СырдариÑ? өзенін реттеу және Ð?рал теңізінің Ñ?олтүÑ?тік бөлігін Ñ?ақтау жобаÑ?Ñ‹, екінші кезең (СӨРÐ?ТС-) Жерді алып қою жөніндегі шекті құжат Мазмуны 1. КіріÑ?пе ..................................................................................................................................... 1 1.1 Жерді алып қою бойынша негіздемелік құжаттың қыÑ?қаша тарихи анықтамаÑ?Ñ‹ ... 1 1.2 Жерді алып қою жөніндегі жоÑ?пардың негізгі міндеттері ............................................ 1 2. СÐ?РÐ?ТС-2 жобаÑ?ының Ñ?ипаттамаÑ?Ñ‹ ................................................................................ 2 2.1 Жерді алып қоюға байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ мәÑ?елелер ........................................................................ 4 2.2 Жерді алып қоюдың болжамды ауқымы ........................................................................... 4 3. Жерді алып қою және халықтың қоныÑ? аударуының қағидалары мен нормативтік- құықтық базаÑ?Ñ‹ ............................................................................................................................. 5 3.1 ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?ындағы жерді алып қою қағидалары мен құқықтық базаÑ?Ñ‹ 5 3.2 Дүниежүзілік банктіңжерді алып қою мен қоныÑ? аударуÑ?аÑ?Ñ?аты................................. 6 3.3 Дүниежүзілік банк пен ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?Ñ‹ Ñ?аÑ?Ñ?аттарын Ñ?алыÑ?тыру және олардың араÑ?ындағы қиындықтар ......................................................................................... 7 3.4 Жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру бойынша Дүниежүзілік банк пен ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?Ñ‹ Ñ?аÑ?Ñ?аттарының араÑ?ындағы кемшіліктерді жою шаралары .......................................... 10 4. СÐ?РÐ?ТС-2 жобаÑ?ының аÑ?Ñ?ында жерді алып қоюдың негізгі қағидалары ..................... 11 4.1 Жерді алып қоюдың негізгі қағидалары ........................................................................... 11 4.2 Өтемақы алу үшін біліктілік критерийлері (жоғалған активтерді бағалау әдіÑ?тері) ……………………………………………………………………………………………..12 5. РәÑ?імдер ................................................................................................................................. 15 5.1 Жерді алып қою жоÑ?парын (ЖÐ?Ж) дайындау ............................................................... 15 5.2 Ð?лдын ала бағалау үдеріÑ?Ñ– ................................................................................................. 16 5.3 Ð?қпараттандыру, кеңеÑ? беру және жобаның Ó™Ñ?еріне іліккен тұлғаларды тарту Ñ?тратегиÑ?Ñ?Ñ‹ ............................................................................................................................ 17 5.4 Шағымдарды қараÑ?тыру тетіктері ............................................................................... 17 5.5 Жерді алып қою бойынша қызмет мониторингі ............................................................ 18 6. ИнÑ?титуционалдық тетіктер ................................................................................................ 19 6.1 РИЗ ІÑ?ке аÑ?ырудың инÑ?титуционалдық тетіктері ...................................................... 19 6.2 Міндеттерді анықтау....................................................................................................... 20 6.3 Бюджеттік Ñ?мета ............................................................................................................ 21 2 1. КіріÑ?пе 1.1 Жерді алып қою бойынша негіздемелік құжаттың қыÑ?қаша тарихи анықтамаÑ?Ñ‹ ОÑ?Ñ‹ Жерді алып қою бойынша негіздемелік құжатта нәтижеÑ?інде СырдариÑ? өзенінің арнаÑ?ын реттеу және Ð?рал теңізінің Ñ?олтүÑ?тік бөлігін Ñ?ақтау (СÐ?РÐ?ТС -2) жобаÑ?ының екінші кезеңін Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру көзделген құрылыÑ? жұмыÑ?тарын орындау немеÑ?е мүлікке Ñ€Ò±Ò›Ñ?ат етуді шектеу Ñ?алдарынан болған Ó™Ñ?ерді баÑ?қару жөніндегі нұÑ?қаулық Ò±Ñ?ынылды. Жерді алып қою Ñ?алдарынан болған Ó™Ñ?ерді баÑ?қару үшін жауапкершілік жергілікті халық, жергілікті атқарушы органдары мен ҚР Үкіметінің миниÑ?трліктерінің араÑ?ында бөлінеді. Жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру жөніндегі топтың (бұдан әрі –ЖІТ) қолдауыменÐ?удандық әкімшілік (әкімдік) баÑ?шылығындағы Жергілікті атқарушы органдар жерді алып қою немеÑ?е Ñ€Ò±Ò›Ñ?ат етуді шектеуге қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ мәÑ?елелерді баÑ?қару жөніндегі баÑ?Ñ‚Ñ‹ Ñ–Ñ?ке аÑ?ырушы мекеме болып табылады. Мұндай жағдайда ең маңызды міндеттер мүдделі тұлғалармен кеңеÑ? жүргізу мен өтемақы шараларын қолдауды, ЖÐ?Ð?Òš Ñ?әйкеÑ? халық деңгейінде жерді алып қою жөніндегі қызметті қадағалау мен мониторингті қоÑ?а алғанда жерді алып қою қажеттілігі үшін жеке ішкі жобаларды және тиіÑ?Ñ‚Ñ– мәÑ?елелерді алдын ала бағалаудан, жерді алып қою жөніндегі жоÑ?парды әзірлеуден тұрады. Бағалау жүргізгенге дейін жеке учаÑ?келер бойынша Жерді алып қою жөніндегі жоÑ?парды дайындау мүмкін емеÑ?. Жерді алып қою жөніндегі жоÑ?парға енгізуге қажет құрылыÑ? жұмыÑ?тарының нақты орналаÑ?қан жері жобаны баÑ?тапқы Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру кезінде әзірленген жұмыÑ? құжаттамаÑ?ында анықталады. Бірақ жобаны дайындау кезінде жұмыÑ? Ñ?апарының уақыты кебір құрылыÑ? жұмыÑ?тарын ұйымдаÑ?тыру және орындау кезінде мемлекеттік жерлер жеке иеленушілерге жататындығы анықталды, ол жобалау аумағының шеңберінде жерді пайдалану мен жерге қол жеткізуге кейбір өзгеріÑ?тер енгізуге тартады. 1.2 Жерді алып қоюжөніндегі жоÑ?пардың негізгі міндеттері ОÑ?Ñ‹ ЖÐ?Ð?Òš мақÑ?аты жобалау қызметінің нәтижеÑ?інде зардап шеккен халыққа жерлерді алу Ó™Ñ?ерін баÑ?қаруға белÑ?енді және келіÑ?ілген табыÑ?Ñ‚Ñ‹ өндіруге жәрдемдеÑ?у болып табылады. ЖÐ?Ð?Қнақты міндеттері келеÑ?іден тұрады: (a) Жерді алып қою Ñ?аÑ?Ñ?аты мен нормативтік-құқықтық базаÑ?ын Ñ?ипаттау және СÐ?РÐ?ТС-2 жобаÑ?ын Ñ–Ñ?ке барыÑ?у барыÑ?ында жердіалып қоюды ретке келтіру қағидаттарын белгілеу (b) Жерді алып қоюжөніндегі жоÑ?парды (бұдан әрі - ЖÐ?Ж) даÑ?рлау үдеріÑ?ін белгілеу. (c) Жерді алып қою Ó™Ñ?ерін анықтау үшін құрылыÑ? жұмыÑ?тарын текÑ?еру жөніндегі нұÑ?қаулық Ò±Ñ?ыну. (d) Жерді алып қою Ñ?алдарынан болған әлеуетті жағымÑ?ыз әлеуметтік- Ñ?кономикалық нәтижелереді Ñ?ипаттау және оÑ?ындай Ñ?алдарларды азайту жөніндегі шараларды қабылдау кеÑ?теÑ?ін әзірлеу. 1 (e) ЖағымÑ?ыз Ó™Ñ?ерге душар болған адамдарды Ñ?әйкеÑ?тендіру үдеріÑ?ін және түрлері мен зиÑ?н ауқымын баÑ?ндау (f) Зардап шеккен халықтың әртүрлі топтарына өтемақы төлеу үшін біліктілік критерийлерін анықтау. (g) Өтемақыны анықтау үшін бүлінген мүлікті бағалау әдіÑ?терін Ñ?ипаттау. (h) Зардап шеккен халыққа және негізгі мүдделі тараптарға кеңеÑ? беру үдеріÑ?ін баÑ?ндау. (i) ЖÐ?Ж мониторингін Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру және оның орындалуын бағалау жөніндегі баÑ?шылық Ò±Ñ?ыну. (j) ЖÐ?Ж дайындау мен Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру үшін инÑ?титуционалдық тетіктерді, қызметтер мен міндеттерді белгілеу. (k) ЖÐ?Ж дайындау мен Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру үшін қажет бюджет көздері мен шығыÑ? Ñ?метаÑ?ын Ò±Ñ?ыну. 2. СÐ?РÐ?ТС-2 жобаÑ?ының Ñ?ипаттамаÑ?Ñ‹ СÐ?РÐ?ТС-2 жобаÑ?ыСырдариÑ?ның Ñ?ағаÑ?Ñ‹ бойындағы аумақтың Ñ?кологиÑ?лық және Ñ?кономикалық жағдайларын одан әрі жаÑ?қарту мақÑ?атында әзірленді. Жоба СÐ?РÐ?ТС-2 жобаÑ?ының нәтижелерінде негізделіп, СырдариÑ? өзенінің Ñ?ағаÑ?Ñ‹ бойындағы жоба аумағына акваөÑ?іруді әзірлеу мақÑ?атында Ñ?у таÑ?қынын реттеуге, гравитациÑ?лық Ñ?