‫شپږ مياشتنۍ خپرونه‬ ‫‪100231‬‬ ‫‪۴۷‬مه‬ ‫ګڼه‬ ‫لړم‬ ‫‪۱۳۹۴‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫“‬ ‫ د غنمو د اصالح شویو‬ ‫تخمونو څخه استفاده د حاصالتو د‬ ‫”‬ ‫تولید زیاتوالوکې ډیره مهمه ده‪.‬‬ ‫‪ ۳۸‬مخ‬ ‫د افغانستان د‬ ‫د نړيوالې مايل‬ ‫په افغانستان کې د‬ ‫روان فعاليتونه‬ ‫نړیوال بانک ګروپ‬ ‫بيارغونې صندوق‬ ‫ادارې د مشوريت‬ ‫‪ ۶‬مخ‬ ‫‪ ۲۸‬مخ‬ ‫خدمتونو پروژه‬ ‫مرستې‬ ‫‪ ۲۶‬مخ‬ ‫‪۴‬مخ‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/3‬‬ ‫شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫د ودی او پرمختیا له‬ ‫خربونه‬ ‫بهیر څخه د مالتړ له‬ ‫روان فعاليتونه‬ ‫ليکلړ‬ ‫پاره کړنې‬ ‫‪ ۶-۲۴‬مخونه‬ ‫په افغانستان کې د‬ ‫نړیوال بانک په وړاندې شوي رپوټ کې د‬ ‫‪ ۱۱‬پايلې‬ ‫‪ ۶‬مخ‬ ‫نړيوال بانک گروپ‬ ‫افغانستان د رغاونې او پرمختیا په پړاو کې‪،‬‬ ‫مايل خدماتو ته د الس رسۍ پروژه‬ ‫ښوونه او روزنه‬ ‫مرستې‬ ‫د ودې او پرمختیا له بهیر څخه د مالتړ په‬ ‫موخه یو شمیر کړنې وړاندې کړي دي‪:‬‬ ‫‪ -۹‬مخ‬ ‫‪ ۴-۵‬مخونه‬ ‫مايل سکټور‬ ‫‪ ۴‬مخ‬ ‫د نړيوال بانک پروژې او پروګرامونه‬ ‫ • له خصويص سکټور رسه د مهمو او‬ ‫‪ ۱۲‬مخ‬ ‫روغتيا‬ ‫نړيواله مايل اداره‬ ‫کلیدي اصالحاتو په برخه کې د کلکو‬ ‫د څواړخیزه پانګونو د تضمین اداره‬ ‫بحثونو او خربو اترو تر رسه کول‪ ،‬ترڅو‬ ‫د افغانستان د بيارغونې صندوق‬ ‫د اقتصادي ودې او پیاوړتیا سست بهیر د انتقال د دورې محصول دی‬ ‫چې د پانګه والو باور او پانګه اچونه‬ ‫‪ ۱۴‬مخ‬ ‫زیربنا‬ ‫‪ ۵‬مخ‬ ‫نړیوال بانک د لوړ مرتبه پالوي په هغې غونډه کې ‪ ،‬چې د ‪۲۰۱۵‬م کال دسپتمرب د میاشتی په څلورمه او پنځمه نیټه جوړه‬ ‫پیاوړې او ژوندۍ يش‪.‬‬ ‫‪ ۲۱‬پايلې‬ ‫د لنډمهالې سرتاتيژۍ سند‪۲۰۱۲-۲۰۱۵ ،‬‬ ‫ • د غریبې او نیستمنې طبقی د زیان‬ ‫د ننګرهار په واليت کې د کليوايل‬ ‫‪ ۱۹‬مخ‬ ‫شوې وه‪ ،‬یو رپوټ وړاندی کړ‪ .‬په رپوت کې ټینګار وشو‪ ،‬چې د لیږد (انتقال) له دورې وروسته په ودې او پرمختیا پورې‬ ‫د کليو پراختيا‬ ‫د جاپان د ټولنيزې پراختيا صندوق‬ ‫مننې د کمښت او د هغوی د تولیداتو‬ ‫اړوندې ننګونې ال تر اوسه هم په بیالبیلو برخو او اړخونو کې ‪ ،‬له هغې جملې څخه سخت فقر او غربت‪ ،‬د شخړو او‬ ‫د پیاوړتیا له پاره د ټولنیز مصؤنیت او‬ ‫‪ ۲۴‬مخ‬ ‫تاوتریخوايل دوام‪ ،‬چې د کار پر بازار او رسانه عایداتو باندې د زیات فشار المل شوی دی‪ ،‬پخپل قوت پاتې دی‪ .‬د ميل یووايل‬ ‫خوندیتوب په منظور د تدبیر سنجول او‬ ‫د ټولنيز خونديتوب شبکه‬ ‫نوی حکومت دغو ننګونو او چیلنجونو ته د رسیدنې په موخه او هدف د ځینو جدي اصالحاتو او سمونونو راوستل مشخص‬ ‫همدارنګه دامنیتې اړتیاوو او پرمختیایي‬ ‫کړي دي‪ ،‬خو ددې اصالحاتو عميل کول او د هغو اغیزه کول یو څه وخت غواړي‪.‬‬ ‫همکاریو بیرته تنظیمول او انسجام‪.‬‬ ‫ په افغانستان کې د لیږد او انتقال بهیر دهغه څه په نسبت‪ ،‬چې وړاندوینه یې شوې وه‪ ،‬پراقتصاد او حکومتولۍ ژورې‬ ‫ • د اصالحاتو او سمونونو د پیاوړي او عميل‬ ‫اغیزې کړي دی‪ .‬د اقتصاد د ودې او پرمختیا بهیر سست دی‪ :‬د اصالحاتو په هکله د شخړو لوړه اندازه او بې باوري د پانګه‬ ‫تررسه کولو له الرې د نتیجو ترالسه کول‪.‬‬ ‫اچوونکو باور زیامنن کړی دي‪ .‬داسې وړاندوینه شوې ده ‪ ،‬چې په ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال کې به د ودې او پرمختیا بهیر ‪ ۱،۹‬سلنه‬ ‫سست او بطي يش‪ .‬دغه بهیر د ‪ ۲۰۱۴‬میالدي کال په پرتله‪ ،‬چې دودې او پرمختیا د بهیر سستوالی پکې ‪ ۱،۳‬سلنه و‪ ،‬ډیر لږ‬ ‫زیاتوالی ښیي‪ .‬د مايل زیان مننې کچه به همداسې لوړه وی او دا اړتیا به وي چې ډیر عواید راټول يش‪ ،‬په لګښتونو کې کمښت‬ ‫د نړيوالې مايل ادارې د‬ ‫رامینځته يش او په بیالبیلو کچو او سطحو نړیوالې مرستې دوام ومومي‪.‬‬ ‫مشوريت خدمتونو پروژه‬ ‫‪ ۲۶-۲۷‬مخونه‬ ‫په افغانستان کې دخنډونو او لومړیتوبونو دپیژندنې له پاره سیستامتیک تشخیص‬ ‫میالدی کال راهیسې له ‪ ۲۰۰۷‬میالدی کال څخه د ‪۲۰۱۲‬‬ ‫او هوساینې د زیاتوايل له پاره په یو پایښت لرونکي تګلوري‬ ‫د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال دسپتمرب په میاشت کې په افغانستان‬ ‫میالدي کلونو په جریان کې د فقر او غربت اندازه هامغسې‬ ‫کې پیاوړي کړي‪ .‬د هیواد د منظم او سیستامتیک تشخیص‬ ‫کې د نړیوال بانک ګروپ د افغانستان د دولت‪ ،‬متویلوونکو‪،‬‬ ‫د ‪ ۳۶‬سلنې په حد کې ثابته پاتې ده‪ .‬رسبیره پردې د‬ ‫منظور دا نه دی ‪ ،‬چې یوازې هغه محدوده ساحه ‪ ،‬چې د‬ ‫خصويص سکټور او د مدين ټولنې د بنسټونو په ګډون له‬ ‫‪ ۳۵‬پايلې‬ ‫انتقال بې ساري بهیر له ‪ ۲۰۱۲‬میالدی کال څخه د اقتصادي‬ ‫نړیوال بانک ګروپ پکې دخیل دی‪ ،‬په پام کې وي‪ ،‬بلکې‬ ‫بیالبیلو ادارو او بنسټونو رسه یو شمیر مشوريت غونډې تررسه‬ ‫په کابل ښارکې د ښاري ترانسپورت‬ ‫د افغانستان د بيارغونې صندوق‬ ‫فعالیتونو درکود او ټپه دریدو المل شوی دی‪ .‬د افغانستان د‬ ‫پرمختیایي ننګونو منظم تشخیص دا موندلې او ښودلی ده‪،‬‬ ‫ددې پرځای غواړي‪ ،‬چې د افغانستان د ودې او پرمختیا په‬ ‫چارو کې زیات شمیر دخیل بنسټونه او ادارې له پالیسۍ‬ ‫کړې‪ .‬ددې مشورو او نظریاتو راټولولو موخه او هدف داو‬ ‫چې همکارې ادارې او بنسټونه د افغانستان د پرمختیایي‬ ‫‪ ۲۸-۴۲‬مخونه‬ ‫پايلې ‪۳۹‬‬ ‫چې د پایښت لرونکې پرمختیا په تګلوري کې د پرمختګ‬ ‫جوړوونکو بحثونو او خربو اترو څخه خرب کړي‪.‬‬ ‫ننګونو او چیلنجونو د سیستامتیک او منظم تشخیص په‬ ‫‪ ۲۹‬مخ‬ ‫له اصالح شویو تخمونوڅخه زیاته ګټه‬ ‫د افغانستان د بيارغونې صندوق څه شی دی؟‬ ‫له پاره د شخړو ‪ ،‬النجو او تاوتریخوايل د کچې او اندازې‬ ‫ د افغانستان د پرمختیایي ننګونو او چیلنجونو په‬ ‫برخه کې دخیلې کړای يش‪ .‬ددغه منظم تشخیص په نتیجه‬ ‫د افغانستان د بيارغونې صندوق څه ډول‬ ‫کمښت الزمي دی‪ .‬په عین وخت کې به افغانستان دا اړتیا‬ ‫سیستامتیک تشخیص پورې اړوند د تهیه کیدو په حال‬ ‫کې په پام کې وي‪ ،‬چې په افغانستان کې د نړیوال بانګ‬ ‫فعاليت کوي؟‬ ‫هم ولري‪ ،‬چې د ستونزو د حل له پاره په دې الندې دریو‬ ‫کې یادښتونو دا څرګنده کړې ده ‪ ،‬چې افغانستان د فقر‬ ‫ګروپ د مرستې او همکارۍ نوی چوکاټ‪ ،‬تدوین چمتو او‬ ‫برخو کې پرمختګونه هم ولري‪ )۱( :‬د کار کسب د رامینځته‬ ‫او غربت د کمښت له پاره په هلو ځلو کې له درې سرتو‬ ‫وړاندې يش‪ .‬په هیواد کې د نړیوال بانک د همکارۍ نوی‬ ‫‪ ۳۰‬مخ‬ ‫کولو له پاره قوي او پیاوړی پرمختګ ( ‪ )۲‬د لومړیتوب‬ ‫خنډونو رسه مخامخ دی‪ :‬شخړې النجې‪ ،‬احصاییوي او‬ ‫چوکاټ په پام کې لري‪ ،‬چې د هر هیواد د لومړیتوبونو‬ ‫روانې پروژې‬ ‫لرونکو خدمتونو د وړاندې کولو پراختیا او (‪ )۳‬د مايل ثبات‬ ‫جغرافیوي مطالعات او د مرستو کمښت‪ .‬په اقتصادي او‬ ‫اوخنډونو د پیژندنې له پاره پرشواهدو والړې کتنې او څیړنی‬ ‫او ټینګښت تامین‪.‬‬ ‫ټولنیزو برخو کې د کتنې وړ پرمختګونو رسه رسه له ‪۲۰۰۳‬‬ ‫رپوټ وړاندې کړي او پرمختګونه د فقر او غربت د کمښت‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/5‬‬ ‫‪ 4/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫دافغانستان لپاره د‬ ‫د نړیوال بانک ګروپ مرستې‬ ‫نړیوال بانک د لنډمهالې‬ ‫ظرفیتونه او وړتیاوې یې لوړې کړي او په پراختیايي چارو‬ ‫او بهیر کې يې ګډون پیاوړی کوی‪ .‬دغه صندوق د نړیوال‬ ‫عملیايت او انکشايف پروګرامونو کې د لګښت په برخه کې‬ ‫د افغانستان د بودجې په سرت متویلوونکي بدل شوی دی‪.‬‬ ‫سرتاتیژۍ سند (‪۲۰۱۲‬‬ ‫د څواړخیزه پانګونو د تضمین اداره‬ ‫سکټورونو رسه‪ ،‬چې پرې د دولت مالکيت او د مرستو‬ ‫همغږي کول الزم دي‪ ،‬فعالیت کړی دی‪.‬‬ ‫د نړیوال بانک پروژې او پروګرامونه‬ ‫بانک له خوا اداره کېږي‪.‬‬ ‫ د جاپان دولت او نړیوال بانک دې ته ژمن دي چې د‬ ‫ د افغانستان د بیارغونې صندوق د ميل لومړیتوب‬ ‫لرونکو پروګرامونو‪ ،‬د دولت د عملیايت لګښتونو او د‬ ‫– ‪)۲۰۱۵‬‬ ‫په افغانستان کې د څو اړخیزه پانګونو د تضمین اداره‬ ‫د نړیوال بانک د نړیوالې پراختیا ادارې له ‪ ۲۰۰۲‬زېږدیز د بشپړوشویو پروژو په اړه د زیاتو معلوماتو ترالسه ‬ ‫کال راپدېخوا د پراختیایي او بیړنۍ بیارغونې د پروژو او د کولو لپاره د پروژو او پروګرامونو الندې پاڼې ته ‬ ‫دنړیوال بانک موخه د افغانستان له‬ ‫(میګا) په ټولیزه توګه په افغانستان کې د کرنې د سوداګرۍ‬ ‫جاپان د ټولنیزې پراختیا صندوق په داخل کې د هیواد د‬ ‫افغانستان د ميل پراختيايي تګالر اهدافو ته د رسېدو لپاره‬ ‫او مخابراتو په ډګرونو کې د پروژو له مالتړ د پاره ‪۱۵۴‬‬ ‫ميل بودیجې د مالتړ د پنځو پروګرامونو د متویل په موخه د مراجعه وکړئ‪:‬‬ ‫بیارغونې او سیايس‪ ،‬اقتصادي او ټولنیز ثبات لپاره اوږد‬ ‫د پالیيس د اجنډا مالتړ کوي‪ .‬له ‪ ۳،۷‬میلیاردو ډالرو څخه‬ ‫دولت رسه د هغو مهمو پروګرامونو‬ ‫میلیونه امریکایي ډالر ژمنه کړې ده‪ .‬د ام‪.‬ټي‪.‬ان مخابراتی‬ ‫‪www.worldbank.org.af‬‬ ‫څه باندې ‪ ۳،۰۹‬میلیارده ډالرو مرستې ژمنه کړې ده‪ .‬په دې ‬ ‫مهاله پروګرامونو د مالتړ په منظور یوه ځانګړې کړکۍ‬ ‫زیات د افغانستان دولت ته ورکړل شوي دي‪ ،‬ترڅو د خپلو‬ ‫په تطبیق کې مرسته او مالتړدی‪ ،‬چې‬ ‫رشکت د نړیوالې مايل ادارې څخه مرستې تر السه کوي‪،‬‬ ‫مرستو کې ‪۲،۶۸‬میلیارده ډالر وړيا مرسته او ‪ ۴۳۶.۴‬میلیونه‬ ‫تاسیس کړه‪.‬‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۵‬کال تر سپتمرب پورې د جاپان د ټولنیزې پراختيا‬ ‫عادي لګښتونو په پوښښ کې‪ ،‬لکه د ملکي کارکوونکو د‬ ‫معاش په ورکولو کې مرسته وکړي او همدارنګه له ‪۳،۸‬‬ ‫ملی لومړیتوب لري‪ .‬دا پروګرامونه‬ ‫همدارنګه ددې ادارې دوې زراعتی پروژې د لبنیاتو او‬ ‫ډالره بې سوده پور شامل دي‪ .‬نوموړی بانک اوسمهال په نړیواله مايل اداره‬ ‫باید په داسې ډول تطبیق اوپيل يش‬ ‫وړیو په برخه کې دي‪.‬‬ ‫افغانستان کې ‪ ۱۵‬فعالې پروژې لري‪ ،‬چې خالص ارزښت‬ ‫صندوق ټوله مرسته ‪ ۸۵‬میلیونه ډالرو ته رسېږي‪ .‬تر اوسه‬ ‫میلیاردو ډالرو څخه زیات د فعالو ‪ ،‬متوقف شو او په‬ ‫پورې ددې صندوق له خوا یو شمیرمتویل شوې پروژې‬ ‫ټپه والړو پروژو له پاره په واک کې ورکړل شوي دي‪ .‬د‬ ‫چې د دولتي ادارو په ظرفیت لوړولو‬ ‫نړیواله مايل اداره‪ ،‬چې د نړیوال بانک ګروپ د خصويص په ‪ ۲۰۱۳‬میالدي کال کې دې ادارې د شخړو او کمزورو‬ ‫یې یوه میلیاردو ډالرو ته رسېږي‪.‬‬ ‫او مرشوعیت رامنځته کولو کې‬ ‫ د نړیوال بانک په مرستو کې همدارنګه د افغانستان د سکټور څانګه ده‪ ،‬په افغانستان کې د پانګې اچونې په اقتصادونو له پاره ‪ ،‬د مرسته کوونکو همکارانو له ژمنو‬ ‫بشپړې شوي دي‪.‬‬ ‫‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال د جون د میاشتې تر ‪ ۲۱‬نیټی پورې د‬ ‫دولت لپاره د اغیزمن مدیریت او له متویلوونکو مايل وجهو برخه کې خپل مالتړ ته د پخوا په شان دوام ورکوي‪ .‬څخه په استفاده اوهمدارنګه په سختو رشایطو کې د څو‬ ‫ د نورو معلوماتو لپاره الندې وېبسايټ ته مراجعه وکړئ‪:‬‬ ‫افغانستان بیارغونې صندوق تر مالتړ الندې د ‪ ۲،۵‬میلیاردو‬ ‫اغيزمن واقع شی‪ .‬د افغان دولت له‬ ‫څخه د رڼې استفادې په منظور د مشورو وړاندې کول دمګړۍ نړیوالې مايل ادارې په افغانستان کې په ټولیز ډول اړخیزه پانګه اچونو د ادارې په تضمینونو د پانګه اچونو د‬ ‫‪http://go.worldbank.org/U5OQZVF200‬‬ ‫ ‬ ‫ډالرو په خالص ارزښت ‪ ۲۱‬فعالې پروژې د تطبیق په حال‬ ‫مهمو او سرتولو مړیتوبونو څخه یو‬ ‫هم شامل دي‪ .‬همدارنګه نړیوال بانک په اقتصادي‪ ،‬عامه ‪ ۸۰‬میلیونه ډالره‪ ،‬چې د مخابراتو او میلمه پالنې سکټورونه پروژو د ډاډ او لومړنیو زیانونو څخه د پوښښ برابرولو په‬ ‫کې دي‪.‬‬ ‫هم دداخيل رسچېنو وده او بوختیاوو‬ ‫ادارې‪ ،‬د هیواد د ټولو خلکو د حقونو د برابري‪ ،‬د غربت او پکې شامل دي‪ ،‬پانګويل‪ .‬دغه اداره د تولیدي‪ ،‬مايل بازارونو موخه خپلې اغیزناکې اسانتیاوې وړاندې کړې‪.‬‬ ‫ د الزياتو معلوماتو لپاره ‪ ۲۸‬مخ وګورئ‪.‬‬ ‫رامینځته کول دي‪،‬چې دمتویلوونکو‬ ‫فقر د کمولو‪ ،‬د مخدره توکو څخه د رامینځته شوي اقتصاد‪ ،‬او زېربناوو په برخه کې د پانګه اچونې د ودې په حالت‬ ‫د پوځي مرستو ځایونييس‪ ،‬په داسې‬ ‫او عام مهايل ادارې په برخو کې د افغان دولت مرسته او کې ده‪ ،‬چې په دې برخه کې د دې ادارې لوړ رتبه پالوی په‬ ‫د جاپان د ټولنیزې پراختیا صندوق‬ ‫ډول چې په ميل لومړیتوبونو او دودې‬ ‫‪ ۶‬د افغانستان د بیارغونی صندوق‬ ‫هرو درې میاشتو کې یو ځل افغانستان ته راځي‪ .‬د نړیوالې‬ ‫مايل ادارې مشوريت خدمتونه اوسمهال په افغانستان کې‬ ‫له‬ ‫مالتړ‬ ‫د‬ ‫بودجې‬ ‫دولت‬ ‫د‬ ‫افغانستان‬ ‫د‬ ‫بانک‬ ‫مالتړ کوي‪.‬‬ ‫ نړیوال‬ ‫لپاره پانګې اچونې باندې ټینګار ويش‪.‬‬ ‫الرې د بنسټیزو اصالحاتو په تطبیق کې‪ ،‬په ځانګړې توګه فعالې پروژې لري‪.‬‬ ‫د جاپان د ټولنیزې پراختیا صندوق‪ ،‬چې په ‪ ۲۰۰۰‬میالدي‬ ‫دلنډمهالې سرتاتیژۍ سند هغه موده‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق د افغان دولت او نړیوالې‬ ‫وګورئ‪.‬‬ ‫ته‬ ‫مخ‬ ‫‪۲۶‬‬ ‫لپاره‬ ‫معلوماتو‬ ‫د ال زياتو‬ ‫په عامه مايل او اداري چارو کې په فعاله توګه مرسته کړې‬ ‫کال د جاپان دولت له خوا تاسیس شو‪ ،‬د هغو فعالتونو‬ ‫چې ترخپل پوښښ الندې راولې په‬ ‫ټولنې ترمنځ یوه ګډه همکاري ده چې د بیارغونې د‬ ‫پروګرامونو اغېزمني لوړوي‪ .‬د ‪ ۲۰۱۵‬کال د جون تر‪ ۲۱‬پورې‬ ‫ده‪ .‬د کادرونو د ظرفیتونو دودې ‪ ،‬د دولت مرشوعیت‪،‬‬ ‫د مرستې او مالتړ یوازینۍ وسیله ده چې مستقیامً يې د‬ ‫دریو اړوندو موضوعاتو مترکز لری‪:‬‬ ‫او له افغان دولت رسه د متویلوونکو هیوادو د جلب و‬ ‫غریبو او زیامننو وګړو اړتیاو ته ځواب ويالی‪ ،‬د هغوی‬ ‫‪ ۳۴‬متویلوونکو له ‪ ۸،۱۵‬میلیارد امریکایی ډالرو څخه زیاته‬ ‫ د ادارو مشروعیت تقويه کول او‬‫ •‬ ‫مرسته کړي ده‪ ،‬چی د افغانستان د بیا رغونې صندوق په‬ ‫جذب د مالتړ له الرې دا یقیني کوي چې پانګه اچونه له‬ ‫د ظرفیتونو لوړول‪.‬‬ ‫ميل لومړیتوبونو رسه همغږې ده‪ .‬نړیوال بانک تر اوسه‬ ‫ •‬ ‫ د برابرو او منصفانه خدمتونو‬ ‫پورې له نورو متویلوونکو رسه په ګډه له یو شمیر هغو‬ ‫وړاندې کول‪.‬‬ ‫ •‬ ‫ هر اړخیزه وده او د دندو‬ ‫رامنځته کول‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/7‬‬ ‫‪ 6/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫روان فعالیتونه‬ ‫‪ /‬ښوونه او روزنه‬ ‫د پوهنې د کېفیت لوړولو پروګرام‬ ‫دویم پړاو‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۶۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق ‪ ۴۰۸‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫د دې پروګرام موخه او هدف باکېفیته او متوازنې لومړنۍ‬ ‫ښوونې او روزنې ته الرسسی دی‪ ،‬په ځانګړې توګه د نجونو‬ ‫ښوونځیو لپاره د ثابتو مرستو برابرولو ‪ ،‬ښوونکو ته د روزنې‬ ‫امکاناتو رامنځته کولو‪ ،‬د اړوندو ادارو د ظرفیتونو پیاوړي‬ ‫کولو‪ ،‬د سیمې د خلکو او خصويص معارف تقويه کولو په‬ ‫برخو کې‪ .‬د دې پروګرام فعالیتونه لومړی په عمومي تعلیامتو‪،‬‬ ‫د ښوونکو روزنې او پوهنې په مدیریت باندې مترکز لري‪ .‬د‬ ‫دې پروګرام فعالیتونه په بشپړه توګه د افغانستان د پوهنې‬ ‫په سلګونو ماشومان د بلخ والیت په‬ ‫له ميل سرتاتیژیک پالن رسه سمون لري او په پوهنې وزارت‬ ‫یو ښوونځي کې له خیمو څخه هغو‬ ‫منظمو او سنبال ټولګیو ته والړل‪ ،‬چې‬ ‫کې د ادارې د ودې او پرمختګ مالتړ کوي‪.‬‬ ‫نوي جوړ شوي دي‪« .‬په یو منظم‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال د سپتمرب له میاشتې څخه د پوهنې‬ ‫ټولګي کې درس لوستل د ذهني‬ ‫هوساینې سبب ګرځي‪ ،‬دا هغه څه‬ ‫د کیفیت د ښه وايل پروژې دوهم پړاو د ‪ ۸۳۲‬ښوونځیو د‬ ‫دي چې هر زده کوونکی یې مستحق‬ ‫ساختامن د کار مالتړ او متویل کړې او ‪ ۱۳۷‬نور ښوونځي‬ ‫دی‪ ،‬او ورڅخه خوند وړي» ددې‬ ‫ښوونځي یو زده کوونکی وایي‪ ،‬ددې‬ ‫تر جوړولو الندې دي‪ ،‬په مجموعي ډول ‪ ۸،۵‬میلیونه تنه‬ ‫ښوونځي د نوې ودانۍ د جوړولو کار‬ ‫ماشومان د ټول افغانستان ښوونځیو کې شامل دي‪ ،‬چې په‬ ‫د پوهنې کیفیت د ښه وايل د پروګرام‬ ‫دې کې ‪ ۳،۳‬میلیونه تنه (‪ ۳۹‬سنله) یې نجونې دي‪.‬‬ ‫د وړیا مرستو‪ ،‬د زده کوونکو د میندو‬ ‫او پلرونو او ځايي خلکو په همکارۍ‬ ‫ د پوهنې د کیفیت د ښه وايل پروژې تر دواړو پړاوونو‬ ‫تررسه شوی دی‪.‬‬ ‫الندې په ‪ ۱۴۴۳۲‬کلیو کې د ټولنیزې ځواکمنتیا فعالیتونه‬ ‫رامینځته شوي‪ ،‬چې په نتیجه کې د ښوونځیو د مدیریت‬ ‫مساوي شمیر شوراګانې (سیمه ییز مشوريت بنسټونه)‬ ‫د افغانستان د مهارتونو د ودې پروژې‬ ‫رامینځته شوي دي‪ .‬تر اوسه پورې ‪ ۱۶۵۸۸‬ښوونځیو د ترالسه کړي دي‪ .‬همدارنګه له ‪ ۲۰۱۰‬میالدي کال راهیسې‬ ‫او همدارنګه د دې سرتاتیژۍ د پيل کولوکړنالره‪( .‬ب) د‬ ‫پوهنې د کیفیت د ښه وايل د پروژې له وړیا مرستو څخه د ‪ ۵۴۲‬په شمیر د مرستې بستې د کیفیت د لوړتیا او ‪۳۰۰‬‬ ‫مهارتونو د زده کړې په موخه د الزمو معیارونو رامنځته‬ ‫دويم پړاو‬ ‫د ښوونځیو د اړتیا وړ وسایلو‪ ،‬د البراتوار وسایلو او د زده بستې مرستې د جنډر یا جنسیت برخې ته د ښوونکو د‬ ‫کول‪( .‬ج) د کار د بازار معلومايت سیستم تطبیق او تدوین‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۵۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫کړې د فضا د ښه وايل او پیاوړتیا له پاره د نورو وسایلو د روزنې مرکزونو په واک کې ورکړل شوې دي‪.