66930
MƯA DẦM NGẤM LÂU
QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM - NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
       MỤC LỤC

I.      Giới thiệu                                                                                    1
II.     Giám sát nghèo                                                                                5
III.    Phân tích nghèo                                                                              13
IV.     Lập kế hoạch chiến lược cho hoạt động xóa đói giảm nghèo                                     19
V.      Quan hệ đối tác trong chính sách xóa đói giảm nghèo                                          25
VI.     Quan hệ hợp tác trong đầu tư cho xóa đói giảm nghèo                                          31


Hình và Bảng:
Hình 1: Giảm nghèo ở Việt nam: 1993 - 2008                                                                3

Bảng 1: �?o mức nghèo ở Việt nam: sơ lược v�? định nghĩa của Bộ L�?TBXH                                      9

Bảng 2: Các hành động chính sách trong PRSC1 đến PRSC9, theo ngành                                    28

Bảng 3. Sự phát triển của xã làm chủ đầu tư: Từ dự án đến chính sách quốc gia                         34




                          MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                                                                MỤC LỤC       iii
     LỜI MỞ �?ẦU

Ngân hàng Thế giới vinh hạnh được đóng góp vào những thành quả to lớn của Việt nam v�? giảm nghèo
thông qua tăng trưởng kinh tế cao và b�?n vững, đầu tư vào phát triển con ngư�?i cùng các chương trình
và chính sách xã hội mạnh mẽ và chủ động. Năm mươi tám phần trăm dân số Việt nam sống dưới mức
nghèo ở th�?i điểm đầu những năm 1990. Nhi�?u trẻ em không h�?c hết phổ thông, đói nghèo và suy
dinh dưỡng lan tràn ở nông thôn. Phần lớn các hộ dân tự giúp bản thân nh�? vào ngh�? nông. Tới năm
2008, tỷ lệ nghèo đã giảm xuống dưới 15%, tốc độ có một không 2 trong lịch sử hiện đại. �?a số trẻ em
hoàn thành cấp 1 và phần lớn tiếp tục vào h�?c cấp 2. Số ngư�?i còn trong cảnh đói nghèo trầm tr�?ng
chỉ còn lại rất ít, chỉ ở các vùng xa và chỉ phải chịu trong một khoảng th�?i gian ngắn do ảnh hưởng th�?i
tiết bất thư�?ng như hạn hán đến mùa màng. Những năm gần đây thị trư�?ng lao động đã trải qua một
giai đoạn chuyển biến mạnh –nhi�?u lao động chuyển ra kh�?i ngành nông và tìm được việc làm lương
cao hơn trong các ngành công nghiệp và dịch vụ.

Quan hệ đối tác v�? giảm nghèo của Ngân hàng Thế giới bao gồm một số lĩnh vực quan tr�?ng. Chúng
tôi rất vui mừng có được cơ hội sử dụng các thông lệ quốc tế tốt để hỗ trợ Việt nam phát triển một hệ
thống đánh giá tình trạng nghèo và giám sát tiến độ giảm nghèo mạnh và đáng tin. Năng lực phân tích
và nghiên cứu tình trạng nghèo đã được cải thiện và đã có đóng góp quan tr�?ng cho quá trình lập kế
hoạch chiến lược để giảm nghèo cũng như thiết kế các chương trình và chính sách giảm nghèo. Một
tâm điểm quan tr�?ng cho quan hệ hợp tác là cải thiện và hiện đại hóa cách tiếp cận tới lập kế hoạch
chiến lược cho giảm nghèo. Chiến lược Tăng trưởng và Giảm nghèo Toàn diện (CPRGS) là một mốc
quan tr�?ng trong mối quan hệ hợp tác. Kế hoạch Phát triển Kinh tế Xã hội 5 năm 2006-2010 và CPRGS
tạo nên một chương trình cải cách và các mục tiêu quốc gia để tăng trưởng và giảm nghèo b�?n vững.
Chúng tôi cũng cảm thấy vinh dự được hỗ trợ loạt 10 Khoản tín dụng Giảm nghèo (PRSC) chưa h�? có
ti�?n lệ. PRSC có sự tham gia của 14 đối tác phát triển và hơn 15 cơ quan chính phủ và hỗ trợ cho các yếu
tố quan tr�?ng trong chương trình cải cách của Việt nam với ưu tiên là tăng trưởng nhanh và hướng tới
hòa nhập xã hội. Các nguồn vay ưu đãi cho các dự án hướng tới giảm nghèo đã là cốt lõi của các nỗ lực
hợp tác trong suốt 2 thập kỷ qua, tập trung vào giải quyết nhu cầu của ngư�?i nghèo và trẻ em nghèo
sống tại các vùng xa xôi hẻo lánh của Việt nam. Sự hỗ trợ này đã được mở rộng sang nhi�?u lĩnh vực.
Chúng tôi đặc biệt vui mừng vì đã có cơ hội hỗ trợ các dự án phân cấp và phát triển dựa vào cộng đồng
như Dự án Hạ tầng Cơ sở Nông thôn dựa vào Cộng đồng (CBRIP), Dự án Giảm nghèo vùng núi phía bắc
(NMPRP) cũng như một loạt các khoản tín dụng chính sách phát triển cho Chương trình 135. Chúng tôi
mong muốn được hỗ trợ chính phủ phát triển những dự án mới để đáp ứng nhu cầu của các vùng và
các cộng đồng nghèo nhất.




                          MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                                                               LỜI MỞ �?ẦU   v
     Cuối cùng, chúng tôi rất mong muốn được tiếp tục củng cố và phát triển mối quan hệ hợp tác trong
     giảm nghèo. Chúng tôi rất vui mừng được tiếp tục tham gia vào tất cả các lĩnh vực, cụ thể và đặc biệt là
     giúp Việt nam xem xét các thách thức cho quá trình giảm nghèo trong tương lai – cả những thách thức
     cũ như mức nghèo cao và dai dẳng tại một số các cộng đồng dân tộc thiểu số, cũng như những thách
     thức mới gắn với tăng bất bình đẳng, khả năng rủi ro cao hơn và mức độ dễ bị tổn thương lớn hơn, đặc
     biệt là đối với những hộ nghèo, cùng với sự gắn li�?n giữa đô thị hóa và tình trạng nghèo. Sẽ có nhi�?u
     thách thức hơn trong tương lai, và chúng tôi vinh hạnh được tiếp tục là một đối tác đáng tin cậy của
     Việt nam trong quá trình giải quyết những thách thức này.

                                                                     Hà nội, ngày 28 tháng 10 năm 2011




                                                                              Victoria Kwakwa
                                                                             Giám đốc Quốc gia
                                                                        Ngân hàng Thế giới tại Việt nam




      MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
vi    LỜI MỞ �?ẦU
CHƯƠNG I


GIÔÙI THIEÄU                                  1




 QUAN HỆ �?�?I T�?C VỀ GIẢM NGHÈO GIỮA CH�?NH PHỦ VÀ NGÂN HÀNG THẾ GIỚI TẠI VIỆT NAM: MƯA DẦM NGẤM LÂU
                                                                                     TABLE OF CONTENTS   1
    1
           Một báo cáo do ActionAID, một tổ chức phi chính phủ của Anh, giao thực hiện năm 1992 đã mô tả tình hình của Việt nam
           với nhi�?u cơ quan chính phủ và tổ chức quốc tế sử dụng rất nhi�?u định nghĩa và cách tính toán khác nhau dựa trên nhi�?u
           phương pháp khác nhau.




        MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
2       GIỚI THIỆU
N
           gân hàng Thế giới vinh hạnh được làm                 tính khoảng 58% dân số Việt nam sống trong
           đối tác với Chính phủ Việt nam trong                 nghèo đói. Ước tính gần đây nhất vào năm 2008
           một trong những chương trình giảm                    cho thấy khoảng 14,5% dân số vẫn còn thuộc diện
           nghèo ấn tượng nhất trong lịch sử hiện               nghèo. Theo Oxfam, kỷ lục của Việt nam là mỗi
đại. Việc thu thập các dữ liệu đáng tin cậy v�? tình             ngày đưa được 6.000 ngư�?i ra kh�?i diện nghèo
trạng nghèo được bắt đầu vào năm 1992, khi ước                  đói liên tục trong 16 năm.

Hình 1: Giảm nghèo ở Việt nam: 1993 - 2008



                   70.0


                   60.0


                   50.0
   % ngư i nghèo




                   40.0


                   30.0                                                                                  Nông thôn
                                                                                                         Thành th
                   20.0                                                                                  Toàn Vi t Nam


                   10.0


                    0.0
                      1992   1994   1996     1998    2000     2002    2004     2006     2008




Nguồn : VLSS 1993, 1998; VHLSS 2002, 2004, 2006, 2008


�?ã có nhi�?u tài liệu đã viết v�? các động lực cho                này được viết để kèm vào báo cáo tổng thể v�?
quá trình giảm nghèo mà quan hệ đối tác Ngân                    quan hệ đối tác cho Chính phủ chuẩn bị với tựa đ�?
hàng Thế giới – Chính phủ đã có một phần đóng                   “Ngân hàng Thế giới �?ồng hành cùng Việt nam
góp, và những thách thức vẫn còn tồn tại cũng                   trên đư�?ng phát triển�? chuẩn bị cho Hội nghị kỷ
như mới nảy sinh gắn li�?n với con đư�?ng phát                    niệm quan hệ đối tác.
triển trong tương lai của Việt nam. Báo cáo được
viết dựa trên rất nhi�?u những tài liệu đã được phát             Báo cáo này nhấn mạnh một số thành quả của
hành, cũng như các cuộc trao đổi mới đây với một                quan hệ đối tác trong vòng 2 thập kỷ qua cũng
loạt các bên có liên quant tham gia vào hoặc quan               như các thách thức trong tương lai. Nó bao gồm
sát được sự phối hợp giữa Ngân hàng Thế giới và                 5 phần:
Chính phủ trong quá trình giảm nghèo. Báo cáo
                                                                      Giám sát nghèo;




                                    MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                                                                         GIỚI THIỆU      3
         Phân tích tình trạng nghèo;                      dụng lớn, những đối tác được tham vấn gần đây
                                                          nhắc nhi�?u đến những thảo luận trao đổi nh�? và
         Lập kế hoạch chiến lược để giảm nghèo;
                                                          thư�?ng xuyên, những cuộc hội thảo, các cuộc h�?p
         �?ối tác v�? chính sách giảm nghèo;                không chính thức, những phân tích không công
                                                          bố rộng rãi, những tư vấn qua trao đổi trên điện
         �?ối tác v�? đầu tư để giảm nghèo.                 thoại, tất cả đ�?u đã góp phần vào việc xây dựng
                                                          và phát triển một mối quan hệ b�?n chặt dựa trên
    Không thể ghi chép đầy đủ toàn bộ quá trình hợp       những trao đổi kiến thức và hiểu biết giữa các
    tác trong 5 lĩnh vực này suốt hai thập kỷ qua trong   đối tác tin cậy. �?ể nói đến vai trò những trao đổi
    một bản báo cáo ngắn. Thay vào đó, báo cáo này        nh�? nhưng vô cùng thư�?ng xuyên này, báo cáo
    tập trung vào các “mốc�? th�?i gian và tổng kết         đã dùng một câu tục ngữ Việt nam để làm tựa đ�?
    các kết quả đạt được từ những công việc hợp tác       để nhấn mạnh sức mạnh của những cơn mưa nh�?
    hàng ngày giữa Chính phủ và Ngân hàng Thế giới.       nhưng dài lâu.
    Ngoài những báo cáo nổi bật và những khoản tín




     MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
4    GIỚI THIỆU
CHƯƠNG II


GIAÙM SAÙT NGHEØO




 QUAN HỆ �?�?I T�?C VỀ GIẢM NGHÈO GIỮA CH�?NH PHỦ VÀ NGÂN HÀNG THẾ GIỚI TẠI VIỆT NAM: MƯA DẦM NGẤM LÂU
                                                                                     TABLE OF CONTENTS   5
C
          ác chuyên gia phát triển đến thăm Việt              được giao nhiệm vụ báo cáo mức nghèo dựa trên
          nam vào đầu những năm 90 để hỗ trợ                  những định nghĩa này. Chuẩn nghèo được Bộ sử
          các sáng kiến giảm nghèo gặp phải                   dụng vào những năm 1990 được đưa ra dựa trên
          những khoảng trống thông tin v�? quy                 cơ sở tương đương với gạo và được sử dụng để
mô của tình trạng nghèo. Rất ít nhà tài trợ hoạt              xác định hộ nghèo và rất nghèo/đói được thuộc
động tại Việt nam vào th�?i gian đó. Không h�? có               diện được hưởng hỗ trợ của các chương trình
con số dự đoán chính thức số ngư�?i nghèo và                   giảm nghèo mục tiêu. Bắt đầu từ năm 2001, Bộ
cũng không có con số thống kê v�? phân bố nghèo                L�?TBXH đ�? xuất chuẩn nghèo cho khu vực thành
trên khắp đất nước. Có một cách hiểu chung là                 thịvà nông thôn được tính toán theo đơn vị ti�?n
một số vùng kém thuận lợi hơn và một số nhóm                  thay vì gạo (Bảng 1). Các chuẩn nghèo này được
ngư�?i cần sự giúp đỡ, nhưng không có một quy                  đi�?u chỉnh sau 5 năm và là một phần của chu
chế nào tồn tại để xác nhận việc này và để theo dõi           trình soạn thảo Kế hoạch 5 năm (SEDP) và được
tiến độ giảm nghèo như là kết quả của các nỗ lực              dùng chính để xác định hộ nghèo mục tiêu để
của chính phủ.2 Hai thập kỷ sau đó, Việt nam đã có            nhận hỗ trợ xã hội. Chúng còn được dùng để tính
một hệ thống đáng tin cậy để đo và giám sát tình              toán tiến độ giảm nghèo theo tiến độ thực hiện
trạng nghèo theo th�?i gian và không gian địa lý               Kế hoạch 5 năm dựa vào con số tổng hợp v�? tình
giữa các vùng cũng nhưng giữa các nhóm kinh tế                trạng nghèo ở cấp xã, huyện và tỉnh.
xã hội với các số liệu thu thập thông qua các �?i�?u
tra mức sống hộ gia đình Việt nam (VHLSS) được                Tổng cục Thống kê (GSO) theo dõi những thay
công bố. Những số liệu này cung cấp thông tin                 đổi của tình trạng nghèo qua th�?i gian qua sử
cho những cuộc thảo luận, tranh cãi xung quanh                dụng thành công các VHLSS và chuẩn nghèo
vấn đ�? giảm nghèo và tạo ảnh hưởng tới quá trình              GSO-WB. Không giống chuẩn nghèo chính thức
hoạch định chính sách và phân bổ nguồn lực. Hai               mà Bộ L�?TBXH sử dụng, chuẩn GSO-WB đã được
cuộc �?i�?u tra mức sống Việt nam (VLSS) do các                 giữ đồng th�?i với sức mua tương đương thực kể
nhà tài trợ hỗ trợ thực hiện năm 1992 – 1993 và               từ khi được xác định từ cuối những năm 1990.
1997 – 1998, và được nối tiếp bằng các cuộc �?i�?u              Thành công v�? giảm nghèo rất đáng ghi nhận tại
tra mức sống hộ gia đình Việt nam (VHLSS) dùng                Việt nam trong hai thập kỷ qua dựa vào dự đoán
kinh phí nhà nước thực hiện năm 2002, 2004,                   nghèo thông qua các �?i�?u tra VHLSS và chuẩn
2006, 2008, và 2010 đã có ảnh hưởng rất lớn tới               nghèo GSO-WB.
cách hiểu v�? nghèo tại Việt nam.
                                                              Trong nhi�?u năm, 2 cách ước tính tỷ lệ nghèo
�?ầu những năm 1990, Bộ Lao động Thương binh                   được sử dụng, và thư�?ng là đưa kết quả rất khác
Xã hội (Bộ L�?TBXH) được giao nhiệm vụ là cơ quan              nhau, làm phức tạp thêm quá trình đối thoại giữa
chính phủ chịu trách nhi�?m v�? các chương trình                cộng đồng quốc tế (thư�?ng sử dụng ước tính dựa
và chính sách giảm nghèo. Bộ L�?TBXH đã đưa                    trên đi�?u tra khảo sát) với chính phủ (sử dụng số
ra một loạt các chuẩn nghèo được cập nhật theo                liệu của Bộ L�?TBXH). Trong những năm gần đây,
th�?i gian để bắt kịp những thay đổi. Bộ L�?TBXH                chính phủ đã không sử dụng cách tiếp cận gộp


2
     Một báo cáo do ActionAID, một tổ chức phi chính phủ của Anh, giao thực hiện năm 1992 đã mô tả tình hình của Việt nam
     với nhi�?u cơ quan chính phủ và tổ chức quốc tế sử dụng rất nhi�?u định nghĩa và cách tính toán khác nhau dựa trên nhi�?u
     phương pháp khác nhau.




                             MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                                                             GI�?M S�?T NGHÈO                   7
    số hộ nghèo mục tiêu và giám sát nghèo dưới                     Nhà nước. Trong môi trư�?ng mà đo lư�?ng tình
    một cơ quan và một công cụ, thay vào đó đã sử                   trạng nghèo một cách có hệ thống còn chưa phát
    dụng cách tiếp cận tách riêng 2 nhiệm vụ quan                   triển, Ngân hàng Thế giới đã đầu tư rất nhi�?u vào
    tr�?ng này kh�?i nhau. Tuy các cách ước tính tình                 đào tạo các kỹ thuật và phương pháp mới. Tổng
    trạng nghèo khác nhau vẫn đôi lúc gây nhầm lẫn,                 cục Thống kê ghi nhận giá trị của những tư vấn kỹ
    quá trình phát triển cách tính toán nhất quán và                thuật thư�?ng xuyên và các nỗ lực xây dựng năng
    chính xác giữ một vai trò quan tr�?ng trong việc                 lực vẫn đang được thực hiện. Việc chuẩn bị cho 2
    giúp chính phủ có bức tranh toàn cảnh tốt hơn v�?                cuộc VLSS vào những năm 90 bao gồm tập trung
    tình trạng nghèo. Hơn nữa, con số nghèo khá cao                 mạnh vào xây dựng năng lực (do SIDA và UNDP
    trong kết quả đi�?u tra VHLSS giúp giảm nghèo giữ                hỗ trợ), cùng với sự giúp đỡ của các tư vấn quốc tế
    vị trí quan tr�?ng của nó trong chương trình nghị                ở Việt nam lâu năm. Ngay cả khi VHLSS hoàn toàn
    sự của chính phủ. Theo th�?i gian, số hộ nghèo                   được ngân sách nhà nước chi trả, Ngân hàng tiếp
    giảm (rút ngắn lại khoảng cách giữa ước tính do                 tục hợp tác thư�?ng xuyên với Tổng cụ Thống kê,
    Bộ L�?TBXH và Tổng cục Thống kê đưa ra), các                     tập trung vào việc củng cố chất lượng của VHLSS
    con số ước tính v�? ghèo theo kết quả của VHLSS                  và xây dựng VHLSS thành công cụ chính để giám
    ngày càng được công nhận là con số đúng, thì                    sát nghèo.
    con số ước tính của Bộ L�?TBXH dần hướng theo
    các con số của Tổng cục Thống kê, và tới lúc Tổng               Một trong những điểm mạnh của VHLSS là tính
    cục Thống kê được chính thức giao trách nhiệm                   nhất quán theo th�?i gian. Tuy nhiên trong những
    đưa ra số liệu ước tính nghèo trên toàn quốc và                 năm gần đây, VHLSS gặp khó khăn trong việc
    cấp tỉnh. Hiện nay Bộ L�?TBXH tập trung vào các                  nắm bắt được một vài khía cạnh linh hoạt của n�?n
    nhiệm vụ xác định những hộ nghèo ở các tỉnh,                    kinh tế Việt nam, từ năm 1999, Ngân hàng Thế
    huyện và xã cần phải được đưa vào danh sách hộ                  giới và Tổng cục Thống kê đã đưa ra vấn đ�? nắm
    nghèo.                                                          bắt được con số ngư�?i nhập cư thành thị tăng
                                                                    nhanh. Gần đây, VHLSS không được thiết kế để
    Ngân hàng Thế giới đã thư�?ng xuyên cung cấp                     nắm bắt những thay đổi v�? trợ cấp do giá thực
    hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho Tổng cục Thống                 phẩm tăng nhanh, đặc biệt là giá gạo trong năm
    kê trong quá trình chuẩn bị và thực hiện VHLSS                  2008. Tiêu thụ của các hộ gia đình Việt nam thay
    và công bố các số liệu, đôi lúc cũng hỗ trợ bộ                  đổi rất nhi�?u so với đầu những năm 90, khi VHLSS
    phận nghiên cứu của Bộ L�?TBXH (Viện Khoa                        được xây dựng, và các hộ gia đình hiện nay sở hữu
    h�?c Lao động và Xã hội - ILSSA) và các cơ quan                  nhi�?u tài sản và đầu tư nhi�?u hơn vào đất ở và
    khác3 trong quá trình xây dựng các công cụ để cải               nhà. Một số cải thiện quan tr�?ng đã được đưa vào
    thiện công việc xác định nghèo mục tiêu. Hỗ trợ                 VHLSS 2010 để nắm bắt tốt hơn tính đa dạng v�?
    cho việc xây dựng hệ thống đo lư�?ng tình trạng                  tiêu thụ và trợ cấp xã hội và chuẩn nghèo GSO-WB
    nghèo bắt đầu vào năm 1991, cùng với việc chuẩn                 sẽ được cập nhật với những số liệu mới để nắm
    bị cuộc �?i�?u tra mức sống Việt nam đầu tiên được                bắt tốt hơn tình trạng nghèo hiện nay
    thực hiện dưới sự chỉ đạo của Ủy ban Kế hoạch


    3
           Ví dụ Viện Chính sách và Chiến lược phát triển NNNT (IPSARD) được hỗ trợ trước sau đó đến ILSSA để xây dựng và cập nhật
           bản đồ nghèo. Bản đồ nghèo năm 2010 đang được một nhóm chuyên gia của Tổng cục Thống kê, ILSSA và �?ại h�?c Kinh
           tế Quốc gia thực hiện.




        MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
8       GI�?M S�?T NGHÈO
Bảng 1. �?o mức nghèo ở Việt nam: sơ lược v�? định nghĩa của Bộ L�?TBXH


  Th�?i gian             Chuẩn nghèo                                     Chú thích

 2001-2005    Hộ nghèo:
                                              Thu nhập quy ra gạo không được sử dụng làm
                   Vùng núi và hải đảo: 80000 ngưỡng nghèo nữa. Theo cách tính của Bộ
                   VND/ngư�?i /tháng.          L�?TBXH trong th�?i gian này, đói đã gần như được
                                              xóa và vì vậy không cần phải tính đến nữa.
                   Vùng nông thôn đồng bằng:
                   100000 VND/ngư�?i/tháng.

                   Vùng thành thị: 150000 VND/
                   ngư�?i /tháng.