удың жиналуын Ñ?ақтау мен Ñ?умен қамту көлемін жақÑ?артуға бағытталды. СÐ?РÐ?ТС-2 жобаÑ?ының нәтижелері Ñ?алааралық болып табылып: • гравитациÑ?лық Ñ?удың Ñ‹Ñ?ырабын азайтып, Ñ?уармалы аумақ алқабын шамамен 62 000 га дейін арттыратын қыÑ?қы мезгілде 500 м3/Ñ?ек баÑ?тап 700 м3/Ñ?ек дейін СырдариÑ?ның орташа ағыÑ?ының өткізу мүмкіндігін арттыруға; • 30 000 адамды таÑ?қыннан қорғауға және азаматтық инфрақұрылымды Ñ?у баÑ?у мен оның зақымдалуына жол бермеуге; • Ñ?аға көлдерінің Ñ?уларын бұрып жіберу мүмкіндігін жақÑ?артуға (балық өндіріÑ?Ñ– мен қамыÑ? дайындауды жаÑ?қарту үшін); • өзен қоймаÑ?ын баÑ?қаруда, атап айтқанда, оны үлгілеуде Үкімет әлеуетін нығайтуға мүмкіндік береді. Жоба үш компонентті қамтып, ҚазақÑ?тандағы СырдариÑ? өз. Ñ?ағаларында Ñ–Ñ?ке аÑ?ырылады: 1-компонент: Су беруді жақÑ?арту және СырдариÑ? өз. Ñ?ағаларындағы Ñ?у таÑ?қынынан қорғау (43 млн. Ð?ҚШ долл.). Ð?талған компонент таÑ?қын Ñ?удың Ñ‹Ñ?ырабын азайту мақÑ?атында (Ñ?аға көлдері мен Ð?рал теңізінің Ñ?олтүÑ?тік бөлігін Ñ?умен жабдықтауды қоÑ?а алғанда Ñ?у беруді жақÑ?арту мақÑ?атында) СырдариÑ? өз. қыÑ?қы мезгілде Ñ?у берудің орташа қуаттылығын 500-ден шамамен 700 м3/Ñ?ек дейін арттыруға ықпал етеді. Сондай-ақ елді мекендерде, егіÑ? жерлерінде, көлік жолдарында, темір жолдарда таÑ?қынға қарÑ?Ñ‹ қорғаныш 2 қараÑ?тырылады. Компонент келеÑ?Ñ– 3 шағын компонентті қамтиды: A. Қорғаншы және Тұрымбет бөлімшелерінің ауданындағы өзен арнаÑ?ын түзету - 4,0 км: өзеннің өткізу қабілеттілігін арттыру,қыÑ?қы таÑ?қынды Ò±Ñ?тау және оларды Ñ?у Ñ?ақтауға арналған КөкÑ?арай Ñ?у қоймаÑ?ында қамдану мақÑ?атында. Бұл өзеннің өткізу қабілеттілігін арттыратын өзеннің бағытын аÑ?ыра отырып Жалағаш ауданындағы СырдариÑ? өзенінің бойындағы екі бөлімшенің ауданындағы екі иреңнің түзетуін қамтиды. B. Қармақшы және Қазалы аудандарындағы жалпы ұзындығы 50 км қорғаныш бөгеттерін қалпына келтіру және жақÑ?арту; C. Қызылорда бөгетінің Ñ?ол жақ жағалаудағы Ñ?уды реттеуші тетікті қалпына келтіру: Ñ?уару арнаÑ?ының құрылыÑ?Ñ‹ өңделіп, жоғары Ñ?у таÑ?қынына қарÑ?Ñ‹ бекітілуі керек; 60 000 га Ñ?уармалы жердің Ñ?у баÑ?уы мен азаматтық инфрақұрылымның зиÑ?нын болдырмау үшін; D.Қазалы ауданының Бірлік елді мекенінің жанындағы көлік жолы көпірінің құрылыÑ?Ñ‹: аталған ішкі жоба автокөлікте жүкті тиеу-Ñ‚Ò¯Ñ?іру жұмыÑ?тары кезінде таÑ?ымалдау байланыÑ?ын жетілдіретін Қазалы ауданындағы бірінші автомагиÑ?траль болады. Төмен өткізу қабілеттілігі екі қалқымалы көпір замануи көпірмен ауыÑ?тырылады, Ñ?өйтіп, қыÑ?та мұз кептелудің пайда болу тәуекелін азайтады, Ñ?ондай-ақ Ñ?у беру деңгейін арттырады (200 м дейін өзен арнаÑ?ының кеңеюі). 2-компонент: СырдариÑ? өзенінің көл жүйелерінен Ñ?у бердуді жақÑ?арту (78 млн. Ð?ҚШ долл.): Ð?талған компонент Ð?рал теңізінің Ñ?олтүÑ?тік бөлігіне іргелеÑ? аумағында Ñ–Ñ?ке аÑ?ырылатын екі ішкі жобаны қамтып, 1-компонент бойынша Ñ?у реÑ?урÑ?тарын реттеу бойынша жұмыÑ? нәтижелерін пайдаланады: A. Қызылорда облыÑ?ының Ð?рал ауднындағы көл жүйелерін (ҚамыÑ?тыбаÑ? және Ð?қшатау көлдері) қалпына келтіру: Бұл ішкі компонент майдагерлік Ñ?у бөгеттері мен уақытша арналардың көп Ñ?анын алмаÑ?тыратын тиіÑ?Ñ‚Ñ– гидротехникалық құрылыÑ?тар мен таÑ?ымалдау жүйелерін қамтамаÑ?ыз ету жолымен көлге Ñ?у беруді жақÑ?артуды қамтиды. Ð?манөткел бөгетінің және баÑ?қа да реттеуші құрылымдардың жақÑ?Ñ‹ жұмыÑ? Ñ–Ñ?теуімен бірге көлдерді тұрақты Ñ?умен жабдықтау еÑ?ебінен Ñ?аға өзендері жандандырылады, Ñ?онымен бірге СырдариÑ? Ñ?ағаÑ?ының биологиÑ?лық әртүрлілігі артып, азық және құрылыÑ? өндіріÑ?Ñ– үшін балық өндіріÑ?Ñ– мен қамыÑ? дайындау жақÑ?арады. B. ҚамыÑ?тыбаÑ? балық тәлімбағының ТаÑ?тақ учаÑ?кеÑ?індегі балық Ó©Ñ?іретін тоғанды қайта құру және кеңейту (Қызылорда облыÑ?ының Ð?рал ауданы): бұл балық шаруашылығына байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ жұмыÑ?пен қамтылуды арттыра отырып, балық тәлімбағында Ó©Ñ?іру үшін құнды балық түрлерімен жаÑ?анды балық жіберу арқылы балық өндіріÑ?інде Ñ?аға көлдері мен СырдариÑ?ның Ð?рал теңізінің Ñ?олтүÑ?тік бөлігінің әлеуетін пайдалануға жәрдемдеÑ?еді. 3-компонент: Өзен қоймаÑ?ын баÑ?қаруды,СÐ?РÐ?ТС-2 жобаÑ?ының екінші кезеңін жақÑ?арту және жобаны үйлеÑ?тіру (5 млн. Ð?ҚШ долл.). Ð?талған компонент үш ішкі компонентті қамтиды: 3 A. Ð?рал теңізінің Ñ?олтүÑ?тік бөлігін қалпына келтіру мен Қызылорда Ò›. Су реÑ?урÑ?тарды баÑ?қару орталығын дамытуды қоÑ?а алғанда СÐ?РÐ?ТС-3 жобаÑ?Ñ‹ бойынша ТЭÐ? және жұмыÑ? құжаттамаÑ?ын дайындау. B. Құрал-Ñ?аймандардың үлгілеуін әзірлеу мен өзен қоймаÑ?ының мониторингін қоÑ?а алғанда Шекті өзен қоймаÑ?ын баÑ?қаруда Үкіметтің әлеуетін нығайту (түпкілікті қамту жобаны бағалау Ñ?әтінде анықталады). Бұл жаңа гидроорындарды орнату мен гидрометриÑ? Ñ?танциÑ?ларын қайта жабдықтауды қамтиды; елде бар Mike 11 өзен қоймаÑ?ының үлгіÑ?ін әзірлеуді(СÐ?РÐ?ТС-2 жобаÑ?ын дайындау кезінде пайдаланылды); және/немеÑ?е ашық Ñ€Ò±Ò›Ñ?ат көздері Ñ?иÑ?қты қазіргі заман Ñ‚Ó™Ñ?ілдемеÑ?ін пайдалана отырып, шешім қабылдауды қолдау жүйеÑ?ін (ШҚҚЖ) әзірлеуді (СÐ?РÐ?ТС-2 қаражаты еÑ?ебінен, Ñ?ондай-ақ Энергетикалық және Ñ?у реÑ?урÑ?тарының Орталық-Ð?зиÑ?лық ағымдағы даму бағдарламалары шеңберінде қоÑ?ымша қаражаттар еÑ?ебінен, CAEWDP). СÐ?РÐ?ТС-2 жобаÑ?ын Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру барыÑ?ында бұл құрал-Ñ?аймандар Ð?рал теңізінің Ñ?олтүÑ?тік бөлігін ТЭÐ? қалпына келтіруді қолдау үшін қажет дәрежеде әзірленеді (СÐ?РÐ?ТС -3 жобаÑ?ын дайындау үшін жеткілікті), СÐ?РÐ?ТС-3 жобаÑ?ын Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру кезінде бұл құрал-Ñ?аймандар СÐ?РÐ?ТС-3 жобаÑ?Ñ‹ шеңберінде құрылған Қызылорда Ò›. Су реÑ?урÑ?тарды баÑ?қару орталығын дамытудың бір бөлігі ретінде операциÑ?лық шешімдерді қолдау үшін әзірленеді. C. Жобаны баÑ?қару, мониторинг және бағалау (МжәнеБ), аудит және оқыту. 2.1 Жерді алып қоюға байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ мәÑ?елелер Шамамен 230 000 км2 бағаланатын жобалау аумағы Қызылорда бөгетінен баÑ?тап Ð?рал теңізінің Ñ?олтүÑ?тік бөлігін қоÑ?а алғанда СырдариÑ? өзенінің қоймаÑ?ын қамтиды. Әкімшілік қатынаÑ?та жоба СырдариÑ? өзенінің Ñ?у жинайтын қоймаÑ?Ñ‹ шегінде Қызылорда бөлігінің бір бөлігін қамтиды. СырдариÑ? өзені Ферғана алқабындағы Ð?арын және ҚарадариÑ? өзендерінің ағып құйылып қоÑ?ылыÑ?уы кезінде пайда болады. Бөгеттердің құрылыÑ?Ñ‹ мен өзенді түзету жұмыÑ?тарын қоÑ?а алғанда құрылыÑ? жұмыÑ?тары жерді алып қою немеÑ?е жерге шекті қолжеткізуді талап етеді. 2.2 Жерді алып қоюдың болжалды ауқымы ҚұрылыÑ? жұмыÑ?тарын жоÑ?парлайтын аумақтар тұрғын үйлердің немеÑ?е баÑ?қа да маңызды жеке мүліктің болуын болғызбайтын өзен алқабында орналаÑ?ады. Қала және елді мекендер шегінен Ñ‚Ñ‹Ñ?қары жерлер негізінде мемлекеттің меншігінде болып, аудандық әкімшілікпен реттеледі. Ð?уыл шаруашылығына немеÑ?е мал шаруашылығына жарамды жер ынÑ?апты жалгерлік ақыға мерзімі 49 жылға жер пайдаланушыларға тапÑ?ырылады. БейреÑ?ми жер пайдалануға тыйым Ñ?алынады. ҚұрылыÑ? жұмыÑ?тарын жүргізуге болжамдалатын кейбір аумақтар қазіргі уақытта жеке пайдаланушыларға негізінде шөп дайындау үшін немеÑ?е мал жайылымы ретінде жалға берілді.Жалға алынған жер шамамен 100 га болады. Мемлекеттік жерді заңÑ?ыз пайдалануға тыйым Ñ?алынуына қарамаÑ?тан, мұндай жерді заңÑ?ыз пайдаланудың кейбір жағдайлары шөп дайындау немеÑ?е жайылым үшін әбден ықтимал. Бақытына, аумақ өзен арнаÑ?ында баламалы аумақтары қаралатын кең ашық жер болып табылады. Ð?удандық әкімшілік қызметкерлерімен кездеÑ?у кезінде жалға берілген жердің ағымдағы көлемін немеÑ?е тұтаÑ?тығын қамтамаÑ?ыз ету үшін құрылыÑ? жұмыÑ?тары үшін бөлінген жерлерді тікелей жақындықтағы баÑ?қа да жерлерге ауыÑ?