‬‬ ‫او د نوموړي سکټور لپاره د معلوماتو د یو واحد سیستم‬ ‫د دې پروګرام موخه‪ ،‬د مهارتونو وړاندې کولو سيستم‬ ‫پیرودنې او خریدارۍ له پاره استفاده شوې ده‪.‬‬ ‫ دجندر یا جنسیت برخې ته مرستې د هغو ښځو په شمیر‬ ‫رامنځته کول‪( .‬د) د هغو ښوونځیو او موسسو د څارونکو‬ ‫د پياوړي کولو پر مټ‪ ،‬د تخنیکي موسسو او حرفوي‬ ‫استادانو‬ ‫د‬ ‫ښوونکو‬ ‫ تر نن ورځې پورې نږدې ‪ ۱۵۴۷۰۰‬تنو‬ ‫‪ ،‬چې د ښوونکو د روزنې په مرکزونو کې شاملی شوي‪،‬‬ ‫او مفتشینو د ظرفیت لوړول چې د مسلکي او حرفوي‬ ‫ښوونځیو فارغانو لپاره د کار موندل او د هغوی عايد لوړول‬ ‫کې‬ ‫(‪)۵-INSETS۱‬‬ ‫د داخل خدمت زده کړې په پروګرام‬ ‫ورکړل شوې دي‪ ،‬ترڅو چې هغوی د ښځو زیاتې راجذبولو‬ ‫ښوونو معينيت لخوا پېژندل شوي او (ه) د مسلکي او‬ ‫دي‪ .‬دغه پروګرام د رسمي‪ ،‬مسلکي او حرفوي ښوونځیو او‬ ‫ ‬‫دي‪.‬‬ ‫ښوونکې‬ ‫ښځینه‬ ‫زده کړه کړې ده‪ ،‬چې پکې ‪ ۳۵‬سلنه‬ ‫ته وهڅول يش‪ .‬د جنډر برخې ته له ورکړي مرستې څخه‬ ‫حرفوي زده کړو د فارغینو د ازموینو تررسه کول اوپه هغو‬ ‫سکټوررونو لپاره د مايل وجهو وړاندې کول او په ټولیزه‬ ‫ په عین وخت کې د ‪ ۱۷۲۰۰‬تنو په شمیر رسښوونکو او د ښځینه زده کوونکو له پاره د زده کړې د فضا او زیاتو‬ ‫پورې اړوندې چارې‪.‬‬ ‫توګه د دې بنسټونو د اداري سیستم د غښتلتیا له الرې د‬ ‫د ښوونځیو اداري کارکوونکو د ښوونځي دچارو د تنظیم په اسانتیاوو د رامنیځته کولو له پاره استفاده کیږي‪.‬‬ ‫ دوهمه برخه‪ :‬په دغه برخه کې د هغو ښوونځیو او‬ ‫الزمو هڅو رامنځته کول دي‪ .‬دغه پروګرام څلور برخې لري‪:‬‬ ‫برخه کې زده کړه کړې‪ ،‬چې په دوې کې هم ‪ ۲۰‬سلنه ښځې‬ ‫موسسو د پیژنګلوۍ پروګرام شامل دی‪ ،‬چې د اکاډمیک‬ ‫ لومړۍ برخه‪ :‬دغه برخه په ټولیز ډول الندې برخې‬ ‫دي‪ .‬رسبیره پرد دې – ‪ ۱۱۴۳۶‬شمیر ښځو د پکتیکا‪ ،‬ارزګان‬ ‫مدیریت د ودې او د ښوونځیو د اداري اصالحاتو او د‬ ‫لري‪( :‬الف) د مسلکي او حرفوي زده کړو ښوونځیو د‬ ‫او زابل له والیتونو پرته په ټول افغانستان کې د ښوونکو د‬ ‫فارغانو لپاره د دندو موندلو په برخو کې یې په سیمییزه‬ ‫سکټور لپاره د مرشحې او هراړخیزې سرتاتیژۍ تدوین‬ ‫روزنې له مرکزونو څخه د تحصیيل فرصتونو په ترالسه کولو‬ ‫کچه کارونه تر الس الندې نیويل دي‪ .‬د دغو موسسو او‬ ‫او هغه ځانګړی پالن‪ ،‬چې د ميل ښوونیزې سرتاتیژۍ د‬ ‫فارغې شوي دي‪ .‬په ‪ ۲۰۱۳‬او ‪ ۲۰۱۴‬میالدي کلونو کې هم‬ ‫ښوونځیو لپاره د ‪ ۳۰۰۰۰‬ډالرو په ارزښت الزمې مرستې‬ ‫ميل پالن لومړیتوب له پروګرام رسه سمون ولري او د هغه‬ ‫شاوخوا ‪ ۵۰۰۰‬تنو ښوونکو د زده کړې او تحصیل فرصتونه‬ ‫تررسه کېږي‪ .‬په بل ګام کې یو شمېر ښوونځي اومؤسيس‬ ‫لنډمهاله سرتاتیژۍ سند‪ ،‬چې د دولت له لوري خپور شوی‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/9‬‬ ‫‪ 8/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫موندلی دی‪ .‬د شمولیت آزاموینې په بهیر کې پوره روڼتیا او‬ ‫‪ /‬مايل سکټور‬ ‫شفافیت‪ ،‬په دې انستیتوت کې د سټنډرډ او معیاري کیدو‬ ‫سبب شوی دی‪ .‬په تیرو ‪ ۱۸‬میاشتو کې د ادارې او مدیریت‬ ‫څیړنو مايل خدماتو ته د الرسيس پروژه‬ ‫شمولیت‬ ‫ملی انستیتوت یو همکار بنسټ (د زده کړو د‬ ‫پوهنتون) په نړیوال سټنډرډ او معیار برابرو د‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۵۰‬میلیونه ډالره وړيا مرسته‬ ‫د آزموینو اووه دورو ته سازمان ورکړی دی‪ ،‬چې په نتیجه‬ ‫کې همدا اوس ‪ ۷۰۰‬تنه زده کوونکي په یوه دوه کلنه دوره د مايل خدمتونو د الس رسۍ د پروژې موخه او هدف د‬ ‫کې په دې انستیتوت کې دسوداګرۍ د پروګرام درسونه دولت داداري او نهادي ظرفيت رامينځته کول دي‪ ،‬چې د‬ ‫تعقیبوي‪ ،‬چې د فراغت په وخت کې د لسانس معادل سند ډيرو کوچينو‪ ،‬کوچنيو او منځنيو خصويص تشبثانو د پورونو‬ ‫ترالسه کړي‪ .‬تر اوسه پورې د تخنيکي او مسلکي زده کړو د په الس رسۍ کې ښه واىل راڅرګنديش‪ .‬په دې پروژه کې دا‬ ‫ښوونځيو ‪ ٥٢٢‬تنو زده کوونکو د سند ترالسه کولو پروګرام درې برخې شاملې دي‪:‬‬ ‫الندې دتحصييل سياليو د پياوړتيا او لوړتيا او په بيالبيلو لومړۍ برخه‪ :‬مايل خدماتو ته د کوچنیو تشبثاتو د‬ ‫برخو کې د نړيوالو تصديق ليکونو د ترالسه کولو ددرسونو الرسيس پیاوړتیا‪ :‬د پروژې د دې برخې موخه دا ده چې‬ ‫د افغانستان د کوچنیو پانګونو د مالتړ ادارې له الرې د‬ ‫د تعقيبولو له پاره بورسيې ترالسه کړي دي‪.‬‬ ‫کوچنیو پورونو سکټور ته دوامداره مرستې چمتو يش او‬ ‫يو‬ ‫کړو‬ ‫زده‬ ‫تخنيکي‬ ‫ د داخل خدمت استادانو د‬ ‫همدارنګه له دې ادارې رسه مرسته ويش چې له سرتاتیژیک‬ ‫ادارې‬ ‫دې‬ ‫شو‪.‬‬ ‫تاسيس‬ ‫کې‬ ‫انستيتوت په ‪ ٢٠١٣‬ميالدي کال‬ ‫پالن رسه سم د هڅوونکو پروګرامو د غځولو له الرې مايل‬ ‫دي‪.‬‬ ‫ورکړي‬ ‫فارغان‬ ‫دورې‬ ‫او بنسټ تر اوسه پورې دوه‬ ‫په عني حال کې د پروژې د مديريت يو معلومايت سيستم خدماتو ته الرسسی لوړ کړي او له دې خدماتو څخه د بازار‬ ‫هم رامينځته شوى دى‪ ،‬چې نوي او تازه معلومات دپروژو د ټیټو پوړيو (په ځانګړې توګه کوچنيو او انفرادي تشبثاتو)‬ ‫د رس ته رسولو په بيالبيلو برخو کې د (استخدام‪ ،‬د مايل استفاده زياته کړي‪ .‬خو په دې ټکې باید ټینګار ويش چې‬ ‫چارو تنظيم‪ ،‬برشي منابع‪ ،‬ټولنيزې چارې‪ ،‬د زده کوونکو د افغانستان د کوچنیو پانګونو د مالتړ ادارې اصيل دنده د‬ ‫نوم ليکنه‪ ،‬فراغت او نورو) په شمول برابروي‪ .‬د پروژې بازارموندنې اسانول دي‪ ،‬نه د يوه تخنيکي بنسټ په څېر د‬ ‫د مديريت معلومايت سيستم په اوس وخت کې څلور مرستو چمتول کول دي‪.‬‬ ‫همکار انستيتونه چې (د افغانستان د ادارې او مديريت دوهمه برخه‪ :‬مايل خدماتو ته د کوچنیو او منځنیو‬ ‫ميل انستيتوت‪ ،‬د افغانستان د موسيقي ميل انستيتوت د تشبثاتو د الرسيس پیاوړتیا‪ :‬هدف دا دی چې په افغانستان‬ ‫نابينايانو ښوونځى او د افغانستان ټکنالوژۍ انستيتوت) کې کوچنیو او منځنیو تشبثاتو ته د سوداګریزو بانکونو او‬ ‫له ‪ ۱۷۰‬تنو زده کوونکو څخه زیات‬ ‫کوچنیو پور ورکوونکو بنسټونو د پور ورکولو کچه لوړه‬ ‫څخه عبارت دى‪ ،‬د پروژې له واحد رسه وصلوي‪.‬‬ ‫په کابل کې د نابینایانو د حرفوي او‬ ‫مسلکي زده کړو په لیسه کې شامل‬ ‫امریکایی ډالرو د مرستو د تر السه کولو له پاره ټاکل شوې ده‪،‬‬ ‫(تقریبا ‪۱۵‬بابه په دې پروګرام کې) د هغو د مرشح سوداګریز‬ ‫کړای يش چې له دې الرې مايل خدمتونو ته د دې تشبثاتو‬ ‫شوي او هغوی دا هڅه کوي‪ ،‬چې‬ ‫تر څو د مهارتونو زده کړه زیاته کړي او هغو ته دوام ورکړي‪ .‬په‬ ‫پالن له الرې شاملې دي چې وکړای يش خپلو هڅو ته دوام‬ ‫الرسسی ډاډمن يش‪ .‬د پروژې دا برخه د افغانستان د پورونو‬ ‫د یو کسب په زده کولو رسه ټولنې‬ ‫نتیجه کې به اړونده اړخونه اضايف تخنیکي بیاوړې کوونکی‬ ‫ورکړي او نوې چارې روانې وسايت‪ .‬دغه مؤسسې او انتخاب شوي‬ ‫ته د خدمت مصدر وګرځي‪ .‬د دغه‬ ‫د تضمین اژانس مالتړ هم کوي‪ .‬دغه پروژه د سوداګریزو‬ ‫ښوونځي مالتړ د افغانستان د مهارتونو‬ ‫مرستې د خپلو انستیتوتونو له پاره د انکشايف کاري پالنونو د‬ ‫ښوونځي هر يو د شاوخوا ‪ ٤٠٠٠٠٠‬ډالرو پرمختيايي بوديجې د‬ ‫بانکونو تخنيکي مالتړ هم کوي چې کوچنیو او منځنیو‬ ‫د پروګرام د دوهم پړاو له خوا کیږي‪.‬‬ ‫طرح او تطبیق له پاره تر السه کړي‪ .‬د ‪ ۲۲‬ښوونځیو یاد حرفوي‬ ‫ترالسه کولو وړګرځيديل دي‪.‬‬ ‫تشبثاتو ته يې د پور ورکولو وړتیا لوړه کړې‪ .‬د پروژې دا‬ ‫نوموړی پروګرام ښوونځیو او انستیتونو‬ ‫ته د رسمي مسلکي او حرفوي زده‬ ‫او تخنیکي زده کړو انستیتونو د مرستې ورکړې له پاره د تحصیيل‬ ‫ درېیمه برخه‪ :‬دغه برخه په ځانګړي ډول د داخل خدمت‬ ‫برخه د پورونو د تضمین ادارې مالتړ هم کوي چې پور‬ ‫کړو د وړاندې کولو او الزمو هڅونو د‬ ‫بنسټونو د پیژندنې دوهمه دوره جریان لري‪.‬‬ ‫تخنیکي ښوونکو لپاره د الزموزده کړو رامنځته کولو له الرې د‬ ‫ورکوونکو بنسټونو ته د کوچنیو او منځنیو تشبثاتو‪ ،‬چې د‬ ‫برابرولو له پاره فعالیت کوي‪.‬‬ ‫ د کار د نړیوال سازمان او د باور ورکولو د یو نړیوال بنسټ په‬ ‫کادري ځواک د ودې په موخه رامنځته شوې ده‪ .‬په پام کې ده‬ ‫بازار په ښکتني پوړ کې دي‪ ،‬الرسسی پياوړی کړي‪.‬‬ ‫همکارۍ رسه‪ ،‬ددی انستیتیوتونو او ښوونځیو فارغانو ته به بری‬ ‫چې لږ تر لږه ‪ ۷۵۰‬مسلکي ښوونکو او د ‪ ۶۰‬تنو په شاوخوا کې‬ ‫ لومړۍ برخه تراجراء کيدو الندې ده او د افغانتسان‬ ‫لیکنو وویشل يش‪ .‬تر اوسه ‪ ۱۵۴۵‬تنه د مدیریت او ادارې له‬ ‫تریرن ماسرتانو ته د دې پروګرام ترپایه الزمې زده کړې ورکړل يش‪.‬‬ ‫له پاره له کوچنيو پانګه اچونو څخه د مالتړ مرکز د څو‬ ‫انستیتیوت څخه فارغ شوي دی او د فنلنډ د پوهنتون او د امریکا‬ ‫ څلورمه برخه‪ :‬د دې برخې له الرې د مسلکي ټیم لپاره الزمې‬ ‫فعاليتونو (په ځانګړې توګه د زيات فقر او غربت د موخې‬ ‫د متحده ایاالتو د بال د پوهنتون څخه یی نړیوالې شهادتنامې او‬ ‫تخنیکي مرستې او د دریم بنسټ لخوا د فعالیتونو ارزونه او‬ ‫او هدف نيولو د اندازې د لوړلو پروګرام) نوښت په غاړه‬ ‫بري لیکونه تر السه کړي دي‪.‬‬ ‫څېړنه اوهمدارنګه تبلیغايت کمپاینونه رامنځته کېږي‪ .‬د عامه‬ ‫لري‪ .‬د ډیرو کمزورو پروګرامونو ترهدف الندې نیولو په‬ ‫ په دوو کلونو کې‪ ،‬دهغو زده کوونکو شمیر‪،‬چې د ادارې‬ ‫پوهاوي برخه د خلکو لپاره د لیسو د فارغانو او د هغو د زده‬ ‫اړه د تدارکاتو پروسه بشپړه شوې او د هغې قرار داد د‬ ‫او مدیریت په ميل انستیتوت کې شامل شوي له ‪ ۳۰۰‬تنو‬ ‫کړې د څرنګوايل په اړه الزم معلومات رامنځته کوي‪.‬‬ ‫‪۲۰۱۵‬میالدي کال د جوالی په میاشت کې تررسه شوی دی‪.‬‬ ‫څخه ‪ ۱۰۰۰‬تنوته زیات شوی دی‪ .‬د هغو ښځو شمیر چې‬ ‫ تر اوسه‪ ،‬د ‪ ۱۵‬ښوونځيو او د حرفوي او تخنیکي زده کړو د‬ ‫په دې انستیتوت کې شاملې شوي‪ ،‬هم د کتنې وړ زیاتوالی‬ ‫انستیتیوت پروژه‪ ،‬چی په ټول هیواد کې شامله ده‪ ،‬د ‪۳۰۰۰۰‬‬ ‫پايلې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫مالي خدماتو ته د الس رسۍ پروژه‬ ‫د ډیرو افغانانو ژوند ته بدلون ورکړی دی‬ ‫ • هغهپورونهچېدکوچنیوپورونووړاندېکوونکومؤسسولهالرېورکولکیږي‪،‬لهکوچنیومتشبیثینوسرهیېمرستهکړې‪،‬‬ ‫چېدخپلوعایداتواندازهزیاتهاودژوندسطحهغاړهکړي‪.‬‬ ‫ • دکوچنیوپورونووړاندېکوونکېمؤسسېچېدافغانستانلهپارهیېدکوچنیوپورونولهپانګهاچونېڅخهدمالتړمرکزله‬ ‫خوایېمالتړاوحمایتکیږيدنړیوالبانکاودافغانستاندبیارغونېصندوقلهخوایېلګښتونهتامیناوتمویلیږي‪.‬‬ ‫ • دافغانستانلهپارهدکوچنیوپورونولهپانګهاچونېڅخهدمالتړادارهپهمجموعيډوللهیومیلیاردډالروڅخهزیاتپورونه‪،‬‬ ‫و‬ ‫لهدوومیلیونوتنوڅخهزیاتووګړوته‪،‬چېلهیوپردرېبرخېڅخهیېزیاتښځېجوړوي‪،‬برابرکړيدي‪.‬‬ ‫یده ماشوم په یو کوچنۍ خونه کې‪ ،‬چې د بخارۍ ترڅنګ په ارامه‬ ‫پروت دی‪ ،‬یوازې درې میاشتې عمر لري‪ ،‬احتامال چې په اووه کسیزه‬ ‫کورنۍ کې یوه نیکمرغه نجلۍ ده‪ ،‬چې دلته ژوند کوي‪.‬‬ ‫څو کاله د مخه‪ ،‬د دې نجلۍ کورنۍ داسې وسیله نه درلوده‪ ،‬چې د سړو‬ ‫په موسم (ژمې) کې پرې خپله خونه توده کړي‪ ،‬خو هر څه ددې نجلۍ (فاطمې)‬ ‫په عاقالنه تصمیم بدلون وموند‪ .‬فاطمه چې اته څلویښت کلنه ده له نږدي دیرشو‬ ‫کلونو راهیسې خیاطي او مهره دوزي کوي‪ ،‬نوموړې څلور کاله د مخه تصمیم ونیو‬ ‫چې پخپل کار کې پانګه اچونې له پاره پور ترالسه کړي‪.‬‬ ‫ فاطمه وایي‪ :‬لومړی ځل ما ‪ ۱۰۰۰۰‬افغانۍ ( ‪ ۱۷۵‬ډالره) پور ترالسه کړ‪ .‬کله‬ ‫چې مې لومړنی پور ورکړ د دویم ځل له پاره مې ‪ ۴۰۰۰۰‬افغانۍ پور واخیست‪.‬‬ ‫له هغې را وروسته مې د ‪ ۵۰۰۰۰‬افغانیو دوه پورونه تر السه کړل نوموړې په دوام‬ ‫زیاته کړه‪ :‬زما کار د هرې ورځې په تیریدو رونق پیداکړ او اوس موږ ټول په ډیر‬ ‫ښه او غوره حالت کې یو‪.‬‬ ‫ فاطمه یوځای له خپلې ناوې او نندرور(د میړه خور) رسه کار کوي او میړه‬ ‫یې چې دوه پنځوس کاله عمر لري او موټر چلوونکی دی‪ ،‬له دوی رسه یوځای د‬ ‫ د افغانستان له پاره د کوچنیو پورونو له پانګه اچونې څخه د مالتړ ادارې ریئس‬ ‫کابل ښار په یو غیر پالين یا له ماسټر پالن څخه بهر کور کې‪ ،‬په داسې ځای کې‬ ‫اوسیږي‪ ،‬چې زیاتره پکې غریب او فقیر خلک ژوند کوي‪.‬‬ ‫“‬ ‫بهرام برزین وایي‪« :‬په منځني ډول ‪ ۱،۵۸‬کار کسب‪ ،‬له هر ورکړل شوي پورڅخه په‬ ‫استفاده برابر شوي دي ‪.‬دغه پروګرام په عین حال کې د هیواد د اقتصادي پرمختیا‬ ‫په اقتصاد باندې د کتنې وړ اغیزې‬ ‫ کله چې ما خپل لومړنی پور ورکړ‪،‬‬ ‫سبب ګرځي‪ .‬زموږ پور اخیستوونکي(مشرتیان) هغه څوک دي‪ ،‬چې د ژوند سطحه‬ ‫یې ټیټه ده‪ ،‬خو پورونو د هغوی د ژوند سطحې په ښه وايل کې ارزښتناکه ونډه او‬ ‫فاطمې وکړای شو چې پورونه د کوچنیو پورونو د خدمتونو وړاندې کوونکې‬ ‫نقش تررسه کړی دی»‬ ‫هغې مؤسسې څخه ترالسه کړي‪ ،‬چې د افغانستان له پاره د کوچنیو پورونو له‬ ‫ د کوچنیو پورونو اغیزه د فاطمې د کورنۍ له پاره له هغې زیاته ده چې‬ ‫هغوی یې څلور کاله د مخه تصور کاوه‪ .‬فاطمې هغه وخت د ورځې پنځه یا شپږ‬ ‫پانګه اچونې د مالتړ د مرکز له خوا یې مرسته او مالتړ کیږي‪ .‬دغه پورونه ددې او‬ ‫همدارنګه په افغانستان کې د نورو زرګونو وګړو له پاره ښه او سرت فرصتونه برابر‬ ‫ددویم ځل له پاره مې بیا پور واخیست‪.‬‬ ‫له هغې وروسته مې هم دوه نور پورونه ترالسه‬ ‫کمیسونه ګنډل‪ ،‬خو هغه اوس د ورځې ‪ ۳۰‬کمیسونه ګنډي‪ .‬په دې ترتیب د هغې د‬ ‫کړي دي‪ ،‬چې خپل ژوند ته ښه والی ورکړي ‪.‬‬ ‫عوایدو سطحې چې د ورځې ‪ ۲۰۰‬افغانۍ (‪۳،۵۰‬ډالره و) اوس يي (‪ )۱۰۰۰‬افغانیو(‬ ‫ دغه پروګرام له ‪ ۲۰۰۳‬میالدي کال راهیسې د افغانستان د بیارغونې صندوق له‬ ‫‪۱۷،۵۰‬ډالرو ) ته زیاتوالی موندلی دی‪ .‬دغه کمیسونه د لباسونو په ځایي رشکت باندې‬ ‫خوا او له ‪ ۲۰۰۷‬میالدي کال څخه راوروسته یې د نړیوال بانک د بین املليل پرمختیا‬ ‫پلورل کیږي او له هغې الرې د اليس تولیداتو د پلورنۍ بازارونو ته وړاندې کیږي‪.‬‬ ‫ صالح اصیل‪ ،‬چې ‪ ۱۸‬کلن دی او د کابل ښار د قلعه فتح الله په ساحه کې‬ ‫ادارې له خوا مرسته او مالتړ کیږي‪.‬‬ ‫ په ‪ ۲۰۱۳‬میالدي کال د نړیوال بانک د بین املليل پرمختیا ادارې ‪ ۵۰‬میلیونه ډالره‬ ‫ ‬ ‫کړل‪ .‬زما کارونه د هرې ورځې په تیریدو‬ ‫دوکانداري کوي‪ ،‬د مهرۍ ګنډڼې کمیسونه پلوري‪ .‬نوموړی وایي‪ ،‬چې د مهرۍ ګنډنې‬ ‫مايل خدماتو ته د الس رسۍ پروژې ته د الس رسۍ په موخه‪ ،‬چې هغه د افغانستان‬ ‫ رسه رونق مومي‪ ،‬او اوس زه په ډیره ښه‬ ‫”‬ ‫کمیسونه د پلورنې بازار په ځانګړي توګه د پرسيل او اوړي په موسمونو کې ډیر رونق‬ ‫له پاره د کوچنیو پورونو د پانګه اچونې مالتړ ادارې ته زیاتې مرستې او مالتړونه‬ ‫برابروي‪ ،‬برابر کړي دي‪ .‬ترڅو لږو‪ ،‬کوچنیو او منځنیو مايل خدمتونو ته د متشبیثینو‬ ‫او غوره حالت کې یم‬ ‫لري‪ .‬په نتیجه کې ان دا چې هغه کسان‪ ،‬چې د صالح په څیر شاګردان دی‪ ،‬هم ښه‬ ‫ګټه وټه او عاید ترالسه کوي‪ .‬صالح چې د خپلې کورنۍ یوازینی ډوډۍ پیداکوونکی‬ ‫د الس رسۍ اندازه زیاته کړي‪ .‬د افغانستان له پاره د کوچنیو پورونو له پانګه اچونې‬ ‫دی‪ ،‬وایي‪ « :‬زه له یونیم کال راپه دېخوا په دې برخه کې کارکوم‪ ،‬ددې دوکان خاوند‬ ‫څخه د مالتړ ادارې تر اوسه پورې په مجموعي ډول له یو ملیارد ډالرو څخه زیات‬ ‫د میاشتې ‪ ۲۰۰‬ډالره اجوره راکوي»‪.‬‬ ‫‪ ۲،۱‬میلیونه تنه وګړو ته‪ ،‬چې پکې ‪ ۲۷‬سلنه ښځې دي‪ ،‬برابر کړي دي‪.‬‬ ‫–فاطمه ګنډونکې(خیاطه)‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/13‬‬ ‫‪ 12/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫د روغتيا برخه کې پرمختګونه‬ ‫د پنځو کلونو الندي عمر لرونکو او‬ ‫نویو زیږیدلو ماشومانو مړینه په‬ ‫هرو ‪ ۱۰۰۰‬ژوندو زیږونونو کې‬ ‫د مايل سکټورر د حالت ښه وايل لپاره‬ ‫په حال کې ده ‪ .‬د کارت‪/‬موبايل په وسيله د معاشونو د‬ ‫له ‪ ۲۵۷‬او ‪۱۶۵‬څخه په ترتیب‬ ‫سره ‪ ۹۷‬او ‪ ۷۷‬ته راټیټ شوي‬ ‫ورکړې ميل طريقه‪ ،‬چې د معاشونو د ورکړې د افغاين‬ ‫سيستم په چوکاټ کې فعاليت کوي‪ .‬بايد د ‪ ٢٠١٥‬ميالدي‬ ‫د چټک ځواب پروژه‬ ‫دی‪.‬‬ ‫دنړیوال بانک ‪ ۲۵.۷‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫کال د جوالي تر مياشتې ګټې اخيستنې ته وسپارل يش‪ .‬له‬ ‫يو بانک څخه بل بانک ته د پيسو د انتقال او ليږد د د‬ ‫دغه پروژه له افغانستان بانک رسه د رڼو تادیاتو او اغیزمنو‬ ‫د میندو مړینې په هرو ‪۱۰۰۰۰‬‬ ‫تررسه کولو بهري (‪ )RTGS‬د تخليه کولو په اتومات او خپل‬ ‫معاملو د رسته رسولو لپاره د یوه عرصی سیستم په تطبیق‬ ‫ژوندیو زیږونوڅخه‪ ،‬اوس ‪۳۲۷‬‬ ‫کاري بڼې او د سپارنو د مرکزي مصونيت او خونديتوب‬ ‫او د بانګي څارنو د ښه وايل له پاره د یو لړ کاري پروګرامونو‬ ‫ته راټیټ شوی دی ‪،‬چې دا رقم په‬ ‫(‪ )ACH‬رسه يو ځاى‪ ،‬چې ‪١٨‬مياشتې وخت به ونييس‪ ،‬له‬ ‫رامنځته کولو په چارو کې مرسته او مالتړ کوي‪ .‬په ځانګړې‬ ‫‪ ۲۰۰۲‬کال کی‪ ۱۶۰۰‬ته رسیده‪.‬‬ ‫هغو داوطلبانو رسه‪ ،‬چې غوره شوي او انتخاب شوي دي‪،‬‬ ‫توګه دغه پروژه د افغانستان بانک لپاره د مايل تفتیش له‬ ‫د تړون او قرارداد د السليک د ځنډيدو سبب شوي دي‪.‬‬ ‫الرې‪ ،‬چې دنړیوالو معیارونو له مخې تررسه کېږي‪ ،‬د لسو‬ ‫د فعالو روغتیایي مرکزونو‬ ‫سوداګریزو بانکونو د مايل حالت د ارزونې رشایط او الر‪‎‬ې‬ ‫شمیر په ‪ ۲۰۰۲‬کال کی له‬ ‫‪ /‬روغتیا‬ ‫چارې تقويه کوي‪ .