‫شپږ مياشتنۍ خپرونه‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪۵۱‬مه‬ ‫ګڼه‬ ‫تله‬ ‫‪۱۳۹۶‬‬ ‫د ښاري ترانسپورت د ښه کولو پروژې‬ ‫د هڅو له امله د پالزمینې کابل‬ ‫ ښار د عمومي سړکونو په بیارغونې‬ ‫رسه‪ ،‬ښاریانو ته یو زیات شمیر آسانتیاوي‬ ‫“‬ ‫”‬ ‫رامینځته شوي دي‪.‬‬ ‫‪ ۴۰‬مخ‬ ‫‪ ۳۰‬مخ‬ ‫‪ ۲۸‬مخ‬ ‫‪ ۶‬مخ‬ ‫‪۴‬مخ‬ ‫د افغانستان د‬ ‫د نړيوالې مايل‬ ‫روان فعاليتونه‬ ‫په افغانستان کې د‬ ‫بيارغونې صندوق‬ ‫ادارې د مشوريت‬ ‫نړیوال بانک ګروپ‬ ‫خدمتونو پروژه‬ ‫مرستې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/3‬‬ ‫خربونه‬ ‫د ښوونیز کړکیچ د حل‬ ‫پايلې‬ ‫روان فعاليتونه‬ ‫ليکلړ‬ ‫په موخه د پالیسۍ په‬ ‫دافغانستانپرمختګاوودېلپاره‬ ‫‪۱۴‬‬ ‫‪ ۲۷-۶‬مخونه‬ ‫په افغانستان کې د‬ ‫نړیوال بانک‪ :‬د هراړخیزه اقتصادي ودې لپاره اجندا‬ ‫کچه اقدامات‬ ‫په لومړیتوب ورکولو باندې ټینګار وکړ‪ ،‬کومې‪ ،‬چې د‬ ‫د لوړ پوړي پالوي غونډې ته څیرمه چې د ‪ ۲۰۱۷‬کال د‬ ‫نړیوال پراختیايي راپور د دې کړکیچ د‬ ‫‪ ۶‬مخ‬ ‫نړيوال بانک ګروپ‬ ‫افغانستان د اوږد مهاله ودې لپاره زیاته اغیزمنتیاوې ولري‪.‬‬ ‫اکتوبر په ‪ ۵‬مه په کابل ښار کې جوړه شوه‪ ،‬په افغانستان‬ ‫حل په موخه د پالیسۍ په کچه درې‬ ‫معارف‬ ‫مرستې‬ ‫د پانګه اچونې دغه برخې د ودې په هڅوونکو عواملو‪ ،‬د‬ ‫کې د نړیوال بانک لخوا موجوده ستونزو او خنډونو ته په‬ ‫وړاندیزونه کړي‪:‬‬ ‫‪ -۷‬مخ‬ ‫‪ ۵-۴‬مخونه‬ ‫فقر په لږوايل او کمښت‪ ،‬د عوایدو په زیاتوايل او د بهرنیو‬ ‫کتنې رسه د هراړخیزه ودې د مالتړ لپاره‪ ،‬د غونډې ګډون‬ ‫اسعارو څخه د ګټې حصول‪ ،‬په کرنه او کرنیزه سوداګرۍ‬ ‫والو ته یوه اندازه توضیحات په تفصیيل توګه وړاندې کړل‪.‬‬ ‫مايل سکټور‬ ‫الف‪ .‬د یوې مهمې موخې په توګه ښوونې‬ ‫‪ ۴‬مخ‬ ‫کې د عوایدو په رسچینو‪ ،‬برشي ځواک‪ ،‬استخراجي صنایعو‬ ‫ دغه توضیحات د یو پریزنتیشن په بڼه وړاندې شول‪،‬‬ ‫د نړيوال بانک پروژې او پروګرامونه‬ ‫او انرژۍ باندې متمرکزې دي‪ .‬له بلې خوا نړیوال بانک‬ ‫چې په ترڅ کې يې په مايل برخو او پالیيس ګانو کې د‬ ‫او روزنې ته الرسسی‬ ‫‪ ۱۰‬مخ‬ ‫نړيواله مايل اداره‬ ‫اړینه ده‪ ،‬چې هېوادونه یو لړ ارزونې جوړې‬ ‫روغتيا‬ ‫د څواړخیزه پانګونو د تضمین اداره‬ ‫ټینګار وکړ‪ ،‬چې افغانستان کې د اقتصادي ودې او مايل‬ ‫اصالحاتو په یوه ټولګه چې د داخيل تقاضا پر بنسټ د‬ ‫ځان بسیاینې لپاره دغه تدابیر هغه مهال ډیره محدوده‬ ‫اوسنیو اقتصادي ستونزو د له مینځه وړلو په هدف جوړه‬ ‫او پيل کړي‪ ،‬څو پر بنسټ یې ښوونکي په‬ ‫‪ ۱۳‬مخ‬ ‫‪ ۵‬مخ‬ ‫اغیزمنتیا لري‪ ،‬کله چې د دولتي ادارو د اغیزمنتیا لپاره‬ ‫شوه او د ودې په هراړخیزه مالتړ باندې ټینګار کوی‪،‬‬ ‫دې وتوانیږي‪ ،‬څو په ښه ډول زده کوونکو‬ ‫‪ ۲۲‬پايلې‬ ‫زیربنا‬ ‫د افغانستان د بيارغونې صندوق‬ ‫په اوږد مهاله توګه هڅې زیاتې نيش‪ .‬دا په داسې حال‬ ‫بحث وشو‪ .‬یو شمیر مهم وړاندیزونه او توصیې‪ ،‬چې د‬ ‫ته الرښوونه وکړي‪ ،‬د سیستم په مدیریت او‬ ‫د کندهار د خلکو پر ژوند‬ ‫د هیوادنې ګډون چوکاټ ‪ ،‬له ‪۲۰۱۷‬‬ ‫کې ده‪ ،‬چې نړیوالې ټولنې د بروکسل په کنفرانس کې‬ ‫بودیجې د لګښت په ښه وايل‪ ،‬د بودیجې ډیر لګښټ په‬ ‫مرشي کې ښه وايل څرګند يش او ښوونې او‬ ‫‪ 20‬مخ‬ ‫څخه تر ‪ ۲۰۲۰‬م پورې‬ ‫د کليو پراختيا‬ ‫ژمنه وسپارله‪ ،‬چې د افغانستان دولت رسه مرشوط په دې‬ ‫هغو فرصتونو‪ ،‬چې په ترڅ کې یی په رشایطو برابر وګړو ته‬ ‫روزنې برخې ته د ټولنې پام را وګرځي‪.‬‬ ‫د جاپان د ټولنيزې پراختيا صندوق‬ ‫چې خپلې کړې ژمنې تررسه کړي‪ ،‬نو خپلې مرستې به په‬ ‫د کارموندنې زمینه برابریږي‪ ،‬د بنسټیزو خدمتونو لپاره د‬ ‫ب‪ .‬د زده کوونکو د روزنې په برخه کې د‬ ‫‪ ۲۵‬مخ‬ ‫اوږد مهاله توګه جاري سايت او زیايت مرستي به د دولت د‬ ‫لګښتونو زیاتوالۍ‪ ،‬د خصويص پانګه اچونې د تشویق لپاره‬ ‫ښوونځيو ښه وايل په موخه له شته امکاناتو‬ ‫د ټولنيز خونديتوب شبکه‬ ‫بودیجې له الرې برابرې کړي‪.‬‬ ‫د اصالحاتو تطبیق او د خصويص سکتور د اعتامد ترالسه‬ ‫ګټه اخیستل‬ ‫ دغه پریزنتیشن په درې ژبو‪ :‬پښتو‪ ،‬دري او انګلیيس ژبو دلته ‬ ‫کولو لپاره په اغیزمنو تګالرو باندې ټینګار کوي‪ ،‬د غونډې‬ ‫هیوادونه کوالی يش‪ ،‬څو له شته امکاناتو‬ ‫‪ ۲۶‬مخ‬ ‫ ترالسه کوالی شئ‪http://wrld.bg/tplZ30fJvms :‬‬ ‫حارضینو ته وړاندې شول‪.‬‬ ‫ښاري پراختیا‬ ‫څخه د ستونزو او اغیزو د له منځه وړلو‬ ‫ نړیوال بانک همدا راز د یو شمیر بالقوه پانګه اچونو‬ ‫په موخه ګټه واخيل او په ښوونځيو کې‬ ‫ښوونیز فعالیتونه پر درې موضوع ګانو‪ :‬له‬ ‫نړیوال پراختیايي راپور‪ :‬پر ښوونیزو ژمنو پوهیدل‬ ‫وړاندې د زده کوونکو چمتووالی‪ ،‬هڅونکي‬ ‫ده‪ ،‬چې د ښوونې او روزنې په پایلو کې نا انډولتوب ډیر‬ ‫د ‪ ۲۰۱۷‬زیږدیز کال د سپټمرب میاشتې په ‪ ۲۷‬نیټه‪ ،‬د‬ ‫او په ښوونیزو مهارتونو سمبال ښوونکي او‬ ‫د نړيوالې مايل ادارې د‬ ‫د سیستم مدیریت‪ ،‬چې پر ښوونې او روزنې‬ ‫لوړ دی‪( .‬ب) سمدالسه یا فوری الملونه‪ ،‬چې په ترڅ کې‬ ‫یې ماشومان له اړین چمتوايل پرته ښوونځیو ته د ښوونې‬ ‫‪ ۲۰۱۸‬زیږدیز کال کې نړیوال پراختیايي راپور خپور شو‪.‬‬ ‫متمرکز وي‪.‬‬ ‫مشوريت خدمتونو پروژه‬ ‫په دې راپور کې هغه مهم ټکي څرګند شوي‪ ،‬چې په لږ‬ ‫‪ ۲۹-۲۸‬مخونه‬ ‫په موخه ځي‪ ،‬ښوونکي هم ډیری وختونه د ښوونې لپاره‬ ‫او منځني کچه عواید لرونکو هیوادونو کې د ښوونیز‬ ‫ج‪ .‬د ښوونې په موخه د ټول سیستم‬ ‫مهارت‪ ،‬هڅونه او لیوالتیا نه لري‪ ،‬په ټولګیو کې ښوونیزو‬ ‫کړکیچ ښکارندوي کوي‪ ،‬د دې راپور منځپانګه یا محتوا‬ ‫اغیزمنتوب لپاره د عاملینو الرښوونه‬ ‫توکو ته نه الرسسی او پر ښوونیز بهیر د هغه اغیزې او په‬ ‫د دې ښکارندوي کوي‪ ،‬چې که څه هم د بې وزلو کورنیو‬ ‫هیوادونه کوالی يش‪ ،‬څو له ټيټې ښوونې‬ ‫ټولیزه توګه په ښوونځیو کې کمزوری مدیریت‪ ،‬د ښوونې‬ ‫ماشومان ښوونځيو ته ځي‪ ،‬خو د لوستلو وړتیا نه لري‪.‬‬ ‫څخه را ټوکیدلې ستونزې د اصالحاتو بهیر د‬ ‫او روزنې کیفیت ته زیان رسوي‪( .‬ج) ژور سیستامتیک‬ ‫الملونه‪ ،‬چې په کې تخنیکي او سیايس خنډونه د دې المل‬ ‫په دې ارقامو کې هغه ماشومان شامل نه دي‪ ،‬کوم‪ ،‬چې‬ ‫پيل کولو پر مهال د دغو درې ګونه تدابیرو‬ ‫د افغانستان د بيارغونې صندوق‬ ‫ښوونځیو ته له تګ څخه بې برخي دي‪.‬‬ ‫کیږي‪ ،‬څو ښوونیز سیستمونه له ټیټ کیفیت څخه برخمن‬ ‫ د دې راپور موندنې ښيي‪ ،‬چې د غوره ښوونیزو‬ ‫په پيل کولو رسه سم کړي‪ :‬له سیايس اړخه‬ ‫‪ ۳۸‬پايلې‬ ‫‪ ۵۰-۳۰‬مخونه‬ ‫کیږي او نه ځواب ویل او نا انډول‪ ،‬ټول بهیر له ستونزو‬ ‫فرصتونو په نشتون کې‪ ،‬د پوهنې سکټور د پراختیا پر مټ‬ ‫د ښوونې او روزنې برسیره کولو په موخه‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫پايلې‬ ‫رسه مخ کړی‪.‬‬ ‫د معلوماتو او معیارونو پراختیا‪ ،‬د ټولو‬ ‫د لوړو زدکړو د پراختیا پروژه‬ ‫په کابل ښار کې د سړکونه‬ ‫د اقتصادي او کارموندنې فرصتونو له الرې د بې وزلۍ له‬ ‫‪ ۳۲‬مخ‬ ‫ په افغانستان کې د خلکو د ګډون پربنسټ د ښوونځیو‬ ‫منځه وړلو او عامه سوکالۍ ته د الرسيس په برخه کې د‬ ‫لپاره د ښوونیزې زمینې برابرولو په موخه د‬ ‫روانې پروژې‬ ‫د پروګرامونو تنظیم یو مثال په دې راپور کې ذکر شوی‬ ‫موخو ترالسه کول‪ ،‬له ناکامۍ رسه مخ کیدای يش‪ .‬د راپور‬ ‫سیايس هڅونې په برخه کې د بدلون لپاره‬ ‫دی‪ ،‬څرنګه چې د سیمو اوسیدونکو په مرسته او ونډه د‬ ‫یوه برخه‪ ،‬له زدکړو پرته ښوونځیو تګ په ډاګه کوي او‬ ‫د ائتالفونو جوړول او د نوښتګرو او د پيل‬ ‫ښوونځيو جوړول له یوې خوا د نویو زده کوونکو د نوم‬ ‫هغه " یوه سرته بې عدالتي " ګڼي او د ښوونیز کړکیچ‬ ‫کیدو وړ پروسیجرونو رامنځته کول‪ ،‬څو پر‬ ‫لیکنې د زیاتوايل المل کیږي‪ ،‬او له بلې خوا په ښوونځيو‬ ‫په برخه کې یې درې ګونی اړخونه پیژنديل دي‪( :‬الف)‬ ‫بنسټ یې هغه کړنالرې او تګالرې وموندل‬ ‫کې ښوونیزو اسانتیاوو ته د زده کوونکو په ځانګړې توګه‬ ‫د کمزوري ښوونې او روزنې پایلې‪ ،‬څنګه چې د ښوونې‬ ‫يش‪ ،‬چې په ښوونیز جوړښت کې په مطلوب‬ ‫د نجونو د الرسيس د پراختیا المل شوی دی‪.‬‬ ‫کچه ډیره ټيټه وه او دا یوازې په بې وزلو هېوادونو کې‬ ‫ډول پيل کیدای يش‪.‬‬ ‫ د دې موضوع په اړه بشپړ راپور په دې ځای کې موندلی شئ‪ :‬‬ ‫شتون نه لري‪ ،‬بلکې په یو شمېر هغه هیوادونو کې‪ ،‬چې‬ ‫ ‪http://www.worldbank.org/en/publication/wdr2018‬‬ ‫منځني عواید لري‪ ،‬هم رامنځته کیږي‪ ،‬دا په داسې حال کې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/5‬‬ ‫‪ 4/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫دهیوادنې ګډون‬ ‫د نړیوال بانک ګروپ مرستې‬ ‫چوکاټ ‪ ،‬له ‪ ۲۰۱۷‬څخه‬ ‫شویو پراختیايي پروژو او د کار الندې پروژو لپاره ورکړل‬ ‫ په ‪ ۲۰۱۳‬میالدي کال کې دې ادارې د شخړو او کمزورو‬ ‫تر ‪ ۲۰۲۰‬م پورې‬ ‫ د نړیوالې مايل ادارې مشوريت خدمتونو برنامو کې پر‬ ‫ده‪ .‬دکادرونو دظرفیتونو دودې ‪ ،‬د دولت مرشوعیت‪ ،‬او‬ ‫د نړیوال بانک پروژې او پروګرامونه‬ ‫شوي دي‪ .‬د ‪ ۲۰۱۷‬زیږدیز کال د جوالی میاشتې تر ‪ ۲۲‬پورې‬ ‫اقتصادونو له پاره ‪ ،‬دمرسته کوونکو همکارانو له ژمنو څخه‬ ‫مايل سکټورونو پانګونه‪ ،‬د کوچنیو او منځنیو متشبثینو د‬ ‫له افغان دولت رسه دمتویلوونکو هیوادو د جلب و جذب‬ ‫د ‪ ۳،۳‬میلیارده ډالرو په ارزښت ‪ ۲۷‬پروژې د افغانستان د‬ ‫په استفاده اوهمدارنګه په سختو رشایطو کې دڅواړخیزه‬ ‫وړتیاوو لوړول‪ ،‬د کاري فرصتونو رامنځته کول‪ ،‬د بڼوايل د‬ ‫دمالتړ له الرې دا یقیني کوي چې پانګه اچونه له ميل‬ ‫د نړیوال بانک د نړیوالې پراختیا ادارې له ‪ ۲۰۰۲‬زېږدیز‬ ‫بیارغونې صندوق په مالتړ د پيل کېدو په حال کې دي‪.‬‬ ‫پانګه اچونو دادارې په تضمینونو دپانګه اچونو دپروژو د‬ ‫محصوالتو د صادرولو پراختیا‪ ،‬بدلون موندونکې انرژۍ ته‬ ‫لومړیتوبونو رسه همغږې ده‪.‬نړیوال بانک تراوسه پورې له‬ ‫کال راپدېخوا د پراختیایي او بیړنۍ بیارغونې د پروژو او د‬ ‫ د الزياتو معلوماتو لپاره ‪ ۳۰‬مخ وګورئ‪.‬‬ ‫ډاډ او لومړنیو زیانونو څخه دپوښښ برابرولو په موخه‬ ‫دهیوادنې ګډون چوکاټ د ‪۲۰۱۷‬‬ ‫الرسسی‪ ،‬د عامه او خصويص سکټورونو مشارکت‪ ،‬د اداري‬ ‫نورو متویلوونکو رسه په ګډه له یو شمیر هغو سکټوررونو‬ ‫ميل بودیجې د مالتړ د ‪ ۶‬پروګرامونو د متویل په موخه د‬ ‫خپلې اغیزناکې اسانتیاوې وړاندې کړې‪.‬‬ ‫څخه تر ‪ ۲۰۲۰‬میالدي کال پورې له‬ ‫جوړښتونو پیاوړتیا او د پانګونې په چاپیریال کې اصالحات‬ ‫رسه‪ ،‬چې پرې د دولت مالکيت او دمرستو همغږي کول‬ ‫له ‪ ۳،۷۳‬میلیارده ډالرومرستې ژمنه کړې ده‪ .‬په دې مرستو‬ ‫د جاپان د ټولنیزې پراختیا صندوق‬ ‫افغانستان څخه دمالتړ په منظور‬ ‫شامل دي‪.‬‬ ‫الزم دي‪ ،‬فعالیت کړی دی‪.‬‬ ‫کــې‪ ۳،۳۰‬میلیارده ډالر وړيامرسته او ‪ ۴۳۶،۴‬میلیونه‬ ‫د افغانستان د بیارغونی صندوق‬ ‫دنړیوال بانک ګروپ دسرتاتیژۍ‬ ‫د ال زياتو معلوماتو لپاره ‪ ۲۸‬مخ ته وګورئ‪.‬‬ ‫ د بشپړوشویو پروژو په اړه د زیاتو معلوماتو ترالسه ‬ ‫ډالره بې سوده پور شامل دي‪ .‬نوموړی بانک اوسمهال په‬ ‫دجاپان دټولنیزې پراختیا صندوق‪ ،‬چې په ‪۲۰۰۰‬میالدي کال‬ ‫تنظیمونکی دی‪ ،‬چې دافغانستان د‬ ‫ کولو لپاره د پروژو او پروګرامونو الندې پاڼې ته ‬ ‫افغانستان کې ‪ ۱۶‬فعالې پروژې لري‪ ،‬چې خالص ارزښت‬ ‫دجاپان دولت له خوا تاسیس شو‪ ،‬د هغو فعالتونو دمرستې‬ ‫او مالتړ یوازینۍ وسیله ده‪،‬چې مستقیامً يې د غریبواو‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق د افغان دولت او نړیوالې‬ ‫پرمختیا او سويل ميل چوکاټ رسه‬ ‫د څواړخیزه پانګونو د تضمین اداره‬ ‫ مراجعه وکړئ‪www.worldbank.org.af :‬‬ ‫یې ‪ ۱،۶‬میلیاردو ډالرو ته رسېږي‪.‬‬ ‫ټولنې ترمنځ یوه ګډه همکاري ده‪ ،‬چې د بیارغونې د‬ ‫په سمون او همغږۍ کې تدوین او‬ ‫ د افغانستان د سولې او پراختیا ميل چوکاټ له تصویب‬ ‫زیامننو وګړو اړتیاووته ځواب ويالی‪ ،‬دهغوی ظرفیتونه او‬ ‫وړتیاوې یې لوړې کړي او په پراختیايي چارو او بهیر کې‬ ‫پروګرامونو اغېزمني لوړوي‪ .‬د ‪ ۲۰۱۷‬زیږدیز کال د جوالی‬ ‫ترتیب شوی دی‪.‬‬ ‫د څو اړخیزې پانګونې د تضمین اداره په افغانستان کې‬ ‫نړیواله مايل اداره‬ ‫وروسته‪ ،‬نړیوال بانک په دې هیواد کې په پراختیايي‬ ‫يې ګډون پیاوړی کوی‪ .‬دغه صندوق دنړیوال بانک له خوا‬ ‫میاشتې تر ‪ ۲۲‬پورې څه باندې ‪ ۳۴‬مرسته کوونکو‪ ،‬د‬ ‫ددې سرتاتیژې موخه او هدف په دې‬ ‫د دریو پروژو لپاره ‪ ۱۵۴‬ډالر د ناخالصې رسمایې په توګه‬ ‫فعالیتونو کې پراخه ونډه اخیستې او مرسته یې کړې ده‪.‬‬ ‫افغانستان د بیارغونې له صندوق رسه د شاوخوا ‪۱۰‬‬ ‫الندې برخو کې دافغانستان له دولت‬ ‫لري‪ .‬د ایم ټي ان مخابرايت رشکت د هیواد په حساس‬ ‫نړیواله مايل اداره‪ ،‬چې دنړیوال بانک ګروپ دخصويص‬ ‫د پالیيس او پانګونې په برخو کې د اړینو مشورو برابرول؛‬ ‫اداره کېږي‪.‬‬ ‫ دجاپان دولت او نړیوال بانک دې ته ژمن دي چې د‬ ‫میلیارده ډالرو مرسته ژمنه کړې‪ ،‬څو دا د افغانستان د ميل‬ ‫رسه مرسته او مالتړ دی‪:‬‬ ‫مخابرايت سکتور کې له نړیوال مالی ادارې رسه یوه ګډه‬ ‫سکټور څانګه ده‪،‬په افغانستان کې دپانګې اچونې په برخه‬ ‫چې په مهمو او بنسټیزو کلسټرونو متمرکز دي او هغه‬ ‫جاپان دټولنیزې پراختیا صندوق په داخل کې دهیواد د‬ ‫بودجې د سرت مالتړ کوونکي په توګه په دې وتوانیږي‪ ،‬د‬ ‫هڅه ده‪ .‬پاتې نورې دوه پروژې د لبنیاتو او کشمیري توکو‬ ‫کې خپل مالتړ ته دپخواپه شان دوام ورکوي‪ .‬په ‪۲۰۱۷‬‬ ‫عبارت دي له‪ :‬د لویو مالیاتو او اداري جوړښتونو مدیریت‪،‬‬ ‫بیارغونې او سیايس‪ ،‬اقتصادي او ټولنیز ثبات لپاره اوږد‬ ‫افغانستان دولت د عملیايت او پراختیايي پروګرامونو مايل‬ ‫د تولید په برخه کې مرسته کوي‪.‬‬ ‫زیږدیز کال کې د نړیوالې مالې ادارې د پانګونې د مايل‬ ‫د اقتصادي ودې او کاري زمینې برابرولو په موخه له‬ ‫ • دځواکمنو اوځواب ویونکو بنسټونو‬ ‫مهاله پروګرامونو د مالتړ په منظور یوه ځانګړې کړکۍ‬ ‫اړتیاوې ځواب کړي‪.‬‬ ‫ د څو اړخیزو پانګونو د تضمین ادارې په لومړیتوبونو‬ ‫ژمنې کچه‪ ۵۲ ،‬ملیون ډالره وو او رسبېره پر دې‪ ،‬د مشوريت‬ ‫خصويص پانګوالو څخه مالتړ او هغوی ته د آسانتیاوو‬ ‫رامینځته کول‪ ،‬دملت جوړونې دموخو‬ ‫تاسیس کړي‪ .‬د ‪ ۲۰۱۷‬کال تر سپتمرب پورې د جاپان د‬ ‫ د ميل لومړیتوب لرونکو برنامو‪ ،‬د دولت د عادي بودجې‬ ‫کې‪ ،‬د ‪ ۲۰۲۱ – ۲۰۱۸‬کلونو لپاره د بهرنیو پانګوالو څخه‬ ‫خدمتونو د وړاندې کولو په موخه د دې ادارې د مرستو‬ ‫برابرول‪ ،‬حکومتوالۍ او له اداري فساد رسه مبارزه‪ ،‬د‬ ‫دتطبیق او خلکو ته لومړنیو خدمتونو‬ ‫ټولنیزې پراختيا صندوق ټوله مرسته ‪ ۸۵‬میلیونه ډالرو ته‬ ‫او د پالیسیو د اصالحاتو اجندا نه د افغانستان د بیارغونې‬ ‫مستقیم مالتړ شامل دی‪ ،‬چې دا پانګونه باید په جګړه‬ ‫کچه څه باندې ‪ ۸،۸‬میلیونه امریکايي ډالرو ته رسیږي‪ .‬د‬ ‫برشي ځواک پرمختګ او د خدمتونو وړاندې کول‪ ،‬د خلکو‬ ‫وړاندې کولو په الر کې ددولت‬ ‫رسېږي‪ .‬تراوسه پورې ددې صندوق له خوا یو شمیرمتویل‬ ‫صندوق مالتړ به د افغانستان د ميل پراختیا سرتاتیژي له‬ ‫ځپلو او هغه هېوادونو کې‪ ،‬چې ماتېدونکی سیايس‬ ‫دې ادارې د پانګونې ژمنو کې د مخابراتو او مايل بازارونو‬ ‫ګډون او جنسیتي انډول‪ ،‬په ښارونو کې د ژوند کولو لپاره‬ ‫ځواکمنول او دخصويص سکټور د ودې‬ ‫شوې پروژې بشپړې شوي دي‪.‬‬ ‫موخو رسه مرسته کوي‪ .‬تر اوسه د افغانستان له دولت رسه‬ ‫وضعیت لري؛ پر ټولنیز – اقتصادي وضعیت پر ودې او‬ ‫په سکټورونو کې پانګونه شامل ده‪ .‬د پانګونو وضعیت‬ ‫هڅونه او د بنسټونو او لویو الرو جوړولو چارې رانغاړي‪.‬‬ ‫ د نورو معلوماتو لپاره الندې وېبسايټ ته مراجعه وکړئ‪:‬‬ ‫له پاره دیو سامل چاپیریال رامینځته کولو‬ ‫څه باندې ‪ ۴،۵‬میلیارده ډالره د عادي بودجې د لګښتونو‪،‬‬ ‫ښه کولو باندې پراختیايي اغیزې وارد کړي‪ .‬افغانستان د‬ ‫هیله بخښونکی بریښي او همدارنګه په مايل بازارونو‪ ،‬د‬ ‫ نړیوال بانک دافغانستان د دولت بودجې د مالتړ له‬ ‫‪http://go.worldbank.org/U5OQZVF200‬‬ ‫ ‬ ‫په منظور‪.‬‬ ‫لکه د ملکي کارکونکو د تنخواو لپاره ورکړل شوي‪ ،‬او په‬ ‫څو اړخیزو پانګونو د تضمین ادارې د موخو د ترالسه کولو‬ ‫انرژۍ او کرنیزو محصوالتو د سوداګرۍ په سکټورونو کې‬ ‫الرې دبنسټیزو اصالحاتو په تطبیق کې‪ ،‬په ځانګړې توګه‬ ‫ • له هر اړخیزې اقتصادي ودې څخه مالتړ‪،‬‬ ‫ورته حال کې څه باندې نور ‪ ۴،۶‬میلیارده ډالره د بشپړ‬ ‫لپاره یو له مهمو هېوادونو شمېرل کیږي‪.‬‬ ‫پانګونې ته اړتیا لیدل کیږي‪.‬‬ ‫په عامه مايل او اداري چارو کې په فعاله توګه مرسته کړې‬ ‫چې مترکز یې په وروسته پاتې سیمو ‪،‬‬ ‫ښاري غیر پالين استوګنې او له کورنۍ نا‬ ‫امنۍ څخه په رامینځته شوې بې ځایه‬ ‫کیدنې باندې وی‪.‬‬ ‫ • دټول شموله ټولنې رامینځته‬ ‫کول‪ ‬دمعیاري ښوونې او روزنې الرو‬ ‫چارو ته دخلکو دالس رسۍ او دټولنې‬ ‫دبیوزله او غریبو وګړو‪ ،‬چې پکې داخيل‬ ‫بې ځایه شوي او راستانه شوي کډوال او‬ ‫مهاجرین شامل دي‪ ،‬ترمینځ دزیان مننې‬ ‫دعواملو کمولو له الرې‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/7‬‬ ‫‪ 6/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫روان فعالیتونه‬ ‫ورکونې شورا) لخوا منل شوی او تائید شوی‪ .‬د ښځینه‬ ‫‪ /‬معارف‬ ‫ګټه اخیستونکو شمېر‪ ،‬چې د تخنیکي او مسلکي زده کړو‬ ‫په ښوونځيو او انستیتونونو کې ښوونیزو برنامو کې ونډه‬ ‫دافغانستان دمهارتونو او وړتیاوو‬ ‫اخیستې؛ له ‪ ۲۱‬سلنې څخه ‪ ۲۳‬سلنې ته لوړه شوې ده‪.‬‬ ‫په ورته حال کې په ‪ ۲۰۱۶‬زیږدیز کال کې د افغانستان د‬ ‫دپرمختیا دویم پروګرام‬ ‫مهارتونو د پراختیايي برنامې د هڅو په پایله کې شاوخوا‬ ‫دنړیوال بانک ‪ ۵۵‬میلیونه وړیا مرسته‬ ‫‪ ۴۴‬سلنه زده کوونکي د تخنیکي او مسلکي زده کړو‬ ‫انستیتونونو لخوا جذب شوي دي‪.‬‬ ‫دا پروژه د افغانستان دولت رسه د اقتصادي او پراختیايي‬ ‫ دریمه برخه‪ :‬ددې پروګرام له الرې په حرفوي او مسلکي‬ ‫ودې په موخه د حرفوي او مسلکي مهارتونو د سرتاتیژۍ‬ ‫ښوونځیو او انستیتونو کې دمثبتو فعالیتونو دهڅونې ‪،‬‬ ‫په جوړولو کې‪ ،‬چې د بازار له اړتیاوو رسه برابر وي؛ مرسته‬ ‫ستاینې او تقدیر دفعالیتونو دمتویل له پاره سیالۍ تررسه‬ ‫کوي‪ .‬د افغانستان د مهارتونو د پراختیا د مخکیني برنامې‬ ‫کیږي‪ ،‬ترڅو چې ددې مؤسسو تعلیمي کچه (سویه) زیاته‬ ‫څخه د مالتړ پر دوام‪ ،‬دا پروژه هم د حرفوي او مسلکي‬ ‫او لوړه يش‪ .‬ترنن ورځې پورې له ‪ ۳۵‬څحه زیاتو انستیتونو‬ ‫زده کړو د اداري جوړښتونو د پیاوړتیا‪ ،‬د تخنیکي او‬ ‫له دوه دورې مرستې څخه ګټه اخیستې ده‪ .‬دا په داسې‬ ‫مسلکي زده کړو د ښوونځیو او انستیتونو پراختیا او په پای‬ ‫حال کې ده‪ ،‬چې اته نورو انستیتونه هم د مرستې ترالسه‬ ‫کې د سیالیزې وړتیاوو د پراختیا د مالتړ په موخه هڅه‬ ‫کولو له پاره ټاکل شوي دي‪ ،‬چې دغه مرستې به له هغوی‬ ‫کوي‪ .‬د دې پروګرام د جوړښت بدلون د ‪ ۲۰۱۷‬زیږدیز کال‬ ‫رسه داکاډمیک مدیریت دښه وايل‪ ،‬د ښوونځي دادارې له‬ ‫د جوالی میاشتې راهیسې پيل او موخه یې‪ ،‬د تخنیکي‬ ‫سیمه ییزو مؤسساتو رسه داړیکو ټینګولو او دريس نصاب‬ ‫او مسلکي زده کړو د پراختیا په برخه کې پر پراختیايي‬ ‫د بیاکتنې په برخه کې مرسته وکړي‪ .‬رسبیره پردې دحرفوي‬ ‫موخو بیا ځلې ټینګار‪ ،‬د استادانو د وړتیاوو او په یو شمېر‬ ‫او مسلکي زده کړو له ښوونځیو څخه (‪ )۵۲۲‬تنو ممتازو‬ ‫سوداګریزو سکټورنو کې د ښوونیز نصاب پیاوړتیا ده‪.‬‬ ‫فارغانو دیو سند لرونکي پروګرام له الرې دزده کړې له‬ ‫ لومړۍ برخه‪ :‬دې پروګرام دحرفوي او مسلکي زده کړو‬ ‫بورسونو څخه استفاده کړې ده‪ ،‬چې دا له هغوی رسه‬ ‫دمرکزونو او بنسټونو له پاره دکاري چوکاټ دپیاوړتیا په‬ ‫دلوړو او زیاتو مسلکي زده کړو په برخه کې مرسته کوي‪.‬‬ ‫برخه کې دکتنې وړ پرمختګونه کړي دی‪ .‬رسبیره پردې‬ ‫ تردریم جز یا پړاو الندې استادانو له زده کړې څخه‬ ‫دحرفوي او مسلکی زده کړو له پاره دیو سرتاتیژیک‬ ‫دمالتړ له پاره دداخل خدمت استادانو حرفوي او مسلکي‬ ‫چت درامینځته کولو له پاره دې پروژې وکړای‪ ،‬شول‬ ‫انستیتوت په ‪۲۰۱۳‬میالدي کال کې رامینځته شوی‪ ،‬چې‬ ‫چې دنړیوال تخصيص مرکز او بنسټ رسه په همکارۍ‬ ‫له هغې څخه دوه ډلې فارغ شوي دي‪ .‬تر اوسه ‪ ۹۷۲‬تنه‬ ‫دميل ستنډرډ او معیار لرونکو ‪ ۱۰۰‬حرفوي مهارتونو ته په‬ ‫ښوونکو‪ ،‬د تخنیکي وړتیاوو او تدریيس مهارتونو د پراختیا‬ ‫نړیواله کچه انکشاف او پرمختیا ورکړي او د‪۱۵‬بنسټونو له‬ ‫د پنجشیر والیت د حرفوي او مسلکي‬ ‫په موخه اړینې زده کړې ترالسه کړي دي‪.‬‬ ‫پاره یو شان نصاب هم رامینځته کړي ‪ .‬په افغانستان کې‬ ‫زده کړو په عايل لیسه کې د دغه مجهز‬ ‫دمهارتونو دپرمختیا پروژې له حرفوي او مسلکي زده کړو‬ ‫ورکشاپ په الره اچولو رسه‪ ،‬د دغه‬ ‫والیت له ټولو سیمو څخه یو زیات‬ ‫‪ /‬مايل سکټور‬ ‫ څلورمه برخه‪ :‬دې څلورم جز او برخې دمسلکي ټیمونو‬ ‫له پاره مرستندویه لګښتونه او پیسې برابرې کړي دي او د‬ ‫څخه دفراغت او ارزونې دبنسټ ډبره ایښې ده او دکار‬ ‫شمېر زده کوونکو په لیوالتیا رسه برخه‬ ‫دریم بنسټ لګښتونه یې‪ ،‬چې دڅارنې او ارزونې دنده یې‬ ‫له نړیوال سازمان رسه په ګډه یې د ‪ ۳۰‬تنو په شاوخوا کې‬ ‫اخیستې وه‪ " .‬موږ دلته د عميل تجربې‬ ‫ترالسه کولو لپاره وتوانېدو‪ ،‬چې یو‬ ‫مايل خدماتو ته د الرسيس پروژه‬ ‫په غاړه درلوده‪ ،‬ورکړي دي‪.‬‬ ‫ارزیايب کوونکو دماسټر په سویه درقابتي ارزیابی دالرو‬ ‫شمېر وسایلو ته الرسسۍ پیدا کړو"‪ .