тыру мүмкін екені еÑ?кертілді. Ð?дамдар баÑ?ка жерге кошірилмейди. 4 3. Жерді алып қою және халықтың қоныÑ? аударуының қағидалары мен нормативтік-құықтық базаÑ?Ñ‹ 3.1 ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?ында жерді алып қою қағидалары мен заңдары Жер мемлекет меншігінде болады. Оны жеке тұлғаларға немеÑ?е өнеркәÑ?іптік кәÑ?іпорындарға табыÑ?тауға, Ñ?атуға немеÑ?е жалға беруге болады. Әдетте жер жалға 49 жылға беріледі. Жерді жеке тұлғаларға беру кезінде мемлекет жерді белгілі мақÑ?аттарда ғана және меншік иеÑ?іне өтемақы төлегеннен кейін ғана қайтаруды талап ете алады. ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?ының Жер және жер меншігі туралы Заңдары мен қаулылары жер (жер беті және жер қойнауы) негізінде мемлекеттік меншікте, Ñ?ондай-ақ жеке меншікте бола алады депбекітілген ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?ының КонÑ?титутциÑ?Ñ?ына негізделеді (6.3 - бап). 26.3-баптаÑ?оттың шешімінÑ?із ешкімді де өз мүлкінен айыруға болмайтыны бекітіледі. Заңмен көзделген ерекше жағдайларда мемлекет мұқтажы үшін мүлікті ерікÑ?із иеліктен шығару оны тең бағалы төлеген жағдайда жүргізілуі мүмкін. ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?ының Жер кодекÑ?Ñ– (22 мауÑ?ым 2003 жыл â„– 442) «жер учаÑ?кеÑ?Ñ– меншік иеÑ?інің немеÑ?е жерді пайдаланушының келіÑ?імімен тең бағалы жер учаÑ?кеÑ?ін Ñ?атып алу немеÑ?е Ò±Ñ?ыну жолымен мемлекеттік қажеттілік үшін алынуы мүмкін» деп айта отырып мемлекет мұқтажы үшін жерлерді алу мәÑ?елелерін қамтиды (84.1-бап). Уақытша жерді пайдалану үшін жер учаÑ?кеÑ?ін берген жағдайда жерді пайдаланушыларға залалдар толық көлемде өтеледі, Ñ?ондай-ақ баÑ?қа жер учаÑ?кеÑ?Ñ– Ò±Ñ?ынылуы мүмкін (84.4-бап). Дегенмен ауыÑ?тыру үшін қолайлы жер учаÑ?келеріне қол жетімділігі әр түрлі аумақтарда түрлендіріледі. Жер учаÑ?кеÑ?інің меншік иеÑ?Ñ– немеÑ?е мемлекеттік емеÑ? жер пайдаланушы учаÑ?кені алдағыÑ?атып алуға дейін бір жылдан кешіктірмей егер бұрынырақ жерлерді алуға меншік иеÑ?інің немеÑ?е жер пайдаланушының келіÑ?імі алынбаÑ?а, Ñ?атып алу туралы шешімге қатыÑ?қан орган ол туралы жазбаша хабардар етілуге тиіÑ? (85.2-бап). Егер жер учаÑ?кеÑ?інің меншік иеÑ?Ñ– немеÑ?е жер пайдаланушы жер учаÑ?кеÑ?інің бір бөлігін алғаннан кейін қалған бөлігін бұрынғы ныÑ?аналы мақÑ?аты бойынша пайдалана алмаÑ?а, онда бүкіл жер учаÑ?кеÑ?Ñ– Ñ?атып алынады (86-бап, 2)абзац). Мемлекеттік қажеттілік үшін Ñ?атып алынатын жер учаÑ?кеÑ?інің бағаÑ?Ñ‹ меншік иеÑ?інің немеÑ?е жер пайдаланушының келіÑ?імімен анықталады (87.1-бап). Сатып алынатын жер учаÑ?кеÑ?Ñ– үшін бағаны белгілеу кезінде оған жер учаÑ?кеÑ?інің нарықтық құны немеÑ?е оған және ондағы жылжымалы мүлікке құқықтары, Ñ?ондай-ақ үшінші тарап алдында міндеттемелерді мерзімінен бұрын тоқтатуына байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ алып жүрген залалдарды қоÑ?а алғанда жер учаÑ?кеÑ?ін жоғалтуға байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ меншік иеÑ?іне немеÑ?е жер пайдаланушыға келтірілген барлық залалдар енгізіледі (87.2-бап).Меншік иеÑ?інің немеÑ?е жер пайдаланушының келіÑ?імі бойынша оған мемлекеттік қажеттілік үшін Ñ?атып алынатын жер учаÑ?кеÑ?інің орнына баÑ?қа жер учаÑ?кеÑ?Ñ– ақшалай өтемақыÑ?ының орнына Ò±Ñ?ынылуы мүмкін (87.3-бап).Егер меншік иеÑ?Ñ– жер учаÑ?кеÑ?ін мемлекет мұқтажы үшін Ñ?атып алу туралы шешіммен келіÑ?пеÑ?е не жер учаÑ?кеÑ?інің құны немеÑ?е баÑ?қа шарттар туралы онымен келіÑ?імге қол жеткізілмеÑ?е, Ñ?атып алу туралы шешімі қабылдаған атқарушы орган (88-бап, 1) абзац) учаÑ?кенің меншік иеÑ?іне немеÑ?е жер пайдаланушыға хабарлама жіберген Ñ?әттен баÑ?тап бір жыл өткенде жер учаÑ?кеÑ?ін Ñ?атып алу туралы туралы талап-арызбен Ñ?отқа жүгінуге алады (88-бап, 2) абзац). КеліÑ?пеушілік болған жағдайда жер өтемақы мен Ñ‹Ñ?ыраптың нақты деңгейлері белгіленетін Ñ?от шешімін қабылдағанға дейін алынуы мүмкін емеÑ? (166.7-бап). Өтемақы жерлерді алу ҚР Ұлттық Ñ?кономикаÑ?Ñ‹ миниÑ?трлігі ҚұрылыÑ? Ñ–Ñ?тері, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы және жер реÑ?урÑ?тарын баÑ?қару комитетінің аудандық кеңÑ?еÑ?імен жүзеге аÑ?ырылғанға дейін меншік иеÑ?іне немеÑ?е жер 5 пайдаланушыға төленіп, Халыққа қызмет көрÑ?ету орталықтарында тіркелу керек, Ñ?одан Ñ?оң жерде жұмыÑ?тар баÑ?талуы мүмкін. Иеліктегі үй қозғалатын болÑ?а, онда «Тұрғын үй қатынаÑ?тары туралы» ҚР Заңы қоладнылады. Мемлекет мұқтажы үшін жер учаÑ?келерін ерікÑ?із иеліктен шығаруға байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ тұрғын үйді құлатқан кезде меншік иеÑ?іне таңдауы бойынша тұрмыÑ?қа жайлы тұрғын үй беріледі немеÑ?е тұрғын үйдің нарықтың құны мөлшерінде өтемақы төленеді. Жаңа тұрғын үйді таңдаған меншіктенуші қолайлы тұрғын үй тізбеÑ?інен тұрғын үй таңдай алады. Егер таңдаған тұрғын үйінің нарықтық құны құлатылатын ғимараттан жоғары болатын болÑ?а, онда ауыÑ?тыру жүргізіледі, ал егер таңдаған үйдің құны құлатылатын ғимараттың нарықтық құнынан төмен болатын болÑ?а, онда меншік иеÑ?іне олардың құнындағы айырмашылықты төлейді. Жерді бағалауға қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ келіÑ?пеушілік Ñ?от тәртібінде шешіледі. Жерді алып қою және меншік иелері өтемінің айқын нормативтік-құқықтық базаÑ?ына қарамаÑ?таноларды жүзеге аÑ?ыру рәмідерді толық анықталған жоқ. Бұрын оÑ?Ñ‹ үдеріÑ? «Мемлекеттiк қажеттiлiк үшiн жер учаÑ?келерiн алып қою және Ñ?атып алу тәртiбi туралы ереженi бекiту туралы, 8 Ñ?әуір 1996 жыл)» ҚР Үкіметінің â„–403 қаулыÑ?ымен реттелді. Қаулы 2005 жылғы ақпан айында әрекет етуін тоқтатты, бірақ ауыÑ?тырылған жоқ. Ð?тап айтқанда, «нарық құнын» анықтаудың Ñ?тандартталған Ñ€Ó™Ñ?імдері жоқ болмағандықтан әртүрлі Ñ‚Ò¯Ñ?індіріледі және мемлекеттік қызметшілер шын нарық құнынан төмен құнын белгілейді. Соңғы нұÑ?қаÑ?ының әзірлеушілер тобы жерді алып қою бойынша бағалаудың дайындауын жие кәÑ?іби бағалаушыларға тапÑ?ырады, бірақ Ñ?онымен қатар олардың бағалауындағы жергілікті шарттардың еÑ?епке алу дәрежеÑ?іне қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ Ñ?ұрақ туындайды. Демек, анда- Ñ?анда қиындықтар пайда болады. 3.2 Дүниежүзілік банктің жерді алып қоюмен қоныÑ? аудару Ñ?аÑ?Ñ?аты. Дүниежүзілік банктің қоныÑ? аудару туралы қағидаттары оның ОперациÑ?лық Ñ?аÑ?Ñ?атында белгіленді (ОС 4.12) және оÑ?Ñ‹ қорғау шараларының жалпы мақÑ?аты жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ырудың барлық техникалық тұрғыдан баламалы таңдауын зерттегеннен кейін халықтың мәжбүрлі қоныÑ? аударуын болдырмаудан немеÑ?е ықтимал болатын жерде оны ең төмен ауқымда жүзеге аÑ?ырудан тұрады. Халыққа қоныÑ? аудару жөніндегі бағдарламаларды жоÑ?парлау мен Ñ–Ñ?ке аÑ?ыруға қатыÑ?у мүмкіндігін Ò±Ñ?ыну керектігіне көңіл аударылады. ОперациÑ?лық Ñ?аÑ?Ñ?ат (i)жаңа тұратын жеріне қоныÑ? аударуға немеÑ?е баÑ?пананы жоғалтуға; (ii) мүлікті жоғалтуға не оны пайдалану мүмкіндігенен айыруға; немеÑ?е (iii) зардап шеккен адамдар жаңа тұратын жеріне көшуге мәжбүрлі болуына байланыÑ?Ñ?ыз тіршілік етуге қажетті табыÑ? көздерін немеÑ?е қаражаттарды жоғалтуға; Ñ?ондай -ақ b) қоныÑ? аударған адамдардың тұрмыÑ? деңгейіне жағымÑ?ыз Ó™Ñ?ер ететін қорықтар мен қорғалатын аумақтардың заңды түрде бекітілген мәртебеÑ?іне қол жеткізуге мәжбүрлі шектеуге әкелетін a) мәжбүрлеп жерді алып қоюфакторлары шақырылған Банктің жәрдемдеÑ?уінде жүзеге аÑ?ырылатын инвеÑ?тициÑ?лық жобаларды Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру нәтижеÑ?інде тауындайтын тікелей Ñ?кономикалық және әлеуметтік Ñ?алдарларға қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ қолданылады. Ð?тап айтқанда, операциÑ?лық Ñ?аÑ?Ñ?атта жерді мәжбүрлеп алып қою болмаған жағдайда көшіп-қону кезінде өтемақы, көмек алу құқықтарын белгілеу және келеÑ?