‬د دې مايل تفتیش او پلټنې پایلې د دې‬ ‫‪۴۹۶‬څخه‪ ۲۰۰۰‬ته په ‪ ۲۰۱۲‬کال‬ ‫المل ګرځي چې دهغو نیمګړتیاوو او کمزورتیاوو د لرې‬ ‫کې پورته شو او په همدې حال کې‬ ‫کولو لپاره‪ ،‬چې د افغانستان بانک د نظارت او څارنې په د صحت پروګرام‬ ‫د ښځینه کارکوونکو شمیر په دې‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۱۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫بهیر کې پیژندل کېږي‪ ،‬عميل پالنونه طرحه او پيل کړي‪.‬‬ ‫تاسیساتو کې زیات شوی دی‪.‬‬ ‫ همدارنګه د تادیاتو د سیستم نوي کول‪ ،‬البته په نقدي د افغانستان د بیارغونې صندوق ‪ ۳۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫بڼه د معاملو د تررسه کېدو د کمښت په موخه‪ ،‬چې اوس د افغانستان دولت ‪ ۳۰‬میلیونه ډالره‬ ‫په افغانستان کې د راکړې ورکړې سرته وسیله ګڼل کېږي‪ ،‬د روغتیا سکټورر د نوښتي پایلو د متویل د صندوق ‪۷‬میلیونه‬ ‫د تجربه لرونکو روغتیایي‬ ‫دکارت یا موبایل له الرې د تادیاتو پر الکرتونیکي سیستم د ډالره وړیا مرسته‬ ‫کارکوونکو په شتون سره په ټیت‬ ‫هغې بدلون‪ ،‬د دې پروژې له نورو موخو او هدفونو شمېرل‬ ‫عاید لرونکي قشرکې د زیږیدنې‬ ‫د ‪ ۲۰۱۳‬میالدي کال د فربوري په ‪ ۲۸‬نېټه د نړیوال بانک‬ ‫اندازې له ‪ ۱۵،۶‬سلنې ‪ ۳۵‬سلنې‬ ‫کېږي‪ .‬دا پروژه همدارنګه د بانکدارۍ سکټورر مهارتونو اجرائیوي پالوي ‪ ۱۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته د صحت‬ ‫ته زیاتوالی موندلی دی‪.‬‬ ‫ته د الرسيس په منظور د افغانستان له مايل او بانکدارۍ پروګرام د متویل په موخه منظوره کړه‪ .‬د دې پروګرام موخه‬ ‫انستیتيوت رسه د دغه انستیتیوت د فعالیتونو د پياوړي تر پوښښ الندې ساحو پراختیا‪ ،‬د خلکو‪ ،‬په ځانګړي ډول‬ ‫د بلخ په والیت کې د ولسوالۍ دغه‬ ‫د کورنیو په رس د شمیر ( د ‪ ۲۰۰۳‬څخه تر ‪ ۲۰۱۱‬پورې‬ ‫او وړتیا پیاوړی کول او په دې الندې برخو کې د الزمو‬ ‫روغتون غوره روغتیایي خدمتونو ته‬ ‫کولو په برخه کې مرسته او مالتړ کوي‪.‬‬ ‫) څخه ښکاري‪ ،‬چې د میندو او ماشومانو په مړینو کې‬ ‫سیستمونو وده او پراختیا‪ :‬د سیمه يیزو ادارو پیاوړي کول‪،‬‬ ‫د الس رسۍ په برابرولو رسه‪ ،‬چې د‬ ‫د بېوزلو هغو لپاره د روغتيايي خدمتونو وړاندې کول او د‬ ‫میندو د مړینې د کمښت او د خلکو‬ ‫د روغتیایي خوندیتوب پوښښ‪،‬‬ ‫هغوی کیفیت او همدارنګه په هېواد کې د عامې روغتیا‬ ‫(‪۶،۷‬‬ ‫د‬ ‫پروژه‬ ‫دا‬ ‫‪،‬‬ ‫کې‬ ‫ په ‪ ۲۰۱۳‬کال د نومرب په میاشت‬ ‫لږوالی راغلی دی‪ .‬د پنځو کلونو الندي عمر لرونکو او نویو‬ ‫د روغتیایي خدمتونو د مايل ریاست پیاوړي کول‪ ،‬د مقررايت‬ ‫د روغتیایي حالت د ښه وايل سبب‬ ‫چې د (‪ )PENTA3‬یا (د پنځو‬ ‫زیږیدلو ماشومانو مړینه په هرو ‪ ۱۰۰۰‬ژوندو زیږونونو کې‬ ‫سیستمونو رامنځته کول او د درملو د کیفیت د څرنګوايل‬ ‫ګرځي‪ ،‬ځایي استوګنو ته خدمتونه‬ ‫میلیون امریکایي ډالرو ) رسه طرح شوی ‪ ،‬تایید او منظور وزارت د مرشۍ رول ته ال ډېره وده ورکول دي‪ .‬د دې‬ ‫له ‪ ۲۵۷‬او ‪ ۱۶۵‬څخه په ترتیب رسه ‪ ۹۷‬او ‪ ۷۷‬ته راټیټ شوي‬ ‫ډاډمنولو په برخه کې د ظرفیت لوړول‪ ،‬له خصويص‬ ‫وړاندې کوي‪ .‬دغه روغتون‪ ،‬چې‬ ‫واکسینونو مجموعه‪ :‬ګوزڼ‪ ،‬دی‬ ‫کړه شوه‪ .‬ددی پیاوړې کوونکی بودجې له تایید څخه پروژې له الرې د افغانستان په ښاري او لرې پرتو سیمو‬ ‫دی‪ .‬د میندو مړینې په هرو ‪ ۱۰۰۰۰‬ژوندیو زیږونو څخه‪،‬‬ ‫سکټورر رسه ګډې هلې ځلې‪ ،‬د روغتونونو د ظرفیتونو‬ ‫له والیتي مراجعوي دریمه درجه‬ ‫روغتونونو څخه یو دی‪ ،‬د روغتیا د‬ ‫فتري‪ ،‬توره ټوخله‪ ،‬تیتانوس او‬ ‫موخه او هدف له ځانګړو تخنیکي فعالیتونو څخه اضافی کې لومړين روغتیایي او د روغتونونو لومړين خدمتونه شامل‬ ‫اوس ‪ ۳۲۷‬ته راټیټ شوی دی ‪،‬چې دا رقم په ‪ ۲۰۰۲‬کال کی‬ ‫لوړول او د خدمتونو ښه کول‪ ،‬د روغتیا سکټورر د برشي‬ ‫پروګرام په مالتړ رسه یې وکړای شول‬ ‫هیپاتیتس ‪ )B‬په نوم یادیږي‪ ،‬له‬ ‫مالتړ دی چی د مايل سکټورر د پیاوړتیا د پروژې له خوا دي‪ .‬د دې پروژې له الرې د والیتونو په کچه ميل روغتیایي‬ ‫‪ ۱۶۰۰‬ته رسیده‪ .‬د فعالو روغتیایي تاسیساتو او مرکزونو‬ ‫رسچینو وده‪ ،‬حکومتداري او حساب ورکول‪ ،‬د روغتیایي‬ ‫چې د کیفیت لرونکو روغتیايي‬ ‫دوه برابرو څخه زیاته ‪ ،‬یعنې له‬ ‫یې مالتړ کیږی‪ .‬دا پروژه ‪ ۲۰۱۴‬کال د جون په میاشت سیستم غښتلی کېږي چې وررسه به عامې روغتیا وزارت د‬ ‫خدمتونو وړاندې کول پیاوړي کړي‪.‬‬ ‫شمیر په ‪ ۲۰۰۲‬کال کی له ‪ ۴۹۶‬څخه ‪ ۲۰۰۰‬ته په ‪۲۰۱۲‬‬ ‫معلوماتو د مدیریت پیاوړي کول او د روغتیایي خدمتونو‬ ‫‪ ۲۹‬سلنې څخه ‪ ۶۰‬سلنې ته د لږ‬ ‫کې وتړل شوه‪ .‬یاده پیاوړی کوونکې بودجه دوه عمده دې جوګه يش چې خپل د مرشۍ رول په ښه ډول تررسه‬ ‫کال کې پورته شو‪ .‬په همدې حال کې د ښځینه کار کوونکو‬ ‫د بد سلوک د بدلون اوهمدارنګه د حسابداری د سیستم‬ ‫فعالیتونه تر پوښښ الندې نیيس‪ )i( :‬د افغانستان بانک د کړي‪ .‬دغه پروګرام په ټولیز ډول ‪ ۴۰۷‬میلیونه ډالره لګښت‬ ‫عاید لرونکی قشر په ماشومانو‬ ‫ظرفیتونو د لوړولو د پاره ځانګړي فعالیتونه (‪ )ii‬د عامه لري چې له دې جملې څخه ‪ ۳۰‬میلیونه ډالره افغان دولت‪،‬‬ ‫شمیر په دی تاسیساتو کې زیات شوی دی‪.‬‬ ‫د ښه وايل په هکله د پوهاوي لوړولو لپاره له معلوماتی‬ ‫کې‪ ،‬چې عمرونه یې له ‪ ۱۲‬څخه‬ ‫ په دې برسیره بیا هم په روغتیایي خدمتونو کې د‬ ‫ټکنالوژۍ ګټه اخيستل‪.‬‬ ‫‪۱۰۰‬میلیونه ډالره نړیوال بانک‪ ۷ ،‬میلیونه ډالره د ناروې‬ ‫پورونو د ثبت د دفرت رامینځته کول‪.‬‬ ‫کیفیت او اندازی په ښه وايل برسیره د میندو او د نویو‬ ‫ درېیمه برخه‪ :‬د پروګرامونو د مدیریت لپاره د ظرفیت‬ ‫تر ‪ ۲۳‬میاشتو پورې دي‪ ،‬زیاتوالی‬ ‫ د لسو سوداګريز بانکونو تفتيش او پلټنه‪ ،‬چې د ‪ ٢٠١١‬د روغتیایي پایلو نوښتي صندوق او ‪ ۲۷۰‬میلیونه ډالره د‬ ‫زیږیدلو او د پنځوکلونو الندې عمر ماشومانو مړینو کچه‬ ‫لوړول‪ :‬د عامې روغتیا د وزارت د الرښود د فعالیتونو د‬ ‫موندلی دی‪.‬‬ ‫ميالدي کال دنومرب په مياشت کې پيل شوې وه‪ ،‬د‪ ٢٠١٢‬افغانستان د بیارغاونې صندوق برابروي‪.‬‬ ‫له هغې منځنۍ اندازی څخه ټیټه ده‪ ،‬چې د ټیټو عوایدو‬ ‫سیستم د ودې او پراختیا لپاره د الزمو رسچینو مالتړ او‬ ‫ميالدي کال د جون په مياشت کې بشپړه شوه‪ ،‬د پلټنې او دغه پروګرام الندې درې برخې لري‪:‬‬ ‫درلودونکو هیوادونو له پاره په پام کې نیول شوي دي‪ ،‬چی‬ ‫متویل‪ ،‬په مرکز او والیتونو کې د اوپراتیفي او تخنیکي‬ ‫د امیدوارۍ ضد ګولیو (تابلیتونو)‬ ‫تفتيش د موندنو په هکله معلومات د ‪ ٢٠١٣‬ميالدي کال لومړۍ برخه ‪ :‬د روغتونونو او روغتیایي اسايس خدمتونو‬ ‫دا ښځو ته اړتیاوړ خدمتونو ته د الس رسۍ په الره کې د‬ ‫مرستو په ګډون‪.‬‬ ‫څخه داستفادې عمومیت ( له هرې‬ ‫وړاندې کولو دوام او ښه والی‪:‬‬ ‫خنډونو بیانونکی دي ‪ .‬افغانستان همدارنګه په نړۍ کې د‬ ‫ په تیرو لسو کلونو کې په افغانستان کې روغتیایی‬ ‫د جون او جوالى په مياشتو کې له پرمختيايي رشيکانو د عامې روغتیا وزارت او نادولتي موسسو تر منځ د ګډ‬ ‫نوې الرې څخه استفاده ) په سلو‬ ‫رسه رشيک شول‪ .‬سيستمونه‪ ،‬لکه د تضميناتو ثبت او عامه هوکړه ليک له الرې د خدمتونو وړاندې کولو اوتطبيق‬ ‫خوار ځواکۍ د لوړې اندازې او کچې درلودونکی دی‪۴۱ .‬‬ ‫سیستم د لیدنې وړ پرمختګونه کړي دی‪ ،‬چی په هغه کی‬ ‫کې له ‪ ۱۹،۵‬څخه په سلوکې ‪۳۰‬‬ ‫سلنه ماشومان ‪،‬چې له پنځوکلونو څخه راښکته عمر لري‬ ‫د دولت قوي رهربي ‪ ،‬د عامه روغتیا مناسبې پالیسۍ‪ ،‬د‬ ‫پورونو ثبت د ‪ ٢٠١٣‬ميالدي کال د فربوري په مياشت کې مالتړ‪ ،‬چې د همدې هوکړه ليک په اساس دغه موسسې‬ ‫د خوار ځواکۍ څخه ځوریږي‪ .‬ډیر ماشومان او میندې د‬ ‫نویو خدمتونو وړاندې کول‪،‬د پروګرامونو دقیق ارزونه او‬ ‫ته زیاتوالی موندلی دی‪.‬‬ ‫رامينځته شو‪ ،‬اوس مهال په بشپړه توګه فعاليت کوي‪ .‬د دروغتيايي خدمتونو پېژندل شوې بستې برابروي‪.‬‬ ‫ویټامینونو او مرنالونو له کموالی رسه مخامخ دي‪.‬‬ ‫څارنه او انکشايف مرستی څخه باید ستاینه او یادونه ويش‪.‬‬ ‫معاشونو د ورکړې سيستم د نوي کولو پروسه د پرمختګ دویمه برخه‪ :‬د عامې روغتیا وزارت د کادري ظرفیت‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/15‬‬ ‫‪ 14/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ‬ ‫وزارت د مخابراتو او معلومايت‬ ‫‪ /‬زیر بناء‬ ‫ټکنالوژۍ د سکټور د پرمختیا د پروژې‬ ‫له الرې د محيل ټکنالوژۍ د سکټور‬ ‫د ودې په ډګر کې د مسلکي او تکړه‬ ‫د افغانستان د مخابراتو او معلومايت‬ ‫کارکوونکو د شمیر په زیاتولو رسه دا‬ ‫هڅه کړې‪ ،‬چې په مربوطه برخو کې‬ ‫ټکنالوژۍ د ودې پروژه‬ ‫د اړونده رشکتونو مالتړ وکړي‪.‬‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۵۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫دغه پروژه په دې سکټور کې د مخکينۍ پروژې د‬ ‫بریالیتوبونو او السته راوړنو د پراختیا او پیاوړتیا او د‬ ‫وروستي پړاو د تررسه کېدو لپاره تطبیقیږي‪ .‬نوموړې پروژه‬ ‫داړیکو او ارتباطاتو د پراختیا لپاره د پالیسۍ او مقرراتو‬ ‫اصالح او سمون او د زیربنايي سرتاتیژیکو پانګې اچونو مالتړ‬ ‫کوي او د استفاده کوونکو له پاره کېفیت لرونکو تیلیفوين‬ ‫او انټرنیټي خدمتوتونو ته الرسسی ډاډمنوي‪ .‬همدارنګه‬ ‫دغه پروژه به د دولت په سرتاتیژیکو سکټوررونو کې د‬ ‫عامه خدمتونو د وړاندې کولو او پروګرامونو په مدیریت‬ ‫کې د موبایل ټیلیفونو د پراخې استفادې د پروګرامونو مالتړ‬ ‫وکړي‪ .‬ددې پروژې له الرې د معلومايت ټکنالوژۍ د محيل‬ ‫سکټورر د زیات شمېر مسلکي افرادو په لرلو رسه پیاوړی‬ ‫او د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ د رشکتو لپاره هم دوام‬ ‫لرونکې مالتړ برابر کړي‪.‬‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۵‬کال د ستپمرب تر میاشتې ‪ ،‬د پروژو شاخصونه‬ ‫د نوري فایرب د کیبل د پروژې ودانول او د ‪ ۴۴۰‬کیلومرتو د‬ ‫کیبل د غځولو او متدید بشپړول او همدارنګه د هیواد په‬ ‫شامل ختیزه برخه کی رسه تړل‪ ،‬تر رسه شوي دي‪ .‬ټولو ‪۱۵۰۰‬‬ ‫تنو افغانانو د کمپیوټري مهارتونو د پرمختیا پروګرام (‪ )IT‬کې‬ ‫زده کړه کړې ده او د هغې بله دوره چې په ځانګړي توګه له‬ ‫ د (کاسا‪ )۱۰۰۰-‬پروژه د ‪ ۱۲۰۰‬کیلومرتو څخه زیاته‬ ‫د منځنی آسیا څخه جنويب آسیا ته د‬ ‫په بیال بیلو برخو کې دستونزو او ننګونو دله مینځه وړولو‬ ‫کار رسه د بلدتیا پروګرام پورې اختصاص شوې ده‪ ،‬په ‪۲۰۱۶‬‬ ‫م کال کې به تررسه يش‪.‬‬ ‫د بریښنا د لیږد پروژه‪ ،‬د بریښنا انرژي د تاجکستان او‬ ‫بریښنا د لیږد پروژه (کاسا – ‪)۱۰۰۰‬‬ ‫له پاره مرسته وکړي ‪ ،‬جایزې ورکړي دي‪.‬‬ ‫ د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ وزارت رستارسي ميل‬ ‫قرغیزستان د بریښنا د تولید سټیشنونو څخه د پاکستان او‬ ‫د پرمختیا د نړیوالې ادارې ‪ ۵۲۶،۵‬میلیون ډالر وړیا مرسته‬ ‫ د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ په برخه کې د‬ ‫شبکې ته د ټولو الس رسی دپالیسۍ درامینځته کولو او‬ ‫افغانستان کې سب سټیشنونو ته بریښنا لیږدوي ‪،‬رامینځته‬ ‫سوداګریزو مالتړو نوی تاسیس شوی اداره دمخابراتو د‬ ‫تدوین په حال کې دي‪ ،‬ترڅو چې پرته له کوم تبعیض څخه‬ ‫کوي‪ .‬دا پروژه د مهندسی طرح ‪ ،‬د لیږد د شبکو جوړول او‬ ‫د‪ ٢٠١٤‬ميالدي کال دمارچ په ‪ ٢٧‬نيټه د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫وزارت د معلومايت ټکنالوژۍ دانستیتوت په ساحه کې جوړه‬ ‫ټولې کمپنۍ دانټرنیټ د فریکونيس عمده پلورنی بهیر ته د‬ ‫تر رسه کول او درې تبدیلونکي سټیشینونه هم متویلوي‪ .‬د‬ ‫مديره هئيت ‪٥٢٦‬ميليونه ډالره وړيا مرسته له مرکزي آسيا‬ ‫شوې او ‪ ۸‬نوي سوداګریز بنسټونه په دې مرکزکې د زده کړې‬ ‫الس رسۍ په موخه د ډاډ ترالسه کول باوري کړي‪ .‬د عامه‬ ‫تولید ستیشنونه چی د لیږدیدونکی انرژي د (کاسا‪)۱۰۰۰ -‬‬ ‫څخه جنويب آسيا ته دبريښنا دليږد پروژې ( کاسا‪)١٠٠٠ -‬‬ ‫په پروګرام کې شامل شوي دی‪ .‬تراوسه پورې د مخابراتو او‬ ‫خدمتونو د وړاندې کولو کمیټې ( د نرم افزار او سخت‬ ‫له الری برابروي‪ ،‬ځینی سټیشنونه‪ ،‬لکه د توکتوګول سټیشن‬ ‫د متويل له پاره څلورو هيوادونو‪ :‬افغانستان‪ ،‬قرغزستان‬ ‫معلومايت ټکنالوژۍ وزرات د ظرفیت لوړولو په پروګرام کې‬ ‫افزار موبایل رهربي) غونډه کړې او د موبایل د کمپنۍ ‪۳۰‬‬ ‫د قرغیزیستان په جمهوریت کي او د نوریک سټیشن په‬ ‫جمهوريت‪ ،‬پاکستان او تاجکستان ته تصويب کړه‪ .‬دغه د‬ ‫د دغه وزارت ‪ ۴۴۳‬تنه کارکوونکو زده کړه کړې ده‪.‬‬ ‫غوښتنلیکونو ته انکشاف ورکړل شوی او کمیټې ته رابلل‬ ‫تاجکستان کې د پخوا څخه فعال دي‪.‬‬ ‫بريښنا د انتقال زيربنايي پروژه به سوداګريز او جوړښتي‬ ‫شوي وې‪ ،‬سکټوري وزارتونه د محتویاتو درامینځته کول‬ ‫ د پروژې د مايل وجوه څخه‪ ،‬افغانستان به هم ‪۳۱۶،۶‬‬ ‫ترتيبات او همدارنګه دپايښت لرونکى ‪ ١٣٠٠‬ميګاواټه‬ ‫په بهیر او پروسه بوخت دي‪ .‬دغه کمیټه ټولو اتباعو ته‬ ‫میلیون امریکایی ډالره د پرمختیا د نړیوالې ادارې په چوکاټ‬ ‫سوداګريزې بريښنا له پاره د اړتياوړ زير بناوې هم ترالس‬ ‫دا فرصت ورکوي چې د موبایل د یو سیټ په لرلو دعامه‬ ‫کې له وړیا مرستو څخه تر السه کړي‪ .‬دا پیسې به د ‪۵۶۰‬‬ ‫الندې ونييس‪ .‬ددې پروژې اټکيل لګښتونه ‪ ١،١٧‬ميليارده ډالر‬ ‫خدمتونو له بنډل (بستې) څخه ګټه واخيل‪.‬‬ ‫کیلومرت په حدود کې د لیږد د شبکې د متویل او جوړولو او‬ ‫اټکل شوي‪ ،‬چې د اسالمي پرمختيا بانک ‪ ،‬دامريکا دمتحده‬ ‫ له نوښتونو څخه د مالتړ پروګرام په دوو دورو کې ‪۱۵‬‬ ‫د هیواد شاملی او ختیزو والیتونو له الرې د متصل کولو له‬ ‫ايالتونو د نړيوالې پرمختيا ادارې (‪ )USAID‬په ګډون نور‬ ‫ځایي او محيل نوښتګرو بنسټونو ته دهغوی دهغو طرحو له‬ ‫پاره به ولګول شی‪ .‬همدارنګه دا پیسې به مهندسی طرحو‬ ‫رشيکان د (کاسا‪ )١٠٠٠ -‬له پاره مايل لګښتونه برابروي‪.‬‬ ‫امله‪ ،‬چې څنګه کولی يش د کرنې‪ ،‬پوهنې او روغتیا په ګډون‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/17‬‬ ‫‪ 16/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫مخه رسته رسیديل او انتخاب شوي وو‪ ،‬بشپړ شوي دی‪.‬‬ ‫او په کابل کی د یوه تبدیل کوونکی ‪ ۳۰۰‬میګاواټو ستیشن‬ ‫د ننګرهار په والیت کې سیمه ییز‬ ‫رسبريه پردې پرمختيايي مطالعات د ‪ ٤-٣‬بندونو په لړۍ‬ ‫د جوړولو لپاره متویل کوي‪ .‬هیله کیږي چی د ‪ ۳۰۰‬میګاواټه‬ ‫څارونکی مامور‪ ،‬د اوبو د لویې ویالې‬ ‫باندې دچاپرييايل اوټولنيزو اغيزو دارزونې په خاطر پالن‬ ‫بریښنا په واردولو رسه د (کاسا‪ )۱۰۰۰-‬پروژې له الرې به په‬ ‫د کار د کیفیت د کتنې په منظور‪ ،‬چې‬ ‫د اوبو لګولو د سیستم د رغونې او‬ ‫شوي دي‪.‬‬ ‫افغانستان کی زیاتې کورنۍ او سوداګریز بنسټونه د بریښنا‬ ‫پرمختیا د پروژې په مالتړ‪ ،‬جوړه شوې‬ ‫ د هایدرو میتیورولوژی په برخه کې ‪ ۱۲۷‬ایستګاوو‬ ‫له شبکو رسه وتړل يش‪ .‬په افغانستان کې د بریښنا رشکت‪،‬‬ ‫ده‪ ،‬د هغې په غاړه تیریږي‪ .‬د سیمې‬ ‫او محل څارونکي هغه کسان دي‪،‬‬ ‫او د واورې د اندازه کولو هاریدرو لوژیک ‪ ۵۶‬ایستګاوو‪،‬‬ ‫چی د بریښنا د تامین دنده لري‪ ،‬همدارنګه د انرژی او اوبو‬ ‫چې په یوه ځانګړې طریقه د پروژې‬ ‫نصبولو کار‪ ،‬چې په بیالبیلو پنځو سیندنیو حوزو کې واقع‬ ‫وزارت‪ ،‬چی ددې پروژې فعالیتونو د تطبیق مسوولیت په‬ ‫له کار او د جوړولو څخه څارنه او‬ ‫دی‪ ،‬دوام لري‪.‬رسبیره پردی دکیبيل تګلورې ‪ ۴۰‬پایګاوي‪ ،‬د‬ ‫افغانستان کې په غاړه لري‪ .‬همدارنګه په دې فعالیتونو کی‬ ‫همدارنګه یې له د هوشمندو تیلیفونو‬ ‫څخه استفاده د لویو ستونزو د رپوټ‬ ‫هایدرولوژۍ په ایستګاوو کې داندازه اخیستنې دجریان له‬ ‫د پروژې د جوړولو او عملیاتو له پاره امنیتی مدیریت هم‬ ‫ورکولو‪ ،‬معلوماتو راټولولو او هغه په‬ ‫پاره نصب شوې دي‪.‬‬ ‫شامل دي‪.‬‬ ‫کابل کې خپل مرکزي دفرت ته د لیږلو‬ ‫له پاره زده کړې ده‪.‬‬ ‫د سوداګرۍ د اسانتیا او ګمرکونو د‬ ‫د اوبو لګولو سیستم د رغونې او‬ ‫اصالحاتو دویمه پروژه‬ ‫پراختیا پروژه‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۵۰،۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫د نړیوال بانک‪ ۹۸،۸‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫دافغانستاندبیارغونېصندوق‪ ۴۸،۴‬میلیونهډالرهوړیامرسته‬ ‫دغه پروژه دګمرکونو عرصي کولو او سوداګرۍ داسانتیاوو‬ ‫د افغان دولت ‪ ۲،۵‬میلیونه ډالر مرسته‬ ‫دبیړنۍ پروژې کيل بریاوې تعقیبوي او د روانو اصالحاتو‬ ‫پيل کېدو ته دوام ورکوي‪.‬دغه پروژه دافغانستان ګمرکونو‬ ‫دغه پروژه دافغانستان داوبو لګولو دسیستم رغونې او‬ ‫ته دا وړتيا ورکوي چې دګمرکونو عرصي کولو پروسه‬ ‫پراختیا په منظور‪ ،‬چې په بشپړه توګه دنړیوال بانک له خوا‬ ‫تررسه کړي او په منصفانه او اغیزمنه توګه دقانوين مالونو‬ ‫متویلېدله او د ‪ ۲۰۱۱‬میالدي کال په دسمربکې بشپړه شوه‪،‬‬ ‫دترخیص چارو ته ښه والی ورکړي‪.‬‬ ‫تطبیقیږي‪.‬نوموړې پروژه له ‪۳۰۰۰۰۰‬هکټارو څخه زیاته‬ ‫ دغه پروژه ددې موخو او هدفونو د السته راوړلو په هیله‬ ‫کرنیزه ځمکه خړوبوي‪ .‬دیو محدود شمیر بندونو ډیزاین او‬ ‫ده‪( :‬الف) په ټول هیوا کې له ګمرکونو څخه دمالونو د‬ ‫بیارغونه او همدارنګه د اوبو اندازه کولو او هوا پیژندنې‬ ‫ترخیص دټولو عملیاتو کمپیوټري کول‪( .‬ب) په ګمرکونو کې‬ ‫اسانتیاوې هم ددې پروژې لخوا حامیه کېږي‪.‬‬ ‫د معلوماتو داجرائیوي سیستم نصبول او ورڅخه استفاده‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال دسپتمرب د میاشتې ترپای پورې‬ ‫کول‪ ،‬چې په دقيق ډول دعملیاتو دوخت څارنه وکړي‪( .