 2006-2010    Hộ nghèo:                    Chuẩn nghèo được áp dụng chỉ cho nông thôn và
                                           thành thị, để hỗ trợ nhi�?u hơn cho các hộ nghèo
                   Vùng nông thôn (gồm cả
                                           ở vùng núi và hải đảo, Bộ L�?TBXH và Tổng cục
                   mi�?n núi và đồng bằng):
                                           Thống kê cùng làm việc với nhau để xây dựng
                   200000 VND/ngư�?i/tháng.
                                           ngưỡng nghèo theo những đặc điểm sau:
                   Vùng thành thị: 260000 VND/
                                                         Theo những phương pháp sử dụng để tính
                   ngư�?i/tháng.
                                                         chuẩn nghèo của Tổng cục Thống kê, chuẩn
                                                         nghèo lương thực được tính dựa vào tiêu
                                                         chuẩn 2100 calorie một ngư�?i một ngày
                                                         trong khi chuẩn nghèo chung thì gồm cả
                                                         lương thực và sản phi lương thực

                                                         Công cụ được thiết kế riêng để xác định
                                                         các biến số đại diện để phân loại hộ nghèo
                                                         thành 3 nhóm: chắc chắn không nghèo, có
                                                         thể nghèo hoặc chắc chắn nghèo. �?i�?u tra
                                                         thu nhập được thực hiện để khẳng định liệu
                                                         một hộ có nghèo hay không và danh sách
                                                         hộ nghèo được chốt lại trong các cuộc h�?p
                                                         xã. �?ại diện có nghĩa là thử nghiệm được
                                                         dùng để cập nhật danh sách, thiết kế để
                                                         nắm được những hộ có thể thoát nghèo và
                                                         những hộ nghèo thêm.

 2011-2015    Hộ nghèo:                             Tổng cục Thống kê có nhiệm vụ tính toán tỷ lệ
                   Vùng nông thôn: 400000           nghèo và “cận nghèo�?, loại sau được ước tính




                          MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                                                          GI�?M S�?T NGHÈO   9
           Th�?i gian               Chuẩn nghèo                                             Chú thích

                       VND/ngư�?i/tháng
         2011-2015                                      khoảng 1,3 lần giá trị của chuẩn nghèo.Tổng cục
                             Vùng thành thị: 500000 ND/ Thống kê cung cấp con số ước tính cấp quốc gia
                             nghèo/tháng.               và cấp tỉnh. Chuẩn nghèo thành thị tương đương
                                                        với $1,6 theo PPP. Tổng cục Thống kê yêu cầu
                                                        phải cập nhật chuẩn nghèo cấp quốc gia và tỉnh
                                                        hàng năm để thể hiện sự thay đổi giá lương thực
                                                        và hàng hóa phi lương thực.

                                                                   Bộ L�?TBXH giữ trách nhiệm xây dựng danh sách
                                                                   hộ nghèo sử dụng các kỹ thuật được xác định
                                                                   trong th�?i gian trước. Tuy nhiên đại diện có nghĩa
                                                                   là biến số sẽ được tiếp tục chỉnh sửa để nắm bắt
                                                                   được thay đổi dự đoán được tình trạng nghèo
                                                                   trên khắp đất nước (khác biệt ở 6 vùng và giữa
                                                                   thành thị/nông thôn). Bộ hiện đang xây dựng
                                                                   những công cụ mới để nắm bắt được những hộ
                                                                   vượt ra kh�?i mức nghèo hoặc rơi xuống dưới
                                                                   chuẩn nghèo trong năm trước.

     Nguồn: do chuyên gia của ILSSA thu thập cho bản báo cáo này



     Các bài h�?c chính và các kế hoạch cho                           chủ quan v�? mức sống tốt (được đưa vào VHLSS
     tương lai                                                       2010). Thêm vào đó, có những đ�? xuất hỗ trợ một
                                                                     loạt các cuộc đi�?u tra và các công cụ đi�?u tra sẽ
     Các cuộc đi�?u tra VHLSS trong tương lai cần cân                 giúp nhen lên tranh luận v�? khía cạnh phi vật chất
     bằng giữa nhu cầu v�? tính nhất quán và tính so                  của nghèo. Tuy tỷ lệ nghèo được đo dựa vào thu
     sánh được theo th�?i gian với tính sáng tạo và cải               nhập đã giảm đáng kể, có một số yếu tố trong
     thiện phương pháp đi�?u tra để nắm bắt tốt hơn                   cuộc sống thư�?ng ngày lại tồi tệ hơn mà hiện nay
     các loại hình tiêu thụ ngày càng trở nên đa dạng                chưa nắm bắt được thông qua những đi�?u tra
     ở Việt nam cũng như tài sản tăng. �?i�?u tra VHLSS                hoặc cách đánh giá đang được sử dụng.4 Ngân
     năm 2010 đã có những bước tiến tốt theo hướng                   hàng Thế giới sẵn sàng tiếp tục hỗ trợ Tổng cục
     này nhưng cần tiếp tục được cải thiện. Các cuộc                 Thống kê trong những lĩnh vực này.
     tham vấn gần đây cho thấy có vài ý kiến là VHLSS
     có thể được mở rộng sớm hơn để bao gồm được                      Ước tính của Bộ L�?TBXH và Tổng cục thống kê v�?
     những cách đo tình trạng nghèo như cách tính                    tình trạng nghèo đã khá giống nhau trong những

     4
            Bao gồm: không hài lòng với các thông lệ tham nhũng, chất lượng môi trư�?ng đô thị xấu đi, văn hóa trẻ ngày càng bị ảnh
            hưởng bởi chủ nghĩa vật chất, tính dễ bị tổn thương do giá cả tăng cao hoặc nhận thức v�? tăng bất bình đẳng.




         MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
10       GI�?M S�?T NGHÈO
năm gần đây, và cả 2 cơ quan đ�?u chứng t�? rằng      ở cập quốc gia và caaso tỉnh, và Bộ L�?TBXH chịu
Việt nam đã đạt được những tiến độ mạnh mẽ          trách nhiệm đưa ra số liệu ở cấp huyện và xã. Tuy
trong giảm nghèo. Tuy nhiên những cách tính         nhiên việc thực hiện sẽ mất th�?i gian. Các chuẩn
khác nhau và những khác biệt tuy nh�? v�? tỷ lệ       nghèo và các hệ thống giám sát (như trư�?ng hợp
nghèo ở các khu vực và cấp tỉnh vẫn tiếp tục gây    VHLSS) có những mục tiêu khác với phương pháp
nhầm lẫn cho những nhà hoạch định chính sách        PMT do Bộ L�?TBXH dùng để xác định những hộ
và cho Quốc hội (nơi chịu trách nhiệm theo dõi      nào được đưa vào chương trình hỗ trợ mục tiêu
các tiến độ). Tổng cục Thống kê đã được đồng ý      như Chương trình mục tiêu giảm nghèo quốc gia.
giao trách nhiệm đưa ra số liệu nghèo chính thức




                         MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                                                         GI�?M S�?T NGHÈO   11
CHƯƠNG III


PHAÂN T�?CH NGHEØO




 QUAN HỆ �?�?I T�?C VỀ GIẢM NGHÈO GIỮA CH�?NH PHỦ VÀ NGÂN HÀNG THẾ GIỚI TẠI VIỆT NAM: MƯA DẦM NGẤM LÂU
                                                                                     TABLE OF CONTENTS   13
T
         uy chính phủ có quy trình nội bộ để thu     làm nổi bật lên sự khác biết giữa các vùng và các
         thập thông tin v�? nghèo vào đầu những       nhóm kinh tế xã hội qua những số liệu đầy đủ. Báo
         năm 90, các báo cáo không được công         cáo này được chính phủ đón nhận nồng nhiệt và
         bố cho cộng đồng các nhà nghiên cứu         đã được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các
trong nước, các nhà nghiên cứu nước ngoài hoặc       cuộc thảo luận v�? nghèo trong suốt 4 năm sau
quần chúng. Phần lớn những phân tích nghèo           đó. Hai đối tác phát triển khác là UNDP và SIDA
th�?i kỳ đầu có thể tìm được trên các kênh thông      cũng đã đưa ra các báo cáo v�? nghèo ở Việt nam
tin đã được công bố tâp trung vào cấp vi mô và       vào năm 2003, tất cả đ�?u dựa trên những số liệu
do các tổ chức phi chính phủ thực hiện hoặc báo      hơi khác nhau và sử dụng những phương pháp
cáo sau những chuyến làm việc tại Việt nam của       và cách tiếp cận hơi khác nhau. Do các công tác
các nhà tài trợ, do các tổ chức ngoài chính phủ      phân tích của Ngân hàng Thế giới được thực hiện
làm và thiếu sự thông qua của chính phủ. Tuy         từ Washington, nên khá khó khăn để tiếp cận với
những phân tích này hữu ích cho việc thiết kế        các quá trình thực hiện tại địa phương mà sau
các dự án của các cơ quan, việc chúng được thực      này trở thành đặc trưng cho cách tiếp cận cho
hiện ngoài bộ máy chính phủ và không sử dụng         phân tích nghèo dựa trên quan hệ đối tác.
những số liệu chính thức là điểm yếu trong việc
sử dụng chúng trong các đối thoại.                   Việc Ngân hàng Thế giới thực hiện phân cấp, bao
                                                     gồm chuyển Giám đốc Quốc gia đến làm việc tại
Ngân hàng Thế giới công bố 1 bản báo cáo v�?          Hà nội, tuyển các chuyên gia trong nước và quốc
chuyển đổi kinh tế của Việt nam vào năm 1993         tế để làm việc tại Hà nội, đã tạo cơ hội cho một
trong đó có một chương v�? nghèo. Do thiếu các        cách tiếp cận đầy đủ hơn v�? phân tích nghèo.
số liệu, chương này được viết dựa vào các kết        Theo sáng kiến của Ngân hàng Thế giới, Nhóm
quả của những chuyến làm việc và các cuộc đối        làm việc v�? vấn đ�? nghèo (PWG) đã được thành
thoại với các quan chức chính phủ ở nhi�?u vùng       lập và lần đầu tiên đã tập hợp được một nhóm
d�?c đất nước. Tuy không có những bằng chứng          các tổ chức tài trợ, phi chính phủ và chính phủ
định lượng mạnh mẽ, chương này của bản báo           đầu tư th�?i gian làm việc v�? giảm nghèo. Báo báo
cáo vẫn hữu ích trong việc xác định qua trực giác    �?ánh giá nghèo thứ hai “Tấn công nghèo đói�?
nhi�?u vấn đ�? đã trở thành những nội dung đối         là một dấu ấn tại Việt nam, một phần vì nó dựa
thoại chính trong những năm sau đó, ví dụ như        nhi�?u vào việc tổng hợp các số liệu định tính lẫn
nhấn mạnh tầm quan tr�?ng của việc cải thiện          định lượng. Một loạt các đánh giá nghèo có sự
chức năng của các thị trư�?ng nông thôn (bao          tham gia của ngư�?i dân (PPA) được thực hiện
gồm cả đất đai), thách thức của nghèo tột cùng       thông qua hợp tác với các tổ chức phi chính phủ
tại các vùng dân tộc thiểu số và những vấn đ�?        và Chương trình phát triển nông thôn mi�?n núi
mới nổi lên liên quan đến di dân.                    của Thụy �?iển, đã mang lại tính chính thức cho
                                                     các phương pháp nghiên cứu có sự tham gia tại
Báo cáo �?ánh giá nghèo đầu tiên của Ngân hàng        Việt nam, xác định tăng quy�?n là thách thức quan
Thế giới, được công bố năm 1995 sử dụng số liệu      tr�?ng cho giảm nghèo và nhấn mạnh các khía
từ cuộc đi�?u tra VLSS 1992-93 để xác nhận nhi�?u      cạnh nghèo chưa được các số liệu đi�?u tra lúc đó
trong số những vấn đ�? này. �?ánh giá này được sử      nắm bắt. Báo cáo này tạo tiếng vang trong các
dụng để chính thức hóa thảo luận v�? nghèo và         cuộc đối thoại chính sách quốc gia nh�? tính rõ