‬د‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۵۰‬میلیونه ډالره وړيا مرسته‬ ‫ له دې رسبیره یې دعامه پوهاوي او خرباوي کمپاین هم‬ ‫چارو او میتودونو په برخه کې زده کړې کړي او دارزونې‬ ‫دغې لیسې د دولسم ټولګې یو تن زده‬ ‫کوونکي د دغه مطلب په څرګندونې‬ ‫پرمخبیولی دی‪ .‬دغې پروژې په عین حال کې دپروژوي‬ ‫اووه مرکزونه هم مشخص شوي دي‪.‬‬ ‫رسه‪ ،‬زیاته کړه ‪ " :‬کله چې موږ خپل‬ ‫دمايل خدمتونو دالس رسۍ دپروژې موخه او هدف ددولت‬ ‫معلوماتو یو سیستم هم رامینځته کړی دی‪ ،‬چې هغه په‬ ‫ دویمه برخه‪ :‬په افغانستان کې دمهارتونو دپرمختیا‬ ‫نظري درسونو په عميل دګر کې پيل‬ ‫کوو‪ ،‬نو په ډیر څه په غوره توګه زده‬ ‫داداري او نهادي ظرفيت رامينځته کول دي‪ ،‬چې دډيرو‬ ‫یو وخت کې دپروژې دټولو برخو (تدارکات‪ ،‬مايل مدیریت‪،‬‬ ‫پروګرام دحرفوي اومسلکي زده کړو دټاکلو ښوونځیو او‬ ‫کوو"‪ .‬د افغانستان لپاره د مهارتونو د‬ ‫کوچينو‪ ،‬کوچنيو او منځنيو خصويص تشبثانو دپورونو په‬ ‫برشي منابع‪ ،‬ملکي چارې ‪ ،‬دزده کوونکو نوم لیکنه او‬ ‫انستیتونو دکړنو او اجرااتو دښه وايل له بهیر څخه مالتړ‬ ‫ودې پروژه دغې لیسې ته دا وړتیا ور‬ ‫الس رسۍ کې ښه واىل راڅرګنديش‪.‬په دې پروژه کې درې‬ ‫فراغت) داجرااتو واقعي او رښتینې ارزونه هم برابروي‪.‬‬ ‫کوي‪ .‬له دې انستیتونو څخه یو هم دادارې او مدیریت‬ ‫په برخه کړه‪ ،‬ترڅو زده کوونکو ته د‬ ‫عميل تجربو د ترالسه کولو ترڅنګ‪ ،‬په‬ ‫برخې شاملې دي‪:‬‬ ‫ميل انستیتوت دی‪ ،‬چې هلته محصلین دسوداګرۍ‬ ‫نوموړې لیسه کې د زده کړو کیفیت‬ ‫ لومړۍ برخه‪ :‬مايل خدماتو ته د کوچنیو تشبثاتو د‬ ‫دزده کړو په یو دوه کلن پروګرام کې دڅوارلسم پاس‬ ‫هم ښه کړي‪.‬‬ ‫الرسيس پیاوړتیا‪ :‬د پروژې د دې برخې موخه داده چې‬ ‫معادل سند ترالسه کوي‪ .‬د نیام د ادارې او مدیریت ميل‬ ‫د افغانستان د کوچنیو پانګونو د مالتړ ادارې له الرې د‬ ‫انستیتوت کې ښوونیز او پوهنیز معیارونه د یوه نړیوال‬ ‫کوچنیو پورونو سکټور ته دوامداره مرستې چمتو يش او‬ ‫بنسټ (د ښوونځيو او سوداګریزو پروګرامونو لپاره د باور‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/9‬‬ ‫‪ ۸/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫یې مالتړ کیږی‪ .‬دا پروژه ‪ ۲۰۱۴‬کال د جون په میاشت‬ ‫دهغوی دژوند بیالبیل اړخونه‪ ،‬دهغو خلکو په پرتله چې‬ ‫کې وتړل شوه‪ .‬یاده پیاوړی کوونکې بودجه دوه عمده‬ ‫دژوند متوسطه سطحه لري‪ ،‬په ډیرې بیوزيل او ناوړه حالت‬ ‫فعالیتونه تر پوښښ الندې نیيس‪ )i( :‬د افغانستان بانک د‬ ‫کې واقع وو‪ .‬په عمومي ډول دفقراو غربت لوړه اندازه‬ ‫ظرفیتونو د لوړولو د پاره ځانګړي فعالیتونه (‪ )ii‬د عامه‬ ‫اوخدمتونو ته لږه الس ريس او نورې ډیرې ستونزې ددې‬ ‫پورونو د ثبت د دفرت رامینځته کول‪.‬‬ ‫ځایونو دخلکو په وړاندې شته دی‪ ،‬چې هغه دې پروګرام‬ ‫ دلسو سوداګريز بانکونو تفتيش او پلټنه‪ ،‬چې د ‪٢٠١١‬‬ ‫ته دا الرې چارې برابروي ‪ ،‬چې له دغو بیوزلو او غریبو‬ ‫ميالدي کال دنومرب په مياشت کې پيل شوې وه‪ ،‬د‪٢٠١٢‬‬ ‫خلکو رسه دژوندانه داړتیاوو په برابرولو کې الزمه مرسته‬ ‫ميالدي کال دجون په مياشت کې بشپړه شوه‪ ،‬دپلټنې او‬ ‫وکړي‪ ،‬ددې پروګرام تطبیق په دې وروستیو وختونو کې په‬ ‫تفتيش دموندنو په هکله معلومات د ‪ ٢٠١٣‬ميالدي کال‬ ‫کابل او کندهار کې هم پیل شوی دی‪.‬‬ ‫دجون او جوالى په مياشتو کې له پرمختيايي رشيکانو رسه‬ ‫ دویمه برخه یې تراوسه پای ته نه ده رسیدلې‪ ،‬دمالیې‬ ‫رشيک شول‪ .‬سيستمونه‪ ،‬لکه دتضميناتو ثبت او عامه‬ ‫وزارت او دپورونو دبیمې بنسټ ترمینځ یې دتفاهیم لیک‬ ‫پورونو ثبت اوس مهال په بشپړه توګه فعاليت کوي‪.‬‬ ‫تررسه کیدو په اړه خربې اترې روانې دي‪ ،‬هیله ده چې ژر‬ ‫ د عامه اعتبارونو د ثبت سیستم‪ ،‬چې د ‪ ۲۰۱۳‬زیږدیز‬ ‫به السلیک يش‪.‬‬ ‫کال په فربوري او پر منقول مالونو د رهني حقوقو د‬ ‫ثبت سیستم‪ ،‬چې د ‪ ۲۰۱۳‬زیږدیز کال په ډسمرب کې د‬ ‫افغانستان بانک په اداري جوړښت کې پرانیستل شوو‪ ،‬د‬ ‫دمايل سکټورر دحالت ښه وايل لپاره‬ ‫افغانستان په مايل سیستم کې د تر ټولو پیاوړي بنسټیز‬ ‫دچټک ځواب پروژه‬ ‫اداري جوړښتونو په توګه ګڼل کیږي‪ .‬د دې دوو سیستمونو‬ ‫دنړیوال بانک‪ ۴۵،۷‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫په جوړیدو او فعالیدو رسه د کوچنیو او منځنیو سوداګرو‬ ‫او متشبثینو لپاره د بانکي پورونو ترالسه کولو او د بانکونو‬ ‫دغه پروژه له افغانستان بانک رسه درڼو تادیاتو او اغیزمنو‬ ‫مالتړ په برخه کې زیاتې اسانتیاوې برابرې شوي دي‪.‬‬ ‫معاملو درسته رسولو لپاره د یوه عرصي سیستم په تطبیق‬ ‫ د کریډیټ کارت یا ګرځنده ټلیفون له الرې د بریښنايي‬ ‫او د بانکي څارنو د ښه وايل له پاره دیو لړ کاري پروګرامونو‬ ‫تادیاتو سیستمونو جوړول او نوي کول‪ ،‬چې د افغانستان د‬ ‫رامنځته کولو په چارو کې مرسته او مالتړ کوي‪.‬په ځانګړې‬ ‫بریښنايي تادیاتو سیستم الندې‪ ،‬چې د ‪ ۲۰۱۶‬کال د اپریل‬ ‫توګه دغه پروژه دافغانستان بانک لپاره دمايل تفتیش له‬ ‫په ‪ ۲۶‬د افغانستان بانک لخوا پرانیستل شوو‪ ،‬وروستی‬ ‫الرې‪،‬چې دنړیوالو معیارونو له مخې تررسه کېږي‪ ،‬دلسو‬ ‫شوی دي‪ .‬د بریښنايي تادیاتو سیستم د پراختیا په موخه‬ ‫سوداګریزو بانکونو دمايل حالت د ارزونې رشایط او الر‪‎‬ې‬ ‫مايل خدمتونو ته د الرسيس پروژې‬ ‫د تدارکاتو چارې وروستۍ شوي او د ‪ ۲۰۱۶‬زیږدیز کال د‬ ‫چارې تقويه کوي‪.‬ددې مايل تفتیش او پلټنې پایلې ددې‬ ‫اړوند له ډیرو غریبو او بیوزلو رسه‬ ‫د مرستې پروګرام تر پوښښ الندې‬ ‫اپریل په ‪ ۱۵‬نیټه‪ ،‬پر رشایطو برابر رشکت رسه د دې سیستم‬ ‫المل ګرځي چې دهغو نیمګړتیاوو او کمزورتیاوو دلرې‬ ‫اړمنو او مستحق کورنیو ته یوه اندازه‬ ‫تړون السلیک شوو‪ .‬د بریښنايي تادیاتو سیستم‪ ،‬په شفاف‬ ‫کولو لپاره‪ ،‬چې دافغانستان بانک دنظارت اوڅارنې په بهیر‬ ‫تشبثاتو ته يې د پور ورکولو وړتیا لوړه کړې‪ .‬د پروژې دا‬ ‫همدارنګه له دې ادارې رسه مرسته ويش‪ ،‬چې له سرتاتیژیک‬ ‫میاشتنۍ لګښټ او یو شمیر څاروي‬ ‫او اغیزمن ډول د ميل تادیاتو سیستم په نوي کولو کې مهم‬ ‫کې پیژندل کېږي‪،‬عميل پالنونه طرحه او پيل کړي‪.‬‬ ‫برخه د پورونو د تضمین ادارې مالتړ هم کوي چې پور‬ ‫پالن رسه سم د هڅوونکو پروګرامونو د غځولو له الرې مايل‬ ‫ویيش ترڅو په دې توګه د ژوندانه د‬ ‫اړتیاوو په برابرولو کې له هغوی رسه‬ ‫رول لري‪ .‬د بریښنايي تادیاتو نوي سیستم په جوړیدو رسه‬ ‫ همدارنګه دتادیاتو دسیستم نوي کول‪ ،‬البته په نقدي‬ ‫ورکوونکو بنسټونو ته د کوچنیو او منځنیو تشبثاتو‪ ،‬چې د‬ ‫خدماتو ته الرسسی لوړ کړي او له دې خدماتو څخه د بازار‬ ‫الزمه مرسته وکړي‪ .‬په پایله کې د‬ ‫د مايل منځګړیتوب رول پیاوړی شوو او د مايل سیستم‬ ‫بڼه دمعاملو دتررسه کېدو دکمښت په موخه‪ ،‬چې اوس‬ ‫بازار په ښکتني پوړ کې دي‪ ،‬الرسسی پياوړی کړي‪.‬‬ ‫د ټیټو پوړيو (په ځانګړې توګه کوچنيو او انفرادي تشبثاتو)‬ ‫سلګونو کورنیو په اقتصادي وضعیت‬ ‫کې د دغو مرستو له امله هر اړخیز‬ ‫اغیزې او خوندیتوب پیاوړی شوو‪.‬‬ ‫په افغانستان کې دراکړې ورکړې سرته وسیله ګڼل کېږي‪،‬‬ ‫لومړۍ برخه تر اجرا‌‌ء او رسته رسولو الندې ده او په‬ ‫استفاده زياته کړي‪ .‬خو په دې ټکې باید ټینګار ويش چې‬ ‫بدلون رامینځته شوی‪ .‬له دغه پروګرام‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۶‬کال په اکټوبر کې د (‪ ۲۰‬میلیونه ډالرو) په‬ ‫دکارت یا موبایل له الرې دتادیاتو پر الکرتونیکي سیستم‬ ‫افغانستان کې دپانګه اچونې رسه دمرستې مرکز او له‬ ‫د افغانستان د کوچنیو پانګونو د مالتړ ادارې اصيل دنده د‬ ‫یو تن مرسته اخیستونکۍ وايي‪ " :‬له‬ ‫دغه پروګرام څخه په مننې چې زموږ‬ ‫ارزښت دویم مايل مرسته منظور او ومنل شوه‪ .‬دا مالتړیزه‬ ‫دهغې بدلون‪ ،‬ددې پروژې له نورو موخو او هدفونو‬ ‫کوچنیو پورونو څخه دمالتړ ادارې په یو لړ اقداماتو الس‬ ‫بازارموندنې اسانول دي‪ ،‬نه د يوه تخنيکي بنسټ په څېر د‬ ‫په ژوند کې یې په بشپړه توګه بدلون‬ ‫اضايف بودجه د پرمختليل او سمبال بانکي سیستم جوړولو‬ ‫شمېرل کېږي‪ .‬دا پروژه همدارنګه دبانکدارۍ سکټور‬ ‫پورې کړی‪ ،‬چې په هغو کې د ‪(TUP‬له ډیرو غریبو او‬ ‫مرستو چمتول کول دي‪.‬‬ ‫رامینځته کړ‪ .‬دغې غوا زموږ د ژوند د‬ ‫کې به ولګول يش‪ ،‬چې پر بنسټ به یې د افغانستان بانک‬ ‫مهارتونو ته دالرسيس په منظور دافغانستان له مايل او‬ ‫بیوزلو خلکو رسه مرسته) په نوم یو پروګرام هم شامل‬ ‫ دوهمه برخه‪ :‬مايل خدماتو ته د کوچنیو او منځنیو‬ ‫اړتیاو په پوره کولو کې اغیزمنه ونډه‬ ‫درلودلې"‪.‬‬ ‫وتوانیږي‪ ،‬چې د سکتوري خطرونو مدیریت په ښه ډول‬ ‫بانکدارۍ انستیتيوت رسه ددغه انستیتیوت د فعالیتونو د‬ ‫دی‪ ،‬چې تردغه پروګرام الندې اړمنو او مستحق وګړو ته‬ ‫تشبثاتو د الرسيس پیاوړتیا‪ :‬هدف دا دی چې په افغانستان‬ ‫تررسه کړي او خپل څارنیز رول پیاوړی کړي‪ .‬رسبېره پر‬ ‫پياوړي کولو په برخه کې مرسته او مالتړ کوي‪.‬‬ ‫دڅارویو دویش پروګرام په څلورو والیتونو (کونړ‪ ،‬لغامن‪،‬‬ ‫کې کوچنیو او منځنیو تشبثاتو ته د سوداګریزو بانکونو او‬ ‫دې‪ ،‬ډیر مترکز به د افغانستان بانک د کارکونکو د ظرفیت‬ ‫ په ‪ ۲۰۱۳‬کال د نومرب په میاشت کې‪ ،‬دا پروژه د ‪۶،۷‬‬ ‫بلخ او تخار) کې د ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال جوالې په میاشت کې‬ ‫کوچنیو پور ورکوونکو بنسټونو د پور ورکولو کچه لوړه‬ ‫لوړولو باندې به پانګونه ويش‪ ،‬څو د هغوی څارنیزې وړتیا‬ ‫میلیون ډالرو رسه طرح شوی ‪ ،‬تایید او منظور کړه شوه‪.‬‬ ‫په سلو کې ‪ ۱۰۰‬تطبیق شوی دی‪.‬‬ ‫کړای يش‪ ،‬چې له دې الرې مايل خدمتونو ته د دې تشبثاتو‬ ‫پیاوړې يش‪.‬‬ ‫ددی پیاوړې کوونکی بودجې له تایید څخه موخه او‬ ‫ ددې پروګرام داغیزمنتیا د لومړنیو نتیجو ارزونې لومړنۍ‬ ‫الرسسی ډاډمن يش‪ .‬د پروژې دا برخه د افغانستان د پورونو‬ ‫هدف له ځانګړو تخنیکي فعالیتونو څخه پیاوړی کوونکی‬ ‫رسوی څرګندوي ‪ ،‬چې نوموړې پروژه ترخپل مترکز الندې‬ ‫د تضمین اژانس مالتړ هم کوي‪ .‬دغه پروژه د سوداګریزو‬ ‫مالتړ دی چی د مايل سکټور د پیاوړتیا د پروژې له خوا‬ ‫ساحو کې د هغو کورنیو په تشخیص بریالۍ شوې ده‪ ،‬چې‬ ‫بانکونو تخنيکي مالتړ هم کوي‪ ،‬چې کوچنیو او منځنیو‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/11‬‬ ‫‪ ۱۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫د روغتيا برخه کې‬ ‫پرمختګونه‬ ‫ دې موخې ترالسه کولو لپاره‪ ،‬په الندې برخو کې یو شمېر‬ ‫افغانستان‪ :‬د دولتي او خصويص‬ ‫د پنځو کلونو الندي عمر لرونکو‬ ‫ځانګړي فعالیتونه په پام کې نیول شوي دي‪:‬‬ ‫او نویو زیږیدلو ماشومانو مړینه‬ ‫ • د هېواد په کچه د دولتي او خصويص مشارکت لپاره‬ ‫سکټور د مشارکت د مالتړ برنامه‬ ‫د چمتووايل په برخه کې د اړینو اقداماتو نیولو‪ ،‬د‬ ‫د دولتي او خصويص بنسټونو د سال مشورو اسانتیاوو د‬ ‫په هرو ‪ ۱۰۰۰‬ژوندو زیږونونو‬ ‫صندوق ‪ ۸۵۰۰۰۰‬ډالره‪ ،‬مايل مرسته‬ ‫کې له ‪ ۲۵۷‬او ‪۱۶۵‬څخه په ترتیب‬ ‫مشارکت مرکزي ادارې لپاره د سوداګریز پالن جوړولو‬ ‫او د دولتي او خصويص مشارکت الرښوودونو له الرې‬ ‫سره ‪ ۵۵‬او ‪ ۴۵‬ته راټیټ شوي دی‪.‬‬ ‫د اداري تشکیالتو پیاوړتیا‪،‬‬ ‫نړیوال بانک د دولتي او خصويص بنسټونو مشورو اسانتیاوو‬ ‫ • د ميل پراختیا د برنامو او لومړیتوبونو رسه د دولتي او‬ ‫د برابرولو له الرې‪ ،‬له ‪ ۲۰۱۵‬کال راهیسې د مالیې له وزارت‬ ‫د فعالو روغتیایي مرکزونو شمیر په‬ ‫خصويص مشارکت سکټوري مطابقت‬ ‫رسه په افغانستان کې د دولتي او خصويص مشارکت د د‬ ‫‪ ۲۰۰۲‬کال کی له ‪ ۴۹۶‬څخه‪۲۰۰۰‬‬ ‫ وروستی پرمختګونه د دې ښکارندوي کوي‪ ،‬چې د مالیې‬ ‫تررسه کولو لپاره د مناسبو رشایطو برابرولو په برخه کې‬ ‫ته په ‪ ۲۰۱۲‬کال کې پورته شو‬ ‫په وزارت کې‪ ،‬د د دولتي او خصويص مشارکت په برخه کې‬ ‫مرسته او د دې وزارت له موخو څخه مالتړ کوي‪.‬‬ ‫او په همدې حال کې د ښځینه‬ ‫مرکزي اداره جوړه شوې او همدارنګه د دولتي او خصويص‬ ‫د دولتي او خصويص بنسټونو د مشورو اسانتیاوو برابرولو په‬ ‫کارکوونکو شمیر په دی تاسیساتو‬ ‫مشارکت قانون جوړ شوی دی‪.‬‬ ‫موخه د مالتړ لومړنی پړاو د ‪ ۲۰۱۵‬زیږدیز کال د سپټمرب له‬ ‫میاشتې پیل او د ‪ ۲۰۱۶‬زیږدیز کال د ډسمرب تر میاشتې دوام‬ ‫کې زیات شوی دی‬ ‫‪ /‬روغتیا‬ ‫وکړ‪ ،‬چې هغه وخت‪ ،‬د دې برنامې مهمو فعالیتونو کې د‬ ‫دولتي او خصويص مشارکت په موخه د ګټورې برنامې لپاره‬ ‫د تجربه لرونکو روغتیایي‬ ‫د مالیې وزارت رسه تخنیکي او مايل مرسته‪ ،‬څو وکوالی يش‪،‬‬ ‫کارکوونکو په شتون سره په ټیت‬ ‫د دولتي او خصويص مشارکت د برنامې د پيل کولو لپاره د صحت پروګرام‬ ‫عاید لرونکي قشرکې د زیږیدنې‬ ‫اړین رشایط وپیژين او پراختیا ورکړي‪ ،‬او د بنسټونو د ميل د نړیوال بانک ‪ ۱۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫اندازې له ‪ ۱۵،۶‬سلنې ‪ ۵۰‬سلنې ته‬ ‫سرتاتیژي د پراختیا په هر اړخ کې له افغانستان دولت رسه د افغانستان د بیارغونې صندوق ‪ ۵۱۷‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫زیاتوالی موندلی دی‪.‬‬ ‫د افغانستان دولت ‪ ۳۰‬میلیونه ډالره‬ ‫مرسته وکړي‪ ،‬شامل وو‪.‬‬ ‫دې موخو ته د رسیدو لپاره‪ ،‬الندې فعالیتونه په درې برخو د روغتیا سکټورر د نوښتي پایلو د متویل د صندوق ‪ ۷‬میلیونه‬ ‫دروغتیایي خوندیتوب پوښښ‪،‬‬ ‫ډالره وړیا مرسته‬ ‫کې جوړ شول‪:‬‬ ‫چې د (‪ )PENTA3‬یا (دپنځو‬ ‫ • د دولتي او خصويص مشارکت لپاره د مناسب چاپیریال‬ ‫د پیاوړتیا د ځانګړتیاوو پیژندنه‪ ،‬چې په کې د دولتي د دې پروګرام موخه تر پوښښ الندې ساحو پراختیا‪ ،‬د‬ ‫واکسینونو مجموعه‪ :‬دیفتري‪ ،‬توره‬ ‫او خصويص مشارکتونو لپاره د اسانتیاوو برابرولو او خلکو‪ ،‬په ځانګړي ډول د بېوزلوهغو لپاره د روغتيايي‬ ‫یو شمیر روغتیايي مرکزونو ته په‬ ‫کندهار والیت کې په داسې حال کې‬ ‫ټوخله‪ ،‬تیتانوس او هیپاتیتس ‪)B‬‬ ‫مالتړ په موخه په قوانینو‪ ،‬مقرراتو او اداري جوړښتونو خدمتونو وړاندې کول او د هغوی کیفیت او همدارنګه‬ ‫د عامې روغتیا وزارت او نادولتي موسسو تر منځ د ګډ‬ ‫د ښځینه ناروغانو د ورتګ په شمېر‬ ‫په نوم یادیږي‪ ،‬له دوه برابرو څخه‬ ‫په هېواد کې د عامې روغتیا وزارت د مرشۍ رول ته ال‬ ‫کې یو لړ سپارښتنې او اصالحات شامل وو‪.‬‬ ‫هوکړه ليک له الرې د خدمتونو وړاندې کولو اوتطبيق‬ ‫کې زیاتوايل راغلی‪ ،‬کله چې په دغه‬ ‫والیت کې خلکو ته د اړینو روغتیايي‬ ‫زیاته‪ ،‬یعنې له ‪ ۲۹‬سلنې څخه ‪۶۹‬‬ ‫ • د دولتي او خصويص مشارکت لومړنیو پروژو لپاره د ډېره وده ورکول دي‪ .‬د دې پروژې له الرې د افغانستان‬ ‫مالتړ‪ ،‬چې د همدې هوکړه ليک په اساس دغه موسسې‬ ‫خدماتو په هکله د عامه پوهاوي د‬ ‫سلنې ته د لږ عاید لرونکی قشر په‬ ‫پیلینۍ څيړنې تررسه کولو او د یو شمېر پیژندل شویو په ښاري او لرې پرتو سیمو کې لومړين روغتیایي او د‬ ‫دروغتيايي خدمتونو پېژندل شوې بستې برابروي‪.‬‬ ‫کمپاینونو په الره واچول شول او پایله‬ ‫ماشومانو کې‪ ،‬چې عمرونه یې له‬ ‫پروژو په اړه لومړنۍ رسوې تررسه کولو په موخه روغتونونو لومړين خدمتونه شامل دي‪ .‬د دې پروژې له‬ ‫کې د ډاډ او باور چاپیریال رامینځته‬ ‫ دویمه برخه‪ :‬د عامې روغتیا وزارت د کادري ظرفیت‬ ‫شو‪ .‬دغه کمپاینونه د عامې روغتیا‬ ‫‪ ۱۲‬څخه تر ‪ ۲۳‬میاشتو پورې دي‪،‬‬ ‫الرې د والیتونو په کچه ميل روغتیایي سیستم غښتلی‬ ‫سکټورونو ته لومړیتوب ورکول‪ ،‬او‬ ‫او وړتیا پیاوړی کول او په دې الندې برخو کې د الزمو‬ ‫ • د دولتي او خصويص مشارکت د نویو پروژو او په کېږي‪ ،‬چې وررسه به عامې روغتیا وزارت د دې جوګه‬ ‫زیاتوالی موندلی دی‪.‬‬ ‫وزارت د «صحت» برنامې د هڅو یوه‬ ‫سیستمونو وده او پراختیا‪ :‬د سیمه يیزو ادارو پیاوړي کول‪،‬‬ ‫پایالمه بلل کیږي‪ ،‬چې په ترڅ کې یې‬ ‫له یوې خوا د روغتیايي چارو د ښځینه‬ ‫دې اړه د عامه پوهاوي د پروګرامونو تررسه کولو په يش‪ ،‬چې خپل د مرشۍ رول په ښه ډول تررسه کړي‪ .‬دغه‬ ‫د روغتیایي خدمتونو د مايل ریاست پیاوړي کول‪ ،‬د مقررايت‬ ‫ډاکټرانو او کارکوونکو په ګامرولو‬ ‫موخه د ظرفیت لوړونې او ښوونیزو ورکشاپونو په پروګرام په ټولیز ډول ‪ ۴۰۷‬میلیونه ډالره لګښت لري‪،‬‬ ‫سیستمونو رامنځته کول او د درملو د کیفیت د څرنګوايل‬ ‫رسه د ښځینه ناروغانو اړتیاوې په ښه‬ ‫د امیدوارۍ ضد ګولیو (تابلیتونو)‬ ‫چې له دې جملې څخه ‪ ۳۰‬میلیونه ډالره افغان دولت‪،‬‬ ‫الره اچول‪.‬‬ ‫ډاډمنولو په برخه کې د ظرفیت لوړول‪ ،‬له خصويص‬ ‫توګه حل کړي او له بلې خوا د مور او‬ ‫ماشوم د مړینې د پیښو په راکمولو کې‬ ‫څخه داستفادې عمومیت ( له هرې‬ ‫ وروسته د لومړي پړاو له پای ته رسېدلو څخه‪ ،‬د دغې ‪۱۰۰‬میلیونه ډالره نړیوال بانک‪ ۷ ،‬میلیونه ډالره د ناروې‬ ‫سکټورر رسه ګډې هلې ځلې‪ ،‬د روغتونونو د ظرفیتونو‬ ‫هڅې ګړندۍ يش‪.‬‬ ‫نوې الرې څخه استفاده ) په سلو‬ ‫برنامې دویم پړاو د ‪ ۲۰۱۷‬کال د جوالی په میاشتې کې پیل د روغتیایي پایلو نوښتي صندوق او ‪ ۲۷۰‬میلیونه ډالره د‬ ‫لوړول او د خدمتونو ښه کول‪ ،‬د روغتیا سکټورر د برشي‬ ‫کې له ‪ ۱۹،۵‬څخه په سلوکې‬ ‫شو‪ ،‬چې موخه یی د افغانستان دولت رسه د خصويص او افغانستان د بیارغاونې صندوق برابروي‪.‬‬ ‫رسچینو وده‪ ،‬حکومتداري او حساب ورکول‪ ،‬د روغتیایي‬ ‫‪ ۱۹،۸‬ته زیاتوالی موندلی دی‪.‬‬ ‫دولتي مشارکت لپاره د یو قانوين او اداري چوکاټ د جوړښت دغه پروګرام الندې درې برخې لري‪:‬‬ ‫معلوماتو د مدیریت پیاوړي کول او د روغتیایي خدمتونو‬ ‫لپاره د ال زیاتو تشویقي او مالتړیزو آسانتیاو برابرول په ګوته لومړۍ برخه‪ :‬د روغتونونو او روغتیایي اسايس خدمتونو‬ ‫د بد سلوک دامانتي سیستم د ښه وايل‪ ،‬دافغانستان په‬ ‫وړاندې کولو دوام او ښه والی‪:‬‬ ‫شوی ده‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/۱۳‬‬ ‫‪ ۱۲/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫داستفاده کوونکو له پاره کېفیت لرونکو تیلیفوين او انټرنیټي‬ ‫روغتیایي سیستم کې دجندر شاملول او دتدارکاتو دتررسه‬ ‫خدمتوتونو ته الرسسی ډاډمنوي‪ .‬دغه پروګرام همدارنګه د‬ ‫کولو له پاره دپرمختیا په حال کې ظرفیت دی‪.‬‬ ‫موبایل د تیلیفونونو د اپلیکشن (نرم افزار) څخه په استفاده‬ ‫ درېیمه برخه‪ :‬د پروګرامونو د مدیریت لپاره د ظرفیت‬ ‫د عامه خدماتو په ښه کولو او وړاندی کولو او د حکومت‬ ‫لوړول‪ :‬د عامې روغتیا د وزارت د الرښود د فعالیتونو د‬ ‫د سرتایژیکو سکټورونو په مدیریت کې مرسته کوي‪ .‬د دې‬ ‫سیستم د ودې او پراختیا لپاره د الزمو رسچینو مالتړ او‬ ‫پروژې له الرې دمعلومايت ټکنالوژۍ د محيل سکټورر دزیات‬ ‫متویل‪ ،‬په مرکز او والیتونو کې د اوپراتیفي او تخنیکي‬ ‫شمېر مسلکي افرادو په لرلو رسه پیاوړی او دمخابراتو او‬ ‫مرستو په ګډون‪.‬‬ ‫معلومايت ټکنالوژۍ د رشکتونو لپاره هم دوام لرونکې مالتړ‬ ‫ په تیرو لسو کلونو کې په افغانستان کې روغتیایی‬ ‫برابر کړي‪.‬‬ ‫سیستم د لیدنې وړ پرمختګونه کړي دی‪ ،‬چی په هغه کی‬ ‫ تر ټولو مهم فعالیتونه‪ ،‬چې د دې پروژې اړوند محور‬ ‫د دولت قوي رهربي‪ ،‬د عامه روغتیا مناسبې پالیسۍ‪ ،‬د‬ ‫کې بشپړ شوی‪ ،‬هغه د ‪ ۱۰۰۰‬کیلومرته په اوږدوايل د نوري‬ ‫نویو خدمتونو وړاندې کول‪،‬د پروګرامونو دقیق ارزونه او‬ ‫فایربجوړښت پروژه ده‪ .‬د نوري فایرب پراختیا او پيل کول د‬ ‫څارنه او انکشايف مرستې څخه باید ستاینه او یادونه ويش‪.‬‬ ‫هېواد په شامل او شامل ختیځ کې وروستۍ شوې او د افغان‬ ‫د کورنیو په رس د شمیر ( د ‪ ۲۰۰۳‬څخه تر ‪ ۲۰۱۱‬پورې‬ ‫ټیلیکام رشکت ته سپارل شوې ده‪.‬‬ ‫) څخه ښکاري‪ ،‬چې د میندو او ماشومانو په مړینو کې‬ ‫ د مرکزي الرو باندې‪ ،‬یعنې د یکاولنګ‪ ،‬کنړ‪ ،‬کاپیسا او‬ ‫لږوالی راغلی دی‪.‬‬ ‫غالم خان پر لور او د بامیان – مزاررشیف پر لوریو باندې کار‬ ‫ په دې برسیره بیا هم په روغتیایي خدمتونو کې د‬ ‫وروستی شوی او ټاکل شوې‪ ،‬چې ډیر ژر افغان ټیلیکام په‬ ‫کیفیت او اندازی په ښه وايل برسیره د میندو او د نویو‬ ‫واک کې ورکړل يش‪.‬‬ ‫زیږیدلو او د پنځوکلونو الندې عمر ماشومانو مړینو کچه‬ ‫ د معلومايت ټکنالوژۍ د مهارتونو د ودې پروګرام کې‬ ‫له هغې منځنۍ اندازی څخه ټیټه ده‪ ،‬چې د ټیټو عوایدو‬ ‫شاوخوا ‪ ۲۳۰۰‬افغانانو زده کړه کړې‪ ،‬چې له دې ډلې څخه‬ ‫درلودونکو هیوادونو له پاره په پام کې نیول شوي دي‪ ،‬چې‬ ‫څه باندې ‪ ۴۰۰‬تنه یې ښځې وي‪ .‬له بلې خوا شاوخوا ‪۱۵۰۰‬‬ ‫دا ښځوته اړتیاوړ خدمتونو ته دالس رسۍ په الره کې د‬ ‫تنو هغه زده کړیاالنو ته یې د کار موندنې نندارتون جوړ‬ ‫خنډونو بیانونکی دي ‪ .‬افغانستان همدارنګه په نړۍ کې‬ ‫شوی‪ ،‬چې د کار پر مهال یې زده کړې کولې‪.‬‬ ‫د خوار ځواکۍ د لوړې اندازې او کچې درلودونکی دی‪.‬‬ ‫ د افغان ټیلیکام مخابرايت رشکت لخوا د ګرځنده ټلیفون‬ ‫څه باندې ‪ ۲۰۰۰‬افغانان (چې شاوخوا ‪ ۴۰۰‬تنه یی‬ ‫‪ ۴۱‬سلنه ماشومان ‪،‬چې له پنځوکلونو څخه راښکته عمر‬ ‫ښځینه زده کوونکې دي ) د افغانستان د مخابراتو‬ ‫له الرې د دولتي خدمتونو وړاندې کولو لپاره یو بنسټ‬ ‫او معلومايت تکنالوژۍ د پراختیا پروژې د معلومايت‬ ‫لري د خوار ځواکۍ څخه ځوریږي‪ .‬ډیر ماشومان او میندې‬ ‫پرانیستل شوو (د موبایل خدمتونو بنسټ)‪ .‬مته کیږي‪ ،‬چې‬ ‫تکنالوژۍ د مهارتونو د ودې برنامې الندې‪ ،‬روزنه‬ ‫د ویټامینونو او مرنالونو له کموالی رسه مخامخ دي‪.‬‬ ‫ترالسه کړې ده‪ .‬دغه پروژه په افغانستان کې‬ ‫د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ وزارت لخوا به يو شمېر‬ ‫دننه د معلومايت تکنالوژۍ صنعت له خصويص‬ ‫ دلنګون او زیږون پروخت په افغانستان کې دمیندو‬ ‫دولتي وزارتونو کې د ټولو انټرنیټي خدمتونو کارونکو (جي‬ ‫رشکتونو څخه مالتړ کوي‪ ،‬ترڅو په په پراخه کچه‬ ‫دمړینې شمیر او اندازه په هرو سلو زرو ژوندي زیږونو‬ ‫اس ام) او ( تري جي) لپاره‪ ،‬د ګرځنده ټلیفون خدمتونو‬ ‫د معلومايت تکنالوژۍ په برخه کې ماهرین او‬ ‫وړ متخصصین وروزل يش او ټولنې ته د خدمت‬ ‫کې ‪ ۱۶۰۰‬مړينې په ‪ ۲۰۰۲‬میالدي کال کې ‪ ،‬په بې سارې‬ ‫وړاندې کولو د ټاکنې انتخاب او په دې اړه د خدمتونو‬ ‫لپاره جوګه يش‪.