‬ج)‬ ‫په ټولو برخو کې پرمختګونه ترالسه شوی دی‪ .‬داوبو‬ ‫ له ګمرکونو رسه دګمرکونو د همکارۍ قرار داد‪ ،‬د‬ ‫پرویب سایټ باندې متکی نوي سیستم ته دانتقال پروګرام‬ ‫دپولې دواړو خواووته دګمرکونو ترمینځ همکارۍ لپاره‬ ‫لګولورسچینو په برخه کې په مجموعي ډول ‪ ۹۸‬داوبو‬ ‫افغانستان او تاجکستان ترمینځ‪ ،‬د ‪ ۲۰۱۴‬میالدي کال د‬ ‫په ‪۱۲‬ځایونو کې دميل او نړیوالی عبور له پوښښ رسه یو‬ ‫امکانات برابرول‪( .‬د) دځانګړو ګمرکې زیربناوو برابرول‪،‬‬ ‫لګولو دشبکې طرحې رامینځته شوي‪ ،‬چې له هغو څخه د‬ ‫مارچ په میاشت کې السلیک شو او د ګمرکي اطالعاتو‬ ‫ځای بشپړ شوی دی‪.‬‬ ‫چې دعرصي عملیو دتطبیق الرې چارې برابرې کړي‪(.‬ه) په‬ ‫اوبو لګولو درسچینو په اړوندو سیمو کې ‪ ۱۰۰۰۰۰‬هکټاره‬ ‫او معلوماتو د تبادلې دقیق وخت د‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال‬ ‫ د ‪ ۱۰‬لویو زیربناوو او ‪ ۲۱‬کوچنیو زیر بناوو دپرمختیا او‬ ‫ګمرکونو کې دیو قانوين ادارې او تاسسايت چوکاټ رامنځته‬ ‫ځمکه (د پروژې د پای ته رسیدو په پرتله‪ ،‬چې ‪۳۰۰۰۰۰‬‬ ‫دجوالی له میاشتې څه پیل شوی دی‪ .‬داسې هیله او توقع‬ ‫انکشاف کار په خوست کې دګمرک دیوې نوي ودانۍ په‬ ‫کولو له پاره دتخنیکي مرستو برابرول‪.‬‬ ‫هکټاره ځمکه ترپوښښ الندې نیيس) خړوبوي او ‪۶۳۰۰۰‬‬ ‫کیږي چې د ایران او افغانستان ترمینځ له ګمرکونو رسه‬ ‫ګډون او د کابل‪ ،‬جالل آباد‪ ،‬کندهار او نیمروز د ګمرکونو د‬ ‫ دنړیوال بانک اجرئیوي پالوي نوی ‪ ۲۱،۵‬میلیونه ډالره‬ ‫تنه بزګران ورڅخه ګټه اخيل‪.‬‬ ‫د ګمرکونو د همکارۍ قرار داد هم ژر السلیک يش‪ .‬د‬ ‫ښه وايل کارونه‪ ،‬چې قرار داد یې په ټول ګټو وزارت پورې‬ ‫وړیا مرسته تصویب کړې ده‪ .‬د ګمرکي ارقامو اتوماتیک‬ ‫ د کوچنيو بندونو په برخه کې دشپږو بندونو عميل‬ ‫‪.‬‬ ‫افغانستان د ګمرکونو ریاست له متحده عريب اماراتو او‬ ‫اړه لري‪ ،‬په بریالۍ توګه رسته رسیدلی دی‪ .‬د ګمرکونو د‬ ‫سیستم (اسیکوډا) اود ترشیح بشپړه پروسه په اوس وخت‬ ‫مطالعات او امکان سنجونې رپوټ دمخه‪ .‬ورسپارل شوي‬ ‫ترکیې رسه ورته د همکارۍ قرار دادونو له پاره خربې اترې‬ ‫مډرن کولو له پاره د عمل د پرورګام د پوستي چارو د‬ ‫کې ‪ ۱۳‬په کمپیوټري سیستم سمبال دفرتونه په بشپړه توګه‬ ‫دي‪ .‬دلومړیتوب لرونکو شپږو کوچنیو بندونو‪ ،‬چې د‬ ‫پیل کړي دي‪.‬‬ ‫تفتیش او پلټنی د پالن تررسه کیدل‪ ،‬د پالیسی مدیریت او‬ ‫فعال دي او له ‪ ۹۵‬سلنې زیاته ترشیحي ګمرکي چارې یې‬ ‫شامل سیند په حوزه کې موقعیت لري‪( ،‬چې دنړیوالو اوبو‬ ‫د پیښو ضد پروسیجر او د ګمرکونو د سرتاتیژیکو پروګرامونو‬ ‫تر خپل پوښښ الندې نیولی دي‪ .‬د پخوانی ګمرکي ارقامو‬ ‫په سیند کې شامل نه دي) دعميل مطالعاتو کار اود ‪۲۲‬‬ ‫په برخه کې بنسټیز پرمختګونه ترالسه شوي دی‪.‬‬ ‫له اتوماتیک سیستم څخه په نړیواله (اسیکوډا ‪ )++‬شبکې‬ ‫کوچنیو بندونو له مینځ څخه ‪ ،‬چې عميل مطالعات یې د‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/19‬‬ ‫‪ 18/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫‪ /‬د کلیو پراختیا‬ ‫د بلخ په والیت کې د دغه کيل د‬ ‫اوسیدونکو ژوند او کار‪ ،‬د رسک د‬ ‫جوړولو او پر هغه د کریړ اچولو‬ ‫د افغانستان د کلیوايل سړکونو‬ ‫څخه وروسته د کتنې وړ ښه والی‬ ‫موندلی اوس دې استوګنو مارکیټونو‬ ‫جوړولو پروګرام‬ ‫او روغتیایي خدمتونو ته الس رسۍ‬ ‫پیدا کړي دي‪ .‬د کال په ټولو موسمونو‬ ‫د نړیوال بانک ‪۱۲۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫کې د استفادې وړ دغه سړک جوړیدل‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق ‪ ۲۰۷‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫د افغانستان د کلیوايل الرو جوړولو د‬ ‫پروګرام په مالتړ تررسه شوی دی‪ .‬د‬ ‫سیمه ییزې پرمختیایي شورا د رئیس‬ ‫د افغانستان د کلیوايل الرو او رسکونو جوړولو پروګرام‬ ‫په وینا‪« :‬له هغه وخت چې دا رسک‬ ‫جوړ شوی دی‪ ،‬د تګ راتګ په کرایه‬ ‫د کلیوالو استوګنو دځواکمنولو لپاره‪ ،‬چې ددغو الرو‬ ‫او غذایي موادو په بیه کې د کتنې‬ ‫او رسکونو په وسیله په هر ډول جوي حاالتو کې اسايس‬ ‫وړ کموالی راغلی‪ ،‬ځایي اوسیدونکي‬ ‫کولی يش چې په ډیرې اسانۍ رسه‬ ‫‪.‬‬ ‫خدمتونو او اسانتیاوو ته الس رسی موندالی يش‪ ،‬په ټول‬ ‫خپل کرنیز حاصالت مارکیټونو ته‬ ‫افغانستان کې مرسته کوي‪ .‬دغه پروژه په پام کې لري چې‬ ‫ولیږدوي‪«.‬‬ ‫یو شمیر هغه استوګن‪ ،‬چې له هغو کلیوايل رسکونو څخه‬ ‫ددوه کېلومرتو په واټن استوګنه لري‪ ،‬چې د کال په اوږدو‬ ‫کې ورڅخه استفاده کېږي‪ ،‬زیات کړي او رضوري خدمتونو‬ ‫ته دالرسيس لپاره د تګ وخت راکم کړي‪ ،‬او د کلیوالو‬ ‫استوګنو الرسسی رضوري خدمتونو ته اسانه کړي‪.‎‬‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۵‬کال د سپتمرب پورې‪ ۴۱۰ ،‬کیلومرت فرعي دویمه‬ ‫درجه رسک دجغل اچولو کار‪ ،‬د ‪ ۱۰۵ ،‬کیلومرت دویمه درجه‬ ‫رسک قیراچول او ‪ ۸۸۰‬مرت فرعي پلونه بشپړ شوي دي‪۹۰۰ .‬‬ ‫کیلومرته فرعي واټونه او ‪ ۱۰۵۰‬مرته کوچني پلونه هم بشپړ‬ ‫شوي دي‪ .‬همدارنګه په دې وخت کې د ‪ ۱۰۳۲‬کیلومرتو د‬ ‫فرعی رسک څخه په ورځنۍ توګه ساتنه کیږي او په منظمه‬ ‫توګه د ‪ ۱۳۲‬کیلومرته کوچني واټ او رسک هم بشپړ شوی‬ ‫دی‪ .‬په ورځنی توګه د ‪ ۳۲۵۰‬کیلومرت فرعی کوچنی رسک او‬ ‫‪ ۵۰۰‬کیلومرته کوچنی واټ ساتنه او څارنه هم بشپړه شوې‬ ‫ده‪ .‬د هیواد په سطح د کلیوالو واټونو او رسکونو رشایطو د‬ ‫حالت لومړنۍ کتنه او رسوی پیل شوي ده‪.‬‬ ‫د کانونو د کدسرت دکمپیوټري سیستم رامینځته کول ‪ ،‬د‬ ‫دولتي تشبثاتو دسوداګریزکولو دګزینو او مرکز رامینځته‬ ‫موجودو ډیجیټيل تاریخي معلوماتو ترالسه کول‪ ،‬هغو‬ ‫څیړنو ته دعالقمندۍ او لیوالتیا په موخه‪ ،‬چې ددې برخې‬ ‫‌‬ ‫د طبیعي رسچېنو د اوږد مهالې پراختيا‬ ‫کول‪ ،‬دکانونو او پطرولیم او اطالعاتو او فرهنګ وزارتونو د‬ ‫د پیاوړتیا او نویو زیرمو دموندنې له پاره ورته اړتیا ده‪،‬‬ ‫پروژه‬ ‫صنعتي تفحصاتو او فرهنګي میراثونو دپلټنې د کار له پاره‬ ‫تررسه شوي دی‪ .‬همدارنګه د فرعي سکټوري پرمختیا ‪۱۸‬‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۴۳‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫د تخنیکي همکاریو برابرول‪ ،‬په افغانستان کې دکوچنیو‬ ‫پالیسۍ د پایښت لرونکي پرمختیا د الرښود له پاره چمتو‬ ‫کانونو دصنایعو د استخراج د فرعي سکټور د اقتصادي‬ ‫او چاپ شوي دي‪.‬‬ ‫ددی پروژې موخه د کانونو او پرتولیم وزارت او د چاپیریال‬ ‫ستونزو رفع کول او د استخراجي صنایعو د شفاف او روڼ‬ ‫ د قرارداد د کتنې او څیړنې او قبلونې یو خپلواک بهرنی‬ ‫د ساتنې د ادارې د وړتیاوو لوړول دی‪ ،‬تر څو د افغانستان‬ ‫نوښت تررسه کول شامل دي‪.‬‬ ‫سیستم تاسیس شوی دی‪ .‬په عین وخت کې د افغانستان‬ ‫کاين رسچينې په شفاف او اغیزمنه توګه انکشاف او پرمختیا‬ ‫ د عینک د مسو په رسه رنګ په نښه شوې لرغونې ساحې‬ ‫د ژوند د چاپیریال ساتنې دا دارې او کانونو او پطرولیم‬ ‫ومومي او خصويص سکټور په چټکتیا رسه وده وکړي‪.‬‬ ‫د کیندنو کار نږدې په سلو کې ‪ ۸۰‬جریان لري‪ ،‬په عین حال‬ ‫وزارت دکار کوونکو دظرفیت جوړونې کار دچارو درسته‬ ‫ ددې پروژې په چوکاټ کې ثابتو پرمختګونو‪ ،‬دحاجي‬ ‫کې داوو تنو نړیوالو لرغون پیژندونکو‪ ۱۸ ،‬تنو افغان لرغون‬ ‫رسولو‪ ،‬تنظیم او کتنې په برخه کې روان دی‪ .‬ددې‬ ‫ګک د اصلی قرارداد له پاره د خربو اترو او داوطلبۍ له‬ ‫پیژندونکو‪ ۱۸ ،‬تنو اداري او ساحوي کارکوونکو او دکان د‬ ‫پروژې الندې نورو فعالیتونو کې‪ :‬د مجدد استقرار د‬ ‫معاملی څخه دمالتړ په شمول‪ ،‬دوام موندلی دی‪ .‬یو نړیوال‬ ‫شاوخوا ځایونو اوسیمو څخه دتقریباً ‪ ۵۵۰‬تنو کار کوونکو‬ ‫پالیسۍ دچوکاټ دچمتو کولو او دټولنیزو چارو دتنظیم‬ ‫پالوی دخربو اترو د پروسې له شفافیت اوروڼتیا څخه د ډاډ‬ ‫د استخدام کار دوام لري ‪.‬‬ ‫او چاپیریايل همکارۍ دچوکاټ رامینځته کول‪ ،‬ددې سکټور‬ ‫ترالسه کولو له پاره هم ګومارل شوی دی‪ .‬نور پرمختګونه‬ ‫له پاره دټولنیز او چاپیریالی حالت دیوې سرتاتیژیکی‬ ‫هم په ځینو ساحو‪ ،‬لکه دځمکې دنویو معلوماتو راټولول‪،‬‬ ‫ارزونې چمتو کول‪ ،‬دکانونو او پطرولیم وزارت له پاره‬ ‫د ځمکې دمعلوماتو دیوې کمپیوټري رسچینې له پاره د‬ ‫پايلې‬ ‫‪/21‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫دننګرهارپهواليتکېدکليواليصنايعودپرمختياپروګرام‬ ‫د حیواناتو د ساتنې الرې چارې عرصي او مډرنې کړې دي‬ ‫ • د ننګرهار په والیت کې کلیوالي تشبیثات د کلیوالي صنایعود پرمختیا پروګرام په مالتړ‪ ،‬چې د زده کړې‬ ‫او تخنیکي مالتړونو الرې چارې برابروي‪ ،‬ظرفیتونه او د عوایدو کچه لوړه او زیاته کړې ده‪.‬‬ ‫ • په افغانستان کې د کلیوالي صنایعو د پرمختیا پروګرام‪،‬چې د کلیو د رغونې او پرمختیا د وزارت له خوا‬ ‫تطبیقیږي‪ ،‬د هغه شمیر منتخبو کوچنیو او منځنیو تشبثاتو له پاره‪ ،‬چې په کلیوکې د کار کسب او ګټې‬ ‫وټې د کارونو د رامینځته کولو ظرفیت لري‪ ،‬مالتړونه برابرکړي دي‪.‬‬ ‫ع‬ ‫ • ددې پروګرام لګښتونه د نړیوال بانک او د افغانستان د بیارغونې صندوق له خوا تامین او تمویلیږي‪.‬‬ ‫بدالحمید چې ‪ ۴۲‬کلن دی‪ ،‬په دولسو میاشتو کې یې له هغه څه څخه‬ ‫زیات زده کړي‪ ،‬چې له یوې لسیزې څخه زیاته موده کې د حیواناتو د‬ ‫ساتنې او روزنې په کار کې تجربه کړي وو‪ .‬حمید چې اړ شوی و‪ ،‬خپل‬ ‫د چرګانو د ساتنې او روزنې کار ختم کړي‪ ،‬اوس یې د خپل کاکا د فارم‬ ‫مسوولیت په غاړه اخیستی‪ ،‬د عوایدو او ګټې وټې اندازه یې درې برابره زیاته‬ ‫شوې ده‪.‬‬ ‫ حمید وایي چې دې په هغو پروګرامونو کې په ګډون رسه‪ ،‬چې تیرکال د‬ ‫افغانستان د کلیوايل صنایعو د پرمختیا د پروګرام له خوا رامینځته شوی‪ ،‬د کلیو‬ ‫بیارغونې او پرمختیا وزارت هغه پرمخبیوه‪ ،‬دفارم دارۍ په برخه کې یې ډیرڅه زده‬ ‫کړي دي‪.‬‬ ‫«د افغانستان د کلیوايل صنایعو د پرمختیا پروګرام د زده کړې پروګرامونه ماته ډیر‬ ‫ګټور وو‪ ».‬نوموړی ټینګار کوي چې‪« :‬په تیریوکال کې مې‪ ،‬له هغه څخه زیات‪،‬‬ ‫چې په دې برخه کې مې د یوې لسیزې کار او تجربې په بهیر کې تررسه کړي وو‪،‬‬ ‫زده کړي دي‪ .‬اوس د خپل کاکا د فارم د مسوولیت په لرلو رسبیره‪ ،‬پخپله زه په‬ ‫کابل او ننګرهارکې ددې پروګرامونو یو ښوونکی او مريب یم‪».‬‬ ‫ د افغانستان د کلیوايل صنایعو د پرمختیا پروګرام متویل د نړیوال بانک او د‬ ‫د حیواناتو له پاره خوندي چاپیریال‬ ‫افغانستان د بیارغونې صندوق له خوا تررسه او تامینیږي‪ .‬له ‪ ۲۰۱۰‬میالدي کال‬ ‫ د هغو تجربو په نتیجه کې‪ ،‬چې په هندوستان کې یې زده کړې وې‪ ،‬او هغه یې‬ ‫راهیسې د افغانستان د کلیوايل صنایعو د پرمختیا پروګرام د کوچنیو او منځنیو‬ ‫د هاشمي په فارم کې عميل کړې‪ ،‬دغه حیواين فارم پرمختګ وکړ او ددې سبب شو‬ ‫منتخبو تشبیثاتو متشبثو ډلو ته‪ ،‬چې په کلیو کې د کارونو او د ګټې وټې د‬ ‫“‬ ‫چې د فارم کلني عواید او ګټه وټه ‪ ۱۸۰۰۰‬ډالره‪ ،‬یعنې ‪ ۳۰‬سلنه زیاتوالی ومومي‪.‬‬ ‫کسبونو د رامنځته کولو د ظرفیت کلیدي عامل دی‪ ،‬تخنیکي مالتړونه برابروي‪ .‬له‬ ‫په دغه فارم کې چې درې هکټاره مساحت لري او دننګرهار والیت بهسودو‬ ‫بازار رسه د اړیکو د پیاوړتیا او کلیوايل تشبیثاتو ته د ارزښت ورکولو په برخه کې‬ ‫ولسوالۍ د پیرصاحب قلعه په کيل کې واقع دی‪ ،‬له ‪ ۲۵۰۰۰‬څخه زیات کبان‪،‬‬ ‫‪ ۷۰۰۰‬قطعې چرګان او ‪ ۳۰‬غواګانې ساتل کیږي‪.‬‬ ‫یې مالتړونه برابر کړي دي‪.‬‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۴‬میالدي کال د جنوري په میاشت کې حمید د افغانستان د کلیوايل‬ ‫صنایعو دپرمختیا پروګرام‪ ،‬دزده کړې له پروګرام څخه په استفاده‪ ،‬دهندوستان څو‬ ‫ موږ نور له وچ کالۍ څخه وېره ‬ ‫ نه لرو‪ ،‬ځکه اوس زموږ کروندو ته د ‬ ‫ حمید وایي‪« :‬موږ پخوا د کبانو د روزنې له پاره نهه ډنډونه درلودل‪ ،‬خو اوس‬ ‫”‬ ‫څوارلس ډنډونه لرو‪ ».‬نوموړي زیاته کړه‪ « :‬په دې فارم کې موږ د مخه یوازې‬ ‫فارمونه ولیدل‪ .‬حمید په دې هکله وایي‪« :‬ما په هندوستان کې مډرن او عرصي‬ ‫‪ ۲۰‬غواوې ساتلی شوې‪ ،‬خو اوس پکې ‪ ۱۰۰‬غواوې ساتل کیدای يش‪ .‬همدارنګه‬ ‫فارمونه ولیدل ‪ ،‬په دې پوه‪ ،‬او دې ټکي ته ورسیدم‪ ،‬چې موږ په افغانستان کې د‬ ‫موږ اووه تنه استخدام کړي دي‪ .‬موږ د زده کړې له دې پروګرام څخه ډیره ګټه‬ ‫اخیستې ده او له هغې څخه په استفاده موږ دا فرصت ترالسه کړ‪ ،‬چې وکړای شو‬ ‫په چاروکې د کتنې وړ پرمختیا او پراختیا ومومو‪ ».‬خو په دې مینځ کې د حمید له‬ ‫مالدارۍ او چرګانو د روزنې او ساتنې په برخه کې ‪ ۲۰‬کاله وروسته یو‪».‬‬ ‫ په عرصي او موډرن ډول د حیواناتو د ساتنې او روزنې په برخه کې الزمې‬ ‫پوهې او تجربې نشتوالی حمید دې ته اړ کړی و‪ ،‬چې په تیروخت کې د چرګانو‬ ‫اړتیا وړ اوبه په ښه توګه رارسېږي‪.‬‬ ‫ورور عبداملتین رسه‪ ،‬چې ‪ ۴۳‬کاله عمر لري‪ ،‬بخت یاري ونه کړه‪ ،‬ځکه چې هغه د‬ ‫د ساتنې او روزنې کار پریږدي‪ .‬نوموړی وایي‪« :‬د مايل زیان له امله زما د چرګانو‬ ‫افغانستان د کلیوايل تشبیثاتو د پرمختیا د پروګرام د زده کړې په پروګرام کې نه و‬ ‫د ساتنې او روزنې کار هندوستان ته له سفر کولو د مخه توقف او په ټپه والړ و‪.‬‬ ‫–خان زاده‪ ،‬د دانشمند کيل یو تن بزګر‬ ‫شامل شوی‪ ،‬چې د حیواناتو له پاره د خوندي چاپیریال د رامینځته کولو الرې چارې‬ ‫همدا مسئله ددې سبب شوه چې زه له ‪ ۹۰۰۰۰۰‬افغانیو څخه زیات ( شاوخوا‬ ‫یې زده کړې وای‪ ،‬رسه له دې چې هغه د حیواناتو د روزنې او ساتنې په برخه کې‬ ‫‪ ۱۶۰۰۰‬ډالر) تاوان وکړم‪ .‬خو اوس مې په زیات قوت او توان رسه دا کار د خپل‬ ‫شل کاله تجربه لرله‪ ،‬له ماتې او زیان رسه مخ شو‪ ،‬کله چې چرګان او غواوې یې د‬ ‫کاکا په فارم کې پیل کړی دی‪».‬‬ ‫یو افت په نتیجه کې هالک شول‪ ،‬عبداملتین مجبور شو خپل فارم‪ ،‬چې درې هکټاره‬ ‫مساحت یې درلود‪ ،‬مسدود او وتړي‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/23‬‬ ‫‪ 22/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫د افغانستان د کلیوايل صنایعو د ودې‬ ‫په بلخ والیت کې د اوبو لګولو د‬ ‫دغه کانال بیارغونې دغه کيل ته د‬ ‫پروګرام‬ ‫بیا ژوند زیری راوړی دی‪ .‬د کرنې وړ‬ ‫دنړیوال بانک ‪ ۳۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ځمکې بیارغونه او آبادۍ استوګنو ته‬ ‫دا فرصت برابروي‪ ،‬چې خپل حاصالت‬ ‫دافغانستاندبیارغونېصندوق‪۶،۲‬میلیونهډالرهوړیامرسته‬ ‫د سبزیجاتو اوسبو په کرلو رسه زیات‬ ‫کړي‪ .‬ددې کوچنۍ پروژې بیارغونه‬ ‫د ځایي خلکو په ونډې اخیستنې او‬ ‫ددې پروژې هدف داقتصادي فعالیتونو د انسجام او‬ ‫د ميل پیوستون د پروګرام په مايل‬ ‫د سپام او پور په ګروپونو کې دبیوزلو کلیوالو استوګنو‬ ‫مالتړ‪ ،‬چې د کلیوايل پرمختیا له پاره د‬ ‫دولت یو مخکښ پروګرام دي‪ ،‬تررسه‬ ‫تنظیمول دي‪ .‬دغه پروژه به وروسته د دغو ډلو او ګروپونو‬ ‫شوی دی‬ ‫لپاره تخنیکي مرستې هم برابرې کړي چې وکړای يش چې‬ ‫د سپام او پور ورکولو د فعالیتونو له الرې یو لړ مايل‬ ‫اصول رامنځته کړي او هم سوداګریزو رشکتونو ته تخنیکي‬ ‫خدمتونه برابرکړي‪.‬‬ ‫ تر اوسه د دې پروګرام له الرې د سپام څه باندې ‪۵۵۶۱‬‬ ‫ډلې‪ ،‬چې شاوخوا ‪ ۴۸۰۰‬بېوزله کليوايل غړی لري (‪ ۵۳‬سلنه‬ ‫یې ښځې دي) په ‪ ۷۴۷‬کلو کې تنظیم شوي دي‪ .‬د سپام‬ ‫دغو ډلو څه باندې ‪ ۳،۳۷‬میلیونه ډالر سپمويل دي او غړو‬ ‫یې تر ‪ ۲۷۰۰۰‬زیات داخيل پورونه د تولیدي او بیړنیو‬ ‫موخو لپاره تر السه کړي دي‪ ،‬چې د پورونو د بېرته ورکړې‬ ‫کچه ‪ ۹۵‬سلنه ده‪.‬‬ ‫ د پـام وړ کـاروبـارونو د رامنـځته کېـدو په مـوخـه‬ ‫«د سپام ډلو د ټولنو» تر نامه الندې د سپام او پورونو‬ ‫‪ ۴۱۵‬صندوقه رامنځته شوي دي‪ .‬دا ټولنې د حسابونو‬ ‫دقيق او تازه ارقام او ښه مدیریتي جوړښتونه او امکانات‬ ‫لري‪ .‬په منځنۍ کچه د سپام هره ټولنه د پور ورکړې‬ ‫لپاره ‪ ۶۵۰۰‬ډالر پانګه لري‪ ،‬چې د نورو مايل مرستو په‬ ‫ورزياتېدو يې اندازه لوړېږي‪ .‬دغه ټولنې د خپلو هغو‬ ‫غړو‪ ،‬چې غواړي د خپلو تولیداتو کچه لوړه کړي او یا په‬ ‫سوداګریزو فعالیتونو کې ونډه واخيل خو د سوداګریزو‬ ‫ته د الرسيس لپاره د کليوايل پراختیایي شوراګانو څخه کار‬ ‫بانکونو او کوچنیو پور ورکوونکو نقدي پورونه نيش‬ ‫‪ ۱۵۰‬میلیونو ډالرو څخه زیات دنقدو پیسو په توګه‪ ،‬په ښه‬ ‫پراختيايي شوراګانو له خوا معريف‪ ،‬پالنګذاري‪ ،‬اداره او‬ ‫اخيل او اوسمهال د پنځو والیتونو‪ :‬پروان‪ ،‬بامیانو‪ ،‬ننګرهار‪،‬‬ ‫ترالسه کوالی‪ ،‬الرسسی دې ډول مايل خدماتو ته برابروي‪.‬‬ ‫نیت او رضا کارۍ رسه دهغو فرعي پروژو دتررسه کولو‬ ‫څارلکېږي‪.‬له ‪ ۲۰۰۳‬میالدي کال راهیسې تراوسه دميل‬ ‫بلخ او هرات والیتونو په شلو ولسوالیو کې کار کوي‪.‬‬ ‫ د افغانستان د کلیوالې صنایعو د ودې او پرمختیا‬ ‫په موخه ‪ ،‬چې دميل پیوستون پروګرام له الرې پرمخ بیول‬ ‫پیوستون پروګرام وکړای شول‪ ،‬چې له ‪ ۳۴۶۰۰‬څحه په زیاتو‬ ‫پروګرام هم د خپلو تخنیکی مرستو په برابرولو رسه‬ ‫‪۱۲۳۸‬متشبثینو ګروپونو څخه (چی ‪ ۶۵‬سلنه یی ښځې‬ ‫کیږي‪ ،‬ژمن شوي دي‪.‬‬ ‫کلیو کې کلیوايل پراختیایي شوراګانې رامینځته کړي او بیا‬ ‫د ميل پیوستون د بیړين پروګرام‬ ‫دي) او ‪ ۵۶۳‬کوچني او منځنۍ متشبیشین (چې د هغه‬ ‫ د ‪ ۱۴۵۳۰‬په شمیر دکلیو نوې پرمختایي شوراګانې ‪،‬‬ ‫ورپسې له ‪ ۱۱۴۰۰‬څخه په زیاتو کلیو کې دټاکنو دتررسه‬ ‫په خانګړې توګه تر دې روان پړاو الندې تاسیس شوي‬ ‫کیدو په موخه خپل مالتړونه برابر کړي‪ .