                         MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                                                         PHÂN T�?CH NGHÈO   15
     ràng và lấy số liệu địa phương làm chuẩn. Trong                   �?ối với Ngân hàng Thế giới “Nghèo�? là báo cáo
     nội bộ của Ngân hàng Thế giới, sự ủng hộ mạnh                     khởi điểm cho chu kỳ báo cáo thư�?ng niên Báo
     mẽ của các ban và giám đốc quốc gia đóng vai                      cáo Phát triển Việt nam (VDRs) do Ngân hàng
     trò quan tr�?ng cho cách tiếp cận này.                             Thế giới thực hiện, thư�?ng là với sự cộng tác của
                                                                       các nhà tài trợ khác và được chính phủ chỉ dẫn
     “Tấn công nghèo đói�? đóng vai trò trung tâm                       và xem xét góp ý. Qua nhi�?u năm, VDR đã tập
     cho các thảo luận tại Hội nghị Nhóm tư vấn                        trung vào các trụ cột của chương trình nghị sự
     các nhà tài trợ cho Việt nam (CG) năm 1999, là                    cải cách phát triển của Việt nam và vì vậy được
     phân tích nhận được sự ủng hộ của nhi�?u bên                       sử dụng làm cơ sở cho các cuộc đối thoại chính
     liên quan, báo cáo này được dùng làm cơ sở cho                    sách và các hỗ trợ tài chính cho chương trình cải
     lập kế hoạch giảm nghèo chiến lược. Tương tự                      cách. Cùng lúc đó, Ngân hàng tăng hỗ trợ v�? tăng
     như vai trò của báo cáo, Nhóm làm việc v�? giảm                    cư�?ng năng lực phân tích nghèo cho các cơ quan
     nghèo tiếp tục giữ vai trò một diễn đàn chính cho                 chính phủ, nhi�?u trong số đó tiếp cận được với
     đối thoại giữa chính phủ với các nhà tài trợ v�? các               các nhà hoạch định chính sách cao cấp. Dựa trên
     vấn đ�? nghèo cho tới khi Chiến lược Quốc gia v�?                   cách tiếp cận này, Viện Khoa h�?c Xã hội Việt nam
     Tăng trưởng và Giảm nghèo toàn diện (CPRGS) ra                    (VASS) đã thực hiện báo cáo Cập nhật Nghèo năm
     đ�?i mấy năm sau đó.5                                              2006 (dựa vào số liệu VHLSS năm 004) và báo cáo
                                                                       tổng thể v�? nghèo năm 2010 (dựa vào số liệu của
     �?ánh giá nghèo thứ ba của Việt nam “Nghèo�?                        VHLSS năm 2006 và 2008). �?ể thực hiện những
     cũng do Ngân hàng Thế giới nắm vai trò chủ chốt                   báo cáo này, một nhóm chuyên gia nghiên cứu
     trong thực hiện, nhưng đã có được sự tham gia                     Việt nam thuộc VASS cũng như không thuộc
     của một số các nhà tài trợ và được một ủy ban                     VASS đã nhận được hỗ trợ kỹ thuật từ Ngân hàng
     gồm các chuyên gia nghiên cứu của Việt nam                        Thế giới cho toàn bộ các bước đánh giá nghèo,
     xem xét và đóng góp định hướng nội dung báo                       từ chuẩn bị đ�? cương đến thiết kế và thực hiện
     cáo. Các đối tác phát triển khác đóng góp tích cực                các đi�?u tra định tính quy mô lớn (PPAs), phân
     thông qua hỗ trợ thêm tài chính, đứng đầu hoặc                    tích các số liệu định lượng đi�?u tra hộ gia đình,
     tham gia thực hiện các loạt đánh giá nghèo có                     tới hoàn thành một số các báo cáo nh�? làm tài
     sự tham gia mới và cung cấp các phân tích dựa                     liệu cho các báo tổng hợp. Hỗ trợ này đến vào
     trên các kết quả đi�?u tra. Cộng đồng quốc tế, bao                 th�?i điểm rất thích hợp cho VASS để phát triển kỹ
     gồm cả Ngân hàng Thế giới, đã đầu tư nhi�?u vào                    năng phân tích nghèo mới nhằm đáp ứng được
     nâng cao năng lực cho cộng đồng nghiên cứu                        sự thay đổi của bối cảnh kinh tế. Th�?i gian sau
     trong khoảng th�?i gian giữa hai đánh giá nghèo                    gia nhập WTO với nhi�?u cơ hội và rủi ro mới đòi
     đầu tiên, vì vậy các phân tích của các chuyên gia                 h�?i một cách tiếp cận toàn diện cho giảm nghèo
     nghiên cứu Việt nam đ�?u dựa vào cộng đồng                         bao gồm đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, tăng
     chuyên gia nghiên cứu địa phương.                                 cư�?ng an sinh xã hội, khuyến khích tăng trưởng
                                                                       toàn diện và phát triển hòa nhập. Thực hiện các


     5
            Theo ông Homi Kharas, cựu chuyên gia kinh tế trưởng và Giám đốc Ban Xóa đói giảm nghèo và Quản lý Kinh tế Khu vực
            �?ông �? Thái Bình Dương của Ngân hàng Thế giới, đã chỉ ra trong một bài ph�?ng vấn cho cuốn sách này, “đâu có thể là các
            giá trị trong bài toán kinh tế lượng tổng hợp, trong khi ưu tiên chính của th�?i kỳ đó là đưa ra những thông điệp cơ bản v�?
            việc Chính phủ có thể đo lư�?ng và giám sát tình hình nghèo đói ra sao�?




         MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
16       PHÂN T�?CH NGHÈO
đánh giá nghèo với sự hỗ trợ của Ngân hàng Thế               để thực hiện nhi�?u phân tích liên quan đến
giới đã cho phép VASS mở rộng cách tiếp cận tới              giảm nghèo. �?áng chú ý trong số này là loạt các
phân tích nghèo, gắn li�?n với môi trư�?ng vĩ mô               nghiên cứu chi tiết được thực hiện vào những
và thách thức vi mô một cách mới mẻ và thú vị.               năm 2003-2004 v�? tác động của tự do thương
                                                             mại nói chung và gia nhập WTO nói riêng, tới
�?ánh giá nghèo của VASS được công bố năm                     xã hội và nghèo. Những nghiên cứu này nói v�?
2010. VASS sẽ tiếp tục công bố các kết quả của               tác động của thương mại lên ngư�?i nghèo ở Việt
báo cáo này dưới nhi�?u hình thức khác nhau,                  nam, và các biện pháp để giảm thiểu tính dễ bị
không nhất thiết chỉ là những sản phẩm riêng,                tổn thương cho h�? bao gồm vấn đ�? thị trư�?ng
mà sẽ sử dụng cho các nhiệm vụ tư vấn chính                  lao động với nghĩa rộng. Sự tập trung của vòng
sách cho các nhà hoạch định chính sách cao cấp               Doha tới phát triển vào th�?i điểm đó đã nổi nhân
v�? định hướng chiến lược cho phát triển kinh tế              dạng trong các đàm phán thương mại đa phương
xã hội của đất nước.                                         và là mối quan tâm đặc biệt của các nước đang
                                                             phát triển. Nghiên cứu đã giúp cung cấp thông
Công việc chuẩn bị cho �?ánh giá nghèo 2012 đã                tin cho đoàn đàm phán WTO của Việt nam và các
được bắt đầu và sẽ được thực hiện thông qua                  nhà hoạch định chính sách v�? khả năng tác động
th�?a thuận hợp tác giữa Ngân hàng Thế giới,                  tới xã hội và nghèo của việc gia nhập WTO. Thêm
VASS, Tổng cục Thống kê và các bên liên quan                 vào đó, ngoài những hợp tác khác, Ngân hàng
tham gia vào quá trình giảm nghèo tại Việt nam.              còn có những hỗ trợ thực hiện bản đồ nghèo,6
�?ánh giá nghèo 2012 sẽ sử dụng số liệu từ VHLSS              cải thiện phương pháp xác định mục tiêu, đánh
2010 (bao gồm chuẩn nghèo GSO-WB cập nhật),                  giá tác động của các chương trình hỗ trợ xã hội
bản đồ nghèo mới 2010 và các nghiên cứu định                 muc tiêu và các đ�? xuất cũng như thực hiện các
lượng bổ sung. Mục tiêu là mở rộng và cung cấp               cải cách chính sách, cũng như các phân tích n�?n
thông tin cho các thảo luận v�? các vấn đ�? nghèo              (theo yêu cầu của chính phủ) cho các kế hoạch
tại Việt nam, bao gồm những vấn đ�? như nghèo                 của chính phủ và các báo cáo tiến độ, các sáng
trong cộng đồng dân tộc thiểu số đã rất dai dẳng             kiến “phiếu đi�?u tra�? và phân tích các ngành phi
trong nhi�?u năm, cũng như những quan ngại mới                chính thức. Phần lớn những công việc này được
v�? tăng bất bình đẳng, tăng rủi ro và tác động của           các viện nghiên cứu địa phương và các trư�?ng
các cơn sốc, kể cả sốc do th�?i tiết mang lại lẫn các         đại h�?c thực hiện với hỗ trợ kỹ thuật của Ngân
cơn sốc do kinh tế thế giới gây ra cũng như ảnh              hàng Thế giới hoặc tư vấn do Ngân hàng Thế giới
hưởng của tỷ lệ lạm phát tăng, những quan ngại               tài trợ.
v�? mối liên hệ giữa đô thị hóa và nghèo. Nhi�?u
trong số những vấn đ�? này đã được xác định đòi
h�?i các công việc tiếp tục sau �?ánh giá nghèo                Các bài h�?c chính và kế hoạch cho
của VASS.                                                    tương lai

Xuyên suốt giai đoạn hợp tác này, Ngân hàng                  Năng lực phân tích nghèo ở Việt nam hiện nay
Thế giới đã làm việc với nhi�?u cơ quan Việt nam              rất khác với năng lực nghiên cứu 10 năm trước

6
     Có rất nhi�?u hoạt động phân tích nghèo đói được hợp tác đánh giá cùng với các tổ chức địa phương trong khi chúng tôi
     tiến hành viết báo cáo này




                             MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                                                             PHÂN T�?CH NGHÈO                17
     đây. Hỗ trợ liên tục các phân tích nghèo dựa vào    dụng bằng chứng trong hoạch định chính sách.
     mối quan hệ đối tác đã có những đóng góp quan       Những hỗ trợ tài chính mạnh mẽ của DFID từ năm
     tr�?ng cho việc cải thiện năng lực nghiên cứu. Các   1999 (quỹ ủy thác PAPAP và GAPAP) đóng vai trò
     quá trình nghiên cứu, gồm cả mức độ tranh luận      quan tr�?ng trong cung cấp nguồn lực quý giá cho
     và công bố các phân tích thông qua những mạng       quá trình tiếp tục cải thiện giám sát nghèo cũng
     lưới địa phương đã đóng góp nhi�?u vào việc mở       như cải thiện năng lực nghiên cứu và phân tích
     rộng hiểu biết và tri thức v�? các vấn đ�? nghèo,     nghèo ở Việt nam
     cải thiện tiêu chuẩn nghiên cứu và tăng cư�?ng sử




      MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
18    PHÂN T�?CH NGHÈO
CHƯƠNG IV


