစေရး မဟာဗ်ဴဟာမ်ားခ်မွတ္ရာ၌ ေဘးအႏၲရာယ္အမ်ိဳးအစားတစ္ခုခ်င္းစီ ႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားေပါင္းစပ္ထားျခင္းတိအ ႔ု ား အေရးတႀကီးထည့သ ္ ငြ ္းစဥ္းစားသင့ပ ္ ါသည္။ ဇယားကြက- ္ ၁ တြင္ မၾကာေသးခင္ကျဖစ္ပြားခဲသ ့ ည့္ ယဥ္ေက်းမႈဆင ို ရ္ ာ အေမြအႏွစမ ္ ်ားအား ထူးထူးျခားျခား ပ်က္စီးမႈမ်ားျဖစ္ေစခဲသ ့ ည့္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားစာရင္းအား ေဖာ္ျပထားပါသည္။ ထိုျဖစ္ရပ္မ်ား၏တစ္ခခ ု ်င္းစီ၌ သက္ေရာက္မမ ႈ ်ား သည္ အေမြအႏွစ္အေဆာက္အဦးမ်ားအား တိုက္႐ိုက္ထိခိုက္ပ်က္စီးျခင္းထက္ ပိုမိုလြန္ကဲပါသည္။ စီးပြားေရးဆိုင္ရာဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားသည္လည္း ႀကီးမားပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ 5 ဇယား-၁ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားေၾကာင့္ ထိခိုက္ပ်က္စီးခဲ့ရေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေနရာမ်ားစာရင္း ခုႏွစ္ နိုင္ငံ ေဘးအႏၲရာယ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္ေဖာ္ျပခ်က္ ခုႏွစ္ နိုင္ငံ ေဘးအႏၲရာယ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္ေဖာ္ျပခ်က္ အန္မာ႐ိုက္ေဒသရိွ စိန္႔ၾသဂတ္စတင္း ဘုရားေက်ာင္းႏွင့္ ေနာ္စီရာေဒသရိွ ဆန္ဘန္ဒီတို ဘုရားေက်ာင္းမ်ားအပါအဝင္ ရာစုႏွစ္ႏွင့္ခ်ီ၍ သက္တမ္းရိွေသာ အေဆာက္အဦးမ်ားသည္ အလုံးစုံပ်က္စီးသြားခဲ့ပါသည္ (Kirchgaessner and Gluffrida 2016) ။ ထိခိုက္ခံစားခဲ့ရ ၂၀၁၆ အီတလီ ေျမငလ်င္ ေသာ ေဒသတစ္ခုလုံး၏ ခရီးသြားလုပ္ငန္းမွ ယူ႐ိုေငြ (၉) ဘီလီယံေလာက္ ရွာေဖြနိုင္ၿပီး ထို ဝင္ေငြ၏တစ္စိတ္တစ္ေဒသသည္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားႏွင့္ တိုက္႐ိုက္ဆက္စပ္ေနပါ သည္။ ထိုေဘးအႏၲရာယ္ျဖစ္ပြားၿပီးကာလအတြင္း ခရီးသြားအေရအတြက္သည္ လ်င္ျမန္စြာ က်ဆင္းသြားခဲ့ပါသည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္၌ ျမန္မာနိုင္ငံအလယ္ပိုင္းတြင္ ျပင္းအားအဆင့္ ၆.၈ ရစ္ခ်က္စတာစေကးရိွ ေျမငလ်င္တစ္ခု လႈပ္ခတ္ခဲ့ပါသည္။ ထိုေၿမ ငလ်င္ဒဏ္ေၾကာင့္ အနည္းဆုံးလူ၃ဦးေသဆုံးၿပီး ပုဂံလြင္ျပင္ရိွ ဗုဒၶဘာသာဘုရားေက်ာင္းေပါင္း ၄၀၀ နီးပါး ထိခိုက္ပစၥည္းခဲ့ရပါသည္ (Myint and Tun 2016) ။ ထိုေဒသသည္ ျမန္မာနိုင္ငံခရီးသြားလုပ္ငန္း၏ ဗဟိုအခ်က္အခ်ာေဒသ ၂၀၁၆ ျမန္မာ ေျမငလ်င္ တစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ ထိုခရီးသြား လုပ္ငန္းသည္ စီးပြားေရး၏ ၃% အားကိုယ္စားျပဳၿပီး အလုပ္ အကိုင္တြင္လည္း ထိုပမာဏမွ် ကိုယ္စားျပဳပါသည္။ ေဒသခံမ်ား၏ ဝင္ေငြအေပၚ သက္ ေရာက္မႈရိွနိုင္သည့္အျပင္ ထိုဘုရားေစတီပုထိုးမ်ားအား ျပန္လည္ျပဳျပင္ရသည့္ ကုန္က် စရိတ္မွာ ျမင့္မားပါသည္။ ၂၀၁၅ခုႏွစ္တြင္လႈပ္ခတ္ခဲ့ေသာ နီေပါေျမငလ်င္သည္ စီးပြားေရးအေပၚ ဆိုးဆိုးရြားရြား ဆိုး က်ိဳးသက္ေရာက္ေစခဲ့ပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားအေပၚ သက္ေရာက္ခဲ့ေသာ ဆိုး က်ိဳးသည္ ပို၍သိသာထင္ရွားပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ယူနက္စကိုစာရင္းဝင္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြ ၂၀၁၅ နီေပါ ေျမငလ်င္ အႏွစ္မ်ားအပါအဝင္ အထိမ္းအမွတ္အေဆာက္အဦး ၇၅၀ဝန္းက်င္နီးပါး ထိခိုက္ခဲ့ရပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား က႑တစ္ခုတည္းအေပၚ စီးပြားေရးထိခိုက္ဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားသည္ နီေပါနိုင္ငံ၏ေငြေၾကးအရ ၁၉ ဘီလီယံ သို႔မဟုတ္ အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၁၈၀ သန္းမွ်ရိွပါ သည္။ (နီေပါအစိုးရ ၂၀၁၅) ထိခိုက္ခံစားခဲ့ရေသာ လူဦးေရ ၃.၂ သန္းအနက္ ၃၄၈,၀၀၀ ဦးအား ေျပာင္းေရြ႕ေနရာခ်ထား ခဲ့ရပါသည္ (NDRRMC 2013) ။ ဘိုေဟာရိွ သမိုင္းဝင္ ဘုရားေက်ာင္းမ်ားစြာ ၿပိဳက်ပ်က္စီးခဲ့ ၂၀၁၃ ဖိလစ္ပိုင္ ေျမငလ်င္ ရပါသည္။ ထို သမိုင္းဝင္ဘုရားေက်ာင္းမ်ား ပ်က္စီးဆုံး႐ႈံးမႈသည္ အေမရိကန္ေဒၚလာသန္း ၃၀ ေက်ာ္ဖး ွ ါသည္။ ဖိလစ္ပင ုိ မွ်ရိပ ုိ န ္ င ုိ င ္ ၏ ု ရ ံ ဘာသာေရးဆိင ႈ ရး ္ ာ အစဥ္အလာမ်ားအရ လူမေ ဆိုင္ရာ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္မႈသည္ စီးပြားေရးအေပၚထိခိုက္မႈထက္ ပို၍မ်ားျပားပါသည္။ လူ ၂၂၀ေက်ာ္ေသဆုံးခဲ့ရၿပီး အယုဒၶယကမာၻ႔အေမြအႏွစ္ဇုံႏွင့္ ၎ဝန္းက်င္ရိွ ေရွးေဟာင္း ဘုရားေက်ာင္းေပါင္း ၂၀၀ ေက်ာ္ ေရနစ္၍ ထိခိုက္ပ်က္စီးခဲ့ရပါသည္ (Taylor 2011) ။ ၂၀၁၁ ထိုင္းနိုင္ငံ ေရႀကီးမႈမ်ား ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္က႑အေပၚ စီးပြားေရးအရ ထိခိုက္ဆုံး႐ႈံးမႈသည္ ထိုင္းဘတ္ေငြ ၇.၅ ဘီလီယံေက်ာ္ သို႔မဟုတ္ အေမရိကန္ေဒၚလာသန္း ၂၅၀ ခန္႔ရိွပါသည္။ (GFDRR 2012) ခန္႔မွန္းေပ်ာက္ဆုံးႏွင့္ ေသဆုံးသူဦးေရမွာ ၁၉,၅၀၀ ဦးခန္႔ရိွၿပီး ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္အရ ၂၀၁၁ ဂ်ပန္နိုင္ငံ ဆူနာမီ၊ ေျမငလ်င္ ေျမငလ်င္ေၾကာင့္ ထိခိုက္ပ်က္စီးခဲ့ရ ေသာ အေဆာက္အဦး ေပါင္းမွာ ၁,၀၀၀ ေက်ာ္ျဖစ္ပါ သည္။ (COMOS 2011) ၂၀၁၁ခုႏွစ္၌ နယူးဇီလန္နိုင္ငံတြင္လႈပ္ခတ္ခဲ့ေသာ ခရစ္ခ်က္ေျမငလ်င္သည္ နိုင္ငံ၏စီးပြား ေရးအေပၚ ႀကီးမားစြာထိခိုက္ေစခဲ့ၿပီး ခန္႔မွန္းဆုံး႐ႈံးမႈတန္ဖိုးမွာ စုစုေပါင္းျပည္တြင္းထုတ္ ကုန္တန္ဖိုး၏ ၈%ခန္႔ျဖစ္ပါသည္။ ခရစ္ခ်က္သည္ ခရီးသြားလုပ္ငန္း၏ ဝင္ေပါက္တစ္ခု ၂၀၁၀ နယူးဇီလန္ ေျမငလ်င္ ျဖစ္ၿပီး ထိုက႑မွရရိွေသာ ဝင္ေငြအရပ္ရပ္၏ ၂၀% ကို ကိုယ္စားျပဳပါသည္။ ထိုေဒသရိွ ခရီးသြားလုပ္ငန္းသည္ ထိခိုက္မႈအမ်ားဆုံးရိွခဲ့ေသာ ဗဟိုၿမိဳ႕ေတာ္ကဲ့သို႔ေသာေနရာမ်ားရိွ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေနပါသည္။ ” https://www.wmf.org/project/cultural-heritage-sites-nepal. a. World Monuments Fund, “Cultural Heritage Sites of Nepal, 6 ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ ၂။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈအား တည္ေဆာက္ျခင္း ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈအားျမႇင့္တင္ရာ၌ ၾကံဳေတြ႔ရေသာစိန္ေခၚမႈမ်ား ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ား၏ ၾကံၾ့ ကံခ ့ နံ င ို မ ္ အ ႈ ားျမႇငတ ့္ င္ရာ၌ စိန္ေခၚမႈမ်ားစြာရိပ ွ ါသည္။ အေမြအႏွစအ ္ ေဆာက္အဦးမ်ားအေနျဖင့္ သဘာဝေဘးမ်ား၏ အႏၲရာယ္မ်ားႏွင့္ ု ၾို ကံဳေတြရ ပိမ ႔ င္ဆုံေနရေသာ္လည္း ထိယ ု ဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားအား ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးဆိင ု ရ္ ာ နိင ု င ံ ကာအစီအစဥ္မ်ားတြင္ မၾကာေသးခင္ ထည့သ ္ တ ြ ္းစဥ္း ္ င စားခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္ပါသည္ (UNESCO 2007 c) ။ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္၌ ကမာၻ႔အေမြအႏွစ္အေဆာက္အဦးမ်ားဆိုင္ရာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး မဟာဗ်ဴဟာအား ကုလ သမဂၢအဖြက ဲ႕ အတည္ျပဳခ်မွတခ ့ ါသည္။ ထိအ ္ ဲပ ု ခ်ိနမ ္ စ ွ ၍ ကမာၻယ ႔ ဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေနရာမ်ားအား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရး ဟူဂပ ု ိုေကာဆိင ို ႐ိတ ္ ာ လမ္းညႊန္ ု ရ မူဝါဒမ်ားအား အတည္ျပဳနိင ု ္ေရးအတြက္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတခ ္ ပ ဲ့ ါသည္။ ၂၀၁၅ ခုႏစ ွ တ ္ င ြ ္ျပဳလုပခ္ ဲ့ေသာ ကုလသမဂၢ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးဆိင ္ ာ တတိယအႀကိမ္ ု ရ ေျမာက္ညီလာခံႏွင့္ ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံက အတည္ျပဳခဲ့ေသာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ ဆန္ဒိုင္းမူေဘာင္ ၂၀၁၅-၂၀၃၀ တို႔သည္ လမ္းသစ္ ခ်မွတန ို ခ ္ င ္ ဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဆန္းဒိင ု ္းမူေဘာင္သည္ “နိင ္ မ ု င ံ ်ား၊ ရပ္ရြာမ်ား၊ စီးပြားေရးလုပင ္ န္းမ်ားႏွင့္ လူသားမ်ား၏ စီးပြားေရးဆိင ု ရ ္ ာ၊ ႐ုပပ ို ္းဆိင ္ င ္ ာ၊ လူမႈေရးပိင ု ရ ု ္း ဆိင ု ရ ္ ာ၊ ယဥ္ေက်းမႈပင ို ္းဆိငု ရ္ ာႏွင့္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ဆင ို ရ ္ ာ ပိင ု ဆ ္ င ္ အ ို မ ႈ ေဆာက္အဦးမ်ားႏွင့္ လူအ ႔ သက္မ်ား၊ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ က်န္းမာေရးဆိင ္ ာ ု ရ ဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ား သိသိသာသာေလ်ာ့ခ်ေရး” အတြက္ တိုက္တြန္းထားပါသည္။ ေအာက္တြင္ေဖာ္ျပထားေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ၾကံ့ ၾကံ့ခံနိုင္မႈအားျမႇင့္တင္ရာ၌ ၾကံဳေတြ႔ရေသာစိန္ေခၚမႈမ်ားသည္ ဆန္ဒိုင္းမူေဘာင္၏ က်ယ္ေျပာေသာ ဦးစားေပးလုပ္ငန္းနယ္ပယ္အတြင္းတြင္ ပါဝင္ပါသည္6- ေဘးအႏၲရာယ္အား နားလည္ျခင္း • ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအား ရွာေဖြေဖာ္ထတ ႕ဲ စည္းပိင ု ္ျခင္း၊ ဆန္းစစ္ျခင္းႏွင့္ ေစာင့ၾ္ ကည့္ျခင္း။ အဖြအ ု ရ ု ္းဆိင ု ရိပ ္ ာ မူေဘာင္တစ္ခမ ွ ါက ပထမအဆင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ရွာေဖြ ေဖာ္ထတ ို ရ ု ္ျခင္းအပါအဝင္ ယဥ္ေက်းမႈဆင ္ ာအေဆာက္အဦးမ်ား ရင္ဆင ို ္ေနရေသာေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအား စီမခ ံ န္ခ ႔ ဲရ ဲ ါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစဆ ြ န္ခက္ခပ ို ္ ္ င ရာက႑၌ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးစီမခ ံ န္ခ ြ အ ႔ ဲမ ႈ ား အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ အဆင့အ ႔ ေသာစိန္ေခၚမႈမွာ အေျခခံသတင္းအခ်က္အလက္ ္ သီးသီး၌ ၾကံဳေတြရ မရိွျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစအ ္ ေဆာက္အဦးမ်ားအား စာရင္းသြင္းျခင္းမွအစျပဳ၍ ေဘးအႏၲရာယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးအား ေျမပုထ ံ တ ႔ု ား ု ္ျပဳစုျခင္းႏွင့္ ၎တိအ သမိုင္းဆိုင္ရာဗဟုသုတႏွင့္ ႐ိုးရာအစဥ္အလာအေၾကာင္းအရာအတြင္း ထည့္သြင္းျခင္းတို႔သည္ နိုင္ငံမ်ားစြာေဆာင္ရြက္ရမည့္ တာဝန္ဝတၱရားမ်ားျဖစ္ပါသည္။ • ေဒသတြင္းေနထိင ္ မ ု သ ူ ်ားႏွင့္ မေနထိငု သ ္ မူ ်ားထံမရ ွ ရိွေသာ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအပါအဝင္ ရပ္ရြာ၏ပတ္သက္မတ ြ ္ အတိင ႈ င ွ ါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈ ု ္းအတာအမ်ိဳးမ်ိဳးရိပ အေမြအႏွစမ ္ ်ားသည္ အေျခခ်ေနထိင ု သ ္ မူ ်ားႏွင့္ ယာယီေနထိင ု သ ္ မ ႔္ စ္ျခင္း၊ တရားမဝင္အေဆာက္အဦးမ်ား ေဆာက္လပ ူ ်ားေၾကာင့္ အညစ္အေၾကးမ်ားစြနပ ု ္ျခင္း၊ ဖ်က္လဖ ို ်က္ဆီးျပဳလုပ္ျခင္းမ်ားကဲသ ့ ႔ေို သာ လူမႈေရးျပႆနာမ်ားႏွငဆ ့္ က္ႏြယ္ေသာ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားႏွငလ ့္ ည္း ၾကံဳေတြရ ု ပ ႔ နိင ္ ါသည္။ အေရးေပၚအေျခအေန တုံျပန္ေဆာင္ရြက္ရာ၌လည္းေကာင္း၊ ေဘးအႏၲရာယ္အလြန္ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးႏွင့္ ေရရွည္ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး ေဆာင္ရြက္မႈမ်ား၌လည္းေကာင္း ရပ္ရြာႏွင့္နည္းပညာရွင္မ်ားအၾကား သေဘာတူညီမႈရွာေဖြရာ၌ မတူညီသည့္ ဦးစားေပးသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ေနရာအသုံးျပဳမႈမ်ားေၾကာင့္လည္း စိန္ေခၚမႈမ်ား ၾကံဳေတြ႔ရနိုင္ပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္အုပ္ခ်ဳပ္မႈအား အားေကာင္းေစေရးေဆာင္ရြက္ျခင္း • ဥပေဒ၊ မူဝါဒႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းပိုင္းဆိုင္ရာမူေဘာင္မ်ားႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ။ နိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ဆိုင္ရာျပႆနာမ်ားႏွင့္ ထိေတြ႔လုပ္ေဆာင္ရန္ ဥပေဒေၾကာင္းဆိင ္ ာ၊ စည္မ်ဥ္းစည္းကမ္းပိင ု ရ ု ရ ု ္းဆိင ္ ာမူေဘာင္မ်ား ခ်မွတထ ္ ားျခင္းမ်ားမရိပ ွ ဲ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးစီမခ ႔ ဲြမႈႏင ံ န္ခ ွ ့္ ဆက္စပ္မန ႈ ည္းပါးသည္ကို ေတြရ ိွ ပါသည္။ အဖြအ ႔ ရ ု ္းဆိင ႕ဲ စည္းပိင ု ရ ္ ာလိအ ု ပ္ခ်က္မ်ားအား ျဖည့ဆ ္ ည္းေပးရန္လည္းေကာင္း၊ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမခ ႔ ဲမ ံ န္ခ ြ ဆႈ င ္ ာမဟာဗ်ဴဟာ မ်ားႏွင့္ ို ရ အစီအမံမ်ားအား အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာ၌ ပါဝင္ေသာဆက္စပ္သည့္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္သူမ်ားအၾကား ေပါင္းစပ္ညိႇႏိႈင္းေရးယႏၲရားအား ျမႇင့္တင္ရန္္ အဆင့္အသီးသီးတြင္ ေပါင္းစည္းေရးေဆာင္ရြက္ရန္လိုအပ္ပါသည္။ • လုပပ ္ ငို ခ ္ ငြ ။့္ ေဘးအႏၲရာယ္ဆန္းစစ္ျခင္း၊ ကာကြယထ ္ နိ ္းသိမ္းျခင္း၊ ျပန္လည္ျပဳျပင္ျခင္း၊ ပစၥည္းပစၥယႏွင့္ အေဆာက္အဦးစီမခ ံ န္ခ ြ ႏ ႔ ဲမ ႈ ငွ ့္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရး ဆိင ္ ာလုပပ ု ရ ို ခ ္ င ္ င ြ အ ့္ ား အမ်ိဳးသားအဆင့္ သိမ ႔ု ဟုတ္ အဆင့အ ္ သီးသီး၌ရိွေသာ ေဒသဆိင ္ ာအစိုးရမ်ားအား တာဝန္ေပးအပ္နင ု ရ ို ပ ္ ါသည္ (ပစၥည္းႏွင့္ အေဆာက္အဦး အမ်ိဳးအစားအေပၚမူတည္၍)။ ထိလ ု ပ ္ င ု ပ ္ င ို ခ ြ သ ့္ ည္ က႑ေပါင္းစု၊ံ ခရီးသြားမွစ၍ အမ်ားျပည္သအ ူ လုပအ ု အ ္ ကိင ္ စီအစဥ္ႏင ွ ့္ ယဥ္ေက်းမႈစသည့္ သက္ဆင ို ရ ္ ာဝန္ႀကီး ဌာနမ်ား ျပန္႔ႏွံေနသည့္သေဘာရိွပါသည္။ ထို႔အျပင္ အမ်ားျပည္သူလုပ္ပိုင္ခြင့္(ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ပိုင္ဆိုင္မႈမ်ားသတ္မွတ္)၊ ပုဂၢလိကလုပ္ပိုင္ခြင့္ သို႔မဟုတ္ အခ်ိဳက ႕ စ ိ မၥ ်ား၌ ေပါင္းစပ္ထားျခင္း (ဥပမာ- သမိင ု ္းဆိငု ရ္ ာထူးျခားခ်က္ရသ ိွ ည့္ ဘာသာေရးအေျခခံအေဆာက္အဦးမ်ား) တိလ ႔ု ည္းရိပ ွ ါသည္။ ထိက ု ဲသ့ ႔ေ ို သာကိစၥ ရပ္မ်ားသည္ တစ္ခါတစ္ရ၌ ံ ေဘးအႏၲရာယ္ရွာေဖြေဖာ္ထတ ု ္ျခင္း၊ ေဘးအႏၲရယ္ေလ်ာ့ခ်ျခင္း၊ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ျခင္းႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္အလြန္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ ျခင္းတိအ ႔ု ပါအဝင္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး လုပင ္ န္းတစ္ရပ္လုံးအား ေႏွာင့္ေႏွးမႈမ်ားျဖစ္ေပၚေစနိင ္ ါသည္။ ထိအ ု ပ ႔ု ျပင္ အဖြအ ႕ဲ စည္းႏွင့္ ေပးအပ္ထားသည့တ ္ ာဝန္ မကိက ု ည ္ သ ီ ည္မ်ားလည္း ရိန ွ င ို ပ ္ ါသည္။ ဥပမာ- ယဥ္ေက်းမႈဆင ္ ာအဖြအ ို ရ ဲ႕ စည္းမ်ားသည္ အေဆာက္အဦးမ်ား၏ ဖြစ ဲ႕ ည္းမႈပင ို ္းဆိင ု ရ္ ာ ၾကံၾ့ ကံခ ့ န ံ င ို မ ႈ ား ျမႇငတ ္ အ ့္ င္ သည့္အစီအစဥ္မ်ားအား အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရန္အတြက္ နည္းပညာပိုင္းဆိုင္ရာစြမ္းေဆာင္ရည္ ရိွနိုင္ခ်င္မွရိွနိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ 6 ကုသမဂၢ “ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ ဆန္ဒိုင္းမူေဘာင္ (၂၀၁၅-၂၀၃၀)” http://www.unisdr.org/files/43291_sendaiframeworkfordrren.pdf. ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ 7 ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး၌ ရင္းႏီွးျမႇပ္ႏွံျခင္း • အရင္းအျမစ္မ်ား။ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားအား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္အတြက္ ရရိန ွ ငို ္ေသာ ဘ႑ာေရးဆိင ္ ာအရင္းအျမစ္မ်ားသည္ အကန္အ ု ရ ႔ သတ္မ်ား ွ င ရိန ္ ါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ၂၀၀၈ ခုႏစ ို ပ ွ ္ ဘ႑ာေရးအက်ပ္အတည္းၿပီးေနာက္ အီတလီနင ို င္ အ ံ ေနျဖင့္ ယဥ္ေက်းမႈအတြက္ ၎၏ဘက္ဂ်က္အား ၂၀၁၁ခုႏစ ္ ထိ ွ အ ေလ်ာ့ခ်ခဲပ ့ ါသည္။ ၿပီးခဲသ့ ည့္ သုံးႏွစတ္ ာကာလအတြင္း အေမရိကန္ေဒၚလာ ၆၀၃သန္း မွ ၃၄၀သန္းအထိ ထက္ဝက္ေလ်ာ့ခ်ခဲပ ့ ါသည္ (Nadeau 2011)။ ဖံြၿ႔ ဖိဳးမႈဆင ္ ာ အျခား ို ရ ေသာ ဦးစားေပးေဆာင္ရက ္ န္ကစ ြ ရ ၥ ်ားအၾကား ဖံၿြ႔ ဖိဳးတိုးတက္ဆတ ိ မ ဲ ငို ္းျပည္မ်ား၌ အေမြ အႏွစပ ္ စၥည္းမ်ားအား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္အတြက္ အေထာက္အကူအစိတအ ု ္း ္ ပိင တစ္ခခ ု ပ္ဆင္ျခင္းႏွင့္ အျခားေသာဖြစ ု တ ံ င ဲ႕ ည္းပုပ ု ရ ို ္းဆိင ္ ာေရြးခ်ယ္စရာမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း သည္ အလြန္အမင္းေဈးႀကီးလြန္းပါသည္။ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာအကန္႔အသတ္ရိွမႈမ်ား သည္ ယဥ္ေက်းမႈဆင ္ ာပစၥည္းမ်ားႏွငပ ို ရ ္ တ္သက္၍ ဒီဂ်စ္တယ္သတင္းအခ်က္အလက္ ့ ႔ေ ကဲသ ု ရ ို သာ နည္းပညာဆိင ၥ ပ္မ်ားေဆာင္ရက ္ ာကိစရ ္ ာ၌လည္း ေႏွာင့္ေႏွးေစပါသည္။ ြ ရ • နည္းပညာဆိင ္ ာ ကၽြမ္းက်င္မ။ ု ရ ႈ ေဘးအႏၲရာယ္ျဖစ္အၿပီး လိအ ု ပ္ခ်က္မ်ားအား ဆန္းစစ္ ျခင္းျပဳလုပရ္ န္ စီစဥ္ေဆာင္ရက ြ မ ွ ့္ ေပါင္းစပ္ညိႇႏင ္ ႈႏင ိႈ ္းမႈေဆာင္ရက ြ ္ျခင္း၊ ေဘးအႏၲရာယ္ Mali: Annual community-based maintenance မ်ားအၿပီး ျပန္လည္ျပဳျပင္ျခင္းကိစရ ၥ ပ္မ်ားအားေဆာင္ရက ြ ္ျခင္းႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ် at World heritage mosque. Source: World Bank. ေရးေဆာင္ရက ြ ခ ္ ်က္မ်ားအား ေဆာင္ရက ႔ု တြက္ နည္းပညာကၽြမ္းက်င္မမ ြ ္ျခင္းတိအ ႈ ရိွျခင္း ႏွင့္ ဝန္ထမ္းမ်ား၏စြမ္းေဆာင္ရည္မရိွျခင္းတိသ ႔ု ည္ မူလေဘးအႏၲရာယ္ထက္ပ၍ ို ထိခက ို မ္ ပ ႈ မ ို ်ားျပားေစပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္အၿပီး လိအ ို မ ု ပ္ခ်က္ဆန္းစစ္ျခင္းႏွင့္ အေရးေပၚျပန္လည္ထူေထာင္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားအား ခ်က္ျခင္းေဆာင္ရြက္ရာ၌ နည္းပညာကၽြမ္းက်င္သူမ်ားရရိွနိုင္မႈသည္ အကန္႔အသတ္ရိွနိုင္ပါသည္။ ္ သင့ျ္ ဖစ္မ၊ႈ တုျံ ပန္ေဆာင္ရက ေဘးအႏၲရာယ္အတြကအ ြ မ ္ ႏ ႈ င ွ ့္ ပိမ ုိ ကာင္းမြနေ ု ေ ္ အာင္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျခင္း • ေဘးအႏၲရာယ္အား တုံျပန္ေဆာင္ရက ြ ္ျခင္းႏွင့္ ျပန္လည္ထူေထာင္ျခင္း။ အေထာက္အထားမ်ားအရ ယဥ္ေက်းမႈဆင ္ ာအေမြအႏွစမ ို ရ ္ ်ားသည္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ား၏ ဒဏ္ကိုသာ ခံစားရသည္မဟုတ္ပဲ ေဘးအႏၲရာယ္ျဖစ္ၿပီးေနာက္ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးဆိုင္ရာ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ားမရိွျခင္းႏွင့္ မလုံေလာက္ျခင္းမ်ား၊ ေပါင္းစပ္ညိႇႏိႈင္းမႈမရိွျခင္း၊ လုံေလာက္ေသာတုံ႔ျပန္ေဆာင္ရြက္မႈမရိွျခင္းႏွင့္ ေဒသဆိင ု ္ရာဝန္ထမ္းမ်ား၏ ဗဟုသုတႏွင့္ စြမ္းေဆာင္ရည္အကန္အ ႔ သတ္ရိွမႈမ်ား၏ ဒဏ္ကိုလည္း ခံစားၾကရပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ျဖစ္ၿပီးၿပီးခ်င္း ထိခိုက္ပ်က္စီးေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေဆာက္အဦးထံမွ အပ်က္အစီးမ်ားအား ခ်က္ျခင္းဖယ္ထုတ္ရန္ႀကိဳးပမ္းျခင္းသည္ ထိုအေဆာက္အဦးအတြင္းပိုင္းရိွ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈအား ပိုမိုဆိုးရြားေစနိုင္ပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေအာက္ရိွ ဇယား-၂ တြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္အတိုင္း ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္လႈပ္ခတ္ခဲ့ေသာ ပုဂံ(ျမန္မာ) ငလ်င္အၿပီး ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည့္ ဆန္းစစ္ခ်က္မ်ားအရ ၁၉၇၅ ခုႏွစေ ္ နာက္ပုိင္း ျပန္လည္ျပဳျပင္မမ ႈ ်ားသည္ ငလ်င္ သိမ ႔ု ဟုတ္ ေရႀကီးမႈဒဏ္ကာကြယန ္ ငို သ ္ ည့္ နည္းပညာမ်ားအား ထည့သ ္ င ႔ ခ ြ ္းစဥ္းစား အသုံးျပဳခဲ့ျခင္းမရိွေၾကာင္း ေတြရ ိွ ရဲ့ ပါသည္။ ထိန္းသိမ္းျခင္း၊ ျပဳျပင္ေဆာင္ရြက္ျခင္းႏွင့္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျခင္းကဲသ ို သာ ေဘးအႏၲရာယ္အလြန္ေဆာင္ရြကခ ့ ႔ေ ္ ်က္မ်ားသည္ ပုဂံငလ်င္တြင္ ထိခက ံ ား ို ္ခစ ခဲ့ရေသာ အေဆာက္အဦးမ်ား၏ ထိခိုက္ခံစားရမႈအဆင့္၌ အေရးပါေသာအခန္းက႑မွ ပါဝင္သည္ကိုေတြ႔ရိွရပါသည္။ • ေဘးအႏၲရာယ္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျခင္း။ လူမႈေရးႏွငစ ့္ ီးပြားေရး ျပန္လည္နလန္ထူေရးအတြက္ ေဆာင္ရြက္ေပးနိင ု သ ္ ရာတစ္ခအ ္ ည့အ ု ျဖစ္ ယဥ္ေက်းမႈအား ္ ည္တံ့ေရးအားျမႇငတ အသိအမွတ္ျပဳျခင္း၊ လုံျခံဳေရးႏွင့္ အရွညတ ွ ့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစအ ့္ င္ရန္ႏင ို ပ္ျခင္းကဲသ ္ ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္လအ ို သာ က႑စုံ ့ ႔ေ ထည့္သြင္းစဥ္းစားထားေသာ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးႏွင့္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရးျဖစ္စဥ္အား ခ်ဥ္းကပ္သည့္နည္းလမ္းကို ျမႇင့္တင္ရန္အတြက္ ျပန္လည္ တည္ေဆာက္သည့္ကာလအတြင္း အဆင့္အသီးသီးရိွ ပါဝင္ပတ္သက္သူမ်ား၊ အာဏာပိုင္မ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ 8 ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ ၂၀၁၆ ပုဂံငလ်င္မွ ရရိွသည့္ သင္ခန္းစာမ်ား ံ ည္ ျမန္မာနိင ပုဂသ ္ ရ ု င ံ ိွ အေရးႀကီးေသာ သမိင ု ္းဝင္ေနရာတစ္ခုျဖစ္ၿပီး ဘူမိေဗဒအားျဖင့္ လႈပရ ္ ွားေနဆဲျဖစ္ေသာ ေဒသတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ ၂၀၁၆ ခုႏစ ွ ္ ၾသဂုတလ ္ ၂၄ ရက္ေန႔တြင္ ျပင္းအားအဆင့္ ၆.၈ ရစ္ခ်က္စတာစေကးရိွ ေျမငလ်င္ေၾကာင့္ ေစတီပုထိုးေပါင္း ၄၀၀ ခန္႔ ထိခိုက္ခဲ့ရပါသည္။ ယူနက္စကို၊ ကမာၻ႔ဘဏ္ႏွင့္ အျခားေသာမိတဖ ္ က္မ်ား၏အကူအညီျဖင့္ ထိခက ို သ ္ က္ေရာက္မရ ႈ ခ ိွ ဲ့ေသာ အေဆာက္အဦးမ်ားႏွင့္ ေရြး ခ်ယ္ထားေသာအေဆာက္အဦးမ်ား၏ ဖြဲစ ႕ ည္းပုပ ံ င ို ္းဆိင ္ ာ တည္ၿငိမမ ု ရ ္ ရ ႈ ိွေစေရး ေရြးခ်ယ္စရာနည္းလမ္း မ်ားျဖင့္ အေသးစိတဆ ္ န္းစစ္ျခင္းႏွင့္ ပုဂ၏ ံ ၾကံၾ့ ကံခ ့ န ံ င ို မ ္ အႈ ားျမႇငတ ့္ င္ရန္ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားအား ျပဳလုပခ ဲ့ ါ ္ ပ သည္။ ထိုေလ့လာဆန္းစစ္မမ ႈ ်ားက ၂၀၁၆ ေျမငလ်င္ေၾကာင့္ ထိခက ို ပ ္ ်က္စီးဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားႏွင့္ ၁၉၇၅ ခုႏစ ွ ္ ေျမငလ်င္အၿပီးျပဳလုပခ ္ ဲ့ေသာ အရည္အေသြးညံဖ ့ ်င္းသည့္ ျပဳျပင္ထန ိ ္းသိမ္းျခင္း၊ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ ျခင္းမ်ားအၾကား ဆက္ႏယ ြ မ ္ ရႈ ိွေၾကာင္း ညႊန္ျပေနပါသည္။ ပုဂရ ံ ိွ ေစတီပထ ု ိုးမ်ားစြာအား အနည္းႏွငအ ့္ မ်ား ထိခိုက္ပ်က္စီးေစခဲ့ေသာ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ ေျမငလ်င္အၿပီးေနာက္ ထိုထိခိုက္ပ်က္စီးခဲ့ေသာ ေစတီပုထိုးမ်ား အား ျပန္လည္ျပဳျပင္ေဆာင္ရက ြ မ ္ ကႈ ာလအသီးသီး၌ အနည္းဆုံးတစ္စတ ိ တ ္ စ္ေဒသအားျဖင့္ ျပန္လည္ျပဳ ျပင္တည္ေဆာက္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါသည္။ သို႔ေသာ္ ထိုအတိတ္က ျပန္လည္ျပဳျပင္တည္ေဆာက္ခဲ့မႈ အမ်ားစုသည္ ေျမငလ်င္ႏင ွ ့္ အျခားေသာေဘးအႏၲရာယ္ဆင ္ ာမ်ားအား ႀကိဳတင္တက ို ရ ြ ဆ ္ ၍ အားေကာင္း ေစေရး ထည့္သြင္းစဥ္းစားထားမႈမ်ား မရိွခဲ့သည္ကို ေတြ႔ရိွရပါသည္။ ျဖစ္ရပ္မ်ားစြာ၌ ထိုျပန္လည္ျပဳ ျပင္တည္ေဆာက္မအ ႈ ဆင့မ ္ ်ား၌ ထည့သ ္ င ြ ္းခဲ့ေသာအစိတအ ္ ပိင ု ္းႏွင့္ ဖြစ ႕ဲ ည္းပုအ ံ သစ္မ်ားသည္ ေျမငလ်င္ ဒဏ္ခံနိုင္ရည္အေပၚ မ်ားစြာဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္ေစခဲ့ၿပီး ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ေျမငလ်င္တြင္ ႀကီးမားေသာ ထိခက ို ပ္ ်က္စီးမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစခဲပ ့ ါသည္။ ႀကီးႀကီးမားမားေဆာင္ရြကမ ္ မ ႈ ်ား (သံဖ႐ိန ု မ ္ ်ားထည့သ ္ ြင္းျခင္း) Myanmar: Damaged temple in Bagan. အား ေစတီပထ ု ိုးအမ်ားအျပားတြင္ ေဆာင္ရြကခ ္ ဲ့ေသာ္လည္း ထိေရာက္မရ ႈ ိွျခင္းႏွင့္ လွပေသသပ္မမ ႈ ်ား၌ Source: World Bank. ေမးခြန္းထုတစ ္ ရာမ်ားရိခ ဲ့ ါသည္။ လြနခ ွ ပ ္ ဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကတည္းက ၿပိဳက်ပ်က္စီးခဲ့ေသာ ေစတီရာ မ်ားအေပၚတြင္တည္ေဆာက္ခဲ့သည့္ ရာႏွင့္ခ်ီေသာေစတီပုထိုးမ်ားတြင္ ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္ေရးအစီအမံမ်ား ထည့္သြင္းတည္ေဆာက္ထားခဲ့ျခင္းမရိွပဲ ဆိုးဆိုးရြားရြား ထိခက ို ပ ္ ်က္စီးမႈမ်ားရိခ ွ သဲ့ ည္ကို ေတြရ ႔ ရိွ ပါသည္။ အျခားတစ္ဖက္၌ ယူနက္စကိ/ ု ယူအန္ဒပ ီ မ ီ စ ီ ခံ ်က္ ဘာမား ၇၈/၀၂၃ အပါအဝင္ နည္းပညာကၽြမ္းက်င္သမ ူ ်ား၏ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားႏွင့္ အဆိုျပဳခ်က္မ်ားအတိင ု ္း ျပဳျပင္တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ေစတီပထ ု ိုးမ်ားသည္ ေျမငလ်င္ဒဏ္ခန ို ရ ံ င ္ ည္အားေကာင္းၿပီး ၂၀၁၆ ေျမငလ်င္တြင္ အနည္းဆုံးသာ ထိခိုက္ပ်က္စီးခဲ့သည္ကို ေတြ႔ရိွရပါသည္။ အရင္းအျမစ္။ Gavrilovic, Pichard and Poitter 2016, Gallinaro 2016 ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာအေမြအႏွစ္မ်ား ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္ေရးအတြက္ နည္းလမ္းမ်ား ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမခ ႔ မ ံ န္ခ ႈ ယ္ပယ္သည္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအား တု႔ျံ ပန္ေဆာင္ရက ဲြ န ြ ႐ ္ သ ုံ က္သက္မဟုတပ ီ ဥ္၊ လုပ္ေဆာင္၊ ရင္းႏီွးျမႇပ္ႏမ ္ ဲ ႀကိဳတင္စစ ွံ ႈ မ်ားျဖင့္ ပိုမိုၿပီးျပည့္စုံသည့္ မူေဘာင္တစ္ခုဆီသို႔ တျဖည္းျဖည္းျခင္း ကူးေျပာင္းလ်က္ရိွပါသည္။ ဟူဂိုႏွင့္ ဆန္ဒိုင္းမူေဘာင္မ်ားကဲ့ နိုင္ငံတကာမူေဘာင္မ်ားသည္ ၎၏အဓိကအစိတအ ု ္းမ်ားျဖစ္ေသာ ကာကြယတ ္ ပိင ္ ားဆီးျခင္း၊ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ျခင္း၊ ေဘးအႏၲရာယ္အသင့္ျဖစ္ျခင္းႏွင့္ တု႔ျံ ပန္ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ၾကံၾ့ ကံခ ံ င ့ န ို ္ ေသာ ျပန္လည္ထူေထာင္ျခင္းႏွင့္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျခင္းနယ္ပယ္မ်ား၌ ေရွ႕တန္းေရာက္ရိွေနၿပီျဖစ္ပါသည္။ ထိုၿပီးျပည့္စုံေသာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမံခန္႔ခဲြမႈအား ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားဆိုင္ရာ ပိုင္ဆိုင္မႈ၊ အေဆာက္အဦးမ်ား၌လည္း အသုံးျပဳနိုင္ပါသည္။ ထိုနည္းလမ္း၌ အေဆာက္အဦးဖြဲ႕စည္းမႈပိုင္းဆိုင္ ရာ အေၾကာင္းအရာမ်ားျဖစ္ေသာ တည္ေဆာက္ေရးႏွင့္ အင္ဂ်င္နယ ီ ာနည္းပညာမ်ားႏွင့္ အ ေဆာက္အဦးဖြစ ို ္းဆိင ႕ဲ ည္းမႈပင ္ ာမဟုတသ ု ရ ္ ည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ားျဖစ္သည့္ ဥပေဒ၊ မူဝါဒမ်ား၊ စြမ္းေဆာင္ရည္တည္ေဆာက္ျခင္း စသည့န ္ စ ္ ည္းလမ္းႏွစခ ို ရ ု လုံးသည္ ယဥ္ေက်းမႈဆင ္ ာအေမြအႏွစမ ္ ်ား၏ ၾကံၾ့ ကံခ ့ န ို မ ံ င ႈ ား ျမႇငတ ္ အ ြ ရ ့္ င္ေဆာင္ရက ္ ာ၌ အေထာက္အကူျဖစ္နိုင္ပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားအား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္အတြက္ လုပ္နိုင္ကိုင္နိုင္စြမ္းရိွေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈဆိုင္ရာ ဖြဲ႕စည္းမႈရိွျခင္းျဖင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား ့ န ၾကံၾ့ ကံခ ို ္ေရးအတြက္ ၿပီးျပည့စ ံ င ္ ုံေသာခ်ဥ္းကပ္မႈ နည္းလမ္းတစ္ခခ ု ်မွတန ္ ငို ္ေရးအတြက္ လုပ္ေဆာင္နင ္ ည္ျဖစ္ပါသည္။ (Bianchi and Tampieri 2016) ယဥ္ေက်း ို မ မႈအေမြအႏွစဆ ို ရ ္ င ္ န္းေဆာင္ရက ္ ာလုပင ြ မ ္ မႈ ်ားအား ဥပေဒပိင ု ္းဆိင ု ရ ္ ာမူေဘာင္တစ္ခက ု လမ္းညႊနမ္ ႈေပးသင့ၿ္ ပီး ဆိင ု ရ္ ာဌာန မ်ားအတြက္ တာဝန္ဝတၱရားမ်ားအပ္ႏင ွ ္းကာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားအား စီမခ ႔ မ ံ န္ခ ဲြ အႈ တြက္ ေပါင္းစပ္ညိႇႏင ိႈ ္းေပးမည့မ ္ ဝ ္ မည္ျဖစ္ပါသည္။ ထိဌ ူ ါဒမ်ား ခ်မွတရ ု ာနဆိင ္ ာအဖြအ ု ရ ႕ဲ စည္းမ်ားအေနျဖင့္ ၎တိ၏ ႔ု အခန္း က႑အား ျဖည့္ဆည္းေဆာင္ရြက္နိုင္ေရးအတြက္ လိုအပ္သည့္အရင္းအျမစ္ရရိွေရး ေဆာင္ရြက္နိုင္ရမည္ျဖစ္ပါသည္။ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားအရ အဖြဲ႕အစည္းပိုင္းဆိုင္ ရာယႏၲရားမ်ားသည္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအားဆန္းစစ္ေစာင့ၾ္ ကည့္ျခင္း၊ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမခ ံ န္ခ ြ အ ႔ ဲမ ႈ စီအစဥ္မ်ားခ်မွတ္ေရးဆဲြျခင္း၊ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ မ်ားအား ျပင္ဆင္တ႔ျုံ ပန္နင ္ န္အတြက္ လုံေလာက္သည့အ ို ရ ္ ရင္းအျမစ္မ်ားႏွင့္ စြမ္းေဆာင္ရည္ျမႇငတ ့္ င္ျခင္းအပါအဝင္ ထိက ့ န ု ႑အတြင္းရိွ ၾကံၾ့ ကံခ ံ ငို ္ေသာနည္းလမ္း မ်ားအား အေထာက္အပံ့ျဖစ္ေစေၾကာင္း ေတြရ ိွ ပါသည္။ ဂ်ပန္နင ႔ ရ ို င ံ ည္ ထိက ္ သ ု စိ အ ၥ တြက္ ဥပမာတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ တူရကီကဲသ ့ ႔ေို သာ အျခားနိင ု င္ မ ံ ်ားတြင္ လက္ရိွ ေဆာင္ရြက္ေနေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈဆိုင္ရာဖြဲ႕စည္းမႈမ်ားသည္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားအတြက္ စိန္ေခၚမႈမ်ားပင္ျဖစ္ေစပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ သေဘာတူညီမႈရရိွရန္ အဆင့္ဆင့္ခြင့္ျပဳခ်က္ေတာင္းခံရျခင္း၊ ဦးစားေပးမႈမ်ားျပားစြာရိွျခင္း၊ ၾကံၾကံခံနိုင္ေသာလုပ္ေဆာင္မႈမ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ သက္ဆိုင္သူမ်ား၏ အျမင္အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ရိွျခင္းတို႔ျဖစ္ပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ 9 လုပန ို က ္ င ို န ္ င ္ င ို စ ္ မ ္ ်ဳပ္မမ ြ ္းရိွေသာ အုပခ ႈ ူေဘာင္တစ္ခရ ို ည္ႏင ု ၿိွ ပီဆသ ွ ့္ ၾကံၾ့ ကံခ ့ န ံ င ္ တ ို မ ႈ ည္ေဆာက္ျခင္းအား စဥ္းစားေဆာင္ရက ြ န ို မ ္ င ္ ည္ျဖစ္ပါသည္။ ပိင ု ဆ ို မ ္ င ႈ စၥည္းႏွင့္ ္ ပ အေဆာက္အဦးပုစ ံ ေပၚမူတည္၍ ၾကံၾ့ ကံခ ံ အ ံ င ့ န ို မ ္ အ ႈ ား က်ယ္ျပန္သ ႔ ည့န ္ ည္းလမ္း (၃) ခုျဖင့္ တည္ေဆာက္နင ္ ည္ျဖစ္ပါသည္။ ထိန ို မ ု ည္းလမ္းမ်ားမွာ ၁) တည္ေနရာပိင ု ္း ဆိုင္ရာ၊ ၂) ႐ုပ္ဝတၱဳပစၥည္းပိုင္းဆိုင္ရာ၊ ၃) လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈပိုင္းဆိုင္ရာနည္းလမ္းမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ထိုလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားသည္ အေဆာက္အဦးဖြဲ႕စည္းမႈပိုင္း ဆိုင္ရာ သို႔မဟုတ္ ဖြဲ႕စည္းမႈပိုင္းမဟုတ္သည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ားျဖစ္နိုင္ပါသည္။ ု ္းဆိင တည္ေနရာပိင ္ ာ ေဘးႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်သည့္ မဟာဗ်ဴဟာမ်ားအား