‬له ‪ ۴۸۵۰۰۰‬تنو‬ ‫درېيم پړاو‬ ‫‪ ۱۳‬سلنه میرمنې دي ) چی د دوی د وړتیاوو په پام کې‬ ‫‪.‬‬ ‫دي او له ‪ ۱۱۳۰۰‬څخه زیاتې یې بیا ټاکل شوي دي‪ .‬په‬ ‫څخه زیات د کلیوايل پرمختیایي شوراګانو غړي انتخاب او‬ ‫دنړیوالبانک‪ ۴۰‬میلیونهډالرهوړیامرسته‬ ‫نیولو رسه سم د کار الرو چارو او د عوایدو په را منځته‬ ‫مجموعی ډول له ‪ ۲۵۷۰۰‬څخه زیات دکلیو دپرمختیا‬ ‫نومونه یې لیکل شوي دي او په ډیرو برخو کې لکه دهغوی‬ ‫دافغانستاندبیارغونېصندوق‪۱،۰۵‬میلیاردوډالرهوړیامرسته‬ ‫کولو کې د عمده عواملو په توګه په کلیوالو سیمو کې ټاکل‬ ‫پروګرامونه چمتو شوي او له ‪ ۴۱۲۰۰‬څخه زیات دفرعي‬ ‫د نقش او مسوولیت‪ ،‬لومړنۍ حسابداری‪ ،‬دتدارکاتو‬ ‫دجاپاندټولنیزېپراختیاصندوق‪ ۹،۵۹‬میلیونهډالرهوړیامرسته‬ ‫شوي دي‪ .‬د بازار د اړیکو او ارځښت د ځنځیر په پياوړتيا‬ ‫پروژو وړاندیزونه طرحه شوي دی‪ .‬له ‪ ۴۰۸۰۰‬څخه زیاتی‬ ‫لومړنۍ الرې چارې او له نورو دولتي او پرمختیایي ادارو‬ ‫کی د کلیوالو صنایعو له پاره فعالیت کوي‪ .‬په ټولیزه توګه‬ ‫دافغانستان د دولت دا ډیر سرت پروګرام اوس په درېیم پړاو‬ ‫د والیتي وضعیت او حالت ‪ ۶‬مطالعې بشپړې شوي او د‬ ‫پروژې له دې جملې څخه متوقف شوې او دنورو پرورژو‬ ‫رسه داړیکو دتامین ابتدایي مدیریت په ګډون هغوی ته‬ ‫کې واقع دی او دهغې موخه او هدف دمالکيت دپیاوړي‬ ‫کار دوام موندلی دی‪ .‬په فرعي پروژو کې دلیږد رالیږد یا‬ ‫زده کړه ورکړل شوې ده‪ .‬له ‪ ۹۵۰۰۰۰‬تنو څخه زیات د‬ ‫‪ ۱۰‬نورو والیتی حالتونو مطالعې اوس تر کار الندې دي‪.‬‬ ‫احساس او ټولنیز ثبات رامنځته کول دي‪ .‬په داسې حال‬ ‫له ‪ ۱۱۳‬تنو کوچیانو او ‪ ۱۴۳‬تنو معلولو وګړو رسه مرسته‬ ‫ترانسپورت ( ‪۳۰‬سلنه) او به رسولو او روغتیا ساتنې ( ‪۲۵‬‬ ‫کلیوايل پراختیایي شوراګانو غړو ته دپروژو دمدیریت او‬ ‫کې چې دخدمتونو وړاندې کولو ښه وايل او دامنیت تامین‬ ‫سلنه) اوبه لګولو(‪۲۶‬سلنه) بریښنا (‪ ۵‬سلنه) اونورو کوچنیو‬ ‫عميل کولو او ساتلو په برخو کې زده کړه ورکړل شوې ده‪.‬‬ ‫شوی‪ ،‬ترڅو هغوی وکړای يش د خپلو محصوالتو اندازه‬ ‫پياوړي کولو په برخه کې پراختيايي فعالیتونه د کلیوايل‬ ‫زیاته کړي‪ .‬د کلیوايل صنایعو د پراختیا ميل پروګرام‪ ،‬ټولنې‬ ‫زیربناوو (‪۱۴‬سلنه) مايل مرستې ترالسه کړي دي‪.‬‬ ‫کلی دمالکیت دلرلو دیوې نښې په توګه تراوسه پوری له‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/25‬‬ ‫‪ 24/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫ دغه پروژه د سوداګرۍ او صنايع وزارت لخوا پلې کېږي‪،‬‬ ‫ د تقاعد دحقوقو دورکړی د یو اصالح شوي او نوي‬ ‫د خصويص سکټورر د پراختيا عمومي رئيس ددې پروژې‬ ‫مډرن سیستم کلیدي عنارص‪ ،‬د تقاعد د پانګې او لګښټونو‬ ‫د رياست چارې پر غاړه لري‪ .‬د افغانستان د نویو بازارونو‬ ‫د برشي رسچینو د اداري جوړښت د بیا کتنې‪ ،‬د مدیریتي‬ ‫د پراختیا پروژي له خوا اسانتیاوې‪ ،‬چې ددې پروګرام‬ ‫معلوماتو نوی او د پوهیدنې وړ سیستم‪ ،‬د کاري پروسو د‬ ‫الندې رامینځته شوي وو‪ ،‬په رسمي ډول د ‪ ۲۰۱۳‬میالدي‬ ‫بستې‪ ،‬د عاید او لګښت له پاره منونی او پیش بینی شوي‬ ‫کال د مارچ په ‪ ۱۲‬نیټه رامخې ته شوې‪ .‬له هغه وخت‬ ‫مالی موډلونه او تقاعد د محاسبې د نوي سیستم د چارټ‬ ‫څخه تراوسه پورې ‪ ۱۰۵۱‬غوښتنلیکونه د کوچنیو او منځنیو‬ ‫په ګډون تراجراء الندې نیول شوي دي‪ .‬شاوخوا ‪ ۵۵۰۰۰‬تنه‬ ‫متشبثینو له خوا هغې ته وړاندې شوي او له ‪ ۴۳۴‬کمپنیو‬ ‫متقاعدین د تقاعد په نوي معلومايت مدیریتي سیستم کې‬ ‫او مؤسسو رسه د ‪ ۱۰‬میلیونه ډالرو په ارزښت د لګښتونو‬ ‫ثبت شوي او د هغوی معاشونه د بانکي حسابونو له الرې‬ ‫دویش قرار دادونه السلیک شوي دي‪ .‬رسبیره پردې د‬ ‫ورکول کیږي‪.‬‬ ‫افغانستان د نویو بازارونو د پراختیا پروژی له خوا د نورو‬ ‫ د نغدو پیسو د خوندي لیږدونې څو پړاویزه ازمایښتي‬ ‫‪ ۶۷‬قرارددادونو ورکول‪ ،‬هغو کوچنیو او منځنیو متشبثینو‬ ‫پروګرام طرح‪ ،‬اجرا او ارزیايب شوی دی‪ ،‬د هدف ټاکنې او‬ ‫ته چې په لومړي پړاو کې واقع دی‪ ،‬قراردادونه یې په‬ ‫اعانې رسولو یا بسپنې میکانزم ترازمایښت الندې نیول‬ ‫بریالیتوب رسه بشپړشوي او د اجراء پړاو ته یې رسويل‬ ‫شوی او د کمپیوټري ثبت یو پړاو د زیاتې پرمختیا په حال‬ ‫دی‪ .‬همدارنګه د دی پروګرام له الرې په ټول هیواد کې‬ ‫کې دی‪ .‬په تیرو دریو کلونو کې دغه ازمایښتي پروګرام د‬ ‫‪ ۱۳۸۵‬کاري فرصتونه د افغانستان دنویو بازارونو دپراختیا‬ ‫نغدو پیسو د لیږدونې په برخه کې له ‪ ۱۶۰۰۰‬څخه زیاتو‬ ‫د پروګرام له الرې په ټول هیواد کې د ‪ ۳۰‬سلنې هغو ښځو‬ ‫غریبو او زیان منونکو کورنیو(شاوخوا ‪ ۸۰۰۰۰۰‬تنو) ته د‬ ‫په شمول‪ ،‬چې ‪ ۱۵۵‬ډوله نوي ښه شوي تولیدات یې کورنیو‬ ‫پنځو والیتونو په اتو ولسوالیو کې تررسه شوي دي‪.‬‬ ‫بازارونو او صادرايت بازارونو ته معريف کړي وو‪ ،‬رامینځته‬ ‫کړي دي‪.‬‬ ‫‪ /‬ښاري پراختیا‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫د افغانستان دنویو بازارونو د‬ ‫پراختیا پروژه‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۲۲‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫د کابل په ښار کې دغه روغتون‪ ،‬یو‬ ‫دغه پروژه به دسوداګرۍ دپراختیا د یوه آزمایښتي پروګرام‬ ‫له هغو سلګونو تشبثاتو څخه دی‪،‬‬ ‫په تطبیق رسه په الندې څلورو سرتو ښاري مرکزونو کې د‬ ‫چې د افغانستان د نویو مارکیټونو د‬ ‫پراختیا د پروژې له مالتړ څخه برخمن‬ ‫د ټولنيز خونديتوب شبکه‬ ‫ په بیالبیلو پړاوونو کې دميل پیوستون پروګرام ټول له‬ ‫‪ ۲،۱۹‬میلیاردو ډالرو څخه زیات‪ ،‬چې له دې مبلغ څخه‬ ‫سرتو اقتصادي فعالیتونو مالتړ وکړي‪ :‬کابل‪ ،‬مزار رشیف‪،‬‬ ‫شوی دی‪ .‬د نویو مارکیټونو د پراختیا‬ ‫شاوخوا ‪ ۱،۵۷‬میلیارد ډالر دوړیا مرستې له الرې له ‪۸۷۹۰۰‬‬ ‫جالل آباد‪ ،‬او هرات‪ .‬دغه پروژه به په نوموړو مرکزونو‬ ‫پروژه په ازمایښتي ډول د افغانستان‬ ‫په څلورو ښاري مرکزونو کې تطبیق‬ ‫د افغانستان د ټولنيز خونديتوب شبکې‬ ‫څخه زیاتو دکلیو پرمختیايي شوراګانو ته ورکړل شوي دی‪.‬‬ ‫کې د مارکېټونو په اړه د رضوري معلوماتو د اخیستلو‪ ،‬د‬ ‫تولیداتو دک يفيت لوړولو‪ ،‬د تولیداتو د ظرفیت زیاتولو‪،‬‬ ‫او پيل کیږي‪ .‬په پایله کې دې روغتون‬ ‫وکړای شول د نوې او مډرنې ټکنالوژۍ‬ ‫او د تقاعد د مالتړ پروژه‬ ‫له ‪ ۷۱۸۰۰‬څخه زیاتې فرعی پروژې متوقف او ځنډول‬ ‫په وړاندې کولو رسه د دغسې امکاناتو‬ ‫د نړيوال بانک ‪ ٢٠‬ميليونه ډالره وړيا مرسته‬ ‫شوي‪ ،‬خو دنورو پاتې پروژو کار روان دی‪ .‬له ‪ ۶،۱‬میلیونو‬ ‫د نوې ټکنالوژۍ په اړه الزم پوهاوي ترالسه کولو او د‬ ‫لرونکي لومړين روغتون په توګه په‬ ‫څخه زیاتو کورنیو دميل پیوستون دپروګرام له فرعي متویل‬ ‫سوداګریزو پالنونو په ترتیب او تطبیق کې مرسته وکړي‪.‬‬ ‫مارکیټ کې خپل شتون او حضور ته‬ ‫شویو پروژو څخه ګټه اخیستې ده‪ ،‬دميل پیوستون پروګرام‬ ‫او دا به ددې سبب او المل وګرځي چې هغوی په کورنیو‬ ‫پراختیا ورکړي‪.‬‬ ‫د دې پروژې په موخو کې الندې موضوعات شامل دي‪،‬‬ ‫الف) د تقاعد سیستم د اداري وړتیا لوړول‪ ،‬او ب) د ټولنیز‬ ‫په تیرو ‪ ۱۲‬کلونو کې مؤقتو کار کسبونو دالرو چارو په‬ ‫او بهرنیو بازارونو کې خپل حضور او شتون پراخ کړي‪ .‬دغه‬ ‫رامینځته کولو رسه وکړای شول له ‪ ۵۲‬میلیونو څخه زیاتې‬ ‫‪.‬‬ ‫پروژه په ځانګړې توګه داهوډ لري چې له ‪ ۷۵۰‬خصويص‬ ‫خوندیتوب شبکو د رامنځته کولو لپاره د اغیزمنو کړنالرو‬ ‫د خپلولو په موخه د پالیسۍ د مناسب چوکاټ پراختیا‪،‬‬ ‫کاري ورځې برابرې کړي‪.‬‬ ‫متشبثینو او لسو سوداګریزو اتحادیو رسه دسوداګرۍ د‬ ‫پراختیا خدمتونو ته د الرسيس لپاره د یو میکانیزم او ګډې‬ ‫په ځانګړې توګه دې ته ډېر پام ور اړول چې اړ خلک د‬ ‫ونډې له الرې مرسته او مالتړ وکړي‪ .‬په پام کې ده چې د‬ ‫پروګرام موخه وګرځول او په ځانګړل شويو ولسواليو کې‬ ‫له دې ډول خلکو رسه نقدي مرستې تررسه يش‪ .‬دا پروژه تر‬ ‫ دزیاتومعلوماتولپارهالندېانټرنیټيپاڼېتهمراجعهوکړئ‬ ‫دې پروژې له الرې په لنډه موده کې ‪ ۱۵۰۰‬دندې او کاري‬ ‫ ‪http://www.nspafghanistan.org:‬‬ ‫الرې چارې رامنځته او په راتلونکي کې هم د کار کسب او‬ ‫دې دمه الندې السته راوړنې لري‪:‬‬ ‫دندو د رامنځته کېدو الرې چارې برابرې يش‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/27‬‬ ‫‪ ۲۶/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫د نړيوالې مايل ادارې پانګونې او مشوريت خدمتونه‬ ‫ده‪ .‬رسبريه پردې دنړيوال بانک مشوريت ډلې له نړيوال‬ ‫خصويص سکټور له پرمختيا څخه د مالتړ له پاره خپلو هڅو‬ ‫‪/‬په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ د‬ ‫بانک رسه يو ځاى د مايل برخې او کليدي اصالحاتو څخه د‬ ‫او هلو ځلو ته دوام ورکړي‪ .‬د ‪ ٢٠١۶‬مايل کال له پاره پانګه‬ ‫نړيوالې مايل ادارې تګالره (سرتاتيژي)‬ ‫مالتړ له پاره د پانګي اچونې مناسبه فضا‪ ،‬چې پر خصويص‬ ‫اچونه کې په مايل بازارونو‪ ،‬دمخابراتو يا موبايل په زيربناوو‬ ‫سکټور باندې اغيزه لري‪ ،‬خپلو مرستو ته دوام ورکوي‪.‬‬ ‫په برخو کې او د بريښنا او سوداګرۍ په سکټور کې له‬ ‫په دې وروستيو کلونو کې نړيواله مايل اداره تر ډيره‬ ‫کرنيزو فعاليتونو څخه په ګټې اخيستنې رسه ژمنه ښکاري‪.‬‬ ‫مشوريت او دپانګه اچونې سرتاتيژي يا تګالره تعقيبوي‪ ،‬چې‬ ‫مايل خدمتونو ته الس رسی‬ ‫ د مشوريت خدمتونو د پروګرام له الرې مايل رسچينو‪ ،‬د‬ ‫په عمده ډول د پانګې اچونې د فضا د ښه وايل‪ ،‬د ظرفيتونو‬ ‫نړیواله مالی اداره د مالی خدمتونو او مارکیټونو د نړیوالې‬ ‫پانګه اچونې چاپرييال‪ ،‬کوچني او منځني تثبيثات د ظرفيت‬ ‫د رامينځته کولو او د غوره شويو سکټورونو څخه په مالتړ‬ ‫څانګې د یوې برخې په توګه د نړیوال بانک د مالی سکټور‬ ‫لوړاوى باغوالۍ (بڼوالۍ) سوداګريزې کرنې په برخو کې‬ ‫متمرکزه ده‪ ،‬چې ډيره پرمختيايي لرله او دکاري فرصتونو په‬ ‫د پیاوړتیا له پروګرام رسه‪ ،‬د افغانستان بانک رسه د عامو‬ ‫مشوريت خدمتونو ته الس رىس او د خصويص او دولتي‬ ‫برابرولو کې يې ډير اغيزه لرلې ده‪ .‬د نړيوالې مايل ادارې‬ ‫اعتباراتو د ثبت او د منقولو شتمنیو د ثبت د لومړين د‬ ‫سکټورونو کې ګډون د مشوريت خدمتونو ترقوي مالتړ‬ ‫سرتاتيژي په اوس وخت کې د افغانستان له پاره د نړيوال‬ ‫الکرتونیکي پروګرام د رامینځته کولو له پاره مرستې برابرې‬ ‫الندې لري‪ .‬په اوس وخت کې نړیواله مالی اداره ‪ ۷‬فعاله‬ ‫بانک د مؤقتي سرتاتيژۍ له سند رسه مطابقت او سمون‬ ‫کړې دي‪ .‬همدارنګه نړیوالی مايل ادارې د اجارې د چارو د‬ ‫پروژې له نړیوال بانک رسه په ګډه‪ ،‬د نړیوالی مالی اداری‬ ‫لري‪ .‬د نړیوالی مايل ادارې اوسنۍ سرتاتیژي‪ ،‬د افغانستان‬ ‫تنظیم د چوکاټ د رامینځته کولو په برخه کې مرسته کړې‬ ‫‪ ۴‬صنعتي برخې د اړوندو موضوعاتو په ساحو کې لري‪.‬‬ ‫له پاره د نړیوال بانک ګروپ له مؤقتی سرتاتیژۍ رسه په‬ ‫ده او اوس به د سوداګریزو بانکونو او نورو مايل ادارو په‬ ‫سمون او مطابقت واقع ده‪ .‬نړیواله مايل اداره د نړیوال‬ ‫پیاوړتیا باندې مترکز وکړي‪ ،‬ترڅو چې په تولیدي شتمنیو‬ ‫‪ /‬د مشورې ورکولو خدمتونو پروژې‬ ‫بانک له ټیم رسه په ګډه او همکارۍ د هیواد د راتلونکی‬ ‫متکي پورونه وړاندې کړي او وکړای يش‪ ،‬هغه څه چې‬ ‫سرتاتیژۍ د چمتوکولو له پاره کار کوي او داسې هیله کیږي‬ ‫زیر مه لري‪ ،‬په هیواد کې زیات شمیر کوچنیو او منځنیو نړیوالې مايل ادارې‪ ،‬همدارنګه کوچنیو او منځنیو‬ ‫چې د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال تر پای پورې وړاندې يش‪.‬‬ ‫د سوداګرۍ له پاره مناسب فرصت‬ ‫تشبثاتو ته په پراخه نظر د مالی خدمتونو په وړاندې کولو تشبثاتو ته د کرنیزو محصوالتو د سوداګرۍ په برخه کې‬ ‫نړيواله مايل اداره اوس مهال له کابل ښاروالۍ رسه د‬ ‫مرستې برابرې کړي او له هغوی رسه یې مرسته کړې‪ ،‬چې‬ ‫بریالۍ يش‪.‬‬ ‫پاره‬ ‫له‬ ‫مارکیټونو‬ ‫او‬ ‫خدمتونو‬ ‫دمايل‬ ‫اداره‬ ‫مايل‬ ‫ نړیواله‬ ‫ودانيو د جوړولو د جواز صادرولو د اسانه کولو د اغيزناکه‬ ‫د پانګې اچونې کړکۍ‬ ‫خپلو تولیداتو ته ښه والی ورکړي او هم یې په کورنیو او‬ ‫سيستم رامينځته کولو او درشايطو دداسې چوکاټ چمتو‬ ‫په افغانستان کې دنړيوال بانک ګروپ دنړيوالې مايل ادارې‬ ‫د نړیوال فعالیت له الرې له افغانستان بانک رسه له نږدې بهرنیو مارکیټونو کې د هغوی د محصوالتو د پلورنې د بازار‬ ‫کولو له پاره‪ ،‬چې ظرفيتونه او د حکومت اغيزناک واىل د‬ ‫دپانګه اچونې اندازه له ‪ ٢٠٠٨‬ميالدي کال څخه دوه برابره‬ ‫‪.‬‬ ‫نه کار کوي‪ ،‬ترڅو چې په افغانستان کې دا جاره ورکولو د پراختیا په برخه کې همکاري کړې ده ‪ .‬دا هیله کیږي چې‬ ‫جواز صادرولو په کار کې لوړ کړي‪ ،‬کار کوي‪ .‬ددې بهري‬ ‫زياته شوې ده‪ ،‬لکه څنګه چې دا شمري له ‪ ٥٨‬ميليونه ډالرو‬ ‫د سکټور په رامینځته کولو پورې اړوند د چارو د تنظیم دا پروژه په نږدې راتلونکې کې د کرنیزو محصوالتو له یوې‬ ‫د هيلې او توقع وړ نتيجې کې راڼه اجرات او د اداري‬ ‫څخه په ‪ ٢٠١٤‬مايل کال کې ‪ ١٣٥‬ميليونه ډالروته زياتواىل‬ ‫یوه قانوين الره رامینځته کړي‪ .‬دغه پروژه به د یو ځواکمن افغاين کمپنۍ رسه قرار داد السلیک کړي او له دې کمپنۍ‬ ‫کارونو يا کاغذ پرانۍ کمښت‪ ،‬د طى مراحل کولو د وخت‬ ‫موندىل دى‪ .‬اوس په دې اداره کې دپانګه اچونې اندازه‬ ‫قانون په رامینځته کولو رس بیره‪ ،‬د عامه خرباوي او په زیات رسه د خپلو فعالیتونو د ښه وايل په منظور‪ ،‬د هغو بزګرانو‬ ‫کمښت او د السليکونو کمول شامل دي‪ ،‬چې د جواز ترالسه‬ ‫تقريباً اتيا ميليونه ډالرو ته رسيږي ‪ ،‬چې پکې دمخابراتو په‬ ‫شمیر عامه او خصويص بنسټونو کې د ظرفیت د رامینځته د ادغام له الرې‪ ،‬چې د عرضې او وړاندې کولو د فعالیتونو‬ ‫کولو له پاره ورته اړتيا ده‪ .‬همدغه همغږې شوې هڅې او‬ ‫دوو برخو (ام ټي ان ‪ MTN‬يوه پروژه دڅو اړخيزه پانګې‬ ‫کولو له پاره هم کار وکړي‪ ،‬ترڅو چې مايل بنسټونه وکړای د رسته رسولو له پاره پیاوړی ځواک لري‪( ،‬ددې پروژې د‬ ‫هلې ځلې همداسې دوام لري‪ ،‬چې د ادارې معمولو الرو‬ ‫اچونې دتضمني له ادارې رسه په ګډه او روشن) همدارنګه‬ ‫يش پراختیا ومومي او پخپل کار کې تنوع او ډول ډول والی مخکنیو برخو له الرې) کار وکړي‪.‬‬ ‫چارو او اتومات يا خپل کارو د الرو چارو او د بيا کتل‬ ‫دهوټل دارۍ په برخه کې پانګه اچونه او دمايل بازار په‬ ‫رامینځته او په هیواد کې د مايل خدمتونو او تولیداتو ته‬ ‫د الس رسۍ اندازه زیاته کړي‪ .‬د اجارې قانون د ‪۲۰۱۴‬‬ ‫شوي چوکاټ د مسودې ترتيبولو له پاره د حقوقي تخصص‬ ‫برخه کې دوه فعاليتونه (دکوچنيو پورونو لومړىن بانک او‬ ‫میالدي کال په پرسيل کې تصویب شو او د هغه د مقررې‬ ‫برابرول د اصالحاتو د رامينځته کولو له پاره د ګډونوالو د‬ ‫دافغانستان نړيوال بانک) شامل دي‪ ،‬تررسه شوې ده‪.‬‬ ‫د رامینځته کولو کار په اوس وخت کې روان دی‪.‬‬ ‫راټوليدو الرښود پکې شامليږي‪.‬‬ ‫ دکوچنيو پورونو له لومړىن بانک‪ ،‬چې افغانستان کې‬ ‫ نړیوالی مايل ادارې د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال د جوالی په‬ ‫دکوچنيو پورونو په برخه کې لومړىن خصويص مجاز بانک‬ ‫میاشت کې د پانګه اچونې څلور کلن پروګرام‪ ،‬چې د‬ ‫ګڼل کيږي‪ ،‬رسه دګډې پروژې له الرې دنړيوال بانک‬ ‫د تشبثاتو پرمختیا‬ ‫هغې ‪ ۱۳‬میلیونه لګښتي پانګه د امریکا متحده ایالتونو‬ ‫ګروپ نړيوالې مايل ادارې ‪ ٦٤٠٠٠‬تنو ته‪ ،‬چې ‪ ١٦‬سلنه‬ ‫د سوداګرۍ د ودې او پرمختیا پروګرام د کوچنیو او منځنیو‬ ‫د نړیوالې پرمختیا ادارې له خوا ورکول کیږي‪ ،‬پیل کړ‪.‬‬ ‫يې ښځې دي‪ ،‬دپور ورکولو اسانتياوې برابرې کړې دي‪ .‬په‬ ‫تشبثاتو وګړو ته د سوداګریزو مهارتونو زوکړې برابرې‬ ‫د دوهم پړاو په پروګرام کې شاملې اصيل اجزاوې د‬ ‫همدې ترتيب نړيواله مايل اداره بيووزلو وګړو ته دګرځنده‬ ‫کړي دي‪ .‬دې پروګرام تر نن ورځې پورې ‪ ۹۰۵۶‬تنو وګړو‬ ‫سوداګرۍ د جواز ورکړه او کاري کفايت دى‪ ،‬چې هغه د‬ ‫(موبايل) تيلفونو دالس رسۍ خدمتونو په ښه کولو دام‬ ‫ته (‪۳۹۳۵‬ښځې) له ‪ ۸۰۱‬کوچنیو او منځنیو تشبثاتو رسه‪،‬‬ ‫يو داسې رژيم يا نظام سبب وګرځي چې پايښت ولري او‬ ‫ټي ان مخابرايت شبکې دپانګه اچونې له الرې او په دې‬ ‫د دولتي ادارو ا وپرمختیایي بنسټونو په ګډون زده کړه‬ ‫واليتونو ته هم خپور يش‪ .‬د نوي اصالحاتو تفاهم ليک او‬ ‫وروستيو کې په روشن مخابرايت شبکه کې دمخابراتو په‬ ‫ورکړې ده‪ ،‬نړیوالې مايل ادراې له ‪ ۱۰‬محيل او ځایي د زده‬ ‫تړون دکولو له پاره چمتوواىل‪ ،‬په سوداګرۍ کې د اصالح‬ ‫سکټور کې ارزښتمن نقش او ونډه لرلې ده‪.‬‬ ‫کړې خدمتونو وړاندې کوونکو رسه د زده کړې د خدمتونو‬ ‫او سمون رامنځته کول‪ ،‬د وروسته اصالحاتو پربنسټ والړ‬ ‫ نړيواله مايل اداره به د پانګې اچونې دنويو فرصتونو‬ ‫د مدیریت او تدارک د پایښت لرونکی ودې په خاطر د‬ ‫مشوريت کار پيژندنه او د سوداګرۍ له کار څخه يوه فرعي‬ ‫دموندلو له پاره دنورو نړيوالو رشيکانو او سيمه ييزو پانګه‬ ‫هغوی د ظرفیتونو د پیاوړي کولو له پاره همکاري کړې ده‪.‬‬ ‫ميل ارزونه او د رپوټ چمتو کول هم د هغې يوه برخه‬ ‫والو رسه په اړيکه او همکارۍ کې په افغانستان کې د‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/29‬‬ ‫‪ ۲۸/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫د افغانستان د بیارغونې‬ ‫صندوق څه شی دی؟‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫دغه صندوق د ‪ ۲۰۰۲‬میالدي کال په‬ ‫صندوق په پانګونو کې د لګښتونو اندازه د ‪۲۰۱۵‬ميالدي‬ ‫اپریل کې د مامورینو د معاشونو د‬ ‫مرستو له نیامیي څخه زیاتې بېلې نه کړي‪.‬ددې مقرراتو‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق په دغه هیواد کې د بیا‬ ‫کال د جون‪ ۲۱‬نيټې پورې ‪ ۶۰‬سلنه ده‪ .‬د کلیو د پراختیا‬ ‫موخه او هدف ددې کار تضمین دی چې نوموړی صندوق‬ ‫رغونېد هڅو د ال ګټور کولو لپاره د افغانستان د دولت او‬ ‫ملی او سیمه يیز پروګرامونه‪ ،‬لکه د ملی پیوستون پروګرام‪،‬‬ ‫متویل د یوې مؤقتې وسیلې په توګه‬ ‫د دولت د عادي بودجې د متویل د کړکۍ له پاره‪ ،‬چې د‬ ‫نړیوالې ټولنې ترمنځ د ګډو مرستو او هڅو په الر کې یوه‬ ‫د واټونواورسکونو جوړولو پروګرام‪ ،‬په کلیو کې ښوونه او‬ ‫رامنځته شو‪.‬‬ ‫لومړیتوپ حق لري‪ ،‬کايف پانګه او وجه ولري‪ .‬دا قاعده دا‬ ‫مهمه وسیله ګڼل کېږي‪ .‬له ‪ ۲۰۰۲‬میالدي کال راهیسې‬ ‫روزنه‪ ،‬چې په ډیره قوي توګه يې د افغانستان د بیا رغونې‬ ‫ خو اوس دغه صندوق په هېواد‬ ‫باوري کوي چې د افغانستان د بیارغونې صندوق د مرصيف‬ ‫‪ ۳۴‬متویلوونکو له‪ ۸،۱۵‬میلیاردو ډالرو څخه زیات له دې‬ ‫صندوق له خوا مرسته او مالتړ کیږي‪.‬‬ ‫کې د متویلوونکو په یوه سرت میکانیزم‬ ‫اقالمو د متویل او د لومړیتوب لرونکو ميل پروګرامونو څخه‬ ‫صندوق رسه ژمنه کړې‪ ،‬چې دا صندوق يې د افغانستان‬ ‫بدل شوی دی‪ ،‬چې نه یوازې د دولت‬ ‫د مالتړ لپاره کايف بوديجه ولري‪.‬‬ ‫د دولت د بودجې (هم عادي بودجه او هم پرمختیايي‬ ‫د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال د جون د میاشتې له ‪ ۲۱‬نیټې څخه‬ ‫عادي بودجه‪ ،‬بلکې د افغانستان د ميل‬ ‫بودجه) پر یوې سرتې متویلوونکی رسچېنې باندې بدل‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق تر اثر الندې ‪ ۲۱‬فعالو‬ ‫پراختیایي سرتاتیژۍ پروګرامونه متویلوي‪.‬‬ ‫د عادي بودجې د مالتړ کړکۍ‬ ‫کړی دی‪ .‬دغه صندوق له ميل پروګرامونو څخه‪ ،‬چې د‬ ‫پروژو رسه د ‪ ۲،۵‬میلیاردو ډالرو په ټول مجموعي ارزښت‬ ‫‪ ۳،۷۶‬میلیارد ډالره وړیا مرسته‬ ‫افغانستان د دولت د اجندا په لومړیتوب کې واقع دی او‬ ‫رسه ژمنی شته‪ ،‬چې له دې څخه یې ‪ ۱،۵۶‬میلیارده ډالره‬ ‫ددې صندوق په الندې ډول دي‪:‬‬ ‫همدارنګه د دولت عادي بودجې لپاره او د افغانستان د‬ ‫ویشل شوي او ټول ‪ ۹۰۰،۰۷‬میلیونه ډالر خالص مبلغ پاتې‬ ‫تر اوسه پورې د افغانستان د بیارغونې صندوق ‪۳،۷۶‬‬ ‫ميل پراختیایي سرتاتیژۍ موخو او هدفونو ته د رسیدو له‬ ‫دی‪ ،‬چې تراوسه نه دې لګول شوی‪.‬‬ ‫د ميل پراختیايي تګالرو له موخو‬ ‫ •‬ ‫میلیارده ډالره د دولت د عادي بودجی د متویل لپاره‬ ‫پاره په پالیسۍ کې د اصالحاتو د اجندا لپاره فوق العاده‬ ‫رسه د بیارغونې پروګرامونو تړلو‬ ‫ورکړي‪ .‬کورين عواید اوس هم د دولت د لګښتونو پوره کولو‬ ‫ونډه لري‪ ،‬مرسته او مالتړ کوي‪.‬‬ ‫د پانګونې فعالیتونو بشپړ جزئیات د افغانستان ‬ ‫ ‬ ‫لپاره ميل بودجه د یوې کلیدي‬ ‫لپاره بس نه دي‪ .‬په همدې دلیل د افغانستان د بیارغونې‬ ‫د بیارغونې صندوق په ربعوارو راپورونو کې په الندې ‬ ‫ ‬ ‫وسیلې په کارول‬ ‫صندوق د دولت د عادي بودجې د مالتړ کړکۍ د دولت‬ ‫مديريت‬ ‫انټرنیټي پاڼه کې وګورئ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫‪www.worldbank.org/artf‬‬ ‫ ‬ ‫د بیارغونې له مرستو څخه د‬ ‫ •‬ ‫داساسی فعالیتونو‪ ،‬د خدمتونو وړاندې کولو په شمول‪،‬‬ ‫استفادې په برخه کې شفافیت او‬ ‫لکه‪ :‬روغتیا ساتنه‪ ،‬ښوونه او روزنه‪ ،‬مالتړ کړي‪ .‬دې ته په‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق د نړیوال بانک لخوا‬ ‫پام چې د ملکي کارکوونکو په سلو کې ‪ ۶۰‬ښوونکي دي‪،‬‬ ‫اداره کېږي‪ .‬د اداري پالوي کمیټه يې له نړیوال بانک‪،‬‬ ‫‪/‬د افغانستان د بیارغونې صندوق څه ډول‬ ‫ځواب ورکولو ته ترجیح ورکول‪.‬‬ ‫د پوهنې وزارت په مجموع کې د افغانستان د بیارغونې‬ ‫آسیایی پراختیایي بانک‪ ،‬اسالمي پراختیايي بانک‪ ،‬د ملګرو‬ ‫فعالیت کوي؟‬ ‫د دولت په محدود ظرفیت‬ ‫ •‬ ‫صندوق درسچينو په سلو کې ‪ ۴۰‬مرصفوي‪ ،‬دعامې روغتیا‪،‬‬ ‫ملتونو پراختیايي پروګرام او مالیې وزارت څخه جوړه ده‪.‬‬ ‫باندې د فشار کمول او په عین‬ ‫کورنیو چارو‪ ،‬د کار او ټولنیزو چارو او لوړو زده کړو‬ ‫مدیریتي کمیټه په منظمه توګه په کابل کې غونډې کوي‪،‬‬ ‫متویلوونکي خپلې مرستې یو واحد بانکي حسابته‪ ،‬چې د‬ ‫حال کې د ظرفیتونو د تدریجي‬ ‫وزارتونه هم ددې صندوق سرت ګټه اخيستونکي ګڼل‬ ‫چې د افغاستان د بیارغونې صندوق ورځني فعالیتونه‬ ‫نړیوال بانک تر ادارې الندې په متحده ایالتونو کې واقع‬ ‫لوړولو لپاره هلې ځلې‪.‬‬ ‫کېږي‪ .‬همدارنګه باید یادونه وکړو چې له عادي بودجې‬ ‫وګوري او نوې پروژې منظورې کړي‪ .‬د نوموړي صندوق‬ ‫دی‪ ،‬ورلېږي‪ .‬د افغانستان د بیارغونې صندوق مدیریتي‬ ‫څخه د مالتړ کړکۍ رسچېنې ميل پوښښ لري‪ ،‬چې د هېواد‬ ‫متویلوونکي په هره ربعه کې یوه غونډه کوي‪ ،‬چې د‬ ‫کمیټه د وړاندیز شویو تخصیصونو په اړه په خپلو میاشتنیو‬ ‫د مايل او پالیيس په برخو کې د‬ ‫ •‬ ‫په ‪۳۴‬والیتونو کې د شاوخوا په سلو کې ‪۶۲‬کارکوونکو‬ ‫پراخې سرتاتیژۍ په هکله له دولت او ددې صندوق له‬ ‫غونډو کې تصمیمونه نیيس‪ ،‬چې نوموړي تصميمونه‬ ‫خربو او بحثونو د اسانتیا لپاره‬ ‫معاشونه تامینوي‪ .‬د دولت د عادي بودجې د مالتړ کړکۍ‬ ‫رهربي کمیټې رسه بحث وکړي‪.‬‬ ‫وروسته د وړیا مرستو هوکړه لیکونو له الرې‪ ،‬چې د نړیوال‬ ‫له متویلوونکو رسه د همغږۍ‬ ‫د ونډې د کمښت علت د دولت په عملیايت لګښتونو کې‬ ‫بانک او د افغانستان د دولت ترمینځ السلیک کیږي‪ ،‬په‬ ‫پیاوړي کول‪.‬‬ ‫ثابت کلنی زیاتوالی دی‪ .‬له دې رسه رسه هم د دولت د‬ ‫د متویلوونکو مرستې‬ ‫وجهو بدلیږي‪.‬‬ ‫عادي بودجې د مالتړ کړکۍ د دولت دغیرامنیتي پانګو‬ ‫ مرستې په دووطریقو په دوو کړکیو کې تررسه کیږي‪ .‬د‬ ‫شاوخوا نیمه برخه هم متویلوي‪.‬‬ ‫ټولو ‪ ۳۳‬متویلوونکو رسچينو په تیرو لسو کلونو کې په‬ ‫دولت د عادي بودجې د مالتړ کړکۍ‪ ،‬د دولت د بودجې‬ ‫دې صندوق کې ونډه لرله‪ .‬د متویلوونکو مرستې کال په‬ ‫یوه مايل برخه (له امنیتي مصارفو پرته) هرکال برابروي‪ .‬د‬ ‫کال زیاتیږي‪ ،‬نویو متویلوونکو مرستې پیل کړي او پخوانیو‬ ‫پانګې اچونې کړکۍ د پراختیايي بودجې له الرې د ميل‬ ‫د پانګونې کړکۍ‬ ‫متویلوونکو خپلې ونډې زياتې کړي‪ .‬په تېرو څو کلونو‬ ‫پراختیايی پروګرامونو لپاره وړیا مايل مرستې برابروي‪.‬‬ ‫کې د مرستې ورکوونکو د ونډې اخیستنې اصيل دلیل په‬ ‫د پانګې اچونې کړکۍ په دې وروستیو کلونو کې د اندازې‬ ‫او پوښښ له لحاظه ډیره زیاته وده کړې ده ‪ .‬له ‪۱۳۸۹‬‬ ‫ترجیحی مواردو کې د ودې پياوړتيا وه‪ .‬د افغانستان د‬ ‫مايل کال راهیسې د پانګې اچونې ژمنو د اوس په نسبت‬ ‫بیارغونې صندوق د منل شوي قاعدې پر بنسټ کېداې يش‬ ‫فوق العاده زیاتوالی موندلی دی‪ .‬د افغانستان د بیا رغونی‬ ‫چې متویلوونکي د خپلو ترجیحي مواردو لپاره د خپلو کلنیو‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/31‬‬ ‫‪ ۳۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫یوه بزګره د بلخ والیت په یو فارم کې له‬ ‫اصالح شوي تخم څخه په استفادې‪ ،‬چې د‬ ‫افغانستان د کرنیز تولید د عواملو د پروژې‬ ‫‪ /‬روانې پروژې‬ ‫په مالتړ تولیدیږي‪ ،‬د خېشاوې په راټولولو‬ ‫بوخت ده‪ .‬دغه فارم د اصالح شویو تخمونو‬ ‫د تولید له شپږو فارمونو څخه یودی‪ ،‬چې‬ ‫د افغانستان د کرنيزو عواملو پروژه‬ ‫دغه تخمونه له هغو اصيل تخمونو څخه‬ ‫تولیدوي‪ ،‬چې د افغانستان د کرنیزو څیړنو‬ ‫‪ ۷۴،۸‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫‪.‬‬ ‫د ادارې له خوا تولیدیږي‪ .‬د افغانستان د‬ ‫کرنیز تولید د عواملو د پروژې موخه او‬ ‫د افغانستان د کرنيزو عواملو پروژې د کرنيزو محصوالتو‬ ‫هدف د څیړنې او په دوام لرونکې توګه‬ ‫د اصالح شویو تخمونو پیاوړتیا او پراختیا‬ ‫تولید د ټکنالوجۍ د ودې لپاره د دولت له هڅو څخه د‬ ‫ده‪ ،‬چې د هغې په نتیجه کې د اصالح‬ ‫مالتړ په موخه د ‪۲۰۱۳‬میالدي کال د جوالی د میاشتې په‬ ‫شویو تخمونو د تولید کیفیت لوړیږي او په‬ ‫هیواد کې د غنمو د بیالبیلو ډولونو د زیات‬ ‫‪۱۷‬نیټه ‪ ۷۴،۷۵‬میلیونه ډالره منظور شول‪ .‬د کرىن سکټور‬ ‫حاصل ورکولو سبب ګرځي‬ ‫د افغانستان د اقتصاد له مهمو بنسټونوڅخه ګڼل کیږي‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫چې د دې هیواد ‪۶۰‬سلنه کاري ځواک جوړوي‪ .‬په دې الره‬ ‫کې د کرىن وزارت د بنسټیز ظرفیت پیاوړتیا‪ ،‬اوبه لګول او‬ ‫مالداري‪ ،‬د کرنيزو محصوالتو د زیاتوايل په موخه د کرنيزو‬ ‫تولید د الملونو د اعتبار او خونديتوب لپاره د پانګه اچونو‬ ‫زیاتوالی خورا مهم دی‪.‬‬ ‫ د دې پروژې له الرې د وزارت بنسټیز الزم ظرفیت‬ ‫لوړېږي‪ ،‬چې نوموړى وزارت به وکړای يش د کرنيزو عواملو‬ ‫اړتیاوو ته په ښه توګه ور ورسېږي‪ .‬په لومړي ګام کې د‬ ‫دې پروژې له الرې د غنمو د اصالح شوي تخم اقتصادي او‬ ‫تخنیکي اغیزمنتوب ته پراختیا بښي‪ .‬په دوهم ګام کې د یو‬ ‫اصويل چوکاټ جوړولو لپاره‪ ،‬چې د دې پروژې د چمتووايل‬ ‫په مرحله کې ورباندې کار شوی دوامداره هڅې او د نبايت‬ ‫قرنطین او کرنيزو درملو د کیفیت د کنرتول د شبکو د‬ ‫جوړولو لپاره به اړین ګامونه واخیستل يش‪ .‬دریم دا چې‬ ‫د دې پروژې د چمتووايل مرحلې په جریان کې د کرنیزو‬ ‫تخمونو او کرنيزو درملو لپاره د مارکیټ د اړتیاوو پر بنسټ‬ ‫ادارې ښه والی‪( .‬ه) د پروژې د مدیریت ظرفیت رامینځته‬ ‫د افغانستان د عديل او قضایي سکټور‬ ‫د محيل رسوې د پایلو او موندنو پر بنسټ د کرنيزو عواملو کار او همدارنګه د رسحدي قرنطین د لسو رسحدی ځایونو‬ ‫کول‪ .‬دغه پروژه د می له ‪ ۳۱‬نیټې راهیسې پيل کېدو په‬ ‫رامنځته کولو او ویشلو سیستم د ودې او پراختیا په موخه طرحه بشپړه کړې ده‪.‬‬ ‫حال کې ده‪ .‬د دې پروژې تطبیقونکي ادارې‪ :‬سرته محکمه‪،‬‬ ‫د اصالحاتو پروژې دویم پړاو‬ ‫اړین ګامونه په کاري پالن کې ترتیبېږي‪ .‬د دې ډول ګامونو یوه بله السته راوړنه د سیمه ییزو څیړنو د لسو ساحو او‬ ‫عدلیې وزارت او لویه څارنوالی دي‪.‬‬ ‫‪ ۸۵.۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫دوام د ملکي خدمتونو د کارکوونکو‪ ،‬بزګرانو او سوداګرو د د تخم د څلورو تولیدي فارمونو د طرحې رسوې بشپړیدل‬ ‫ ددې پروژې په بیالبیلو برخو او فرعي برخو کې هم د‬ ‫دي‪ .‬هغه کار چې تر اوسه په دې ساحو کې تررسه شوی‬ ‫ظرفیت جوړونې د پروګرام په مالتړ پورې تړاو لري‪.‬‬ ‫کتنې وړ پرمختګونه راڅرګند شوي دي‪ ،‬چې هغه عبارت‬ ‫د دې پروژې هدف د افغانستان لپاره د عديل خدمتونو‬ ‫ د تطبیق په دوهمه مرحله کې‪ ،‬د افغانستان د کرنیزو دی په راتلونکې ددې پروژې او وزارت په وسیله د پانګه‬ ‫دي له‪ :‬د پرمختیا په حال د پراخې پانګې اچونې پالنونه‪،‬‬ ‫وړاندې کول او قانوين خدمتونو ته د الرسيس زیاتوالی‬ ‫تولیداتو عواملو پروژه په مرکز کې د تخنیکی د ټیم پراختیا اچونې زیری ورکوي ‪ .‬همدارنګه دې پروژې د هیواد دننه د‬ ‫د یو حقوقي معاونیت او د حقوقي معاونیت د تنظیم‬ ‫دی‪ .‬دا پروژه هڅه کوي‪ ،‬چې د دولت لومړیتوب لرونکي‬ ‫بهیر او سیمه يیز دفرتونه بشپړ شوي دي‪ ،‬چې په نتیجه کې افغانستان د کرنیزو څیړنو انستیتوت او د نباتاتو د ساتنې‬ ‫چوکاټ د رامینځته کولو له پاره پر نقشه باندې کار‪،‬‬ ‫پروګرامونه تطبیق کړي‪ ،‬د انتقال اغیزې کمې کړي‪ ،‬نظام ته‬ ‫د با کیفیته محصوالتو د پاره د مرستو له راټولولو او د کرنې او قرنطین دریاست او د تخم د ښه وايل د تشبثاتو ‪ ۳۱۳‬تنو‬ ‫همدارنګه د برشي رسچینو د سرتاتیژۍ د تنظیم او زده‬ ‫د اوږد مهالو نتیجو د تراليس لپاره یو باثباته تګلوری ورکړي‬ ‫په سکټورر کې د محصوالتو وړاندې کول رس ته رسیديل دي‪ .‬کارکوونکو ته زده کړې برابرې کړي دي‪ .‬د وزارت د ځینو‬ ‫کړې پورې اړوند قرارداد‪ ،‬چې ژر به تررسه يش‪ .‬ددې پالن‬ ‫او د خدمتونو د وړاندې کولو بهیر ته ښه والی ورکړي‪.‬‬ ‫ تراوسه پوری د افغانستان د کرنیز تولید د عواملو کارکوونکو له پاره د ماسټر او ډاکټر په سطحه او سویه د‬ ‫په اساس د لویې څارنوالۍ د اداري برخې د مدين خدمتونو‬ ‫دغه پروژه ددې الندې فعالیتونو لپاره مايل وجهې اوپانګې‬ ‫پروژې د کرنې اوبولګولو او مالدارۍ له وزارت او د هغه زده کړې نړیوال پروګرام تر کار الندې دی‪.‬‬ ‫په وړاندې کولو کې د اصالح او سمون راوړل په لومړیتوب‬ ‫برابروي‪( :‬الف) د حقوقي ادارو د ظرفیت لوړول‪ ،‬د کلیدي‬ ‫اړوند ریاستونو ته د کرنې د تخمونو د اصيل او د غنمو‬ ‫کې واقع دي‪.‬‬ ‫حقوقي خدمتونو د وړاندې کولو له پاره‪( .‬ب) د حقوقي‬ ‫د اصالح شوي تخم د تولید د کار د ښه والی په موخه او‬ ‫ مستنطقینو له پاره د زده کړې پروګرام‪ ،‬چې مترکز یې د‬ ‫مرستو د پوښښ او کيفیت پیاوړتیا‪( .‬ج) حقوقي معلوماتو‬ ‫هدف تخنیکي او مايل مرستې برابرې کړي دي‪ .‬دې پروژې‬ ‫کار کوونکو د فساد پورې اړوند جرمونو باندې دی‪ ،‬رامخې‬ ‫او مدين زده کړو ته د خلکو د الرسيس زیاتوالی‪( .‬د) د‬ ‫همدارنګه د نباتاتو د ساتنې او قرنطین د ریاست له پاره د‬ ‫ته شوی دی‪ .‬رسبیره پردې ‪ ۱۰۵‬تنه قاضیان په ځینو برخو‪،‬‬ ‫مرکزي عديل ادارو له خوا د حقوقي خدمتونو برابرول او د‬ ‫‪ ۱۳‬البراتواري مرکزونو د طرحې او رامنیځته کولو د رسوې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/33‬‬ ‫‪ 32/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫دخدمتونو وړاندې کول پياوړي کوي‪ .‬دغه اداره په عني‬ ‫حال کې د حکومت له پاره يوه کليدي وسيله ده‪ ،‬ترڅو‬ ‫د افغانستان د برېښنا د ودې پروژه‬ ‫په کابل کې د اوبو د کانال بیارغونه له‬ ‫بزګرانو رسه مرسته کوي‪ ،‬چې د اوبو‬ ‫دویش جریان په سمه توګه تنظیم کړي‪.‬‬ ‫وکړاى يش په بهرنيو تخنيکي مرستو باندې د تکيه کولو‬ ‫‪۶۰‬میلیونه وړیا مرسته‬ ‫دغه کانال چې په کرونده کې د اوبو د‬ ‫اندازه او موازي تشکيالت او جوړښتونه راکم کړي‪.‬‬ ‫تنظیم د پروژې له خوا جوړ شوی دی‪ ،‬د‬ ‫ دغه وړیا مرستې ددغو فعالیتونو د متویل له پاره‬ ‫دې پروژې د افغانستان دولت رسه بریښنا ته د الس ريس د‬ ‫اوبو د کمښت ستونزه له مینځه وړي او‬ ‫بزګرانو ته دا فرصت ورکوي‪ ،‬چې ډیرې‬ ‫برابریږي‪( :‬الف) د ظرفیت جوړولو دپروګرامونو د تطبیق‬ ‫اندازې د زیاتولو او موجودې بریښنا ته د مرصف کوونکو‬ ‫ځمکې د کرنې وړ وګرځوي‪.‬‬ ‫لپاره د تخنیکي مرستو برابرول (ب) په ځانګړو وزارتونو‬ ‫دالس رسۍ په پام وړ مرکزونو ‪ ،‬لکه په پلخمري‪ ،‬چاریکار‪،‬‬ ‫کې د ‪ ۲۴۰۰‬مامورینو استخدامول (عمومي ریاستونو په‬ ‫ګلبهار او جبل الرساج کې مرسته کړی او همدارنګه په‬ ‫لومړیو بستونو کې‪ ،‬رياستونه په دوميو بستونو کې مسلکي‬ ‫نغلو او ماهیپر کې هم د بریښنا موجودې اندازې ته ښه‬ ‫کدر په درېيمو او څلورمو بستونو کې) (ج) د مدیریتي‬ ‫والی ورکوي‪ .‬دغه پروژه درې برخې لري‪ :‬د ویش د سیستم‬ ‫ستاژ پروګرام (د) دملکي مامورينو روزنه او (ه) د پروژې‬ ‫رغونه‪ ،‬د ترانسمیشنونو رغونه‪ ،‬د نغلو او ماهیپر د بریښنا‬ ‫مدیریت‪ ،‬څارنه او ارزونه‪ .‬دغې پروژې د ‪ ۲۰۱۲‬میالدي‬ ‫د تولید له دستګاوو رسه یو ځای او د اوبو او انرژۍ وزارت‬ ‫کال د جنوري له میاشتې په فعالیت پیل کړی دی‪ ،‬چې‬ ‫رسه د اداري ظرفیت لوړولو او د پروژې د تنظیم له پاره‬ ‫تطبیقوونکې ادارې يې د مالیې وزارت او د ملکي خدمتونو‬ ‫د مرستو برابرول‪.‬‬ ‫او اداري اصالحاتو خپلواک کمیسیون دي‪.‬‬ ‫ ددې پروژې له خوا ‪ ۴۹۵‬کیلو مرته د بریښنا ویشلو‬ ‫ د کرنې‪ ،‬اوبو لګولو او مالدارۍ وزارت او د مخابراتو‬ ‫کیبل غځول شوی او یا هم رغول شوی دی‪ .‬ټول ‪۲۴۶۶۷‬‬ ‫او معلومايت ټکنالوژۍ وزارتونه د ددوو داسې وزارتونو‬ ‫امپیره په چاریکار‪ ،‬ګلبهار او جبل الرساج کې نصب شوي او‬ ‫په توګه وپیژندل شول‪ ،‬چې ویې کړای شول دظرفیت د‬ ‫همدارنګه ‪ ۱۷۲۰۹‬امپیره په پلخمري کې هم نصب شوي‬ ‫رامینځته کولو په برخه کې د اصالحاتو د تطبیق او پيل‬ ‫دي‪ .‬دغې پروژې د اوبو او انرژۍ وزارت رسه د انرژۍ سپام‬ ‫کولو له پاره د کتنې وړ تجربه لرونکي کارکوونکي استخدام‬ ‫د یو واحد له الرې د بریښنا د انرژۍ په سپام کې مرسته‬ ‫کړي‪ .‬د کانونو او ټولنیزو چارو وزارتونه هم په دې لړ کې‬ ‫کړې ده‪ .‬د بریښنا د سپام د پوهاوي او خرباوي یو پروګرام د‬ ‫وپیژندل شول او یو شمیر نوریې دوړاندیزونو دپرمختیا په‬ ‫‪ ۲۰۱۴‬میالدي کال د جوالی په میاشت کې بشپړ شوی دی‪.‬‬ ‫بیالبیلو پړاوونو کې واقع دي‪ .‬د ملکي برخې د لوړ رتبه‬ ‫همدارنګه له انرژی څخه د مثبتې سپام درې پروګرامونه‬ ‫کارکوونکو د استخدام کار‪ ،‬چې د ظرفیت د رامینخته کولو‬ ‫هم بشپړشوي دی‪ .‬دغه پروګرامونه د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال د‬ ‫د پروګرام له خوا متویلیږي‪ ،‬دوام لري او په اوس وخت کې‬ ‫جون په میاشت کې بیا ورغول شول او د پروژې موده یې‬ ‫ټول ‪۹۹‬فعال بستونه د مدیرانو په سطحه ‪ ،‬او له ‪ ۱۰۰‬څخه‬ ‫د ‪ ۲۰۱۷‬میالدي کال دمی تر ‪ ۳۱‬نیټې پورې متدید او اوږده‬ ‫کړه او ددې پروژې د کارونو د بشپړولو په موخه یې ‪۱۵‬‬ ‫پروژې تر پوښښ الندې سیمو کې کرنيز محصوالت د اوبو‬ ‫لکه د جرمونو قانون‪ ،‬مدين قانون‪ ،‬تجارتی قانون او کورنۍ‬ ‫زیات د استخدام په بیالبیلو پړاوونو کې بستونه متویلیږي‬ ‫له ګټورې کارونې رسه زیاتوالی ومومي‪.