LAÄP KE�? HOA�?CH
CHIE�?N LÖÔ�?C CHO HOA�?T
ÑOÄNG XOÙA ÑOÙI GIAÛM
NGHEØO




 QUAN HỆ �?�?I T�?C VỀ GIẢM NGHÈO GIỮA CH�?NH PHỦ VÀ NGÂN HÀNG THẾ GIỚI TẠI VIỆT NAM: MƯA DẦM NGẤM LÂU
                                                                                     TABLE OF CONTENTS   19
M
              ột tr�?ng tâm quan tr�?ng của quan           và cá nhân nhất định. Mặc dù mục tiêu hỗ trợ sẽ
              hệ đối tác giữa Chính phủ và Ngân          vẫn là một yếu tố quan tr�?ng của cách tiếp cận
              hàng Thế giới tập trung vào việc cải       của Việt Nam để giải quyết vấn đ�? nghèo đói, đặt
              thiện và hiện đại hóa các phương           trách nhiệm lập kế hoạch chiến lược xoá đói giảm
pháp tiếp cận để lập kế hoạch chiến lược xoá             nghèo cho Bộ Kế hoạch và �?ầu tư mở rộng vấn
đói giảm nghèo. Trong năm 1999, để khắc phục             đ�? nghèo đói để làm nổi bật mối liên hệ giữa tăng
những thiếu sót trong cách tiếp cận trước đó v�?          trưởng và giảm đói nghèo và các khía cạnh mang
hỗ trợ phát triển, vốn đã bị chỉ trích vì áp đặt các     tính cơ cấu hơn v�? nghèo đói kinh niên.
mô hình không phù hợp từ bên ngoài, cộng đồng
quốc tế đã giới thiệu khái niệm v�? Báo cáo Chiến         Chiến lược tăng trưởng và giảm nghèo toàn diện
lược Giảm nghèo (PRSP) như một công cụ trung             (CPRGS), giống như tất cả các Chiến lược dài giảm
tâm trong mô hình hỗ trợ theo định hướng quốc            nghèo “thế hệ đầu tiên�? đã được trình lên Ngân
gia. Khái niệm này, theo sáng kiến của Ngân hàng         hàng Thế giới và IMF, đã được chuẩn bị song song
Thế giới với sự hỗ trợ của các nhà tài trợ khác, liên    quá trình lập kế hoạch trung hạn. Trong trư�?ng
quan đến việc Chính phủ xây dựng một Chiến               hợp của Việt Nam, đi�?u này có nghĩa rằng CPRGS
lược dài giảm nghèo trung hạn (PRS) trong đó             song hành với với Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã
xác định những thách thức quan tr�?ng trong việc          hội (SEDP) 2001-2005 và vì đi�?u này nên đã có một
tạo ra tăng trưởng cho m�?i ngư�?i và xóa đói giảm         tình trạng phần nào không chắc chắn trong Chính
nghèo. Ngân hàng Thế giới đã được nhận được              phủ. Tuy nhiên, việc Chiến lược dài giảm nghèo
yêu cầu đưa chiến lược hỗ trợ quốc gia của mình          đầu tiên của Việt Nam được xây dựng ngoài quá
nằm trong khuôn khổ Chiến lược dài giảm nghèo            trình chính, có lợi thế cho phép các nhà lãnh đạo
của Chính phủ. Nhi�?u nhà tài trợ khác cũng đã            của CPRGS thí điểm phương pháp tiếp cận mới
làm tương tự. Việc có Chiến lược dài giảm nghèo          để lập kế hoạch chiến lược xoá đói giảm nghèo,
là một đi�?u kiện tiên quyết để đánh giá món vay          mà có thể không được tích hợp vào quá trình lập
chính sách từ nguồn IDA.                                 kế hoạch thư�?ng xuyên tại th�?i điểm đó. Những
                                                         sáng kiến thúc đẩy sự chuẩn bị CPRGS bao gồm:
Trong năm 2000, Chính phủ Việt Nam bắt đầu
                                                               Một quá trình tham vấn nhi�?u bên liên quan
xây dựng một Chiến lược dài giảm nghèo tạm
                                                               cởi mở ở cả cấp độ quốc gia và địa phương.
th�?i. Cộng đồng các nhà tài trợ, thông qua Nhóm
                                                               Tại th�?i điểm này, quá trình chuẩn bị Kế
công tác giảm nghèo, đã hỗ trợ Chính phủ trong
                                                               hoạch Phát triển kinh tế - xã hội bao gồm
nhiệm vụ này, như một nhiệm vụ chuyển tiếp
                                                               cơ chế tham khảo ý kiến trong nội bộ Chính
trước khi xây dựng một Chiến lược giảm nghèo
                                                               phủ chứ không với các cơ quan bên ngoài
đầy đủ. Chính phủ giao nhiệm vụ này cho Vụ Kinh
                                                               Chính phủ.
tế Tổng hợp của Bộ Kế hoạch và �?ầu tư (MPI). Việc
giao trách nhiệm cho Bộ Kế hoạch và �?ầu tư báo                 Kết hợp dữ liệu và phân tích từ các nguồn
hiệu một sự thay đổi quan tr�?ng trong cách tiếp                bên ngoài Chính phủ. Các Kế hoạch Phát
cận của Việt Nam tới xoá đói giảm nghèo. Trước                 triển kinh tế - xã hội trước đây đã được xây
đây, thách thức giải quyết vấn đ�? xóa đói giảm                 dựng hoàn toàn dựa trên nguồn dữ liệu của
nghèo được xác định khá hạn hẹp như là kênh hỗ                 Chính phủ. �?i�?u quan tr�?ng rất đối với cuộc
trợ có mục tiêu cho các nhóm hộ gia đình nghèo                 thảo luận v�? xoá đói giảm nghèo là mối




                           MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                       LẬP KẾ HOẠCH CHIẾN LƯỢC CHO HOẠT �?ỘNG XÓA �?ÓI GIẢM NGHÈO   21
          quan tâm trong các cuộc thảo luận trước         cho xóa đói giảm nghèo (Kế hoạch chiến lược xóa
          đó thư�?ng dựa trên ước tính v�? nghèo đói        đói giảm nghèo đứng riêng) mà thay vào đó là
          của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội,        các quan điểm được đưa vào CPRGS cũng sẽ được
          mà như đã nói trước đó thấp hơn số liệu của     xem xét trong quá trình chuẩn bị Kế hoạch phát
          Tổng cục Thống kê và bị hạn chế bởi các         triển kinh tế xã hội. Hướng dẫn của Bộ Kế hoạch và
          nguồn lực sẵn có nhằm hỗ trợ các chương         �?ầu tư gửi các Bộ và các tỉnh yêu cầu nhóm soạn
          trình mục tiêu                                  thảo SEDP áp dụng các cách tiếp cận cởi mở hơn
                                                          và có tham vấn tư vấn khi xây dựng kế hoạch và
          Yêu cầu v�? tính toán chi phí nhằm gắn kết
                                                          khuyến khích việc sử dụng một loạt các thông tin
          kế hoạch với nguồn lực. Mặc dù chưa hoàn
                                                          v�? bối cảnh. Sự hợp tác hiệu quả giữa cộng đồng
          thiện, đây là nỗ lực đầu tiên để liên kết các
                                                          quốc tế, các tổ chức xã hội dân sự trong nước và
          mục tiêu được xác định một cách chiến lược
                                                          Chính phủ đã khơi nguồn năng lượng đáng kể
          với nhu cầu nguồn lực.
                                                          xung quanh việc tạo ra và duy trì một quá trình
          Xây dựng báo cáo hàng năm mà cũng được          tham vấn. Ví dụ, trong giai đoạn đầu, các tổ chức
          chia sẻ để tham vấn với các cơ quan ngoài       phi chính phủ phối hợp với Bộ Kế hoạch và �?ầu tư
          Chính phủ. Cộng đồng quốc tế cung cấp           thúc đẩy tham vấn ở cấp cộng đồng ở các vùng
          hỗ trợ để đảm bảo rằng Chính phủ có các         nghèo và nhi�?u bản thảo kế hoạch phát triển kinh
          nguồn lực để xây dựng trên một loạt các tư      tế xã hội đã được lưu hành rộng rãi để lấy ý kiến.
          liệu từ bên trong chính phủ và cộng đồng        Tham vấn đã được tổ chức với khu vực tư nhân,
          nghiên cứu rộng lớn hơn.                        các tổ chức phi chính phủ địa phương và các h�?c
                                                          viện, và Bộ Kế hoạch và �?ầu tư thậm chí còn sắp
     Các cuộc ph�?ng vấn với các bên liên quan cả          xếp để tham khảo ý kiến các h�?c giả Việt Nam ở
     trong và ngoài Chính phủ cho rằng CPRGS là một       nước ngoài để có được quan điểm và ý kiến phản
     mốc quan tr�?ng trong cách định nghĩa nghèo ở         hồi.
     Việt Nam. Trước khi có CPRGS, đói nghèo được
     quan niệm với nghĩa tương đối hẹp và công cụ         Một hệ thống theo dõi và đánh giá dựa trên kết
     quan tr�?ng trong cuộc chiến chống đói nghèo là       quả đã được thiết lập cho Kế hoạch phát triển
     Chương trình xoá đói giảm nghèo của Chính phủ        kinh tế xã hội 2006-2010. Nhóm liên bộ đã được
     (X�?GN) do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội        thành lập và đã được đào tạo thực tế sâu rộng v�?
     quản lý. Tuy nhiên, các tín hiệu trong CPRGS cho     hệ thống theo dõi và đánh giá dựa trên kết quả,
     thấy nghèo đói là một vấn đ�? liên quan đến nhi�?u     với sự hỗ trợ từ Ngân hàng Thế giới và các đối tác
     ngành và do đó là tr�?ng tâm trong công việc của      phát triển khác. Dự thảo khuôn khổ theo dõi và
     các cơ quan trung ương cũng như các Bộ, ngành.       đánh giá đã được tinh chế nhi�?u lần, tất cả đ�?u
     Một số nguyên tắc quan tr�?ng của CPRGS, sau đó       có sự tham gia của các Bộ, ngành và cán bộ tỉnh,
     được tích hợp vào Chương trình mục tiêu quốc         và cuối cùng Bộ Kế hoạch và �?ầu tư đã ban hành
     gia xóa đói giảm nghèo (NTP-PR), là sự kế thừa của   Quyết định 555 với các khuôn khổ dựa trên kết
     Chương trình xoá đói giảm nghèo.                     quả. �?ây là lần đầu tiên khuôn khổ theo dõi và
                                                          đánh giá dựa trên kết quả đã được Chính phủ Việt
     Khi CPRGS gần kết thúc, Chính phủ đã quyết định      Nam thông qua.
     rằng Việt Nam sẽ không có một chiến lược riêng




      MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
22    LẬP KẾ HOẠCH CHIẾN LƯỢC CHO HOẠT �?ỘNG XÓA �?ÓI GIẢM NGHÈO
Quá trình chuẩn bị Kế hoạch phát triển kinh tế          cung cấp hỗ trợ để phổ biến các phương pháp
xã hội 2011-2015 phần nào ít cởi mở và tham             tiếp cận quy định trong Nghị định mới cho các
vấn hơn so với kế hoạch phát triển kinh tế xã hội       cán bộ của các bộ và tỉnh, đồng th�?i hỗ trợ thực
trước đó - ví dụ, mặc dù đã có tham vấn với các         hiện sớm. Liên quan đến vấn đ�? này, có một mối
quan chức cấp tỉnh, tham vấn song song với các          quan ngại đã được nêu lên trong những năm gần
cộng đồng địa phương không thực hiện, mặc dù            đây là phương pháp tiếp cận rộng hơn của Việt
các quyết định của chính phủ và hướng dẫn xung          Nam tới xoá đói giảm nghèo đã trở thành bị phân
quanh việc chuẩn bị Kế hoạch phát triển kinh tế         mảnh và không phối hợp tốt, mặc dù công nhận
xã hội 2011-2015 cũng yêu cầu có quá trình tham         là Nghị quyết 80 đã thực hiện một số tiến bộ để
gia và cởi mở tương tự. Tuy nhiên nhi�?u sáng            giải quyết vấn đ�? này.
kiến quan tr�?ng xuất phát từ CPRGS đã được giữ
lại trong Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 2011-
2015: nó được dựa trên một tập hợp các mục tiêu         Các bài h�?c quan tr�?ng và kế hoạch
được xác định rõ ràng, bao gồm một cuộc thảo            trong tương lai
luận cân bằng mối quan tâm v�? nghèo đói và xã
hội cũng như chính sách để thúc đẩy công nghiệp         CPRGS là một mốc quan tr�?ng trong quan hệ đối
hóa và đô thị hóa nhanh chóng, và Bộ Kế hoạch           tác giữa Chính phủ và Ngân hàng Thế giới v�? xóa
và �?ầu tư đang làm việc trên một khuôn khổ theo         đói giảm nghèo. Nó giúp thử nghiệm tạm th�?i
dõi và đánh giá dựa trên kết quả mới.                   phương pháp lập kế hoạch mới song song với
                                                        quá trình lập kế hoạch chính thức (tức là kế hoạch
Bộ Kế hoạch và �?ầu tư đã được làm việc trong            năm năm chính thức) và do đó hỗ trợ việc thử
nhi�?u năm để tạo lập một môi trư�?ng pháp lý             nghiệm các cách tiếp cận mới. �?áng chú ý là rất
mới cho công tác lập kế hoạch và đang chuẩn bị          nhi�?u sáng kiến được giới thiệu trong CPRGS đã
một Nghị định v�? lập kế hoạch sẽ được ban hành          được tích hợp vào quá trình chuẩn bị Kế hoạch
trong tương lai gần. Việc ban hành Nghị định            phát triển kinh tế xã hội.
này sẽ giúp phát triển một cách tiếp cận chủ đạo
hơn để tăng cư�?ng công tác lập kế hoạch chiến           Trong tương lai, Ngân hàng Thế giới muốn tiếp
lược xoá đói giảm nghèo tại các cấp địa phương.         tục hỗ trợ Chính phủ Việt Nam trong việc phát
Ngoài ra, nó sẽ tăng cư�?ng sự hỗ trợ hiện nay           triển và thực hiện quá trình lập kế hoạch cởi mở
của một số đối tác phát triển trong việc cải cách       và có tính tham vấn hơn; chúng tôi nhận ra rằng
quy trình lập kế hoạch của tỉnh. Là một phần của        các cuộc cải cách theo cách này là một phần của
mối quan hệ đối tác trong tương lai, Ngân hàng          một quá trình lâu dài liên tục.
Thế giới và các đối tác phát triển khác có thể




                          MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                      LẬP KẾ HOẠCH CHIẾN LƯỢC CHO HOẠT �?ỘNG XÓA �?ÓI GIẢM NGHÈO   23
CHƯƠNG V


QUAN HEÄ ÑO�?I TAÙC
TRONG CH�?NH SAÙCH
XOÙA ÑOÙI GIAÛM NGHEØO




 QUAN HỆ �?�?I T�?C VỀ GIẢM NGHÈO GIỮA CH�?NH PHỦ VÀ NGÂN HÀNG THẾ GIỚI TẠI VIỆT NAM: MƯA DẦM NGẤM LÂU
                                                                                     TABLE OF CONTENTS   25
26
Q
           uan hệ đối tác giữa Ngân hàng Thế            của đối thoại và dòng ti�?n chảy qua PRSC thành
           giới và Chính phủ v�? cải cách chính          lập cơ sở cho một quan hệ đối tác đáng tin cậy v�?
           sách xóa đói giảm nghèo được dựa             các vấn đ�? chính sách cải cách.
           trên ba trụ cột chính:
                                                        Việt Nam là nước đi tiên phong sử dụng công cụ
     chương trình nghị sự cải cách và mục tiêu
                                                        chính sách mới của Ngân hàng Thế giới để hỗ trợ
     quốc gia quy định tại các văn bản kế hoạch
                                                        xóa đói giảm nghèo, đệ trình Chương trình Tín
     chiến lược xoá đói giảm nghèo và tăng
                                                        dụng Hỗ trợ giảm nghèo đầu tiên (PRSC) lên Ban
     trưởng (đầu tiên trong Kế hoạch chiến
                                                        lãnh đạo của Ngân hàng thế giới vào năm 2001.
     lược xóa đói giảm nghèo tạm th�?i, sau đó
                                                        Mặc dù các Chương trình Tín dụng Hỗ trợ giảm
     là Chiến lược tăng trưởng và xoá đói giảm
                                                        nghèo đầu tiên phát triển ngoài khuôn khổ một
     nghèo toàn diện, tiếp theo là Kế hoạch phát
                                                        hoạt động ban đầu được thiết kế là một khoản tín
     triển kinh tế - xã hội 2006-2010);
                                                        dụng đi�?u chỉnh cơ cấu truy�?n thống, hàng loạt
     công tác phân tích sâu rộng, bao gồm               các Chương trình Tín dụng Hỗ trợ giảm nghèo
     không chỉ là các đánh giá nghèo đói và             đã được phê duyệt sau đó trong thập kỷ qua đã
     các nghiên cứu liên quan, mà còn có hàng           mở rộng mối quan tâm chính đến ba yếu tố cốt
     loạt Báo cáo Phát triển Việt Nam hàng năm          lõi của kế hoạch chiến lược xoá đói giảm nghèo;
     (VDRs) tập trung vào những thách thức              những hành động trong Chương trình Tín dụng
     chính trong chương trình nghị sự cải cách          Hỗ trợ giảm nghèo đầu tiên tập trung vào cải cách
     của Chính phủ và,                                  cơ cấu và cải cách quản lý tài chính công cộng.
                                                        Tuy nhiên, khi có hàng loạt các PRSC tiếp theo,
     Tín dụng Hỗ trợ Giảm nghèo (PRSCs) tài trợ         bí quyết cân bằng bao gồm ngày càng nhi�?u các
     cho các yếu tố của chương trình nghị sự cải        hành động tập trung vào việc phục vụ cho đông
     cách được coi là ưu tiên để đạt được sự phát       đảo xã hội, quản lý tài nguyên thiên nhiên và cải
     triển cho m�?i ngư�?i.                               cách quản trị quan tr�?ng (xem Bảng 2).

�?ối thoại và ảnh hưởng, tất nhiên, cũng đã diễn ra      Sự thay đổi này không tự nhiên xảy ra. Có một
bên ngoài kiến trúc cơ bản này. Tư vấn chính thức       quyết định rõ ràng trong Ngân hàng thế giới là
và không chính thức, dựa trên một mối quan hệ tin       Chương trình Tín dụng Hỗ trợ giảm nghèo phải là
tưởng nhau, cũng quan tr�?ng tương tự như một            công cụ chính để hỗ trợ các cải cách chính sách vĩ
số cuộc tiếp xúc cấp cao đã diễn ra. Phương pháp        mô, và công cụ này phải mang lại sự hỗ trợ đối với
tiếp cận “mưa m�?m�? (soft rain) đối với những cuộc       những thách thức phát triển trên nhi�?u khía cạnh
đối thoại liên tục và không quan tr�?ng lắm (ví dụ,      để có được sự tăng trưởng vì ngư�?i nghèo. Hướng
gửi cho đối tác đồ thị và bảng khi cần thiết, trao      tới mục tiêu cao, Báo cáo Phát triển Việt Nam năm
đổi không chính thức giữa Ngân hàng và các đối          2007, tóm lược cách tiếp cận này, cung cấp một
tác của Chính phủ, đưa ra l�?i khuyên tư vấn vào         bài bình luận v�? Kế hoạch phát triển kinh tế - xã
cuối mỗi cuộc điện thoại khi cần tóm tắt cho Bộ         hội 2006-2010 trong đó xác định rõ ràng những
trưởng, ý kiến phản hồi v�? dự thảo các quy định)        thách thức và ưu tiên cải cách.
là một kênh hỗ trợ có giá trị. Tuy nhiên, cấu trúc
trung tâm 3 góc gồm chiến lược của chính phủ,           Vào năm 2011, PRSC đã bao gồm một loạt mư�?i
phân tích và tài trợ dựa trên chính sách là cốt lõi     hoạt động hỗ trợ ngân sách liên tiếp chưa từng




                          MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                           QUAN HỆ �?�?I T�?C TRONG CH�?NH S�?CH XÓA �?ÓI GIẢM NGHÈO   27
     Bảng 2: Các hành động chính sách trong PRSC1 đến PRSC9, theo ngành

                                  PRSC1 PRSC2 PRSC3 PRSC4 PRSC5 PRSC6 PRSC 7 PRSC 8 PRSC 9


       Số ngành                     5      12      15       16      18      15       17      17       17

       Số bộ, ngành                 5      10      12       20      21      21       21      21       26

       Số hoạt động chính sách      18     20      41       44      46      39       38      32       30

       TỔNG PH�?T TRIỂN KINH         15     11      21       20      18      17       15      10       11
       DOANH

       Hòa nhập với thế giới        3      3       5        5       2       2        3       2        1

       Cải cách khu vực nhà         4      3       3        5       4       4        1       1        3
       nước

       Cải cách khu vực tài         6      3       7        6       7       2        3       3        4
       chính

       Cải cách khu vực tư nhân     2      2       3        1       3       6        3       2        2

       Kết cấu hạ tầng              0      0       3        3       2       3        5       2        1

       TỔNG PH�?T TRIỂN XÃ           0      2       4        5       7       6        9       5        6
       HỘI HÒA NHẬP

     có, liên quan đến mư�?i bốn đối tác phát triển và     thu hẹp phạm vi, với ít hành động khởi động và
     hơn mư�?i lăm cơ quan đối tác trong Chính phủ.        hành động chính sách hơn.
     Loạt chương trình này đã huy động khoảng $1,5
     tỷ từ vốn IDA của Ngân hàng Thế giới. Nhi�?u đối      Các bài h�?c quan tr�?ng và kế hoạch
     tác phát triển hỗ trợ các PRSCs trong giai đoạn      trong tương lai
     này, bổ sung vốn IDA với hơn $1,1 tỷ dưới dạng
     vốn không hoàn lại và cho vay bổ sung. PRSC đã       Với loạt PRSC sắp kết thúc, Ngân hàng đã khởi
     được đánh giá cao bởi một số đánh giá độc lập        xướng, theo yêu cầu của Chính phủ, thảo luận v�?
     v�? chất lượng của cả cuộc đối thoại chính sách và    một hoạt động tiếp theo: một chương trình tín
     tác động phát triển của nó. Với sự thành công của    dụng quản lý kinh tế và cạnh tranh (EMCC). Giống
     mình, PRSC đã tăng trưởng rất nhanh chóng v�?         như PRSC, EMCC dự kiến sẽ là một hoạt động
     quy mô. �?i�?u này tạo ra những thách thức v�? phối     nhi�?u năm, nhi�?u nhà tài trợ bắt đầu từ năm tài
     hợp, và một số mệt m�?i, ảnh hưởng v�? chất lượng      chính 2012 và kết thúc trong năm tài chính 2016.
     của cuộc đối thoại tại một số lĩnh vực trong những   Các hoạt động đ�? xuất tập trung vào các cải cách
     năm gần đây. �?ánh giá độc lập đã khuyến khích        quan tr�?ng để nâng cao khả năng cạnh tranh, vốn




      MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
28    QUAN HỆ �?�?I T�?C TRONG CH�?NH S�?CH XÓA �?ÓI GIẢM NGHÈO
là yếu tố tr�?ng tâm đối với tăng trưởng b�?n vững       những yếu tố cũng rất quan tr�?ng nhằm nâng cao
và giảm nghèo ở Việt Nam. Các n�?n tảng chiến           khả năng cạnh tranh. Nó sẽ không giải quyết trực
lược và phân tích cho EMCC được rút ra từ Chiến        tiếp, mà bổ sung các hỗ trợ khác được cung cấp
lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-20, Trụ cột      dựa trên cơ sở hạ tầng và kỹ năng.
năng lực cạnh tranh của CPS; Báo cáo năng lực
cạnh tranh quốc gia và Báo cáo Phát triển Việt         Thúc đẩy khả năng cạnh tranh sẽ giúp duy trì tăng
Nam gần đây.                                           trưởng và những thành quả xóa đói giảm nghèo,
                                                       khi n�?n kinh tế Việt Nam chuyển đổi từ tăng
Khả năng cạnh tranh là một hàm của nhi�?u yếu tố,       trưởng dựa trên khả năng thiên phú để tăng năng
nhưng một trong những bài h�?c h�?c được từ loạt         suất. EMCC nhằm mục đích xem xét các tác động
Chương trình PRSC là tầm quan tr�?ng của một            đến nghèo đói và xã hội của một số hành động
chương trình cải cách tập trung trong khuôn khổ        khởi động cụ thể. Ví dụ, cấu phần ổn định kinh
một hoạt động hỗ trợ ngân sách. Khi đó EMCC sẽ         tế vĩ mô có thể bao gồm các chính sách để giảm
tập trung đối thoại v�? các cuộc cải cách để tăng       bớt tác động xã hội của sự bất ổn định kinh tế vĩ
cư�?ng ổn định kinh tế vĩ mô, và các tổ chức quản       mô (như giá tăng hoặc tăng tỷ lệ thất nghiệp).
lý khu vực công cộng và phát triển khu vực tư          Nó cũng có thể bao gồm Cải cách quản lý đầu tư
nhân. Nó cũng có thể bao gồm các vấn đ�? liên           công cộng để bao hàm trong đó tác động xấu của
quan nhi�?u mặt đến cơ sở hạ tầng và kỹ năng,           các dự án đầu tư công đối với môi trư�?ng.




                         MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                          QUAN HỆ �?�?I T�?C TRONG CH�?NH S�?CH XÓA �?ÓI GIẢM NGHÈO   29
CHƯƠNG VI


QUAN HEÄ HÔ�?P TAÙC
TRONG ÑAÀU TÖ CHO
XOÙA ÑOÙI GIAÛM NGHEØO




 QUAN HỆ �?�?I T�?C VỀ GIẢM NGHÈO GIỮA CH�?NH PHỦ VÀ NGÂN HÀNG THẾ GIỚI TẠI VIỆT NAM: MƯA DẦM NGẤM LÂU
                                                                                     TABLE OF CONTENTS   31
T
         rong khi bổ sung những hạn chế v�? kiến          nh�? hơn đang được thực hiện với sự hỗ trợ của
         thức và kỹ thuật là một điểm quan tr�?ng         UNCDF, IFAD và Dự án Phát triển Nông thôn mi�?n
         trong quan hệ đối tác giữa Chính phủ            núi phía Bắc Việt Nam - Thụy �?iển (MRDP). Các dự
         Việt Nam và Ngân hàng Thế giới, việc            án này chia sẻ kinh nghiệm nhấn mạnh vào quá
cung cấp các khoản vay ưu đãi để thực hiện các           trình ra quyết định được phân cấp, trong đó CBRIP
dự án vẫn đóng vai trò trung tâm trong mối quan          tập trung nhi�?u hơn vào sự phát triển có sự tham
hệ đối tác v�? giảm nghèo trong 2 thập kỷ qua.            gia của cộng đồng vào cơ sở hạ tầng quy mô nh�?
Trong hai thập kỷ qua nguồn vốn cho vay ưu đãi           và Dự án giảm nghèo vùng núi phía Bắc tác động
cho các dự án là điểm cốt lõi của quan hệ đối tác        trực tiếp vào quá trình lập ngân sách, lập kế hoạch
trong công tác xoá đói giảm nghèo. Ngân hàng             và quản lý các nguồn lực ở cấp xã.
đã tài trợ nhi�?u dự án góp phần xoá đói giảm
nghèo, bao gồm cả các dự án giáo dục phổ thông           Cả hai dự án đ�?u thuộc thẩm quy�?n của Bộ Kế
và cung cấp dịch vụ y tế, phát triển đô thị, điện        hoạch và �?ầu tư (MPI), cho phép h�? có thể xử lý
khí hóa nông thôn, giao thông, thủy lợi, nông lâm        vấn đ�? mang tính cấu trúc trong việc phân cấp
nghiệp, đa dạng hóa nông nghiệp và tài chính             theo một cách mà có thể sẽ bị hạn chế hơn nếu
nông thôn (Xem danh sách chi tiết tại Phụ lục 3          thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
trong báo cáo đánh giá tổng thể). Phần này mô tả         (MARD). Vào th�?i điểm Bộ Kế hoạch và �?ầu
một số mối quan hệ đối tác quan tr�?ng dựa trên           tư nhận nhi�?u trách nhiệm hơn trong việc lập
những dự án đặc biệt nhắm đến mục tiêu xóa đói           chiến lược xoá đói giảm nghèo, khi đó cũng đã
giảm nghèo thông qua các hoạt động phát triển            được nâng cao trách nhiệm đi tiên phong trong
được phân cấp và dựa vào cộng đồng.                      phương pháp tiếp cận dựa vào cộng đồng đối với
                                                         đầu tư phát triển địa phương và h�?c h�?i từ những
Những dự án đầu tiên đã được phê duyệt sau khi           kinh nghiệm này. Việc thành lập Tổ công tác của
nối lại quan hệ ít thể hiện mục tiêu giảm nghèo rõ       nhóm �?ối tác Hỗ trợ các xã nghèo nhất (PAC) đã
ràng; việc thiếu dữ liệu đáng tin cậy và chi tiết v�?     tập hợp các cán bộ chính phủ cùng làm việc v�? sự
đói nghèo cho thấy mục tiêu xóa đói giảm nghèo           phát triển dựa vào cộng đồng và phân cấp, và xây
có thể đã được đ�? cập đến và b�? qua, và mức độ           dựng một diễn đàn thảo luận cũng như chia sẻ
đói nghèo cao trong m�?i trư�?ng hợp cũng cho              kiến thức sôi động, kết nối một loạt các sáng kiến
thấy đói nghèo quá phổ biến nên các hoạt động            và tạo ra một động lực xung quanh các phương
ở khắp m�?i nơi khó đến được với ngư�?i nghèo.             pháp tiếp cận này. Mặc dù có một số vấn đ�? trùng
�?ến cuối những năm 1990, dựa trên những phát             lặp với Nhóm công tác v�? đói nghèo (Poverty
hiện của �?i�?u tra mức sống hộ gia đình 1993 và           Working Group), PAC rõ ràng đã bổ sung thêm
1998 và một số đánh giá bổ sung v�? đói nghèo có          tính năng động cho chương trình nghị sự này; �?ể
tính tham gia của ngư�?i dân, Ngân hàng Thế giới          minh chứng cho giá trị của PAC, Ban quản lý dự
đã xây dựng hai dự án tập trung vào sự phát triển        án (PMU) của Dự án xóa đói giảm nghèo mi�?n núi
dựa vào cộng đồng ở các vùng nghèo. Các dự               phía Bắc tiếp theo (NMPRP-2) đang yêu cầu tài trợ
án này, bao gồm Dự án cơ sở hạ tầng nông thôn            để thiết lập một diễn đàn tương tự nhằm hỗ trợ
dựa vào cộng đồng (CBRIP) và Dự án giảm nghèo            dự án thứ hai.
vùng núi phía Bắc (NMPRP), đã được tiến hành
dựa trên kinh nghiệm của các hoạt động quy mô            Trong những giai đoạn đầu, NMPRP phải đối mặt




                           MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                            QUAN HỆ HỢP T�?C TRONG �?ẦU TƯ CHO XÓA �?ÓI GIẢM NGHÈO   33
     với khó khăn do sự khác biệt giữa phương pháp       phương để có thể phục vụ cộng đồng, đồng th�?i
     tiếp cận dự án đ�? xuất với các quy định của Việt    có sự tham gia và tính trách nhiệm cao hơn. Các
     Nam. Dự án khởi động rất chậm và trong một          dự án vùng núi phía Bắc và CBRIP, cùng với dự án
     vài năm đã có những mối quan ngại trong Ngân        của các nhà tài trợ khác và với sự hỗ trợ chính sách
     hàng Thế giới v�? tiến độ chậm chạp này, nhưng       cho Chương trình 135-2 đã tạo ra kinh nghiệm và
     các hoạt động đã cất cánh và đánh giá sau dự án     kiến thức cho một số cải cách mà đã hỗ trợ và tạo
     đã xem hoạt động của dự án đạt yêu cầu v�? đạt       đi�?u kiện thuận lợi cho công tác quản lý các hoạt
     mục tiêu xóa đói giảm nghèo.                        động phát triển tại cấp xã.

     Quá trình phát triển tiếp theo cho thấy “phần       Sự hỗ trợ chính sách của Ngân hàng và các đối tác
     thưởng�? trung hạn cho sự kiên nhẫn giải quyết       phát triển khác cho Chương trình 135 đã có thể
     các vấn đ�? ban đầu của dự án và trải qua một số     thống nhất và thể chế hóa một số cuộc cải cách
     năm chậm giải ngân đã vượt ra xa hơn các kết        được khởi xướng trong các dự án dựa vào cộng
     quả đầu ra của bản thân dự án. Bảng 3 mô tả một     đồng trước đó. Tuy nhiên, mặc dù có nhi�?u tác
     mặt là mối tương tác giữa CBRIP và Dự án vùng       động tích cực, đặc biệt là v�? cơ sở hạ tầng trong
     núi phía Bắc và mặt khác là những thay đổi v�?       những vùng sâu vùng xa của Việt Nam, Chương
     khuôn khổ pháp lý đối với sự phát triển dựa vào     trình 135 đã chứng t�? là một công cụ kém hiệu
     cộng đồng và phân cấp. Sự tác động này không        quả hơn để thử nghiệm tiếp tục cải cách hoặc đổi
     thể một sớm một chi�?u mà là một quá trình mư�?i      mới trong cách tiếp cận. Dự án mi�?n núi phía Bắc
     năm từ khi bắt đầu đầu tư đến khi đạt được sự       thứ hai được thiết kế để mở rộng những kết quả
     cải cách cuối cùng trên toàn quốc trong những       tích cực đạt được trong phát triển dựa vào cộng
     lĩnh vực này. Tuy nhiên, những tác động ti�?m        đồng được thực hiện trong vòng 15 năm qua và
     năng của những cải cách xuất phát từ các khoản      cung cấp một công cụ để thực sự thể chế hóa vai
     đầu tư có ý nghĩa quan tr�?ng đối với sự thay đổi    trò của ngân sách phát triển cấp xã.
     quy trình hoạt động trong sự phát triển của địa

     Bảng 3. Sự phát triển của xã làm chủ đầu tư: Từ dự án đến chính sách quốc gia

       1995-2000    Quỹ Phát triển hạ tầng nông thôn của UNCDF (RIDEF) giới thiệu mô hình cấp xã quản
                    lý ngân sách đầu tư cho cơ sở hạ tầng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam


       1996-2002    Chương trình Phát triển nông thôn mi�?n núi Việt Nam Thụy �?iển (MRDP) giới thiệu
                    quỹ phát triển cấp xã và thôn bản ở 64 xã tại 5 tỉnh (Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Phú
                    Th�? và Tuyên Quang), bao gồm cơ sở hạ tầng quy mô nh�?, hoạt động sản xuất nông
                    nghiệp, quản lý tài nguyên thiên nhiên và đào tạo.