‬‬ ‫ډول راکمه شوې ده‪ .‬دافغانستان دنفوس روغتیایي رسوې‬ ‫برابرول به د ‪ ۲۰۱۷‬زیږدیز کال په اکټوبر کې د د مخابرايت‬ ‫‪ /‬زیر بناء‬ ‫زیږونو او والدتونو دپیښو تر پوښښ الندې راوستلو له‬ ‫په رپوټ کې‪ ،‬چې پر ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال دمرکزي احصائیې‬ ‫شبکو او یادو وزارتونو ترمنځ د هوکړه لیک له السلیک‬ ‫ګراف رسه پوره توپیر لري (په اوس وخت کې ‪ ۵۰،۵‬سلنه‬ ‫د ادارې له خوا او د امریکا متحده ایالتونو دپرمختیایي‬ ‫وروسته‪ ،‬پرانیزي او په کار به پیل وکړي‪.‬دغه کمیټه ټولو‬ ‫دافغانستان د مخابراتو او معلومايت‬ ‫زیاتوالی نسبت ‪ ۲۰۰۳‬میالدي کال کې ‪ ۱۵،۶‬سلنې ته لیدل‬ ‫ادارې په مايل مرسته تررسه شوی ده‪ ،‬په هر ‪ ۱۰۰‬زره‬ ‫اتباعو ته دا فرصت ورکوي‪ ،‬چې د موبایل د یو سیټ په لرلو‬ ‫کیږي)‪ .‬لکه څنګه چې دروغتیایي ساتنو او څارنو دکیفیت‬ ‫ژوندي زیږونې او والدت کې دمیندو دمړینې ‪۱۲۹۰‬‬ ‫دعامه خدمتونو له بنډل (بستې) څخه ګټه واخيل‪.‬‬ ‫ټکنالوژۍ د ودې پروژه‬ ‫ښه والی په بیالبیلو روغتیایي نظرسنجولو کې‪ ،‬روغتیایي‬ ‫مړينې یادونه شوې ده‪ .‬په دې ترتیب‪ ،‬په دې رسوې کې‬ ‫ له نوښتونو څخه دمالتړ پروګرام په دوو دورو کې ‪۱۵‬‬ ‫دنړیوال بانک ‪۵۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫خدمتونو ته فزیکي الس ريس (د ‪ ۲۰۰۲‬میالدي کال په‪‎‬پرتله‬ ‫څرګندیږي‪ ،‬چې دمړینې اندازه به لوړه اټکل شوې وي‪.‬‬ ‫ځایي او محيل نوښتګرو بنسټونو ته دهغوی دهغو طرحو له‬ ‫روغتیایي اسانتیاوو ته دالس رسی څلور برابره زیاتوالی)‬ ‫دملګرو ملتونو دمیندو دمړینې اندازې داټکل کاري ډله په‬ ‫امله‪ ،‬چې څنګه کولی يش دکرنې‪ ،‬پوهنې او روغتیا په ګډون‬ ‫دغه پروژه په دې سکټورر کې دمخکينۍ پروژې‬ ‫او داغیز کولو په نورو شاخصونو کې پرمختګ (دمثال په‬ ‫پام کې لري‪ ،‬چې ددغه رسوې شمیرنې او معلومات ځانته‬ ‫په بیال بیلو برخو کې دستونزو او ننګونو دله مینځه وړولو‬ ‫دبریالیتوبونو او السته راوړنو دپراختیا او پیاوړتیا او د‬ ‫ډول‪ :‬تر پنځو کلونو دراښکته عمرلرونکو ماشومانو مړینه‪،‬‬ ‫داستناد په توګه وبويل او په افغانستان کې دزیږون او‬ ‫له پاره مرسته وکړي ‪ ،‬جایزې ورکړي دي‪.‬‬ ‫وروستي پړاو د تررسه کېدو لپاره تطبیقیږي‪ .‬نوموړې پروژه‬ ‫په هرو ‪ ۱۰۰۰‬زیږونو کې ‪ ۵۵‬مړينه) راڅرګند شوی دی‪.‬‬ ‫والدت پرمهال دمیندو دمړینې په اړه نوې شمیرې او ارقام‬ ‫ د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ په برخه کې د‬ ‫داړیکو او ارتباطاتو دپراختیا لپاره دپالیسۍ او مقرراتو اصالح‬ ‫نورې اړوندې رسوې ګانې هم دمیندو دمړینې شمیره له‬ ‫وړاندې کړي‪.‬‬ ‫سوداګریزو مالتړو نوی تاسیس شوی اداره دمخابراتو د‬ ‫او سمون او دزیربنايي سرتاتیژیکو پانګې اچونو مالتړ کوي او‬ ‫‪ ۱۲۹۰‬څخه لږه اټکل کړې ده‪.‬‬ ‫دافغانستان دنفوس دروغتیا رسوې اوسني اټکلونه دبریالیو‬ ‫پايلې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪ ۱۴/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫د افغانستان پرمختګ او ودې لپاره د معلوماتي ټکنالوژۍ او‬ ‫ارتباطاتو په برخه کې د ځوانانو د مهارتونو لوړولو مهم رول‬ ‫ د معلوماتي او مخابراتي ټکنالوژۍ په برخه کې په افغانستان کې د ورځ تر بلې د زیاتیدونکو اړتیاوو د‬ ‫ •‬ ‫پوره کولو په موخه‪ ،‬ترهرڅه وړاندې لیواله ځوانان وپیژندل شول‪ ،‬وروسته بیا هغوی ته په ښوونیزو‬ ‫پروګرامونو کې د ګډون موقع برابره شوه‪.‬‬ ‫ دا ښوونیز پروګرامونه د افغانستان د مخابراتو او معلوماتي ټکنالوژۍ د ودې پروژې د موخو پر بنسټ‬ ‫ •‬ ‫ډیزاین او د مالوماتي ټکنالوژۍ د برخې د پانګوالو د هڅو او نوښتونو د مالتړ او هڅونې په موخه پلي‬ ‫شوي دي‪.‬‬ ‫ •‬ ‫ په ټولیزه توګه دا پروژه د افغانستان د مخابراتو او مالوماتي ټکنالوژۍ د سکټور د پراختیا مالتړ کوي‪.‬‬ ‫تنه ځوانان‪ ،‬چې د خپلو کمپیوټرونو پاڼو ته ګوري‪ ،‬د (مایکروسافټ‬ ‫ټکنالوژي) په رشکت کې‪ ،‬چې په دې وروستیو کې د معلومايت ټکنالوژۍ‬ ‫او ارتباطاتو په برخه کې په کابل کې جوړ شوی‪ ،‬په کار بوخت دي‪.‬‬ ‫لس‬ ‫هغوی په خپل کاري دفرت کې د خپلو کورين او بهرنیو پیرودونکو لپاره د بیالبیلو‬ ‫کمپیوټري پروګرامونو په ډیزاین او پراختیا په برخه کې فعالیت کوي‪.‬‬ ‫ د خونې په بله څنډه کې‪ ۲۹ ،‬کلن احمد شاه‪ ،‬چې د مایکرو سافټ ټکنالوژۍ‬ ‫رشکت له مهمو مسوولینو ګڼل کیږي‪ ،‬د میز تر شاه لیدل کیږي‪ " .‬کله چې په ‪۲۰۱۴‬‬ ‫کال کې له پوهنتون څخه فارغ شوم‪ ،‬زه او زما درې تنه ټولګیوال په دې فکر کاوه‪ ،‬څو‬ ‫یوه ورځ به وتوانیږو‪ ،‬چې خپل رشکت پرانیزو‪ ،‬خو هغه مهال دا نظر زموږ لپاره یوازې‬ ‫یو خوب ګڼل کیده"‪ .‬احمد شاه د دې ترڅنګ زیاتوي‪ " :‬اوس مهال زه د یوه رشکت‬ ‫خاوند یم"‪.‬‬ ‫ د مایکرو سافټ ټکنالوژي رشکت د هغه ‪ ۲۲‬نورو رشکتونو په کتار کې راځي‪ ،‬چې‬ ‫نوي جوړ شوي او په دې توانیديل‪ ،‬څو د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ وزارت د‬ ‫مخابراتو او معلومايت ټکنالوژي د سکټور د ودې پروژې لخوا مالتړ ترالسه کړي‪ .‬دا‬ ‫پروژه‪ ،‬افغان ځوانان د معلومايت او مخابرايت ټکنالوژۍ د سوداګرۍ مدیریت په برخه‬ ‫کې ښوونه ورکوي‪ .‬د دې پروژې څخه ګټه اخیستونکي ډيری هغه افغان ځوانان دي‪،‬‬ ‫چې د معلومايت او مخابرايت ټکنالوژۍ په برخه کې د تخصيص هر اړخیزو مهاراتونو‬ ‫له الرې نورو ته د کار کولو زمینه برابره کړم‪ .‬دا زما او زما هیواد لپاره یوه السته راوړنه‬ ‫ترالسه کولو ته لیوالتیا لري‪.‬‬ ‫ګڼل کیږي‪.".‬‬ ‫ " موږ د سوداګرۍ د پالن جوړونې‪ ،‬د سیستمونو مدیریت‪ ،‬اداري او بازارموندنې‬ ‫په برخو کې زدکړه وکړه‪ ،‬چې اوسمهال د اړینو مهارتونو په ترالسه کولو رسه په دې‬ ‫“‬ ‫د ښوونیزو پروګرامونو د پام وړ پایلې‬ ‫توانیديل یو‪ ،‬چې اوسمهال د مالومايت ټکنالوژۍ خپل رشکتونه جوړ او مرشي یې‬ ‫له ‪ ۲۰۱۳‬زیږدیز کال راهیسې‪ ،‬د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ وزارت په مرشۍ‬ ‫وکړو‪ ".‬د نوي جوړ شوي رشکت بنسټ ایښودونکی احمد شاه دا څرګندونې کړې‪،‬‬ ‫ د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ د یوې پروژې‬ ‫د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژي د ودې پروژه په دې توانیدلې‪ ،‬څو شاوخوا ‪۲۰۰۰‬‬ ‫چې په دې وروستیو کې په کابل ښار کې د کار رقابتي بازار کې یې خپل فعالیت پیل‬ ‫تنو ښځو او نارینه وو ته د دې سکټور په بیالبیلو برخو کې ښوونه ورکړي‪ .‬مهري‬ ‫کړي‪.‬‬ ‫نجیم د دې ښوونیزو پروګرامونو یوه زده کوونکې‪ ،‬چې د دې پروګرام د ډیټابیس‬ ‫ د احمد شاه رشکت شاوخوا ‪ ۳۰۰‬کورين او بهرين پیرودونکیو ته په ټول افغانستان‬ ‫څلور میاشتنې ښوونیز برنامه کې یې ګډون کړی وو‪ ،‬داسې وايي‪ "::‬دا زما په شان‬ ‫ښځو لپاره یوه غوره موقع وه‪ ،‬او په دې وتوانیدمل‪ ،‬چې د خپلو کاري اړتیاوو په‬ ‫کې بیالبیل خدمتونه وړاندې کوي‪ ،‬چې د روغتیا او پوهنې په برخو کې یو شمیر‬ ‫دولتي ادارې‪ ،‬خصويص رشکتونه‪ ،‬نادولتي بنسټونه او بانکونه د نوموړي پیرودونکي‬ ‫د مالتړ له الرې وهڅول شوم‪ ،‬څو ځان لپاره یو ‬ ‫ خصويص رشکت جوړ کړم‪ .‬دا زما او زما هیواد لپاره‬ ‫برخه کې زدکړه وکړم‪ .‬ښوونیز نصاب ډیر زیات په متفاوت ډول جوړ شوی وو او د‬ ‫دي‪ .‬هغه په خپلو خربو کې وايي‪ " :‬موږ د مايل خدمتونو مدیریت‪ ،‬د معلوماتو‬ ‫”‬ ‫ښوونیز پروګرام تګالره هم په ګټور ډول پيل شوه"‪ .‬مهري زیاتوي‪ " :‬ډیر ښه ښوونیز‬ ‫د آرشیف مدیریت‪ ،‬د برشي رسچینو سیستمونو‪ ،‬د ویزې او بلنلیک د پروسس‬ ‫پروګرام وو‪ ،‬چې د هغه په مرسته وتوانیدمل‪ ،‬څو ځان لپاره دنده پیدا کړم‪ ،‬که چیري‬ ‫سیستمونو او یو شمیر نورو پروګرامونو په پراخولو وتوانیدلو‪ .‬رسبیره پر دې‪ ،‬موږ د‬ ‫په دې پروګرام کې مې ګډون نه وای کړی‪ ،‬نو ډیر ژر به مې دنده نه وای موندلې"‪.‬‬ ‫ دا پروګرام په داسې ډول جوړ شوی‪ ،‬څو د هغه افغان ځوانانو اړتیاوې او‬ ‫غوښتنې پوره کړي‪ ،‬چې غواړي‪ ،‬د معلوومايت او مخابرايت ټکنالوژۍ په سکټور کې‬ ‫بریښنا پاڼو د جوړولو‪ ،‬ګرافیک او تبلیغاتو په تررسه کولو کې هم بیالبیل خدمتونه‬ ‫تررسه کوو"‪.‬‬ ‫ احمد شاه د خپل رشکت په لومړي پړاو کې‪ ،‬یوازې څلورو کسانو په کار پیل وکړ‪.‬‬ ‫یوه سرته السته راوړنه ګڼل کیږي‪.‬‬ ‫ښکیل يش او په دې رسه هغوی د دې پروژې له خدماتو څخه په مستقیم ډول‬ ‫نوموړی د مخابرايت او ملعومايت ټکنالوژۍ د ودې پروژې له الرې د سوداګرۍ او‬ ‫مايل مرستې ترالسه کړې او هغوی نه یوازې په دې برخه کې خصويص رشکتونه‬ ‫مدیریت د پراختیا په برخو کې د ښوونیزو پروګرامونو په موندلو رسه وتوانید‪ ،‬څو په‬ ‫پرانیستل‪ ،‬بلکې د افغانستان د مخابرايت سکټور په برخه کې شته اړتیاوې هم‬ ‫خپل کاري ډله کې ګڼ شمیر نور کارکوونکي هم په دنده وګامري‪ ".‬کله چې خپله‬ ‫–احمد شاه ‪ ،‬ځوان پانګوال او د معلومايت ټکنالوژۍ د رشکت بنسټ ایښودونکی‪ ،‬کابل ښار‬ ‫بشپړې کړي‪ .‬که څه هم په افغانستان کې مخابرايت او معلومايت ټکنالوژۍ صنعت‬ ‫مخینه په ‪ ۲۰۱۴‬کال کې را یاده کړم‪ ،‬هغه مهال د کار په لټه کې وم او خپل راتلونکي‬ ‫ډیر نوی ده‪ ،‬خو مته کیږي‪ ،‬چې ډیر ژر به دا سکټور د اقتصادي ودې په یوه‬ ‫ته مې اندیښنه لرله‪ .‬خو له نیکه مرغه چې د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ وزارت‬ ‫ځواکمن سکټور بدل يش‪.‬‬ ‫د پراختیايي پروژې د مالتړ په ترالسه کولو رسه اوس توانیدلی یمه‪ ،‬څو د خپل رشکت‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/17‬‬ ‫‪ ۱۶/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫وزارت د معلومايت ټکنالوژۍ دانستیتوت په ساحه کې جوړه‬ ‫شوې او ‪ ۲۰‬نوي سوداګریز بنسټونه په دې مرکزکې د زده‬ ‫کړې په پروګرام کې شامل شوي دی‪ .‬تراوسه پورې د مخابراتو‬ ‫او معلومايت ټکنالوژۍ وزرات د ظرفیت لوړولو په پروګرام‬ ‫کې د دغه وزارت ‪ ۴۰۰‬تنه کارکوونکو زده کړه کړې ده‪.‬‬ ‫د افغانستان د غله جاتو د سرتاتیژیکو‬ ‫زیرمو پروژه‬ ‫‪ ۲۰،۳‬میلیون ډالره وړیا مرسته د نړیوال بانک لخوا‬ ‫‪ ۹،۷‬میلیون ډالره وړیا مرسته د جاپان د ټولنیزې پراختیا‬ ‫د صندوق لخوا‬ ‫ټاکل شوې‪ ،‬چې دا پروژه د غله جاتو د سرتاتیژیکو زیرمو په‬ ‫ځانګړې توګه د غنمو د ذخیره کولو په برخه کې د کرنې‪،‬‬ ‫اوبولګولو او مالدارۍ له وزارت رسه مرسته وکړي‪ ،‬څو په‬ ‫بیړنیو حاالتو کې د اړینو افغان کورنیو د اړتیاوو پوره کولو‬ ‫کې مرسته وکړي او په ورته حال کې مته ده‪ ،‬څو د غله جاتو‬ ‫د زیرمو مدیریت ښه او ګټور کړي‪.‬‬ ‫ ټاکل شوې‪ ،‬چې دا پروژه‪ ،‬شته دوه زیرمې بیاځلې ورغوي‬ ‫او شاوخوا څلور نورې سرتې زیرمې جوړې کړي‪ .‬همدارنګه‬ ‫مته کیږي‪ ،‬چې دا پروژه به د یادو زیرمو د مدیریت او‬ ‫فعالیتونو د تنظیم په موخه ټول اداري او برشي اړتیاوې‪،‬‬ ‫چمتو او تدارک کړي‪ .‬د دې وړاندوینه کیږي‪ ،‬چې د دې‬ ‫پروژې د ‪ ۵‬کال په پای کې به د ‪ ۲۰۰‬زره میرتیک ټن غنمو‬ ‫د ذخیره کولو لپاره سرتاتیژیکې زیرمې جوړې کړي‪ ،‬چې دا‬ ‫زیرمې به د ‪ ۶‬میاشتو لپاره د هېواد د شاوخوا ‪ ۲‬میلیونه وګړو‬ ‫د اړتیاوو پوره کولو وړتیا ولري‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د غله جاتو د سرتاتیژیکو‬ ‫ د دې پروژې د بشپړولو لپاره د نړیوال بانک د مايل مرستې‬ ‫زېرمو پروژه له مستحقو افغان کورنیو رسه په‬ ‫بیړنیو رشایطو کې مرسته کوي‪ ،‬ترڅو اړمنو‬ ‫د ژمنو رسبېره‪ ،‬مته ده‪ ،‬چې د جاپان دولت د پالیيس او برشي‬ ‫وګړو ته د ژوند لومړنۍ اړتیاوې برابرې يش‪.‬‬ ‫ځواک د پراختیايي مرستو له الرې هم ‪ ۱۱،۴۵‬میلیونه ډالره‬ ‫تولید ستیشنونه چی د لیږدیدونکی انرژي د (کاسا‪)۱۰۰۰ -‬‬ ‫لګښت ‪ ۱،۱۷‬میلیارده ډالر اټکل شوی‪ ،‬چې ددې پروژې‬ ‫مته کیږي‪ ،‬چې د دغې پروژې د فعالیت د‬ ‫پنځم کال په پای کې به د غنمو د زېرمو‬ ‫له دې پروژې رسه مرسته ويش‪.‬‬ ‫له الری برابروي‪ ،‬ځینی سټیشنونه‪ ،‬لکه د توکتوګول سټیشن‬ ‫دتطبیق داړتیا وړ لګښتونو او پانګې ورکړه‪ ،‬دافغانستان‬ ‫ظرفیت ‪ ۲۰۰‬زره میرتیک ټنو ته لوړ يش‪.‬‬ ‫د قرغیزیستان په جمهوریت کي او د نوریک سټیشن په‬ ‫دبیارغونې او پرمختیا بانک‪ ،‬اسالمي پرمختیایي بانک‪،‬‬ ‫د منځنی اسیا څخه جنويب اسیا ته د‬ ‫تاجکستان کې د پخوا څخه فعال دي‪.‬‬ ‫داروپایي اتحادیې دبیارغونې او پرمختیا بانک ‪ ،‬دامریکا‬ ‫ د پروژې د مايل وجوه څخه ‪ ،‬افغانستان به هم ‪۳۱۶،۶‬‬ ‫متحده ایاالتونو دولت‪ ،‬دبریتانیا دشاهي دولت دنړیوالې‬ ‫بریښنا د لیږد پروژه (کاسا – ‪)۱۰۰۰‬‬ ‫میلیون امریکایی ډالره د پرمختیا د نړیوالې ادارې په چوکاټ‬ ‫پرمختیا اداره او دامریکا متحده ایالتونو دنړیوالې پرمختیا‬ ‫دپرمختیا د نړیوالې ادارې‪ ۵۲۶،۵‬میلیون ډالر کردټ او‬ ‫کې له وړیا مرستو څخه تر السه کړي‪ .‬دا پیسې به د ‪۵۶۰‬‬ ‫اداره په غاړه لري‪.‬‬ ‫وړیا مرسته‬ ‫کیلومرت په حدود کې د لیږد د شبکې د متویل او جوړولو او‬ ‫ د (کاسا‪ )۱۰۰۰ -‬پروژه د ‪ ۱۲۰۰‬کیلومرتو څخه زیاته‬ ‫دغه دبريښنا دانتقال زيربنايي پروژه به سودا ګريز او‬ ‫د هیواد شاملی او ختیزو والیتونو له الرې د متصل کولو له‬ ‫د بریښنا د لیږد پروژه ‪ ،‬دبریښنا انرژي د تاجکستان او‬ ‫جوړښتي ترتيبات په افغانستان‪ ،‬قرغیزستان‪ ،‬پاکستان او‬ ‫پاره به ولګول شی‪.‬‬ ‫قرغیزستان د بریښنا د تولید سټیشنونو څخه د پاکستان او‬ ‫تاجکستان هیوادونکي او همدارنګه دپايښت لرونکې ‪١٣٠٠‬‬ ‫ هیله کیږي چی د ‪ ۳۰۰‬میګاواټه بریښنا په واردولو رسه‬ ‫افغانستان کې سب سټیشنونو ته بریښنا لیږدوي‪ ،‬رامینځته‬ ‫ميګاواټه سوداګريزې بريښنا له پاره داړتياوړ زير بناوې هم‬ ‫د (کاسا‪ )۱۰۰۰ -‬پروژې له الرې به په افغانستان کی زیاتې‬ ‫کوي‪ .‬دا پروژه د مهندسۍ طرح ‪ ،‬د لیږد د شبکو جوړول او‬ ‫ترالس الندې ونييس‪.‬‬ ‫کورنۍ او سوداګریز بنسټونه د بریښنا له شبکو رسه وتړل‬ ‫تر رسه کول او دوه تبدیلونکي سټیشینونه هم متویلوي‪ .‬د‬ ‫ د کاسا‪ ۱۰۰۰ -‬پروژې دتطبیق له پاره داړتیاوړ پانګه او‬ ‫يش‪ .‬په افغانستان کې د بریښنا رشکت‪ ،‬چی د بریښنا د‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/19‬‬ ‫‪ ۱۸/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫دترخیص مخزنونه‪ ،‬پایښت لرونکې نوې جوړنه ‪ ،‬دګمرکي‬ ‫ ددې پروژې له نوې جوړښت او ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال‬ ‫دزیربناوو نوې رغونه او جوړونه ‪ ،‬دتخنیکي مرستو وړاندې‬ ‫دجوالې په میاشت کې ددې پروګرام دفعالیتونو د دوام‬ ‫کولو او په کلیدي برخو کې ظرفیت جوړونه دګمرکي‬ ‫له پاره دپیاوړې کوونکي مايل وجهې پرتامین باندې له‬ ‫ادارې دنویو او مډرنو الرو چارو دمعريف کولو په منظور‪،‬‬ ‫موافقې وروسته‪ ،‬په ‪ ۲۱۷‬زره هکټاره ځمکه کې داوبو‬ ‫دګاونډیو هیوادونو له ګمرکي ادارو رسه دهمکارۍ دښه‬ ‫لګولو سیستم او لږ شمیر داوبو کوچني بندونه جوړ‬ ‫وايل په منظور اغیزناک میکانیزمونه او باالخره دګاونډیو‬ ‫او بیارغول شوي دي‪ ،‬له دې رسه یو ځای دغه پروګرام‬ ‫هیوادونو په ګمرکونو کې له کړنو او اجرااتو څخه دڅارنې‬ ‫دهوا پیژندنې ‪ ،‬اوبو خدمتونو داسانتاوو د سیستمونو په‬ ‫دسیستمونو زیات ښه والی‪ ،‬دیو اتوماتیک او خپلې کاري‬ ‫تاسیسولو توانیدلی دي‪.‬‬ ‫خربوونکي میکانیزم له الرې‪.‬‬ ‫ داوبو لګولورسچینو په برخه کې په مجموعي ډول ‪۱۶۲‬‬ ‫ له بلې خوا نوموړی مرسته د سوداګریزو اطالعاتو دیو‬ ‫داوبو لګولو دشبکې طرحې رامینځته شوي‪ ،‬چې له هغو‬ ‫ویب سایټ (‪ )TIP‬دطرحې ‪ ،‬واحدې ميل کړکۍ (‪)NSW‬‬ ‫څخه داوبو لګولو درسچینو په اړوندو سیمو کې ‪۱۶۵۰۰۰‬‬ ‫او همدارنګه دزده کړې دميل نصاب دپرمختیا او تدریيس‬ ‫هکټاره ځمکه (دپروژې دپای ته رسیدو په پرتله‪ ،‬چې‬ ‫موادو برابرول هم متویلوي‪.‬‬ ‫‪ ۲۶۷۰۰۰‬هکټاره ځمکه ترپوښښ الندې نیيس) خړوبوي‪.‬‬ ‫ اسیکوډا "د ګمرکي معلوماتو د تولید اتومات سیستم"‬ ‫ د اوبو د کوچني بند په برخه کې‪ ،‬د ‪۲۲‬کوچنیو بندونو‬ ‫اوسمهال د افغانستان په ‪ ۱۳‬ګمرکونو کې د ګمرکي‬ ‫د لومړنی ارزونې په ترڅ کې د سیند په شاميل کاسه کې د‬ ‫معلوماتو د تولید سیستم د نړیوالې اعالمیې پر بنسټ‪،‬‬ ‫شپږو غوره بندونو لومړنی مطالعه تر رسه شوه‪ .‬په پام کې‬ ‫فعاله شوی دی‪ .‬په ورته مهال‪ ،‬د اسیکوډا نړیوال ترانزیت‬ ‫ده چې تفصیيل ټولنیزه او محیطي مطالعه به یې هم تر‬ ‫نړیواله اداره‪ ،‬د افغانستان د ګمرکونو په اوو مهمو‬ ‫رسه يش‪.‬‬ ‫دهلیزونو کې فعاله شوي‪ ،‬د اسیکوډا د خطرونو د مدیریت‬ ‫ دهایدرو میتیورولوژی په برخه کې ‪ ۱۲۷‬ایستګاوو‬ ‫اداره د سوداګریزو توکو د ترخیص په ‪ ۱۰‬کورنيو مرکزونو‪ ،‬د‬ ‫او دواورې داندازه کولو هاریدرو لوژیک ‪ ۵۶‬ایستګاوو‪،‬‬ ‫اسیکوډا د قیمت ټاکنې د کنټرول اداره د سوداګریزو توکو‬ ‫نصبولو کار‪ ،‬چې په بیالبیلو پنځو سیندنیو حوزو کې واقع‬ ‫د ترخیص په ‪ ۷‬مرکزونو او د توکیو د واردولو او صادرولو د‬ ‫دی‪ ،‬دوام لري‪ .‬رسبیره پردی دکیبيل تګلورې ‪ ۴۰‬پایګاوي‪،‬‬ ‫کنرتول ادارې د هېواد په څلورو ګمرکونو کې فعاله شوي‬ ‫د هایدرولوژۍ په ایستګاوو کې داندازه اخیستنې دجریان‬ ‫دي‪.‬‬ ‫له پاره نصب شوې دي‪.‬‬ ‫ د ګمرک – له – ګمرک رسه د همکاریو هوکړه لیک‪،‬‬ ‫د تاجکستان – افغانستان او ایران – افغانستان هېوادونو‬ ‫دګمرکی اصالحاتو او سوداګریزو اسانتیاوو‬ ‫د دولتي چارواکو لخوا السلیک شوې‪ .‬د تاجکستان او‬ ‫د اوبو لګولو د سیستم د رغونې او‬ ‫افغانستان د ګمرکونو ترمنځ په چټک ډول‪ ،‬د ګمرکي‬ ‫دویمې پروژې متویل په منظوردپیاوړی‬ ‫پراختیا پروژې لخوا د اوبو لګولو د‬ ‫شبکو جوړول‪( .‬ب) د هرات والیت په بیالبیلو سیمو کې‬ ‫تامین دنده لري‪ ،‬همدارنګه د انرژی او اوبو وزارت‪ ،‬چی‬ ‫سیستمونو بیا رغونه د دې المل شوي‪،‬‬ ‫معلوماتو د تبادلې بهیر‪ ،‬د ‪ ۲۰۱۶‬زیږدیز کال په فربوري‬ ‫کوونکی مايل مرستې تامین‬ ‫د بریښنا رسولو د شته شبکو پراختیا‪ ،‬پیاوړتیا او بیارغول‪،‬‬ ‫ددې پروژې فعالیتونو د تطبیق مسوولیت په افغانستان‬ ‫چې د کرنیزو محصوالتو په کرنه او‬ ‫حاصالتو کې زیاتوالۍ رامینځته يش‪،‬‬ ‫میاشت کې په ژوندي ډول فعال او وآزمویل شو‪ .‬د‬ ‫دنړیوال بانک ‪ ۲۱،۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫افغانستان د ګمرکونو د برخې د چارواکو خربې اترې‬ ‫څو هغه له نویو جوړ شویو شبکو رسه ونښلول يش‪ .‬او (ج)‬ ‫کې په غاړه لري‪ .‬همدارنګه په دې فعالیتونو کی د پروژې د‬ ‫چې دغې آسانتیا په خپل وار رسه د‬ ‫کلیوايل سیمو خلک هڅويل‪ ،‬ترڅو په‬ ‫په متحده عريب اماراتو او ترکیې کې هم د ګمرکونو له‬ ‫دپیاوړی کوونکی مايل مرستې تامین دګمرکي اصالحاتو او‬ ‫د راتلونکو ‪ ۵‬کلونو څخه په کمه موده کې په کلیو کې د‬ ‫جوړولو او عملیاتو له پاره امنیتي مدیریت هم شامل دي‪.‬‬ ‫نویو کرنیزو زیربناو کې خپلې پانګه‬ ‫چارواکو رسه پیل شوي او ټاکل شوې‪ ،‬چې ډیر ژر به د یادو‬ ‫سوداګریزو اسانتیاوو ددویمې پروژې دفعالیتونو د دوام له‬ ‫ملریزې بریښنا د تولید د شبکو او د ترکیبي بریښنا د تولید‬ ‫اچونې زیاتې کړي‪ .‬نوموړې پروژه‬ ‫د هرات د بریښنا پروژه‬ ‫هوډ لري‪ ،‬چې د اوبو لګونې د پراخ‬ ‫هېوادونو ترمنځ د ګمرکي مرستو تړونونه السلیک يش‪.‬‬ ‫پاره‪ ،‬مطلوبې پرمختیایي موخې ته درسیدو په الر کې دمايل‬ ‫د کوچنیو شبکو جوړول‪.‬‬ ‫شمیر سیستمونو په بیارغونې او‬ ‫ د دې سیستم د فعالیت لپاره د اړینو بنسټونو د جوړولو‬ ‫متویل د تشې او خالء رفع کولو سبب ګرځي‪ ،‬دافغانستان‬ ‫‪.‬‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۶۰‬میلیونه دالرو وړیا مرسته‬ ‫پراختیا رسه په ټول افغانستان کې‬ ‫او پراختیا په موخه هڅې په بریالیتوب بشپړې شوي دي او‬ ‫له دولت رسه مرسته کوي‪ ،‬چې دګمرکي اصالحاتو او‬ ‫داوبو لګولو سیستم درغونې او‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۳۰۰‬زره هکتاره کرنیزه ځمکه تر خپل‬ ‫پوښښ الندې راويل‪.‬‬ ‫په ورته حال کې‪ ،‬په حقوقي چارو اړوند ‪ ۱۰‬سرت تړونونه‬ ‫سوداګریزو اسانتیاوو په برخو کې اوږده مهاله لومړیتوبونه‬ ‫پراختیا پروژه‬ ‫د دې پروژه موخه د هرات والیت په یو شمېر ځانګړو سیمو‬ ‫کې د شاوخوا ‪ ۲۳۸۰۰‬کورنیو او شاوخوا ‪ ۱۶۰۰‬دولتي ادارو او‬ ‫او ‪ ۲۱‬کوچني تړونونو باندې کار بشپړ شوی دی‪ .‬له بلې‬ ‫تررسه او نهایي کړي‪.‬‬ ‫دنړیوال بانک‪ ۹۷،۸‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫خوا په خوست والیت کې په ګمرکي توکیو سمبال ودانۍ‬ ‫ دغه مايل وجهې به دګمرکي اصالحاتو او سوداګریزې‬ ‫دافغانستاندبیارغونېصندوق‪ ۱۱۸،۴‬میلیونهډالرهوړیامرسته‬ ‫خصويص رشکتونو لپاره د بریښنا انرژۍ د رسولو په موخه د‬ ‫جوړه شوې او د کابل‪ ،‬جالل آباد‪ ،‬کندهار او نیمروز ښارونو‬ ‫اسانتیا دویمې پروژې له فعالیتونو رسه یوځاې او موازي‬ ‫د دولت‪ ۳،۵‬میلیونه ډالر مايل مالتړ‬ ‫افغانستان له بریښنا رشکت رسه مرسته بلل کیږي‪.‬‬ ‫د ګمرکونو د ودانیو د بیارغولو چارې پای ته رسیديل دي‪.‬‬ ‫دامرسته وکړي‪ ،‬چې دپروژې وروسته پړاو درضوري‬ ‫ ټاکل شوې‪ ،‬چې دا پروژه به د هرات والیت د بریښنا‬ ‫ دګمرکاتو دقانون په بندونو او مادو پورې اړونده سمونه‬ ‫فعالیتونو دپیژندلو پورې اړوند لګښتونه هم تامین يش‪.