Ñ– шарттардың 6 негізінде қоныÑ? аударған адамдарға көмек көрÑ?ету жөніндегі оңтайландыру Ñ–Ñ? -шаралары үшін критерийлер еÑ?ертіледі: a) РеÑ?ми құқықтары, оның ішінде Ñ?алт-дәÑ?түрлерге негізделген, ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?ының заңнамаÑ?ында танылған құқықтары бар адамдар. ОÑ?Ñ‹ топқа жалға алған жерге ие адамдар, отбаÑ?ылық меншіктегі немеÑ?е ұрпақтан ұрпаққа табыÑ?талатын жер телімін меншіктенушілер енгізілді. b) Санақ жүргізу баÑ?таған Ñ?әтте жер телімдеріне реÑ?ми құқықтары жоқ, бірақ мұндай наразылықтар ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?ының заңнамаÑ?ында танылған жағдайда оÑ?ындай телімдерге немеÑ?е мүлікке өз құқықтарын білдірген адамдар. Бұл топ шетел азаматтарын қамтиды. c) Жалға алып отырған жер телімдеріне қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ тануға жататын құқықтары немеÑ?е наразылықтары жоқ адамдар. Бұл топ өз еркімен жер аударылып келіп қоныÑ?танған адамдарды және жартылай тұрақты негізінде көшіп келген немеÑ?е құқықтарды немеÑ?е өкілеттіктерді табыÑ?тау туралы реÑ?ми құжатÑ?ыз жерге көшіп келген адамдарды қамтиды. a) және b) тармақшаларында белгіленген Ñ?анаттардағы қоныÑ? аударған адамдаржобалау аумақты белгіленген ақырғы күнге дейін (Ñ?анақ жүргізу күні) пайдаланған жағдайда оÑ?Ñ‹ негіздемелік құжаттың ережелеріне Ñ?әйкеÑ? жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру барыÑ?ында алып қойылған жер учаÑ?келері, аумақтағы немеÑ?е құрылыÑ?тағы құрылыÑ?тары немеÑ?е негізгі құралдары үшін қоныÑ? аудару және оңалту кезінде өтемақы, көмек алады. c) Ñ?анатындағы қоныÑ? аударған адамдар жер учаÑ?келері үшін емеÑ? мүлікті жоғалтқаны үшін өтемақыға құқығы бар. Бұдан баÑ?қа, Дүниежүзілік банктің қоныÑ? аудару туралы операциÑ?лық Ñ?аÑ?Ñ?атында белгіленген ақырғы күннен кейін оÑ?Ñ‹ аумаққа көшіп келген қоныÑ? аударған адамдар қоныÑ? аударуына байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ өтемақы немеÑ?е қандай да бір өзге көмек түрін алуғақұқығы жоқтығы белгіленді. 3.3 Дүниежүзілік банк пен ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?Ñ‹ Ñ?аÑ?Ñ?аттарын Ñ?алыÑ?тыру және олардың араÑ?ындағы қиындықтар Жалпы алғанда мемлекет мұқтажы үшін жер мен мүлікті алып қоюға қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ Жер кодекÑ?Ñ– мен ҚР тұрғын үйқатынаÑ?тары туралы заң Дүниежүзілік банктің көшіп-қону Ñ?аÑ?Ñ?атымен келіÑ?іледі. ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?ының Жер кодекÑ?Ñ– мен Дүниежүзілік банктің мәжбүрлі көшіп -қону туралы Ñ?аÑ?Ñ?атының араÑ?ындағы негізгі айырмашылық келеÑ?іден тұрады: a) Жерді өз бетінше және заңÑ?ыз пайдалану: Жерді өз бетінше пайдаланатын тұлғаның заңÑ?ыз Ñ?алынған ғимараттар үшін (Ñ–) өз мүлкі үшін өтемақыға құқылы ретінде танылатынын және қоныÑ? аударған тұлғалардың өмір деңгейіне жағымÑ?ыз Ó™Ñ?ер ететін заңнамамен бекітілген мәртебеÑ?Ñ– бар қорықтар және ерекше қорғалатын аумақтарға мәжүрблі түрде Ñ€Ò±Ò›Ñ?атты шектеу жағдайында (Ñ–Ñ–) жағымÑ?ыз Ó™Ñ?ердің Ñ?ладарын жеңілдету үшін қажетті шаралардың типі жобалау және жобаны жүзеге аÑ?ыру кезінде қоныÑ? аударырған тұлғалардың қатыÑ?уымен анықталатынын Дүниежүзілік банктің қоныÑ? аудару Ñ?аÑ?Ñ?атының қағидалары анықтайды. ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?ының Жер кодекÑ?імен жерді өз бетінше пайдаланатын тұлғалардың жерге Ñ€Ò±Ò›Ñ?атын жоғалту үшін өтемақыға құқығы көзделмеген, бірақ онда бұндай тұлғаларға өтемақы Ñ€Ò±Ò›Ñ?ат етілмегені де айтылмаған. ҚР Жер кодекÑ?іне Ñ?әйкеÑ? жерді заңÑ?ыз пайдалану алынатын жерлерге құқық белгілейтін құжаттар жоқ болÑ?а, заңÑ?ыз деп Ñ?анылады. Заңи тұрғыдан өтемақы төленбейді және өтемақының құны қоÑ?ылуы мүмкін емеÑ?. Бірақ 7 қоныÑ? аудару кезінде қоныÑ? аударылған тұлғаларға өтемақы ретінде жаңа алынған жерлерге барлық құқық белгілеуші құжаттар дайындалады. Барлық Ò±Ñ?ынылатын шаралар жерлерді алу және зардап шеккен тұлғалар үшін қоныÑ? аударудың Ñ?алдарын жеңілдету және барынша азайтуды еÑ?кере отырып, әзірленуі керек. b) Жер учаÑ?кеÑ?ін алмаÑ?тыру немеÑ?е ақшалай өтемақы: Дүниежүзілік банктің Ñ?аÑ?Ñ?атында Ó™Ñ?іреÑ?е, жер учаÑ?келерінің негізінде дәÑ?түрлі өндіру әдіÑ?терімен айналыÑ?атын тұлғаларға,жерге өтемақы емеÑ?, жерді алмаÑ?тыру нұÑ?қаÑ?ына баÑ?ымдылық көрÑ?етіледі. ҚР Жер кодекÑ?інде жерді алмаÑ?тыруға нақты баÑ?ымыдылық жоқ, жер иеленушілерге жерді, Ñ?оның ішінде ауыл шаруашылық жерлерін немеÑ?е ғимараттарды құнын жоғалтпай алмаÑ?тыру өтемақы ретінде Ò±Ñ?ынылады. c) Ð?арықтық баға және қалпына келтіру құны:Дүниежүзілік банктің Ñ?аÑ?Ñ?аты қоныÑ? аударылған тұлғаларға тікелей жобалық қызметпен байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ мүлікті жоғалту үшін алмаÑ?тырудың толық құны көлемінде уақтылы өтемақы төленуді талап етеді, оған барлық Ñ?алықтар мен алымдарды қоÑ?а, Ñ?квивалент активті Ñ?атып алуға немеÑ?е Ñ?алуға шығындар (нарықтық баға бойынша) кіреді. ҚР Жер кодекÑ?іне Ñ?әйкеÑ? өтемақыға жер учаÑ?кеÑ?інің немеÑ?е оған және онда орналаÑ?қан жылжымайтын мүліктің нарықтық бағаÑ?Ñ‹, Ñ?ондай-ақ жер иеленушінің немеÑ?е жер пайдаланушының жер учаÑ?кеÑ?ін жоғалтуға байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ ұшыраған барлық шығындары кіреді; бірақ шығын қалай еÑ?ептеленетіні – нарықтың бағамамен бе, қалпына келтіру құнымен бе – нақты айтылмайды. Егер тұрғын үйлер қозғалÑ?а, ҚР «Тұрғын үй қатынаÑ?тары туралы» Заңы қолданылады, ол бойынша меншік иелері жаңа үй немеÑ?е тұрғын үйдің нарықтық бағаÑ?Ñ‹ бойынша өтемақы алады. Суармалы жерлерді жоғалту Ò±Ò›Ñ?аÑ? ауыл шаруашылық жерлермен, Ñ?ғни жер қабатының Ò±Ò›Ñ?аÑ? құнарлық және өнімділік деңгейіндегі жерлермен орны толтырылады.Өтемақы меншік иелеріне бұрынғы өмір деңгейін қалпына келтіруге мүмкіндік беру дегенді білдіреді. Бул процедуралар ҚР заңдарына жане дүниежүзілік банктің процедураларына Ñ?айкеÑ?. ҚР заңнамаÑ?ына Ñ?әйкеÑ? өтемақы ауылшаруашылық жерлерге немеÑ?е мүлікке келтірілген залал үшін төленеді. Мүлік залалының бағаÑ?Ñ‹ нарықтық баға бойынша еÑ?ептеледі, оған таÑ?ымалдау шығындары, тіркеу алымдары және Ñ?алықтар кіреді. Заңнамаға Ñ?әйкеÑ? амортизациÑ?лық шығындар мүлік залалын бағалауға кірмейді. Дүниежүзілік банктің операциÑ?лық Ñ?аÑ?Ñ?атына Ñ?әйкеÑ? те амортизациÑ?лық қорлар еÑ?епте қолданылмайды. Ð?уыл шаруашылық қызметті жүргізуге жаңа ауыл шаруашылық жерлер жер иеленушімен ұзақ мерзімді жалға беруге арналған барлық ауыл шаруашылық жерлермен бірдей бөлінуі мүмкін. d) КеңеÑ? беру және халықтың қатыÑ?уын қамтамаÑ?ыз ету: ҚР заңнамаÑ?ына Ñ?әйкеÑ? зардап шеккен тұлғалар мен жалпы қоғамға Ò±Ñ?ынылатын өтемақы 8 Ñ?оамÑ?ына қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ кеңеÑ? беруден баÑ?қа (төменде қараңыз), жерлерді алу немеÑ?е активтерді таратуға қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ кеңеÑ? беру қажет етілмейді. Бұл Дүниежүзілік банктің Ñ?аÑ?Ñ?атынан ерекшеленеді, оған Ñ?әйкеÑ? зардап шеккен тұлғаларға және жалпы қоғамға толық ақпарат беріліп, зардап шегуші тұлғалармен жеке кездеÑ?улерді, халықты көпшілік тыңдауларды ұйымдаÑ?тыру, ақпаратты тарату бойынша кампаниÑ?ларды өткізу, халыққа мониторингке қатыÑ?уға мүмкіндік беру және шағымдарды қанағаттандыру арқылы өтемақыны, Ñ?ыйақыны таңдау және қоныÑ? аудару мәÑ?елелері бойынша кеңеÑ? беру көмегі көрÑ?етілу керек. Халық толық ақпараттандырылып, жерді алып қою бойынша Ñ€Ó™Ñ?імдерді жоÑ?парлауға қатыÑ?уы керек. Мүлікке және ауыл шаруашылық өніміне келтірілген залалды бағалауға байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ барлық Ñ€Ó™Ñ?імдер белгіленген тәртіпке қатаң Ñ?әйкеÑ?