သမိင ု ရ ု ္းဝင္အေဆာက္အဦးမ်ားႏွင့္ ဘာသာေရးဆိင ု ရ ္ ာေနရာမ်ားကဲသ ို သာ ေျပာင္းေရြ၍ ့ ႔ေ ႕ မရ သည့္ ထုထည္ႀကီးမားေသာအေမြအႏွစမ ု သာ္ အႏုပညာပစၥည္းမ်ား၊ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပု စသည့္ ေျပာင္းေရြ၍ ္ ်ားအတြက္ အသုံးျပဳ၍မရပါ။ သိ႔ေ ႕ ရေသာ အေမြအႏွစမ ္ ်ားအတြကမ ္ ႈ တည္ေနရာပိုင္းဆိုင္ရာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးမဟာဗ်ဴဟာမ်ားအား အသုံးျပဳနိုင္ပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ ျမင့္တက္လာနိုင္ေၾကာင္း ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းနိုင္ပါက ထိုအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ားအား ကမ္း႐ိုးတန္းေနရာမ်ားႏွင့္ ေဝးကြာသည့္ေနရာမ်ားသို႔ ေျပာင္းေရြ႕ထားနိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ ေျပာင္းေရြ၍ ႕ မရနိင ု ္ေသာ အေမြအႏွစမ ္ ်ားျဖစ္သည့္ သမိင ု ္းဝင္အေဆာက္အဦးမ်ားႏွင့္ အထိမ္းအမွတအ ္ တြကမ ္ တၱဳပစၥည္းပိင ္ ႈ ႐ုပဝ ု ရ ု ္းဆိင ္ ာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး ကိစၥတြင္ ႐ုပ္ဝတၱဳပိုင္းဆိုင္ရာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးေဆာင္ရြက္မႈ၌ စြမ္းေဆာင္ခ်က္ႏွင့္ အႏွစ္သာရမပ်က္မႈအေပၚအေျခခံသည့္ နည္းလမ္းမ်ားစြာရိွပါသည္။ အင္ဂ်င္နယ ီ ာဆိင ု ရ္ ာနည္းပညာမ်ားသည္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားမွ အေဆာက္အဦး၏တည္ၿငိမမ ္ ႈႏင ွ ့္ စစ္မန ္ အ ွ မ ႈ ားေကာင္းေစေရးအတြက္ အေထာက္အကူျဖစ္ေစပါသည္။ အင္ဂ်င္နယ ီ ာဆိင ု ရ္ ာနည္းပညာမ်ားသည္ ႐ုပပ ္ င ု ရ ို ္းဆိင ္ ာအတားအဆီးမ်ား သိမ ႔ု ဟုတ္ ေရႀကီးျခင္းမွ အေဆာက္အဦးမ်ားပ်က္စီးေစမႈအား အကာအကြယ္ျဖစ္ေစေရးအ တြက္ သဘာဝအေျခခံလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားကဲ့သို႔ေသာ ထပ္တိုးအေျခခံအေဆာက္အအုံမ်ားမွတဆင့္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မႈအဆင့္အား ျမႇင့္တင္နိုင္ပါသည္။ မည္ကသ ဲ့ ႔ေို သာ ႐ုပဝ ္ တၱဳပိင ု ္းဆိင ု ရ ္ ာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးနည္းလမ္းမ်ားအား အသုံးျပဳရမည္ဆသ ို ည့အ ္ ခ်က္သည္ တည္ေနရာႏွင့္ ၎၏ဝိေသသလကၡဏာမ်ား၊ ေဘးအႏၲရာယ္အမ်ိဳးအစားမ်ား၊ နည္းပညာႏွငဘ ့္ ႑ာေရးအရင္းအျမစ္မ်ားရရိန ို မ ွ င ္ ႈႏင ွ ့္ ပါဝင္ပတ္သက္သမ ူ ်ား၏ အျမင္မ်ားအေပၚတြငမ ္ တ ္ ခန္း ူ ည္ပါသည္။ လာမည့အ တြင္ေဖာ္ျပထားသည့္ တူရကီနင ို င ံ ျဖစ္ရပ္အား ဆန္းစစ္ခ်က္အရ ထိခက ္ ၏ ္ ယ ို လ ြ မ ္ ဆ ႈ င ္ ာ အေကာင္းဆုံးေသာဆန္းစစ္မမ ို ရ ႈ ်ားႏွင့္ အေျခအေနတစ္ရပ္ရပ္၌ အေဆာက္ အဦး၏ ျဖစ္တန္စြမ္းရိွေသာ စြမ္းေဆာင္ခ်က္ဆိုင္ရာ ၃ ဖက္ျမင္ပုံစံတို႔သည္ မည္သည့္ထပ္တိုးအစိတ္အပိုင္းအားေရြးခ်ယ္ရမည္ကို လမ္းညႊန္ျပသနိုင္ပါသည္။ အထိမ္းအမွတအ ္ ေဆာက္အဦး အားေကာင္းေစေရးအတြက္ နည္းပညာပိင ု ္းဆိင ု ရ ္ ာလမ္းညႊနခ ္ ်က္မ်ားႏွင့္ ကာလတိ၊ ု ကာလရွည္ မဟာဗ်ဴဟာမ်ားေရးဆဲြျခင္းမျပဳမီ ကရိယာမ်ားႏွငန ့္ ည္းလမ္းမ်ား၏ အားေကာင္းေစေရးစြမ္းေဆာင္ရည္အား သိပန ၸံ ည္းက်ဆန္းစစ္မႈျပဳလုပ္ျခင္းသည္ မျဖစ္မေနလိအ ု ပ္ေသာ နည္းလမ္းတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ ႐ုပ္ဝတၱဳပိုင္းဆိုင္ရာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ျခင္းတြင္ ႐ိုးရာအစဥ္အလာ အေဆာက္အဦးတည္ေဆာက္မႈ နည္းပညာရပ္ပုံစံကိုလည္း အသုံးျပဳနိုင္ပါသည္။ ကက္ရွ္ မီးယားေဒသသည္ ေခတ္သစ္မတိုင္မီ အေဆာက္အဦးမ်ားအေနျဖင့္ ေျမငလ်င္မ်ားအတြင္း အေတာ္အသင့္ခံနိုင္စြမ္းရိွခဲ့ေၾကာင္း ျပသနိုင္ခဲ့သည့္ ဥပမာတစ္ခု ျဖစ္ ပါသည္။ ၿမိဳ႕ေတာ္သၽွရီနာဂါရိွ မ်ားစြာေသာ ႐ိုးရာအစဥ္အလာအေဆာက္အဦးမ်ားသည္ ကၽြန္းသစ္ဖရိန္အတြင္း အဂၤေတျဖည့္သည့္ပုံစံမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္မွ ၁၉၆၇ ခုႏွစ္အတြင္းလႈပ္ခတ္ခဲ့ေသာ ေျမငလ်င္မ်ား၏မွတ္တမ္းမ်ားအရ ကၽြန္းသစ္ဖရိန္အတြင္း အဂၤေတျဖည့္ထားေသာအေဆာက္အဦး ပုံစံမ်ား သည္ ပိုမို၍လႈပ္ရွားနိုင္ေသာ အေဆာက္အဦးမ်ားထက္ ပိုမိုလုံျခံဳသည္ကို ေတြ႔ရိွရပါသည္။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ ေျမငလ်င္ေနာက္ပိုင္းတြင္လည္း ေျမငလ်င္ဒဏ္ခံခဲ့ရ ေသာ ပါကစၥတန္ဘက္ျခမ္းရိွ ကက္ရွ္မီးယားေဒသတြင္လည္း အလားတူအခ်က္ကို သတိထားမိခဲ့ပါသည္။ ထိုေခတ္ေဟာင္းတည္ေဆာက္ေရးနည္းပညာမ်ား သည္ ကက္ရွ္မီးယားေဒသရိွ ေျမအမ်ိဳးအစားႏွင့္ကိုက္ညီပါသည္။ ထိုဥပမာမ်ားသည္ အေမြအႏွစ္မ်ားႏွင့္ အျခားေသာပစၥည္းမ်ား ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္ေစေရးအတြက္ ႐ိုး ရာအစဥ္အလာအေဆာက္အဦးမ်ားထံမွ သင္ယူနိုင္ေသာအခန္းက႑တစ္ခုအျဖစ္ မွတ္ယူနိုင္ပါသည္။ ္ တၱဳပိင ႐ုပဝ ု ရ ု ္းဆိင ္ ာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး မဟာဗ်ဴဟာမ်ားအား အေဆာက္အဦးဖြစ ႕ဲ ည္းမႈမဟုတသ ္ ည့္ အစိတအ္ ပိင ္ က ု ္းမ်ားျဖင့္ ျဖည့စ ္ င့ပ ြ သ ္ ါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အေဆာက္အဦးတည္ေဆာက္မႈဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားသည္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ အေထာက္အကူျဖစ္ေစပါသည္။ ထို႔အတြက္ ၂၀၁၆ ခုႏစ ္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စအ ွ ၌ ု စိုးရအေနျဖင့္ အေဆာက္အဦးပုစ ံ မ ံ ်ား၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားႏွင့္ စံသတ္မတ ္ ်က္မ်ား ပိမ ွ ခ ု ိုေကာင္းမြန္ေစေရး လုပ္ေဆာင္မတ ႈ စ္ရပ္ကို စတင္ခပ ဲ့ ါသည္။ ေယဘုယ်စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းတစ္ရပ္အေနျဖင့္ အေဆာက္အဦးဆိင ္ ာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းသတ္မတ ု ရ ွ ခ္ ်က္မ်ားသည္ မၾကာေသးမီကျပဳလုပထ ္ ားေသာ ေဘးအႏၲရာယ္ဆန္းစစ္မမႈ ်ားႏွငလ ု ည ့္ ည္း ကိက ္ မီ ရ ႈ ရ ိွ န္ လိအု ပ္မည္ျဖစ္ပါသည္။ ထိအ ု ည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားအားလိက ႔ု ျပင္ ထိစ ္ ာမႈ ေဆာင္ရြကမ ု န ႈ ိွေစေရးအတြက္ ္ ရ လည္း ဆက္စပ္အဖြအ႕ဲ စည္းမ်ားက ေဆာင္ရက ြ သ္ ြားရန္အေရးႀကီးပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္ျဖစ္နင ို ္ေခ် ေျမပု၊ံ ႐ႈ႔ေထာင့စ ္ ုံ အစီအစဥ္ေရးဆဲထြ ားျခင္းႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ အလြန္ အစိုးရ၏ ဘ႑ာေရးဆိင ု ရ ္ ာအသင့္ျဖစ္မအႈ ား ျမႇငတ့္ င္ထားျခင္းတိသ႔ု ည္ အေဆာက္အဦး၏ ဖြဲစ ႕ ည္းမႈပင ု ရ ို ္းဆိင ္ ာမဟုတ္ေသာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားအတြက္ ဥပမာမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ထိုအခ်က္မ်ားသည္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအားေလ်ာ့ခ်နိုင္ၿပီး ေဘးအႏၲရာယ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚေသာဆုံး႐ႈံးမ်ားအား ေလ်ာ့ခ်နိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ လုပင ္ န္းေဆာင္ရက ္ ဆ ြ မ ႈ င ို ရ္ ာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ျခင္းနည္းလမ္းသည္ ေဘးအႏၲရာယ္ဆင ို ရ္ ာႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ျခင္း၊ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးဆိင ု ရ္ ာ အစီအစဥ္မ်ား ေရးဆဲြျခင္းႏွင့္ ဆက္စပ္အဖြဲ႕အစည္းဆိုင္ရာ တည္ေထာင္ျခင္းမ်ားအေပၚ အာ႐ုံစိုက္ေဆာင္ရြက္ပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး အေရးေပၚအစီအစဥ္မ်ားႏွင့္ ဇာတ္တိုက္ေလ့က်င့္ျခင္းမ်ားသည္ ဆက္စပ္ပတ္သက္သူမ်ားအၾကား ထိေရာက္ေသာေပါင္းစပ္ညိႇႏိႈင္းမႈတည္ေဆာက္ျခင္းႏွင့္ နီးကပ္စြာဆက္ႏြယ္ေနသည္ကို ေတြ႔ရိွရပါသည္။ လ်င္ျမန္ထိေရာက္ေသာတုံ႔ျပန္ျခင္းႏွင့္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျခင္းမ်ားအား ေဆာင္ရြက္နိုင္ရန္အတြက္ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာက႑ပါဝင္ေသာ၊ အ မ်ိဳးသားဖံၿ႔ြ ဖိဳးတိုးတက္ေရးမဟာဗ်ဴဟာမ်ား၊ အစီအစဥ္မ်ားႏွငခ ္ က္ထားေသာ ေဘးအႏၲရာယ္ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးမူေဘာင္မ်ားအား သက္ဆင ့္ ်ိတဆ ို ရ္ ာဆက္စပ္သမ ူ ်ား က ေဘးအႏၲရာယ္မတိင ု မ ္ ီ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္သေဘာတူညထ ီ ားၿပီးျဖစ္ရမည္ျဖစ္ပါသည္။ အဖြအ ဲ႕ စည္းဆိင ္ ာယႏၲရားမ်ားသည္ ေဘးအႏၲရာယ္ျဖစ္ၿပီးေနာက္ ျဖစ္ေပၚ ု ရ လာမည့ယ ္ ဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ိႈ ္းမႈႏင ္ ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ျပႆနာမ်ားအားေျဖရွင္းရန္ ေပါင္းစပ္ညိႇႏင ့္ င္ျခင္းတိအ ွ ့္ စြမ္းေဆာင္ရည္ျမႇငတ ႔ု ား တည္ေဆာက္ထားသင့ပ ္ ါသည္။ 10 ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ ၃။ ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္ေသာနည္းလမ္းမ်ားအား ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ရာမွရရိွေသာသင္ခန္းစာမ်ား လက္ရလ ိွ ပ ္ င ု က ို ္ေဆာင္ရြက္ေနေသာ အေလ့အထမ်ားႏွင့္ သင္ယရ ူ ရိွေသာသင္ခန္းစာမ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားအေနျဖင့္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ဒဏ္ ္ ားစြာၾကံဳေတြရ ျမင့မ ု သ ႔ နိင ု င ္ ည့္ နိင ္ မ ံ ်ားအတြက္ က်ယ္ျပန္႔ေသာ ၾကံၾ့ ကံခ ့ န ံ င ု မ ို ္ေရးနည္းလမ္းမ်ားအား ကူညီေဖာ္ျပနိင ု င ္ ည္ျဖစ္ပါသည္။ နိင ံ ်ားစြာမွ ဥပမာမ်ားႏွငအ ္ မ ့္ တူ အေလ့ အ ထေကာင္း မ်ားအား ေအာက္ တြ င္ေ ဖာ္ျ ပထားပါသည္ ။ ယင္း အေလ့ အ ထေကာင္း မ်ားထဲ မွ အခ်ိဳ ႕ အား အခန္း (၄) ျဖစ္ ရ ပ္ေ လ့ လာမႈ အ ခန္း တြ င္ အေသးစိတ္ထပ္မံေဖာ္ျပထားပါသည္။ • လက္ရိွ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးစီမခ ႔ ဲမ ံ န္ခ ြ ႈ မူဝါဒမူေဘာင္မ်ားအတြင္းရိွ ပုမ ံ န ွ ္ေဆာင္ရက ြ ္ေနေသာ အေမြအႏွစထ ိ ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္းအား အဆင့အ ္ န ္ သီးသီး တြင္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရက ြ သ ္ င့ပ ္ ါသည္ (ေဒသအဆင့္ႏင ို င ္ ။ ဂ်ပန္နင ွ ့္ အမ်ိဳးသားအဆင့) ္ ံ ၏ ျဖစ္ရပ္ေလ့လာမႈ၌ ေဖာ္ျပထားသည့အ ္ တိငု ္း အဆင့အ ္ သီး သီးရိွ အစိုးရမ်ားအေနျဖင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမံခန္႔ခဲြမႈအစီအမံမ်ားအတြင္း ယဥ္ေက်းမႈပစၥည္းမ်ားအား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္းအား ထည့္သြင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရက ြ သ ္ င့ပ ္ ါသည္။ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္းအား ျပန္လည္ထူေထာင္ျခင္း၏ အဓိကအစိတအ ္ ပိငု ္းအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳသင့ပ ္ ါသည္။ တစ္ခ်ိနတ္ ည္းမွာပင္ အေမြအႏွစစ ီ ခ ္ မ ႔ မ ံ န္ခ ဲြ မ ႈ ဝ ႈ ါဒမ်ားႏွင့္ အစီအမံမ်ားသည္လည္း ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမခ ႔ မ ံ န္ခ ႈ ဝ ဲြ မ ူ ါဒမ်ားႏွင့္ ေပါင္းစည္းေဆာင္ရက ြ သ ္ ါသည္။ ္ င့ပ ထိုအခ်က္က ပိုမထ ို ိေရာက္ေသာ ခ်ဥ္းကပ္မႈနည္းလမ္းတစ္ခုျဖစ္နိုင္ၿပီး ထိုနည္းလမ္းတြင္ ပါဝင္ပတ္သက္သူမ်ားအေနျဖင့္ သက္ဆင ို ္ရာတာဝန္ဝတၱရားမ်ားအား ပိုမိုအာ႐ုံစိုက္နိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ • ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး လုပင ြ မ ္ န္းေဆာင္ရက ႈ ်ားႏွင့္ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး ႀကိဳးပမ္းအားထုတမ ္ မ ႈ ်ားအတြက္ ကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္မ်ား စုစည္းေကာက္ ္ မ ယူရန္လိုအပ္ပါသည္။ အီတလီသည္ ကိန္းဂဏန္း၊ အကၡရာႏွင့္ ႐ုပ္ပုံတို႔အေပၚအေျခခံ၍ေရးဆဲြထားေသာ ေဘးအႏၲရာယ္ျပေျမပုံတစ္ခု ေရးဆဲြထားပါသည္။ ထိုေျမပုံသည္ အီတလီနိုင္ငံ၏ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားအား သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ားမွ လုံျခံဳစိတ္ခ်ေစေရးအတြက္ အသုံးျပဳေသာ ရည္ညႊန္းကိုးကားရာ ကိရယ ိ ာတစ္ခအ ု ျဖစ္ ေဆာင္ရြကပ ္ ါသည္။ ၾသစေတးလ်နိင ု င ္ ံ ၌ အေမြအႏွစဆ ္ ငို ရ ွ ့္ ဘ႑ာေငြရရိွေရးအတြက္ အေျခခံျဖစ္၏ေသာ ္ ာ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မႈႏင အေမြအႏွစထ ္ န ္ တ ိ ္းသိမ္းေရးမွတပ ုံ င္အား ျပန္လည္ဆန္းစစ္မႈျပဳလုပရ ္ ာတြင္ ကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္မ်ား၌ လစ္ဟာခ်က္မ်ား၊ ေရွ႕ေနာက္မညီညြတမ ္ မႈ ်ားအား ေတြရ ႔ ခ ဲ့ ပါသည္။ ထိအ ိွ ရ ု ခ်က္အားေျဖရွင္းရန္အတြက္ ၂၀၀၆ ခုႏစ ွ တ ္ ငြ ္ ေပါင္းစပ္ညိႇႏင ိႈ ္းထားေသာ အမ်ိဳးသားအေမြအႏွစအ ္ စီအစဥ္မွ ဦးစားေပးစီမခ ံ ်က္တစ္ခအု ေနျဖင့္ ကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္ေကာက္ယူျခင္း စံခ်ိနစ ္ ည ႊ ္းမ်ားအား ခ်မွတခ ံ န ဲ့ ါသည္။ ၾသစေတးလ်နိင ္ ပ ု င ္ သ ံ ည္ အေမြအႏွစပ ံ န္ခ ္ စၥည္းမ်ား စီမခ ႔ မ ႈ တြက္ မူဝါဒမ်ားခ်မွတ္ ဲြ အ ု ခ နိင ္ ဲ့ေသာ စံျပနိင ္ တ ု င ံ စ္ခလ ု ည္းျဖစ္ပါသည္။ ထိမ ု ဝူ ါဒ၌ မည္သည့အ ္ ေမြအႏွစပ ္ စၥည္းအား ဦးစားေပး၍ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရမည္ႏင ွ ့္ ရံပုံေငြခဲြေဝေရးတိအ ႔ု တြက္ ဦးစားေပးသတ္မွတ္ပါသည္။ • ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားေပၚ ပိမ ို ားလည္သေဘာေပါက္ေစရန္ႏင ု န ု ထ ွ ့္ ပိမ ႔ု ို ိေရာက္ေသာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ေခ်ရး ရင္းႏီွးျမႇပ္ႏွံေရးႏွင့္ အစီအစဥ္မ်ားေရးဆဲြေရးတိအ တြက္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ိဳးစုံႏင ို လ ွ ့္ ထိခက ြ မ ္ ယ ္ ဆႈ န္းစစ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ အေမြအႏွစပ ္ စၥည္းမ်ားဆိင ု ရ ႈ ်ားအား ေဆာင္ရက ္ ာ က႑ေပါင္းစုံေလ့လာဆန္းစစ္မမ ္ င့ပ ြ သ ္ ါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကမာၻ႔ဘဏ္ႏွင့္ ကမာၻလုံးဆိုင္ရာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးဌာနတို႔၏အကူအညီျဖင့္ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံ ခရီးသြားလာေရးဌာနသည္ ၂၀၁၃ ွ တ ခုႏစ ု ယ္ေျမငလ်င္ႏင ္ ြင္ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ဘိပ ု ဖ ွ ့္ တိင ္ ြန္းဟိင ု ရ ္ န္တအ ႔ို ၿပီး၌ ထိခက ္ ြယမ ို လ ႈ န္းစစ္ခ်က္အား ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေနရာ ၁၆ ခု၌ ျပဳလုပခ ္ ဆ ့ ါသည္။ ္ ဲပ ထိုအေသးစိတ္ေဆာင္ရြက္ထားေသာ ေဘးအႏၲရာယ္ေပါင္းစုံ ထိခိုက္လြယ္မႈအေျခအေနဆန္းစစ္ခ်က္က ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္တစ္ခုခ်င္းစီအတြက္ ေဘး အႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားေပးနိုင္ခဲ့ပါသည္။ ထိုအၾကံျပဳခ်က္မ်ားတြင္ သေဘာတရားဆိုင္ရာပုံစံ၊ ဖြဲ႕စည္းမႈပိုင္းဆိုင္ရာအားေကာင္းေစေရး ႏွင့္ ျပန္လည္ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းေရးေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားအတြက္ ခန္႔မွန္းကုန္က်စရိတ္မ်ား ပါဝင္ပါသည္။ The Philippines: Heritage site retrofitting design. Source: World Bank. ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ 11 • ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအားရွာေဖြေဖာ္ထတ ု ္ျခင္းႏွင့္ ေစာင့ၾ္ ကည့္ျခင္း၊ ေလ်ာ့ခ်ျခင္း၊ တု႔ျံ ပန္ေဆာင္ရြက္ျခင္းႏွင့္ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးႏွင့္ ျပန္လည္ျပဳျပင္ထန ိ ္းသိမ္း ေရးတိအ႔ု တြက္ အစိုးရႏွငပ ့္ ါတ္သက္ဆက္ႏယ ြ သ ္ မ ူ ်ား၏စြမ္းေဆာင္ရည္အား တည္ေဆာက္ေပးရန္လည္း အေရးႀကီးပါသည္။ ထိရ ု ည္ရယ ္ ်က္အတြက္ ယဥ္ေက်းမႈ ြ ခ အေမြအႏွစမ ့ န ္ ်ား၏ ၾကံၾ့ ကံခ ို မ ံ င ္ အ ႈ ားျမႇငတ ့္ င္ရာ၌ အစိုးရႏွင့္ အစိုးရမဟုတ္ေသာအဖြအ ႕ဲ စည္းမ်ားအၾကား ပူးေပါင္းေဆာင္ ရြကမ ႈ ားျမႇငတ ္ အ ့္ င္ရန္ ေနရာတစ္ခအ ု ေနျဖင့္ ResCult (ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ၏ ္ ၾကံၾကံခနံ င ို မ ္ အႈ ားျမႇငတ ံ ်က္အား ဥေရာပသမဂၢက စတင္ေဆာင္ရက ့္ င္ျခင္း) စီမခ ္ ပ ြ ခ ဲ့ ါသည္။ အရပ္ဖက္ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး ဌာနမ်ား၊ အေမြအႏွစ္ဆိုင္ရာဝန္ႀကီးဌာနမ်ား၊ ေဒသဆိုင္ရာအစိုးရအဖြဲ႕မ်ား၊ ပုဂၢလိကရင္းႏီွးျမႇပ္ႏွံသူမ်ားႏွင့္ ရပ္ရြာမ်ားအေနျဖင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးအတြက္ အတူတကြ လက္တဲြလပ ု ္ေဆာင္နင ို ၾ္ ကပါသည္ (Linggua stal. forthcoming)။ ယဥ္ေက်းအေမြအႏွစမ ္ ်ား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ ေရွာက္ျခင္းအား ဦးေဆာင္ေဆာင္ရြကၾ္ ကေသာ အဖြဲအ ႕ စည္းမ်ားအေနျဖင့္ ၎တိ၏ ႔ု ပါဝင္ေဆာင္ရြကမ ႈ ်ားသည္ ခ်က္ျခင္းလက္ငင္းေဆာင္ရြကရ ္ မ ္ မည့္ ေဘးအႏၲ ရာယ္ျဖစ္အၿပီး ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားအတြက္ ေပါင္းစပ္ညိႇႏိႈင္းရန္သာမဟုတ္ပဲ ေဘးအႏၲရာယ္မျဖစ္မီ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ားစီမံခန္႔ခဲြမႈႏွင့္ ေဘးအႏၲ ရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးကိစၥရပ္မ်ားအတြက္ပါ ျဖစ္သည့္အတြက္ေၾကာင့္ ထိုဦးေဆာင္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအေနျဖင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမံခန္႔ခဲြမႈမူဝါဒမ်ားအား နားလည္သေဘာေပါက္ရန္ လိုအပ္မည္ျဖစ္ပါသည္။ • ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးစီမံခန္႔ခဲြမႈ၌ ရပ္ရြာ၏ပါဝင္ေဆာင္ရြက္မႈသည္ အလြန္အေရးႀကီးေသာ အခ်က္တစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ အေမြအႏွစ္ပစၥည္းတစ္ခုခုႏွင့္ ဆက္ႏယ ြ ္ေနေသာ ေဘးအႏၲရာယ္ႏင ွ ့္ ထိုေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးတိအ႔ု ေပၚ ရပ္ရြာ၏ထင္ျမင္ယဆ ူ ပုသ ံ ည္ ကၽြမ္းက်င္သမူ ်ား၏ ထင္ျမင္ယဆ ူ ပုံႏင ူ ်ခ်င္ ွ ့္ ထပ္တက မွက်ပါလိမ့္မည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္၌ ထိုင္းနိုင္ငံ တြင္ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ေရႀကီးမႈမ်ားအၿပီး အာရွဖံြ႔ၿဖိဳးဘဏ္၏ရံပုံေငြျဖင့္ အႏုပညာဦးစီးဌာန၊ ယူနက္စကို၊ ယူနက္စကိ- ု အိငု အ ္ တ ိ ခ ္ ်္အီးတိပ႔ု ူးေပါင္းေဆာင္ရြကသ ္ ည့္ အာယုဒယ ၶ အတြက္ ေရးႀကီးမႈေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးအစီအစဥ္တြင္ မိုးေလဝသဆိင ု ရ္ ာတြကခ ္ ်က္မႈ မ်ားအရ ထိုေဒသ၏မည္သည့္ေနရာမ်ားသည္ ေရႀကီးနိုင္မႈအႏၲရာယ္အရိွဆုံးဆိုသည့္အခ်က္ႏွင့္ပတ္သက္၍ ရပ္ရြာ၌ မတူညီသည့္ထင္ျမင္ယူဆခ်က္မ်ားရိွေန ၾကသည္ကို ေတြရ ႔ ခ ိွ ဲရ့ ပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးပုစ ံ ံေရးဆဲြရာ၌ ေရႀကီးမႈေဘးအႏၲရာယ္ႏင ွ ပ့္ တ္သက္၍ ပါဝင္ပတ္သက္သမ ူ ်ားအၾကား နားလည္မမ ႈ ်ား အားညိႇႏိႈင္းနိုင္ရန္ အျပင္းအထန္ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့ရပါသည္။ ဘုံသေဘာတူညီခ်က္ရရိွေရးအတြက္ တိုင္ပင္ေပါင္းစပ္ညိႇႏိႈင္းျခင္းသည္ မရိွမျဖစ္ အေရးႀကီးပါသည္။ အားလုး ံ ေသာသက္ဆိုင္သူမ်ားအား စီမံခ်က္၏ကနဦးတြင္ အတူတကြပါဝင္လာေစေရး ေဆာင္ရြက္နိုင္ရန္အေရးႀကီးပါသည္။ သို႔မွာသာ ေဘးအႏၲရာယ္စမ ီ ခ ံ န္ခ ႈ မတူညီေသာအဆင့အ ႔ ဲြမ၏ ႈ ်ားတြင္ ရပ္ရြာအေနျဖင့္ အေရး ္ သီးသီး၌ အထူးသျဖင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ေစာင့ၾ္ ကည့္ျခင္းႏွင့္ အေရးေပၚတု႔ျံ ပန္မမ ႀကီးေသာအခန္းက႑မွ ပါဝင္နိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ • ေဘးအႏၲရာယ္ရွာေဖြေဖာ္ထတ ု ္ျခင္း၊ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ျခင္း၊ ေဘးအႏၲရာယ္အလြန္ ျပန္လည္ထူေထာင္ျခင္းႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားအား ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းတိ၌႔ု ေလ့က်င့္ေပးထားေသာ ကၽြမ္းက်င္ပညာရွငမ ္ က္မ်ားအား ထူေထာင္ထားသင့ပ ္ ်ားကြနယ ႔ု ျပင္ ထိန ္ ါသည္။ ထိအ ု ယ္ပယ္ရိွ သုေတသနမ်ားအား အားေပးျမႇငတ ့္ င္ရန္အတြက္ ပညာရပ္ဆင ္ ာပညာရွငမ ို ရ ္ ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရက ြ န္ ငို ္ေရး အဖြအ႕ဲ စည္းမ်ားအား တြန္းအားေပးေဆာင္ရက ြ သ ္ ါသည္။ ဂ်ပန္နင ္ င့ပ ို င ္ ံ ရိွ Ritsumeikan တကၠသလ ္ ိွ ၿမိဳ႕ျပယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ို ရ ္ ်ားအတြက္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး အင္စတီက်ဴ႕သည္ ၎၏ကမာၻတလႊားကၽြမ္းက်င္သမ ူ ်ားအား ေလ့က်င့္ေမြးထုတ္ေပးျခင္း၊ အသိပညာဗဟုသတ ို င ု မ်ားမွ်ေဝေပးျခင္းႏွင့္ ဂ်ပန္နင ္ ံႏငွ ့္ျပင္ပတြင္ စြမ္းေဆာင္ရည္တည္ေဆာက္ေပးျခင္းဆိင ု ရ ္ ာ လုပင ္ န္းေဆာင္ရကြ မ ္ ႈ မ်ားေၾကာင့္ ကမာၻ႔အသိအမွတ္ျပဳတကၠသိုလ္တစ္ခုအျဖစ္ ရပ္တည္ေနပါသည္။ ု င • နိင ံ ်ားအၾကား ကၽြမ္းက်င္မဆ ္ မ ႈ င ္ ာမညီမွ်မႈမ်ားေၾကာင့္ သင္ခန္းစာမ်ားႏွင့္ အသိပညာဗဟုသတ ို ရ ု မ်ားမွ်ေဝေပးျခင္းသည္ အဖိုးတန္ပါသည္။ ကမာၻယ ႔ ဥ္ေက်းမႈအေမြ အႏွစ္စီမံခန္႔ခဲြမႈ၌ အေကာင္းဆုံးအေလ့အထအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳခံေသာလုပ္ေဆာင္ခ်က္မွာ ကမာၻ႔ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ ေကာ္မတီကလုပ္ေဆာင္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေနရာမ်ား၏ စီမခ ႔ ဲမ ံ န္ခ ႈ ည္းလမ္းအသစ္မ်ားႏွင့္ ဆန္းသစ္ေသာနည္းလမ္းမ်ားအား မွ်ေဝျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ထိုေဖာ္ေရြေသာယဥ္ၿပိဳင္မသ ြ န ႈ ည္ ကမာၻအ ႔ ေမြအႏွစ္ေနရာမ်ား စီမခ ံ န္ခ ဲြ ူ ၂၃ ဦးသည္ အျခားတိင ႔ သ ု ္းျပည္မ်ား၌ ကူည၍ ီ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ့ န ္ ်ား ၾကံၾ့ ကံခ ံ ငို ္ေရးအတြက္ အသိပညာဗဟုသတ ု ဖန္းတီး တည္ေဆာက္ျခင္းအား လက္ေတြ႔လပ ု ္ေဆာင္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဖိလစ္ပင ္ င ို န ို ္ငံ ရိွ ဗီဂန္ၿမိဳသ ႕ ည္ အရင္းအျမစ္အကန္အ ႔ သတ္ရသ ိွ ည့္အေျခအေနတြင္ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္မႈႏင ံ န္ခ ွ ့္ စီမခ ႔ ဲြမ၌ ႈ ရပ္ရြာ၏ပါဝင္ေဆာင္ရြကမ ္ ႈ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေနရာမ်ားအား နည္းလမ္းေပါင္းစုခ ံ ်ဥ္းကပ္မႈျဖင့္ အေကာင္းဆုံးေဆာင္ရြကန ို ္ ္ င သည့္ၿမိဳ႕အျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ခံခဲ့ရပါသည္7။ ့ န • ၾကံၾ့ ကံခ ို မ ံ င ္ ဆ ႈ င ္ ာလုပင ို ရ ္ န္းေဆာင္ရကြ ခ္ ်က္မ်ားအတြက္ စံသတ္မတ ွ ထ ္ ားေသာ လုပင ္ န္းေဆာင္ရက ြ မ္ ဆ ႈ င ို ရ ္ ်က္မ်ားအား ရည္ညန ္ ာလမ္းညႊနခ ႊ ္းကိုးကားရာအျဖစ္ အသုံးျပဳနိုင္ပါသည္။ အဖြဲ႕အစည္းအဆင့္ သို႔မဟုတ္ အမ်ိဳးသားအဆင့္၌တည္ရိွေသာ စံသတ္မွတ္ထားသည့္လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ားသည္ အစီအစဥ္ေရးဆဲြ သည့အ ္ ဆင့မ ္ အ ြ ္ျခင္း၊ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျခင္းအထိ လုပင ွ စျပဳ၍ တု႔ျံ ပန္ေဆာင္ရက ္ န္းေဆာင္ရက ြ ခ္ ်က္မ်ားအား ကူညလ ္ ႈျပဳနိင ီ မ္းညႊနမ ္ ါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ု ပ ယူနိတ္တတ္ကင္းဒန္းရိွ ၿဗိတိန္ စာၾကည့္တိုက္တြင္ အေရးေပၚအေျခအေနမ်ားအတြက္ အစီအမံရိွပါသည္။ မ်ားစြာေသာယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေနရာမ်ား ရိွ စီမံခန္႔ခဲြမႈအစီအမံမ်ား၏ အစိတ္အပိုင္းတစ္ရပ္အေနျဖင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး အစီအမံတစ္ရပ္အား ထည့္သြင္းထားၾကပါသည္။ အကယ္၍ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစေ ္ နရာသည္ လူေနထိုင္မႈထူထပ္သည့္ေနရာတြင္တည္ရိွၿပီး ေဘးအႏၲရာယ္ထိခိုက္ခံစားရသည့္သူမ်ားအတြက္ ခဏေနထိုင္ရာေနရာအျဖစ္ အသုံး ျပဳနိုင္ပါက ထိုကဲ့သို႔အသုံးျပဳမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာနိုင္သည့္ပ်က္စီးထိခိုက္မႈမ်ားအား ေရွာင္ရွားနိုင္ရန္အတြက္ အစီအမံမ်ား ႀကိဳတင္ေဆာင္ရြက္ထားရမည္ျဖစ္ ပါသည္။ 7 ယူနက္စကို “ကမာၻ႔အေမြအႏွစ္စီမံခန္႔ခဲြမႈက႑၌ အေကာင္းဆုံးေသာအေလ့အထမ်ားအား မွ်ေဝျခင္း” http://whc.unesco.org/en/recognition-of-best-practices/. 12 ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ • သတင္းအခ်က္နည္းပညာ/နည္းပညာအသစ္မ်ားသည္ ႀကီးမားေသာအလားအလာမ်ားအား ေပးစြမ္းနိင ု စ္ ြမ္းရိပ ွ ါသည္။ ေနာက္ဆုံးေပၚထြကလ ္ ာေသာ ဘူမဆ ိ င ို ္ ရာ ဘက္စုံျမင္နည္းပညာအား ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေနရာမ်ားအား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရာ၌ အေထာက္အကူျဖစ္ေစရန္ အသုံးျပဳနိင ္ ါသည္။ ယူနက္စကိုႏင ု ပ ွ ့္ ကုလသမဂၢေလ့က်င့္ေရးႏွင့္ သုေတသနအင္စတီက်ဴ႕ (UNITAR) အၾကားရိွ သေဘာတူညခ ီ ်က္သည္ ထိန ု ယ္ပယ္ရိွ ကာကြယတ ္ ားဆီးေရးႏွင့္ စြမ္းေဆာင္ရည္ တည္ေဆာက္ေရးတိအ ံ က ႔ု တြက္ အာ႐ုစ ြ သ ို ္ေဆာင္ရက ္ ြားမည္ျဖစ္ပါသည္။ ေဘးအႏၲရယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမခ ံ န္ခ ႔ ဲမ ြ လ ႈ ပ ္ န္းေဆာင္ရက ု င ္ ်က္မ်ား၌ ၿဂိဳလ္တဓ ြ ခ ု ါတ္ပမ ုံ ်ား သည္ လြနစ ္ ြာအေထာက္အကူျဖစ္ေစပါသည္။ ထိၿု ဂိဳလ္တဓ ုံ ်ားအား ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေနရာမ်ားအား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သည့ႀ္ ကိဳးပမ္းမႈမ်ား၌ ု ါတ္ပမ ယခုအခါ အသုံးျပဳေနပါသည္ (ယူနတ ီ ာ-၂၀၁၅)။ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားတု႔ျံ ပန္ရာ၌ ဒ႐ုန္းေလယာဥ္ငယ္မ်ားသည္ အသုံးတည့္ေၾကာင္း သက္ေသျပလ်က္ရပ ိွ ါသည္။ ၂၀၁၅ နီေပါ ေျမငလ်င္အတြင္း ၿပိဳက်ေနေသာအိမ္မ်ား၊ ပ်က္စီးသြားေသာယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေနရာမ်ားႏွင့္ အထိမ္းအမွတ္အေဆာက္အဦးမ်ားအား ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ရန္အတြက္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားစြာက ဒ႐ိုန္းေလယာဥ္ငယ္မ်ားအား အသုံးျပဳခဲ့ၾကပါသည္။ • ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားအား ျပန္လည္တည္ေဆာက္ရာ၌ ပိမ ု ိုေကာင္းမြန္ေသာ ျပန္လည္တည္ေဆာက္မအ ႈ ျဖစ္ ရည္ရယ ြ ၍ ္ ေဆာင္ရက ္ င ြ န ို ပ္ ါသည္။ ေဘးအႏၲ ရာယ္တစ္ခုျဖစ္ပြားၿပီးေနာက္ အေမြအႏွစမ ္ ်ားအား ျပန္လည္ျပဳျပင္တည္ေဆာက္ရာ၌ အနာဂါတ္တင ြ ္ျဖစ္ေပၚလာနိင ု သ္ ည့္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားမွ ကာကြယရ ္ န္ဆို သည့အ ္ ျမင္ျဖင့္ ျပဳျပင္တည္ေဆာက္သြားရန္ အခြငအ ွ ါသည္။ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာနိင ့္ လမ္းမ်ားရိပ ္ ံ ႏွင့္ တူရကီနင ု င ္ ံ တိသ ို င ႔ု ည္ ၎နည္းလမ္းအတြက္ ဥပမာေကာင္းမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ၁၉၉၈ ခုႏစ ွ ၌္ အေဆာက္အဦးမ်ားတည္ၿငိမ္ေစေရးေဆာင္ရက ြ ္ျခင္း၊ ေရွးေဟာင္းလက္ေရးမႈမ်ားအား မွတတ ္ မ္းတင္သမ ိ ္းဆည္းျခင္းႏွင့္ ႐ိုးရာသီခ်င္း မ်ားႏွင့္ အကမ်ားအား မွတတ ္ မ္းတင္ျခင္းလုပင ္ န္းမ်ားအေပၚ ရံပုံေငြေထာက္ပံ့ျခင္းျဖင့္ ကမာၻဘ ႔ ဏ္သည္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာနိင ု င ံ ႀကိဳတင္ကာကြယတ ္ ၏ ္ ားဆီးထိန္းသိမ္း ျခင္းဆိင ္ ာလုပင ု ရ ္ န္းမ်ားအား အေထာက္အပံ့ျပဳခဲပ ့ ါသည္။ တူရကီနင ို င ္ ၌ ံ ကမာၻဘ ႔ ဏ္မအ ွ ေထာက္အပံ့ျပဳခဲ့ေသာ အစ္စတန္ဘူ ေျမငလ်င္ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ ခ်ျခင္းႏွင့္ အေရးေပၚအေျခအေန ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ျခင္းစီမခ ံ ်က္ (ISMEP) မွ ေျမငလ်င္ေဘးအႏၲရာယ္ဆန္းစစ္ျခင္း၊ အေမြအႏွစပ ္ စၥည္းမ်ား၏ စြမ္းေဆာင္ရည္ဆန္း စစ္ျခင္းႏွင့္ မ်ားစြာေသာအေမြအႏွစအ ္ ေဆာက္ အဦးမ်ား၌ အားျဖည့အ ္ ေထာက္အကူျပဳအစိတအ ္ ပိင ု ္းမ်ား တပ္ဆင္ျခင္းလုပင ္ န္းမ်ားအား ရံပုံေငြအေထာက္အပံ့ျပဳခဲ့ ပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးလုပင ္ န္းမ်ားအျပင္ စီမခ ံ ်က္အေနျဖင့္ ယဥ္းေက်းမႈအေမြအႏွစက ္ ႑၌ ၾကံၾ့ ကံခ ့ နံ ငို ္ျခင္းဆိင ု ရ္ ာ ယဥ္ေက်းမႈအသစ္တစ္ခအ ု ား မိတ္ဆက္ျခင္းျဖင့္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ ျပန္လည္တည္ေဆာက္နည္းလမ္းထက္ ပိုေကာင္းမြန္ေသာနည္းလမ္းျဖင့္ ေဆာင္ရြက္နိုင္ခဲ့ပါသည္။ ၄။ ျဖစ္ရပ္ေလ့လာျခင္းမ်ား ေအာက္တြင္ေဖာ္ျပထားေသာ ျဖစ္ရပ္ေလ့လာမႈမ်ားတြင္ နိင ္ မ ု င ံ ်ားအေနျဖင့္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအၿပီး မည္ကဲသ ့ ႔ျို ပန္လည္တ႔ျုံ ပန္ခဲသ ့ ည္ဆသ ္ ခ်က္ သိမ ို ည့အ ႔ု ဟုတ္ ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားဆိုင္ရာ ၎တို႔၏မူေဘာင္မ်ားအား မည္ကဲ့သို႔တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္သည့္ ဆိုသည္အခ်က္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ အေသးစိတ္ေဖာ္ျပထားပါသည္။ ျဖစ္ရပ္-၁။ ေျမငလ်င္မ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားေသာ ပ်က္စီးဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားအေပၚ အီတလီနိုင္ငံ၏တုံ႔ျပန္ေဆာင္ရြက္မႈ နိုင္ငံ အီတလီ အေမြအႏွစ္၏ ေက်းလက္ဘုရားရိွခိုးေက်ာင္း အေသးမ်ား၊ နာရီစင္မ်ား၊ နံရံေဆးေရး ပန္းခ်ီမ်ား၊ ေက်ာက္ပန္းခ်ီမ်ား၊ မွန္ကတြင္းေပါက္မ်ား၊ ု ်ားႏွင့္ အျခားေသာ ေက်းလက္အမွတ္အသား ႐ုပ္ထုမ်ား။ သေဘာသဘာဝ ပန္းပု႐ုပ္ထမ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ ေျမငလ်င္ အေျခအေန အီတလီနိုင္ငံသည္ ကမာၻ႔အႂကြယ္ဝဆုံးေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္တစ္ခ်ိဳ႕တည္ရိွရာ နိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ နိုင္ငံသည္ ေျမငလ်င္လႈပ္ခတ္နိုင္စြမ္းရိွေသာ နိုင္ငံတစ္ခုလည္းျဖစ္ၿပီး ၿပီးခဲ့သည့္ ၁၀ ႏွစ္တာကာလအတြင္း လူေပါင္း ၁၁၁,၅၇၃ ဦး ထိခိုက္ ခံစားခဲ့ရပါသည္ (ဂ်ီအက္စ္အမ္ေအ ၂၀၁၇)။ အီတလီနိုင္ငံသည္ နိုင္ငံအႏွံအျပားတြင္တည္ရိွေနေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ ပစၥည္းမ်ား၏ အမ်ိဳးအစား၊ အကၡရာစဥ္ႏွင့္ ကိန္းဂဏန္းစဥ္အရ ျပဳစုထားေသာ ကိန္းဂဏန္းစုစည္းမႈအေပၚ အေျခခံထားေသာ ေဘးအႏၲရာယ္ျပေျမပုံတစ္ခု ဖန္တီးထားပါသည္။ ထိုကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္ စုစည္းမႈသည္ အီတလီနိုင္ငံ၏ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ားအား သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ားမွ လုံျခံဳစိတ္ခ်ေစေရးေဆာင္ရြက္ရာတြင္ အဓိက ရည္ညႊန္းကိုးကား အရာတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ အီတလီနိုင္ငံအလယ္ပိုင္း၌ ၂၀၁၆ခုႏွစ္တြင္ လႈပ္ခတ္ခဲ့ေသာ ေျမငလ်င္သည္ လူ႔ အသက္ေပါင္း ၂၉၆ဦး ဆုံး႐ႈံးေစခဲ့သည္သာမက ေျမငလ်င္အဓိကလႈပ္ခတ္သြားခဲ့သည့္ေဒသရိွ သမိုင္းဝင္အဆာက္အဦးေပါင္း ၅၀ ေက်ာ္ကိုလည္း ထိခိုက္ပ်က္စီးေစခဲ့ပါ သည္။ အဆိုပါေျမငလ်င္သည္ အာမာထ႐ိုက္၊ အမ္ကမ္မိုလီႏွင့္ အာကာတာ ၿမိဳ႕သုံးၿမိဳ႕ရိွ သမိုင္းဝင္ အေဆာက္အဦးမ်ားအား ပ်က္စီးေစခဲ့ပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ 13 နည္းလမ္း အေစာပိုင္းတြင္ေဆြးေႏြးခဲ့ေသာ မတူညီသည့္ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး မဟာဗ်ဴဟာမ်ားအတြင္းတြင္ ေဘးအႏၲရာယ္တစ္ခု အတြက္ လုပ္ငန္း ေဆာင္ရြက္မႈဆိုင္ရာ အသင့္ျဖစ္မႈလိုအပ္ေၾကာင္း အီတလီနိုင္ငံ၏ျဖစ္ရပ္က မီးေမာင္းထိုးျပလ်က္ရိွပါသည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္၏ ငလ်င္အေပၚ ကနဦး တုံ႔ျပန္မႈ၏ အစိတ္အပိုင္းအျဖစ္ အႏုပညာစစ္သည္တပ္ဖြဲ႕၏ လူသိမ်ားေသာ Comando Tutela Patrimonio Culturale မွ Carabinieri အရာရိွ မ်ားသည္ ဘုရားေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ ျပတိုက္မ်ားရိွ ပန္းခ်ီကားမ်ားႏွင့္ အႏုပညာ လက္ရာမ်ားအား ကယ္တင္ထိန္းသိမ္းခဲ့ပါသည္။ ယူနက္စကိုမွေလ့က်င့္ ေပးထားေသာ ယဥ္ေက်းမႈဝန္းႀကီးဌာန၏ လုပ္ငန္း အဖြဲ႕မွလည္း အႏုပညာပစၥည္းမ်ားအား စုစည္း၊ ထုတ္ပိုးၿပီး ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရန္ သိုေလွာင္ ႐ုံမ်ားသို႔ ပို႔ခဲ့ပါသည္ (Pavoledo 2016)။ အႏုပညာစစ္သည္တပ္ဖြဲ႕ႏွင့္အတူ ျပန္လည္ျပဳျပင္တည္ေဆာက္သူမ်ားသည္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္း၌ အသုံးျပဳရန္ အပ်က္အစီးမ်ားအၾကားမွ ေက်ာက္တုံးမ်ားႏွင့္ အုတ္ခဲမ်ားအား ေကာက္ယူစုစည္းခဲ့ပါသည္။ အစိုးရႏွင့္ အစိုးရ မဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအၾကားရိွ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈအား အားေကာင္းေစေရးအတြက္ အီတလီအစိုးရအေနျဖင့္ မၾကာေသးမီကမွ ဖြဲ႕စည္းလိုက္ၿပီး ဥေရာပသမဂၢမွ ရံပုံေငြေထာက္ပံ့သည့္ ResCult platform ႏွင့္ အေရးႀကီးေသာ မိတ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခု ျဖစ္လာခဲ့ပါသည္8။ ResCult platform သည္ ဆန္းဒိုင္းမူေဘာင္အတြင္း ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ားအား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရန္အတြက္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္နိုင္ရန္ အရပ္ဖက္ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးဌာန မ်ား၊ အေမြအႏွစ္ဝန္ႀကီးဌာနမ်ား၊ ေဒသဆိုင္ရာအစိုးရမ်ား၊ ပုဂၢလိကရင္းႏီွး ျမႇပ္ႏွံသူမ်ားႏွင့္ ရပ္ရြာမ်ားအား ခြင့္ျပဳေပးထားပါသည္။ ResCult သည္ ဥေရာပအေမြအႏွစ္ျပေျမပုံႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္စာရင္းႏွင့္ ၎တို႔၏ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္မႈစာရင္းမ်ားအား ျပဳစု သြားမည္ျဖစ္ပါသည္။ ထိုလုပ္ေဆာင္ခ်က္သည္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအား ေစာင့္ၾကည့္ျခင္းႏွင့္ မတူညီေသာ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ေဘးဒုကၡမ်ားအား ပုံစံျပဳနိုင္မည္ျဖစ္ၿပီး ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာပုံစံမ်ားအား ကူညီေရး ဆဲြေပး နိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္ (UNISDR 2017)။ အီတလီနိုင္ငံသည္ ၎တို႔ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ား ဆိုင္ရာ ထိခိုက္လြယ္မႈႏွင့္ ႂကြယ္ဝေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားအရ ထိုလုပ္ေဆာင္ခ်က္အတြက္ အဓိကမိတ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခု ျဖစ္လာမည္ျဖစ္ပါသည္။ ၾကံဳေတြ႔ရေသာ အေျခခံအေဆာက္အအုံမ်ားအတြက္ seismic isolation ကဲ့သို႔ေသာ ေျမငလ်င္ဒဏ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္သည့္ ေခတ္မီနည္း စိန္ေခၚမႈမ်ား ပညာက႑၌ အီတလီနိုင္ငံသည္ ဦးေဆာင္နိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္ေသာ္လည္း ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေနရာမ်ား၌ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈ တြင္ စိန္ေခၚမႈမ်ားရိွေနပါသည္။ အေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ျပည္သူလူထု၏ သမိုင္းဆိုင္ရာ ထဲထဲဝင္ဝင္ ဆက္ႏြယ္ေနမႈမ်ားေကာင့္ seismic isolation နည္းပညာအသုံးျပဳမႈႏွင့္ ျပင္လြယ္ေျပာင္းလြယ္ရိွေသာ နည္းပညာမ်ားအတြက္ ေယဘုယ်ဆႏၵမ်ားတြင္ အကန္႔အသတ္မ်ားရိွပါသည္(Parducci 2000)။ ေနာက္ထပ္စိန္ေခၚမႈ တစ္ခုမွာ အီတလီနိုင္ငံကဲ့သို႔ေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ ပစၥည္းအေျမာက္အမ်ား ရိွေသာ နိုင္ငံမ်ားရိွ ထိုယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားႏွင့္ လုပ္ကိုင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဖြဲ႕စည္းမႈပိုင္း ဆိုင္ရာလုပ္ေဆာင္ခ်က္သည္ အီတလီနိုင္ငံတြင္ ပုံမွန္ေဆာင္ရြက္သည့္ လုပ္ငန္းမဟုတ္သည့္အတြက္ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ေျမငလ်င္ တုံ႔ျပန္မႈတြင္ ေတြ႔ျမင္ခဲ့ရေသာ ဖြဲ႕စည္းမႈပိုင္းမဟုတ္သည့္ နည္းလမ္းမ်ားသည္သာ ဆက္လက္အေရးပါေနမည္ျဖစ္ပါသည္။ အေလ့အက်င့္ • စီမံခ်က္စီမံခန္႔ခဲြမႈႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈအေတြ႔အၾကံဳရိွေသာ လုပ္ငန္းစုံ၊ က႑စုံအဖြဲ႕မ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား ေကာင္းမ်ား/ ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္ ေရး ေဆာင္ရြက္မႈမ်ား၌ တန္ဖိုးရိွပါသည္။ ထိုကဲ့သို႔ေသာျဖစ္ရပ္မ်ား၌ ေျမငလ်င္ဒဏ္ခံခဲ့ေသာ အေဆာက္အဦးမ်ား အေတြ႔အၾကံဳ အတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္ရာ၌ မီးသတ္သမားမ်ားသည္ ကၽြမ္းက်င္ၾကပါသည္။ အႏုပညာလက္ရာမ်ားအား သူခိုးသဖြက္မ်ား သင္ခန္းစာမ်ား အႏၲရာယ္မွ ကယ္ဆယ္ေစာင့္ေရွာက္ရာ၌ အႏုပညာစစ္သည္တပ္ဖြဲ႕သည္ ေလ့က်င့္ထားၾကသူမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္သူမ်ားသည္ အႏုပညာလက္ရာမ်ားအား အမ်ိဳးအစားခဲြျခားျခင္း၊ သိမ္းဆည္းျခင္းႏွင့္ ျပန္လည္ျပဳျပင္ျခင္းတို႔၌ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္(PRI 2016)။ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားသည္ အစိုးရသစ္ေတာရဲတပ္ဖြဲ႕၏ ကုန္ေလွာင္႐ုံ၌ အေရးေပၚ ျပန္လည္ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းျခင္းအား ေဆာင္ရြက္ၾကပါသည္။ • ႀကီးမားေသာစိန္ေခၚမႈမွာ သြားလာရခက္ခဲေသာေနရာမ်ားရိွ ခက္ခဲေသာေျမျပင္အေနအထားျဖစ္ႏွင့္ ၾကံ့ခိုင္မႈမရိွေတာ့ေသာ အေဆာက္အအုံ မ်ားအား ေနာက္ထပ္ၿပိဳက်ပ်က္စီးမႈမရိွေရးပင္ျဖစ္ပါသည္။ ဆိုးရြားေသာ ရာသီဥတုအေျခအေန (ႏွင္းမ်ားဆိုး ဆိုးရြားရြားက်ဆင္းျခင္း) ကလည္း စိန္ေခၚမႈကို ပိုမိုႀကီးမားေစပါသည္။ ထိုကဲ့သို႔ေသာ အကန္႔အသတ္မ်ားအၾကား၌ ဦးစားေပး သတ္မွတ္၍ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ အေရးႀကီးပါသည္။ ထိုကဲ့သို႔ေဆာင္ရြက္မႈေၾကာင့္ အပ်က္အစီး၊ အထိအခိုက္အား မွတ္တမ္း တင္နိုင္မည္ျဖစ္ၿပီး မည္သည့္အေမြအႏွစ္သည္ ဆုံး႐ႈံးနိုင္ၿပီး မည္သည့္အေမြအႏွစ္အေနျဖင့္ ျပန္လည္ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းရန္ အခြင့္အလမ္းမ်ား ရိွနိုင္အုံးမည္ဆိုသည့္အခ်က္အား ဆုံးျဖတ္နိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ ထိုလုပ္ငန္းသည္ အစိုးရမွ ထိန္းသိမ္းေဆာင္ ရြက္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ဆိုင္ရာ ကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္စုစည္းမႈႏွင့္ သက္ဆိုင္ပါသည္။ 8 ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ၾကံၾကံ့ခံနိုင္မႈအား ျမႇင့္တင္ျခင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ား စိတ္ခ်ေစေရးအတြက္ အေထာက္အကူျပဳ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်ျခင္း ကိရိယာ https://www.rescult-project.eu/site/assets/files/1015/rescult_project_-_presentation.pdf. 14 ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ ျဖစ္ရပ္-၂ ။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေဘးအႏၲရာယ္ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈက႑၌ တူရကီနိုင္ငံ၏ရင္းႏီွးျမႇပ္ႏွံမႈ နိုင္ငံ တူရကီ အေမြအႏွစ္၏ ျပတိုက္တြင္ သေဘာသဘာဝ စုစည္းထားရိွျခင္း သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ ေျမငလ်င္မ်ား၊ ေရႀကီးျခင္းမ်ား အေျခအေန ျပင္းထန္ၿပီး က်ယ္ျပန္႔ေသာ ဘူမိဆိုင္ရာသေဘာသဘာဝမ်ား၊ ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္ႏွင့္ မိုးေလဝသအေျခအေနမ်ားေၾကာင့္ တူရကီနိုင္ငံသည္ ေရႀကီးျခင္းႏွင့္၊ မိုးေခါင္ျခင္းမ်ားႏွင့္၊ ေျမၿပိဳျခင္းမ်ားႏွင့္ ေျမငလ်င္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ ထိခိုက္လြယ္မႈရိွေသာ အေျခအေနတြင္ရိွပါသည္။ နည္းလမ္း တူရကီနိုင္ငံ၏ အေမြအႏွစ္အေဆာက္အဦးမ်ားႏွင့္ ျပတိုက္မ်ားတြင္စုစည္းထားရိွမႈသည္ ဖြဲ႕စည္းမႈပိုင္းႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းမႈပိုင္းမဟုတ္ သည့္ နည္းပညာမ်ားႏွင့္ သီးျခားေနရာမ်ားႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈ ဆိုင္ရာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ျခင္း မဟာဗ်ဴဟာမ်ားအတြက္ မွတ္သားထိုက္ေသာ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုျဖစ္ပါ သည္။ အစ္စတန္ဘူ ေျမငလ်င္ဆိုင္ရာ ေဘးအႏၲရာယ္ ေလ်ာ့ခ်ေရးႏွင့္ အေရးေပၚအေျခအေန ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ေရးစီမံခ်က္ (ISMEP) အေနျဖင့္ စုေဆာင္းထားေသာ အေမြအႏွစ္ပစၥည္း မ်ား၏ ေျမငလ်င္ဆိုင္ရာ ေဘးအႏၲရာယ္ ဆန္းစစ္ျခင္း၊ ေျမငလ်င္ဆိုင္ရာ ေဆာင္ရြက္မႈဆန္းစစ္ခ်က္ႏွင့္ တူရကီနိုင္ငံရိွ လူလာ ေရာက္လည္ပတ္မႈအမ်ားဆုံး ျပတိုက္တစ္ခုျဖစ္ေသာ Topkapi နန္းေတာ္ရိွ Mecidiye Kiosk အပါအဝင္ မ်ားစြာေသာ ယဥ္ေက်း မႈအေမြအႏွစ္ အေဆာက္အဦးမ်ား၌ ေျမငလ်င္ဆိုင္ရာ အားျဖည့္အေထာက္အကူျပဳ အစားထိုးအစိတ္အပိုင္းမ်ား၊ ပုံစံမ်ားအား ျပဳလုပ္ခဲ့ပါသည္။ စီမံခ်က္သည္ အေမြအႏွစ္အေဆာက္အဦးမ်ားအနက္ထင္ရွားလူသိမ်ားသည့္ အေဆာက္အဦးတစ္ခ်ိဳ႕အား GIS နည္းပညာအေျချပဳ စာရင္းေကာက္ျခင္းအားလည္း ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါသည္။ ထိုေဆာင္ရြက္ခ်က္သည္ တူရကီနိုင္ငံရိွ အေမြအႏွစ္ အေဆာက္အဦးမ်ားအတြက္ ပထမဆုံးအႀကိမ္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ ထိုအခ်က္အလက္စုစည္းမႈတြင္ ဒစ္ဂ်စ္တယ္ စနစ္သုံး စုစည္းထားသည့္အခ်က္အလက္မ်ား၊ ပုံၾကမ္းမ်ားႏွင့္ အစ္စတန္ဘူရိွ သမိုင္းဝင္ေနရာ ၂၆ တြင္တည္ရိွေသာ သမိုင္းဝင္ အေဆာက္အဦး ၁၇၆ ခုအား ျဖစ္တန္စြမ္းရိွ ထိခိုက္လြယ္မႈဆန္းစစ္ျခင္းမ်ားအား ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါသည္။ ထိုအခ်က္အလက္မ်ားအား ယဥ္ေက်းမႈဝန္ႀကီးဌာနအပါအဝင္၊ အျခားေသာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ ပညာရွင္မ်ားႏွင့္ ျပည္သူလူထုတို႔မွ ရယူအသုံးျပဳနိုင္ၿပီး ယူနက္ စကိုက ထိုအခ်က္အား အေလ့အထေကာင္းတစ္ခုအေနျဖင့္ လက္ခံထားပါသည္ (ကမာၻ႔ဘဏ္ ၂၀၁၆)။ ထိုစီမံခ်က္အရ အစ္စတန္ဘူရိွ အေရးတႀကီးျပဳျပင္ရန္လိုအပ္ေသာ အေမြအႏွစ္အေဆာက္အဦး ၃ ခုတြင္ အေဆာက္အဦး၏ ေျမငလ်င္ဆိုင္ရာ ၃ ဘက္ျမင္ပုံစံႏွင့္ အေကာင္းဆုံးေသာ ေျမငလ်င္ဆိုင္ရာ ထိခိုက္လြယ္မႈ ဆန္းစစ္ခ်က္မ်ားအေပၚအေျခခံၿပီး အားျဖည့္အေထာက္ အကူျပဳ အစိတ္အပိုင္းပုံစံမ်ားအား ဖန္တီးခဲ့ပါသည္။ အေဆာက္အဦးမ်ား ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္ေရးအတြက္ အဆိုျပဳခ်က္မ်ားအား ေဆြးေႏြး နိုင္ရန္အတြက္ အလုပ္႐ုံေဆြးေႏြးပြဲမ်ားႏွင့္ အစည္းအေဝးမ်ားအားလည္း က်င္းပျပလုပ္ခဲ့ပါသည္။ Topkapi ရိွ အေဆာက္အဦးမ်ား အတြက္ တီထြင္ဆန္းသစ္ထားေသာ အားျဖည့္အေထာက္အကူျပဳအစိတ္အပိုင္းမ်ား ဖန္တီးျပဳလုပ္ျခင္းအပါအဝင္ ကုန္က်စရိတ္ နည္းေသာ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး နည္းစနစ္မ်ားအားအသုံးျပဳသြားရန္ ဆုံးျဖတ္တစ္ခုခ်မွတ္နိုင္ခဲ့ပါသည္။ အေသးစားေဘး အႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားတြင္ နံရံမ်ား၌ ပစၥည္းထည့္သည့္ အခန္းငယ္မ်ားထည့္သြင္းျခင္း၊ ေလးလံေသာပစၥည္း မ်ားအား ျမင့္မားသည့္စင္မ်ားမွ ေအာက္ဘက္ရိွစင္မ်ားသို႔ ေရြ႕ေျပာင္းထားရိွျခင္းႏွင့္ ေႂကြထည္၊ေျမထည္ပစၥည္းမ်ားအားထုပ္ပိုးျခင္း စသည္တို႔ပါဝင္ပါသည္။ ျပတိုက္ေပါင္း ၂၇ ခုတြင္ သိုေလွာင္ထားေသာအခန္းမ်ားထဲမွ ပုံစံမက်သည့္ ေရြ႕ေျပာင္းမႈမွာမွ ပန္းခ်ီကား မ်ားအား ကာကြယ္ရန္အတြက္ႏွင့္ ေျမငလ်င္လႈပ္ခတ္စဥ္အတြင္း ထည့္သြင္းျပသထားသည့္ဗီ႐ိုမ်ား ကဲြရွပ်က္စီးမႈမရိွေစေရး အ တြက္ လုံျခံဳေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ား ဌားရမ္းအသုံးျပဳျခင္း၊ လုံျခံဳေရးခ်ိတ္မ်ားႏွင့္ ေသာ့မ်ားအသုံးျပဳျခင္းတို႔အား ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါသည္။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္တြင္ သိမ္းဆည္းရာျပတိုက္တစ္ခု (ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးအေနျဖင့္ နန္းေတာ္ရိွ သိမ္းဆည္းစုေဆာင္းထားသည့္ အေမြအႏွစ္မ်ားအား စုစည္းသိုေလွာင္ရန္အတြက္ သီးျခားအေဆာက္အဦးတစ္ခု) ဖြင့္လွစ္နိုင္ျခင္းသည္လည္း ေနာက္ထပ္ အဓိက က်ေသာ ထူးျခားသည့္ေဆာင္ရြက္ခ်က္တစ္ခုျဖစ္ပါသည္ (ဥေရာပ သမဂၢ-၂၀၁၆)။ မူဝါဒပိုင္းဆိုင္ရာ၌လည္း တူရကီနိုင္ငံသည္ ၂၀၀၉ခုႏွစ္၌ ၎၏ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမံခန္႔ခဲြမႈပုံစံအား ေျပာင္းလဲနိုင္ခဲ့ၿပီး ေဘးအႏၲရာယ္ႏွင့္ အေရးေပၚအေျခအေန စီမံခန္႔ခဲြမႈ ဥကၠဌရာထူးတစ္ခု (AFAD) အား ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္႐ုံး၏ ေအာက္တြင္ ဖန္တီးနိုင္ခဲ့ပါသည္ 9။ ထိုရာထူးေနရာသည္ သဘာဝ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ အမ်ိဳးသားအဆင့္စင္ျမင့္တစ္ခုဖန္တီးေပးရန္ တာဝန္ရွိၿပီး ထိုစင္ျမင့္သည္ ေဘးအႏၲရာယ္ ေလ်ာ့ခ်ေရးစီမံခန္႔ခြဲမႈအား ပုံမွန္လုပ္ငန္းစဥ္တစ္ခုအေနျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ေစျခင္းႏွင့္ အစိုးရအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ သိပၸံပညာရွင္မ်ား၊ 9 သတင္းအခ်က္ ထပ္မံလိုအပ္ပါက https://www.afad.gov.tr/en/ ၾကည့္ပါ။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ 15 နည္းလမ္း အစိုးရမဟုတ္ေသာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ ပုဂၢလိကစီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ရပ္ရြာမ်ားအပါအဝင္ ပါဝင္ပတ္သက္သူမ်ားအၾကား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းအား စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ေပးပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးစီမံခန္႔ခဲြမႈက႑အား အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ရာ၌ တူရကီနိုင္ငံ၏နည္းလမ္းတြင္ သင္တန္းမ်ားပို႔ခ်ျခင္းသည္လည္း အေရးပါေသာအခန္းက႑တစ္ခုမွ ပါဝင္ပတ္ သက္ေနပါသည္။ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာ ေဘးအႏၲရာယ္ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ေရး ပညာ ေပးအစီအစဥ္သည္ မ်ားစြာေသာစီမံခ်က္မ်ား၊ သင္တန္းမ်ားႏွင့္ အစည္းအေဝးမ်ားအား အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္နိုင္ခဲ့ပါ သည္။ Yildiz နည္းပညာတကၠသိုလ္၏ အႏုပညာႏွင့္ ဒီဇိုင္းဌာနေအာက္တြင္ ျပတိုက္ပညာရပ္ဆိုင္ရာ ဘြဲ႕ေပးသည့္အစီအစဥ္သည္ ေျမငလ်င္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္ေသာ ျပတိုက္မ်ား၏ ၾကံဳေတြ႔နိုင္မႈဆိုင္ရာ အေၾကာင္းအရာမ်ားအား အသိပညာေပးမႈ ျမႇင့္တင္နိုင္ခဲ့ပါ သည္။ ပညာရပ္ဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ ျပတိုက္မ်ားႏွင့္ အစိုးရဌာနမ်ားအေနျဖင့္ အေဝးသင္အစီအစဥ္တစ္ခုအား ျပဳလုပ္နိုင္ခဲ့ပါ သည္။ ၾကံဳေတြ႔ရေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားအား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္သည့္ တူရကီနိုင္ငံ၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ယႏၲရားသည္ ယဥ္ေက်းမႈ စိန္ေခၚမႈမ်ား အေမြအႏွစ္ႏွင့္ဆိုင္ေသာ ေဆာင္ရြက္မႈကိစၥတိုင္းအား စနစ္တက် သုံးသပ္ေဆာင္ရြက္မႈအား ျပဳလုပ္ပါသည္။ ထိုျဖစ္စဥ္၌ ပါဝင္ေသာ ဦးစားေပး သတ္မွတ္ခ်က္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ သမိုင္းဝင္ပစၥည္းမ်ားအေပၚ ျပဳျပင္မႈ သို႔မဟုတ္ ေဆာင္ရြက္မႈတစ္ခုခုအေပၚအျမင္ မ်ားသည္ ရင္းႏီွးျမႇပ္ႏွံမႈ ဆိုင္ရာ ေရြးခ်ယ္ခ်က္မ်ားအတြက္ သက္ေရာက္မႈရိွပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ISMEP မွ ေရွးေဟာင္း သုေတသနျပတိုက္ႏွင့္ Mecidiye Kiosk တို႔အတြက္ေရးဆဲြထားေသာ အားျဖည့္အေထာက္အကူျပဳ အစိတ္အပိုင္းပုံစံအား ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ႏွင့္ အထိမ္းအမွတ္ အေဆာက္အဦးမ်ားအတြက္ အစ္စတန္ဘူ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးဘုတ္အဖြဲ႕က သုံးသပ္ၿပီး အတည္ျပဳခ်က္ေပးခဲ့ပါသည္။ အားျဖည့္အေထာက္အကူျပဳ အစိတ္အပိုင္းတပ္ဆင္ျခင္းလုပ္ငန္းအားလည္း ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါသည္။ သို႔ေသာ္ Aya Irini အထိမ္း အမွတ္အေဆာက္အဦးအတြက္ အဆိုျပဳထားေသာ အားျဖည့္အေထာက္အကူျပဳ အစိတ္အပိုင္းဒီဇိုင္းအတြက္မႈ အစ္စတန္ဘူ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးဘုတ္အဖြဲ႕၏အတည္ျပဳခ်က္အား ေစာင့္ဆိုင္း လ်က္ရိွေနဆဲပင္ျဖစ္ပါသည္။ ျပတိုက္မ်ားတြင္ သိမ္း ဆည္းထားရိွျခင္းႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ က်ပ္ညႇပ္စြာခင္းက်င္းျပသထားေသာ စင္မ်ားႏွင့္ ထိန္းသိမ္းရာေနရာမ်ား၊ ေကာင္းမြန္ျခင္းမရိွေသာ စင္မ်ားႏွင့္ ပုံစံတက်မဟုတ္သည့္ပစၥည္းမ်ားသည္ ေဘး အႏၲရာယ္တစ္ခုခုျဖစ္ပြားရာ၌ တုံျပန္ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ႐ႈပ္ေထြးမႈမ်ား ျဖစ္ေစပါသည္။ အေလ့အက်င့္ • ဖြဲ႕စည္းမႈပိုင္းဆိုင္ရာ (အင္ဂ်င္နီယာလုပ္ငန္း) ႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းမႈပိုင္းမဟုတ္ေသာ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားအား ေအာင္ျမင္စြာအေကာင္ ေကာင္းမ်ား/ အထည္ေဖာ္ျခင္း၊ သိပၸံနည္းက်ပုံစံျပဳေဆာင္ရြက္ျခင္းႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး သီးျခားလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားအတြက္ အေတြ႔အၾကံဳ နည္းပညာပိုင္းဆိုင္ရာ လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ားေပးျခင္း၊ သင္တန္းေပးျခင္းႏွင့္ ပါဝင္ပတ္သက္သူမ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးျခင္း၊ သင္ခန္းစာမ်ား ေဘးအႏၲရာယ္မ်ိဳးစုံေလ်ာ့ခ်ျခင္းႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအားရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ျခင္း စသည္ျဖင့္ မ်ိဳးစုံေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ ISMEP စီမံခ်က္သည္ အေရးႀကီးေသာယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္ေရး ၿပီးျပည့္စုံသည့္နည္းလမ္းတစ္ခု အား တင္ျပနိုင္ပါသည္။ • ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးစီမံခန္႔ခဲြမႈႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္း ႏွစ္ခုစလုံးႏွင့္ပတ္သက္ေနသည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ား၌ ကၽြမ္းက်င္မႈသင္တန္းမ်ားေပးျခင္းႏွင့္ ဝန္ထမ္းမ်ားအတြက္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးျခင္းမ်ားေဆာင္ရြက္ ရန္ ေကာင္းစြာပုံစံျပဳထားေသာ သင္ယူေရးအစီအစဥ္မ်ားသည္ မျဖစ္မေနလိုအပ္ပါသည္။ • ျပတိုက္မ်ားအေနျဖင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမံခန္႔ခဲြမႈလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားမွတဆင့္ ပိုင္ဆိုင္မႈဆိုင္ရာ ကိန္းဂဏန္းအခ်က္ အလက္စုစည္းသည့္စနစ္၊ အႏုပညာပစၥည္းမ်ားအား ဦးစားေပးစာရင္းျပဳစုထိန္းသိမ္းထားျခင္း၊ လုံျခံဳစြာသိမ္းဆည္းနိုင္မည့္ ေနရာသတ္မွတ္ထားျခင္းႏွင့္ ေပါင္းစပ္ညိႇႏိႈင္းေရးအတြက္ အစိုးရအဖြဲ႕အစည္းမ်ားအား ေနရာတက်ျဖစ္ေစျခင္းစသည့္ အက်ိဳး ေက်းဇူးမ်ား ရရိွမည္ျဖစ္ပါသည္။ • အသစ္သိရိွလာေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားႏွင့္ ဆင့္ကဲ့ျဖစ္ထြန္းေနေသာ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ားႏွင့္အတူ အေမြအႏွစ္ စီမံခန္႔ခဲြမႈႏွင့္ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းျခင္းလုပ္ငန္းတြင္ ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္ေရးဆိုင္ရာ လက္ရိွအသုံးျပဳေနေသာႏွင့္ အသစ္ျဖစ္ေပၚလာ ေသာ မဟာဗ်ဴဟာႏွင့္ နည္းပညာမ်ားအား ထည့္သြင္းစဥ္းစားရန္ လမ္းဖြင့္ေပးထားရမည္ျဖစ္ပါသည္။ 16 ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ ုိ င ျဖစ္ရပ္ေလ့လာမႈ-၃။ ဂ်ပန္နင ံ အမ်ိဳးသားေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးႏွင့္ တုျ႔ံ ပန္မယ ္ ၏ ္ ား ေပါင္းစည္း ႈ ႏၲရား၌ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစအ ြ ျ္ ခင္း ေဆာင္ရက နိုင္ငံ ဂ်ပန္ အေမြအႏွစ္၏ ဘုရားေက်ာင္းႏွင့္ ရဲတိုက္မ်ား သေဘာသဘာဝ ေဘးအႏၲရာယ္ ေျမငလ်င္၊ ေရႀကီးျခင္းႏွင့္ မီးေလာင္ျခင္း အမ်ိဳးအစား အေျခအေန ဂ်ပန္နိုင္ငံသည္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ စီမံခန္႔ခဲြမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ ကာလၾကာရွည္ေဆာင္ရြက္ေနေသာ နိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္ တြင္လႈပ္ခတ္ၿပီး လူေပါင္း ၆,၀၀၀ေက်ာ္ေသဆုံးခဲ့ေသာ ကိုေဘးေျမငလ်င္ႏွင့္ ၂၀၁၁ခုႏွစ္တြင္ျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီး လူေပါင္း ၁၅,၀၀၀ ေက်ာ္ေသဆုံးခဲ့ေသာ ဆူနာမီတို႔သည္ မၾကာေသးခင္ကျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ေဘးအႏၲရာယ္ဆိုင္ရာ ဥပမာႏွစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ ဂ်ပန္နိုင္ငံအေနျဖင့္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျခင္းနည္းလမ္းျဖင့္ ျပန္လည္ထူေထာင္နိုင္ခဲ့ပါသည္ (Garcia 2016)။ ဂ်ပန္နိုင္ငံ၏ ေဘးအႏၲရာယ္ဆိုင္ရာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္သည္ သက္ဆိုင္ရာဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား၊ ရံပုံေငြဆိုင္ရာလုပ္ငန္းစဥ္မ်ား၏ လမ္းညႊန္မႈရယူၿပီး အမ်ိဳးသားအစိုးရႏွင့္ ေဒသအစိုးရမ်ား၏ ခိုင္မာေသာေပါင္းစပ္ညိႇႏိႈင္းမႈအေပၚ အားကိုးအားထားျပဳပါသည္။ နည္းလမ္း ဂ်ပန္နိုင္ငံ၏ျဖစ္ရပ္သည္ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္ေရးတည္းေဆာက္ျခင္းႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ၿပီးျပည့္စုံေသာ နည္းလမ္းတစ္ခု အား အထူးျပဳေဖာ္ျပထားပါသည္။ ထိုနည္းလမ္းတြင္ တည္ေနရာပိုင္းဆိုင္ရာ၊ ႐ုပ္ဝတၱဳပစၥည္းပိုင္းဆိုင္ရာႏွင့္ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈ ဆိုင္ရာ အေၾကာင္းအရာမ်ားပါဝင္ပါ သည္။ ေဘးအႏၲရာယ္စီမံခန္႔ခဲြမႈ အဖြဲ႕အစည္းပိုင္းဆိုင္ရာမူေဘာင္သည္ ေဘးအႏၲရာယ္ ျပန္လည္တုံ႔ျပန္ေရး အေျခခံအက္ဥပေဒတြင္ အေျခခံၿပီး အေကာင္အထည္ေဖာ္သည့္အဖြဲ႕အစည္းသည္ ေဘးအႏၲရာယ္စီမံခန္႔ခဲြမႈ ဗဟိုေကာ္မတီျဖစ္ပါသည္10။ ဂ်ပန္နိုင္ငံ၏ဥပေဒမ်ားအရ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားအား အမ်ိဳးအစား ၆ မ်ိဳး ခဲြျခားထားပါသည္။ ထိုအမ်ိဳးအစားမ်ားမွာ ကိုင္တြယ္၍ရေသာ ယဥ္ေက်းမႈပစၥည္းမ်ား၊ ကိုင္တြယ္၍မရေသာ ယဥ္ေက်းမႈပစၥည္းမ်ား၊ ႐ိုးရာအစဥ္အလာ ယဥ္ေက်းမႈပစၥည္းမ်ား၊ အထိမ္းအမွတ္အေဆာက္အဦးမ်ားႏွင့္ ေနရာမ်ား၊ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္ႏွင့္ ႐ိုးရာအစဥ္ အလာ အေဆာက္အဦးအုပ္စုမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာအေထာက္အပံ့မ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ား၏ အမ်ိဳးအစားမ်ားအေပၚတြင္မူတည္ပါသည္။ အေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ားအတြက္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားအား မီးေဘးအႏၲရာယ္ႀကိဳတင္တားဆီးျခင္း၊ ဒုစ႐ိုက္မႈမ်ားမွ ႀကိဳတင္တားဆီးကာကြယ္ျခင္းႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ားအား ကာကြယ္ရန္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္အား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္းဟူ၍ အဓိကနယ္ပယ္(၃)ခု ခဲြျခားထားပါသည္ (ယူနက္စကို ၂၀၁၅)။ ၂၀၀၇ခုႏွစ္မွစ၍ ဂ်ပန္နိုင္ငံရိွ ေဒသႏၲရအစိုးရမ်ားအား ၎တို႔၏နယ္ေျမမ်ားအတြင္းရိွ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ား စာရင္းအားျပဳစုထားရန္ တြန္းအားေပးခဲ့ပါသည္။ ထိုစာရင္းသည္ အမ်ိဳးသားႏွင့္ နိုင္ငံတကာမူေဘာင္မ်ားအတြင္း မပါဝင္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ားစာရင္း ျပဳစုထားရန္ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ေဒသႏၲရအဆင့္၌ မည္သို႔ပင္အေရးႀကီးေစကာမႈ အေမြအႏွစ္မ်ားကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၌ ေဒသႏၲရာအစိုးရမ်ားအား အေထာက္အကူေပးပါသည္။ အေရးေပၚအေျခအေန မ်ား၌ ေပါင္းစပ္ထားေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ ကယ္ဆယ္ေရးနည္းလမ္းအား လိုက္နာပါသည္။ Ritsumeikan တကၠသိုလ္ရိွ ၿမိဳ႕ျပ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ားအတြက္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးအင္စတီက်ဴ႕မွ လိုအပ္သည့္လူသားအရင္းအျမစ္ စြမ္းေဆာင္ရည္အား တည္ေဆာက္ေပးပါသည္။ ထိုအင္စတီက်ဴ႕သည္ ပညာရွင္မ်ားေမြးထုတ္ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးရာ၌ ကမာၻ႔ အသိအမွတ္ျပဳ အင္စတီက်ဴ႕တစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ ကမာၻ႔ေဒသမ်ားစြာ၌ ထိခိုက္ပ်က္စီးသြားေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပစၥည္း မ်ားအား ျပန္လည္တည္ေဆာက္ရာ၌ တက္နိုင္သေလာက္ “မူလ” ျဖစ္မႈအား ထိန္းသိမ္းၾကပါသည္။ သို႔ေသာ္ ဂ်ပန္နိုင္ငံသည္ အသိပညာ၊ နည္းပညာႏွင့္ အေဆာက္အဦးတည္ေဆာက္ရာတြင္ အသုံးျပဳသည့္ပစၥည္းမ်ားအား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၌ လည္း အာ႐ုံထားေဆာင္ရြက္ပါသည္။ 10 နိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးဌာန၊ ဂ်ပန္နိုင္ငံ။ “ဂ်ပန္နိုင္ငံရိွ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး” http://www.mofa.go.jp/policy/disaster/21st/2.html. ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ 17 ၾကံဳေတြ႔ရသည့္ သမိုင္းဝင္မွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ားအား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရန္ စနစ္မ်ားမရိွပါက ပုဂၢလိကတစ္ဦးခ်င္း လက္ထဲတြင္ရိွေနေသာ စိန္ေခၚမႈမ်ား ပစၥညး္ မ်ားသည္ အထူးသျဖင့္ ထိခိုက္လြယ္သည့္အေျခအေနတြင္ရိွၿပီး ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအတြင္း ေပ်ာက္ဆုံးနိုင္ျေခ ျမင့္မားပါ သည္။ ျဖစ္စဥ္အဆင့္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ျခင္းႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈဆိုင္ရာ ရွင္းလင္းျပတ္သားမႈမရိွျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ၂၀၁၁ခုႏွစ္ တြင္လႈပ္ခတ္ ခဲ့ေသာ အေရွ႕ဂ်ပန္ေျမငလ်င္ႏွင့္ ဆူနာမီျဖစ္ပြားအၿပီး ရက္ေပါင္း၂၀အတြင္း ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ားအား ကယ္ဆယ္မႈ ေဆာင္ရြက္နိုင္ခဲ့ျခင္း မရိွခဲ့ပါ။ အေလ့အထ • အဆင့္တိုင္းရိွ အစိုးရမ်ားသည္ ေဘးအႏၲရာယ္ ေကာင္းမ်ားႏွင့္ စီမံခန္႔ခဲြမႈအစီအစဥ္မ်ားအတြင္း၌ ယဥ္ေက်းမႈအေမြ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားမွ အႏွစ္ပစၥည္းမ်ားအား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မႈအား ရရိွေသာ ထည့္သြင္းထားပါသည္။ သင္ခန္းစာမ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းအား ျပန္လည္ထူ ေထာင္ျခင္း၏ အဓိကအစိတ္အပိုင္းတစ္ခုအေနျဖင့္ အသိအမွတ္ျပဳထားပါသည္။ • လိုအပ္ပါက ေဒသႏၲရအဆင့္၌ပင္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္ မ်ားအား စနစ္တက် မွတ္တမ္းတင္ ထားျခင္း လိုအပ္ပါသည္။ ဒစ္ဂ်စ္တယ္ပုံစံျဖင့္ Japan: Demonstrating firefighting at heritage site. ေဆာင္ရြက္ပါက ပို၍ေကာင္းမြန္ပါသည္။ Source: World Bank. ေဒသႏၲရအစိုးရမ်ားအေနျဖင့္ ၎တို႔၏တာဝန္ ဝတၱရားမ်ားအား ျဖည့္ဆည္းေဆာင္ရြက္နိုင္ရန္အတြက္ စြမ္းေဆာင္ရည္တည္ေဆာက္ျခင္းႏွင့္ ရံပုံေငြဆိုင္ရာအစီအမံမ်ား လိုအပ္ပါသည္။ • ယဥ္ေက်းမႈပစၥည္းမ်ားအား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရန္အတြက္ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ား၊ အစိုးရအရာရိွမ်ား၊ ရပ္ရြာအတြင္းေနထိုင္ သူမ်ားႏွင့္ သမိုင္းဆိုင္ရာမွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ားအား ပိုင္ဆိုင္သူမ်ား၏ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္မႈျဖင့္ ပုံမွန္အခ်ိန္အတြင္း ရပ္ရြာမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈအား ပုံမွန္ယႏၲရားတစ္ခုအေနျဖင့္ ေဆာင္ရြက္သြားသင့္ပါသည္။ 18 ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ ့ န ျဖစ္ရပ္ေလ့လာမႈ-၄။ ၾကံၾ့ ကံခ ံ င ုိ ေ ္ သာ ျပန္လည္ထေ ူ ထာင္ေရးအစီအစဥ္မ်ား ရာသီဥတုႏင ့္ သ ွ လ ူ ားေၾကာင့ျ္ ဖစ္ေသာ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအား ြ ျ္ ခင္း ေလ်ာ့ခ်ျခင္း ေပါင္းစည္းေဆာင္ရက နိုင္ငံ ပီ႐ူး အေမြအႏွစ္၏ နန္းေတာ္မ်ား (အလွဆင္ျခင္း၊ ေျဖေလ်ာ့ျခင္း၊ထုဆစ္ျခင္း) သေဘာသဘာဝ ေဘးအႏၲရာယ္ ေျမငလ်င္၊ မိုးႀကီးျခင္း၊ ေရႀကီးျခင္း အမ်ိဳးအစား အေျခအေန Trujillo ၿမိဳ႕ေတာ္အတြင္းတည္ရိွေသာ ခ်န္းခ်န္း ေရွးေဟာင္းသုေတသနဇုံသည္ ေရွးေဟာင္း Chimu ဘုရင့္နိုင္ငံေတာ္၏ ေရွးေဟာင္းၿမိဳ႕ေတာ္တည္ရိွရာေနရာျဖစ္ပါသည္။ ထို႔အျပင္ အေမရိကရိွ ဟစ္စပန္းနစ္အႀကိဳ ေျမသားဗိသုကာ ေရွးေဟာင္း ၿမိဳ႕ေတာ္မ်ားအနက္ အေရးအႀကီးဆုံးႏွင့္ အႀကီးမားဆုံးေသာ ၿမိဳ႕ေတာ္တစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ ၎ေျမသားအေဆာက္အအုံမ်ားသည္ သဘာဝေျမသားတိုက္စားမႈဆိုင္ရာ ထိခိုက္လြယ္မႈျမင့္မားၿပီး စဥ္ဆက္မပ်က္ အတိုင္းအတာတစ္ခုအထိ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ သြားရန္ လိုအပ္ပါသည္ (ယူနက္စကို ၂၀၁၇ ေအ)။ ၎အား ၁၉၈၆ခုႏွစ္၌ အႏၲရာယ္ရိွေသာ အေျခအေနတြင္ရိွသည့္ ကမာၻ႔အေမြ အႏွစ္စာရင္းတြင္ ထည့္သြင္းခဲ့ပါသည္11။ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈသည္ ခ်န္းခ်န္းေရွးေဟာင္းဇုံရိွ ေျမသားတိုက္စားမႈအား ပိုမိုလ်င္ ျမန္ေစပါသည္။ ထိုအေျခအေန၌ မိုးႀကီးျခင္း၏အခန္းက႑အား မ်ားစြာေလ့လာျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ပီ႐ူးနိုင္ငံအေနျဖင့္ အႏၲရာယ္ရိွ ေလာက္သည့္ မိုးႀကီးျခင္းအား ကာလအလိုက္ ခံစားရေလ့ရိွပါသည္ (ႏွစ္ ၂၀ မွ ၂၀ႏွစ္ တြင္ တစ္ႀကိမ္)။ ထိုကဲ့သို႔မိုးႀကီးျခင္းေၾကာင့္ ငါးဖမ္းလုပ္ငန္းမွ ဝင္ေငြမ်ားဆုံး႐ႈံးရၿပီး အေျခခံအေဆာက္အအုံမ်ားလည္း ပ်က္စီးရေလ့ရိွပါသည္။ ထိုကဲ့သို႔ ျပင္းထန္စြာမိုးႀကီးျခင္း ေၾကာင့္ ေျမသားအေဆာက္အအုံမ်ား၏ေအာက္ေျခတြင္ စြတ္စိုထိုင္းမွိုင္းမႈမ်ား ျမင့္မာလာေလ့ရိွၿပီး ေအာက္ေျခေနရာ၌ ယိုယြင္း ပ်က္စီးမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ေရသြင္းနည္းစနစ္၌ အေျပာင္းအလဲျဖစ္ေပၚမႈမ်ားႏွင့္ အျပဳအမႈပိုင္းဆိုင္ရာေျပာင္းလဲမႈမ်ားေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရအဆင့္ျမင့္မားလာျခင္းကလည္း ေရွးေဟာင္းဇုံေနရာတြင္ ေျမတိုက္စားမႈအား ပိုမိုျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ နည္းလမ္း ခ်န္းခ်န္းျဖစ္ရပ္သည္ တည္ေနရာဆိုင္ရာ၊ ႐ုပ္ဝတၱဳပိုင္းဆိုင္ရာႏွင့္ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈပိုင္းဆိုင္ရာ စသည္ျဖင့္ ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာသုံးခုစလုံးအသုံးျပဳမႈအား ေဖာ္ျပထားပါသည္။ ၁၉၉၆ခုႏွစ္၌ ခ်န္းခ်န္းေရွး ေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ဇုံတြင္ ပီ႐ူးနိုင္ငံအစိုးရ၊ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္းဆိုင္ရာ နိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းႏွင့္ အျခားေသာ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းဆိုင္ရာ နိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား စုေပါင္းက်င္းပသည့္ ညီလာခံတစ္ခုအား လက္ခံက်င္းပခဲ့ပါသည္။ ထိုညီလာခံမွ ေရွးေဟာင္းဇုံအတြက္ စီမံခန္႔ခဲြမႈအစီအစဥ္ႏွင့္ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္းစသည့္ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား တိုက္႐ိုက္ရရိွခံစားခဲ့ပါသည္။ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္တြင္ျဖစ္လာနိုင္မည္ဟု ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းထားေသာ မိုးႀကီးျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာနိုင္သည့္ ပ်က္စီးဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားအား ကာကြယ္ရန္အတြက္ ခ်က္ျခင္းလက္ငင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရန္လိုအပ္မည့္ အေရးေပၚ ရံပုံေငြအား ၁၉၉၇ ခုႏွစ္တြင္ ေပးအပ္ခဲ့ပါသည္။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္၌ ေရွးေဟာင္းဇုံအား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္အတြက္ ၿမိဳ႕ေတာ္၏ အစိတ္အပိုင္းအေတာ္မ်ားမ်ားအတြက္ ရြက္ဖ်င္တဲကဲ့သို႔ေသာ အကာအကြယ္ေပးသည့္ အစိတ္အပိုင္းအေတာ္မ်ားမ်ား စိုက္ထူခဲ့ ပါသည္။ ေျမသားအလွဆင္ပစၥည္းမ်ားအား ပိုမိုမာေက်ာေစရန္ ျပဳလုပ္ခဲ့ပါသည္။ အျခားေသာအစိတ္အပိုင္းမ်ားအား ဓါတ္ပုံ႐ိုက္ မွတ္တမ္းယူကာ ဖုံးအုပ္ထားခဲ့ပါသည္ (Hathaway 2009)။ ေရရွည္လုပ္ေဆာင္ခ်က္တစ္ခုအေနျဖင့္ ေအာက္ေျခႏွင့္ အေဆာက္ အဦး ပိုမိုအားေကာင္းေစေရးႏွင့္ တည္ၿငိမ္ေစေရး လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားအားလည္း လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္လ်က္ရိွပါသည္။ ထိုလုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားသည္ ႐ိုးရာအစဥ္အလာ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းသည့္ အေလ့အထမ်ားႏွင့္ ေခတ္မီအင္ဂ်င္နီယာ နည္းစနစ္မ်ားအား ေပါင္းစပ္ထားျခင္းျဖစ္ပါသည္ (ယူနက္စကို ၂၀၀၇ ေအ)။ ထိုလုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားအား ခ်န္းခ်န္း ေရွး ေဟာင္းဇုံအထူးစီမံခ်က္ (PEACH) မွတဆင့္ ယဥ္ေက်းမႈဝန္ႀကီးဌာနက စီမံခန္႔ခဲြပါသည္။ ၂၀၁၄-၂၀၁၅ ခုႏွစ္၌ ကမ္း႐ိုးတန္းတစ္ ေလ်ာက္ရိွ ေရွးေဟာင္းဇုံ ၅၃ ခုအတြက္ ခန္႔မွန္းေျခ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၇ သန္းသုံးစဲြခဲ့ၿပီး ခ်န္းခ်န္းအတြက္ ၀.၆ သန္း လက္ခံရရိွ ခဲ့ပါသည္။ Nik-An အပါအဝင္ နန္းေတာ္မ်ား၌ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈဆိုင္ရာ အျမဲတမ္းအစီအစဥ္မ်ားရိွၿပီး ရာသီဥတုယို႔ယြင္း ပ်က္စီးမႈအတြက္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သည့္ အေျခခံအေဆာက္အဦးမ်ားရိွပါသည္။ 11 ယူနက္စကို “ကမာၻ႔အေမြအႏွစ္ ကြန္းဗင္းရွင္း” ခ်န္းခ်န္း ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈဇုံ http://whc.unesco.org/en/list/366. ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ 19 ၾကံဳေတြ႔ရေသာ ၾကားခံနယ္ေျမအဓိကအသုံးျပဳျခင္း (အနီးပတ္ဝန္းက်င္ရိွ အဓိကႏွင့္ ကန္႔သတ္နယ္ေျမမ်ား) တြင္ အိမ္ယာမ်ား၊ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ ္ ုံ စသည္တို႔ပါဝင္ပါသည္။ ၎တို႔သည္ အေမြအႏွစ္ဇုံမ်ားသို႔ ၿမိဳ႕ျပတည္ေဆာက္မႈကိုအားေပးၿပီး ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ စိန္ေခၚမႈမ်ား အမွိုကပ ေရးအတြက္ စိန္ေခၚမႈမ်ားျဖစ္လာပါသည္။ လူသားက်ဴးေက်ာ္မႈႏွင့္ ခ်န္းခ်န္းအေမြအႏွစ္ဇုံအတြင္းသို႔ တရားမဝင္ ဝင္ေရာက္ အေျခခ်မႈမ်ားသည္ မၾကာခဏဆိုသလို ျဖစ္ပြားလာၿပီး ပ်က္စီးထိခိုက္မႈမ်ားလည္း ရိွလာပါသည္။ အေလ့အထ • အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္မည့္ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခု အစီအစဥ္တစ္ခုထားရိွျခင္းသည္ အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈ စဥ္ဆက္ ေကာင္းမ်ားႏွင့္ မပ်က္ျဖစ္ပြားေစဖို႔အတြက္ တိုးတက္ေစပါသည္။ ေျမသားတိုက္စားမႈမွ ပ်က္စီးမႈျဖစ္ေစျခင္း၏ အေရးႀကီးေသာအေၾကာင္းတစ္ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားမွ ခ်က္မွာ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈ စဥ္ဆက္မပ်က္ မရိွျခင္းပင္ျဖစ္ပါသည္။ ရရိွေသာ • ခ်န္းခ်န္းအေမြအႏွစ္ဇုံကဲ့သို႔ေသာ ပတ္ဝန္းက်င္ရိွ အဓိကႏွင့္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္နယ္ေျမမ်ားအား ေဒသခံမ်ားက ဝင္ေရာက္ သင္ခန္းစာမ်ား ေနထိုင္ၿပီး စိကု ္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ စီးပြားေရးအတြက္ အသုံးျပဳေနသည့္ အေမြအႏွစ္ဇုံမ်ား၌ ၾကားခံနယ္ေျမႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ဥပေဒ ဆိုင္ရာသတ္မွတ္ခ်က္မ်ား ထုတ္ျပန္ေဆာင္ရြက္ရန္လိုအပ္ပါသည္။ တရားမဝင္ ဝင္ေရာက္ေနထိုင္ျခင္းႏွင့္ အေမြအႏွစ္ပစၥည္း မ်ား၌ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား ေဆာင္ရြက္ျခင္းကိစၥရပ္မ်ားအား ေျဖရွင္းနိုင္ရန္ သက္ဆိုင္ရာစည္ပင္သာယာေရးအဖြဲ႕မ်ား ႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈအား ဦးစားေပးသတ္မွတ္သင့္ပါသည္။ ၅။ နိဂုံးႏွင့္ အၾကံျပဳခ်က္မ်ား သဘာဝႏွင့္ရာသီဥတုေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာေသာ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားျမင့္မားလာသည္ကို သတိထားသလို ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားအေပၚ ေဘးအႏၲရာယ္က် ေရာက္နိုင္မႈ ျမင့္မားလာသည္ကိုလည္း ပို၍သတိထားမိလာပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ တူရကီနိုင္ငံ၊ နီေပါနိုင္ငံ၊ ျမန္မာနိုင္ငံႏွင့္ ဂ်ပန္နိုင္ငံမ်ား၌ အေရးႀကီးေသာ ယဥ္ ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေနရာမ်ား ထိခိုက္ပ်က္စီးျခင္းႏွင့္ ၿပိဳက်ပ်က္စီးျခင္းမ်ားေၾကာင့္ အဖိုးတန္သည့္ ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ား၏ ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈအားတည္ ေဆာက္ရန္ အာ႐ုပ ို က ံ စ ို လ ္ ာၾကပါသည္။ ကမာၻတစ္လႊားရိွ နိင ု င ္ မ ံ ်ားအေနျဖင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစက ္ ႑၌ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမခ ႔ ဲမ ံ န္ခ ႈ တြက္ ရင္းႏီွးျမႇပ္ ြ အ ံ န္ ကတိကဝတ္ပမ ႏွရ ို ရ ိွ ာျခင္းသည္ ၾကံၾ့ ကံခ ို လ ံ င ့ န ို မ ္ တ ႈ ည္ေဆာက္ျခင္းျဖင့္ အနာဂါတ္တင ု မ ြ ္ ဆုံး႐ႈံးနိင ္ မ ႈ ်ားအား ေလ်ာ့ခ် နိင ု သ ္ ည္ဆသ ္ ခ်က္အေပၚ ၎တိ၏ ို ည့အ ႔ု နားလည္ သေဘာေပါက္မအ ႈ ား ျပသရာေရာက္ပါသည္။ အေတြအ ႔ ၾကံဳမ်ားအရ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားအတြက္ အထူးလိအ ္ ည္းေပးျခင္းႏွင့္ ၎တိ႔ု ု ပ္ခ်က္မ်ားအားျဖည့ဆ ႏွင့္ဆိုင္ရာ အာ႐ုံစိုက္မႈမရိွပါက သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ားထက္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရးႏွင့္ ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းျခင္းလုပ္ငန္းမ်ားက ပို၍ပင္အႏၲရာယ္ရိွနိုင္ေသး ေၾကာင္း ေတြ႔ရိွရပါသည္။ ယခုမတ ွ စ ု ည္ ပိမ ္ သ ု ၾို ကံၾ့ ကံခ့ န ံ င ို မ ္ ရ ႈ ိွေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစမ ္ ်ားအတြက္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး စီမခ ံ န္ခ ြ အ ႔ ဲမ ႈ ေလ့အထမ်ားတည္ေဆာက္ရန္ မူဝါဒခ်မွတသ ္ ူ မ်ားႏွင့္ လုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္သူမ်ားအား အေထာက္အကူျပဳနိုင္ပါသည္။ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားသည္ ယခုမွတ္စု အခန္း (၂) ပါ အဓိက စိန္ေခၚမႈမ်ားအား ေျဖ ရွင္းေဆာင္ရက ္ န္ႏင ြ ရ ွ ့္ ဆန္ဒငို ္းမူေဘာင္အရေဖာ္ထတ ု ထ္ ားေသာ လုပင ္ န္းမ်ားအတြက္ ဦးစားေပးလုပင ္ န္းမ်ားႏွင့္ ဆက္ႏယ ္ ါသည္။ သက္ဆင ြ ပ ္ ာ ရင္းႏီွးျမႇပ္ႏမ ို ရ ႈ ်ားသည္ ွံ မ ေရရွည္တည္တံ့ေၾကာင္း ေသခ်ာေစရန္အတြက္ နယ္ပယ္အားလုံးရိွ စြမ္းေဆာင္ရည္မ်ားအား တည္ေဆာက္သြားရန္လိုအပ္ပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္အား နားလည္သေဘာေပါက္ျခင္း • ေဘးအႏၲရာယ္ဆန္းစစ္ခ်က္။ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအား စီမခ ႔ ရ ံ န္ခ ္ ေနျဖင့္ နိင ဲြ ာ၌ ပထမအဆင့အ ု င ္ မ ံ ်ားအေနျဖင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစဆ ို ရ ္ င ္ ာ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအား ု သ ပိမ ိ န ို ရ ိွ ားလည္ထားရန္ လိအု ပ္ပါသည္။ ထိအ ု ခ်က္တင ြ ္ ေဘးအႏၲရာယ္တစ္ခုျဖစ္နင ္ မ ို စ ြ ္းႏွင့္ ျဖစ္လာပါက ျပင္းထန္နင ္ တ ို မ ႔ို ည္း ပါဝင္ပါသည္။ ပါဝင္ပတ္သက္သူ ႈ လ မ်ား အခ်ိန္ႏွင့္တစ္ေျပးညီ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္နိုင္ေရးအတြက္ ေဘးအႏၲရာယ္ျပေျမပုံအား ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ား၏တန္ဖိုးႏွင့္ တည္ေနရာမ်ားပါဝင္ ေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ားဆိုင္ရာ ေခတ္မီသတင္းအခ်က္အလက္စနစ္ျဖင့္လည္း ေပါင္းစည္းေပးနိုင္ပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္ဆိုင္ရာအုပ္ခ်ဳပ္မႈ အားေကာင္းေစရးေဆာင္ရြက္ျခင္း ဲ႕ စည္းပိင • ဥပေဒ၊ မူဝါဒႏွင့္ အဖြအ ု ္းဆိင ု ရ ္ ာ မူေဘာင္။ ေရရွညဖ္ ံြၿ႔ ဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ၏ ္ ပါဝင္ေဆာင္ရြကမ ု ၾကာင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြ ္ ၊ႈ ထိ႔ေ ္ ်ားအား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၏အေရးႀကီးပုသ အႏွစမ ံ ည္ ဥပေဒပိင ု ရ ု ္းဆိင ္ ာ၊ မူဝါဒပိင ု ္းဆိင ု ရ ႕ဲ စည္းဆိင ္ ာႏွင့္ အဖြအ ္ ာမူေဘာင္မ်ားတြင္ ထင္ဟပ္ရန္လအ ု ရ ို ပ္ပါ သည္။ ထိုအခ်က္သည္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးစီမံခန္႔ခဲြမႈအၾကားရိွ ထိေရာက္ေသာခ်ိတ္ဆက္မႈျဖစ္ပါသည္။ ိႈ ္းျခင္း။ ေဘးအႏၲရာယ္ျဖစ္ပြားၿပီးေနာက္ အစိုးရအဖြအ • ေပါင္းစပ္ညိႇႏင ိႈ ္းမႈသည္ မရိမ ဲ႕ စည္းမ်ားႏွင့္ အျခားေသာပါဝင္ပတ္သက္ေနသူမ်ားအၾကား ေပါင္းစပ္ညိႇႏင ွ ျဖစ္ အေရးႀကီးပါသည္။ ျဖစ္နိုင္သမွ်အေစာဆုံး၌ အထိေရာက္ဆုံးေသာေပါင္းစပ္ညိႇႏိႈင္းမႈသည္ အဖိုးတန္ေသာယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ အစားထိုး၍မရနိုင္ ေသာဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားအား ကာကြယ္တားဆီးနိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ 20 ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ • ရပ္ရြာ၏ပါဝင္ေဆာင္ရြက္မႈ။ ေဒသခံရပ္ရြာမ်ားႏွင့္ ေပါင္းစပ္ညိႇႏိႈင္းျခင္းသည္ အလြန္အင္မတန္အေရးႀကီးပါသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာျဖစ္ရပ္မ်ား၌ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ အေမြအႏွစ္ပစၥည္း၏အေရးႀကီးမႈအေပၚ အသိပညာေပးမႈအား ျမႇင့္တင္ရန္ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ အခ်ိဳ႕ေသာျဖစ္ရပ္မ်ား၌ ေဘးအႏၲရာယ္ျဖစ္ပြားၿပီးအပါအဝင္ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းျခင္းဆိုင္ရာလုပ္ငန္းမ်ားကိုပါ ရပ္ရြာမွဦးေဆာင္၍ ေဆာင္ရြက္ရန္ျဖစ္ပါသည္။ • အေဆာက္အဦးတည္ေဆာက္မႈဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားႏွင့္ လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ား။ အေဆာက္အဦးတည္ေဆာက္မႈဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားသည္ ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈႏွင့္ အေဆာက္အဦးတည္ေဆာက္မႈအေလ့အထႏွင့္ ဝိေသသလကၡဏာမ်ားႏွင့္လည္း လိုက္ေလ်ာညီေထြမႈရိွရမည္ျဖစ္ပါသည္။ ေကာင္းမြန္ေသာ အေဆာက္အဦးတည္ေဆာက္မႈ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားခ်မွတမ ွ ့္ နည္းပညာပိင ္ ႈႏင ု ္းဆိင ု ရ ္ ာလမ္းညႊနခ ံ မ ္ ်က္မ်ားခ်မွတ္ျခင္းတြင္ အေဆာက္အဦးအသစ္မ်ားပုစ ံ ်ားႏွင့္ အသုံးျပဳမည့္တည္ေဆာက္ေရးသုံးပစၥည္းမ်ားသည္ ေဒသရိွယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပစၥည္းမ်ားတို႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြမႈရိွျခင္းတို႔ ပါဝင္ပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရး၌ ရင္းႏီွးျမႇပ္ႏွံျခင္း • အေမြအႏွစ္ဇုံေနရာမ်ား။ အေရးႀကီးေသာယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားရိွသည့္ေဒသမ်ားတြင္ အေမြအႏွစ္ဇုံ သီးသန္႔ေဘးအႏၲရာယ္ေလ်ာ့ခ်ေရးစီမံခန္႔ခဲြမႈအစီ အမံမ်ားအား ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္သင့္ပါသည္။ ထို႔အျပင္ မူလႏွင့္ထပ္ဆင့္ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအားလည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္ပါသည္။ • ေရြ႕ေျပာင္းနိငု ္ေသာအေမြအႏွစမ ု ္ျခင္းႏွင့္ မီးေဘးကဲသ ္ ်ား။ ေလျပင္းတိက ့ ႔ေ ို သာေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအား ၾကံၾ့ ကံခ ့ န ို ္ေသာ သိုေလွာင္သည့အ ံ င ္ ေဆာက္အဦးမ်ားအား ု သ ေရြ႕ေျပာင္းနိင ္ ေမြအႏွစပ ္ ည့အ ္ စၥည္းမ်ားအတြက္ အသုံးျပဳနိင ု ပ္ ါသည္။ ထိအ ု ေဆာက္အဦးမ်ားသည္ သူခိုးသူဝကွ မ ု မ ္ ်ားေဘး မွလည္း ကာကြယ္ေပးနိင ္ ည္ျဖစ္ပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ျခင္း၊ တုံ႔ျပန္ျခင္းႏွင့္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေအာင္တည္ေဆာက္ျခင္း ု ္းျပန္လည္ထူေထာင္ျခင္း။ ေဘးအႏၲရာယ္တစ္ခ၌ • ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ျခင္းႏွင့္ အေစာပိင ္ င ု တု႔ျံ ပန္ေဆာင္ရြကန ္ န္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ထားရိွျခင္းသည္ ထိေရာက္ေသာ ို ရ အေစာပိုင္းျပန္လည္ထူေထာင္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္ရြက္ျခင္းအတြက္ လိုအပ္ခ်က္တစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ ႀကိိုတင္ျပင္ဆင္မႈရိွျခင္းသည္ ေဘးအႏၲရာယ္အလြန္ အပ်က္အစီးအစုအပုံမ်ားအား ရွင္းလင္းရန္ရိွေသာအခါ၌ႏွင့္ ၿဖိဳခ်မႈမ်ားျဖစ္ေပၚလာေသာအခါ၌ အထူးအေရးႀကီးပါသည္။ • ထိခကို ပ ္ ်က္စီးမႈဆင ္ ာ ဆန္းစစ္ခ်က္။ ေဘးအႏၲရာယ္တစ္ခမ ို ရ ု ျဖစ္ပြားမီ အစိုးရအေနျဖင့္ ပ်က္စီးဆုံး႐ႈံးမႈဆငို ရ ္ ာဆန္းစစ္ခ်က္မ်ား ေဆာင္ရက ြ န ို ရ ္ င ္ န္ စြမ္းေဆာင္ရည္ တည္ေဆာက္ထားသင့္ၿပီး လိုအပ္သည့္အခ်ိန္၌ ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္နိုင္မည့္ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားအား စုဖြဲ႕ထားသင့္ပါသည္။ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈဆန္းစစ္ခ်က္ ေဆာင္ရက ္ င ြ န ို ္ေရးအတြက္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မမ ႈ ်ားသည္ အေမြအႏွစဆ ္ င ္ ာကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္စနစ္၊ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ိဳးစုဆ ို ရ ံ န္းစစ္ခ်က္ႏင ွ ့္ ေဘးအႏၲရာယ္ ု မ မတိင ္ ီ ေဘးအႏၲရာယ္တ႔ျုံ ပန္မအ ွံ မ ႈ စီအစဥ္မ်ား၌ ရင္းႏီွးျမႇပ္ႏမ ႈ ်ားႏွငဆ့္ က္စပ္ေနပါသည္။ အျခားေသာသတင္းအခ်က္အလက္မ်ားႏွငအ ့္ တူ ပ်က္စီးဆုံး႐ႈံးမႈဆန္းစစ္ ခ်က္မထ ွ ြက္ေပၚလာေသာ ခိင ု မ္ ာသည့ရ ္ လဒ္မ်ားသည္ ေဘးအႏၲရာယ္ၿပီးေနာက္ တု႔ျံ ပန္မႈေဆာင္ရြကရ ္ ာ၌ ဦးစားေပးသတ္မတ ွ ရ္ ာတြင္ လမ္းညႊနမ ု ပ ္ ႈျပဳနိင ္ ါသည္။ • ေဘးအႏၲရာယ္အလြန္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျခင္း။ ေခတ္မတ ီ ည္ေဆာက္မဆ ႈ င ္ ာနည္းပညာမ်ားႏွင့္ ပုစ ို ရ ံ မံ ်ားအားအသုံးျပဳရန္ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားက အခြငအ ့္ လွမ္း မ်ားေပးပါသည္။ အေမြအႏွစထ ိ ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္းႏွင့္ လုံျခံဳေစေရးဦးစားေပးမႈမ်ားအား ေက်နပ္မရ ္ န ႈ ရိွေစရန္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရးအတြက္ ရနိင ု ္ေသာ ေရြးခ်ယ္စရာနည္းလမ္းမ်ားအား စနစ္တက်ဆန္းစစ္ေဆာင္ရြက္ျခင္းျပဳလုပရ ္ န္ လိအ ု ပ္ပါသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာဥပမာမ်ား၌ ႐ိုးရာအစဥ္အလာအေဆာက္အဦးတည္ ေဆာက္မမ ႈ ်ားသည္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ား၏သက္ေရာက္မမ ႈ ွ အတန္အသင့ၾ္ ကံၾ့ ကံခ ံ င ့ န ္ ည္ကို သက္ေသျပနိင ို သ ု ၾ္ ကပါသည္။ အျခားေသာဥပမာမ်ား၌ ယဥ္ ေက်းမႈအေမြအႏွစပ ္ စၥည္းမ်ား၏ အရွညတ ္ ည္တမ ံ့ ႈႏငွ ့္ ပုစ ံ မ ံ ပ်က္မအ ႈ ား ထိန္းသိမ္းနိင ္ န္အတြက္ ေခတ္မန ု ရ ီ ည္းပညာမ်ား လိအ ု ပ္ပါသည္။ ထိုေနရာ၌ ယဥ္ေက်းမႈအေမြ အႏွစဇ ုံ ်ားႏွင့္ ကာလၾကာရွည္ စီးပြားေရးအားျဖင့ဆ ္ မ ္ က္စပ္မရ ႈ ိွေသာ ရပ္ရြာမ်ား၏အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းမႈမ်ားအေပၚ အေႏွာင့အ ္ ယွက္ျဖစ္မႈ အနည္းဆုံးျဖစ္ေစေရး အထူးအေလးထားရမည္ျဖစ္ပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ 21 ႊ း အရင္းအျမစ္မ်ားႏွင့္ ရည္ညန ု ကားခ်က္မ်ား ္ ကိး Azadeh, V., G. Philip, and R. Jennings. 2015. “Damage Assessment and Monitoring of Cultural Heritage Places in a Disaster and Post-Disaster Event: A Case Study of Syria.” Durham University, Moores University. Bartoloni, Marzio, and Laura di Pillo. 2017. “Central Italy’s Tourism Economy Hit Hard by Earthquake.” IT24., January 2017. Bianchi, M., and L. Tampieri. 2016. “Risk and Resilience Management in Cultural Heritage.” University of Bologna. European Parliament. Directorate General for Internal Policies of the Union. 2007. “Protecting the Cultural Heritage from Natural Disasters.” http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/etudes/join/2007/369029/IPOL -CULT_ET(2007)369029_EN.pdf. European Union. 2016. “STORM: Safeguarding Cultural Heritage through Technical and Organisational Resources Management.” http://www.storm-project.eu/wp-content/uploads/2017/04/D1.1-Current-practice-for-management- and-conservation-of-Cultural-Heritage.pdf. Garcia, Barbara Minguez. 2016. “Innovating with the Past: How to Create Resilience Through Herit-age.” World Bank. Sustainable Cities blog. November 4. http://blogs.worldbank.org/sustainablecities/innovating-past-how-create-resilience-through-heritage. Gallinaro, Vittorio. 2016. “Assessment and Structural Stabilization of Damaged Monuments with Recommendations for Improvements and Follow-Up Actions.” December. Gard’ner, J. 2007. “The Economics of Heritage: Integrating Costs and Benefits of Heritage into Government Decision Making.” Department of the Environment and Water Resources Workshop. Government of Australia. Gavrilovic, Predrag, Pierre Pichard, and Christophe Pottier. 2016. “Damage Assessments and Rec-ommendations for Structural Consolidation, Repair and Strengthening of Monuments in Bagan (Myanmar) Earthquake.” September. GFDRR (Global Facility for Disaster Reduction and Recovery). 2012. “Thai Flood 2011: Rapid Assessment for Resilient Recovery and Reconstruction Planning.” World Bank, Bangkok. ———. 2015. “Nepal Earthquake 2015: Post-Disaster Needs Assessment. Volume A: Key Findings.” https://www.gfdrr.org/ en/nepal-earthquake-2015-post-disaster-needs-assessment-vol. GSMA. 2017 . “Italy Earthquake Response and Recovery: A Disaster Response Case Study.” https://www.gsma.com/ mobilefordevelopment/wp-content/uploads/2017/04/Italy-Earthquake-Response-and-Recovery-A-Case-Study.pdf. Hathaway, B. 2009. “Endangered Site: Chan Chan, Peru.” Smithsonian Magazine, March. http://www.smithsonianmag.com/travel/endangered-site-chan-chan-peru-51748031/. Hill, Alice. 2016. “Advancing Resilience through Building Codes and Standards.” The White House. Blog. May 10. https://obamawhitehouse.archives.gov/blog/2016/05/10/advancing-resilience-through-building-codes-and-standards. ICOMOS (International Council on Monuments and Sites). 2011. “The Great East Japan Earthquake. Report on the Damage to the Cultural Heritage.” Japan ICOMOS National Committee. http://www.icomos.org/publications/ ICOMOS%20Japan-earthquake_report_20111120.pdf. Jigyasu, R. 2016. “Reducing Disaster Risks to Urban Cultural Heritage: Global Challenges and Opportunities.” Journal of Heritage Management 1: 50 –67. Kirchgaessner, S., and A. Giuffrida. 2016. “Italy Earthquake: Historic Structures Levelled in Biggest Quake Since 1980.” The Guardian, October 30. Langenbach, R. 2010. “‘Earthquake Resistant Traditional Construction’ is Not an Oxymoron: The Resilience of Timber and Masonry Structures in the Himalayan Region and Beyond, and Its Relevance to Heritage Preservation in Bhutan.” Paper presented at the Royal Government of Bhutan International Conference on Disaster Management and Cultural Heritage ” Thimpu, Bhutan, December 12–14. “Living in Harmony with the Four Elements, Licciardi, G., and R. Amirtahmasebi, eds. 2012. The Economics of Uniqueness: Investing in Historic City Cores and Cultural Heritage Assets for Sustainable Development. Washington, DC: World Bank. Lingua, A., P. Lingua, P. Dabove, F. Dabove, and F. Noardo. Forthcoming. “RESCULT— Increasing Resilience of Cultural Heritage: A Supporting Decision Tool for the Safeguarding Of Cultural Assets.” Livesay, Christopher. 2016. “When Cultural Heritage Is at Risk, Italy’s Art Police Come to the Rescue.” NPR. October 22. http://www.npr.org/sections/parallels/2016/10/22/498293234/when-cultural-heritage-is-at-risk-italys-art-police-come-to-the-rescue. 22 ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၏ ေဘးအႏၲရာယ္ၾကံ့ၾကံ့ခံနိုင္မႈ ျမႇင့္တင္ျခင္းဆိုင္ရာ Meier, H., T. Will, and M. Petzet. 2007. “Cultural Heritage and Natural Disasters. Risk Preparedness and the Limits of Prevention.” Heritage at Risk special edition. ICOMOS. http://www.icomos.org/risk/2007/natural_disasters/HR_Special_2007_ Disasters_ebook_20091116.pdf. Myint, Shwe Yee Saw, and Aung Hla Tun. 2016. “Myanmar Earthquake Kills Three, Damages Scores of Ancient Temples.” Reuters, August 24. 2016. Nadeau, B. L. 2011. “Italy’s Ancient Monuments and Cultural Heritage Crumbling.” Newsweek, July 17. NDRRMC (National Disaster Risk Reduction and Management Council). 2013. “Final Report Re: Effects of Magnitude 7.2 Sagbayan, Bohol Earthquake.” http://www.ndrrmc.gov.ph/attachments/article/1330/FINAL_REPORT_re_Effects_of_ Magnitude_7_2_Sagbayan_Bohol_Earthquake_15OCT-04NOV2013.pdf. Parducci, Alberto. 2000. “Seismic Protection of Italy’s Historic Heritage Using the Seismic Isolation Approach.” Department of Water and Structural Engineering, University of Perugia. Parker, M., and D. Steenkamp. 2012. “The Economic Impact of the Canterbury Earthquakes.” Reserve Bank of New Zealand Bulletin, 75, no. 3 (September). Pitrelli, S., and J. McAuley. 2016. “Italian Towns Take Stock of Losses to the Region’s Cultural Heritage.” Washington Post, August 27 . https://www.washingtonpost.com/world/europe/italian-towns-take-stock-of-losses-to-the-regions-cultural- heritage/2016/08/27/7fa1465c-6c65-11e6-91cb-ecb5418830e9_story.html?utm_term=.4c21ca2615fd. Povoledo, Elisabetta. 2016. “After Quake, an Italian Crisis Unit Races to Rescue the Region’s Heritage.” New York Times, September 18. https://www.nytimes.com/2016/09/19/world/europe/italy-art-quake-amatrice.html. PRI. 2016. “Italy’s Art Historians, Firefighters and Special Police Scramble to Rescue Quake-Stricken Amatrice’s Heritage.” September 22. https://www.pri.org/stories/2016-09-22/italys-art-historians-firefighters-and-special-police- scamble-rescue-quake. Sharma, G. 2016. “Armed With Drones, Aid Workers Seek Faster Response to Earthquakes, Floods.” Reuters, May 15. Taboroff, J. 2000. “Cultural Heritage and Natural Disasters: Incentives for Risk Management and Mitigation.” In Managing Disaster Risk in Emerging Economies, edited by A. Kreimer and M. Arnold, 71–79. Disaster Risk Management Series. Washington, DC: World Bank. Tandon, A. 2013. “ICCROM Programme on Disaster and Risk Management: A Background Paper.” ICCROM. Taylor, Allan. 2011. “Worst Flooding in Decades Swamps Thailand.” The Atlantic, October 12. UN (United Nations). 2015. “Working Session: Resilient Cultural Heritage—Brief & Concept Note.” World Conference on Disaster Risk Reduction, Sendai, Japan, March 14–18. UNESCO. 2007a. Case Studies on Climate Change and World Heritage. Paris: UNESCO. http://www.italianostraedu.org/wp-content/uploads/2014/10/UNESCO_Climate-change-and-cultural-heritage.pdf. ———. 2007b. “Mission Report on Chan Chan Archeological Zone (Peru).” ———. 2007c. World Heritage Convention. 31st Session of the Committee. Christchurch, New Zealand, June 23–July 2, http://whc.unesco.org/en/sessions/31COM/documents/. ———. 2015. Harmonizing Actions to Reduce Risks for Cultural Heritage in Asia and the Pacific: Conference Report. Paris: UNESCO. http://www.unescobkk.org/fileadmin/user_upload/culture/DRM/DRM_Penang_Conf_report.pdf. ———. 2016. “Reconstructed Monuments Most Impacted in Bagan Earthquake, Experts Find.” November 23. http://www.unescobkk.org/news/article/reconstructed-monuments-most-impacted-in-bagan-earthquake-experts-find/. UNISDR (United Nations Office for Disaster Risk Reduction). 2017. “Europe Leads on Resilient Cultural Heritage.” February 22. https://www.unisdr.org/archive/52042. UNITAR (United Nations Institute for Training and Research). 2015. “UNESCO and UNITAR-UNOSAT Team Up to Protect Cultural Heritage with the Latest Geo-Spatial Technologies.” June 30. http://www.unitar.org/unesco-and-unitar-unosat- team-protect-cultural-heritage-latest-geo-spatial-technologies. World Bank. 2016. “Implementation Completion and Results Report” (ISMEP). June 25. http://documents.worldbank.org/ curated/en/292841467306935392/pdf/ICR3698-P078359-Box396255B-OUO-9.pdf. World Monuments Fund. “Cultural Heritage Sites of Nepal.” https://www.wmf.org/project/cultural-heritage-sites-nepal. World Travel and Tourism Council. 2017. Travel & Tourism: Economic Impact 2017. Myanmar. ၂၀၁၇ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