‬‬ ‫دغه پروژه دافغانستان داوبو لګولو دسیستم رغونې او‬ ‫انرژۍ په الندې برخو کې له پانګونې څخه مالتړ وکړي‪:‬‬ ‫او تصحیح تررسه او نهایي شوې ده‪ ،‬دافغانستان اسالمي‬ ‫په دې فعالیتونو کې دغه موارد شامل دي‪ :‬په نورو پاتې‬ ‫پراختیا په منظور‪ ،‬چې په بشپړه توګه دنړیوال بانک له‬ ‫(الف) د بریښنا رسولو ‪ ۱۱۰‬کیلو واټ او ‪ ۲۰/۱۱۰‬کیلوواټو‬ ‫جمهوري دولت دولسمرش دتقنیني فرمان په صادریدو رسه‬ ‫رسحدي بندرونو کې دخپل کارو اوتوماتیکو تنظیموونکو‬ ‫خوا متویلېدله او د ‪ ۲۰۱۱‬میالدي کال په ډسمرب کې بشپړه‬ ‫څلور فرعي اسټیشنونو جوړول‪ ،‬او د هرات والیت په‬ ‫تائید او توشیح شوې ده ‪ .‬دافغانستان دګمرکونو دڅانګو‬ ‫دستګاوو نصبول او له داخيل ګمرک څخه دکالو او مالونو‬ ‫شوه‪ ،‬تطبیقیږي‪.‬‬ ‫څلورو ناحیو کې د کوچنیو او منځنیو ولتاژونو د توزیع‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/21‬‬ ‫‪ ۲۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫دغه پل چې د پنجشیر والیت په یوه‬ ‫غرنیزه سیمه کې جوړ شوی‪ ،‬د دغې‬ ‫د افغانستان د کلیوايل صنایعو د ودې‬ ‫د ‪۱۳۹۵‬ملریز کال تشکیل (داداري جوړښت) چې ګمرکاتو‬ ‫دقانون دتطبیق ریاست هم پکې شامل اود اداري اصالحاتو‬ ‫سیمې د وګړو په ژوند کې سرت بدلون‬ ‫رامینځته کړی‪ ،‬او اوسمهال د کيل خلک‬ ‫پروګرام‬ ‫او ملکي خدمتونو دکمیسیون له خوا تصویب شو‪.‬‬ ‫د تګ او راتګ په مهال او همدا راز خپلو‬ ‫دنړیوال بانک‪ ۲۸،۴‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ دیو اجرائیوي واحد درامینځته کیدو په منظور د پالن‬ ‫کورونو ته د ژوند د اړینو توکو د انتقال په‬ ‫دافغانستان دبیارغونې صندوق‪ ۶،۲‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫دعميل کولو طرح تر کتنې او څیړنې الندې ده‪ .‬په اوس‬ ‫مهال د څارویو په ځای له موټرونو څخه‬ ‫ګټه اخيل‪ .‬دغه پل د افغانستان د کلیوالی‬ ‫وخت کې دانتقال پروسه او د اجرائیوي څانګو په برخه‬ ‫سړکونو جوړولو پروژې په مالتړ د پنجشیر‬ ‫ددې پروژې هدف داقتصادي فعالیتونو د انسجام او‬ ‫کې دکار کوونکو ګومارل پیل شوي او دغې ټیم دافغانستان‬ ‫درې په مسیر کې جوړ شوی‪ ،‬چې له امله‬ ‫يې د کال په ټولو موسمونو کې د دغه‬ ‫د سپام او پور په ګروپونو کې دبیوزلو کلیوالو استوګنو‬ ‫دګمرکونو ميل اکاډمۍ دظرفیت جوړولو لنډ مهالو کورسونو‬ ‫والیت په سلګونه کلیوايل وګړي روغتیايي‬ ‫تنظیمول دي‪ .‬دغه پروژه به وروسته ددغو ډلو او ګروپونو‬ ‫کې ګډون کړی دی‪ .‬دیادونې وړ ده‪ ،‬چې په دې اکاډمۍ‬ ‫خدمتونو ‪ ،‬بازارونو او ښوونځیو ته آسانه‬ ‫لپاره تخنیکي مرستې هم برابرې کړي چې وکړای يش‬ ‫کې دګمرکونو دپولیسو له پاره ځانګړې زده کړې همدا اوس‬ ‫الرسسۍ موندلۍ‪.‬‬ ‫چې دسپام او پور ورکولو دفعالیتونو له الرې یو لړ مايل‬ ‫جریان لري‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫اصول رامنځته کړي او هم سوداګریزو رشکتونو ته تخنیکي‬ ‫خدمتونه برابرکړي‪.‬‬ ‫ تر اوسه د دې پروګرام له الرې د سپامڅه باندې‪۵۱۹۰‬‬ ‫‪ /‬د کلیو پراختیا‬ ‫ډلې‪ ،‬چې شاوخوا‪ ۶۰۷۰۰‬بېوزله کليوايل غړی لري (‪۵۴‬‬ ‫سلنه یې ښځې دي) په ‪ ۶۹۴‬کلو کې تنظیم شوي دي‪ .‬د‬ ‫سپام دغوډلو څه باندې ‪ ۴،۲‬میلیونه ډالر سپمويل دي او‬ ‫د افغانستان د کلیوايل سړکونو‬ ‫غړو یې تر ‪ ۴۱۹۰۰‬زیات داخيل پورونه د تولیدي او بیړنیو‬ ‫جوړولو پروګرام‬ ‫موخو لپاره تر السه کړي دي‪ ،‬چې د پورونو د بېرته ورکړې‬ ‫دنړیوال بانک‪۱۲۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫کچه ‪ ۹۵‬سلنه ده‪.‬‬ ‫دافغانستان دبیارغونې صندوق‪ ۳۱۲‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ د پام وړ کاروبارونو د رامنځته کېدو په موخه «د سپام‬ ‫ډلو د ټولنو» تر نامه الندې د سپام او پورونو‪ ۵۰۵‬صندوقه‬ ‫دافغانستان دکلیوايل الرو او سړکونو جوړولو پروګرام‬ ‫رامنځته شوي دي‪ .‬دا ټولنې د حسابونو دقيق او تازه ارقام‬ ‫دکلیوالو استوګنو دځواکمنولو لپاره‪ ،‬چې ددغو الرو او‬ ‫او ښه مدیریتي جوړښتونه او امکانات لري‪ .‬په منځنۍ‬ ‫سړکونو په وسیله په هر ډول جوي حاالتو کې اسايس‬ ‫کچه د سپام هره ټولنه د پور ورکړې لپاره ‪ ۵۷۸۰‬ډالر‬ ‫خدمتونو او اسانتیاوو ته الس رسی موندالی يش‪ ،‬په ټول‬ ‫پانګه لري‪ ،‬چې د نورو مايل مرستو په ورزياتېدو يې اندازه‬ ‫افغانستان کې مرسته کوي‪ .‬دغه پروژه په پام کې لري چې‬ ‫لوړېږي‪ .‬دغه ټولنې د خپلو هغو غړو‪ ،‬چې غواړي د خپلو‬ ‫یو شمیر هغه استوګن‪ ،‬چې له هغو کلیوايل سړکونو څخه‬ ‫تولیداتو کچه لوړه کړي او یا په سوداګریزو فعالیتونو‬ ‫ددوه کېلومرتو په واټن استوګنه لري‪ ،‬چې د کال په اوږدو‬ ‫کې ونډه واخيل خو د سوداګریزو بانکونو او کوچنیو پور‬ ‫کې ورڅخه استفاده کېږي‪ ،‬زیات کړي او رضوري خدمتونو‬ ‫د افغانستان دولت د بریالیو پراختیايي پروګرامونو څخه‬ ‫محصوالتو اندازه زیاته کړي‪ .‬د کلیوايل صنایعو د پراختیا‬ ‫ورکوونکو نقدي پورونه نيش ترالسه کوالی‪ ،‬الرسسی دې‬ ‫ته دالرسيس لپاره د تګ وخت راکم کړي‪ ،‬او د کلیوالو‬ ‫وو او په دې موده کې وتوانید‪ ،‬څو د ‪ ۳۵۰۰۰‬سیمه ییزو‬ ‫ميل پروګرام‪ ،‬ټولنې ته د الرسيس لپاره د کليوايل پراختیایي‬ ‫ډول مايل خدماتو ته برابروي‪.‬‬ ‫استوګنو الرسسی رضوري خدمتونو ته اسانه کړي‪.‎‬‬ ‫پراختیايي شوراګانو له الرې‪ ،‬د کلیو او بانډو اوسیدونکو‬ ‫شوراګانو څخه کار اخيل او اوسمهال د پنځو والیتونو‪:‬‬ ‫ د افغانستان د کلیوالې صنایعو د ودې اوپرمختیا‬ ‫ د‪ ۲۰۱۷‬کال د سپتمرب تر میاشتې پورې ددې پروژې له‬ ‫په ځانګړې توګه د ټولنې بې وزلو او زیان لیدونکو کورنیو‬ ‫پروان‪ ،‬بامیان‪ ،‬ننګرهار‪ ،‬بلخ او هرات والیتونو په ‪۲۴‬‬ ‫پروګرام هم د خپلو تخنیکی مرستو په برابرولو رسه ‪۱۳۳۶‬‬ ‫الرې په ‪ ۶۰۰‬کیلومرته دویمه درجه سړک کریړ اچول شوی‪،‬‬ ‫لپاره یې اړین خدمتونه وړاندې کړي‪.‬‬ ‫ولسوالیو کې کار کوي‪.‬‬ ‫متشبثینو ګروپونو څخه (چی ‪ ۶۳‬سلنه یی ښځې دي) او‬ ‫‪ ۲۳۵‬کیلومرته دویمه درجه سړک قیر شوی‪ ۱۳۰۰،‬کیلو مرته‬ ‫ د وليس تړون د پروژې موخه د سیمه ییزو وليس شورا‬ ‫د وليس تړون د لومړي پړاو له تطبیق څخه مته کیږي‪ ،‬چی الندی پایلې ترالسه يش‪:‬‬ ‫‪ ۶۵۷‬کوچني او منځنۍ متشبیثین (چې د هغه ‪ ۱۵‬سلنه‬ ‫دریمه درجه سړک بشپړ شوی دی‪ .‬رسبیره په دې د ‪۱۴۰۰‬‬ ‫ګانو د پياوړي کولو له الرې د خلکو د ټولنو لپاره د‬ ‫‪ /‬دخدمتونو وړاندې کول (عرضه)‬ ‫‪.‬‬ ‫میرمنې دي ) چی د دوی د وړتیاوو په پام کې نیولو رسه‬ ‫مرتو په اوږدوالی دویمه درجه او ‪ ۱۶۰۰‬مرتو په اوږدوايل‬ ‫بنسټیړزو زیربناو او ټولنیزو خدماتو برابرول بلل کیږي‪.‬‬ ‫ •د وليس تړون د لومړي پړاو د تطبیق په ترڅ کې د ‪ ۸،۵‬میلیون تنو وګړو د دی خدمتونو‬ ‫‪.‬‬ ‫سم د کار الرو چارو او د عوایدو په را منځته کولو کې‬ ‫دریمه درجه پلونه هم جوړ شوي دي‪ .‬په عین وخت کې‬ ‫دغه ژمنه خلکو ته د اړینو او معیاری خدمتونو د وړاندې‬ ‫ څخه برخمن کیدل‬ ‫د افغانستان د وليس تړون پروژه‬ ‫د عمده عواملو په توګه په کلیوالو سیمو کې ټاکل شوي‬ ‫له ‪ ۱۳۰۰‬کیلومرته دویمه درجه سړک څخه ورځنۍ ساتنه‬ ‫کولو یوه کوچنۍ برخه ده‪ ،‬چې د افغانستان د دولت له‬ ‫ •صحي اوبو ته د هیواد ‪ ۳،۴‬میلیون وګړوته الس رسۍ‬ ‫د نړیوال بانک‪ ۱۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫دي د بازار د اړیکو او ارځښت د ځنځیر په پياوړتيا کی‬ ‫او له ‪ ۵۰۰‬کیلومرته دویمه درجه سړک منظم څارنه او‬ ‫لوري به وړاندې کیږي‪ .‬د افغانستان د ولسی تړون پروژه‬ ‫ •د روغتیا‪ ،‬معارف ‪ ،‬سړکونو او بریښنا انرژی په برخه کې ښه والۍ‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق‪ ۴۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫د کلیوالو صنایعو له پاره فعالیت کوي‪.‬‬ ‫ساتنه ترالس الندې نیول شوي ده‪ .‬د‪ ۱۵۰۰‬کیلومرته دریمه‬ ‫موخه داده‪ ،‬چې د بې وزلۍ د کمولو او د خلکو او د‬ ‫د افغانستان دولت له ميل بودیجې څخه ‪ ۱۲۸‬میلیونه ډالره‬ ‫ په ټولیزه توګه د والیتي وضعیت او حالت ‪ ۶‬مطالعې‬ ‫درجه سړک ورځنۍ ساتنه او ‪ ۳۷۵۰‬کیلومرته دریمه درجه‬ ‫ •په دولت باندی د خلکو رضایت او اعتبار زیاتیدل‬ ‫سړک منظمه ساتنه او څارنه هم بشپړه شوې ده‪ .‬د هیواد‬ ‫دولت ترمینځ د اړیکو د ژوروالی او د حکومت اوږدمهاله‬ ‫بشپړې شوي اود ‪ ۱۰‬نورو والیتی حالتونو مطالعې اوس‬ ‫ •په زیربنايي پرژو کې له پانګه اچونې څخه‪ ،‬د ‪ ۳۵‬سلنه ګټې ترالسه کول‬ ‫د افغانستان د وليس تړون برنامه‪ ،‬د ميل پيوستون برنامې‬ ‫تر کار الندې دي‪ .‬له ‪ ۹۸‬تنو کوچیانو او ‪ ۱۳۶‬تنو معلولو‬ ‫په کچه د کیلوالی سړکونو رشایطو د حالت د لومړنۍ کتنه‬ ‫موخو رسه مرسته وکړي‪.‬‬ ‫ د‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال داکتوبر په میاشت کې نړیوال بانک‬ ‫ځای ناستی دی‪ ،‬چې په تېرو څه باندې ‪ ۱۴‬کلونو کې‬ ‫وګړو رسه مرسته شوی‪ ،‬ترڅو هغوی وکړای يش دخپلو‬ ‫او رسوی بشپړه شوې ده‪.‬‬ ‫پايلې‬ ‫‪/23‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪ ۲۲/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫د کندهار د خلکو پر ژوند‬ ‫د ميل پيوستون د برنامې اغیزې‬ ‫لیکوال‪ :‬انجینیر عبدالقیوم یوسفزي‬ ‫نیږدې کلونو کې‪ ،‬دقیقا ‪ ۱۵‬کاله وړاندې په یاد لرم‪،‬‬ ‫چې د کندهار د ولسوالیو خلک‪ ،‬د دې والیت مرکز‬ ‫پخوانیو‬ ‫ته د خپلو کرنیزو محصوالتو د لیږد لپاره له حیواناتو‬ ‫ګټه اخیسته‪ .‬هغه مهال کیدای يش‪ ،‬چې په کندهار کې لږ شمیر سړکونه موجود‬ ‫وو او روغتیايي مرکزونه او ښوونځۍ د ګوتو په شمیر وو‪ ،‬او په ټولیزه توګه په‬ ‫دې والیت کې مهم بنسټونه د هغه وخت د پیښو له امله زیامننې شوې وې‪.‬‬ ‫خو تر ټولو د خواشینۍ خربه‪ ،‬د هغه افغانانو اقتصادي وضعیت ‪ ،‬چې منځني‬ ‫عواید یې لرل‪ ،‬هم ښه نه وو او د عوایدو ترالسه کولو فرصتونو او نورو معیشیتي‬ ‫اسانتیاوو ته د خلکو الس رسی ډیر لږ و او یا هم هیڅ شتون نه درلود‪.‬‬ ‫ خو له ‪ ۲۰۰۳‬زیږدیز کال راهیسې د ژوند وضعیت په دغه والیت کې بلکل‬ ‫بدلون کړی‪ .‬په داسې حال کې‪ ،‬چې په کندهار کې ډیری پراختیايي پروژې‬ ‫بشپړې شوې‪ ،‬خو د هغوی ترمنځ د ميل پیوستون برنامه تر ټولو بریالی او‬ ‫پیژندل شوې برنامه دی‪ ،‬چې تر ټولو زیات اغیزې یې لرلې‪ .‬له ‪ ۲۰۰۳‬کال څخه‬ ‫تر ‪ ۲۰۱۶‬کال پورې د کندهار د ‪ ۱۷‬ولسوالیو څخه په ‪ ۱۶‬ولسوالیو کې پيل شوې‬ ‫او دغې برنامې ‪ ۱۹۵۲‬د کلیو پرمختیايي شوراګانې یې جوړې کړي‪ ،‬چې د هغه‬ ‫له الرې یې څه باندې ‪ ۳۳۰۰‬پروژې پيل کړي دي‪.‬‬ ‫ د کندهار خلک په ټولیز ډول یو شمیر فرهنګي او عنعنوي ارزښتونو ته ژمن‬ ‫دي او په ټولیز ډول دا والیت له سنتي والیتونو څخه شمیرل کیږي‪ .‬کله چې‬ ‫فعالیتونو کې د ښځو ونډې او ګډون ته زمینه برابره کړي‪ ،‬چې په دې ډول‬ ‫دا برنامه په کندهار کې پیل شوو‪ ،‬د کندهار خلکو د کلیو پرمختیايي شوراګانو‬ ‫هغوی د خپلو کلیو په پراختیا کې مهم رول تررسه کړي‪.‬‬ ‫جوړولو لپاره‪ ،‬چې د کلیو په کچه د ټاکنو له الرې جوړیدل‪ ،‬د پام وړ لیوالتیا نه‬ ‫ زه له څلورو کلونو راهیسې د کندهار د کلیو بیارغونې او پراختیا رئیس په‬ ‫درلوده‪.‬‬ ‫توګه دنده تررسه کوم‪ .‬ما د ميل پیوستون برنامې اړوند‪ ،‬هره ورځ په خپل دفرت‬ ‫ په ‪ ۲۰۰۵‬کال کې‪ ،‬ما د ملګرو ملتونو د ‪ UN-HABITAT‬موسسې رسه چې‬ ‫کې شاوخوا له ‪ ۴۰۰‬کسانو رسه مې ناستې لرلې‪ ،‬چې په کې ښځې هم شاملې‬ ‫د ميل پیوستون د برنامې رسه د یوه همغږي کوونکي او همکار په توګه مې‬ ‫وې‪ .‬ډیری کسان د کندهار والیت د بیالبیلو سیمو د کلیو پرمختیايي شوراګانو‬ ‫کار کاوه ‪ ،‬په دې موده کې مې د کندهار ډیرو ولسوالیو ته سفر وکړ‪ .‬له دې‬ ‫غړي وو او لیوالتیا یې لرله‪ ،‬څو په خپلو کلیو کې د ميل پیوستون برنامې پروژې‬ ‫ولسوالیو څخه یوه هم د ارغنداب ولسوالۍ وه‪ .‬له خلکو رسه د ناستې او والړې‬ ‫پيل يش‪ .‬په دې منځ کې د کلیو پرمختیايي شوراګانو ګڼ شمیر فعاله ښځینه غړې‬ ‫له الرې په دې پوهیدم‪ ،‬چې هغوی چمتو نه دي‪ ،‬څو ښځې د نارینه وو په شان‬ ‫“‬ ‫هم لرلې‪ ،‬چې نارینه وو د هغوی خربو ته غوږ نیوه‪.‬‬ ‫د ټولنې په تصمیم نیونو چارو کې ومني‪.‬‬ ‫ کله چې د ارغنداب ولسوالۍ د ‪ ۲۰۰۳‬زیږدیز کال نه تر ‪ ۲۰۱۶‬زیږدیز کال‬ ‫ د دې ستونزې د حل لپاره‪ ،‬د ميل پیوستون برنامې سیمه ییز دفرت‪ ،‬د ټولنیز‬ ‫ د افغانستان د کلیوايل صنایعو د‬ ‫پورې پرتله کوم‪ ،‬په رښتیا هم د پام وړ بدلونونه او پرمختګ په دې ولسوالۍ کې‬ ‫پوهاوي پروګرامونه په دې والیت کې په الره واچول او خلک یې د یادو‬ ‫ګورم‪ .‬په ‪ ۲۰۰۳‬زیږدیز کال کې به په ډیرو ستونزو توانیدمل‪ ،‬سړکونه‪ ،‬پلچکونه‪،‬‬ ‫پروګرامو له الرې وهڅول‪ ،‬څو په خپل ګډون رسه د بنسټونو د پراختیا او‬ ‫ښوونځۍ او پلونه وګورم‪ .‬کيل په هیڅ ډول له بازار رسه نښل شوي نه وو او‬ ‫مدیریت په برخه کې له یو بل رسه کار وکړي‪ .‬د پوهاوي دې پروګرامونو یو‬ ‫یو شمیر کيل زیات نا امنه وو‪ .‬هغه مهال ښځې په دې نه توانیدلې‪ ،‬څو د‬ ‫خپل کيل او ټولنې په تصمیم نیونو چارو کې ګډون وکړي‪ .‬خو اوسمهال‪ ،‬موږ‬ ‫د کلیو په پرمختیايي شوراګانو کې ښځینه غړي هم لرو او اوسمهال د ارغنداب‬ ‫شمیر کيل وهڅول‪ ،‬څو د کلیو پرمختیايي شورا جوړې کړي او هغوی په دې پوه‬ ‫شول‪ ،‬چې له ښځو رسه کار کول‪ ،‬په کلیو کې د پروژو له پيل کولو رسه مرسته‬ ‫کوي‪ .‬دا کار د دې المل شوو‪ ،‬څو نیږدې کلیو کې هم په خپلو کړو وړو کې‬ ‫پراختیا پروګرام په دې توانېدلی‪ ،‬ترڅو په‬ ‫ ‬ ‫په ولسوالۍ کې داسې کلی نشته‪ ،‬چې په هغه کې د ميل پیوستون برنامې‬ ‫پراختیايي فعالیتونه نه وي‪ ،‬پيل شوي‪.‬‬ ‫بدلون رامنځته کړي‪.‬‬ ‫ په تدریجي ډول‪ ،‬نورو کلیو او ولسوالیو د کلیو پرمختیايي شوراګانو جوړلو‬ ‫ بنسټیزه توګه په هغو کلیو کې‪ ،‬چې‬ ‫ د افغانستان دولت په نوښت‪ ،‬د وليس تړون برنامه د ميل پیوستون برنامې‬ ‫ته لیواله شول او د ميل پیوستون له برنامې رسه یوځای شول‪ .‬کيل په کيل او‬ ‫دا پروګرام پلی کېږي‪ ،‬د کلیوالو تر منځ د مايل‬ ‫”‬ ‫ځای ناستی شوی‪ .‬د وليس تړون د برنامې موخه د حکومت او د کلیو پرمختیايي‬ ‫ولسوالۍ په ولسوالۍ له دې برنامې رسه یوځای شول‪ .‬د ميل پیوستون برنامه د‬ ‫شوراګانو ترمنځ یو ټولنییز تړون دی‪ ،‬څو د دې شوراګانو د پیاوړتیا له الرې‪،‬‬ ‫دې والیت تر ټول مهم پراختیايي برنامې په توګه وپيژندل شوه ‪ .‬تر ټولو مهمه‬ ‫اړینو کلیو ته د بنسټونو او ټولنیزو برخو کې بنسټیز خدمتونه وړاندې کړي او‬ ‫ورته وده ورکړي‪.‬‬ ‫دا د بحث یوه لنډه برخه وه‪ ،‬په تفصیيل ډول کوالی شئ‪ ،‬چې دلته یې ولولئ‪:‬‬ ‫خربه دا‪ ،‬چې دا برنامه د کندهار والیت د لیري پرتو سیمو ته وخوځيده‪ ،‬په هغه‬ ‫کلیو کې‪ ،‬چې کلیوال یې پیژندپاڼې هم نه لرلې ترڅو د هغې په ښودلو رسه له‬ ‫دولتي ادارو رسه اړیکي ټینګې کړي‪.‬‬ ‫سپام کلتور دود کړي‬ ‫‪https://blogs.worldbank.org/endpovertyinsouthasia/national-‬‬ ‫ د دې برنامې له السته راوړنو څخه‪ ،‬په اقتصادي فعالیتونو کې د ښځو ونډه‬ ‫‪-solidarity-programme-transformed-scores-lives-kandahar-province‬‬ ‫او ګډون پراخوالی وو‪ .‬د کلیو پرمختیايي شوراګانې وتوانیدلې‪ ،‬څو په پراختیايي‬ ‫–سید اسامعيل‪ ،‬دوکاندار‪ ،‬نقره کلی‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/25‬‬ ‫‪ ۲۴/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫د هندوکش د غرونو د لړۍ د مواصاليت‬ ‫د وليس تړون پروژه به په کلیوايل سیمو کې‬ ‫د ترالسه شويو پرمختګونو په دوام‪ ،‬له سیمه‬ ‫د ‪ ۱۰۰‬میلیونه ډالرو په ارزښت وړیا مرسته دافغانستان‬ ‫دوليس تړون پروژې دلومړي پړاو فعالیتونو دپیل له پاره‬ ‫سړکونوپروژه‬ ‫ییزو پراختیايي شوراګانو رسه کار وکړي‪ ،‬ترڅو‬ ‫په ټول هیواد کې اړمنو ټولنو ته د اسايس‬ ‫منظوره کړه‪ .‬هیواد ته دراستنیدونکو او داخيل بې خایه‬ ‫‪۲۵۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫زیربناوو او ټولنیزو خدماتو په برابرولو کې‬ ‫شویو بحران او کړکیچ ته په پاملرنه‪ ،‬چې افغانستان اوس‬ ‫هڅې په ښه توګه پراخې او دوام ومومي‪.‬‬ ‫وررسه مخامخ دی‪ .‬د وليس تړون پروګرام به په زیات‬ ‫د دې پروژې موخه او هدف د هندوکش د غرونو په لړۍ‬ ‫احتامل رسه دلنډه مهاله کار کسب الرې چارو پیدا کولو او‬ ‫کې د ترانسپوريت ارتباطاتو د ښه وايل په برخه کې په ګډون‬ ‫بې ځایه شویو وګړو او دهغو اړوندو والیتونو کې زیاتې‬ ‫رسه د دولت له هڅو او هلوځلو څخه مالتړ دی‪ .‬دغه پروژه‬ ‫مايل مرستې ترالسه کړي‪ .‬دافغانستان دوليس تړون پروژه‬ ‫دغرنیو سیمو په تګلوري یې دباور وړ دتیریدو راتیریدو بهیر‬ ‫اوس مهال دراستنیدونکو کډوالو او داخيل بې خایه شویو‬ ‫ته پراختیا ورکوي‪ .‬او د کال په ټولو فصلونو او موسمونو کې‬ ‫لومړیو اړتیاوو ته دځواب ویلو له پاره عملیايت کړنالرې‬ ‫به دهندوکش دغرونو له لړۍ څخه دمسافرینو او مالونو‬ ‫او الرښودونه چمتو کړي او په دې منظوریې ‪ ۱۰‬میلیونه‬ ‫دتګ راتګ او وړلو راوړلو له پاره فرصتونه برابر کړي‪.‬‬ ‫ډالره داحتاميل بودجې په توګه په پام کې نیول شوي دي‪.‬‬ ‫ په اوس وخت کې یوازې دوه سړکونه دهندوکش دغرونو‬ ‫همدارنګه نورو ساحو ته ددې پروګرام دملنې خورولو او‬ ‫دلړۍ له لوړو برخو څخه تیریږي ‪ ،‬چې یو له هغو څخه‬ ‫فعالیتونو پراخولو طرحه هم تدوین شوې ده‪.‬‬ ‫دسالنګ لویه الره ده‪ .‬دغه سړک دهندوکش دتګلوري‬ ‫د دې برنامې د پيل کولو لړۍ په منظم ډول دوام لري‪،‬‬ ‫دترافیکي ګڼه ګوڼې دلوی بار زغمل په غاړه لري او بل‬ ‫چې تر اوسه د دې برنامې د دوو پيل کوونکو بنسټونو د‬ ‫تګلوری یو خام دویم درجه سړک دی‪ ،‬چې له بغالن او‬ ‫کارکونکو د ګامرنې لړۍ پای ته رسیدلې او د دې برنامې‬ ‫بامیان څخه تیریږي ‪ .‬دغه پروژه دفواید عامې له وزارت رسه‬ ‫د مرستندویه موسسو د ګامرنې لړۍ به ډیر ژر بشپړه يش‪.‬‬ ‫مرسته کوي ‪ ،‬چې دبغالن ‪ -‬بامیان سړک‪ ،‬چې ‪۱۵۲‬کیلو مرته‬ ‫د ټولنیز انسجام بهیر په ‪ ۱۰۵۱‬سیمه ییزې پرمختیايي‬ ‫اوږدوالی لري‪ ،‬قیر کړي او همدارنګه دسالنګ الره او تونل‬ ‫شوراګانو کې پیل شوي‪ ،‬چې له دې ډلې څخه ‪۲۴۳‬‬ ‫دواړه د (‪ )۸۷‬کیلو مرتو په اوږدوايل رسه بیاورغوي‪.‬‬ ‫شوراګانې په دې توانیديل‪ ،‬څو خپلې موخې او مرام‬ ‫ تردې پروژې الندې مقدمايت فعالیتونه پیل شوي دي‪.‬‬ ‫لیکونه جوړ کړي‪ ۱۳۲ ،‬شوراګانو د سیمه ییزې پرمختیايي‬ ‫دځمکې داستمالک کولو له پاره کار‪ ،‬دساختامين طرحو کتنه‬ ‫شوراګانو ټاکنې تررسه کړي او ‪ ۶۱‬شوراګانې د خپلو سیمه‬ ‫او څیړنه‪ ،‬دتدارکاتو پروسه او د دفرت رامینځ ته کول پیل‬ ‫ییزې پرمختیايي پالنونو په جوړولو توانیديل دي‪ .‬همکار‬ ‫شوي دي‪ .‬تر اوسه پورې د بغالن څخه تربامیان پورې دوو‬ ‫یا ملګري موسسې توانیديل‪ ،‬څو په ښارونو کې ‪ ۱۸‬سیمه‬ ‫سړکونو جوړولو له پاره دځمکې استمالک بشپړ شوی او په‬ ‫ییزې پرمختیايي شوراګانې جوړې کړي‪( .‬د هرات‪ ،‬جالل‬ ‫پام کې دي چې ددې سړک او لویې الرې دڅلورو نورو برخو‬ ‫آباد‪ ،‬کندهار ښارونو کې څلور شوراګانې او په مزار رشیف‬ ‫له پاره دخریدارۍ پروسه ژر وروستي پړاو ته ورسیږي‪.‬‬ ‫ښار کې شپږ شوراګانې جوړې کړي)‪.‬‬ ‫ د بغالن – بامیان سړک جوړولو د درې برخو ساختامين‬ ‫د هیواد په ‪ ۳۴‬والیتونو کې د ولسواالنو‪ ،‬ښارواالنو‪ ،‬د‬ ‫طرحو دکتنې پروسه تکمیل شوې او په ورپسې برخو‬ ‫سکټوري وزارتونو اړوندو ریاستونو د کلیو بیارغونې‬ ‫باندې کار روان دی‪ ،‬دبغالن ‪ -‬بامیان سړک دلومړۍ برخې‬ ‫راستانه شويو کډوالو رسه د رسپنا او د ژوند لومړنیو‬ ‫د ‪ ۲۰۱۷‬زیږدیز کال په دریو میاشتې‪ ،‬شاوخوا ‪۷۷۵۰۰۰‬‬ ‫او پراختیا وزارت‪ ،‬د سیمه ییزو ارګانونو خپلواکه ادارې‬ ‫جوړولو دپیل له پاره د اړتیا وړ تدارکاتو کار بشپړ شوی او‬ ‫مته ده‪ ،‬چې په مايل مالتړیزو مرستو کې الندې برخې شاميل وي‪:‬‬ ‫اسانتیاوو برابرولو په موخه نغدي مرستې ويش‪ .‬د افغان‬ ‫ناثبت شوي افغان کډوال له پاکستان او ایران څخه‬ ‫والیتي ریاستونو‪ ،‬د واحد والیتي مدیریت ‪ ،‬او د مدنې‬ ‫په دې نیږدې وختونو کې د دویمې برخې تدارکات پای ته‬ ‫دولت موخه دا ده‪ ،‬څو د راستانه شویو کډوالو او کورنیو‬ ‫افغانستان ته راستانه شوي دي‪ .‬رسبېره پر دې‪ ،‬شاوخوا‬ ‫ټولنې او رسنیو استازو رسه مشوريت او الرښوونکې ناستې‬ ‫رسیږي ‪ .‬دپالن جوړولو ساختامين رشکت دسړک د دو برخو‬ ‫ • ( الف) هغو اضايف سیمو ته د وليس تړون د برنامې د فعالیتونو غځول‪ ،‬چې له بیا راستنیدونکو او کورنیو‬ ‫بې ځایه شویو لپاره د هغوی د لومړنیو حقوقو پر بنسټ‬ ‫‪ ۱،۲‬میلیونه افغانان د بې ځایه شویو په بیالبیلو پړاونو کې‬ ‫تررسه شوي دي‪ .‬د وليس تړون د برنامې مدیریتي سیستم‬ ‫دساختامين قرار داد دهغې کمپنۍ له پاره چې درشایطو‬ ‫بې ځایه شویو څخه اغیزمن شوي دي؛‬ ‫د خدمتونو وړاندې کولو لپاره‪ ،‬هر اړخیز تدابیر ونیول يش‪،‬‬ ‫دي او په ‪ ۲۰۱۶‬زیږدیز کال کې د ‪ ۴۰۰‬زره افغانان کورين‬ ‫هم فعال شوی دی‪.‬‬ ‫لرونکې ده‪ ،‬چې په پام کې دی دهغې دجوړولو بهیر دژمي‬ ‫ • (ب) د فعالیتونو او نویو خدمتونو زیاتوالی‪ ،‬چې په کې " د هر اړخیزو او ټولنیزو مرستو او د نغدي‪،‬‬ ‫څو په دې ډول هغوی وتوانیږي‪ ،‬څو بیا ځلې خپل عادي‬ ‫بې ځایه شوي دي‪.‬‬ ‫موسم په رسته رسیدو پیل يش‪.‬‬ ‫ساختامين مرستو او د ساتنې او څارنې" مرستې په کې شامل دي‪ ،‬څو په دې ډول د کورين بې ځایه شویو د‬ ‫ژوند ته را وګرځي او د ټولنیز بیاځلې یوځاي کیدو په بهیر‬ ‫ د کډوالو په چارو کې د ملګرو ملتونو د عايل کمیشرنۍ‬ ‫د سیمه ییزې بې ځایه شویو لپاره د‬ ‫‪ /‬دټولنيز خونديتوب شبکه‬ ‫رسپنا او د اوسیدلو د ځای د اړتیاوو برابرولو کې د عامه کاري ځواک هڅې او د هغوی ډله ییز فعالیتونه‬ ‫کې د ټولنې د یوه فعال غړي په توګه‪ ،‬ګډون وکړي‪.