тікте өткізілу керкетігі ҚР заңнамаÑ?ымен белгіленген. Белгіленген тәртіпке Ñ?әйкеÑ? барлық зардап шеккен тұлғаларға ұшыраған шығындар туралы толық ақпарат беру керек, ал жергілікті атқарушы органдардың қызметкерлері халыққа ұшыраған шығындар үшін өтемақыны бағалау үдеріÑ?Ñ–Ò£ нәтижеÑ?Ñ–, Ñ?оның ішінде Ò±Ñ?ынылатын жерлер туралы ақпарат беру керек. Даулар туындаған жағдайда олар заңнамамен белгіленген тәртіпте, жергілікті әкімдіктердің делдалдығымен шешіледі. Мемлекеттік органдар зардап шеккен тұлғаларға өтемақы мәÑ?елелері бойынша кеңеÑ? беруге міндетті. e) БаÑ?қа көмек: ҚР заңнамаÑ?Ñ‹ жерді немеÑ?е мүлікті алмаÑ?тыруға мүмкіндік береді. Бірақ Дүниежүзілік банктің Ñ?аÑ?Ñ?атында клиенттерден оÑ?ындай әрекеттермен шектелмеу талап етіледі, өмір деңгейін қалпына келтіру мақÑ?атында зардап шеккен тұрғындардың және қоныÑ? аударған отбаÑ?ылардың оÑ?ал буындарына қоÑ?ымша көмек көрÑ?ету. Ұлттық заңнамада зардап шеккен тұрғындардың оÑ?ал бөлігіне көмек көрÑ?ету көзделген. Бұл топқа көп балалы отбаÑ?ылар; аÑ?ырушыÑ?Ñ‹ жоқ отбаÑ?ылар, Ñ?оның ішінде әйелдермен баÑ?қарылатын шаруашылықтар, қарт адамдар және кәмелетке толмаған балалар кіреді. f) Жерді алып қоюды өткізу мерзімі: Дүниежүзілік банктің Ñ?аÑ?Ñ?аты тұрғындарды жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ыруға дейін алдын ала кезеңде көшіруді көздейді, Ñ?ғни жерлерді алу және жобалық қызметтен зардап шеккен тұлғалардың көшуі бойынша барлық мәÑ?елелер алынатын аумақта жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ыруға дейін шешілуі тиіÑ?. ҚР заңнамаÑ?Ñ‹ залалды бағалау, зардап шеккен тұрғындардың оÑ?ал буындарын көшіру тетіктерін әзірлеу, Ñ?ондай-ақ Ñ?әйкеÑ? материалдар және қаржылық реÑ?урÑ?тармен қамтамаÑ?ыз ету бойынша Ñ–Ñ?-шаралар жоба баÑ?талғанға дейін қабылдануын көздейді. 9 3.4 Жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру бойынша Дүниежүзілік банк пен ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?Ñ‹ Ñ?аÑ?Ñ?аттарының араÑ?ындағы кемшіліктерді жою шаралары ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?ының Жер кодекÑ?Ñ– және жерлерді және мүлікті мемлекеттік қажеттіліктер үшін алуға қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ тұрғын үй қатынаÑ?тары заңнамаÑ?Ñ‹, жалпы, Дүниежүзілік банктің қоныÑ? аудару Ñ?аÑ?Ñ?атымен келіÑ?іледі. Бірақ Ñ?тандарт нұÑ?қаулықтар мен үдеріÑ?тердің жоқтығынан оларды Ñ–Ñ?-жүзінде жүзеге аÑ?ыру әртүрлі болуы мүмкін. Төменде келтірілген төрт кезең анағұрлым кезекті Ñ–Ñ?ке аÑ?ыруды және Дүниежүзілік банк Ñ?аÑ?Ñ?атының қағидаларын мен жобаларды Ñ–Ñ?ке аÑ?ырудың халықаралық Ñ?тандарттарын қамтамаÑ?ыз етеді: a) Жерді өз бетінше және заңÑ?ыз пайдалану: ОÑ?Ñ‹ жобаның аÑ?Ñ?ында және жерді заңÑ?ыз пайдалану мәÑ?елелеріне қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру кезінде Дүниежүзілік банктің қорғау Ñ?аÑ?Ñ?аты, Ñ?оның ішінде Дүниежүзілік банктің жерді өз бетінше пайдаланушыларға (реÑ?ми заңды құқықтары жоқ, бірақ ұлттық заңнамаға Ñ?әйкеÑ? қабылданған немеÑ?е танылуы мүмкін жерді алып қою үшін өтемақы құқығына дәмеÑ?Ñ– бар тұлғаларға; олар иеленетін жерлерге танылуы мүмкін құқық немеÑ?е дәмеÑ?Ñ– жоқ тұлғаларға қоныÑ? аудару кезінде олар иеленетін жерлер үшін өтемақы орнына көмек көрÑ?етілуі тиіÑ?. Жобаның Ó™Ñ?еріне іліккен барлық тұлғаларға жерден баÑ?қа барлық активтерді алып қою үшін өтемақы төленуі тиіÑ?)өтемақы беру бойынша Ñ€Ó™Ñ?імдері Ñ?ақталуы керек. b) Жер учаÑ?кеÑ?ін алмаÑ?тыру немеÑ?е ақшалай өтемақы: Барлық зардап шекен тұлғаларға жерді алмаÑ?тыру нұÑ?қаÑ?Ñ‹ туралы ақпарат беріледі; жергілікті атқарушы органдарға жерлердің алмаÑ?тыруға қолжетімділігін бағалауға және олардың орналаÑ?қан жерлері туралы Ñ?ұраныÑ? жіберіледі. Ð?лмаÑ?тыруға бағаÑ?Ñ‹ тең жердің бар болуы жағдайында жерді алып қою үдеріÑ?іне қатыÑ?атын лауазымды тұлғалар барлық зардап шеккен тұлғаларға, егер олар оÑ?Ñ‹ нұÑ?қаны қалаÑ?а, ақшалай өтемақыдан гөрі жерді және ғимаратты алмаÑ?тыру нұÑ?қаÑ?ын Ò±Ñ?ынуға нұÑ?қаулық берілуі тиіÑ?. c) Ð?арықтық баға және қалпына келтіру құны: ЖоÑ?парланып отырған құрылыÑ? жұмыÑ?тарының аумақтары өзен алқабында орналаÑ?қан, онда әдетте қандай да бір құрылыÑ? жұмыÑ?тары көзделмейді, Ñ?ғни жоба тікелей жобаға байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ қандай да бір мүліктік залалға алып келмейді; бірақ ондай бар болатын болÑ?а, жоғарыда анықталғандай, өтеу құнына тең өтемақы төленуі тиіÑ?. d) Ð?қпаратқа қолжетімділік және ақпаратпен алмаÑ?у: Зардап шеккен тұлғаларға жерді алып қоюға (шеттетуге) байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ Ñ€Ó™Ñ?імдер, нұÑ?қалар және құқықтар туралы ақпарат беріледі, оÑ?Ñ‹ мәÑ?елелер бойынша кеңеÑ? беріледі, таңдау нұÑ?қалары, Ñ?ондай-ақ ақшалай төлемнің орнына өтемақы ретінде жерді немеÑ?е жер мен ғимаратты алмаÑ?тыру нұÑ?қалары Ñ?ынды техникалық және Ñ?кономикалық жағынан мақÑ?атты баламалар Ò±Ñ?ынылады.Жоба баÑ?шылығы екі брошюраны әзірлеу және тарату арқылы халықты ақпараттандыру үдеріÑ?інде маңызды рөл атқарады, оларда үдеріÑ? Ñ?ипатталады және құқықтар мен міндеттер, өтемақы нормалары, төлем кеÑ?телері және дауларды шешу нұÑ?қалары Ñ‚Ò¯Ñ?індіріледі. КатыÑ?у дарижеÑ?ины аныктау, халықтың жетімÑ?із қатыÑ?уының Ñ?ебебінің аныктау жумыÑ?тары өткізледи, кампенÑ?ациÑ? алушының Ñ?аныны, жиналыÑ?тарда қатыÑ?кандар араÑ?ында барлык кезенде. Барлык арыздардын анализыны өткізу, айтыÑ?-талаÑ?Ñ‚Ñ‹Ò£ тартіптеуі жумыÑ?тарын өткізу. Халықтың толық ауқымы үшін Ñ?айкеÑ? брошюралар болады. 10 Бір брошюра жері және баÑ?қа меншігі мемлекеттік қажеттіліктер үшін тұрақты негізде алынатын тұлғаларға арналған. Ð?л мердігерлер мен жер иеленушелірге арналған екінші брошюрада қазандықтар, техника мен материалдарды Ñ?ақтауға арналған қоÑ?алқы алаң, вахталық кенттер және Ñ‚.б. үшін жерді уақытша пайдалану тәртібі Ñ?ипатталады. Екі брошюра да екі – қазақ және орыÑ? тілдерінде дайындалып, болжамды құрылыÑ? жұмыÑ?тарының учаÑ?келері аймағындағы әкімдіктер мен ҚұрылыÑ? Ñ–Ñ?Ñ– жөніндегі комитеттің аудандық кеңÑ?еÑ?інде, ҚР Ұлттық Ñ?кономика миниÑ?трлігінің тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық және жер реÑ?урÑ?тары баÑ?қармаÑ?ында әлеуетті түрде жобалық қызметтен зардап шегуі мүмкін тұлғалар араÑ?ында таратылып, Халыққа қызмет көрÑ?ету орталығында (ХҚКО) тіркеледі. e) БаÑ?қа көмек: Жоба зардап шеккен тұлғалардың қоныÑ? аударуын көздемейді, Ñ?ебебі өзен алқабында жоÑ?парлы жобалық аймақта қандай да бір активтер жоқ және зардап шеккендерді көшіруге жеткілікті балама жерлер бар. Бірақ, егер жерді алып қою және қолжетімділікті шектеу жерді пайдаланушылардың өмір Ñ?үру деңгейіне қандай да бір түрде (Ñ?оның ішінде қоныÑ? аударуды қоÑ?а) Ó™Ñ?ер ететін болÑ?а, жоба аÑ?Ñ?ында зардап шеккен тұлғалардың ішіндегі оÑ?ал топтардың және қоныÑ? аударылған үй шаруашылықтарының өмір Ñ?үру деңгейін қалпына келтіру үшін қоÑ?ымша көмек көрÑ?етілуі тиіÑ?. Қажеттілігіне қарай тіршілік әрекетін қалпына келтіруге көмек барлық зардап шегуші тұлғаларға, Ñ?оның ішінде халықтың оÑ?ал топтарына қажет. Халықтың оÑ?ал топтарына қоÑ?ымша көмек қажет, бұл топқа көп балалы отбаÑ?ылар; аÑ?ыраушыÑ?Ñ‹ жоқ отбаÑ?ылар, Ñ?оның ішінде әйелдермен баÑ?қарылатын шаруашылықтар, қарт адамдар және кәмелетке толмаған балалар кіреді. f) Жерді алуды өткізу мерзімі: Жерлерді алу және жобалық қызметтен зардап шеккен тұлғалардың көшуі бойынша барлық мәÑ?елелер алынатын аумақта жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ыруға дейін шешілуі тиіÑ?. Соның ішінде, жаңа ауыл шаруашылық жерлер бөлініп, мүліктік залал, Ñ?оның ішінде қирап қалған ауыл шаруашылық дақылдар үшін өтемақылар төленіп, тұрғылықты ғимараттар үшін құрылыÑ? учаÑ?келері бөлінуі тиіÑ?. 4. СÐ?