‬‬ ‫قانون په برخو کې په مرص کې د قاضیانو د زده کړې په‬ ‫‪ .‬د ظرفیت د لوړولو پروګرام همدارنګه د سالکارانو‬ ‫میلیونه ډالره اضايف پورونه برابر کړل‪.‬‬ ‫ د غنمو او نورو غله جاتو د تولید لپاره د ځمکې تولیدي‬ ‫انستیتوت کې تر زده کړې الندې دي‪ .‬د سرتې محکمې د‬ ‫د معاشونو د ورکړې هامهنګي‪ ،‬چې د نړیوال بانک په‬ ‫وړتيا تر ‪ ۱۵‬سلنې لوړه شوې ده‪ .‬د غنمو او نورو غله‬ ‫اداري او معلومايت مرکز او د دوو والیتي مرکزونو د جوړولو‬ ‫الرښوونه د مرسته کوونکو له خوا متویلیږي‪ ،‬هڅوي‪.‬‬ ‫د افغانستان د عامه خدمتونو د‬ ‫جاتو لپاره د اوبو تولیدي کچه ‪ ۱۰‬سلنه لوړه شوې‪ ،‬په‬ ‫ودانیز کار بشپړ شوی دی‪.‬‬ ‫اسانولو لپاره د ظرفیت لوړولو پروژه‬ ‫داسې حال کې چې خړوبې شوې ساحې تر ‪ ۱۰‬سلنه پورې‬ ‫ د جرمونو د دستورالعمل قانون او ځینې نور قوانین‬ ‫زیاتوالی ښیي‪ .‬داوبو درسچینو د رغاونې کار‪ ،‬له پام وړ‬ ‫چاپ شوي او د اړوندو بنسټونو په واک کې ورکړل شوی‬ ‫‪۱۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫دي‪ .‬د سرتې محکمې او لویې څارنوالۍ له خوا پنځه‬ ‫هدفونو څخه لوړ‪ ،‬په غوره کیفیت او په هغو پیسو چې‬ ‫ددې پروژې له پاره اختصاص شوې وې ‪ ،‬پخپل وخت رسته‬ ‫حقوقي کتابتونونه پرانستل شوي دي‪.‬‬ ‫پرنتايجو والړ د ظرفيت د لوړاوي پروګرام په اصل کې‬ ‫ظرفيت جوړونه‪ ،‬د بنسټونو پرمختيا او پروژه راوړل‪،‬‬ ‫رسیدلی دی‪ .‬تر نن ورځې پورې داوبو لګولو ‪ ۱۰۰‬رسچینې‬ ‫د غوره شويو سکټوري وزارتونو د پياوړتيا په موخه په‬ ‫( زیاتره عنعنوي) رغول شوي دي‪ ،‬چې په مجموعي ډول‬ ‫په کرونده کې د اوبو د تنظیم پروژه‬ ‫عامه چارو کې اصالحات او سمون دى‪ ،‬تر څو وکړاى يش‬ ‫یې ‪ ۱۹۰۰‬هکټاره ځمکه ترخپل پوښښ الندې راوستې ده‪.‬‬ ‫‪ ۲۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫خپله پرمختيايي بودجه په ښه ډول ولګوئ او د سوداګريز‬ ‫ د اوبو لګولو د ‪ ۱۷۵‬مرکزونو او رسچینو د رامنیځته کولو‬ ‫وسايلو پروسه يا طى مراحل کول اسانه او ساده کړي او‬ ‫کار بشپړشوی دی‪ .‬د اوبو لګولو دغه مرکزونه او رسچینې‬ ‫دغه ازمايښتي پروژه داسې طرحه شوې چې په پنځو‬ ‫په ترڅ کې يې افغان وګړو ته چټک او کيفيت لرونکي‬ ‫د میر آب د عنعنوي سیستم په اساس تنظیم شوی ( چې‬ ‫سيمو کې (مرکزي‪ ،‬ختیځ‪ ،‬سوېل لویدیځ‪ ،‬شامل ختیځ او‬ ‫خدمتونه وړاندې کړي‪ .‬پرنتيجو والړ د ظرفيت د لوړاوي‬ ‫په هغه کې یو تن دې ته ګومارل کیږي‪ ،‬څو د اوبو جریان‬ ‫شامل) د اوبو د رسچینو‪ ،‬چې ‪۱۰۰۰۰‬هکتاره ځمکه په پکې‬ ‫پروګرام حساب ورکول او دنتايجو پربنسټ د اصالحاتو‬ ‫کنرتول کړي) چې هغه د چارو د تنظیم او پرمخبیولو‬ ‫شاملېږي‪ ،‬د مديريت مالتړ کوي‪ .‬په پام کې ده چې د دې‬ ‫او سمونو په معريف کولو رسه په سکټوري وزارتونو کې‬ ‫مسوولیت هم په غاړه اخيل‪.‬‬ ‫پايلې‬ ‫‪/35‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫په کابل ښارکې د ښاري ترانسپوت د ښه والي پروژې‬ ‫په کابل کې یو شمیر کار کسبونه رامینځته کړي دي‬ ‫ • شاوخوا ‪ ۲۰۰‬کار کسبونه د سرک جوړولو د یوې پروژې له خوا‪ ،‬چې د دهبوري سرک د کابل له‬ ‫دارالمان سره نښلوي‪ ،‬رامینځته شوي دي‪ .‬ددې پروژې په بشپړیدوسره به موږ د یوه پلن او روښانه‬ ‫سرک جوړولو لیدونکي و اوسو‪ ،‬چې پلې الرې او سرپټې ویالې به ولري‪.‬‬ ‫ • په کابل ښار کې د ښاري ترانسپورټ د ښه والي پروژه‪ ،‬چې د کابل ښاروالۍ له خوا ترسره کیږي‪ ،‬داسې‬ ‫پروژه ده‪ ،‬چې په نړیوال معیار او سټنډرډ برابر سرکونه جوړوي‪ ،‬ترڅو د ترافیک بهیر ښه والی ومومي‪.‬‬ ‫ • په کابل ښار کې د ښاري ترانسپورټ د ښه والي پروژې څخه د افغانستان بیارغونې صندوق مالتړ اړوند‬ ‫فعالیتونو له بستې څخه په استفاده ترانسپورتي خدمتونو د ښه والي په موخه ترسره کیږي‪ ،‬ترڅو د کابل‬ ‫س‬ ‫ښاروالۍ ظرفیتونه لوړ شي‪.‬‬ ‫میر وزیري‪ ،‬چې ‪ ۴۳‬کلن دی‪ ،‬خوښ دی چې په هغو شاوخوا‬ ‫‪ ۲۰۰‬تنو وګړو کې دی‪ ،‬چې د کابل په لویدیز کې د رسک‬ ‫د بیارغونې پروژې کې استخدام شوی دی‪ .‬رسه له دې چې‬ ‫نوموړي د تیرې یوې لسیزې څخه زیاته موده کې د جنوب‬ ‫ختیځ والیت پکتیا د رسک جوړولو په پروژو کې کار کاوه‪ ،‬خو کله چې کابل ته‬ ‫راغلی‪ ،‬بې کاره و‪ ،‬ترڅو چې په دې پروژه کې کار ته شامل شوی دی‪.‬‬ ‫ سمیر وایي‪« :‬زه یوه میرمن او یوولس اوالده لرم‪ .‬هغه وخت چې زه بې کاره وم‬ ‫له سپام کړو پیسو څخه مې لګولې‪ .‬زه مجبور وم چې د یو مودې له پاره اقتصادي‬ ‫ستونزې او مشکالت وزغمم» نوموړي زیاته کړه‪« :‬اوس د میاشتې ‪ ۳۵۰‬ډالره له‬ ‫همدې پروژې څخه اخلم» د سمیر دوینا په اساس دده ترالس الندې کسانوته‬ ‫دورځې دوه وخته ډوډۍ او ‪ ۳۵۰‬افغانۍ (له ‪ ۶‬ډالرو لږ څه زیات) ورکول کیږي‪.‬‬ ‫ سمیر د کار کسب د فرصتونو په رامینځته کولو کې ددغسې پرژوونډه او نقش‬ ‫مهم ګڼي‪« :‬که دغسې پروژې نه وې‪ ،‬ډیر خلک بې کاره پاتې کیږي‪ ،‬چې دا په ټوله‬ ‫کې د بې کارانو شمیرزیاتوي»‬ ‫“‬ ‫ دغه پروژه چې سمیر پکې د رسپرست او د کاري ډلې د مرش په توګه کار کوي‪،‬‬ ‫په کابل ښار کې د ښاري ترانسپورت د ښه وايل د پروژې یوه برخه ده‪ .‬په کابل ښار‬ ‫کې د ښاري ترانسپورت د ښه وايل پروژه د کابل ښاروالۍ له خوا تررسه کیږي‪ ،‬او‬ ‫ زیاتره ادارې ددې رسک په اوږدو کې واقعې‬ ‫ د دې پروژې په بشپړیدو رسه به پالزمینه(پایتخت) درې نور داسې رسکونه‬ ‫ولري‪ ،‬چې په نړیوال معیار او سټنډرډ جوړیږي او دغسې د معیاري رسکونو‬ ‫د هغې لګښت د افغانستان د بیارغونې صندوق له خوا برابریږي‪ ۹۰،۵ .‬میلونه‬ ‫شمیر پنځو ته زیاتیږي‪.‬‬ ‫ډالره وړیا مرسته په کابل ښار کې د ښاري ترانسپورت د ښه وايل پروژې د موخو‬ ‫ د پل رسخ په څلور الرې کې موظف پولیس ترافیک یوافرس احمد صمیم‬ ‫وویل‪« :‬دغه رسکونه به د جادې د پراختیا څراغونه‪ ،‬د بریښنا ستنې‪ ،‬د رسک‬ ‫او هدفونو د تطبیق له پاره تخصیص ورکړل شوی‪ ،‬ترڅو چې اړوندو فعالیتونو له‬ ‫ټولګې او بستې څخه په استفاده د کابل ښاروالۍ ظرفیتونه لوړيش‪.‬‬ ‫دی‪ ،‬کله چې رسکونه پراخه وي ‪ ،‬معیارونه او‬ ‫پرمخ ترافیکي کرښې او نښې نښانې او رسپټي ویالې ولري‪ ،‬وسایطو د وزن‬ ‫د برداشت ظرفیت به هم ولري‪ ،‬او تر ټولو مهمه دا چې رسکونه د ترافیک‬ ‫غوښتنو ته په پاملرنه جوړیږي»‪.‬‬ ‫رسکونه په نړیوالو معیارونو او سټنډرډونو جوړیږي‬ ‫د ‪ ۴۵‬کلن زکریا په وینا‪ ،‬چې په کابل ښارکې د ښاري ترانسپورت د ښه وايل په‬ ‫سټنډرډونه پکې رعایت يش‪ ،‬خلک کولی يش د‬ ‫ترافیکو په ګڼه ګوڼه کې له بند پاتې کیدو پرته‪،‬‬ ‫”‬ ‫ نوموړي دخپلو خربو په دوام زیاته کړه‪« :‬ددې پروژې د کار په پای ته رسیدو‬ ‫پروژه کې ګومارل شوی دی‪ ،‬د رسکونو بیارغونه د ‪ ۲۰۱۴‬میالدي کال د اپریل‬ ‫رسه به دښار ددې برخې په ترافیکو پورې اړوند ستونزې او مشکالت له منځه والړ‬ ‫په میاشت کې پیل شوی او سږکال به کړه بشپړه يش‪ .‬په دې ټاکل شوې موده‬ ‫يش‪ .‬تاسې د ترافیکو دروند بهیر دا نن چې د جمعې ورځ ده‪ ،‬ګورئ‪ .‬ډیرې عامه‬ ‫ادارې‪ ،‬روغتونونه‪ ،‬وزارتونه‪ ،‬د پارملان ودانۍ او نورې زیات شمیر ادارې‪ ،‬د همدې‬ ‫رسک په اوږدو کې واقع دي‪ ،‬کله چې رسکونه پراخه وي‪ ،‬معیار او سټنډرډونه پکې‬ ‫کې به ټول ‪ ۳،۳‬کیلو مرته رسک‪ ،‬چې دهبوري له داراالمان رسه نښلوي‪ ،‬قیر‬ ‫کړای يش‪ .‬محمد زکریا په دې اړه داسې څرګنده کړه‪« :‬دلومړي‪ ،‬دویم او‬ ‫دریم رسک اوږدوالی په ترتیب رسه ‪ ۱۴۰۰‬مرته‪ ۹۰۶ ،‬مرته او ‪ ۱۰۰۰‬مرته دی‪.‬‬ ‫چیرته چې غواړي پخپل وخت ورسیږي‪.‬‬ ‫په پام کې نیول شوي وي‪ ،‬خلک به وکوالی يش د ترافیکو په ګڼه ګوڼه کې له بند‬ ‫رسبیره پردې د لومړي رسک پراخوالی ‪ ۱۵‬مرته‪ ،‬دویم ‪ ۲۰‬مرته او دریم ‪۱۴‬‬ ‫پاتې کیدو پرته‪ ،‬هغه ځای ته چې غواړي پخپل وخت ورسیږي»‪.‬‬ ‫مرته دی»‪ .‬د نوموړي په وینا‪ :‬پلې الرې به له ‪ ۱،۵‬مرت څخه تر ‪ ۶‬مرتو پورې‬ ‫–احمد صمیم‪ ،‬د پل رسخ څلور الرې ترافیک پولیس‬ ‫په متفاوتو اندازو جوړې يش‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/37‬‬ ‫‪ ۳۶/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫همکارۍ په ‪ ۱۳‬کوڅو کې ایښودل شوي دي او په عین‬ ‫سیمو څخه مالتړ کوي چې ددې پروژې په دوه کیلومرتي‬ ‫حال کې په ډیرو کوڅو کې دجامدو کثافاتو راټولونه فعاله‬ ‫ساحه کې (‪ )COI‬د بریښنا د لیږد ‪ 1000 – CASA‬کې‬ ‫ده‪ .‬اجرایي کارونه دنارینه وګړو له پاره د ‪ ۶۷۰۴۵۶‬مؤقتو‬ ‫وجود لري‪ .‬داسې ښکاري چی شاوخوا ‪ ۷۰۰‬سیمې په ‪۲۳‬‬ ‫‪.‬‬ ‫سبب شوي دي‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫کاري ورځو درامینڅته کولو‬ ‫ولسوالیو په شپږو والیتونو کی شته دی چی هلته ‪۱۲۵۰۰۰‬‬ ‫کورنۍ په دی ساحو کې د (‪ )COI‬په تطبیق کې شته دی‬ ‫په کابل ښار کې د ښاري ترانسپورت د‬ ‫ددی پروژې د تطبیق د اوږدې سیمې کې او همدارنګه‬ ‫په لوړو خطرونو کې ‪ ،‬یوه نسبی انعطاف موندنه د کار او‬ ‫ښه کولو پروژه‬ ‫د ډیرو سیمو د پروژې د تطبیق له ساحی څخه بهر په پام‬ ‫‪ ۹۰،۵‬میلیون ډالره وړيا مرسته‬ ‫کی ونیول شی‪.‬‬ ‫دغه پروژه دکابل ښار په ځينو رسکونو کې دترافيک جريان‬ ‫پيداکولو او دحالت دښه کولو له پاره رامينځته شوې ده‪.‬‬ ‫د کابل ښاروالۍ پرمختيايي او انکشايف‬ ‫دا پروژه د واټونو د سیستم او د کابل ښاروالۍله پاره‬ ‫پروګرام‬ ‫د تخنیکی مرستو تیارول دي چي په ځانګړو سیمو کې‬ ‫‪ ۱۱۰‬میلیون ډالر وړيا مرسته‬ ‫متمرکز کیږی‪.‬د کابل په کلیدی واټونو د یو بل رسه د تړل‬ ‫کیدو وضعیت او حالت ښه شوی دی‪ ،‬او کابل هر اړخیز‬ ‫د کابل شاروالی د پروژې د تطبیق مسوولیت په غاړه‬ ‫شوی دی همدارنګه د تخنیکي او زده کړو مرستی به ورو‬ ‫لري‪ ،‬د پروژې موخې او هدفونه عبارت دی له ‪ )i( :‬د‬ ‫ورو د کابل شاروالی د نړیوالو منل شوو فعالیتونو له الرې‬ ‫ښار په مشخصو برخو کې د شاروالی اساسی خدمتونو‬ ‫د پالن کونکی او تطبیق کوونکی په یوه عرصی بنسټ‬ ‫ته د الرسسی زیاتوالی ¸(‪ )ii‬د کابل د شاروالی د مالی‬ ‫باندی واړوی‪ .‬د کابل ښاروايل به د دې پروژې او د هغه د‬ ‫مدیریت د سیستم بیا طرح کول‪ )iii(،‬د قانونی بيړنيو او‬ ‫تدارکاتو او مالی مدیریت په خپله غاړه ولري‪.‬‬ ‫اضطراری حالتونو په را څرګندیدو رسه د لومړنیو اقداماتو‬ ‫ د پروژې انکشايف موخو په تر السه کولو کې پرمختګونه‬ ‫الرې چارې‪.‬‬ ‫د الندې شاخصونو له الرې سنجش او ارزیايب کیږی‪( :‬الف)‬ ‫ داسې هيله او توقع کيږي چې دا پروژه دبرشي پرمختيا‬ ‫د ترافیکو د وړتیاو لوړول د منځنۍ اندازی چټکتیا د ګڼه‬ ‫او سوکالۍ مرستې له ‪ ٧٠٠٠٠٠‬تنو څخه زياتو وګړو ته‬ ‫ګوڼې د حالت څخه په غیر حالت کې ارزیايب يش‪( .‬ب)‬ ‫دشاوخوا ‪ ١٨٠٠‬هکټاره شخيص ځمکو ته دخدمتونو‬ ‫خلک د ( پروژې په ‪ ۵۰‬مرتو ساحه کې ) د کال په ټولو‬ ‫په وړاندې کولو رسه وليږدوي‪ .‬درسک جوړولو او کابل‬ ‫هره ورځ نږدی ‪ ۷۰۰۰۰۰‬نقلیه وسیلې‬ ‫فصلونو کې واټونو ته الرسسی ولري‪( .‬ج) د ګڼه ګوڼې‬ ‫ښاروالۍ دتنظيف رياستونو ته برابر شويو وسايلو رسه د‬ ‫په کابل ښار کې تګ راتګ کوی‪ ،‬چې‬ ‫لرونکو واټونو شبکه به مناسب حالت ولري‪.‬‬ ‫هوا د ککړتيا په وړاندې مبارزه کوي‪ ،‬د خدمتونو وړاندې‬ ‫دا په ښار کې د ترافیکو د ګڼه ګوڼې‬ ‫سبب ګرځي‪ .‬کابل ښاروالۍ د یو لړ‬ ‫ لومړنی فعالیتونه د ساختامنی کارونو درسوې طرحې‬ ‫کولو او ښاري چاپرييال ته ښه واىل ورکوي‪ .‬په عني حال‬ ‫کړنو په تررسه کولو رسه هڅه کوي‪،‬‬ ‫ د دوهم برخې موخه‪ ،‬په کلیو کی د ارامی او هوسایی‬ ‫له پاره دکليو رشيکول دی چی د لیږد د پروژې کاسا‪١٠٠٠-‬‬ ‫د منځنۍ آسیا څخه د آسیا جنوب ته د‬ ‫او تدارک دکتنې په ګډون‪ ،‬چې دپروژې دچمتو والی په‬ ‫کې حاميتي پروژې په دښاروالۍ دمايل مديريت دښه‬ ‫چې دې ستونزې ته رسیدنه وکړي‪ .‬دغه‬ ‫بهیر کې پیل شوي وو‪ .‬د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال دجوالی له‬ ‫واىل له پاره دپروګرا م جوړولو ظرفيت او وړتيا هم شتون‬ ‫کړنې د ترافیکو د بهیر د ښه وايل په‬ ‫الره کې‪ ،‬چې پکې د پراخو رسکونو او‬ ‫د هغه سیمو تیریږي‪ .‬دا سوکايل او هوساینه د سیمی د‬ ‫بریښنا د لیږد سیمه يیز پروګرام – ‪۱۰۰۰‬‬ ‫‪ ۱۵‬نیټې راهیسې دودانیزو کارونو دوه قراردادونه لومړۍ‬ ‫ولري‪ .‬کله چې دغه پالن بشپړشو دکابل ښاروالۍ دکاري‬ ‫پارکونو ښه والی شامل دی‪ ،‬په کابل‬ ‫خلکو د فرعی پروژو په طرح ‪ ،‬تطبیق ‪ ،‬ساتنی او څارنی‬ ‫(‪)CASA – CSP‬‬ ‫برخه ‪ ۱،۹۲‬کیلو مرته او ‪ ۲،۵۲‬کیلومرته دڅلورو ميل‬ ‫مرشوعيت اندازه هم پياوړي کيږي‪.‬‬ ‫ښارکې د ښاري ترانسپورت د ښه وايل‬ ‫پروژې له خوا تررسه شوي دي‪.‬‬ ‫کې تر رسه کوي‪.‬‬ ‫‪ ۴۰‬میلیون ډالر وړيا مرسته‬ ‫قراردادونو له جملې څخه داوطلبي ته ایښودل شوي وو‪،‬‬ ‫ د‪ ۲۰۱۴‬میالدي کال داپریل له ‪ ۱۱‬نیټې څخه چې‬ ‫ دریمه برخه‪ ،‬د پروژې له تطبیق څخه مالتړ دی‪ .‬په‬ ‫بشپړ شوي او رسک دترافیکو پرمخ پرانیستل شوی دی‪ .‬د‬ ‫دا پروګرام منظور شوی ‪ ۱۵،۲۱‬ډالر ورکړل شوي دي‪ .‬د‬ ‫دې برخه کې یوه فرعی برخه هم دریمګړي (‪ )TPM‬یا د‬ ‫د دې پروژې موخه اوهدف ددې پروژې په سیمه او‬ ‫دریم قرارداد کولو په برخه کې ‪ ۶۵‬سلنه پرمختګ شوی‬ ‫‪ ۳۱۳۸۸۵‬تنو په شمیر داسې وګړي شته‪ ،‬چې په مستقیم‬ ‫دریم له خوا څارنه ده‪ .‬د پروژې څلورمه برخه د پروژې د‬ ‫ساحه کې د بریښنا ‪ ،‬اقتصادی او ټولنیزو خدمتونو د‬ ‫دی‪ .‬اوڅلورم قرارداد هم ‪ ۱۰‬سلنه پرمخ تللی دی‪ .‬له‬ ‫ډول له پروژې ګټه اخيل (‪ ۴۰‬سلنه دهدف وړ شمیر ‪،‬‬ ‫اړیکو تامین او د خربتیا ورکول دي‪ .‬چې د پراخو اړیکو د‬ ‫الرسسی رامنځته کول دی‪ ،‬تر څو د خلکو په مالتړ رسه‬ ‫څلورو څخه دفوایدعامې دداوطلبۍ د دوو قرارد دادونو‬ ‫‪ ۱۰۲۹۹۵‬تنه اطرايف مخ پرودې سیمې او ‪ ۲۱۰۸۹۰‬اصيل‬ ‫فعالیتونو پروګرام او د معلوماتو رشیک کول له نورو خواو‬ ‫لیږد (‪ )– ۱۰۰۰CASA‬پروژه پياوړې شی‪.‬دا پروژه څلور‬ ‫له پاره د تدارک کار ‪ ۵‬او ‪ ۶‬برخې بشپړ شوی‪ .‬او دتررسه‬ ‫تګلوري) ‪ ۷۶۹۸۵‬تنه د زده کوونکو ‪ ،‬ښوونکو او دښوونځیو‬ ‫رسه په اړوند والیت کی متویلوي‪ .‬خربتیا ورکول هغه سیمو‬ ‫برخې لري‪:‬‬ ‫کیدو له پاره چمتو دی‪ .‬داتم قرارداد دطرحې امتی برخې‬ ‫او لوړو زده کړو دمؤسسو ‪ ،‬چې په پرمختللیو سیمو کې‬ ‫ته متوجه کیږی چی د پروژې په ساحه کې قرار لری‪.‬‬ ‫ په لومړۍ برخه کې‪ ،‬سیمه يیزې وړيا مرستې د فرعي‬ ‫دکتنې او څیړنې کار بشپړ شوی او د تدارک پروسه هم پیل‬ ‫واقع دي‪ ،‬یو شمیر کار کوونکو په ګډون داسې وګړي دي‪،‬‬ ‫ له مرکزی اسیا څخه جنوبی اسیا ته د انرژی د لیږد‬ ‫پروژو له پاره مالی وجوه مستقیامً د سیمو په واک کی‬ ‫شوې ده‪ .‬دا په داسې حال کې دي چې د اووم قرارد داد د‬ ‫چې په نامستقیم ډول ورڅخه ګټه اخيل ‪ .‬شاوخوا درې پر‬ ‫پروژه (‪ )CASA-CSP‬څخه د مالتړ کار د ‪1000 – CASA‬‬ ‫ورکول کیږي‪ ،‬تر څو بنسټیزې سیمه ایزه پروژې متویل‬ ‫اوومې برخې او د وزیرآباد د کانال طرحې کتنه او څیړنه د‬ ‫څلور برخې وګړي (‪۷۳‬سلنه ) چې له هغې څخه ګټه اخيل‬ ‫څخه به وروسته پیل يش‪ .‬د تطبیق د بهیر له پیل څخه‬ ‫کړي‪ .‬فرعی پروژو ته به د بریښنا په سکټورر لومړیتوب‬ ‫پرمختګ په حال کې ده‪.‬‬ ‫ښځې او ماشومان دي ‪ .‬شاوخوا ‪ ۱۱۳۰۰‬نیالګي دکلیو په‬ ‫وروسته هیله کیږي چې د ساحوي پروګرام (‪)CSP‬له هغو‬ ‫ورکړل شی‪،‬‬ ‫پايلې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫افغان بزګران له اصالح‬ ‫شویو تخمونوڅخه زیاته ګټه ترالسه کوي‬ ‫ • د غنمو له اصالح شویو تخمونو څخه ګټه اخیستنه او د هغوی عملي تولید ددې سبب شوی چې بزګران د بلخ‬ ‫په والیت کې د زیاتو حاصالتو د راټولو او اغیزناکو باغداري فعالیتونو له الرې زیاته ګټه وټه ترالسه کړي‪.‬‬ ‫ • د غنمو اصالح شویو تخمونو ته الس رسی د هغو پراخو فعالیتونو یوه نتیجه ده‪ ،‬چې د افغانستان کرنیزتولید‬ ‫د عواملو د پروژې له خوا ترسره کیږي‪ ،‬ترڅوپه هیواد کې د غنمو تولید او د هغه حاصل ورکول زیات شي‪.‬‬ ‫ • دغه پروژه د کرنې اوبو لګولواو مالدارۍ وزارت له خواتطبیق اوپلې کیږي او لګښتونه یې د افغانستان د‬ ‫پ‬ ‫بیارغونې صندوق له خوا تامینیږي‪.‬‬ ‫ه زړه پورې شامل (باد) او وریځ لرونکي آسامن د بزګرانو‬ ‫له پاره مناسبه او ښه ورځ برابره کړې ده‪ ،‬ترڅو چې په خپلو‬ ‫کروندو کې کار وکړي‪ .‬دوه څلویښت کلن بزګر محمد غني‪ ،‬چې‬ ‫له نورو بزګرانو رسه یو ځای د خپل الرښود تر نظر الندې د غنمو‬ ‫د کښت په کرونده کې‪ ،‬هلته چې د غنمو اصالح شوی تخم چې د «داراالمان‪»۰۷ -‬‬ ‫په نوم یادیږي‪ ،‬پکې کرل شوی دی‪ ،‬بې کاره واښه او بوټي ورڅخه راشکوي‪.‬‬ ‫ «د داراالمان‪ »۰۷-‬یو له هغوشپږو ډوله غنمو څخه دي‪ ،‬چې سږکال په خاصه‬ ‫پز فارم کې کرل شوي دي‪ .‬د اصالح شویو غنمو یو ډول دی‪ ،‬چې د زیړو میږیانو‬ ‫په وړاندې مقاومت لري او په یو هکټار ځمکه کې یې د حاصل ورکولو ظرفیت‬ ‫څلور ټنه دی‪ .‬دغه ډول ډير لږ د انسان له زنګنونو څخه لوړیږي‪ .‬دا مطلب غني‬ ‫په داسې حال کې چې پرخپله کرلې ځمکه کې په کار بوخت و‪ ،‬څرګند کړ‪.‬‬ ‫ «موږ شپه او ورځ زیار او زحمت وباسو‪ .‬له نېکه مرغه‪ ،‬چې اوس د بزګرانو‬ ‫حال د اصالح شویو تخمونو د رواجیدو له امله ښه شوی دی‪ ».‬دغه موضوع غني‪،‬‬ ‫چې له اتو کالو راهیسې د بلخ والیت د دهدادي ولسوالۍ په خاصه پز فارم کې‬ ‫کارکوي‪ ،‬څرګنده کړه‪.‬‬ ‫“‬ ‫ د خاصه پز فارم د کرنې‪ ،‬اوبو لګولو او مالدارۍ وزارت پورې مربوط دی‪.‬‬ ‫له اصالح شویو تخمونو څخه ډیرحاصالت‬ ‫په دې فارم کې اصيل تخمونه تولیدیږي‪ ،‬چې د ثبت شویو تخمونو په نسبت‬ ‫ اوس چې زه د کیفیت لرونکي ‬ ‫تیرکال خاصه پز فارم ‪ ۸۷،۵‬ټنه اصيل تخمونه تولید کړل‪ .