‬‬ ‫ ټاکل شوې‪ ،‬چې د وليس تړون د برنامې په ترڅ کې د‬ ‫(‪ )UNHCR‬د شمیرو پر بنسټ‪ ،‬اوس هم شاوخوا ‪۱،۵‬‬ ‫میلیونه ثبت شوي افغان کډوال په پاکستان کې ژوند کوي‪،‬‬ ‫وليس تړون د برنامې د بیړنۍ ځواب‬ ‫متویل يش؛ او‬ ‫ورکولو په موخه مالتړیزه مايل مرستې‬ ‫ټولنیزو او اقتصادي هڅونو د برابرولو له الرې په تخمیني‬ ‫او د پاکستان دولت له ټولو افغان کډوالو څخه غوښتي‪،‬‬ ‫ • (ج) د راستنیدونکو د شمیرو په راټولولو کې ګډون او د افغانستان او پاکستان دولتونو او د کډوالو په‬ ‫د افغانستان د ټولنيز خونديتوب شبکې‬ ‫چارو کې د ملګرو ملتونو عايل کمیشرنۍ ترمنځ د درې اړخیزې همغږۍ د میکانیزم پر بنسټ‪ ،‬د بیا‬ ‫ډول ‪ ۱،۵‬ملیونه ډالره مايل مرستې په مستقیم او غیر‬ ‫مستقیم ډول له اړمنو خلکو رسه تررسه يش‪ ،‬چې په ترڅ‬ ‫څو د ‪ ۲۰۱۷‬زیږدیز کال د ډسمرب میاشتې پورې خپل هېواد‬ ‫ته ستانه يش‪ .‬له همدې امله د ملګرو ملتونو وړاندوینه‬ ‫‪ ۱۲۷،۷‬میلیون ډالره وړیا مرسته د نړیوال بانک لخوا‬ ‫‪ ۴۴،۳‬میلیونه ډالره وړیا مرسته د افغانستان د بیارغونې‬ ‫او د تقاعد د مالتړ پروژه‬ ‫راستنیدونکو د نوم لیکنې بهیر څخه مالتړ‪ .‬د دې پروژې پرمختیايي موخه‪ ،‬د افغانستان د وليس تړون د‬ ‫کې به شاوخوا ‪ ۶۶۰۰۰۰‬کورين بې ځایه شوي‪/‬راستانه شوي‬ ‫کوي‪ ،‬چې په ‪ ۲۰۱۷‬زیږدیز کال کې به شاوخوا ‪ ۵۰۰۰۰۰‬نه‬ ‫صندوق لخوا‬ ‫دنړيوال بانک ‪ ٢٠‬ميليونه ډالره وړيا مرسته‬ ‫پروګرام د موخو پر بنسټ جوړیږي‪.‬‬ ‫کسان د والیتونو په ولسوالیو او نیمه ښاري سیمو کې‪ ،‬له‬ ‫تر ‪ ۷۰۰۰۰۰‬اضايف کډوال افغانستان ته راستانه يش‪.‬‬ ‫دې برنامې له خدمتونو څخه ګټه واخيل او همدارنګه د‬ ‫ د بې ځایه شویو سیمه ییز کړکیچ ته په کتو‪ ،‬د‬ ‫افغانستان او په ټولیز ډول د سویيل آسیا هېوادونه‪ ،‬په‬ ‫د دې پروژې په موخو کې الندې موضوعات شامل دي‪،‬‬ ‫دې برنامې له الرې به د کندهار او جالل آباد ښارونو کې‬ ‫افغانستان دولت د ‪ ۲۰۱۷‬زیږدیز کال د مارچ په میاشت‬ ‫خپلو هېوادونو کې په ډله ییز ډول د خلکو د بې ځایه‬ ‫الف) د تقاعد سیستم د اداري وړتیا لوړول‪ ،‬او ب) د ټولنیز‬ ‫ورته اړتیاوو ته ځواب ووايي‪.‬‬ ‫کې د بیړنیو عملیاتو وړاندیز وکړ‪ ،‬څو پر بنسټ یې د‬ ‫کېدو له کړکیچ رسه مخ دي‪ .‬په ‪ ۲۰۱۶‬زیږدیز کال کې او‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/27‬‬ ‫‪ ۲۶/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫مدیریت رسه مرسته کوي‪ .‬دا پنځه ښارونه د کابل‪ ،‬هرات‪،‬‬ ‫په پام کې ده‪ ،‬چې آزمایښتي پروژه د ‪ ۲۰۱۷‬زیږدیز کال‬ ‫خوندیتوب شبکو د رامنځته کولو لپاره د اغیزمنو کړنالرو‬ ‫جالل آباد‪ ،‬خوست‪ ،‬کندهار او مزار رشیف ښارونه دي‪.‬‬ ‫د ډسمرب میاشتې پورې په دوو پړاوونو کې پر دغه کورنیو‬ ‫د خپلولو په موخه د پالیسۍ د مناسب چوکاټ پراختیا‪،‬‬ ‫په دې پروژه کې الندې برخې شته‪:‬‬ ‫مايل مرستې وویشل يش‪.‬‬ ‫په ځانګړې توګه دې ته ډېر پام ور اړول‪ ،‬چې اړ خلک د‬ ‫ لومړۍ برخه‪ :‬ښاري معلومات‪ :‬د ښاري معلوماتو د‬ ‫پروګرام موخه وګرځول او په ځانګړل شويو ولسواليو کې‬ ‫مدیریت د سیستم جوړول‪ .‬د احصائیوي ارقامو‪ ،‬نقشو‬ ‫‪ /‬ښاري پراختیا‬ ‫له دې ډول خلکو رسه نقدي مرستې تررسه يش‪ .‬دا پروژه تر‬ ‫او جغرافیايي معلوماتو د سیستم ( جي آی ایس) لپاره‬ ‫دې دمه الندې السته راوړنې لري‪:‬‬ ‫د ډیټابیس او ځانګړي ویب سایټ جوړولو په موخه د‬ ‫تخنیکي مرستو برابرول او د ارقامو را ټولولو‪ ،‬څو د ښاري‬ ‫دافغانستاندنویوبازارونودپراختیاپروژه‬ ‫نوي‬ ‫او‬ ‫شوي‬ ‫اصالح‬ ‫دیو‬ ‫ دتقاعد دحقوقو دورکړی‬ ‫دنړیوال بانک ‪ ۲۲‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫لګښټونو‬ ‫او‬ ‫دپانګې‬ ‫دتقاعد‬ ‫‪،‬‬ ‫مډرن سیستم کلیدي عنارص‬ ‫پالن پړاونه او د هغه د پایلو ارزول په غوره توګه تررسه يش‪.‬‬ ‫دبرشي رسچینو داداري جوړښت دبیا کتنې‪ ،‬د مدیریتي‬ ‫ دویمه برخه‪ :‬ښاري ادارې‪ :‬د ادارو او وړتیاوو پراختیا‪.‬‬ ‫معلوماتو نوی او د پوهیدنې وړ سیستم‪ ،‬دکاري پروسو دغه پروژه به دسوداګرۍ دپراختیا د یوه آزمایښتي پروګرام‬ ‫د ښاري پراختیا او کور جوړونې په وزارت او پنځو سرتو‬ ‫دبستې‪ ،‬دعاید او لګښت له پاره منونی او پیش بینی شوي په تطبیق رسه په الندې څلورو سرتو ښاري مرکزونو کې‬ ‫ښارونو په مرکزونو کې د پالن جوړونې د بهیر اړوند د‬ ‫مالی موډلونه او تقاعد دمحاسبې دنوي سیستم دچارټ په دسرتو اقتصادي فعالیتونو مالتړ وکړي‪ :‬کابل‪ ،‬مزار رشیف‪،‬‬ ‫دندو او مسوولیتونو‪ ،‬تګالرو او وړتیاوو د څرنګوايل ارزونه‪،‬‬ ‫جالل آباد‪ ،‬او هرات‪ .‬دغه پروژه به په نوموړو مرکزونو کې‬ ‫ګډون تراجراء الندې نیول شوي دي‪.‬‬ ‫د قوانینو‪ ،‬مقرراتو‪ ،‬پروګرامونو او کارکوونکو په برخه کې‬ ‫ تقریباً ‪ ۱۱۸۰۰۰‬متقاعدینو دمعلوماتو دمدیریت په نوي دمارکېټونو په اړه درضوري معلوماتو داخیستلو‪ ،‬دتولیداتو‬ ‫د ستونزو او کمزورتیاوو ته په پام د عملیايت پالن جوړول‪.‬‬ ‫سیستم (‪ )MIS‬کې ثبت نام کړی ‪ ،‬چې دهغوی حقوق دکيفيت لوړولو‪ ،‬دتولیداتو دظرفیت زیاتولو‪ ،‬دنوې‬ ‫د پالیسۍ مهمو برخو په اړه‪ ،‬چې په کې پالن جوړونه‪،‬‬ ‫دبانکي حسابونو له الرې ورکول کیږي‪ .‬په دې وروستیو ټکنالوژۍ په اړه الزم پوهاوي ترالسه کولو او دسوداګریزو‬ ‫له ځمکې څخه د ګټې اخیستلو مدیریت‪ ،‬په مناسبو بیو‬ ‫کې په کابل ښار کې د تقاعد په مرکزي اداره کې د بایو پالنونو په ترتیب او تطبیق کې مرسته وکړي‪ .‬او دا به ددې‬ ‫د اوسیدلو د ځای برابرول‪ ،‬ښاري بیارغونه او ښاري مايل‬ ‫مرتیک تشخیصیه او د تائید سیستم پرانیستل شوو‪ ،‬چې سبب او المل وګرځي چې هغوی په کورنیو او بهرنیو‬ ‫چارې؛ شاميل دي‪ ،‬د تشخیص او په دې اړه د سپارښتنو لپاره‬ ‫پر بنسټ یې شاوخوا ‪ ۵۷۰۰۰‬متقاعدین د بایومرتیک په بازارونو کې خپل حضور او شتون پراخ کړي‪.‬دغه پروژه په‬ ‫د څلورو " کاري کمیټو" لپاره د مرستو برابرول‪.‬‬ ‫واسطه ثبت او تصدیق شول‪ .‬د معلوماتو د مدیریت دا ځانګړې توګه داهوډ لري‪ ،‬چې له ‪ ۳۷۵‬خصويص متشبثینو او‬ ‫ دریمه برخه‪ :‬ښاري یوځای کېدل‪ :‬د ښار او والیتونو په‬ ‫سیستم‪ ،‬په بلخ او ننګرهار والیت کې د متقاعدینو والیتي ‪ ۳۰‬سوداګریزو اتحادیو رسه دسوداګرۍ دپراختیا خدمتونو‬ ‫کچه د ښاري پالن جوړونې پیاوړتیا‪ .‬د پنځو سرتو ښارونو‬ ‫ته دالرسيس لپاره دیو میکانیزم او ګډې ونډې له الرې مرسته‬ ‫ادارو ته هم ولیږل شوو‪.‬‬ ‫مرکزونو لپاره د سرتاتیژیک پراختیايي پالنونو د پشپړولو په‬ ‫ دټولنیزخوندیتوب دشبکې ټولیزه موخې او هدفونه‪ ،‬اومالتړ وکړي‪ .‬په پام کې ده چې د دې پروژې له الرې په‬ ‫موخه مايل مالتړ‪ ،‬چې پر بنسټ به یې منځ مهاله پراختیايي‬ ‫دهغو اړمنو وګړو له پاره دمرستې رسولو دیو خدمايت لنډه موده کې ‪ ۱۵۰۰‬دندې او کاري الرې چارې رامنځته او‬ ‫رشیکانو رسه‪.‬‬‫پالنونه له نورو ټولو اړوندو ادارو او کاري ‪.‬‬ ‫د افغانستان د نویو بازارونو د پراختیا‬ ‫پروژې د مرستوپه پایله کې په هرات‬ ‫سیستم پراختیا ده‪ ،‬چې سرته برخه یې هغو بیوزلو او په راتلونکي کې هم دکار کسب او دندو درامنځته کېدو‬ ‫په همغږۍ جوړ او بشپړ يش‪ .‬ښاري سرتاتیژيک پراختیايي‬ ‫واليت کې یو شمیر کوچنې تشبثات لکه د‬ ‫غریبو کورنیو ته د نغدي مرستو په امتخاين توګه ویش دی‪ ،‬الرې چارې برابرې يش‪.‬‬ ‫پالنونه د ‪ ۱‬برخې د ارقامو او شمېرو څخه په ګټې‬ ‫درملو د دغه رشکت د محصوالتو خرڅالو‬ ‫چې ماشومان یې له ‪ ۵‬کلونو راښکته عمرونه لري‪ ،‬په دغو دغه پروژه دسوداګرۍ او صنايع وزارت لخوا پلې کېږي‪.‬‬ ‫اخیستنې‪ ،‬جوړ او رامنځته کیږي‪ ،‬له دې وروسته مهمې‬ ‫د ودې په حالت کې دي او د فعالیت‬ ‫ساحه یي هم پراخه کړې ده‪ .‬دغه پروژې‬ ‫پنځو ولسوالیو (خاص کونړ‪ ،‬نورګل‪ ،‬دولت یار‪ ،‬یکاولنګ او د افغانستان د نویو بازارونو د پراختیا پروژي له خوا‬ ‫ستونزې او پراختیايي موخې مشخص کیږي او د هغه پر‬ ‫په هرات واليت کې له ‪ ۸۰‬څخه ډيرو‬ ‫څمکنی) کې دژمي او پرسيل په لومړیو موسمونو کې ‪ ،‬چې اسانتیاوې‪ ،‬چې ددې پروګرام الندې رامینځته شوي وو‪ ،‬په‬ ‫بنسټ د پانګونې فعالیتونه او پالنونه جوړ او پيل کیږي‪ .‬په‬ ‫رشکتونو رسه چې د ظرفیت په لوړولو‪،‬‬ ‫په دغه فصلونو کې دغذایي مصونیت څخه له نشتوايل رسمي ډول د ‪ ۲۰۱۳‬میالدي کال دمارچ په ‪ ۱۲‬نیټه رامخې‬ ‫پام کې ده‪ ،‬څو د پالن جوړونې د فرهنګ رامنځته کولو په‬ ‫تدارکاتو‪ ،‬نړيوالو معيارونو رسه جوګه‬ ‫کيدو او د سوداګرۍ د پيل کولو په برخه‬ ‫ته شوې ‪ .‬د کابل‪ ،‬مزار رشیف‪ ،‬جالل آباد او هرات ښارونو‬ ‫څخه راوالړې شوې ستونزې زیاتیږي‪ ،‬تررسه کیږي‪.‬‬ ‫موخه د ښاري پالن د برخې زده کړیاالنو لپاره یو ښوونیز‬ ‫وه‪ ،‬خو خوشبختانه دغه ارقام ‪ ۳۰،۶‬سلنې ته لوړه شوه‪.‬‬ ‫کې فعاليت لري‪ ،‬مرسته کوي‪.‬‬ ‫ دغې پروژې د غوره نړیوالو الرو چارو او اصولو له مخې د شاوخوا ‪ ۱۰۵۰‬سوداګرو او پانګوالو لخوا غوښتنلیکونه‬ ‫نصاب جوړ يش‪.‬‬ ‫باالخره د " د بازار او محصول تنوع " لپاره ټاکل شوې ‪۲۰‬‬ ‫داړمنو کورنیو دپیژندنې او معلومولو له پاره یو لړ کړنالرې ترالسه شول‪ ،‬چې په ټولیز ډول د ‪ ۳۷۵‬رشکتونو له ډلې‬ ‫ څلورمه برخه‪ :‬ښاري پانګونه‪ :‬د ښاري بنسټونو د‬ ‫سلنه موخه هم خپله پوله ماته کړله او د دې تشبثاتو لخوا‬ ‫او الرښودونه رامینځته کړي‪ ،‬چې هغه دادي‪ :‬دکورنیو څخه‪ ،‬چې د دې پروژې تر پوښښ الندې وو‪ ۳۷۲ ،‬رشکتونو‬ ‫جوړولو او ډیزاین کولو لپاره د امکان شتون په موخه د‬ ‫بازار ته ‪ ۲۱‬سلنه بیالبیل محصوالت وړاندې شول او په‬ ‫دفقر اوغربت حالت پورې اړوندو معلوماتو دڅرنګوايل او ‪ ۵۳‬سوداګریزو ټولنو رسه (که څه هم په لومړي رس کې‬ ‫څیړنې تررسه کول‪ .‬د پنځو سرتو ښارونو د مرکزونو لپاره د‬ ‫‪ ۱۲‬هېوادونو کې ‪ ۴۴‬نړیوال مارکیټونه وپیژندل شول او د‬ ‫میکانیزم ‪ ،‬درڼو او عیني معیارونو له مخې دهغوی د ټولنو شمېر ‪ ۳۰‬وو) مرستې وشوې‪.‬‬ ‫ښاري سرتاتیژیک پراختیايي پالن پر بنسټ‪ ،‬چې لومړیتوب‬ ‫معلومول اوپیژندل ‪ ،‬دکورنیو ټولنیز‪ -‬اقتصادي حالت د جغرافیايي پوښښ له پلوه‪ ،‬د کوچنیو او منځنیو‬ ‫لرونکي پروژو ( حساب شوي او د پيل کېدو وړ پروژو)‬ ‫متشبثینو اړیکې له هغوي رسه ټینګې شوې‪.‬‬ ‫څرنګوالی‪ ،‬دمعارصې ټکنالوژۍ څخه په استفاده هغوی تشبثاتو رسه د مرستو هوکړه لیکونه شاوخوا ‪ ۴۰‬سلنه په‬ ‫او له وړاندې مشخص شوې پروژو (د ښار سرتاتیژیک‬ ‫ته دمرستې ورکړه او په تصاديف ډول دهغو داغیزو کولو کابل‪ ،‬په همدې ډول په هرات کې ‪ ۲۱‬سلنه‪ ،‬په مزار رشیف‬ ‫اقتصادي پروژو الندې مشخص‬ ‫‪.‬‬ ‫پراختیايي پالن او د لیږد وړ‬ ‫د ښاري پراختیا د مالتړ پروژه‬ ‫کې ‪ ۲۰‬سلنه او په جالل آباد کې ‪ ۱۸‬سلنه؛ السلیک شول‪.‬‬ ‫ارزونه‪.‬‬ ‫شوې وي) پيل کېدلو امکان په کې وي‪ ،‬د څو کلن پانګونې‬ ‫د نړیوال بانک د ‪ ۲۰‬میلیونه ډالرو وړیا مرسته‬ ‫ په وروستي پړاو کې‪ ،‬د افغانستان په پنځو ولسوالیو کې د دې پروژې د مالتړ تر پوښښ الندې په تشبثاتو کې د‬ ‫پالنونو جوړول‪ .‬د پانګونې پالنونه همدارنګه د پالن شویو‬ ‫د بې وزلو کورنیو د ثبتولو په موخه یوه نوې موخه ییزه خرڅالو د کچې اوسط ‪ ۲۴‬سلنه دی( که څه هم د دې‬ ‫ښاري پروژو د پراختیا په موخه د خصويص بانکونو د مالتړ‬ ‫دا پروژه د ښاري پراختیا او کور جوړونې له وزارت رسه د‬ ‫تګالره پيل کړه‪ ،‬چې په پایله کې هغه بې وزلو کورنیو او پروژې د مالې مالتړ ترالسه کولو وړاندې ‪ ۲۰‬سلنه وو)‪ ،‬په‬ ‫جذبولو لپاره هم تررسه کیږي‪ ،‬په راتلونکي کې د دې‬ ‫هېواد په کچه په اړوند ادارو کې د ښار جوړونې د پالیسیو‬ ‫کسانو رسه‪ ،‬چې نغدي مرستو ته یې اړتیا لرله؛ د موبایل او ټولو ښارونو کې دغه ارقام لوړ شوي دي‪.‬‬ ‫سکټور د پراختیا څرنګوايل پر بنسټ؛ د ښار جوړونې له‬ ‫د ظرفیت لوړونې او د پالیسۍ د یوه چوکاټ جوړولو‬ ‫ د ‪ ۱۵۰۰‬دندو د رامنځته کولو لپاره‪ ،‬ټاکل شوې موخه‬ ‫سوداګریز بانکونو له الرې وررسه نغدي مرستې وشوې‪.‬‬ ‫پروژو څخه مايل مالتړ تررسه کیږي‪.‬‬ ‫لپاره او همدارنګه د ښاري پالن جوړونې تنظیم‪ ،‬په پنځو‬ ‫ شاوخوا ‪ ۱۲۰۰۰‬بې وزله کورنۍ (‪ ۶۸۰۰۰‬حقیقي کسان) ترالسه شوه‪ ،‬څنګه چې ‪ ۱۵۱۶‬کاري فرصتونه رامنځته شوي‪،‬‬ ‫والیتي سرتو ښارونو کې د خدمتونو وړاندې کولو ظرفیت او‬ ‫وپیژندل شول او وروسته بیا له نغدي مرستو برخمن شول‪ .‬چې له دې ډلې څخه د ښځو ونډه ‪ ۵‬سلنه ټاکل شوې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/۲۹‬‬ ‫‪ ۲۸/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫د نړيوالې مايل ادارې پانګونې او مشوريت خدمتونه‬ ‫کې ملریزې انرژۍ د تولید پرمختللو وسایلو او خدمتونو ته‬ ‫پورونه ته الس ريس‬ ‫دنړیوالې مايل ادارې مهم او کلیدي فعالیتونه زیاتره‬ ‫د ‪ ۲۵۰۰۰۰‬افغانانو الرسسی دی‪ .‬د دې پروګرام د پام وړ‬ ‫نړیواله مايل اداره د نړیوال بانک اړوند د مايل سکټور د‬ ‫دمشورې ورکولو له الرې دپانګه اچونې دفضاء په شته وايل‬ ‫اغیزې به د ملریزې انرژۍ د با کیفیته تولید لپاره د تل پاتې‬ ‫پیاوړتیا د برنامې په مرسته‪ ،‬د افغانستان بانک رسه مرسته‬ ‫او په ظرفیت جوړولو باندې متمرکز دي او له هغو ټاکلو‬ ‫سوداګریز بازار جوړولو لپاره د چټکو هڅو رسه به روښانه‬ ‫کوي‪ ،‬څو پر منقول اموالو د رهني حقوقو د ثبت او د عامه‬ ‫پانګه اچونو رسه مرسته کوي‪،‬چې دپرمختیایي اغیزې کولو‬ ‫يش‪ .‬له بلې خوا‪ ،‬دا پروګرام له خصويص سکټور رسه په راکړه‬ ‫اعتبارونو د ثبت سیستم لپاره لومړنی ګرځنده بریښنايي‬ ‫او کارکسب پیدا کولو لوړه کچه ولري دنړیوالې مايل ادارې‬ ‫ورکړه کې مرسته کوي‪ ،‬څو بازار ته د مالونو راتګ په وړاندې‬ ‫سیستم جوړ کړي‪.‬‬ ‫اوسنۍ سرتاتیژي دافغانستان له پاره دنړیوال بانک ګروپ‬ ‫د خنډونو لیري کول‪ ،‬د بازار د اړتیاوو په اړه د معلوماتو‬ ‫ همدارنګه‪ ،‬نړیواله مايل اداره له افغانستان بانک رسه‬ ‫دګډون چوکاټ له سرتاتیژی (‪ )۲۰۱۷-۲۰۲۰‬رسه په سمون‬ ‫ترالسه کولو‪ ،‬د سوداګریزو اړیکو په پراختیا او له پرمختللو‬ ‫مرسته کړې‪ ،‬څو د اجارې خدمتونو اړوند چارو لپاره قانوين‬ ‫کې ده‪.‬‬ ‫تولیداتو څخه‪ ،‬چې په ملریزې انرژۍ فعاله کیږي‪ ،‬د کارونې‬ ‫چوکاټ جوړ کړي‪ .‬اوسمهال دا اداره هڅه کوي‪ ،‬څو په‬ ‫په اړه د ګټه اخیستونکو د پوهاوي کچه لوړه کړي‪.‬‬ ‫افغانستان بانک کې د مرشي یا مدیریتي رول رامنځته کړي‪،‬‬ ‫څو دا بانک وکوالی يش‪ ،‬چې د اجاره ورکونکو رشکتونو د‬ ‫د پانګې اچونې کړکۍ‬ ‫د پانګونې رشایط‬ ‫جوازونو او څارنیزې چارې مدیریت کړي او په پایله کې په‬ ‫په افغانستان کې د نړیوالې مايل ادارې (‪ )IFC‬خدماتو‬ ‫نړیوالې مايل ادارې په دې وروستیو کې د افغانستان د‬ ‫افغانستان کې د اجاره سکټور پرمختګ وکړي‪.‬‬ ‫کې‪ ،‬پانګونه او مشوريت خدمتونه شامل دي‪ ،‬چې د دې‬ ‫ودانیزو چارو د جواز ورکولو د اصالحاتو پروژه او په والیتونو‬ ‫ادارې پانګونه‪ ،‬د مايل سکټور‪ ،‬خدمات‪ ،‬مخابرات‪ ،‬د کرنیزو‬ ‫محصوالتو سوداګري او بنسټونو پر پیاوړتیا را څرخي‪.‬‬ ‫کې د سوداګرۍ رسوې بشپړه کړې ده‪ .‬اوس مهال‪ ،‬دا اداره‬ ‫په ‪ ۲۰۱۷‬مايل کال کې‪ ،‬نړیوالې مايل ادارې د ‪ ۵۲‬میلیونه د بڼوايل د محصوالتو د صادراتو پیاوړتیا‬ ‫د سوداګرۍ او صنایعو له وزارت رسه د سوداګریزو جوازونو‬ ‫امریکايي ډالرو مرستو ژمنه کړې وه او یادې ادارې همدارنګه نړیواله مايل اداره له کروندګرو رسه د مرستې له الرې هڅه‬ ‫د صادرولو دویمې پروژې رسه مايل او تخنیکي مرستې کوي‪،‬‬ ‫د مشوريت خدمتونو وړاندې کولو لپاره ‪ ۸،۸‬میلیونه امریکايي کوي‪ ،‬په هیواد او له هیواده بهر د بڼوالو لپاره د بازارموندنې‬ ‫څو د پانګونې لپاره مساعد‪ ،‬هڅوونکی او مطلوب چاپیریال‬ ‫فرصتونو ته پراختیا ورکړي‪ ،‬څو د افغانستان د بڼوايل‬ ‫ډالرو مرستو ژمنه کړې وه‪.‬‬ ‫رامنځته کړي؛ په پایله کې د خصويص سکټور وده او پراختیا د حکومتوالۍ مرکزي واحد‬ ‫ د نړیوالې مايل ادارې پانګونه‪ ،‬د مايل او پراختیايي رسچینو محصوالتو د صادراتو کچه لوړه يش‪ .‬د دې پروژې موخه؛‬ ‫د حکومتوالۍ مرکزي واحد پروژه‪ ،‬په افغانستان کې د‬ ‫وکړي‪.‬‬ ‫ته الرسی‪ ،‬په ځانګړې توګه د کوچنیو پورونو او مخابراتو د بڼوايل محصوالتو د صادرولو پیاوړتیا‪ ،‬د بڼوالو او پروسس‬ ‫ د سوداګریزو جوازونو صدور د اصالحاتو د پروژې د دویم بانکدارۍ سکټور په بازار کې د بنسټیزو ستونزو د حل په‬ ‫سکټور کې بدلون راوستی دی‪ .‬دا اداره هڅه کوي‪ ،‬څو د کوونکو رشکتونو ترمنځ د اړیکو ټینګولو له الرې د بڼوالو د‬ ‫پړاو له پيل کولو څخه موخه دا ده؛ څو د لومړي پړاو السته موخه رامنځته شوې ده‪ .‬د بانکدارۍ سکټور په بازارونو کې‬ ‫نویو پانګونو فرصتونو او له اړوند اقتصادي ادارو رسه په ژوند ښه کول او د بڼوايل محصوالتو د خرڅالو لپاره‪ ،‬نویو‬ ‫راوړنې ( د سوداګرۍ او صنایعو په وزارت کې د سوداګریزو ګڼ شمیر ستونزې؛ په بیالبیلو کچو د لومړنیو فعالیتونو له‬ ‫همغږۍ؛ د افغانستان خصويص سکټور د پراختیا په برخه په بازارونو ته د صادر کوونکو سوداګرو الرسيس په موخه د‬ ‫جوازونو د ثبت او صادرولو واحده ادارې رامنځته کول) الرې ( په هر بانک کې په انفرادي ډول‪ ،‬د مقرراتو د تنظیم‬ ‫ځانګړې توګه د بنسټونو‪ ،‬مايل اسانتیاوو‪ ،‬د تولیدي صنایعو هغوی مالتړ دی‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫پایښت او پراختیا ومومي؛ او د دې پړاو د عمومي موخې چوکاټ او د سکټور په کچه) پيژندل شوي دي‪.‬‬ ‫پیاوړتیا‪ ،‬د کرنیزو محصوالتو سوداګري او خدماتو برخه‬ ‫پر بنسټ‪ ،‬د سوداګرۍ او صنایعو په وزارت کې د سوداګرۍ نړیواله مايل اداره له بانکونو رسه مرسته کوي‪ ،‬څو د‬ ‫جواز ثبت او ورکړې ادارې فعالیتونه باید اغیزمن او تل پاتې خپلو بنسټونو فعالیتونو ( د تصمیم نیونې د بهیر بدلون‪،‬‬ ‫د افغانستان د روښانتیا پروګرام‬ ‫پیاوړې او له هغه څخه مالتړ وکړي‪.‬‬ ‫يش او والیتونو ته د سوداګرۍ جوازونو متدید‪ ،‬د سوداګریزو د خطرونو مدیریت‪ ،‬د عملیايت فعالیتونو اغیزمنتیا‪ ،‬ګټه او‬ ‫ اوسمهال د نړیوالې مالې ادارې د پانګونې په ژمنو کې؛ د افغانستان روښانه کول د سوداګریزو بازارونو د بدلون د‬ ‫ارزښت ورکونه) ښه کړي او مايل امکاناتو ته د الرسيس زمینه‬ ‫فعالیتونو ثبت او د اصالحاتو لړۍ وغځول يش‪.‬‬ ‫د مخابراتو په سکټور او مايل بازارونو کې پانګونه شامله پروګرام په څیر ده‪ ،‬چې موخه یې پاک او د ګټې اخیستلو‬ ‫ په دې برخه کې‪ ،‬چې ټول فعالیتونه تررسه کیږي‪ ،‬په ( د پانګې د لګښت کمول‪ ،‬د پور ورکولو د رشایطو آسانول‬ ‫ده‪ .‬د دې ادارې د پانګونې پراختیا زیری ورکونکې ده‪ ،‬چې وړ انرژۍ ته د افغانستان د کلیو د الرسيس زیاتوالی دی‪.‬‬ ‫کې د ښځو سوداګرۍ پر وړاندې د قانوين خنډونو اړول‪ ،‬او پانګوالو ته د الرسيس پراختیا) زیاته کړي‪ ،‬څو په دې ډول‬ ‫د مايل بازارونو د پیاوړتیا په برخه کې زیاته پانګونه کوي دا پروژه نړیوال مايل ادارې پر وړاندې "د نړیوال روښانتیا"‬ ‫د سوداګریزو اسانتیاوو برابرول او د صادراتو پراختیا‪ ،‬او د د افغانستان په بانکونو کې د مرکزي حکومتوالۍ پالن شوي‬ ‫او همدارنګه د بريښنا د انرژۍ او د کرنیزو محصوالتو پروګرام بنسټیزه برخه ګڼل کیږي‪.‬‬ ‫ د یاد شوې برنامې موخه‪ ،‬د هیواد په لیري پرتو کلیو‬ ‫سوداګرۍ په برخو کې پانګونو ته ژمن دی‪.‬‬ ‫اصالحي ځانګړتیاوو پر بنسټ مشوريت خدمتونه؛ شامل دي‪ .‬تګالرې پيل او وهڅول يش‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/۳۱‬‬ ‫‪ ۳۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫د افغانستان د بیارغونې‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫صندوق څه شی دی؟‬ ‫ دافغانستان دبیارغونې صندوق اختصاص موندلې پیسې‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق په ‪ ۲۰۰۲‬میالدي کال ددې‬ ‫د دوو ځانګړو کړکیو له الرې‪ ،‬یعنې دعادي بودجې څخه‬ ‫له پاره تاسیس شو‪،‬چې دافغانستان د دولت بودجې او‬ ‫دافغانستان دبیارغونې دصندوق‬ ‫دمالتړ کړکۍ اود پانګه اچونې څخه دمالتړ کړکۍ له خوا‬ ‫دپانګه اچونې ميل پروژو ته یو همغږی کوونکی میکانیزم‬ ‫موخې عبارت دي له‪:‬‬ ‫اجراء کیږي‪ .‬له عادي بودجې څخه دمالتړ کړکۍ هرکال‬ ‫جوړ کړي‪ .‬ددې صندوق دفعالیت دپیل له وخت څخه‬ ‫مشخص او دورکړی وړ لګښتونه‪ ،‬چې ناامنیتي چارو او‬ ‫‪ ۳۴‬بنسټونو او مرسته کوونکو هیوادونو ‪ ۱۰‬میلیارده ډالر‬ ‫ميل بودجه داسې حالت ته رسول‪،‬‬ ‫ • ‬ ‫فعالیتونو پورې اړه لري‪ ،‬اجراء کوي‪ .‬خوله پانګې اچونې‬ ‫دافغانستان دبیارغونې له صندوق رسه ژمنه کړې ده‪ ،‬چې‬ ‫څخه دمالتړ کړکۍ دپرمختیايي بودجې له الرې دميل‬ ‫په دې ترتیب دغه صندوق دافغانستان د دولت دعادي‬ ‫چې وکولی يش دميل پرمختیا‬ ‫پرمختیایي پروګرامونو له پاره مايل مرستې برابروي‪.‬‬ ‫او پرمختیایي بودجې دیوې سرتې متویلوونکې رسچینې په‬ ‫له موخو او هدفونو رسه سم د‬ ‫توګه ګڼل کیږي‪.‬‬ ‫بیارغونې په پروګرام کې دتوازن‬ ‫دمتویلوونکو مرستې‪:‬‬ ‫درامینځته کولو له پاره دیو سرت‬ ‫مديريت‬ ‫دمتویلوونکو ژمنو دافغانستان دبیارغونې دصندوق‬ ‫موتور په توګه عمل وکړي‪.‬‬ ‫دپخوانیو او نویو متویلوونکو په شمول هرکال دبل کال‬ ‫دافغانستان دبیارغونې صندوق په خپل چوکاټ کې درې‬ ‫دبیارغونې له مرستو څخه د‬ ‫ • ‬ ‫په پرتله زیاتوالی موندلی دی‪ .‬په څوتیرو کلونو کې ددې‬ ‫کمیټې (رهربي کمیټه‪ ،‬مدیریتي کمیته او اداري کمیټه)‬ ‫استفاده کولو په برخه کې‬ ‫مرستو دزیاتوايل دلیل دهغوی دودې دپیاوړتیا په اړه‬ ‫لري‪ .‬همدارنګه داصندوق درې کاري ګروپونه لري‪ .‬دې‬ ‫دروڼتیا او حساب ورکولو‬ ‫ترجیحي موارد وو‪ .‬دافغانستان دبیارغونې صندوق دمنل‬ ‫کاري چوکاټ صندوق ته دا توان او ځواک ورکړی دی ‪،‬‬ ‫شویو مقرراتو پربنسټ متویلوونکی نه يش کولی دخپلو‬ ‫چې درشایطو په بدلون رسه پرمختیا یي لومړیتوبونه په‬ ‫پراختیا‪.‬‬ ‫کلنیو ژمنو له نیامیي څخه زیاتې ژمنې ترجیحي مواردوته‬ ‫نښه کول ټینګښت او اجامع رامینځته کړي‪ .‬دافغانستان‬ ‫د دولت په محدود ظرفیت باندې‬ ‫ • ‬ ‫اختصاص کړي‪ .‬دغه مقررات دا ایجابوي چې دغه صندوق‬ ‫دبیارغونې صندوق دنړیوال بانک له خوا اداره کیږي‪.