       1998-2004    Tỉnh Tuyên Quang giao cho Ủy ban nhân dân xã làm chủ đầu tư thuộc Chương trình
                    135 (giai đoạn I) tại 54 xã nghèo trong tỉnh. Mặc dù không phải nằm trong hướng dẫn
                    của Chương trình 135 tại th�?i điểm đó, Tuyên Quang đã chủ động thực hiện sáng
                    kiến “phá rào�?.




      MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
34    QUAN HỆ HỢP T�?C TRONG �?ẦU TƯ CHO XÓA �?ÓI GIẢM NGHÈO
1998-2002   Chuẩn bị cho Dự án cơ sở hạ tầng nông thôn dựa vào cộng đồng (CBRIP) và Dự án
            giảm nghèo vùng núi phía Bắc (NMPRP) do Ngân hàng Thế giới tài trợ là những dự
            án phát triển vì cộng đồng đầu tiên (CDD) được Ngân hàng Thế giới hỗ trợ tại Việt
            Nam. Ngay từ đầu, nó đã được thống nhất quá trình chuẩn bị phải do Chính phủ chủ
            trì, với sự hỗ trợ từ WB và các nhà tư vấn theo yêu cầu. Trong quá trình này, cả hai dự
            án đã thống nhất là các xã cần được làm chủ đầu tư và quản lý một phần vốn. Thiết
            kế của dự án CBRIP đã cơ bản dựa vào kinh nghiệm của Quỹ RIDEF, trong khi thiết kế
            của Hợp phần ngân sách phát triển cấp xã (CDBC) trong Dự án NMPRP đã dựa chủ
            yếu vào kinh nghiệm của MRDP.

2003        Th�?i gian thực hiện Dự án CBRIP (611 xã ở 13 tỉnh) và NMPRP (368 xã ở 6 tỉnh). Trong
            cùng th�?i gian, ngân sách/quỹ phát triển xã/thôn bản cũng đã được “thí điểm�? bởi
            một số dự án của các nhà tài trợ khác, bao gồm các dự án IFAD (Tuyên Quang, Hà
            Giang, Hà Tĩnh), GTZ (Chương trình hành động 2015), AusAID (tại Quảng Ngãi) và
            CIDA (Thanh Hoá). �?a số các dự án này đang hoạt động tại các xã nghèo (vùng sâu,
            vùng xa, mi�?n núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số). Cùng với kinh nghiệm sau đó
            từ Chương trình 135 giai đoạn II, đi�?u này có nghĩa rằng một phần lớn các xã đóng
            vai trò chủ sở hữu đầu tư là những xã có hoàn cảnh khó khăn, nơi mà năng lực ban
            đầu yếu nhất – chứ không phải các xã khá hơn. Trong tất cả các dự án của các nhà
            tài trợ, NMPRP là dự án duy nhất có đưa ra hướng dẫn quản lý tài chính chính thức
            (ban hành tại Thông tư số 90/2003/TT ngày 24/09/2003 của Bộ Tài chính hướng dẫn
            cơ chế quản lý tài chính cho Thành phần ngân sách phát triển cấp xã của NMPRP)
            kết hợp với các quy định mua sắm cụ thể trong tài liệu �?ấu thầu có sự tham gia của
            cộng đồng (CPP).

2002-2007   Ngân hàng Thế giới đưa một nghiên cứu v�? các dự án phát triển vì cộng đồng tại Việt
            Nam theo Chiến lược Hỗ trợ Quốc gia (2003-2006) với mục tiêu những phát hiện này
            sẽ hỗ trợ cả những dự án đang diễn ra và trong tương lai trong lĩnh vực nông thôn.
            Nghiên cứu này xem xét kinh nghiệm ban đầu v�? ngân sách/quỹ phát triển xã/thôn
            bản cũng như kinh nghiệm từ Chương trình 135 giai đoạn I.

2006-2010   �?ối tác Hỗ trợ các xã nghèo nhất (PAC) đã nhận được viện trợ không hoàn lại của
            ASEM-EU (quản lý thông qua IDA). Nhi�?u nghiên cứu chuyên đ�?, hội thảo, các ấn
            phẩm và các hoạt động khác của PAC được thiết kế để nắm bắt và phổ biến các bài
            h�?c và kinh nghiệm từ những việc xung quanh việc xã làm chủ đầu tư và quản lý
            ngân sách (ví dụ như xây dựng năng lực, phương thức đấu thầu, hoạt động và bảo
            dưỡng cơ sở hạ tầng...).




                      MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                       QUAN HỆ HỢP T�?C TRONG �?ẦU TƯ CHO XÓA �?ÓI GIẢM NGHÈO   35
         2008           Thiết kế và thực hiện Chương trình 135-giai đoạn II kết hợp xã làm chủ đầu tư cho cơ
                        sở hạ tầng quy mô nh�? (dưới 3 tỷ đồng). Chương trình hỗ trợ ngân sách chung của
                        nhà tài trợ cho chương trình 135- giai đoạn II.


         2010           dẫn đến Kế hoạch phát triển Kinh tế - Xã hội 2011-2015:

                               Nghị quyết số 26/NQ-TW (05/08/2008) của �?ại hội 7, kỳ h�?p thứ X của Ban Chấp
                               hành Trung ương v�? nông nghiệp, nông dân và các khu vực nông thôn.

         2011           Hai văn bản pháp quy được ban hành, nêu rõ “Ban quản lý xã các khu vực nông thôn
                        mới là chủ sở hữu đầu tư cho cơ sở hạ tầng tại địa phương�?.

                               Quyết định số 800/Q�?-TTg (04/06/2010) của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt
                               Chương trình mục tiêu quốc gia v�? Phát triển nông thôn mới giai đoạn 2010-
                               2011.

                               Thông tư số 18/TT-BKH (27/07/2010) của Bộ Kế hoạch và �?ầu tư hướng dẫn quản lý
                               đầu tư tại 11 xã cho chương trình để phát triển các mô hình thí điểm nông thôn mới.

                        Hoạt động thí điểm thực hiện tại 11 xã trong 11 tỉnh trên toàn quốc.

                               Thông tư liên bộ số 26/TTLT-BNNPTNT-BKH�?T-BTC (13/04/2011) của Bộ Nông
                               nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Kế hoạch và �?ầu tư và Bộ Tài chính hướng
                               dẫn thực hiện Quyết định số 800/QD-TTg (04/06/2010) phê duyệt Chương trình
                               mục tiêu quốc gia v�? Phát triển nông thôn mới trong giai đoạn 2010-2011.

                        Hướng dẫn nêu rõ các xã sẽ là chủ đầu tư và quản lý các khoản đầu tư dưới 3 tỷ đồng,
                        huyện là chủ đầu tư trên 3 tỷ đồng (như trong Chương trình 135-II nhưng bây gi�? áp
                        dụng trên toàn quốc). Có lẽ quan tr�?ng hơn là những yếu tố quan tr�?ng nhất định,
                        đặc biệt là kinh nghiệm của NMPRP đã được đưa vào các hướng dẫn, chẳng hạn
                        như v�? phương pháp đấu thầu địa phương.7 Cục Kinh tế Nông nghiệp thuộc Bộ Kế
                        hoạch và �?ầu tư có vai trò chủ trì trong Bộ Kế hoạch và �?ầu tư để thực hiện Chương
                        trình mục tiêu quốc gia và đóng góp vào những hướng dẫn này, cũng như chịu trách
                        nhiệm cho NMPRP và PAC – vì vậy phải tìm hiểu v�? những bài h�?c và kinh nghiệm.




     7
            �?ấu thầu theo Thông tư 26 nêu rõ là việc lựa ch�?n nhà thầu theo 3 phương thức:
            nhóm cộng đồng hoặc thôn bản (những ngư�?i được hưởng lợi trực tiếp từ công trình) tự thực hiện
            nhóm hoặc những cá nhân là nghệ nhân có đủ khả năng
            thông qua các phương pháp và quy định đấu thầu hiện hành




         MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
36       QUAN HỆ HỢP T�?C TRONG �?ẦU TƯ CHO XÓA �?ÓI GIẢM NGHÈO
Các bài h�?c quan tr�?ng và kế hoạch                      Thứ hai, sự đa dạng và thử nghiệm đóng một vai
cho tương lai                                           trò quan tr�?ng. Nỗ lực liên tục để một loạt các
                                                        dự án được thực hiện với phương pháp tiếp cận
Một số bài h�?c quan tr�?ng đã được rút ra từ quan        giống nhau, thử nghiệm những ý tưởng tương tự
hệ đối tác giữa Chính phủ Việt Nam và Ngân hàng         nhau với các nút xoắn hơi khác nhau và trong bối
Thế giới để tiếp cận đến các cộng đồng ngư�?i            cảnh hơi khác nhau góp phần tạo động lực cho
nghèo và dân tộc thiểu số thông qua các cách tiếp       những thay đổi rộng lớn hơn.
cận phân cấp và dựa vào cộng đồng. �?ầu tiên, và
quan tr�?ng nhất, là thay đổi thể chế cần có th�?i        Trong tương lai, cần nhấn mạnh nhi�?u hơn vào
gian, đặc biệt là thay đổi ở cấp địa phương. Các        việc phát triển và củng cố sự hợp tác ở các cấp
dự án được thiết kế để giới thiệu các cách tiếp         địa phương để tập trung trao đổi kiến thức tốt
cận mới trong quản lý nguồn lực thư�?ng va chạm          hơn ở cấp này. Dự án mi�?n núi phía Bắc thứ hai sẽ
với pháp luật hiện hành vốn có thể mất th�?i gian        tiếp tục áp dụng cách tiếp cận phân cấp và tăng
đáng kể để thay đổi. Chậm khởi động, vì cách            quy�?n cho các cộng đồng nghèo và cộng đồng
tiếp cận mới phải được thu xếp với những hướng          dân tộc thiểu số (ở mi�?n tây bắc), cùng với việc
dẫn và quy định, là không thể tránh kh�?i. Nhưng         tiếp tục nhấn mạnh các hỗ trợ phát triển sinh kế
không những không mang tính tiêu cực, mà đây            nông thông và liên kết với thị trư�?ng. Một dự án
còn có thể là một trong những điểm mạnh của             đang được đ�? xuất để thực hiện tại Tây Nguyên
phương pháp tiếp cận dự án có tính sáng tạo             sẽ hướng vào hỗ trợ sự tham gia của địa phương
hơn. Khoảng th�?i gian lâu dài mô tả trong bảng          trong xây dựng kế hoạch, nâng cấo hạ tầng cơ
trên cho thấy những thay đổi quan tr�?ng và b�?n          sở và tăng cư�?ng sinh kế và đa dạng hóa tại các
vững trong cách tiếp cận đối với sự phát triển địa      huyện có tỷ lệ nghèo cao tại một khu vực đang
phương đã bắt nguồn từ những năm đầu của các            phát triển nhanh. Mục tiêu mà cả hai dự án sẽ đạt
dự án này. Mặc dù có những thành công này, vẫn          được sẽ đóng góp và bổ sung cho các chương
còn một số rào cản còn lại đôi với những phương         trình quốc gia xóa đói giảm nghèo của Việt Nam
pháp tiếp cận phát triển lấy cộng đồng làm định         theo Nghị quyết 80 của Chính phủ v�? Khung xoá
hướng cần phải được giải quyết, và cần sửa đổi          đói giảm nghèo b�?n vững đến năm 2020.
Luật Ngân sách để đạt những bước tiến xa hơn.




                          MƯA DẦM NGẤM LÂU - QUAN HỆ �?�?I T�?C VIỆT NAM NGÂN HÀNG THẾ GIỚI VỀ GIẢM NGHÈO
                                                           QUAN HỆ HỢP T�?C TRONG �?ẦU TƯ CHO XÓA �?ÓI GIẢM NGHÈO   37