‬حسام الدین رحیمي‪ ،‬چې‬ ‫څو برابره حاصل ورکوي‪ .‬دغه فارم د اصالح شویو تخمونو د تولید له شپږو‬ ‫‪ ۲۸‬کاله عمرلري او په بلخ کې د افغانستان د کرنیز تولید د عواملو د پروژې مدیر‬ ‫تشبثي فارمونوڅخه یو دی‪ .‬دغه تخمونه له اصيل تخمونو څخه تولیدوي‪ ،‬چې د‬ ‫دی‪ ،‬وایي‪« :‬اصالح شوي تخمونه د کروندو له زیاتو حاصالتو رسه غوره او حیايت‬ ‫افغانستان د کرنیزو څیړنو د ادارې له خوا تولیدیږي‪.‬‬ ‫مرسته ده» نوموړي همدارنګه وویل‪« :‬خاصه پز فارم له بزګرانو رسه د مرستې له‬ ‫پاره جوړ او رامینځته شوی دی او تریوې اندازې پورې دا فارم یو له هغو فارمونو‬ ‫ د اصالح شویو تخمونو د تولید تشبثي فارمونه‪ ،‬لکه خاصه پز فارم‪ ،‬دغه ثبت‬ ‫شوي تخمونه په ټول هیواد کې په ‪ ۱۰۲‬خصويص بنسټونو او مرکزونو پلوري‪ ،‬چې‬ ‫ اوبې کیفیته تخم په توپیر او فرق باندې ‬ ‫څخه دی‪ ،‬چې پکې څو ټنه اصالح شوي تخمونه تولیدیږي او د خصويص تشبثاتو‬ ‫له الرې اصالح شویو تخمونو ته پرمختیا او انکشاف ورکول کیږي او بیرته بازار ته‬ ‫هغوی هم له دغو تخمونو څخه‪ ،‬د تثبیت شویو یا تصدیق شویو تخمونو د تولید‬ ‫په موخه او هدف‪ ،‬چې د اصالح شویو تخمونو په نامه پیژندل کیږي‪ ،‬کار اخيل او‬ ‫بیا وروسته هغه پلوري او یا یې د ځایي بزګرانو ترمینځ ویيش‪.‬‬ ‫ ‬ ‫پوهیږم‪ ،‬هڅه او کوښښ کوم هغه څه‬ ‫ مې په دې برخه کې زده کړي‬ ‫راځي‪ ،‬چې وویشل يش‪ ».‬په دې فارم کې ژمني او اوړين نیالګي هم کرل کیږي‪.‬‬ ‫”‬ ‫ په دې ډول په افغانستان کې اوس هم ډیر بزګران د ټیټ کیفیت لرونکو‬ ‫ خاصه پز فارم‪ ،‬یوه پراخه ساحه‪ ،‬شاوخوا ‪ ۱۹۰‬هکټاره ځمکه نیولې ده‪ ،‬چې د‬ ‫تخمونو څخه استفاده کوي‪ .‬ډیر لږ حاصالت د بزګرانو ترمینځ د فقر د شتون‬ ‫مزاررشیف ښار په لویدیز کې واقع دی‪ .‬دا د افغانستان په شامل کې له موجودو‬ ‫او دوام المل ګرځیدلی دی‪ .‬هغه چا چې له اصالح شوی تخمونو څخه یې کار‬ ‫اخیستی دی‪ ،‬په خپلو حاصالتو کې یې هم توپیرلیدلی دی‪.‬‬ ‫ له خاصه پز فارم څخه د افغانستان د کرنیز تولید د عواملو د پروژې په فني‬ ‫فارمونو څخه یو فارم دی‪ ،‬چې د افغانستان د کرنیز تولید د عواملو د پروژې له‬ ‫خوا یې مالتړ کیږي او د کرنې اوبو لګولو او مالدارۍ وزارت له خوا تطبیق او‬ ‫عميل کیږي‪ .‬لګښتونه یې د افغانستان د بیارغونې صندوق له خوا تآمین او ورکول‬ ‫له نورو بزګرانو رسه رشیک کړم‪.‬‬ ‫او تخنیکي مالتړ رسبیره د بلخ په والیت کې د بزګرانو او د کرنې کار پوهانو‬ ‫کیږي‪.‬د افغانستان د کرنیز تولید د عواملو پروژې موخه او هدف د کرنې‪ ،‬اوبو‬ ‫(متخصصینو) ترمینځ د ظرفیت د رامینځته کولو پروګرامونه شته دی‪ .‬پنځه دیرش‬ ‫لګولو او مالدارۍ وزارت د ظرفیت پیاوړي کول او پراخول او د کرنیزو محصوالتو‬ ‫–لعل محمد‪ ،‬د خاصه پز فارم بزګر‬ ‫کلن بزګر لعل محمد‪ ،‬چې تر زده کړې الندې دی‪ ،‬وایي‪« :‬اوس زه بې کیفیته او‬ ‫د زیاتوايل په منظور د کرنیز تولید د عواملو د خوندیتوب او اعتبار له پاره د پانګې‬ ‫کیفیت لرونکو تخمونو ترمینځ په فرق او توپیر پوهیږم‪ ،‬نوهڅه او کوښښ کوم‪،‬‬ ‫اچونې زیاتوالی دی‪ .‬په ځانګړي توګه د اصالح شویو تخمونو د تولید په برخه کې‬ ‫هغه څه چې په دې برخه کې مې زده کړي دي له نورو بزګرانو رسه رشیک کړم‪».‬‬ ‫په دوامداره توګه هڅه‪ ،‬هلې ځلې او فعالیت کوي‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/41‬‬ ‫‪ ۴۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫ډېره لوړه وه چې په کلني پروګرام کې د پام وړ لوړوالی (د‬ ‫د بڼوالۍ او مالدارۍ ميل پروژه‬ ‫ټاکل شويو ‪ ۲۰۰۰۰‬قطعو په پرتله ‪ ۵۸۱۱۶‬قطعې) په ډاګه‬ ‫‪ ۱۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫کوي په دې برسیره‪ ،‬د باغدارۍ او مالدارۍ ميل پروژهپه‬ ‫نویو ډګرونو کې د پانګوالی څخه مالتړ ته دوام ورکوي‪ .‬پر‬ ‫دغه پروژه د ‪ ۲۰۱۳‬میالدي کال په جنوري میاشت کې د ‪۱۰۰‬‬ ‫نورو موضوعاتو برسیره‪ ،‬نوموړي پروژه د تولید په برخه‬ ‫میلیونه ډالرو په ارزښت‪ ،‬چې ‪ ۵۰‬میلیونه ډالره يې لومړنۍ‬ ‫کې په بریالی ډول معريف کړی ده‪ ،‬تر ‪.‬څو د ترکاري د ‪۹۰۰‬‬ ‫مرسته وه‪ ،‬پیل شوه‪ .‬دغه پروژه به په ټولیز ډول د باغدارې‬ ‫پروګرامونو څخه په ګټه اخیستنې او د لږ اندازه د شنه لوګي‬ ‫د حاصالتو او تولیداتو له ودې او د مالدارۍ د تولیداتو او‬ ‫څخه په کار اخیستلو رسه یی موده اوږده کړي‪ .‬په وچو‬ ‫حیواين روغتیا له ودې رسه مرسته وکړي‪ .‬دې موخې ته د‬ ‫ځمکو کې لکه چی پخوا ‪ ۱۲۴۰‬هکټاره د پستې باغونه په‬ ‫رسېدو لپاره تخنیکي سرتاتیژي د دودیزو خدمتونو وړاندې‬ ‫لوړ ډول رسه ( اګر چی هدف ‪ ۲۰۰‬هکټاره په پام کی نیول‬ ‫کول او د پرمختللو سیستمونو له الرې له پانګه اچونې څخه‬ ‫شوی وه) جوړ کړی ‪ .‬د بڼوالی عرصی کول د ‪ ۲۶‬هکټاره باغ‬ ‫مالتړ دی‪ .‬دغه پروژه درې برخې لري‪( :‬الف) د بڼوالۍ‬ ‫د لوړ او منځنۍ حجم په لرلو رسه رواج کړي‪.‬رسبريه پدې‬ ‫تولیدات‪( ،‬ب) د مالدارۍ تولیدات او د څارويو روغتیا‪( ،‬ج)‬ ‫دقوي خوړو ‪ ٥٠٠٠‬توليدوونکو خپلې بشپړې تجربې تررسه‬ ‫د پروګرام د پيل کولو مدیریت او تخنیکي مالتړ‪ .‬دغه چارې‬ ‫کړي دي‪ ،‬دا په داسې حال چې قطره يې اوبو لګونې په ‪٨٢٣‬‬ ‫به د ‪ ۲۳‬والیتونو په ‪ ۱۲۰‬ولسوالیو کې د وخت په تېرېدو او‬ ‫هکټاره ځمکه کې تررسه شوي دي او دمميزو دوچولو ‪٥٠‬‬ ‫د سیمې حالت ته په کتو رسه پيل يش‪.‬‬ ‫مخصويص خونې هم دمميزو دتوليدد کيفيت دښه کولو په‬ ‫ د پروژې موخه د بزګرانو لخوا د کرنيزو خدمتونو د‬ ‫موخه جوړې شوي دي‪.‬‬ ‫سیستم تدریجي تطبیق‪ ،‬له پانګه اچونې څخه مالتړ او د‬ ‫ د مالداری د ښه کیدو په اړوند د باغداری او مالداری‬ ‫پروژې د پام وړ بزګرانو لخوا د پرمختللو کرنيزو الرو چارو‬ ‫پروژه د کرنی اوبو لګولواومالداری وزارت د روغتیا په‬ ‫رواجول دي‪ .‬د بزګرانو لخوا د خدمتونو وړاندې کول د اړتیا‬ ‫ساتلو کې مرسته کوي‪ .‬دا مرستې د وترنرۍ د خدمتونو د‬ ‫وړ خدمتونو په ټاکنه کې د بزګرو د عميل ونډې اخیستلو‬ ‫زیاتوالی او پراختیا د وړاندی کولو له الری د سیمه يیزو‬ ‫د زیاتوايل لپاره الر هواروي‪ .‬دغه پروژه به د بزګرو لپاره د‬ ‫وترنری خصوصی ډلو له خوا د روغتیا ساتنی د زده کړو‬ ‫مخامخ مرستې کچه هم لوړه کړي‪ .‬له همدې کبله موخه‬ ‫د بڼوالۍ او مالدارۍ د ميل پروژې له‬ ‫الرې د بڼوالۍ د نویو الرو چارو معريف‬ ‫ماموریت پروګرام د ‪ ۱۶۸‬ساحوي خصويص واحدونو او د‬ ‫داده چې پایښت‪ ،‬اغیزمنتوب او پیاوړتیا وده وکړي‪.‬‬ ‫کول د تولیداتو او ساملو حاصالتو د‬ ‫‪ ۷۶‬وترنري والیتی کارکوونکو له خوا جوړ شو‪ .‬د تولید په‬ ‫ د بڼوالۍ او مالدارۍ د ميل پروژې موخه داده چې د‬ ‫تیارونکی په غیر مستقیمه توګه هڅول کیږی تر څو د‬ ‫زیاتوايل سبب ګرځي‪ .‬مثبتې نتیجې‬ ‫ لومړی برخه‪ :‬تخنیکی او مسلکی زده کړو ته د الرسسۍ‬ ‫ډګر‪ ،‬د پراختیا له پاره د پیغامونو په ورکولو رسه د ټکنالوژی‬ ‫دې پروژې د شپږو کلونو په وروستي پړاو کې الندې کلیدي‬ ‫زده کړو او تعلیامتو کیفیت ښه کړی تر څو‪ .‬وکولی شی په‬ ‫بزګران دې ته هڅوي چې له نویو الرو‬ ‫چارو څخه کار واخيل‪« .‬د چیله سیستم‬ ‫ښه والی‪ .‬د دې برخې بنسټ په دې والړ دی‪ ،‬چی په‬ ‫د غوټو او بستو په ویشلو رسه ‪ ۳۱۵۴۰‬ګټه اخیستونکو وګړو‬ ‫پایلې ترالسه شوي‪ ۹۷۵۰۰۰ :‬تنو د پام وړ بزګرانو ته د‬ ‫ښه توګه د کارورکونکو غوښتنو ته‪ ،‬چی د رشایطو لرونکو‬ ‫څخه د استفادې له امله‪ ،‬د لومړي ځل‬ ‫افغانستان کې یو ډیر شمیر سړی او ښځې د ‪ ۱۸‬او ‪ ۳۴‬په‬ ‫ته ( اګر چی موخه ‪ ۳۰۰۰۰۰‬ټاکل شوی ده) د ‪ ۱۹‬والیتونو‬ ‫مناسبې بڼوالۍ الرې چارې ښوول شوي چې هغوی زده‬ ‫کارګرانو په لټه کې دي او هم د دوی د عاید په زیاتوالی‬ ‫له پاره زموږ تاکونو ښه وده لرله‪ .‬دا‬ ‫عمرونو بیسواده او له مهارتونو بې برخې دي‪ .‬هغوی د کار‬ ‫په ‪١٣٨‬ولسواليوکې تر الس الندی نیول شوي دي‪.‬‬ ‫کړي او سمه ګټه يې ورځنې اخيستې‪ ۶۰۰۰ ،‬هکتاره بڼونه‬ ‫زما د خوښۍ سبب کیږي‪ ،‬چې زیار او‬ ‫کی مرستندوی واقع کیږي ‪ ،‬ځواب ورکړي‪.‬‬ ‫زحمت مې ښه نتیجه ورکوي «یو تن‬ ‫په آزاد بازار کې بی له کومې تیاری داخلیږی او د دندو د‬ ‫ د څارویو د روغتیا پروګرام طرح کول په لومړی پړاو کې‬ ‫په مستقیم او یا غیر مستقیم ډول بیا رغول شوي‪۸۰۰۰ ،‬‬ ‫ دریمه برخه‪ :‬د کار ‪،‬ټولنیزو چارو ‪ ،‬شهیدانو او معلولینو‬ ‫بڼوال چې په کرنه او بڼوالۍ کې شل‬ ‫موندلو او د عزمتن ژوند په تر رسه کولو باندی نه بریالی‬ ‫د مالت تبه ( بروسیلوسیس) ‪٣٤‬واليتونو په ‪ ۳۶۰‬ولسوالیو‬ ‫هکټاره نوي باغونه (د انګورو د باغونو په ګډون) له ‪۷۰‬‬ ‫کلنه تجربه لري‪.‬‬ ‫وزارت په کلیدی برخو کې‪ ،‬لکه‪ )۱( :‬تدارکات (‪ )۲‬مايل‬ ‫کیږی‪ .‬نو ځکه د دوی زیاتره ټولنیز ضد فعالیتونو ته الس‬ ‫کی متمرکز و‪ .‬ددې پروګرام له الرې ‪ ٧٨٢٠٠٠‬جوړې ځوان‬ ‫سلنې ژوندیو نیالګیو رسه جوړ شوي‪ ۸۰۰ ،‬هکټاره د چیلې‬ ‫مدیریت (‪ )۳‬د کار بازار معلومايت سیستمونه او د کار بازار‬ ‫اچوي‪ ،‬کیدای شی چې هغه په هیواد کی د نا امنی او بې‬ ‫غوايان (په ټول هيواد کې دموجود غوايانو ‪ ۲٠‬سلنه ) ‪٤،١‬‬ ‫تاکونه‪ ،‬په ‪ ۵۰۰‬هکټاره وچو ځمکو کې (دپستې نیالګي)‬ ‫څارنه او نظارت‪.‬‬ ‫ثباتی د زیاتوالی سبب شی‪.‬‬ ‫ميليونه پسونه او وزې (په ټول هيواد کې دموجودو پسونو‬ ‫کښینول شوي‪ ،‬د سبو د تولید ‪ ۲۰۰۰۰‬قطعې جوړې شوي‪ ،‬د‬ ‫ تراوسه پورې د ادغام کولو په بهري يا دمهارتونو دپرمختيا‬ ‫ دوهمه برخه‪ :‬د غیر رسمی زده کړو د کیفیت ښه والی‬ ‫او وزو ‪ ۲٠‬سلنه) واکسني شوي دي‪.‬‬ ‫پام وړ ‪ ۵۰‬سلنه بزګرانو د مالدارۍ په چارو کې الزم پیغامونه‬ ‫دعمومي رياست رسه دنتيجې دجاري پروګرام شاملولو کې‬ ‫او د کار بازار‪ .‬ددی برخې الندې به‪ ،‬د غیر رسمي تعلیامتو‬ ‫عميل کړي او تر پوښښ الندې ‪ ۷۵‬سلنه سیمو کې د بروسلوز‬ ‫پرمختګونه‪ ،‬چې داسې هيله او توقع کيږي‪ ،‬چې د ‪٢٠١٦‬‬ ‫او زده کړو برابرونکی تشویق او وهڅول شی‪ .‬که چیرې‬ ‫د ناروغۍ کچه راټیټه شوې ده‪.‬‬ ‫ميالدي کال دمى په مياشت کې به بشپړ يش‪ ،‬تررسه شوي‬ ‫د فارغانو د کارموندنې اندازه له پیش بینی شوو معیارونو‬ ‫په افغانستان کې په غیر رسمی توګه د‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۴‬کال د اګست پورې یادې پروژې پر ‪ ۷۸۸۶‬هکټاره‬ ‫دي‪ .‬دچاپیریالی او ټولنیزو برخو ارزونه او همدارنګه له‬ ‫رسه برابر وي‪ .‬ددی فعالیت دلیل دا دی‪ ،‬چی هڅونې په‬ ‫مهارتونو او کارموندلو د زده کړو پروژه‬ ‫ځمکه د باغونو جوړول (په داسې حال کې چې ټاکل شوې‬ ‫دې پروژې څخه دهیلو او توقعاتو دمطالعې چارې بشپړې‬ ‫مستقیمه توګه د کار د بازار په پایلو پورې تړيل وي‪ ،‬چی‬ ‫‪ ۱۵‬میلیون ډالر وړيا مرسته‬ ‫هدف ‪ ۲۰۰۰‬هکتاره و) متویل کړي دي‪ ،‬چې ‪ ۳۴‬سلنه يې په‬ ‫شوي دي‪ .‬دپرمختیا دبهیر دتصدیق له پاره دلسو کاري‬ ‫د کار ورکوونکو د هڅیدنې سبب کیږي‪ ،‬تر څو فارغانو ته‬ ‫نویو والیتونو کې دي‪ .‬همدارنګه د باغونو د اصالح په برخه‬ ‫لومړیتوبونو دمعلومولو په هکله دمشوريت بحثونو او خربو‬ ‫کار یا دنده په فعاالنه توګه ولټوي ‪ .‬په دی برسیره ددی‬ ‫ددې پروژې موخه د کارموندنی د وړتیا لوړول‪ ،‬همدارنګه‬ ‫کې هم د پام وړ السته راوړنې ليدل کېږي‪ .‬دا چې ‪۷۰۰۰۰‬‬ ‫اترو کار په دې وروستیو کې رسته رسیدلی دی‪ .‬دهمکارۍ‬ ‫فعالیتونو بنسټ دادی چی د کار بازار پایلې ( عاید او کار)‬ ‫د نارینه او ښځو د پاره لوړ عاید په کلیوالو او نیمه کلیوايل‬ ‫هکتاره ځمکه اصالح شوې ده‪ ،‬په داسې حال کې چې‬ ‫د امتیازونو ورکولو له پاره منونی(بیلګی) او کړنالره تربیا‬ ‫نه شی کیدای ښه شی‪ ،‬مګر دا چې غیر رسمی تعلیامتو او‬ ‫سیمو کې په غیر رسمی توګه د مهارتونو د زده کړو په‬ ‫ټاکل شوی هدف یوازې ‪ ۶۰۰۰‬هکتاره و‪ .‬رسبیره پر دې‪ ،‬د‬ ‫کتنې الندې نیول شوې ده‪.‬‬ ‫زده کړو کیفیت ښه يش‪ .‬نو ځکه د تعلیامتو او زده کړو‬ ‫واسطه برابرول دي‪ .‬دا پروژه درې برخې لري‪:‬‬ ‫سبزيجاتو د کښت د مالتړ پروګرام د ګټه اخيستونکو تقاضا‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪ ۴۲/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫او داړوندو ‪٩‬وزارتونو تربودجې النتدې دټولو فعاليتونو او‬ ‫عملياتو خپلواکې باکيفيته لوړى کتنې او بررسۍ دپروژې‬ ‫د عامه مايل چارو اصالح او سمون‪:‬‬ ‫‪ ۷۳‬میلیون ډالر وړيا مرسته‬ ‫دمودې په اوږدو کې تررسه يش‪ .‬همدارنګه به د عامه‬ ‫محاسباتو د کمیټې د غړو زده کړو متویل هم ويش‪.‬‬ ‫ددې پروژې موخې څارنې د تدارکاتو د اغیزمنو جوړښتونو‬ ‫ د‪ -‬د اصالحاتو مدیریت‪ :‬د تخنیکي همکاري او د‬ ‫خزانه داري او د مايل تفتیش د سیستمونو دکنرتول د مالی‬ ‫معیارونو په اړوند د الرې د نقشې د رپورټ ورکولو څارنو‬ ‫چارو د سامل مدیریت او څارنېلهمعیارونو رسه سم ‪ ،‬د‬ ‫څخه د مالتړ له پاره د عامه مالی چارو ‪ ،‬همدارنګه په‬ ‫رپورټ ورکولو او کنرتول په وسيله دمايل چارو دمديريت‬ ‫وزارت کې به د برشي مدیریت د اصالح او سمون له پاره‬ ‫وړتيا څخه عبارت دى‪.‬‬ ‫مالتړ او مرسته وکړل يش‪.‬‬ ‫دا پروژه له دې الندې الندې برخو څخه عبارت ده‪:‬‬ ‫ تراوسه پورې په افغانستان کې دمايل مدیریت له پاره‬ ‫ الف‪ -‬د تدارکايت اصالحاتو خدمتونه او د تدارکاتو یو‬ ‫د حقوقي چوکاټ رامینځته کولو په برخه کې پرمختګونه‬ ‫اسانتیا ورکوونکی سالکار‪ :‬له کارکوونکو څخه د متمرکزې‬ ‫تررسه شوي دي‪ ،‬اوس دافغانستان دولت کولی يش د درک‬ ‫څارنې له پاره اړونده وزارتونو ته د کارکوونکو لیږل‪ .‬په‬ ‫اوپوهیدنې وړ بودیجه په منظمه او رڼه (شفافه) الره‬ ‫اوسنی حال کې د مالیی وزارت د پالیسۍ مشاورین ‪ ،‬د‬ ‫تصویب کړي‪.‬دافغانستان په حکومت دمايل معلوماتو د‬ ‫یوه سیستم په د تدارکاتی سیستم د مدیریت د انکشاف‬ ‫ادغام یو سیستم تر اجراء الندې دی‪.‬‬ ‫او تطبیق په حال کی دی و د تدارکاتو اړوند د زده کړو په‬ ‫ له دغو پرمختګونو څخه السته راغلې نتيجې عبارت دي‬ ‫یوه پروګرام لګیا دي او هم په پایتخت او والیتونو کې د‬ ‫له‪( :‬الف) اوس ټولې معاملې ‪ ،‬چې دبوديجې په چوکاټ‬ ‫ټولو وزارتونو له پاره به د زده کړو د پروګرام پراخولو ته به‬ ‫کې رسته رسيږي‪ ،‬دافغانستان دمايل معلوماتو دسيستم له‬ ‫دوام ورکړي‪.‬‬ ‫الرې داتومات يا خپل کاري کنرتول څخه ګټې اخيستنې‬ ‫ ب‪ -‬د مايل چارو مدیریت د سمون له پاره کړنې‬ ‫تررسه کيږي‪( .‬ب) دمرکزي حکومت مياشتنې مايل رپوټونه‬ ‫(اقدامات)‪ :‬د د همکارۍ د پالیسۍ څخه له مالتړ رسه د‬ ‫چاپيږي او عمليايت واحدونه کوىل يش چې دخپلو بوديجيوي‬ ‫خزاینو د ریاست له پاره ‪ ،‬د باکیفیته کړنو د تامین له پاره‪،‬‬ ‫اجراتو نوي رپوټونه دافغانستان دمايل معلوماتو دسيستم‬ ‫او ددی کړنو د رسارسی کولو له پاره د مايل خدمتونو په‬ ‫له الرې هر وخت چې وغواړي برابر کړي‪( .‬ج) تفتيش شوي‬ ‫کارکوونکو باندی به متمرکز وی‪ .‬په افغانستان کی د مالی‬ ‫مايل رپوټونه‪ ،‬دحکومت کلني لګښتونه د(قطعيه) دعامه‬ ‫چارو د مدیریت او معلوماتی سیستم (‪ )AFMIS‬پراختیا‬ ‫مايل چارو دمديريت دقانون په اساس په شپږو مياشتو کې‬ ‫به والیاتو ته د مالی چارو د پاره وشی‪ .‬د اړوندو وزارتونو‬ ‫د مايل کال له پاى ته رسيدو څخه وروسته پارملان ته سپارل‬ ‫د مالتړ د پاره د سیستمونو د انکشاف له پاره تری مالتړ‬ ‫کيږي‪ .‬او (د) ددولت ‪ ٤٥٠٠٠٠‬تنه کارکوونکي دمعاشونو‬ ‫کیږي‪ .‬د مايل مدیریتونو په کړنو کی د وړتیاو د لوړولو له‬ ‫د تثبيت شوي پروګرام الندې ثبت شوى دي او له دې ډلې‬ ‫پاره ټول عامه سکټورر مالی متویل کیږي‪ .‬په دې برسیره ‪ ،‬د‬ ‫څخه ‪ ٢٩٠٠٠٠‬تنه يې خپل معاشونه ‪ ،‬چې په مستقيم ډول‬ ‫مسلکي حساب کوونکو د پاره د حقوقي چوکاټ را منځته‬ ‫يې بانکې حسابونو ته ليږل کيږي‪ ،‬تر السه کوي‪.‬‬ ‫کول او د دوی په زده کړو کې مرستی کولو هم مالتړ کیږي‪.‬‬ ‫ په افغانستان د تدارکاتو د مرکزي څارنې له الرو‬ ‫ ج‪ -‬د اصالحاتو او کړنو تفتیش‪ :‬کورنۍ تفتیش ‪ ،‬د‬ ‫چارو څخه پروژوې مالتړ په خوځښت او حرکت راغلی‬ ‫سالکارانو د خدمتونو د متویل د داخيل تفتیش د الرښودنی‬ ‫او دتدارکاتو ميل کمیټه دتدارکاتو دپالیسۍ دواحد د‬ ‫له پاره او د خدمت په مهال زده کړه‪ .‬د داخلی تفتیش‬ ‫ځای ناستي په توګه‪ ،‬په سکټوري وزارتونو کې د تدارکايت‬ ‫د کارکونکو د پاره لومړنۍ زده کړې تر مالتړ الندې نیول‬ ‫واحدونو د پیژندنې‪ ،‬ودې‪ ،‬پرمختیا او ارزونې له پاره خپلو‬ ‫شوي دي‪ .‬پرمختللی زده کړې د هغو له پاره چی لومړنۍ‬ ‫مرستو ته دوام ورکوي‪.‬‬ ‫زده کړې یې پای ته رسويل دي هم برابروي‪ .‬بهرنی تفتیش‬ ‫– د تفتیش د عايل ادارې رسه د همکارۍ له پاره د دوی‬ ‫د پوهې د ودې د پاره ‪ ،‬تخصص او د هغو رویه د خدمتونو‬ ‫څخه په کار اخیستلو او د نورو مفتیشینو او متخصصینو‬ ‫رسه د نړیوالو معیارونو رسه سم‪ ،‬په ځانګړي توګه د پروژې‬ ‫نوټ‪:‬پهدېخپرونهکېټولېیادېشوېشمېرېپهامریکاييډالرودي‪.‬‬ ‫دتفتیش له پاره تررسه کیږي‪ .‬د مشاورینو له خدمتونو څخه‬ ‫دنړيوالېپراختيااداره‪،‬دنړیوالبانکدوړیامرستواوبېسودهپورونوبرابرولوڅانګهده‪.‬‬ ‫په کار اخیستلو رسه د رهربی د کارکونکو د زده کړو له پاره‬ ‫‪www.worldbank.org.af‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫عبدالروف ضياء‬ ‫تليفون‪+۹۳۷۰۰۲۸۰۲۸۰ :‬‬ ‫انځورونه‪ :‬گراهام کراوچ‪ /‬نړيوال بانک‬ ‫‪infoafghanistan@worldbank.org‬‬ ‫نړیوال بانک‪ ،‬لړم ‪۱۳۹۲‬‬ ‫‪ ۱۹‬منرب کور‪ ۱۵ ،‬سړک‪ ،‬وزير محمد اکرب خان‪ ،‬کابل‪ ،‬افغانستان‬