‬‬ ‫دفشار کمول او په عین وخت‬ ‫دکتنې وړ وجهې په خپل واک کې ولري‪ ،‬چې له هغو څخه‬ ‫رهربي کمیټه‪ ،‬چې له نړیوال بانک‪ ،‬اسالمي پرمختیایي‬ ‫کې دظرفیتونو تدریجي پیاوړتیا‪.‬‬ ‫دجاري پانګو دڅانګولګښتونه ورکړي او ځینې انعطاف‬ ‫بانک‪،‬آسیایي پرمختیایی بانک‪ ،‬دملګرو ملتونو پرمختیایي‬ ‫مننې دحکومت له لومړیتوبونو څخه دمالتړ په موخه له‬ ‫سازمان او دمالیې وزارت څخه جوړه او تشکیل شوې ده‪،‬‬ ‫په مايل چارو دپالیسۍ دطرحې په‬ ‫ • ‬ ‫ځان رسه ولري‪.‬‬ ‫چې په دې منځ کې دافغانستان له پاره دملګرو ملتونو‬ ‫عواید تراوسه پورې دحکومت دلګښتونو دتامین له پاره‬ ‫اړوند خربو اترو کې دمتویلوونکو‬ ‫ځانګړی استازی دڅارونکي او ناظرپه توګه شتون لري‪.‬‬ ‫د پانګونې کړکۍ‬ ‫ترمینځ دهمغږۍ دپیاوړتیا‪.‬‬ ‫د عادي بودجې د مالتړ کړکۍ‬ ‫دمدیرانو کمیټه په منظمه توګه په کابل کې لیدنې او کتنې‬ ‫دپانګې اچونې کړکۍ هم دکمیت له مخې اوهم دفعالیت‬ ‫بسوالی نه کوي‪ .‬په همدې دلیل دافغانستان د بیارغونې‬ ‫صندوق د دولت د عادي بودجې نه دمالتړ له کړکۍ څخه‪،‬‬ ‫دغه صندوق دحکومت‬ ‫ • ‬ ‫‪ ۴،۶۳۵‬میلیارده ډالر وړیا مرسته‬ ‫کوي چې دافغانستان دبیا رغونې دصندوق مايل مسایل‬ ‫دکچې له مخې دکتنې وړ پراختیا موندلی ده‪ .‬له ‪۱۳۸۹‬ملریز‬ ‫وڅیړي او د پروپوزلونو مايل متویل تائید کړي‪ .‬دافغانستان‬ ‫(‪۲۰۱۰‬م) کال څخه دجاري لګښتونو په وړاندې دژمني شوي‬ ‫ددولت اسايس فعالیتونه دخدمتونو وړاندې کولو په ګډون‪،‬‬ ‫لومړیتوب لرونکي پروګرامونو‪،‬‬ ‫د عادي بودیجې څخه د مالتړ کړکۍ برنامې څخه موخه‬ ‫دبیارغونې دصندوق دسرتاتیژی ګروپ له متویل کوونکو‬ ‫لګښت اندازه دژمني شوې پانګه اچونې په نسبت زیاتوالی‬ ‫لکه دروغتیایی ساتنې‪ ،‬او ښوونې او روزنې څخه مالتړ کوي‪.‬‬ ‫چې په هغو کې داصالحاتو‬ ‫دې کارته په پاملرنه‪ ،‬چې ‪۶۰‬سلنه ملکي کارکوونکي ښوونکي‬ ‫د یوه همغږي کوونکي او هڅونکي میکانیزم په توګه‬ ‫او مالیې وزارت څخه تشکیل شوی دی‪ ،‬چې دمیاشتې یو‬ ‫موندلی دی‪ .‬دکلیوالی پرمختیا ميل او سیمه ییزپروګرامونه‪،‬‬ ‫اجندا‪،‬او دغیر امنیتي حکومتي‬ ‫له عادي بودجې څخه مالتړ دی‪ ،‬څو پر بنسټ یې د‬ ‫ځل په خپلو منځوکې لیدنې کتنې کوي‪ ،‬څو دافغانستان‬ ‫لکه ميل پیوستون‪ ،‬کلیوايل سړکونه او پوهنه په کلکه‬ ‫دي‪ ،‬دښوونې اوروزنې وزارت په ټوله کې ‪ ۴۰‬سلنه دبیارغونې‬ ‫دصندوق مجموعي رسچینې لګوي‪.‬دعامې روغتیا وزارت‪،‬‬ ‫فعالیتونو لګښت شامل دي‪،‬‬ ‫افغانستان حکومت وکوالی يش‪ ،‬چې پیسې‪ ،‬پر ټاکيل وخت‬ ‫دبیارغونې دصندوق کړنې ترغور او کتنې الندې ونیيس او‬ ‫دافغانستان دبیارغونې صندوق له خوا مالتړ شوي دي‪.‬‬ ‫او کره توګه ورکړي‪ .‬په دې پيسو کې د ملکي کارکوونکو‬ ‫په سرتاتیژیکو موضوعاتو بحث وکړي‪.‬‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۷‬زیږدیز کال د جوالی تر ‪ ۲۲‬پورې‪ ،‬د افغانستان‬ ‫دبهرنیو چارو ‪ ،‬کاراو ټولنیزو چارو ا و لوړو زده کړو وزارتونه‬ ‫چې دافغانستان دحکومت‬ ‫معاشونه او مزد او همدارنګه د حکومت غیر امنیتي‬ ‫د بیارغونې صندوق تر مالتړ الندې شاوخوا ‪ ۲۷‬فعاله پروژې‬ ‫هم ددې صندوق له سرتو اخیستونکو څخه ګڼل کیږي‪.‬‬ ‫د سرتاتیژیکو موخو په السته‬ ‫ دیادونې وړ ده‪ ،‬چې له عادي بودجې څخه دمالتړ‬ ‫عملیايت لګښتونه شامل دي‪.‬‬ ‫دافغانستاندبیارغونېصندوقڅهډول فعالیتکوي؟‬ ‫د پيل کیدو په حال کې دي‪ ،‬چې لګښت یې ‪ ۳،۳‬میلیارده‬ ‫راوړنو پورې اړوند دي‪ ،‬مالتړ‬ ‫ له عادي بودجې څخه د مالتړ کړکۍ‪ ،‬د افغانستان له‬ ‫امریکايي ډالرو ته رسیږي‪ .‬له دې ډلې څخه ‪ ۲،۵‬میلیارده‬ ‫کړکۍ رسچینې یو فرصت او دميل پوښښ لرونکي دي‪ .‬له‬ ‫دې رسچینې څخه په ‪۳۴‬والیتونو کې دملکي خدمتونو د‬ ‫کوي‪.‬‬ ‫حکومت رسه د مرستې په موخه په ‪ ۲۰۰۲‬کال کې د عادي‬ ‫متویلوونکي خپلې مرستې په هغه ځانګړي حساب‪ ،‬چې په‬ ‫امریکايي ډالر ورکړل شوي او پاتې ‪ ۷۹۰‬میلیونه امریکايي‬ ‫بودجې د اړتیاوو پوره کولو لپاره رامنځته شوه‪ .‬رسبیره‬ ‫امریکا متحده ایالتونو کې دنړیوال بانک په مرکزي دفرت کې‬ ‫ډالر ال تر اوسه نه دي لګول شوي‪.‬‬ ‫‪۶۲‬سلنې کارکوونکو حقوق ورکول کیږي‪ .‬دحکومت دعملیايت‬ ‫لګښتونو کال په کال زیاتوالی په دې معنا دی‪ ،‬چې له عادي‬ ‫پر دې په ‪ ۲۰۰۹‬زیږدیز کال کې د اصالحاتو د پيل کولو‬ ‫دی‪ ،‬ورلیږي‪ .‬دافغانستان دبیارغونې صندوق دمدیرانو کمیټه‬ ‫د پانګونې فعالیتونو بشپړ جزئیات د افغانستان ‬ ‫ ‬ ‫بودجې څخه دمالتړ کړکۍ هم دټولې بودجې دکمښت‬ ‫په برخه کې د حکومت هڅونکی پروګرام هم پیل شوو‪،‬‬ ‫په خپلو غونډو کې دوړاندیز شوې مايل وجهو داجرااتو په‬ ‫په خاطر حساب ورکوونکی ده‪ .‬له دې رسه رسه له عادي‬ ‫چې پر بنسټ یې د مهمو اصالحاتو د پيل کولو پر وړاندې‬ ‫اړه تصمیم نیيس‪ .‬او دغه تصمیمونه دمايل وجهو په نوم یو‬ ‫د بیارغونې صندوق په ربعوارو راپورونو کې په الندې ‬ ‫ ‬ ‫تشویقي ورکړې‪ ،‬ورکول کيدلې‪.‬‬ ‫بودجې څخه دمالتړ کړکۍ اوس هم له ‪۱۶‬څخه تر ‪ ۲۰‬سلنې‬ ‫هوکړه لیک (توافقنامې) دالسلیک له الرې‪ ،‬دنړیوال بانک له‬ ‫انټرنیټي پاڼه کې وګورئ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫ تراوسه پورې دافغانستان دبیارغونې صندوق ‪ ۴،۶‬میلیارده‬ ‫خوا‪ ،‬چې دصندوق اداري چارې پرمخ بیایي‪ ،‬دافغانستان له‬ ‫‪www.worldbank.org/artf‬‬ ‫ ‬ ‫پورې دحکومت غیر امنیتي عملیايت لګښتونه ورکوي‪.‬‬ ‫ډالر د حکومت دعادي بودجې له الرې ورکړي دي‪ .‬داخيل‬ ‫حکومت رسه عميل جنبه پیدا کوي‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/۳۳‬‬ ‫‪ ۳۲/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫دافغانستان دعديل او قضایي سکټور‬ ‫‪ /‬روانې پروژې‬ ‫دخدمتونو برابرولو پروژه‬ ‫‪ ۲۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫د افغانستان د کرنيزو عواملو د توليد‬ ‫‪.‬‬ ‫پروژه‬ ‫دافغانستان دعديل او قضایی سکټور دخدمتونو برابرولو‬ ‫‪ ۶۷،۲۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته ‪   ‬‬ ‫پروژې هدف قانوين خدمتونو ته دالس رسۍ او استفادې‬ ‫زیاتوالی دی‪ .‬دغه پروژه دسرتې محکمې‪ ،‬لویې څارنوالۍ او‬ ‫دافغانستان دکرنیز عواملو د تولید پروژې موخه او هدف‬ ‫عدلیې وزارت له ادارو او بنسټونو رسه دبنسټیزو اصالحاتو‬ ‫دکرنیزو محصوالتو دزیاتوايل په منظور له ټکنالوژۍ څخه‬ ‫دتطبیق دتعقیب په الره کې‪ ،‬چې دقضایې خدمتونو وړاندې‬ ‫استفاده کول دي‪ .‬دکرنې سکټور دافغانستان داقتصاد ډیر‬ ‫کولو الرې چارې به اوږد مهاله اغیزې ولري‪ ،‬مرسته او‬ ‫عمده او مهم رکن ګڼل کیږي‪ ،‬چې ددې هیواد ‪ ۶۰‬سلنه‬ ‫همکاري کوي‪.‬ددې پروژې له الرې سرتې محکمې او لویې‬ ‫کاري ځواک تشکیلوي ‪ .‬په دې برخه کې کې دکرنې اوبو‬ ‫څارنوالۍ وکړای شول‪ ،‬چې دخپلو‪.‬برشي منابعو اړتیاوې پوره‬ ‫لګولو او مالدارۍ وزارت داداري ظرفیت پیاوړتیا او دکرنیزو‬ ‫او دبرشي منابعو دمدیریت دسرتاتیژۍ مسوده ترتیب کړي‪.‬‬ ‫محصوالتو دزیاتوايل په منظور دکرنیزو عواملو د تولید‬ ‫ددې سرتاتیژۍ نقش او ونډه ددې دواړو ادارو او بنسټونو‬ ‫مصونیت او اعتبار دزیاتوالی له پاره ډیره مهمه او ارزښتمنه‬ ‫دکار کوونکو ظرفیت او کاري کیفیت دودې او پرمختیا له‬ ‫ده‪.‬‬ ‫پاره ډیر مهم ګڼل کیږي‪ .‬رسبیره پردې دغه دواړه بنسټونه‬ ‫ په لومړي ګام کې په پام کې ده ددې پروژې له الرې‬ ‫دنوموړې پروژې په مرسته او همکارۍ دخپلو کارکوونکو‬ ‫زنځیري ارزښت‪ ،‬د غنمو تصدیق شوي تخم داقتصادي او‬ ‫دظرفیت دلوړولو داړتیاوو دارزونې په حال کې دی‪ ،‬چې‬ ‫تخنیکي اغیزمنتیا ښه والی ومومي‪ .‬په دویم ګام کې دهغه‬ ‫په نهایت کې دسرتې محکمې او لویې څارنوالۍ دادارو‬ ‫مقررايت او قانوين چوکاټ درامینځته کولو له پاره هڅه او‬ ‫دکارکوونکو د ظرفیت لوړولو څوکلن پالن تدوین کړای يش‪.‬‬ ‫هلې ځلې ‪ ،‬چې ددې پروژې دچمتووالی په پړاو کې پرهغې‬ ‫ د حقوقي مرستو د وړاندې کولو کچه لوړه شوې‪ ،‬څنګه‪،‬‬ ‫کار شوی دی‪ ،‬دنبايت قرنطین او دکرنیزو درملو دکیفیت‬ ‫چې په ټول هیواد کې ‪ ۶۵‬هغه حقوقپوهان فعالیت کوي‪،‬‬ ‫دکنرتول دشبکو په رامینځته کولو کې الزمې کړنې تررسه‬ ‫چې هر یو یې په میاشت کې د دې وړتیا لري‪ ،‬چې ‪۱۰‬‬ ‫کړي‪.‬‬ ‫حقوقي قضیې پر مخ یويس‪ .‬د حقوقي مرستو دفرتونه په‬ ‫ باالخره دا چې ددې پروژې په لومړي پړاو کې دساحوي‬ ‫څلورو والیتونو (بامیان‪ ،‬هرات‪ ،‬کابل او لوګر) کې د اړونده‬ ‫رسوې دموندنو او نتیجو پراساس په پام کې ده ‪ ،‬چې دکرنې‬ ‫موسسې لخوا په آزمایښتي ډول جوړ شوي دي‪ .‬له بلې خوا‬ ‫دتخمونو او کرنیزو درملو له پاره دمارکیټ داړتیاوو له مخې‬ ‫د دې پروژې له الرې‪ ،‬د افغانستان لپاره د تل پاتې حقوقي‬ ‫دتولید دعواملو‪ ،‬دویش او پرمختیا سیستم د برابرولو دښه‬ ‫مرستو د تنظیم کوونکي یو چوکاټ د جوړولو او پراختیا کار‬ ‫وايل د ازمایښتي پړاو له پاره یو کاري پالن ترتیب يش‪ .‬ددې‬ ‫بشپړ شوی او عميل پالن یې هم متویل کیږي‪.‬‬ ‫د افغانستان د کرنیزو عواملو د تولید‬ ‫فعالیتونو دپایښت او دوام په منظور په پام کې دی ‪ ،‬چې‬ ‫ رسبیره پر دې په یادو څلورو والیتونو کې کتابتونونه جوړ‬ ‫پروژې په مرسته د لسو سیمه یيزو څيړنيزو‬ ‫دملکي خدمتونو کارکوونکو‪ ،‬خصويص متشبثینو او کروندګرو‬ ‫شوي او د حقوقي معلوماتو د یوه مرکز د جوړولو کار او‬ ‫جوړ شويو مرکزونو څخه په يوه کې يې‬ ‫کروندګر تخمونه کري‪ .‬د دغه پروژې‬ ‫یا بزګرانو له پاره دظرفیت جوړونې پروګرامونه جوړ يش‪.‬‬ ‫د معلومايت ټکنالوژۍ په امکاناتو د هغه د سمبالولو چارې‬ ‫موخه د کرنې په سکتور کې‪ ،‬چې د هيواد‬ ‫ پروژه خپلو پرمختیایي موخو ته درسیدو په الرکې دې د مرضو حرشاتو د له منځه وړلو او نباتاتو د ساتنې او‬ ‫بشپړیدو ته نیږدې دي‪ .‬د دې مرکز د چارو پر مخ وړلو لپاره‬ ‫‪ ۶۰‬سلنه کاري ځواک پکې بوخت دې‪ ،‬د‬ ‫الندې یولړ پرمختګونو ته رسیدلې ده‪ :‬دا فغانستان دکرنیزو قرنطین قانون د پارملان لخوا تصویب او د ولسمرش لخوا‬ ‫د کارکونکو ګامرنه روانه ده‪ .‬دغه پروژه د ‪ ۱۲۵‬تنو قاضیانو‬ ‫اصالح شويو کرنيزو محصوالتو د ټکنالوژي‬ ‫ترويج او ډيرول بلل کیږي‪.‬‬ ‫څیړنو دانستیتوت او داصالح شویو تخمونو دتصدۍ ‪ ۴۱۰‬توشیح شوی دی‪ .‬د طبیعي او کیمیاوي رسوقانون وروستۍ‬ ‫له ښوونې څخه مايل مالتړ کوي او ټاکل شوې‪ ،‬چې ‪ ۴۰‬تنه‬ ‫تنو کارکوونکو ته دزده کړی الرې چارې برابرې شوې دي‪ .‬مسوده عدلیې وزارت ته استول شوې‪ ،‬چې دقانون جوړونې‬ ‫نور قاضیان هم په دې ښوونیزه برنامه کې شامل يش‪.‬‬ ‫رسبیره پردې شاوخوا ‪ ۳۶‬تنو محصلینو په بریالۍ توګه خپلې په اجندا کې ځای کړای يش‪.‬‬ ‫ د یادولو وړ ده‪ ،‬چې د دې پروژې له الرې د عديل‬ ‫زده کړې دماسټرۍ په کچه دکرنې په څانګه کې دهندوستان‬ ‫بنسټونو لپاره د مناسب کاري چاپیریال رامنځته کولو په‬ ‫په پوهنتونونو کې بشپړې کړې او بیرته خپل هیواد ته‬ ‫موخه د بیارغونې او ودانیزه کارونو کچه محدوده ده او‬ ‫راوګرځیدل‪.‬‬ ‫یوازې په کې د څلورو والیتونو‪ ،‬چې مخکې مو یادونه وکړه؛‬ ‫ د دې پروژې په فعالیتونو کې د مرض حرشاتو اړوند د‬ ‫د محکمو او څارنوالیو دفرتونه او همدارنګه د کابل والیت‬ ‫رسوې تررسه کولو او د هغه څخه را ټوکیدونکو خطرونو‬ ‫د ده سبز په ولسوالۍ کې د عدلې وزارت سیمه ییز دفرت‬ ‫تحلیل شامل وو‪ .‬تر اوسه د هیواد په ‪ ۳۱۳‬ولسوالیو کې‬ ‫ودانۍ په کې شامله ده‪ .‬د عدلیې وزارت د مرکزي دفرتونو د‬ ‫رسوې کوونکو تر ښوونې الندې دي‪ ،‬او همدارنګه د رسوې‬ ‫ودانولو او د پخوانۍ ودانۍ (په یوه وخت کې) د بیارغولو‬ ‫عميل کارونه یې هم پیل کړي دي‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/۳۵‬‬ ‫‪ ۳۴/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫سکټوري وزارتونو کې د خدمتونو وړاندې کولو ډول‪ ،‬پیاوړی‬ ‫چارې پر مخ ځي‪ .‬په کندهار او پروان والیتونو کې د سیمه‬ ‫کوي‪ .‬دا اداره په عین حال کې د حکومت لپاره یو له مهمو‬ ‫ییزې محکمې د ودانۍ د جوړولو تدارکايت چارې بشپړې‬ ‫وسایلو ګڼل کیږي‪ ،‬څو وکوالی يش‪ ،‬چې پر بهرنیو تخنیکي‬ ‫شوي او ډیر ژر به د هغه عميل کارونه پیل يش‪.‬‬ ‫مرستو او موازي جوړښتونو د اتکا کولو کچه را ټیټه کړي‪.‬‬ ‫ دا مرستې د الندې فعالیتونو د متویل لپاره شوي دي‪)۱( :‬‬ ‫په کرونده کې داوبو دتنظیم پروژه‬ ‫د ظرفیت جوړونې د پروګرامونو د برابرولو او پيل کولول‬ ‫لپاره د تخنیکي مرستو چمتو کول‪ )۲( ،‬په ځانګړو وزارتونو‬ ‫‪ ۷۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫کې‪ ،‬د عمومي ریاستونو (لومړی بست)‪ ،‬د ګډو دندو په‬ ‫ریاستونو (دویم بست)‪ ،‬او مسلکي کادر (دریم او څلورم‬ ‫په کرونده کې داوبو دتنظیم پروژه‪ ،‬چې اوس دپنځو حوزو‬ ‫بست) کې د ‪ ۲۴۰۰‬کارکوونکو ګامرنه‪ )۳( ،‬د مدیریتي ستاژ‬ ‫(مرکزي‪ ،‬ختیځ ‪ ،‬لویدیځ‪،‬شامل ختیځ او شاملی) دکروندې‬ ‫پروګرامونه‪ )۴( ،‬د ملکي کارکوونکو روزنه‪ ،‬او (‪ )۵‬د پروژو‬ ‫داوبو دتنظیم دپانګه اچولو څخه دمالتړ په منظور‪ ،‬چې‬ ‫مدیریت‪ ،‬څارنه او ارزونه‪ .‬دغه پروژه د ‪ ۲۰۱۲‬زیږدیز کال‬ ‫ټوله ‪ ۱۰۰۰۰‬هکټاره ځمکه احتوا کوي‪ ،‬دیوې ازمایښتی‬ ‫د جنوري له میاشتې پیل شوې‪ ،‬چې د مالیې وزارت او د‬ ‫پروژې په توګه ډیزاین شوې ده‪ .‬داسې هیله کیږي ‪ ،‬چې‬ ‫اداري اصالحاتو او ملکي خدمتونو خپلواک کمیسیون لخوا‬ ‫ددې پروژې دتطبیق په نتیجه کې به ترپوښښ الندې‬ ‫پيل کیږي‪.‬‬ ‫ساحو کې له اوبو څخه داغیزناکې استفادې له الرې کرنیز‬ ‫ دا برنامه د مهمو وزارتونو او خپلواکه ادارو لپاره اړینې‬ ‫محصوالت ښه والی ومومي‪.‬‬ ‫مرستې چمتو کوي‪ .‬د هغه معیارونو پر بنسټ‪ ،‬چې مخکې‬ ‫ دغنمو او نورو غلو دانو دتولید له پاره د حاصل ورکولو‬ ‫له مخکې ټاکل شوي‪ ،‬چې په کې د خدمتونو د وړاندې‬ ‫اندازې ‪ ۱۵‬سلنه زیاتوالی موندلی دی‪ .‬دغنمو او نورو غلو‬ ‫کولو وړتیا او د اصالحاتو د پيل کولو لپار چمتوالی؛ شامل‬ ‫دانو له پاره داوبو دویش اندازه تر ‪ ۱۰‬سلنې پورې زیاته‬ ‫دی‪ ،‬مهم وزارتونه او خپلواکه ادارې په دوو ډلو کې‪ ،‬یعنې‬ ‫شوې ده‪ .‬په همدې ترتیب خړوبې ساحې هم په سلو کې‬ ‫لومړۍ ډله (چې لومړیتوب لري) یا هم په دویمه ډله کې‬ ‫‪ ۱۰‬زیاتوالی موندلی دی‪ .‬داوبو لګولو دسیستم رغونه ددې‬ ‫ویشل شوي‪.‬‬ ‫سبب شوی‪ ،‬چې دکیفیت په ساتلو او دپروژې په لګښتونو‬ ‫ په پام کې ده‪ ،‬چې هغه وزارتونه او ریاستونه‪ ،‬چې په‬ ‫او وخت کې له هدف څخه لوړې السته راوړنې او بریاوی‬ ‫لومړۍ ډله کې شامل دي‪ ،‬د پایلو لپاره د وړتیا لوړولو له‬ ‫ترالسه يش‪ .‬داوبو لګولو ‪ ۱۳۰‬سیستمونه (زیاتره عنعنوي)‬ ‫برنامې څخه په بشپړ ډول ګټه واخيل‪ ،‬په داسې حال کې‪،‬‬ ‫نوي جوړ شوي ‪ ،‬چې په مجموعي ډول ‪ ۲۹۰۰۰‬هکټاره‬ ‫چې هغه وزارتونه او خپلواک ریاستونه‪ ،‬چې په دویمه ډله‬ ‫ځمکه ترخپل پوښښ الندې دغه داوبو لګولو سیستمونه‬ ‫کې شامل دي‪ ،‬له بنسټیزې هڅونې څخه برخمن يش (د‬ ‫لري‪ .‬د اوبولګول ‪ ۹۵‬کانالونو‪ ،‬چې شاوخوا ‪ ۲۲۰۰۰‬هکتاره‬ ‫پایلو له پاره د وړتیا لوړولو لپاره چمتوالی)‪ ،‬څو د لومړۍ‬ ‫ځمکه خړوبه کوي؛ د بیارغولو چارې جریان لري‪.‬‬ ‫ډلې ته د هغوی د لوړیدو زمینه برابره يش‪ .‬وزارتونه او‬ ‫ داوبو لګولو د ‪ ۱۷۵‬ټولنو درامینځته کیدو کار بشپړشوی‬ ‫د سیمه ییزې ټولنې د مالتړ برنامې د‬ ‫خپلواکه ادارې دواړو ډلو ته اړتیا لري‪ ،‬څو د اصالحاتو یو‬ ‫دی‪ .‬دغه ټولنې او انجمنونه د (میراب) عنعنوي سیستم‬ ‫هوډ له مخې به د منځنۍ آسیا څخه‬ ‫بشپړ پالن ( چې د مرستندویه موسسو او حکومتي ادارو په‬ ‫رسه سم رامینځته شوي‪ ،‬چې دمخه هم داوبو لګولو‬ ‫سویيل آسیا ته د بریښنا د لیږد ( کاسا‬ ‫مرسته به پيل يش) او د ځواب ورکونې د پیاوړتیا لپاره د پایلو‬ ‫دچارو په ساتنه او څارنه بوخت وو‪.‬‬ ‫کړي‪ .‬فرعي پروژو ته به د بریښنا په سکټورر لومړیتوب‬ ‫ورکړل شی‪،‬‬ ‫د منځنۍ آسیا څخه جنويب اسيا ته د‬ ‫‪ )۱۰۰۰‬پروژې د تطبیق رسه سم ‪ ،‬په‬ ‫هغو سیمو کې چې دغه پروژه ورڅخه‬ ‫یو چوکاټ‪ ،‬جوړ کړي‪.‬‬ ‫ د دوهم برخې موخه‪ ،‬په کلیو کې د ارامۍ او‬ ‫بریښنا د لیږد سیمه يیز پروګرام – ‪۱۰۰۰‬‬ ‫تیږیږي د استوګنو خلکو الرسسۍ‬ ‫بريښنا ته ډير يش‪ .‬د دغه برنامې له‬ ‫ د دې برنامې له الرې ټاکل شویو بستونو له ډلې څخه تر‬ ‫د پایلو له پاره د وړتیاوو لوړولو‬ ‫اوسه‪ ،‬د ‪ ۷۰۰‬بستونو تړون السلیک شوی‪ ،‬چې ‪ ۵۴‬تنه یې‬ ‫هوسایۍله پاره د کليو رشيکول دي‪ ،‬چی د لیږد د پروژې‬ ‫کاسا‪ ١٠٠٠-‬د هغه سیمو تیریږي‪ .‬دا سوکايل او هوساینه‬ ‫(‪)CASA – CSP‬‬ ‫مخې به د خلکو ټولنې په مستقيم ډول‬ ‫د اقتصادي زيربناوو د فرعي پروژو‪ ،‬په‬ ‫ښځې دي (‪ ۶‬سلنه بستونه) او د ‪ ۸۰۰‬بستونه په بیالبیلو‬ ‫پروژه‬ ‫‪ ۴۰‬میلیون ډالر وړيا مرسته‬ ‫ځانګړې توګه د بريښنا په سکټور کې‪،‬‬ ‫تدارکايت پړاوونو کې دي‪ .‬دا برنامه همدارنګه د هغه‬ ‫‪ ۱۵۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫د سیمی د خلکو د فرعی پروژو په طرح ‪ ،‬تطبیق ‪ ،‬ساتنی‬ ‫مرستې تر السه کړي‪.‬‬ ‫او څارنی کې تر رسه کوي‪.‬‬ ‫سالکارانو د معاشونو په یو شان کیدلو کې هم اړینه مرسته‬ ‫د دې پروژې موخه اوهدف ددې پروژې په سیمه او‬ ‫کوي‪ ،‬چې د مايل مالتړ کوونکو پروژو لخوا په دندو ګامرل‬ ‫د پایلو له پاره د وړتیاوو لوړولو پروژې خدمتونه د وزارتونو‬ ‫ دریمه برخه‪ ،‬د پروژې له تطبیق څخه مالتړ دی‪ .‬په‬ ‫ساحه کې د بریښنا ‪ ،‬اقتصادی او ټولنیزو خدمتونو د‬ ‫او خپلواکه ریاستونو په غوښتنه وړاندې کیږي‪ .‬وزارتونه او‬ ‫دې برخه کې یوه فرعی برخه هم دریمګړي له خوا څارنه‬ ‫شوي دي‪.‬‬ ‫الرسسی رامنځته کول دي‪ ،‬تر څو د خلکو په مالتړ رسه‬ ‫خپلواک ریاستونه د یو لړ رشایطو پر بنسټ‪ ،‬چې مخکې‬ ‫ده‪ .‬د پروژې څلورمه برخه د پروژې د اړیکو تامین او د‬ ‫لیږد (‪ )CASA – ۱۰۰۰‬پروژه پياوړې شی‪.‬دا پروژه څلور‬ ‫پرې هوکړه شوې‪ ،‬لکه‪ :‬د بالفعله خدمتونو وړاندې کول او‬ ‫خربتیا ورکول دي‪ .‬چې د پراخو اړیکو د فعالیتونو پروګرام‬ ‫برخې لري‪:‬‬ ‫د اصالحاتو لپاره چمتوالی؛ په لومړۍ درجه ډلبندۍ (لوړ‬ ‫او د معلوماتو رشیک کول له نورو خواو رسه په اړوند‬ ‫ په لومړۍ برخه کې‪ ،‬سیمه يیزې وړيا مرستې د فرعی‬ ‫لومړیتوب لرونکي) او په دویمه درجه ډلو کې وویشل‬ ‫والیت کی متویلوي‪ .‬خربتیا ورکول هغه سیمو ته متوجه‬ ‫پروژو له پاره مايل وجوه مستقیامً د سیمو په واک کې‬ ‫شول‪ .‬د پایلو له پاره د وړتیاوو لوړولو پروژې‪ ،‬د پایلو پر‬ ‫کیږی چی د پروژې په ساحه کې قرار لري‪.‬‬ ‫ورکول کیږي‪ ،‬تر څو بنسټیزې سیمه ییزه پروژې متویل‬ ‫بنسټ د اصالحاتو په وړاندې کولو رسه ځواب ورکونه او په‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/۳۷‬‬ ‫‪ ۳۶/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫عملیايت برخو کې د بریښنا رشکت د ‪ ۹۰‬سلنه کارکوونکو‬ ‫ له مرکزی اسیا څخه جنوبی آسیا ته د انرژی د لیږد‬ ‫مهارتونه لوړ يش‪.‬‬ ‫پروژه (‪ )CASA-CSP‬څخه د مالتړ کار د ‪CASA – 1000‬‬ ‫څخه به وروسته پیل يش‪ .‬د تطبیق د بهیر له پیل څخه‬ ‫‪.‬‬ ‫دلوړو زده کړو دپرمختیا پروژه‬ ‫وروسته هیله کیږی چی د ساحوي پروګرام (‪)CSP‬له هغو‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۵۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫سیمو څخه مالتړ کوي چې ددې پروژی په دوه کیلومرتی‬ ‫یعنې د پروژې د تطبيق او نفوذ په ساحه کې د بریښنا د‬ ‫دلوړو زده کړو دپرمختیایي پروژې موخه او هدف په‬ ‫لیږد ‪ CASA – 1000‬کې وجود لري‪ .‬داسې ښکاري چې‬ ‫هیواد کې اقتصادي اړتیاوو رسه په اړیکه کې غوره لوړو‬ ‫شاوخوا ‪ ۷۰۰‬سیمې په ‪ ۲۳‬ولسوالیو په شپږو والیتونو کی‬ ‫زده کړو ته دالس ريس داندازې زیاتوالی او دکیفیت لوړاوی‬ ‫شته دي‪ ،‬چې هلته ‪ ۱۲۵۰۰۰‬کورنۍ د پروژې د تطبيق‬ ‫دی‪ .‬دنوموړې پروژې دتطبیق الره او روش دټاکل شویو‬ ‫او نفوذ په ساحو کې شته دي‪ .‬ددی پروژې د تطبیق د‬ ‫شاخصونو او ترالسه شویو نتایجو ته په الس رسۍ والړ دی‪.‬‬ ‫اوږدی سیمې کی او همدارنګه په لوړو خطرونو کې‪ ،‬یوه‬ ‫ دپروژې په لومړۍ برخه کې ټاکل شوې رسچینې دترالسه‬ ‫نسبی انعطاف موندنه د کار او د ډیرو سیمو د پروژې د‬ ‫شویو شاحصونو ته په الس رسۍ یا ټاکل شویو هدفونو پورې‬ ‫تطبیق له ساحې څخه بهر په پام کې ونیول يش‪.‬‬ ‫مرشوط او اړوندې وي‪ ،‬چې له هغې رسه سم به دلوړو زده‬ ‫ دغه پروژه په اوس وخت کې دجوړولو د دوو پړاوونو‬ ‫کړو دوزارت په واک کې ورکړل يش‪.‬په دغه شاخصونوکې‬ ‫دبیاکتنې الندې ده‪)۱( :‬دپروژې دوخت متدیدول (‪)۲‬‬ ‫موخه او هدف ښه الس رسی‪ ،‬دکیفیت لوړول او دپروژې‬ ‫دتطبیق د الرې بیا کتنه او ‪ ۲۰۱۷‬دمارچ په آخر کې دميل‬ ‫دتطبیق په موده کې له پرمختیایي اړتیاوو رسه غوره اړیکې‬ ‫پیوستون دپروګرام له پای ته رسیدو وروسته دهغې دمايل‬ ‫شامل دي‪ .‬همدارنګه دغه پروژه دلوړو زده کړو ددویم‬ ‫چارو له سم دوام څخه ډاډ‪.‬‬ ‫سرتاتیژیک پالن په رڼا کې دلوړو زده کړو له اصالحاتو او‬ ‫سمون څخه دمالتړ کوي‪ ،‬دموخې اونتایجو په ترالسه کولو‬ ‫باندې مترکز کوي‪.‬‬ ‫د افغانستان د برښنا رشکت د پالن‬ ‫ دغه پروژې د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال دسپتمرب په میاشت کې‬ ‫جوړونې او ظرفیت سازۍ مالتړ پروژه‬ ‫په کار پیل کړی دی او دلوړو زده کړو وزارت د دوهمې‬ ‫‪۶‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫دورې دټاکل شویو هدفونو دتطبیق له پاره په سم تګلوري‬ ‫کې واقع ده‪ .‬ددې پروژې سرتې السته راوړنی دادي‪ :‬هغو‬ ‫د افغانستان د برښنا رشکت د پالن جوړونې او ظرفیت‬ ‫پوهنتونونو ته‪ ،‬چې یو پردرې برخې کاندیدان یې ښځې دي‪،‬‬ ‫سازۍ څخه د مالتړ د پروژې موخه د پالن جوړونې په‬ ‫له ‪ ۲۰۰‬څخه دزیاتو بورسیو ورکول‪ ،‬دبیالبیلو پوهنځیو د‬ ‫برخه کې د پانګونې ویش‪ ،‬تطبیق‪ ،‬او حفظ او مراقبت‬ ‫‪ ۳۰۰‬تنو استادانو زده کړه (پرنتیجو والړو زده کړو په هکله)‬ ‫په برخو کې د نوموړي رشکت ظرفیت ته وده ورکول دي‪.