РÐ?ТС-2 жоба аÑ?Ñ?ында жерді алып қоюдың негізгі қағидалары 4.1 Жерді алып қоюдыңнегізгі қағидалары СÐ?РÐ?ТС -2 жобаÑ?ын Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру үшін жеке жерлерді немеÑ?е жалға алынған мемлекеттік жерлерді алып қою барыÑ?ында Дүниежүзілік банктің операциÑ?лық қоныÑ? аудару Ñ?аÑ?Ñ?атында қолданылатын қағидаларды көрÑ?ететін мына қағидалар қолданылады. Қағидалар жерлерді, ғимараттарды немеÑ?е баÑ?қа жылжымайтын мүлікті алу; жерді пайдалану немеÑ?е коммерциÑ?лық қызметтегі өзгеріÑ?тер; жерді пайдалану, тұрғын үй немеÑ?е коммерциÑ?лық қызметтегі шектеулер нәтижеÑ?інде шаруашылыққа уақытша немеÑ?е тұрақты Ó™Ñ?ер ету жағдайында қолданылады. Қағидалар барлық «зардап шеккен тұлғаларға», Ñ?оның ішінде мемлекеттік қажеттілігіне жерді алып қою немеÑ?е қоныÑ? аудару Ó™Ñ?ер еткен реÑ?ми лицензиÑ?Ñ?Ñ‹ немеÑ?е меншік құқығы жоқ тұлғаларға қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ қолданылады. 11 (a) Жерді алып қою мен қоныÑ? аударуды болдырмау немеÑ?е барынша төмендету. (b) Зардап шеккен тұлғалар жоғалтылған меншік, табыÑ?тар мен бизнеÑ?, Ñ?оның ішінде уақытша шығындар немеÑ?е амортизациÑ?ны қоÑ?пағандағы залал құны көлеміндегі толық өтемақыға құқылы. (c) Өтемақылар зардап шегуші тұлғаларға, кемінде, бұрынғы табыÑ?тар мен өмір деңгейін жобаның аÑ?ғына дейін қалпына келтіруге мүмкіндік беруі тиіÑ?. (d) Зардап шеккен тұлғаларға кеңеÑ? беріп, оларды қоныÑ? аударуды жоÑ?парлауға тарту керек. (e) Зардап шеккен тұлғаларға өтемақы нұÑ?қаларына қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ толық ақпарат берілуі тиіÑ?. (f) Егер зардап шегуші тұлға ақша қаражатын қаламаÑ?а, бағаÑ?Ñ‹ тең жер бар болған жағдайда жоғалтылған ауыл шаруашылық жерлер үшін баÑ?қа жер учаÑ?кеÑ?ін беру баÑ?ым өтемақы түрі болып табылады. (g) Меншікті беруге (Ñ?атып алу немеÑ?е алмаÑ?тыруға) шығындар, Ñ?оның ішінде Ñ?алықтар, алымдар, құжаттама және Ñ?отқа шағым алынбайды немеÑ?е инвеÑ?тормен төленеді. (h) Әйелдер мен ерлерге бірдей өтемақы көлемі төленеді. (i) РеÑ?ми меншік құқығының немеÑ?е пайдалану туралы келіÑ?імінің жоқтығы зардап шегуші тұлғаларға барлық құқықтарды немеÑ?е Ñ?аÑ?Ñ?аттың мақÑ?аттарына жету үшін қажетті көмекті пайдалануға кедергі келтірмеуі тиіÑ?. (j) ҚоныÑ? аударылған тұлғалар көтерме ақы және уақытша тәуліктік ақы алады. (k) Әйелдермен және әлеуеметтік қорғалмаған тұлғалармен баÑ?қарылатын үй шаруашылықтарына ерекше назар аударып, өмір Ñ?үру деңгейін Ñ?ақтып,оны арттыруға тиіÑ?Ñ‚Ñ– көмек көрÑ?етілу керек. (l) Жерді алып қою және халықтың қоныÑ? аударуы жоба аÑ?Ñ?ында өткізіледі де, толықтай қаржыландыралады. (m) Өтемақы құрылыÑ? жұмыÑ?тары баÑ?таларға немеÑ?е алынатын жерлерде ғимараттар бұзылғанға дейін толық төленеді. 4.2 Өтемақы алу үшін біліктілік критерийлері (жоғалған активтерді бағалау әдіÑ?тері) Мәжбүрлі көшуге қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ ҚР Жер кодекÑ? ережелері мен Дүниежүзілік банк Ñ?аÑ?Ñ?атын реттеу мақÑ?атында өтемақы және оған құқылы тұлғалардың матрицаÑ?Ñ‹ әзірленді, ол төменде берілген (1-кеÑ?те). ОÑ?Ñ‹ матрица тиіÑ?Ñ‚Ñ– өтемақы түрі мен оған құқылы тұлғаларды анықтау үшін келіÑ?ілген негізді анықтайды (Дүниежүзілік банк – клиент). СÐ?РÐ?ТС -2 жобаÑ?ының аÑ?Ñ?ында халықтың нақты қоныÑ? аударуы және ғимаратқа немеÑ?е баÑ?қа жылжымайтын мүлікке Ó™Ñ?ер ету көзделмеÑ?е де, мемлекеттің меншігіндегі өзен алқабының қорғалатын аумағындағы болжамды құрылыÑ? жұмыÑ?тарының көлемі анықталғаннан кейін Ñ?ақтық шаралары ретінде өтемақы шаралары қағидаларға қоÑ?ылуы тиіÑ?. Ð?лынатын жердің және бұзылатын ғимараттың құнын бағалау үшін жобалаушыларға лицензиÑ?лы бағалаушылармен келіÑ?імшартқа отыру керек. Жобалаушылармен жиналған жерге талаптар туралы мәліметтердің негізінде бағалаушылар әлеуетті зардап шегуі мүмкін тараптардың меншігін бағалау үшін олармен байланыÑ?уы керек. Ғимараттар үшін өтемақы анықтау үшін бағалау әдіÑ?тері (Ñ–) шығындарды, (Ñ–Ñ–) табыÑ?тарды анықтау, (Ñ–Ñ–Ñ–) бағаÑ?Ñ‹ белгілі оÑ?ындай ғимаратпен Ñ?алыÑ?тыруға негізделген жалпыға ортақ халықаралық Ñ?тандарттарға бара-бар болуы тиіÑ?. Барлық негізгі бағалар ағымдағы нарықтық бағаға Ñ?әйкеÑ? келтірілуі тиіÑ?. Ð?уыл шаруашылық жер учаÑ?келерін бағалау әдіÑ?тері алу кезіндегі ауыл шаруашылық жоғалтуларды бағалауға негізделуі тиіÑ?. Бағалаушылармен еÑ?ептелген 12 өтемақы көлемі келіÑ?Ñ?өздер арқылы меншік иелері/жалға алушылармен және облыÑ?Ñ‚Ñ‹Ò› әкімшілікпен келіÑ?іледі. 1-кеÑ?те. Өтемақы және оған құқылы тұлғалардың матрицаÑ?Ñ‹ Мүлік СипаттамаÑ?Ñ‹ Зардап шеккен Өтемақыға құқық тұлғалар Қайтарылмайтын жоғалту Жеке жер Ó˜Ñ?ер ету күрделігіне Меншік иеÑ?Ñ– ï?¬ БаÑ?тапқы жер учаÑ?кеÑ?іне тең көлемді және байланыÑ?Ñ?ыз, барлық өнімділікті Ñ?ақтау үшін жер учаÑ?кеÑ?ін жоғалтылған жерлер қайта бөлу; немеÑ?е ï?¬ Жер өтемақыÑ?Ñ‹:бағаÑ?Ñ‹ және өнімділігі жоғалтылған учаÑ?келердің бағаÑ?Ñ‹ мен өнімділігіне тең жер учаÑ?келерін беру; немеÑ?е ï?¬ Ð?лынған жерлер үшін Ñ?алықтарды, келіÑ?ім, тіркеу немеÑ?е беру төлемінÑ?із, орнын толтыру құны (нарықтық бағаÑ?Ñ‹) көлемінде ақшалай өтемақы; немеÑ?е ï?¬ Егер учаÑ?кенің қалған бөлігі пайдалануға тым кішкентай болÑ?а, учаÑ?ке тұтаÑ?тай алынады да, өтемақы төленеді немеÑ?е алмаÑ?тыру нұÑ?қаÑ?Ñ‹ Ò±Ñ?ынылады Жалға алушы ï?¬ БаÑ?тапқы жер учаÑ?кеÑ?іне тең көлемді және (ұзақ мерзімді өнімділікті Ñ?ақтау үшін жер учаÑ?кеÑ?ін жалдау) қайта бөлу; немеÑ?е Ұлттық заңнамаға ï?¬ Жоғалтқан учаÑ?ке үлеÑ?Ñ– мен брутто-өнімнің Ñ?әйкеÑ? ауыл нарықтық бағаÑ?ының (орташа үш жыл шаруашылығы үшін үшін) негізінде еÑ?ептелген төленіп қойған жер жобалық шараларға жалдау үшін ақшалай өтемақы; немеÑ?е байланыÑ?Ñ?ыз, ï?¬ Егер учаÑ?кені қайта бөлу мүмкін емеÑ? мемлекетпен ұзақ болÑ?а немеÑ?е учаÑ?кенің қалған бөлігі мерзімді жалға пайдалану үшін тым кішкентай болÑ?а, беріледі / Ò±Ò›Ñ?аÑ? учаÑ?кеде жалға алу келіÑ?імшартын қалпына келтіру Жалға алушы ï?¬ Жоғалтқан учаÑ?ке үлеÑ?Ñ– мен брутто-өнімнің (қыÑ?қа мерзімді нарықтық бағаÑ?ының (орташа үш жыл жалдау) үшін) негізінде еÑ?ептелген төленіп қойған жалдау үшін ақшалай өтемақы; немеÑ?е ҮлеÑ?кер ï?¬ Жоғалтылған өнім үлеÑ?інің екі еÑ?еленген нарықтық бағаÑ?Ñ‹ көлеміндеге ақшалай өтемақы ï?¬ ҮлеÑ? үшін Ò±Ò›Ñ?аÑ? жер беру немеÑ?е баÑ?қалай еңбек типін Ò±Ñ?ыну арқылы өмір Ñ?үру қаражаттарын қалпына келтіруге көмек көрÑ?ету. Ð?уыл шаруашылық ï?¬ Ð?уыл шаруашылық жылының Ñ?оңына жұмыÑ?шыÑ?Ñ‹ дейінгі ақшалық және табиғи түрдегі ақыға тең ақшалай өтемақы Ерікті және ï?¬ Жоғалтылған өнімнің нарықтық бағаÑ?ына бейреÑ?ми тең ақшалай өтемақы пайдаланушылар ï?¬ ҮлеÑ? үшін Ò±Ò›Ñ?аÑ? жер беру немеÑ?е баÑ?қандай еңбек типін Ò±Ñ?ыну арқылы өмір Ñ?үруге қаражаттарына қалпына келтіруге көмек көрÑ?ету Күрделі Ñ?алдар — Меншік иеÑ?Ñ–, жалға ï?¬ Екі жылдық өнімнің нарықтық бағаÑ?ына табыÑ?Ñ‚Ñ‹Ò£ 10 % артық алушы тең ақшалай өтемақы төмендеуі ï?¬ Жер өтемақыÑ?Ñ‹: бағаÑ?Ñ‹ және өнімділігі жоғалтылған учаÑ?келердің бағаÑ?Ñ‹ мен өнімділігіне тең жер учаÑ?келерін беру; немеÑ?е ï?¬ Ð?лынған жерлер үшін Ñ?алықтарды, келіÑ?ім, тіркеу немеÑ?е беру төлемінÑ?із, орнын толтыру құны (нарықтық бағаÑ?Ñ‹) көлемінде ақшалай өтемақы; немеÑ?е ï?¬ Егер учаÑ?кенің қалған бөлігі пайдалануға 13 Мүлік СипаттамаÑ?Ñ‹ Зардап шеккен Өтемақыға құқық тұлғалар тым кішкентай болÑ?а, учаÑ?ке тұтаÑ?тай алынады да, өтемақы төленеді немеÑ?е алмаÑ?тыру нұÑ?қаÑ?Ñ‹ Ò±Ñ?ынылады ҮлеÑ?кер ï?¬ Жоғалтылған өнім үлеÑ?інің екі еÑ?еленген нарықтық бағаÑ?ына тең ақшалай өтемақы ï?¬ ҮлеÑ? үшін Ò±Ò›Ñ?аÑ? жер беру немеÑ?е баÑ?қандай еңбек типін Ò±Ñ?ыну арқылы өмір Ñ?үруге қаражаттарына қалпына келтіруге көмек көрÑ?ету Мемлекеттік жер Ó˜Ñ?ер ету күрделігіне Жалға алушы (ұзақ ï?¬ БаÑ?тапқы жер учаÑ?кеÑ?іне тең көлемді және байланыÑ?Ñ?ыз, барлық мерзімді жалдау) өнімділікті Ñ?ақтау үшін жер учаÑ?кеÑ?ін жоғалтылған жерлер қайта бөлу; немеÑ?е ï?¬ Жоғалтқан учаÑ?ке үлеÑ?Ñ– мен брутто-өнімнің нарықтық бағаÑ?ының (орташа үш жыл үшін) негізінде еÑ?ептелген төленіп қойған жалдау үшін ақшалай өтемақы; немеÑ?е ï?¬ Егер учаÑ?кені қайта бөлу мүмкін емеÑ? болÑ?а немеÑ?е учаÑ?кенің қалған бөлігі пайдалану үшін тым кішкентай болÑ?а, Ò±Ò›Ñ?аÑ? учаÑ?кеде жалға алу келіÑ?імшартын қалпына келтіру Жалға алушы ï?¬ Жоғалтқан учаÑ?ке үлеÑ?Ñ– мен брутто-өнімнің (қыÑ?қа мерзімді нарықтық бағаÑ?ының (орташа үш жыл жалдау) үшін) негізінде еÑ?ептелген төленіп қойған жалдау үшін ақшалай өтемақы; немеÑ?е Ерікті және ï?¬ Жоғалтылған өнімнің нарықтық бағаÑ?ына бейреÑ?ми тең ақшалай өтемақы пайдаланушылар ï?¬ ҮлеÑ? үшін Ò±Ò›Ñ?аÑ? жер беру немеÑ?е бұрынғы табыÑ? деңгейіне тең баÑ?қандай еңбек типін Ò±Ñ?ыну арқылы өмір Ñ?үруге қаражаттарына қалпына келтіруге көмек көрÑ?ету Тұрғылықты және Меншік иеÑ?Ñ– ï?¬ Өнімділігі мен құны жағынан балама коммерциÑ?лық жерлер учаÑ?ке түріндегі жер өтемақыÑ?Ñ‹ (зардап шеккен тұлға азырақ бағадағы ауыÑ?у мен айырма өтемақыÑ?ына келіÑ?пегенше) Жалға алушы ï?¬ 1-3 ай үшін жәрдемақы Ерікті жерді ï?¬ Мемлекеттік жердегі тегін немеÑ?е жалға пайдаланушы алынған учаÑ?ке Үйлер, ғимараттар және Күрделі ï?¬ Орнына баÑ?қа үй беру; егерберілетін үйдің құрылыÑ?тар ғимараттардың бағаÑ?Ñ‹ төмен болÑ?а, айырмаÑ?Ñ‹ үшін меншік иеÑ?Ñ– ақшалай өтеамқы төленеді; немеÑ?е ï?¬ ҚұрылыÑ? материалдары мен жұмыÑ? күшінің бағаÑ?Ñ‹ негізінде алынатын ғимараттар мен баÑ?қа жылжымайтын мүліктің толық орнын толтыру құны көлеміндегі ақшалай өтемақы. Зардап шеккен тұрғындардың оÑ?ал буындары толық орнын толтыру құны көлемінде өтемақы алады және бағаÑ?Ñ‹ орнын толтыру бағаÑ?ынан алынбайтын, утилизациÑ?ға жарамды кез келген материалдарды Ñ?ақтап қала алады. Уақытша ï?¬ Бекітілген және орнын ауыÑ?тыруға ғимараттардың лайықты учаÑ?ке иелері (дүңгіршектер, павильондар) Ð?ғаштар Жоғалтылған ағаштар Барлық зардар ï?¬ ТабыÑ?тарды алмаÑ?тыруды көрÑ?ететін шеккен тұлғалар, ақшалай өтемақы. ЖаÑ? ерекшелігіне Ñ?әйкеÑ? Ñ?оның ішінде және бір жыл үшін брутто табыÑ?Ñ‚Ñ‹Ò£ ерікті нарықтық құны бойынша бағаланған, пайдаланушылар ағашпен оÑ?ындай өнімділікке жету үшін қажетті жылдарға көбейтілген, көшеттердің және баÑ?тапқы материалдардың Ñ?атып алынған бағаÑ?Ñ‹ қоÑ?ылған ағаштардың Ñ?кономикалық құны. БизнеÑ? және БизнеÑ?Ñ‚Ñ– немеÑ?е жұмыÑ?Ñ‚Ñ‹ Барлық зардар ï?¬ Меншік иеÑ?Ñ–:тұрақты жоғалту кезінде бір жұмыÑ?баÑ?тылық уақытша немеÑ?е тұрақты шеккен тұлғалар, жылдық табыÑ?қа тең ақшалай өтеамқы жоғалту Ñ?оның ішінде төленеді; уақытша жоғалту кезінде ерікті табыÑ?Ñ‚Ñ‹ жоғалту кезеңі үшін ақшалай пайдаланушылар өтеамық төленеді. ï?¬ Қызметкерлер: Өтемақы Ñ?алық декларациÑ?Ñ?ының немеÑ?е реÑ?ми 14 Мүлік СипаттамаÑ?Ñ‹ Зардап шеккен Өтемақыға құқық тұлғалар минималды жалақы (бірақ одан төмен емеÑ?) негізінде еÑ?ептеледі. БизнеÑ? иелері ï?¬ 3 ай мерзіміне дейінгі жұмыÑ?тағы мәжбүрлі үзіліÑ? кезеңіндегі жоғалтылған пайда үшін жәрдемақы ҚоынÑ? аудару ҚоныÑ? аударудан ï?¬ ҚоныÑ? аударуға байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ көлік зардап шеккен шығындары мен бір айлық тамақтану барлық тұлғалар шығындарына жеткілікті жәрдемақы Үйлерді жалдаушылар Жалға алу ï?¬ Ең жоғары нарықтық бағам бойынша үш келіÑ?імшарттары айлық жалдау ақыÑ?Ñ‹ және Ò±Ò›Ñ?аÑ? тұратын бар жалға үй іздеуге көмектеÑ?у алушылар Қоғамдық пайдаланудағы ï?¬ Зақымданған ғимараттарды қалпына меншік келтіру немеÑ?е ауыÑ?тыру және оларды жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ыруға дейінгі қалпына келтіру Халықтың әлеуметтік Жобаның Әлеуметтік бағалау және зардап шеккен қорғалмаған топтары игіліктерін тұлғалар Ñ?анағына негізделген қоÑ?ымша пайдалану үшін өтемақыларды, бейімделуге жәрдемақыларды арнайы қолдауды және баÑ?қа баÑ?тамаларды Ò±Ñ?ынудың арнайы қажет ететін бағдарламалары. Бұл Ñ?анатқа көп балалы зардап шеккен отбаÑ?ылар; аÑ?ырушыÑ?Ñ‹ жоқ отбаÑ?ылар, Ñ?оның тұлғалар ішінде әйелдермен баÑ?қарылатын шаруашылықтар, қарт адамдар және кәмелетке толмаған балалар кіреді, мүмкіндіктері шектеулген адамдар. Жерді уақытша жоғалту ҚұрылыÑ?жұмыÑ?тарыныңөнді МеншікиеÑ?іменмердігердің Меншік иеÑ?Ñ– (жеке ï?¬ Мердігер коммерциÑ?лық үй-жай үшін ріÑ?пенпайдаланылатынжерле араÑ?ындағыкеліÑ?Ñ?өздердіңб немеÑ?е пайдалану кезеңіне жергілікті жалға беру рі арыÑ?ындакеліÑ?іледі мемлекеттік) мөлшерлемеÑ?Ñ– бойынша ақшалай өтемақы төлейді. ï?¬ Жер жалдау мерзімі аÑ?қталғаннан кейін алғашқы күйіне қалпына келтіріледі. Қалпына келтіру шаралары мердігер мен зардап шегуші тұлға араÑ?ындағы өтемақы туралы келіÑ?імге кіреді. ï?¬ ЭкологиÑ?лық күзет Ñ?аÑ?Ñ?аты шаралары қолданылады Қазандықтарға арналған Меншік иеÑ?Ñ– мен Меншік иеÑ?Ñ– (жеке ï?¬ Мердігер жалға алу мен материал үшін жерлер мердігердің араÑ?ындағы немеÑ?е нарықтық баға бойынша ақшалай өтемақы келіÑ?Ñ?өздердің барыÑ?ында мемлекеттік) төлейді. келіÑ?іледі ï?¬ Жер жалдау мерзімі аÑ?қталғаннан кейін алғашқы күйіне қалпына келтіріледі. ï?¬ ЭкологиÑ?лық күзет Ñ?аÑ?Ñ?аты шаралары қолданылады. 5. РәÑ?імдер 5.1 Жерді алып қою жоÑ?парын (ЖÐ?Ж) дайындау ЖÐ?Ж ақтық нұÑ?қаÑ?ын әзірлеуге мынандай қадамдар кіреді: a) ҚолданыÑ?тағы жерді тіркеу және жерді пайдаланушылар мен олардың меншік немеÑ?е жалданған жер, кәÑ?іпорындар, ғимараттар мен ауышл шаруашылық қызметінің өнімі Ñ?ынды меншігінің Ñ?анағы. b) Зардап шеккен тұлғаларды ЖоÑ?парды әзірлеуге тарту үшін өткізілетін жергілікті деңгейдегі кеңеÑ?тер. Зардап шеккен тұлғаларға кееңеÑ? беріліп, олар Жерді алу жоÑ?парын әзірлеуге тартылуы тиіÑ?. c) ЕÑ?кертпелерді алу үшін жоÑ?парды жариÑ?лау. d) Қаржыландыруды мақұлдау алдында келіÑ?у үшін Дүниежүзілік банке жоÑ?пардың ақтық нұÑ?қаÑ?Ñ‹ мен шығындар Ñ?метаÑ?ын Ò±Ñ?ыну. 15 e) ОÑ?Ñ‹ қадамдар зардап шеккен тұлғаларға Ó™Ñ?ерді, Ñ?ондай-ақ РДИЗ жүзеге аÑ?ыру тиімділігін әрі қарай бақылау үшін негіз құрайды да, оÑ?ындай Ó™Ñ?ердің Ñ?алдарын жеңілдету үшін қоÑ?ымша шараларды әзірлеу қажеттілігін анықтайды. Ð?ғымдағы ақпаратты толықтыру үшін әлеуметтік-Ñ?кономикалық бағалау мониторинг және бағалау үшін баÑ?тапқы мәліметтерлі орнату үшін жобаны жүзеге аÑ?ырудың баÑ?тапқы кезеңдерінде жүргізіледі. Барлық жұмыÑ? құжаттамаÑ?Ñ‹ әзірленіп, мемлекеттік Ñ?араптамамен мақұлданғаннан кейін шығындар Ñ?метаÑ?Ñ‹ келіÑ?Ñ?өздер жүргізу арқылы зардап шеккен тұлғалармен түзетіледі. Сондай-ақ жобаны жүзеге аÑ?ырудің ерте кезеңінде жоба адамдардың өмір Ñ?үру деңгейіне кері Ó™Ñ?ер етпегеніне көз жеткізу қағидаÑ?ын Ò±Ñ?тана отырып, қажетті қоÑ?ымша жеңілдету шараларын анықтау мақÑ?атында жобаның Ó™Ñ?ер ету мониторингіне баÑ?тапқы деректерді алу үшін зардап шеккен үй шаруашылықтары мен іргелеÑ? аймақты әлеуеметтік және Ñ?кономикалық бағалау жүргізіледі. 5.2 Ð?лдын ала бағалау үдеріÑ?Ñ– ОÑ?Ñ‹ тармақта жоба шекараÑ?ының бойындағы жер, ғимарат иелерін және заңÑ?ыз жерді пайдаланушыларды анықтау мен Ñ?анақ үшін әдіÑ?нама Ñ?ипатталған. Залал келтірілген ғимараттар мен жер учаÑ?келерін анықтау әдіÑ?Ñ– екі баÑ?Ñ‚Ñ‹ көзге негізделеді: 1) ҚР Жер реÑ?урÑ?тарын баÑ?қару жөніндегі агенттіктің қолдауымен қолданыÑ?тағы кадаÑ?Ñ‚Ñ€ және жерді пайдалану туралы деректер және 2) жобаның аймағында орналаÑ?қан барлық анықталған және географиÑ?лық байланған ғимараттары бар әр учаÑ?ке үшін жобалаушылармен жүргізілетін топографиÑ?лық Ñ‚Ò¯Ñ?ірілім (әдеттегі маÑ?штаб: 1: 2 000). Бұндай әдіÑ? Ñ?ондай-ақ ғимараттарға және Ñ?кономикалық құнды ағаштар мен ауыл шаруашылық өнімдеріне де қолданылады. ЗаңÑ?ыз жер иеленушілерге, Ñ?ғни құрылыÑ? жұмыÑ?