‬‬ ‫او (محصل محوره زده کړې)‪ ،‬دخصويص او دولتي پوهنتونو‬ ‫دا پروژه الندې دوه جزء لري‪:‬‬ ‫د کابل ښار په زرګونه اوسیدونکې د‬ ‫کابل ښاروالۍ د پرمختیايي پروژې د‬ ‫دپوهنځیو استادانو ته د ‪ ۳۰‬ځانګړو او ډله ییزو څیړنیزو‬ ‫ لومړی جزء‪ :‬د کارکونکو د ظرفیت لوړاوی‪ ،‬چې موخه‬ ‫هڅو له امله د زیربنا او نورو ښاري‬ ‫پروژو ورکول‪.‬‬ ‫یې د نویو پانګونو د ویش د سیستمونو او د پانګونو د سم‬ ‫آسانتیاوو په برخه کې د السته راوړنو‬ ‫ د کورين کیفیت د تفتیش څلور څانګو جوړې شوې‪ ،‬چې‬ ‫حفظ او مراقبت په برخو کې د پالن جوړونې او تطبیق په‬ ‫د کابل ښاروالی پرمختيايي او انکشايف‬ ‫په ړنا کې اوسمهال د ژوندانه د یوه‬ ‫غوره کیفیت لرونکي چاپیریال څخه‬ ‫استادان یې د اړونده پوهنتونونو له پوهنځیو څخه ټاکل‬ ‫برخو کې د برښنا رشکت د ظرفیت په لوړاوي کې مرسته‬ ‫شوي‪ .‬پنځه نور پوهنتونونه د ورته څانګو د جوړولو په حال‬ ‫کول دي‪.‬‬ ‫پروګرام‬ ‫برخمن شوي دي‪ .‬د پروژې السته‬ ‫راوړنې له ورايه ښکاري‪ ،‬څرنګه‪ ،‬چې‬ ‫کې دي‪ .‬د باور ورکولو (اکریډیشن) د رسمي جواز د چوکاټ‬ ‫ دویم جزء‪ :‬په کابل کې د یو روزنیز مرکز جوړول‪ .‬اوس‬ ‫په پالزمینې کابل ښار کې د پاکو او‬ ‫‪ ۱۱۰‬میلیون ډالروړيا مرسته‬ ‫منظمو سيمو د رامینځته کولو له امله‬ ‫نوي کولو وروسته‪ ،‬په اتو پوهنتونونو (څلور دولتي او څلور‬ ‫مهال د افغانستان د برښنا رشکت د خپلو کارکونکو د‬ ‫د اوسيدونکو الس رسۍ اړینو خدماتو‬ ‫خصويص پوهنتونونو) کې د ژوري پالوي څلور ډلې رامنځته‬ ‫روزنې لپاره هیڅ ودانۍ نلري‪ ،‬چې دا پخپله د یاد رشکت‬ ‫د کابل ښاروالی د پروژې د تطبیق مسوولیت په غاړه لري‪،‬‬ ‫او سيمه یيزو سوداګريزو چارو ته ښه‬ ‫شوې‪ .‬د ژوري پالوي د ډلو جوړولو لړۍ به په ‪ ۱۰‬نورو‬ ‫د ظرفیت سازۍ د هڅو په برخه کې یوه مهمه تشه ګڼل‬ ‫شوی او پر کاروبار یی مثبت اغیز‬ ‫د پروژې موخې او هدفونه عبارت دي له ‪( :‬الف) د کابل‬ ‫درلودلی‪ .‬يو دوکاندار وايې‪" :‬اوس د‬ ‫پوهنتونونو کې ډیر ژر پیل يش‪.‬‬ ‫کیږي‪.‬‬ ‫ښار په مشخصو برخو کې د ښاروايل اسايس خدمتونو ته‬ ‫سړکونو وضعيت ډير ښه شوۍ دی‪،‬‬ ‫ د معلومايت ټکنالوژۍ د ‪ ۷‬مرکزونو جوړولو کار‪ ،‬چې په‬ ‫ د بار اخیستنې شپږو مرکزونو لپاره کلني څارنیز او‬ ‫د استوګنو د الرسسۍ زیاتوالی‪(،‬ب) له خدمتونو څخه د‬ ‫چې له امله يې سوداګرۍ کې مثبت‬ ‫پرمختللوو وسایلو سمبال وي‪ ،‬جریان لري‪ .‬له دې مرکزونو‬ ‫عملیايت پالنونه او تدابیر د نویو پروسیجرونو او نړیوالو‬ ‫بدلون راغلۍ دی"‪.‬‬ ‫ښه مالتړ په منظورد کابل د ښاروالی د مالی مدیریت‬ ‫څخه به د پرمختليل ټکنالوژۍ د کانون په توګه د ښوونې‬ ‫معیارونو پر بنسټ او ځایي رشایطو ته په کتو پيل شوي‬ ‫د سیستم بیا طرح کول‪(،‬ج) بیړنیو پیښوته د رسیدنې د‬ ‫او روزنې د پراختیا لپاره‪ ،‬چې په کې له لیري واټن څخه زده‬ ‫دي‪ .‬د ښوونیزو پروګرامونو او ښوونیز مرکز څخه ګټه‬ ‫کړه هم شامله ده‪ ،‬ګټه واخیستل يش‪.‬‬ ‫اخیستنې د دې المل شوی‪ ،‬څو د پالن جوړونې‪ ،‬څارنې او‬ ‫سیستم فعالول‪.‬‬ ‫پايلې‬ ‫‪/39‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪ ۳۸/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫د لوړو زدکړو د پراختيا پروژه په علمي او‬ ‫ښوونیزو بنسټونو کې د څیړنې فرهنګ بنسټیز کړۍ دی‬ ‫ د افغانستان دولت د یوې پراختیايي پروژې د پلي کولو په پایله کې‪ ،‬چې موخه یې لوړو زده کړو ته د‬ ‫ •‬ ‫السرسي پیاوړتیا‪ ،‬د کیفیت لوړوالی او د هیواد اقتصادي اړتیاوو او پراختیا سره ټړلي وو‪ ،‬په تحصیلي‬ ‫بنسټونو کې د څیړنې ترسره کولو لپاره لیوالتیا زیاته شوې ده‪.‬‬ ‫ د لوړو زدکړو د پراختیا پروژه د پخوا په شان د ‪ ۳۰‬سلنه څیړونکو د زیاتوالي شاهد وو‪ ،‬چې یادو‬ ‫ •‬ ‫څیړونکو د مالي مرستو غوښتنې کړې وه‪ ،‬څو خپل علمي څیړنې ترسره کړي‪ ،‬او تمه ده‪ ،‬چې د دې کار‬ ‫لپاره د غوښتنو ګراف به په راتلونکي کې لوړ شي‪.‬‬ ‫ دا پروژه هغه وخت په افغانستان کې پلي کیږي‪ ،‬چې په دې هیواد کې د علمي او اکاډمیکو څیړنو ترسره‬ ‫ •‬ ‫کولو لپاره اړتیا تر هر بل وخت زیاته شوې ده او په دې ډول په دې برخه کې هڅې کوالی شي‪ ،‬چې د‬ ‫افغانستان د پراختیا او ودې اجندا پیاوړي کړي‪.‬‬ ‫یو شمیر زده کوونکي لیدل کیږي‪ ،‬چې د لرګي په څوکیو ناست‬ ‫دي‪ ،‬کتابونه او چاپي مقالې لويل او یو شمیر نور بیا د دې خپرونو‬ ‫یاددښتونه او ماخذونه له ځانه رسه لیکي‪ .‬دلته پوهندوی احمد‬ ‫دلته‬ ‫امید افضيل له خپلو یو شمیر همکارانو رسه د افغانستان د علومواکاډمۍ د طبیعي‬ ‫علومو د مطالعاتو په څانګه کې یو لړ څیړنیز فعالیتونه تررسه کوي‪.‬‬ ‫ پوهندوی افضيل په دې وروستیو کې په کابل ښار کې د پایتخت په خصويص‬ ‫پوهنتون د انجینیري په پوهنځۍ کې دنده پیل کړې‪ .‬وروسته له دې‪ ،‬چې نوموړي‬ ‫ته د لوړو زده کړو د پراختیا پروژې لخوا د څیړنې تررسه کولو په موخه مايل مرسته‬ ‫برابره شوه‪ ،‬هغه وتوانید‪ ،‬څو د کابل حوزې د ځمکې الندې د اوبو د کمیت او‬ ‫کیفیت د ارزونې په برخه کې څیړنه تررسه کړي‪ ».‬زما دا څیړنه په نړیوالو ژورنالونو‬ ‫کې چاپ او خپره شوې ده»‪ .‬پوهندوی افضيل د دې مطلب په څرګندولو زیاتوي‪:‬‬ ‫« زه څیړنې رسه زیاته لیوالتیا لرم او ژمن یم‪ ،‬څو زیاته مطالعه وکړم او نوي شیان‬ ‫کشف کړم‪».‬‬ ‫ په هیواد کې د څو لسیزو جګړو او نا امنیو له امله‪ ،‬د افغانستان د څيړنې‬ ‫مخکښان په بشپړ ډول له فعالیت او هڅو پاتې وو‪ .‬د کابل د پويل تخنیک پوهنتون‬ ‫“‬ ‫د کمپیوټر ساینس پوهنځۍ استاد پوهندوی حمیدالله سکوت وايي‪ « :‬په خواشینۍ‬ ‫رسه د هیواد څو لسیزو جګړه‪ ،‬په هیواد کې پر علمي څيړنو د تررسه کولو پر‬ ‫يش‪ .‬پوهندوی احمد امید افضيل وايي‪ « :‬موږ په افغانستان کې په بشپړه توګه پوه‬ ‫او متخصص کادرونه لرو او د خپلو څیړنیزو نوښتونو په تررسه کولو رسه کوالی‬ ‫فرهنګ په بې سارې توګه ناوړه اغیزې پریښي دي»‪ .‬نوموړی زیاتوي‪ ،‬که څه هم‬ ‫علمي کادرونه په ساینيس علومو کې د بیالبیلو موضوع ګانو په اړه د څیړنو تررسه‬ ‫کولو ته لیواله او ژمن دي‪ ،‬خو د علمي څیړنو او ارزونو په موخه مايل رسچینو ته نه‬ ‫ د لوړو زده کړو د پراختیا پروژې د فعالیتونو له پیل‬ ‫شوو‪ ،‬څو د هیواد په پرمختګ کې ونډه واخلو او له دې کاروان رسه یو ځای شوو‪».‬‬ ‫ د لوړو زده کړو د پراختیا پروژې د مايل مرستو شاوخوا ‪ ۳۰‬بستې د څيړنیزو‬ ‫الرسسی په هیواد کې د علمي څیړنو پر وړاندې سرت خنډ ګڼل کیږي‪.‬‬ ‫ حمیدالله سکوت په ‪ ۲۰۱۶‬کال کې د لوړو زده کړو د پراختیا پروژې د مايل مالتړ‬ ‫وړاندې‪ ،‬په افغانستان کې د علمي بنسټونو ښوونکو او ‬ ‫ پوهاندانو لپاره څیړنه یو لومړیتوب نه ګڼل کیده‪ ،‬خو ددې‬ ‫فعالیتونو لپاره اعالن کړې‪ ،‬چې د دې پروژې د پيل کولو په لومړي کال کې‪ ۲۰ ،‬مايل‬ ‫له ګټه اخیستونکو څخه وو او په دې وتوانید‪ ،‬څو خپله څیړنه د بریښنايي کانکور‪ :‬د‬ ‫بستې د انفرادي څیړنو لپاره او ‪ ۱۰‬مايل بستې د ګروپي څیړنو د تررسه کولو لپاره‬ ‫چټک نوښت سیستم په فعالولو رسه د لوړو زده کړو د نوې چشم انداز پرانیستنه تر‬ ‫ځانګړې شوي دي‪ .‬د مايل مرستو دغو بستو کې له ‪ ۲‬څخه تر ‪ ۸‬زرو امریکايي ډالر‬ ‫رسلیک الندې تررسه کړي‪ .‬افضيل او سکوت د زیاتیدونکو افغان څیړونکو نسل ده‪،‬‬ ‫ارزښت لري‪ ،‬چې هر کال د مارچ په میاشت کې‪ ،‬پر رشایطو برابر کسانو ته ورکول‬ ‫ د علمي څيړنو په برخه کې د دې مايل مرستو په ورکولو رسه‪ ،‬په ټول هېواد‬ ‫کیږي‪.‬‬ ‫چې د هغوی څیړنیز فعالیتونه د افغان ټولنې د پراختیا او ټولنییزې سوکالۍ په برخه‬ ‫کې د اغیزمنو او ګټورو مطالعاتو مترکز کوي‪ .‬هغوی په دې باور دي‪ ،‬چې علمي‬ ‫څیړنې د یوه هیواد د پراختیا او پرمختګ مهمې ځانګړتیاوې ګڼل کیږي‪ .‬پوهندوی‬ ‫نوښت په پیل رسه په دې برخه کې د پام وړ بدلون رامنځته ‬ ‫کې د علمي څيړنو تررسه کولو په اړه‪ ،‬ذهنیت په بې ساري توګه بدل شوی دی‪ .‬د‬ ‫بامیان پوهنتون د ښوونې او روزنې یو تن استاد پوهاند محمد بشیر بختیاری وايي‪،‬‬ ‫کله چې د خپلو څیړنو تررسه کولو لپاره یې مايل مرستې ترالسه کړې‪ ،‬نو هغه د‬ ‫افضيل وايي‪ « :‬په پرمختللو هیوادونو کې مهم فکټور ‪ ،‬د علمي څیړنو تررسه کول‬ ‫دي‪ ،‬او زه باور لرم‪ ،‬چې په افغانستان کې به هم دا کار ګټوره پایله ولري»‪.‬‬ ‫ شوی‪ ،‬څنګه چې په اوږدمهاله کې مته کیږي‪ ،‬چې ‬ ‫ څیړنه به د هیواد د ځوانانو او علمي او اکاډمیک قرش‬ ‫”‬ ‫څیړنو تررسه کولو لپاره زیات وهڅول شوو‪ .‬هغه وايي‪ « :‬د لوړو زده کړو د پراختیا‬ ‫د څيړنې د فرهنګ وده‬ ‫پروژې د کار له پیل وروسته‪ ،‬زما په څیر ډیرو پوهاندانو په هیواد کې د څیړنیزو‬ ‫د افغانستان د لوړو زده کړو وزارت اړوند د لوړو زده کړو دویم ميل سرتاتیژیک پالن‬ ‫فعالیتونو تررسه کولو لپاره لیواله شوي دي‪ .‬که چیري په افغانستان کې د دې پروژې‬ ‫مالتړ دوام ومومي‪ ،‬داسې ښکاري‪ ،‬چې زموږ ډیری پوهنتونونه او علمي بنسټونه به‬ ‫وتوانیږي‪ ،‬څو د معلوماتو او څیړنیزو نوښتونو په برخه کې ځانګړی ځای بیا ځلې‬ ‫د مالتړ په موخه‪ ،‬چې له ‪ ۲۰۱۵‬کال څخه به تر ‪ ۲۰۲۰‬پورې پيل يش‪ ،‬د لوړو زده کړو‬ ‫د پراختیا د پروژې موخې‪ ،‬چې اوسمهال د افغانستان پراختیايي اړتیاوو باندې په‬ ‫مستقیم ډول مترکز لري – په دې اړتیاوو کې‪ ،‬د لوړو زده کړو په برخه کې د نوښتونو‬ ‫په منځ کې په یوه فرهنګ بدل يش‪.‬‬ ‫ترالسه کړي‪».‬‬ ‫لپاره د هر اړخیزو څیړنو او د اسانتیاوو برابرول شامل دي‪ ،‬څو پراختیايي اجندا پيل‬ ‫– پوهندوی حمیدالله سکوت‪ ،‬د کابل د پويل تخنیک د پوهنتون استاد‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/41‬‬ ‫‪ ۴۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫ تر دې دمه ‪ ۵۰،۹‬میلیونه ډالر لګول شوي‪ ،‬تر یوه میلیون‬ ‫زیاتو کسانو (نژدې ‪۷۳‬سلنه میرمنې او ماشومان) د ‪۲۴۷‬‬ ‫کیلو مرته سړک د رغونې‪ ۳۳۲ ،‬کیلو مرته کلیوالو نالیو ‪۲۰،۵‬‬ ‫کیلو مرته مهمو سړکونو د جوړولو څخه ګته پورته کړې‬ ‫ده‪ .‬د یوې کاري میاشتې په ‪ ۵۱۴‬ډالرو پانګونې رسه د يف‬ ‫نفرد د میاشتې مزدوری کاري قراردادونو د اجراء له الرې‬ ‫‪ ۱،۹‬میلیونو کسانو ته لنډمهالې ګومارنې ایجاد شوي دي‪.‬‬ ‫په راتلونکي کال کې به پایداره زیربناء د فرعي ګومارنو د‬ ‫رامینځته کیدل سبب يش‪ .‬مهمه ال دا چې کابل د ښاروالی‬ ‫د پرمختیایي او انکشافی پروژې په ګذرونو کې د عامه‬ ‫لګښتونو په اړه تصمیم نیونې کې د جنډر اړوند ټولنیزې‬ ‫ونډې لپاره یو پیاوړی بنسټ رامینځته کړی دی‪.‬‬ ‫په کابل ښار کې د ښاري ترانسپورت د‬ ‫ښه کولو پروژه‬ ‫‪ ۹۰،۵‬میلیون ډالرهوړيا مرسته‬ ‫دغه پروژه دکابل ښار په ځينو سړکونو کې دترافيک جريان‬ ‫پيداکولو او دحالت دښه کولو له پاره رامينځته شوې‬ ‫ده‪.‬دا پروژه د واټونو د سیستم او د کابل ښاروالۍله پاره‬ ‫د تخنیکي مرستو تیارول دي‪ ،‬چي په ځانګړو سیمو کې‬ ‫متمرکز کیږي‪.‬د کابل په کلیدي واټونو د یو بل رسه د تړل‬ ‫کیدو وضعیت او حالت ښه شوی دی‪ ،‬او کابل هر اړخیز‬ ‫شوی دی همدارنګه د تخنیکي او زده کړو مرستی به ورو‬ ‫ورو د کابل ښاروالی د نړیوالو منل شوو فعالیتونو له الرې‬ ‫د پالن کوونکی او تطبیق کوونکی په یوه عرصي بنسټ‬ ‫په کابل ښار کې د سړکونو او اړونده سیمو‬ ‫باندې واړوي‪ .‬د کابل ښاروايل به د دې پروژې او د هغه د‬ ‫بيارغونه‪ ،‬ښار او چاپرييال ته يو نوی ژوند‬ ‫او رنګ وربخښلۍ دی‪ .‬دغه چارې په کابل‬ ‫تدارکاتو او مايل مدیریت په خپله غاړه ولري‪.‬‬ ‫ښار کې د ترانسپورت د اغیزمنتیا د ښه‬ ‫ د پروژې انکشايف موخو په تر السه کولو کې پرمختګونه‬ ‫کولو پروژې په مرسته د کابل ښاروايل له‬ ‫د الندې شاخصونو له الرې سنجش او ارزیايب کیږی‪( :‬الف)‬ ‫لوري تررسه کيږي‪ .‬د دغه پروژې موخه د‬ ‫کابل ښار د سړکونو د وضعيت ښه کول او‬ ‫د ترافیکو د وړتیاو لوړول د منځنۍ اندازی چټکتیا د ګڼه‬ ‫د کابل ښار په ټاکل شويو لويو الرو کې د‬ ‫ګوڼې د حالت څخه په غیر حالت کې ارزیايب يش‪( .‬ب)‬ ‫ټرافيک بهري منظم کول دي‪.‬‬ ‫خلک د (پروژې په ‪ ۵۰۰‬مرتو ساحه کې ) د کال په ټولو‬ ‫ده‪ ،‬چې له پيل کوونکي رشکت رسه د هغه تړون د ‪۲۰۱۷‬‬ ‫فصلونو کې واټونو ته الرسسی ولري‪( .‬ج) د ګڼه ګوڼې‬ ‫زیږدیز کال په ډسمرب کې السلیک يش‪.‬‬ ‫لرونکو واټونو شبکه به مناسب حالت ولري‪.‬‬ ‫ په دویمه برخه کې‪ ،‬د کابل ښار د واټونو د وضعیت ښه‬ ‫ د شپږو واټونو لپاره د بنسټونو د جوړولو ټړونونه‪ ،‬چې‬ ‫کولو او سیمې ته د الرسيس په موخه‪ ،‬د مشوريت خدمتونو‬ ‫په ټولیز ډول ‪ ۱۹،۳‬کیلو مرته اوږدوالی لري‪ ،‬بشپړ شوی او‬ ‫تدارکايت کارونه په وروستي پړاو کې دي‪ .‬په همدې ډول‬ ‫اوس مهال له هغونه ګټه اخیستل کیږي‪ .‬د اوومې برخې‬ ‫د ‪ ۴۰‬کیلومرته نویو واټونو د جوړولو او ارزولو له پاره د‬ ‫تړون‪ ،‬پيل کوونکي رشکت ته ورکړل شوی او شاوخوا لس‬ ‫مشوريت خدمتونو د تدارکاتو چارې بشپړې شوي او مته‬ ‫سلنه کار یې بشپړ شوی دی‪ .‬د وروستۍ برخې د تدارکاتو‬ ‫ده‪ ،‬چې د هغه تړون له پيل کوونکي رشکت رسه د ‪۲۰۱۷‬‬ ‫بهیر په وروستیو پړاوونو کې دی او تدارکايت اسناد د‬ ‫زیږدیز کال د ډسمرب میاشتې پورې السلیک او کارونه یې‬ ‫تدارکاتو ميل کمیټې ته د بیا کتلو په موخه سپارل شوي‪ .‬د‬ ‫پیل يش‪.‬‬ ‫وزیر آباد کانال د بیاجوړولو تدارکايت پړاونه پیل شوي او مته‬ ‫پايلې‬ ‫‪/43‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪ ۴۲/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫په کابل ښار کې د سړکونو او عمومي الرو جوړول او‬ ‫بیارغول‪ ،‬د سوداګرۍ د ودې او ټرانسپوريت ستونزو د حل المل شوی‬ ‫ •‬ ‫ په کابل ښار او ناحیو شاوخوا کې د عمومي سړکړنو په بیارغولو سره‪ ،‬د ښار د ډیرو برخو بڼه په بشپړ‬ ‫توګه په نوي او پاک ډول بدلون کړی او اوسمهال د ښار او ښاري ناحیو د زیاتو اوسیدونکو ژوند کې‬ ‫مثبت بدلون رامنځته شوی‪.‬‬ ‫ •‬ ‫ د بیارغونې دا بهیر د کابل ښاروالۍ لخوا د کابل ښاري ټرانسپورټ د ښه کولو پروژې په چوکاټ کې پرمخ‬ ‫وړل کیږي او مالتړ یې کیږي‪.‬‬ ‫ د دې برنامې موخه‪ ،‬د کابل ښار په مشخصو او له ګڼه ګوڼې ډکو یو شمیر سړکونو کې د ټرافیکي بهیر د‬‫ •‬ ‫وضعیت ښه کول دي‪.‬‬ ‫ګاډو څخه د ډکو او پراخو سړکونو جوړول‪ ،‬د پيل تګ په ځایونو کې د‬ ‫خلکو ګڼه ګوڼه او په شپه کې د سړک د دواړو غاړو د څراغونو وړانګې‬ ‫د کارته نو او د دې سیمې د شاوخوا ځایونو ښکال یې زیاته کړې ده‪ .‬د‬ ‫له‬ ‫دې سیمې ‪ ۳۷‬کلن دوکان دار عبدالبشیر‪ ،‬چې په خپل دوکان کې له پیرودونکو‬ ‫رسه د توکو پر پیرلو بوخت دی‪ ،‬د خپل دوکان له کړکۍ څخه بهر ته ګوري‪.‬‬ ‫بیارغونه او دې سړک جوړښتي بدلون د نوموړي د سوداګرۍ او کاروبار د‬ ‫پراختیا المل شوی‪ ،‬څرنګه چې هغه د دې لپاره وخت نه مومي‪ ،‬څو د چای‬ ‫څښلو ګیالس ته‪ ،‬چې په څنګ کې یې ده‪ ،‬پاملرنه وکړي‪.‬‬ ‫بشیر د کابل ښار د امتې ناحیې اړوند د کارته نو سیمې دوکانداران د سلګونو‬ ‫نورو دوکاندارانو په څیر‪ ،‬هره ورځ یې خپل دوکان د پیرودونکو له ورتګ‬ ‫وروسته پاکوله‪ ،‬خو اوسمهال‪ ،‬د کارته نو عمومي سړک د بیارغولو په پایله کې‪،‬‬ ‫نوموړی او سلګونه نور دوکاندارانو د خاورو‪ ،‬دوړو او خټو له امله د رامنځته‬ ‫کیدونکو ستونزو څخه ژغورل شوي او اړ نه دي‪ ،‬څو هره ورځ څو ځلې خپلې‬ ‫دوکانونه پاک کړي‪ ".‬له هغه وروسته‪ ،‬چې د کارته نو عمومي سړک بیا ورغول‬ ‫شوو‪ ،‬زموږ د پیرلو کچه ‪ ۳۰‬سلنه زیاته شوې ده"‪ .‬بشیر د دې خربو په ویلو‬ ‫زیاتوي‪ " :‬اوسمهال خپل دوکان وختي خالصوم او د پیرودونکو د ګڼه ګوڼې له‬ ‫امله‪ ،‬د شپې تر ناوخته کار او بار ته مې دوام ورکوم‪".‬‬ ‫ د دې سړک بیارغول د کابل ښاروالۍ لخوا د د کابل ښاري ټرانسپورټ د‬ ‫ښه کولو پروژې له الرې تررسه شوی‪ " .‬زه په کارته نوم کې زیږېدلی یم‪ ،‬او‬ ‫“‬ ‫همدلته لوی شوی یم‪ ،‬خو تر اوسه د داسې فعالیت لیدونکی نه وم‪ ،‬کوم‪ ،‬چې‬ ‫په کابل کې ښاري ترانسپورت د ښه کولو پروژه یې تررسه کوي‪ .".‬عبدالبشیر په‬ ‫پر عابرینو او د سیمو پر اوسیدونکو د دې برنامې مثبتې اغیزې‬ ‫په دې الره کې یو ټکيس چلونکی‪ ،‬چې عبدالصمد نومیږي او د خپل کار او بار‬ ‫خوشحالۍ رسه خپلو خربو ته دوام ورکوي‪ " :‬دا سړک په ډیر پرمختليل او منظم‬ ‫ډول بیارغول شوي‪ ،‬د اوبو وتلو ځایونه‪ ،‬د سړکونو د منځ ګلدانونه او د سړک‬ ‫ دا سړک په ډیري پرمختليل او منظم ډول بیارغول شوی‪ ،‬د‬ ‫د کیفیت له ودې څخه ډیر خوشحاله ده‪ ،‬وايي‪ " :‬د ‪ ۸‬کلونو په موده کې‪ ،‬چې‬ ‫زه ټکيس چلوم‪ ،‬هیڅکله مې داسې آوار او له ټکان پرته سړک باندې ګاډی نه‬ ‫دی چلولی"‪ .‬عبدالصمد زیاتوي‪ ":‬پخوا به د موټر چلولو پر مهال له زیاتو ستونزو‬ ‫دواړو غاړو ته د پيل تګ ځایونه ټول په غوره ډول ډیزاین او پالن یې جوړ شوی‬ ‫دی‪ .‬له بلې خوا د شپې لخوا د سړک د دواړو غاړو د څراغونو په روښانه ولو‬ ‫رسه‪ ،‬دا سیمه ډیره ښکلې او روښانه منظره ځانه ته غوره کوي‪".‬‬ ‫اوبو وتلو ځایونه‪ ،‬د سړکونو د منځ ګلدانونه او د سړک دواړو ‬ ‫رسه مخ کیدمل‪ ،‬د دې سړک په اوږدو کې زیات جمپونه وو‪ ،‬سړک اوار نه وو او‬ ‫دلته ډیرې خټې وې‪ .‬هر ځل مې‪ ،‬چې د ښار له مرکزي سیمو څخه کارته نو‬ ‫ د کارته نو عمومي سړک د کابل ښار له مهمو الرو ګڼل کیږي‪ ،‬چې د کابل‬ ‫ښار ډیری ختیځې سیمې له مرکزي سیمو رسه نښلوي‪ .‬دا سړک د کابل ښار‬ ‫ غاړو ته د پيل تګ ځایونه ټول په غوره ډول ډیزاین او‬ ‫پالن یې جوړ شوی دی‪ .‬له بلې خوا د شپې لخوا د سړک د ‬ ‫ته مسافرین راوړل‪ ،‬له دې سړک څخه په ‪ ۱‬ساعت کې تیریدمل‪ .‬خو نن یوازې‬ ‫څلور ناحیې له یو بل رسه نښلوي‪ ،‬او د ګاونډیو ناحیو زرګونه عابرینو ته‪ ،‬د‬ ‫په ‪ ۵‬دقیقو کې دلته را رسیدلی یم‪ .‬هم ګاډی مې لږ تیل مرصفوي او هم په لږ‬ ‫تګ راتګ اسانتیا برابروي‪ .‬تر اوسه د کابل ښاري ټرانسپورټ د ښه کولو پروژې‬ ‫وخت کې مسافرین دې سیمې ته را رسوم‪ ،‬له شک پرته‪ ،‬چې ډیر خوشحاله یم"‪.‬‬ ‫‪ ،‬په پالزمینه کې د ‪ ۶‬عمومي سړکونو د بیارغونې کار بشپړ او ګټې اخیستنې ته‬ ‫که څه هم عبدالبشیر خپل د ماشومتوب وخت د کارته نو له خاورو‪ ،‬دوړو او‬ ‫چمتو کړی دی‪.‬‬ ‫ دواړو غاړو د څراغونو په روښانه ولو رسه‪ ،‬دا سیمه‬ ‫”‬ ‫خټو ډک سړکونو کې تیر کړی‪ ،‬خو د دې سړک په بیارغولو رسه‪ ،‬اوسمهال د دې‬ ‫ د کابل ښاروالۍ لخوا په کابل کې د ښاري ټرانسپورت د ښه وايل پروژه له‬ ‫سیمې بڼه د نوموړي د خوښې وړ سیمې باندې بدلون موندلی‪ ،‬چې عبدالبشیر‬ ‫الرې د کارته نو عمومي سړک د بیارغولو بهیر په ‪ ۲۰۱۷‬زیږدیز کال کې بشپړ‬ ‫تل د خپلو ماشومانو لپاره د ورته ځای غوښتنه کوله او هیله یې لرله‪ .‬د دې‬ ‫عمومي سړک بیا رغول نه یوازې د ځايي سوداګرو د کار او بار د ودې المل شوی‬ ‫او ترافیکي بهیر تګ او راتګ یې اسانه کړی‪ ،‬بلکې د دې سیمې د اوسیدونکو‬ ‫شوی ده ‪ ،‬چې په دې پروژه کې د ‪ ۴،۹‬کیلومرتو په اوږدوايل د دوو عمومي‬ ‫سړکونو د هغه ترڅنګ د فرعي سړکونو جوړول‪ ،‬د بس ګاډو د یوې لوی متځای‬ ‫جوړول‪ ،‬د سړک د دواړو خواو د اوبو وتلو د ځایونو جوړول‪ ،‬د پيل د تګ د‬ ‫ډیره ښکلې او روښانه منظره ځانه ته غوره کوي‪.‬‬ ‫لپاره یې ژوند په بې سارې ډول بدل کړی دی‪.‬‬ ‫ځایونو جوړول او همدارنګه د الرې ترڅنګ د څراغونو جوړول‪ ،‬شامل وو‪.‬‬ ‫– عبدالبشیر‪ ،‬د کابل ښار‪ ،‬د کارته نو سیمې هټیوال‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/۴۵‬‬ ‫‪ ۴۴/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫د بڼوالۍ او مالدارۍ ميل پروژه‬ ‫په پنجشري واليت کې د بڼوالۍ او‬ ‫مالدارۍ د ميل برنامې له لوري ‪ ،‬هغه‬ ‫‪ ۱۹۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫مريمنو ته چې د عوايدو رسچينې نلري‪،‬‬ ‫د کرنیزو شنو خونو د پلې کيدو په‬ ‫د افغانستان دولت له ميل بودیجې څخه ‪ ۲۸،۲‬میلیونه ډالره‬ ‫مرسته‪ ،‬په ژوند کې يو نوې فرصت‬ ‫برابر کړی‪ ،‬ترڅو په دې توګه خپلو‬ ‫کورنيو رسه مرسته وکړي‪ .‬د پروژې يو‬ ‫دبڼوالۍ (باغدارۍ) او مالدارۍ ملی پروژې هدف‬ ‫تن ګټه اخيستونکې وايې‪ " :‬زه خپل‬ ‫دبزګرانو په وسیله دتولیدي ټکنالوژۍ ترالسه کول‬ ‫‪.‬‬ ‫کرنیزه حاصالت په کليوالو او نږدې‬ ‫بازار کې پلورم‪ ،‬او بيا ترالسه شوې‬ ‫او دترویج له پاره اغیزناکې کړنې او الرې چارې تررسه‬ ‫پيسې د خپلې کورنې د اړتياوو په‬ ‫کول دی‪ ،‬چې هغه په تدریج رسه دبزګر محوره کرنیزو‬ ‫پوره کولو لګوم"‪ .‬د پنجشري په والیت‬ ‫کې د دغه پروژې له مخې ‪ ۵۰۰‬اړمنو‬ ‫خدمتونو څخه دګټې اخیستنې سبب کیږي او له بلې خوا‬ ‫مريمنو ته روزنې او د اړينو توکو‬ ‫له پانګې اچونې څخه دمالتړ الرې چارې هم برابروي‪.‬‬ ‫مرسته شوې ده‪.‬‬ ‫دخدمتونو دوړاندې کولو اهمیت‪ ،‬چې دبزګرانو پرونډه‬ ‫او نقش متمرکزوي‪ ،‬په دې کې دی چې استفاده کوونکي‬ ‫او ګټه ترالسه کوونکي دې ته هڅول کیږي ‪ ،‬چې دالزمو‬ ‫خدمتونو د ډول انتخاب او په وړاندې کولو کې یې فعاله‬ ‫ونډه واخيل‪ .‬دغه پروژه همدارنګه په دې هڅه اولټه کې‬ ‫ده‪ ،‬چې دهغې ګټې تناسب‪ ،‬چې له دې بابته داستفاده‬ ‫کوونکو له پاره عاید کیږي‪ ،‬ښه والی ومومي‪ .‬په همدې‬ ‫لحاظ دپروژې اصيل موخه او هدف‪ ،‬پیاوړتیا او پایښت‬ ‫لرونکې ترویج‪ ،‬ګټورتیا او مثره ورکول دي‪.‬‬ ‫ دغه پروژه درې برخې لري‪ :‬الف) دبڼوالۍ محصوالت‬ ‫‪ ،‬ب) دمالدارۍ تولیدات او حیواين روغتیا‪ ،‬ج) دپروګرام‬ ‫دتطبیق مدیریت او تخنیکي مالتړ دی‪ .‬دیادونې وړ ده‪،‬‬ ‫چې دغه فعالیتونه په ‪ ۱۲۰‬ولسوالیو کې ‪ ،‬چې دمخه‬ ‫دهیواد له ‪ ۲۳‬والیتونو څخه انتخاب شوي‪ ،‬تطبیق شوي‬ ‫دي‪ .‬دزیاتې او مهمې اړتیا په نتیجه کې دبڼوالۍ او‬ ‫مالدارۍ ميل پروژې دخدمتونو د دوام له پاره دې پروژې‬ ‫‪.‬‬ ‫شوې‪ ،‬ترڅو چې‬ ‫ته پیاوړی کوونکی مايل مرسته منظوره‬ ‫دميل پالن په تطبیق رسه خپل پروګرامونه د ‪ ۳۱‬والیتونو‬ ‫‪ ۲۵۰‬ولسوالیو ته پراخه کړي‪.‬‬ ‫ تر اوسه پورې‪ ،‬د بڼوايل او مالداري ميل پروژه توانیدلې‪،‬‬ ‫ دتخنیکي کار پوهانو داستخدام پړاوونه دژونددچاپیریال‬ ‫اوټولنیز مسایلو دمشورې ورکولو هئیت او دپروژې‬ ‫د نغلو د اوبو بریښنا بند د بیارغونې‬ ‫چې په ‪ ۳۲‬والیتونو کې په ‪ ۱۶۷۵۰‬هکتاره ځمکه کې د‬ ‫دتخنیکي مشورو ورکولو دهئیت په شمول بشپړ شوي‬ ‫پروژه‬ ‫پستو او میوه جاتو د باغونو د جوړولو مايل مالتړ وکړي‪.‬‬ ‫دي‪ ،‬چې البته ددې کار پوهانو داستخدام هدف دخدمتونو‬ ‫‪ ۸۳‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫رسبېره پر دې‪ ،‬یادې پروژې په څه باندې ‪ ۹۰۰۰۰‬هکتاره‬ ‫دکیفیت ښه والی دی‪ .‬تراوسه پورې له ساحې څخه دوه‬ ‫ځمکه کې شته باغونه بیا رغولې او ‪ ۹۶۰۰۰‬کورين زرغون‬ ‫کتنې هم تررسه شوې دي‪.‬‬ ‫دنغلو اوبو بریښنا بند بیارغونې پروژې موخه اوهدف‪،‬‬ ‫وړوکي بڼونه‪ ،‬جوړ کړي دي‪.‬‬ ‫ اوسمهال‪ ،‬په پرمختګونو کې د نغلو د بریښنا په بند‬ ‫دبنددمصؤنیت ښه والی او د بریښنا دومداره تولید او‬ ‫کې درې ګدامونو د بیارغول شامل دي‪ .‬د تګاب او رسويب‬ ‫دنغلو دبریښنا بند دبیارغونې پروژې څخه ترالسه کیدونکې نتیجې دا الندې دي‪:‬‬ ‫ په عین حال کې دبڼوالۍ او مالدارۍ ميل پروژې داوبو‬ ‫همدارنګه له دې الرې داړتیاوو دتامین داندازې زیاتوالی‬ ‫‪ ۱۰۳۷‬کوچنیو زیرمو جوړولو کار متویل کړی دی‪ ،‬چې په‬ ‫ولسوالیو ټولنیزې رسوې‪ ،‬چې د نغلو د بریښنا بند ته‬ ‫دی‪.‬‬ ‫دنغلو د ‪ ۵۰‬میګاواټه داوبو بریښنا رغول ‪ ،‬چې اوس فعاله نه ده‪ .‬دغه کار به دلومړي واحد دبیارغونې او د‬ ‫ • ‬ ‫نتیجه کې یې بزګران کولی يش په باراين موسمونو کې خپل‬ ‫نیږدې دي؛ بشپړې شوي‪ ،‬چې پر بنسټ یې ‪ ۲۲‬کلیو ته‬ ‫ نوموړی پروژه دافغانستان له پاره له سرتاتیژیک‬ ‫دریم واحد له کتنې او څیړنې وروسته تررسه يش‪.‬‬ ‫داړتیا وړ اوبه هلته زیرمه او بیا وروسته داقلیم دبدلون‬ ‫د تخنیکي زده کړو او بریښنا د مزو غزولو اړتیا‪ ،‬پیژندل‬ ‫اهمیت څخه برخمنه ده‪ ،‬لکه څنګه چې دکابل له نیامیي‬ ‫شوې‪ .‬په همدې ډول‪ ،‬د تخنیکي زده کړو الرښود جوړ‬ ‫څخه زیاته بریښنا له همدې بند څخه برابره اوتامین‬ ‫ترپنځو کالو پورې دبریښنا بند ساتنه او څارنه او دعادي فعالیتونو ښه والی‪.‬‬ ‫ • ‬ ‫او اړتیا په صورت کې له دغو زیرمو څخه د خپلو ځمکو‬ ‫دبریښنا بند دساتنې‪ ،‬څارنې او ورڅخه کار اخیستنې له پاره دکارکوونکو دظرفیت لوړول‪.‬‬ ‫ • ‬ ‫دخړوبولو له پاره ګټه واخيل‪ .‬ددغو زیرمو دجوړولو کار‬ ‫شوی او د رسويب ولسوالۍ د کلیو لپاره بریښنايي توکي هم‬ ‫کیږي‪.‬‬ ‫برابر شوي دي‪.‬‬ ‫ ددې پروژې فعالیتونه د ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال دجنوري په‬ ‫دبریښنا په شبکې پورې ددې پروژې شاوخوا استوګنو وصلول او د حرفوي زده کړو له پروګرامونو څخه‬ ‫ • ‬ ‫دسیمې پرمختیا شوراګانو په ګډون تررسه شوی دی‪.‬‬ ‫ دبازار موندنې دپیاوړتیا له پاره دزده کړې پروګرامونو‬ ‫‪ ۲۴‬نیټه دقرارداد له کولو څخه وروسته پیل شو‪ .‬دنغلوبند‬ ‫دنوموړو کلیو داوسیدونکو برخمن کیدل‪.‬‬ ‫یو شمیر بزګران‪ ،‬چې پکې ښځې او نارینه شامل دي‪،‬‬ ‫دبیارغولو قرارداد د ‪ ۲۰۱۵‬کال د ډسمرب په ‪ ۲۷‬نیټه السلیک‬ ‫دنغلو اوبو بریښنا بند دبیارغونې پروژې دمصؤنیت او امنیتي اقداماتو ښه والی‪.‬‬ ‫ • ‬ ‫او د ‪ ۲۰۱۶‬کال داګست په ‪ ۲۴‬نیټه عمالً پیل شو‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/۴۷‬‬ ‫‪ ۴۶/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫ لومړۍ برخه‪ :‬موخه داده چې ‪ ۴۰۰۰۰‬تنه افغانانو ته‬ ‫دحاصالتو راټولولو او له راټولوڅخه وروسته تدبیرونو په‬ ‫دزده کړې او روزنې له پاره دزده کړې دکیفیت دښه وايل‪،‬‬ ‫هکله په اړوندو مسایلو وپوهول شول‪ .‬همدارنګه دبزګرانو‬ ‫او دسیالۍ دفرصت درامنځته کولو او برابرولو له پاره‬ ‫له پاره اسايس او رضوري وسایل (لکه ‪ :‬ښاخ پریکوونکي‪،‬‬ ‫مرسته په واک کې ورکړل يش‪ .‬په اوس وخت کې نادولتي‬ ‫زینه‪ ،‬دوسایلو بکس) دحاصالتو راټولولو په منظور‬ ‫او خصوصی زده کړو برابرونکي ‪۱۹۲‬بنسټونه مشخص‬ ‫برابرشوي دي‪.‬‬ ‫شوي دی‪ ،‬چې هغوی له زده کړې او روزنې څخه وروسته‬ ‫ په مجموعي ډول دممیزو دوچولو له پاره ‪ ۹۹۷‬ځانګړې‬ ‫فارغانو او دکار موندنې شمیر په اساس او دهغو زده‬ ‫خونې جوړې شوي دي ‪،‬چې لګښت یې دخلکو دونډې‬ ‫کوونکو داستخدام په اساس‪ ،‬چې زده کړې یې کړي دي‪ ،‬په‬ ‫اخیستنې له الرې پوره شوی دی‪ .‬دممیزو دغه خونې‬ ‫خپل منځ کې پر سیالۍ بوخت دی‪.‬‬ ‫دانګورو دضایع کیدو مخه نیيس او بیا وروسته دممیزو‬ ‫ددې فعالیت منطقي دلیل دادی‪ ،‬چې هڅونې دکارموندنې‬ ‫دکیفیت دښه وايل سبب کیږي‪.‬‬ ‫دبازار څخه دالسته راغلیو نتیجو رسه مستقیمه اړیکه‬ ‫ دمالدارۍ په برخه کې ددې پروژې فعالیت دچرګانو‬ ‫لری او دا په یقیني توګه د زده کړو برابروونکو بنسټونو‬ ‫فارمونو په پیاوړتیا‪ ،‬حیواين روغتیا او پراختیایي خدمتونو‬ ‫دهڅونې سبب ګرځي‪ .‬دغه هڅونې هغوی دې ته اړبايس‬ ‫باندې مترکز لري‪ .‬ددې ترڅنګ دساحو دمالدارۍ فعالیتونه‪،‬‬ ‫چې په ډیر فعال ډول دفراغت دتصدیق لیک دترالسه کولو‬ ‫لکه‪ :‬دکبانو دفارمونو ښه والی او لبنیاتو تولیدات هم‬ ‫آزموینې ته چمتو کړي‪ .‬اوله فارغانو رسه مرسته وکړي ‪،‬‬ ‫ترپوښښ الندې راويل‪.‬‬ ‫چې دکار او روزګار خاوندان يش‪ .‬البته دا مسئله له دې‬ ‫ د بروسیلوزس د کنټرول ميل پروګرام د پيل کولول په‬ ‫خربې رسه هم اړیکه لري ‪ ،‬ترهغه پورې چې دنارسمي‬ ‫پایله کې‪ ۲،۲ ،‬میلیونه غواګانې او ‪ ۱۱،۵‬میلیونه میږې او‬ ‫زده کړو کیفیت ښه نه يش دکار له بازار (مارکیټ) څخه‬ ‫وزې د هېواد په ‪ ۳۶۰‬ولسوالیو کې واکسین شوې دي‪.‬‬ ‫ترالسه شوې نتیجه به هم ښه والی ونه مومي‪.‬‬ ‫تر اوسه پورې له ‪ ۱۲۲۸۰۰‬تنو څخه زیاتو بزګرانو ( چې له‬ ‫ دویمه برخه‪ :‬دنتیجې پروګرام (په افغانستان په نارسمي‬ ‫دې جملې څخه ‪ ۷۸۹۶۸‬تنه بزګرانې ښځې او ‪ ۴۳۸۷۲‬تنه‬ ‫توګه دمهارتونو او کارکسب دزده کړې پروګرام ) به‬ ‫نارینه بزګران دي) ترمالتړ الندې نیولی دي‪ ،‬چې دا شمیر‬ ‫دظرفیت له لوړولو رسه مرسته وکړي‪ ،‬چې په دغه مرسته‬ ‫په ‪ ۵۷۶۸‬ګروپونو تنظیم شوي دي‪ .‬په دې ګروپونو کې‬ ‫کې به دکار کوونکو دشمیر زیاتوالی‪ ،‬دکارکوونکو زده کړه‬ ‫دچرګانو دتولید فارم لرونکی هم شامل دي‪ ،‬چې دمالدارۍ‬ ‫او ځینې تخنیکي مرستې شاملې وي‪ ،‬چې هغه عبارت دي‬ ‫او حیواين روغتیا له خدمتونو ګټه اخيل‪ .‬همدارنګه دغه‬ ‫له (لومړی) مايل مدیریت (دویم) تدارکات (‪)۳‬دتشبیثاتو‬ ‫پروژه ‪ ،‬نورو ساحو ته دخدمتونو دپراخولو له الرې‬ ‫وده او پرمختیا (‪ )۴‬په استخدام پورې اړوند خدمتونه او‬ ‫دروغتیایي او حفظ الصحه فعالیتونو دښه وايل له پاره‬ ‫(پنځم) دکار دبازار(مارکیټ) دمعلوماتو راټولول‪ ،‬تحلیل‬ ‫دکرنې اوبو لګولو او مالدارۍ وزارت له اړوندو ریاستونو‬ ‫او کارول‪ .‬دمهارتونو دودې او پرمختیا دميل پروګرام له‬ ‫رسه همکاري کوي‪.‬‬ ‫ظرفیت څخه څارنه او ارزونه به پیاوړې يش‪ ،‬چې د پروژو‬ ‫د "نتیجه" پروژې لخوا د کوچنيو مايل‬ ‫له رسته رسیدو څخه ډاډمن معلومات راټول او تحلیل يش‪.‬‬ ‫مرستو يو ازمايښتې پروګرام د هغه‬ ‫د نتیجې پروګرام (په افغانستان کې په‬ ‫ تردې جزالندې نتیجې پروګرام به ددې پروګرام‬ ‫ځوانانو لپاره‪ ،‬چې په ښاري او نیمه‬ ‫ښاري سیمو کې ژوند کوي‪ ،‬کمې زده‬ ‫نارسمي توګه د مهارتونو او دکار کسب‬ ‫داغیزکولو دارزونې درسته رسولو له پاره دایټالیا دهمکارۍ‬ ‫کړې لري او د سوداګرۍ لپاره نوښتيز‬ ‫دزده کړې پروګرام)‬ ‫له دفرت رسه یو ځای يش او دغه ارزونه یې په شپږو والیتونو‬ ‫هوډونه لري‪ ،‬په الره اچول کیږي‪.‬‬ ‫‪۱۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ټاکل شوې‪ ،‬چې په کابل‪ ،‬ننګرهار او‬ ‫(هرات‪ ،‬بامیان‪ ،‬فراه‪ ،‬بلخ‪ ،‬کابل او ننګرهار) تررسه کړې ده‪،‬‬ ‫بلخ واليتونو کې د ‪ ۲۵۰۰‬ټاکل شويو‬ ‫چې ددې پروګرام دفعالیتونو اغیزې پایښت او ټینګښت‬ ‫کوچنيو نوښتيزو متشبثینو څخه‪ ،‬چې‬ ‫ددې پروګرام موخه په کلیوالیو او نیمه ښاري سیمو کې‬ ‫د دغه پروګرام مايل مرستې به ترالسه‬ ‫ومومي او داڅرګنده کړي‪ ،‬چې څه دول کولی يش بریايل‬ ‫کوی‪ ۳۰،‬سلنه يې متشبثو میرمنې دي‪.‬‬ ‫دافغان ځوانانو نارینه و او ښځینو له پاره په نارسمی ډول‬ ‫فعالیتونه زیات کړي‪.‬‬ ‫دکار کسب دزده کړې په وسیله په لوړ عاید دکارموندنې‬ ‫ دریمه برخه‪ :‬ددې برخې مترکز او ټینګار په کلیو کې‬ ‫له پاره دظرفیت زیاتوالی او لوړوالی دی‪ .‬دغه پروژه‬ ‫دهغو غیرمسلکي او بې سواده ځوانانو ته دمهارتونو په‬ ‫دکار په مارکیټ کې (دمثال په توګه عاید یا ګټه وټه او‬ ‫زده کړه باندې دی ‪ ،‬چې دمهارتونو دپرمختیا له پروګرام‬ ‫استخدام) دبې کاره او بې کسبه او نیمه حرفوي ځوانانو‬ ‫رسه رسوکار لري‪ .‬دغه پروګرام دنویو او پخوانیو تشبثاتو له‬ ‫له پاره‪ ،‬چې لږو ډیرکاري مهارتونه لري‪ ،‬دکار کسب دزده‬ ‫پاره پورونه هم وړاندې کوي‪.‬‬ ‫کړی او دزده کړې په بهیر کې دمرستو په برابرولو باندې‬ ‫ ‪ ۷۰‬تنه ښوونکي د ګامرنې له سختو پړاوونو وورسته‬ ‫تاکید او ټینګار یا مترکز لري‪ .‬دغه پروګرام له درې برخو‬ ‫وټاکل شول او ډیر ژر به د کار‪ ،‬ټولنیزو چارو‪ ،‬شهیدانو‬ ‫تشکیل شوی دی‪:‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/۴۹‬‬ ‫‪ ۴۸/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫دنړیوال بانک ګروپ دنړیوالې پرمختیا ادارې له خوا متویل‬ ‫او معلولینو له وزارت رسه هوکړه لیکونه السلیک کړي‪.‬‬ ‫شوی و‪.‬‬ ‫رسبیره پر دې ‪ ۶۷۳‬تنه حرفوي ښوونکي هم په دې‬ ‫ تر اوسه پورې دپوهنې دکیفیت دښه والی پروګرام ‪۱۱۳۷‬‬ ‫وتوانیدل‪ ،‬څو د ښوونکو ښوونیز پروګرام بشپړ کړي‪ ،‬چې‬ ‫ښونځیو او دښوونکو دروزنې ‪ ۶‬مؤسسو (دارملعلیمینونو)‬ ‫په ترڅ کې یې د کاري مهارتونو ميل معیارونو‪ ،‬د ښوونیزو‬ ‫دجوړولو مرسته کړې ده‪ .‬د ښوونیزو معلومات د مدیریت‬ ‫توکو جوړولو او پراختیا او د تدریس مهارتونو په اړه پوه‬ ‫سیستم لخوا د ورکړل شویو معلوماتو پر بنسټ‪ ،‬د ‪۲۰۱۷‬‬ ‫شول‪.‬‬ ‫کال ډسمرب میاشتې پورې د ټاکل شوي موخې په پرتله‪ ،‬چې‬ ‫ له ټوله رسه رسه‪ ،‬په ټولیز ډول ‪ ۵۷۴۵۹‬تنه زده کوونکې‬ ‫د ‪ ۵،۲‬میلیونه هلک زده کوونکي او ‪ ۳،۸‬میلیونه نجوين زده‬ ‫د ښوونیزو برنامو لپاره وټاکل شول‪ ،‬چې له دې ډلې‬ ‫کوونکو وړاندوینه شوې وه‪ ،‬خو د یادې میاشتې تر پایه به‬ ‫څخه ‪ ۳۵۰۳۱‬تنه نارینه او ‪ ۲۲۴۲۸‬تنه ښځینه (‪ ۳۹‬سلنه)‬ ‫په ټولیز ډول ‪ ۵،۳‬میلیونه هلکان او ‪ ۳،۴‬میلیونه نجونې له‬ ‫ګډونوالې دي‪ .‬رسبېره پر دې ‪ ۲۴۸۲‬تنه ځوانان په دې‬ ‫لومړي ټولګي څخه تر ‪ ۱۲‬پورې زده کونکې به شتون ولري‪.‬‬ ‫وتوانیدل‪ ،‬څو د کوچنیو او منځنیو سوداګریو د پراختیا‬ ‫په دې ارقامو کې هغه زده کوونکي هم شامل دي‪ ،‬چې د‬ ‫لپاره مايل مرستې ترالسه کړي‪ .‬د سیمه ییزو سفرونو‬ ‫دریو کلونو لپاره په دوامداره ډول ناسوب دي‪.‬‬ ‫موندنې ښيي‪ ،‬چې د دې ډلې ‪ ۹۵‬سلنه ګټه اخیستونکو‬ ‫ دپوهنې دکیفیت دښه وايل پروژې تردواړو پړاوونو‬ ‫نوی کار او بار پیل کړي‪ .‬په همدې ډول د دې برنامې د‬ ‫الندې په ‪ ۱۴۹۳۲‬کلیو کې دټولنیزې ځواکمنتیا فعالیتونه‬ ‫خدماتو ‪ ۹۵‬سلنه ګټه اخیستونکو‪ ،‬چې تر دې وړاندې یې‬ ‫رامینځته شوي‪ ،‬چې په نتیجه کې دښوونځیو دمدیریت‬ ‫کار او بار درلود‪ ،‬په دې توانیديل‪ ،‬څو خپل کار او بار او‬ ‫مساوي شمیر شوراګانې (سیمه ییزمشوريت بنسټونه)‬ ‫پانګونې ته پراختیا ورکړي‪ .‬له بلې خوا‪ ،‬د کار او بار لپاره‬ ‫رامینځته شوي دي‪.‬د پوهنې د کیفیت لوړولو پروګرام دویم‬ ‫د مايل مرستو ګټه اخیستونکو شمیر زیات شوی‪ ،‬کوم چې‬ ‫پړاو په اساس ‪۱۶۵۸۸‬ښوونځیو د لوازمو‪ ،‬البراتواری تجهیزاتو‬ ‫د پانګونې وړتیا لري‪ ،‬چې دا کوالی يش‪ ،‬د نتیجه پروګرام‬ ‫او نورو موخو د خریدارۍ لپاره د کیفیت د لوړاوي وړیا‬ ‫مرستو بشپړونکي په توګه وګڼل يش‪ .‬ډیری متشبثین‪ ،‬چې‬ ‫مرستې ترالسه کوي‪.‬‬ ‫د سیمه ییزو سفرونو پر مهال وررسه خربې وشوي‪ ،‬ویيل‬ ‫ برسیره پر دې ‪ ۱۵۴۸۱۱‬ښوونکی د داخل خدمت روزنیز‬ ‫دي‪ ،‬چې د مايل مرستو په پایله کې د هغوی کار او بار او‬ ‫کورسونو په ترڅ کې روزل شوي چې‪۳۵ ،‬سلنه یې میرمنې‬ ‫سوداګري پرمختګ کړی‪.‬‬ ‫جوړوي‪ .‬په ورته وخت کې د ښوونځیو د مدیریت روزنې له‬ ‫ د کاري ځواک د بازار معلوماتو د تحلیل ډیټابیس د‬ ‫الرې ‪ ۲۱۲۷۷‬د ښوونځیو مدیران او اداري کارکوونکي روزل‬ ‫جوړیدو په حال کې دی او د ګامرنې د خدمتونو مرکزونو‬ ‫شوي‪ ،‬چې نږدې ‪۲۰‬سلنه یې میرمنې جوړوي‪ .‬همدارنګه‬ ‫لپاره انټرنیټي اسانتیاوو برابرول هم بشپړ شوي دي‪( .‬د‬ ‫‪۱۱۴۳۶‬میرمنو تعلیمي بورسونه ترالسه کړي او د ښوونکو د‬ ‫کار غوښتونکو د ثبت ډیټابیس‪ ،‬د کارورکوونکي د ثبت‬ ‫روزنیزو پروګرامونو څخه فارغې شوې دي‪.‬‬ ‫ډیټابیس‪ ،‬د کار غوښتونکو د روزنې او ظرفیت لوړونې‬ ‫ رسبیره پر دې د افغانستان د ټولو ښوونځيو لپاره د‬ ‫ډیټابیس‪ ،‬او د کارموندنې ډیټابیس)‪.‬‬ ‫د خوست واليت د دغه ښوونځي د‬ ‫بریښنايي ښوونیز اطلس د جوړولو کار جریان لري‪ .‬په‬ ‫ودانۍ له رغونې څخه وروسته د زده‬ ‫ښوونیز اطلس کې به د ښوونیز نظام اړوند ټول ارقام او‬ ‫کوونکو‪ ،‬په ځانګړې توګه د نجونو‪،‬‬ ‫نوم ليکنه ډيره شوې ده‪ .‬دغه ودانۍ‪،‬‬ ‫ ‪۱-‬دتدارکاتو په برخه کې اصالحات‪ :‬دملی تدارکاتو‬ ‫ځانګړتیاوې شاملې واويس‪ ،‬چې له هغه څخه د مرکز‪،‬‬ ‫دپوهنې دکېفیت لوړولو پروګرام‬ ‫چې اوس مهال زده کوونکو ته خوندي‬ ‫ادارې ته دتخنیکي مرستو برابرول ‪ ،‬ترڅو وکړای يش چې‬ ‫دهغې دکار داصولې او اداري چوکاټ رسه مرسته وکړي‬ ‫والیتونو او سیمو په کچه ګټه اخیستالی شوو‪ .‬د دې‬ ‫دویم پړاو‬ ‫او د زده کړې ښه چاپرييال برابر کړۍ‬ ‫ترڅنګ د پوهنې وزارت په پام کې لري‪ ،‬څو د والیتونو د‬ ‫دافغانستان دبیارغونې صندوق‪ ۴۰۸‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫دی‪ ،‬د پوهنې د کیفیت لوړولو برنامې‬ ‫او اختصاصی بودجې ته په پاملرنه دتدارکاتو چارې پرمخ‬ ‫پوهنې په ‪ ۱۳‬ریاستونو کې د ملریزې انرژۍ سیستم جوړ او‬ ‫په مرسته رغول شوۍ دی‪ .‬په خوست‬ ‫واليت کې دغه ښوونځي له ‪ ۳۶۵‬نورو‬ ‫بوزي‪ .‬همدارنګه وکړای يش چې دتدارکايت چارو درسته‬ ‫ګټې اخیستنې ته وسپاري‪ ،‬څو د کابل او والیتونو ترمنځ د‬ ‫ددې پروګرام موخه او هدف باکېفیته او متوازنې لومړنۍ‬ ‫ښوونځيو څخه يو ښوونځې دې‪ ،‬چې‬ ‫رسولو له پاره یوه کړنالره ترتیب کړي او الکرتونیکي ارزیايب‬ ‫انټرنیټي شبکې د اړیکو ټینګولو زمینه برابره يش‪.‬‬ ‫ښوونې او روزنې ته الرسسی دی‪ ،‬په ځانګړې توګه دنجونو‬ ‫د دغه برنامې له لورې وررسه مرسته‬ ‫شوې دې‪.‬‬ ‫معاونتونه دتدارکاتو له بهیر څخه برابره کړي‪،‬دتدارکايت‬ ‫ښوونځیو لپاره دثابتو مرستوبرابرولو ‪ ،‬ښوونکو ته د‬ ‫کار کوونکو ظرفیت پیاوړی کړي او په ضمن کې تدارکايت‬ ‫کارکوونکو دزده کړې بهیر ته ښه وايل ورکړي‪.‬‬ ‫دعامه مايل چارو د اداري اصالحاتو‬ ‫روزنې امکاناتورامنځته کولو‪،‬د اړوندو ادارو د ظرفیتونو‬ ‫پیاوړي کولو‪ ،‬دسیمې دخلکو او خصويص معارف تقويه‬ ‫ دغه پروژه دتدارکاتو دميل ادارې پرمختیایي بهیر له‬ ‫دویم پړاو‬ ‫کولو په برخو کې‪.‬ددې پروګرام فعالیتونه لومړی په‬ ‫تاسیساتو‪ ،‬تشکیل‪ ،‬سیستم‪ ،‬کاري پروسيجر او دهغې‬ ‫‪ ۱۱۴،۱۳‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫عمومي تعلیامتو‪ ،‬دښوونکو روزنې او پوهنې په مدیریت‬ ‫دسرتاتیژۍ تحقق او عميل کولو څخه په مالتړ رسه پیاوړی‬ ‫باندې مترکز لري‪ .‬ددې پروګرام فعالیتونه په بشپړه توګه‬ ‫کړي‪.‬‬ ‫ددې پروژې موخه اوهدف دتدارکاتو دسیستم‪ ،‬خزاینو او‬ ‫دافغانستان دپوهنې له ميل سرتاتیژیک پالن رسه سمون‬ ‫ په مايل مدیریت کې اصالحات او سمونونه‪ :‬دخزاینو‬ ‫تفتیش اغیزناکوالی ښه فعالیدل او پیاوړتیا ده‪.‬‬ ‫لري او په پوهنې وزارت کې د ادارې د ودې او پرمختګ‬ ‫ریاست ته دتخنیکي مرستو برابرول‪ ،‬چې وکړای يش یو‬ ‫دغه پروژه دا الندې درې برخې لري‪:‬‬ ‫مالتړ کوي‪ .‬دپوهنې دکیفیت دښه وايل پروګرام اساساً‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪ ۵۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫ترڅو په راتلونکي کې هم دعامه مايل چارو داصالحاتو په‬ ‫باکیفیته او ځواکمن مايل مدیریت تررسه کړي‪ .‬دخپلو‬ ‫برخه کې دتخنیکي مرستو دجلبولو وړتیا ولري‪ ،‬دا ټول یې‬ ‫فعالیتونو دهمغږي کولو له پاره دحکومت په سیستم‬ ‫له دندو څخه دي‪ ،‬یو بل فعالیت یې دادې چې دمالیې‬ ‫مترکز وکړي او دافغانستان دمايل مدیریت دمعلوماتو‬ ‫وزارت او نورو سکتوري وزارتونو دکارکوونکو له پاره‬ ‫سیستم تطبیق او پيل کړای يش‪ .‬په اداره او مدیریت کې‬ ‫دباقاعده او منظمو زده کړو الرې چارې برابرې کړي‪.‬‬ ‫قوی رپوټ ورکول معريف کړي‪ ،‬دافغانستان مايل مدیریت‬ ‫ دعوایدو راټولول‪ :‬دافغانستان دعوایدو دراټولولو‬ ‫دمعلوماتو سیستم ته الس ريس اندازه هم په والیتونو‬ ‫ریاست رسه مالتړ کوي ‪ ،‬ترڅو هغه ریاست وکړای يش خپل‬ ‫کې دافغانستان دمالې وزارت اړوندو ریاستونو ته پراخه‬ ‫دستورونه‪ ،‬دمالیې راټولولو د سیستم داصالح او سمون‬ ‫کړي‪ ،‬دڅارنې او دڅانګړو زده کړو پروګرام دعميل کولو‬ ‫(دمالیاتو دراټولولو له پاره ګډ دولتي ستنډرد سیستم) په‬ ‫او څارنې به برخه کې دکارکوونکو چمتو کول له دې‬ ‫شمول ‪ ،‬عميل کړي‪ .‬په مالیاتو پورې اړوند نوښتونه‪ ،‬لکه‬ ‫رسه مرسته کوي‪ ،‬چې دکار کوونکو دکلنیو فعالیتونو‬ ‫پرخطر والړه څیړنه او په غور کتنه ‪ ،‬په زیات شوی ارزښت‬ ‫د ارزونې ځواک او توان ولري‪ .‬دزده کړې بیلګې مالیې‬ ‫دمالیې اجراءکول ‪ ،‬دنوې ادارې ډیزاین او دهغې دجوړښت‬ ‫دوزارت دپروسوپه بهیرکې دهغو تصدیق لرونکو تخنیکي‬ ‫تطبیق او په عمل کې پيل کوي‪.‬‬ ‫کورسونو درامینځته کولو په چوکاټ کې دچارترحسابدارۍ‬ ‫ نتیجې او پرمختګونه په دې الندې برخو کې دي‪:‬‬ ‫مؤسسې له خوا تررسه کیږي‪ ،‬چمتو کړي‪.‬ميل رهربي کمیټه‬ ‫(‪ )۱‬دټولې ژمنه شوې مايل وجهې څخه ‪ ۷۵،۴۰‬میلیونه‬ ‫د حسابدارۍ دمقرراتو دتنظیم‪ ،‬دمسلکي تفتیش رسته‬ ‫ډالره (‪۷۷‬سلنه) دتفتیش مرکزي ادارې ته د ‪ ۹‬وزارتونو‬ ‫رسول او دمسلکي محاسبانو زده کړه دې رامینځته کړي او‬ ‫دتفتیش له پاره ورکول‪ ،‬چې ددولت د ټولو لګښتونو ‪۷۵‬‬ ‫په پای کې وکړای يش په اوو سکټوري وزراتونو کې عامه‬ ‫سلنې استازیتوب او منایندګي په هر نړیوال سټندرد او‬ ‫مايل مدیریتي یوه ارزیابی رامخې ته کړي‪.‬‬ ‫معیار برابر تفتیش کې احتوا کوي‪ )۲( ،‬د دولتي بودجې‬ ‫ دتفتیش دبرخې اصالحات او سمونونه‪ :‬داخيل تفتیش‬ ‫د مدیریت په اړه قانوين چوکاټ جوړ شوی‪ .‬اوسمهال‪ ،‬د‬ ‫– دداخيل تفتیش دظرفیت دلوړوايل په منظور دزده کړې‬ ‫افغانستان حکومت خپله بودجه په شفاف ډول جوړه او‬ ‫دالرې چارورامنیځته کولو ‪ ،‬تررسه کولو او دمعلومايت‬ ‫تصویب کوي‪ )۳( ،‬د داخيل تفتیش دپوښښ ساحې ښه‬ ‫ټکنالوژۍ داړتیا وړ زیربناوو په برابرولو باندې ډیر مترکز‬ ‫والی او (‪ )۴‬دتدارکاتو دميل کمیسون تصمیمونه له هرې‬ ‫کوي‪.‬‬ ‫غونډې (جلسې) وروسته سمدالسه دافغانستان دتدارکاتو‬ ‫ باندینې تفتیش‪ :‬دتفتیش له عايل ادارې څخه مالتړ ‪،‬‬ ‫دميل ادارې په ویب سایټ کې خپریږي‪.‬‬ ‫ترڅو وکړای يش‪ ،‬دپوهنې او معلوماتو سطحه‪ ،‬تخصص او‬ ‫ اړونده پروژې‪ ،‬د افغانستان له مرکزي تدارکاتو څخه‬ ‫دهغو کارونو فعالیتونه چې له خدمتونو څخه داستفادې‬ ‫د څارنې په موخه خپلې هڅې پیل کړي او د تدارکاتو‬ ‫له پاره یې تررسه کوي‪ ،‬لوړ کړي او دنورو متخصصینو او‬ ‫ميل کمیټه به د تدارکايت پالیسۍ د ادارو ځای ناستی ګڼل‬ ‫مفتشینو دکار نتیجې‪ ،‬په ځانګړې توګه دپروژو دتفتیش‬ ‫کیږي‪ ،‬د وزارتونو د تدارکايت ادارو د سمون‪ ،‬پراختیا او‬ ‫په خاطر دتفتیش له نړیوالو معیارونو اوسټنډرډونو رسه‬ ‫ارزونې په برخه کې به یاده کمیټه‪ ،‬خپلو مرستو ته دوام‬ ‫په سمون کې پیاوړې کړي‪ ،‬دکارکوونکو دزده کړې له پاره‬ ‫ورکړي‪.‬‬ ‫دمشورې ورکولو له خدمتونو څخه دکارکوونکو دزده کړې‬ ‫ د بهرنۍ ادارې لخوا تفتیش‪ ،‬د تفتیش په تررسه کولو‬ ‫له پاره مالتړ وکړي او دپروژې په جریان کې دنهو سکټوري‬ ‫کې ور زیات شوی او ژمن دي‪ ،‬څو د تفتیش په بهیر کې‬ ‫وزارتونو د ټولو بودجوي کړنو دخپلواکې او کیفیته بیاکتنې‬ ‫د خلکو د ونډې او څارنې لپاره پر وليس غوښتنو والړ‬ ‫دکار له پاره الرې چارې برابرې کړي‪ .‬باندینی تفتیش په‬ ‫میکانیزم رامنځته کړي‪.‬‬ ‫عین حال کې دا دنده لری چې دعامه حسابدارۍ دکمیټو‬ ‫دغړیو دزده کړې بهیر له مايل پلوه متویل کړي‪.‬‬ ‫ داصالحاتو اوسمونونو مدیریت‪ :‬دغه برخه دیو‬ ‫تشکیل یا جوړښت او د دندو دالیحې په رامینځته کولو‬ ‫دنظارت او ارزیابۍ په ریاست کې دکار کوونکو دزده کړې‬ ‫دپروګرامونو په برابرولو(ساختار) او دنظارت او ارزیابۍ‬ ‫دموجودالرښود په نوي کتنه کې له مالیې وزارت رسه‬ ‫مرسته کوي‪ .‬دبرشي چارو دتنظیم ریاست فعالیتونوته په‬ ‫نوټ‪:‬پهدېخپرونهکېټولېیادېشوېشمېرېپهامریکاييډالرودي‪.‬‬ ‫ښه وايل ورکولو رسه‪ ،‬چې هغوی په خپلوکړنو کې اغیزمنتیا‬ ‫دنړيوالېپراختيااداره‪،‬دنړیوالبانکدوړیامرستواوبېسودهپورونوبرابرولوڅانګهده‪.‬‬ ‫رامینځته کړي او دټولې پروژې په تطبیق کې مرسته کول‪،‬‬ ‫‪www.worldbank.org.af‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪http://facebook.com/WorldBankAfghanistan‬‬ ‫عبدالروف ضياء‬ ‫‪http://twitter.com/WorldBankSAsia‬‬ ‫تليفون‪+۹۳۷۰۰۱۳۳۳۲۸ :‬‬ ‫انځورونه‪ ،‬د رومي مشوريت خدماتو مرکز‪/‬نړېوال بانک‪۱۳۹۶/‬‬ ‫‪infoafghanistan@worldbank.org‬‬ ‫نړیوال بانک‪ ،‬تله ‪۱۳۹۶‬‬ ‫‪ ۱۹‬منرب کور‪ ۱۵ ،‬سړک‪ ،‬وزير محمد اکرب خان‪ ،‬کابل‪ ،‬افغانستان‬