тары өткізілетін аймақтардағы заңды құқықтары жоқ ғимараттардың меншік иелеріне олардың кәÑ?іпорындары немеÑ?е үйлеріне нұÑ?қаулық пен лицензиÑ?лау/жекешелендіруде көмек көрÑ?етілгеннен кейін заңды жер иеленушілермен бірдей жоғалтылған мүлік үшін өтемақы төленеді. Жобалық шығындарды еÑ?ептеу үшін олардың меншігі тіркелген кәÑ?іпорындар/үйлер Ñ?иÑ?қты бағалануы тиіÑ?. Егер жобаның қызметі үшін жерді алып қою (уақытша немеÑ?е тұрақты негізде) мақÑ?атында ағымдағы мемлекеттік жерлердің ұзақ мерзімді жалға алуы туралы шарт тоқтатылған жағдайда жалға алушыларға жалдаудың алдындағы төлемдеріне Ñ?әйкеÑ? өтемақы беріледі. Бұдан баÑ?қа, жалға алушыларға ауыл шаруашылық Ó©Ñ?імдіктері мен ағаштарды Ó©Ñ?іру инвеÑ?тициÑ?ларына және Ñ‚.б. келтірілген барлық шығындар және баÑ?қа залал қайтарылады. Ð?уыл шаруашылығы емеÑ? жерлер мен ондағы жеке жылжымайтын мүлік үшін өтемақы көлемі нарықтық баға негізінде меншік иелерімен келіÑ?Ñ?өздер жүргізу жолымен әлеметтік-Ñ?кономикалық шолу арқылы анықталады. Ð?арықтық бағалар лицензиÑ?лы бағалаушымен нормалар және Ñ?тандарттарға, заңнамалық әдіÑ?намаларға Ñ?әйкеÑ? еÑ?ептеледі. Бұндай жағдайда екі тарап та өтемақы мөлшері бойынша келіÑ?імге келуі тиіÑ?. Олай болмаған жағдайда өтемақы бойынша шағымдар Ñ?от тәртібінде шешіледі.Ғимараттардың жеке және заңды межелерін түзету үшін толық ауқымды 16 текÑ?ерулер операциÑ?ларды өткізу уақытында қажет. 5.3 Ð?қпараттандыру, кеңеÑ? беру және жобаның Ó™Ñ?еріне іліккен тұлғаларды тарту Ñ?тратегиÑ?Ñ?Ñ‹ ЖоÑ?парланып отырған құрылыÑ? аумағында тұратын халыққа жоба қызметініңм Ó™Ñ?ері бойынша көрÑ?етілетін кеңеÑ?Ñ‚Ñ–Ò£ алғашқы кезеңдері жергілікті халықтың пікірі мен қалауларын қараÑ?тыру және ақпарат беру мақÑ?атында ұйымдаÑ?тырылады. Содан кейін РИЗ талқылау бойынша кездеÑ?улер ұйымдаÑ?тырылады. Жобаның Ó™Ñ?еріне іліккен әрбір тұлғамен де жергілікті әкімдікте өтемақыны таңдау мәÑ?елелері бойынша жеке кеңеÑ? берулер жүргізіледі.Жобаның Ó™Ñ?еріне іліккен тұлғалар өздерінің қоÑ?ымша қиындықтарын әлеуметтік-Ñ?кономикалық Ñ?анақ кезінде баÑ?ндай алады. 5.4 Шағымдарды қараÑ?тыру тетіктері Шағымдарды қараÑ?тырудың тиімді үдеріÑ?тері адамдар меншікті мәжбүрлі алу кезінде олардың алаңдаушылығын бәÑ?еңдетуге мүмкіндік береді.Жерлерді алу барыÑ?ында, әрине, бағалау, төлеу, қолдау мен жаңа жерде жайлаÑ?тыруға қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ шағымдар болады, бірақ дұрыÑ? баÑ?қару жағдайында бұл жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ыруға кедергі келтірмеуі тиіÑ?. Жобаға қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ барлық шағымдар қоныÑ? аударуға байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ дауларды шешу тетіктерінің көмегімен қараÑ?тырылады, олар жалпыға ортақ құрылымға ие, жоба бойынша ақпараттық брошюраларда Ñ?ипатталады және жергілікті кеңÑ?елерде ілінетін плакаттарда көрініÑ? табады: ï‚· Әр мердігер шағымдарды қараÑ?тыру жөніндегі үйелÑ?тірушіні тағайындауға міндетті, ол құрылыÑ? жұмыÑ?тары уақытында жерлерді уақытша пайдалануға қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ тікелей шағымдарды алады. Шағымдар тіркеледі де, бірден қанағаттандырылмаÑ?а, ЖІК шағымдарды қараÑ?тыру жөніндегі үйлеÑ?тірушіÑ?іне келіп Ñ‚Ò¯Ñ?еді. ï‚· Шағымдарды қараÑ?тырудың негізгі бекеті ЖІТ белгіленеді. Жауапты қызметкер ретінде ЖІТ қабылданған әлеуметтік мәÑ?елелер жөніндегі маман тағайындалуы керек, ол Жоба құрылымындағы бірінші байланыÑ? тұлғаÑ?Ñ‹ болады. КөрÑ?етілген маман үйлеÑ?тіруші және уақтылы шешімдерді қабылдау үшін мердігер ұйымдарменжұмыÑ? Ñ–Ñ?тейтін бірінші реттеуші инÑ?танциÑ? ретінде әрекет етеді.Шағымдарды қараÑ?тыру жөніндегі үйлеÑ?тіруші барлық алынған шағымдардың журналын жүргізеді де, олардың мәртебеÑ?Ñ– мен әлеуетті мерзімін ұзартуды белгілейді. Бірден шешуге болмайтын шағымдар Ñ?әйкеÑ? аудандық немеÑ?е облыÑ?Ñ‚Ñ‹Ò› атқарушы органдарға жолданады. ï‚· Жобаның Ó™Ñ?еріне іліккен тұлға ауылдық әкімдікке шағым жазады, онда оларды тіркейді де, қанағаттандыруға тырыÑ?ады. Егер шағым бір аптаның ішінде қанағаттандырылмаÑ?а, ол аудандық-облыÑ?Ñ‚Ñ‹Ò› атқарушы органға жіберіледі. ï‚· Ð?удандық/облыÑ?Ñ‚Ñ‹Ò› әкімшіліктің тағайындалған лауазымды тұлғаÑ?Ñ‹ шағымды алғаннан кейін оны тіркейді де, қанағаттандыруға тырыÑ?ады. Егер екі аптаның ішінде шағым қанағаттандырылмаÑ?а, ол облыÑ?Ñ‚Ñ‹Ò› деңгейге өтеді. ï‚· ОблыÑ?Ñ‚Ñ‹Ò› әкімшіліктегі тағайындалған лауазымды тұлға шағымды алып, оны қанағаттандыруға тырыÑ?ады. Шағымдарды қанағаттандыру үдеріÑ?інің аÑ?Ñ?ында ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?Ñ‹ Ð?уыл шаруашылығы миниÑ?трлігінің Су реÑ?урÑ?тары жөніндегі комитетінің жанында Шағымдарды қарау жөніндегу комитет құрылады, оған мемлекеттік өкіл, маман (лицензиÑ?лы бағалаушы), тәуелÑ?із өкіл (ғалым/ҮЕҰ), Ñ?ондай - ақ шағым берушінің өкілі кіреді. ï‚· Егер екі аптаның ішінде шағым қанағаттандырылмаÑ?а, Ñ–Ñ? Ñ?отқа жіберіледі де, қоныÑ? аударымен байланыÑ?Ñ‚Ñ‹ барлық жобалар үшін қойылатын талаптарда ҚР заңнамаÑ?ына 17 Ñ?әйкеÑ? шешіледі, ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?ының Үкіметі мен Дүниежүзілік банк араÑ?ындағы нақты келіÑ?імдер ұлттық заңнаманың орнында әрекет етеді. Барлық байланыÑ? деректері мен шағымдарды қараÑ?тыру тетіктерінің толық Ñ?ипаттамаÑ?Ñ‹ баÑ?па бұқаралық ақпарат құралдарында жариÑ?ланады, брошюралар арқылы таратылады және жобалық аймақта нақты жұмыÑ?тардың баÑ?таларына дейін веб-Ñ?айттарда жариÑ?ланады. Тіркеу, еÑ?ептер мен шағымдарды қанағаттандыру нәтижелері Ñ?ыртқы мониторинг пен бағалауға жатады. ҚұрылыÑ? кезінде мүдделері қозғалған, Ñ?ондай-ақ баÑ?қа да тұлғалар көлік қозғалыÑ?ының бұзушылықтарына, шу, шекараны бұзу және баÑ?қа мәÑ?елелеріге шағым жаÑ?ауға құқылы.Жобаға қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ барлық шағымдаржалпыға ортақ құрылымы бар және жобаның брошюралары мен жергілікті кеңÑ?елерде ілінген плакаттарда Ñ?ипатталған дауларды шешу тәртібінде (қоныÑ? аударуға қатыÑ?Ñ‚Ñ‹) қараÑ?тырылады: Жоба тетігі ҚазақÑ?танда қолданылатын Ñ?тандарт тәжірибеден ерекшеленеді, Ñ?ебебі аудандық және облыÑ?Ñ‚Ñ‹Ò› атқарушы органдардағы немеÑ?е мемлекеттік органдардағы/өзін өзі баÑ?қару органдарындағы (бар болған жағдайда) әрбір тағайындалған лауазымды тұлға шағымдарды тіркеп, ай Ñ?айын жоба баÑ?шылығына (Дүниежүзілік банкке көшірмеÑ?ін Ò±Ñ?ына отырып, Комитетке және ЖІТ) еÑ?еп бере отырып, олардың мәртебеÑ?ін бақылап отыруға міндетті. ЕÑ?ептер мен дауалрды шешу үдеріÑ?Ñ– Ñ?ыртқы мониторинг және бағалау тобымен, Ñ?ондай-ақ жоба баÑ?шылығымен бақыланады. Бұдан баÑ?қа, олардың шағымдарын жеткілікті назар аударылмады деп Ñ?анаған тұлғалар жоба баÑ?шылыға жүгіне алады. Мониторинг және бағалау жөніндегі ЖІТ қызметкері бұндай шағымдарды алады және тіркейді. Ол талапкерді оның шағымының қаралу барыÑ?Ñ‹ туралы ақпараттандыра отырып, шағымды қанағаттандыру үшін мүмкіндіктер іздеÑ?тіруі керек. Бірден шешілуді талап ететін шығымды алған кез келген лауазымды тұлға қажеттілігіне қарай оны жоба баÑ?шылыға жолдай алады. 5.5 Жерді алып қою бойынша қызмет мониторингі ЖІТ жерлерді алуға жауапты мемлекеттік агенттіктермен қызметті үйлеÑ?тіретін, РИЗ Ñ?әйкеÑ? жерлерді алу бойынша жеке жоÑ?парларды әзірлеуге көмектеÑ?етін және оÑ?Ñ‹ жобаны немеÑ?е қоÑ?ымша жобаны Ñ?алуға дейін жерлерді алу бойынша мәÑ?елелерді уақтылы баÑ?қаратын маманды тартады. Бұл маман жерлерді алу бойынша негізгі Ñ‚Ò±Ñ?тарды, көрÑ?еткіштерді мониторинг үшін әзірлейді және мониторинг деректерін ЖІТ мұрағатында Ñ?ақтау үшін жинайды. Маман жерді алып қою барыÑ?Ñ‹ туралы еÑ?ептерді Ò±Ñ?ынады, олар қажеттілігіне қарай жоба бойынша еÑ?ептерге кіргізілуі тиіÑ?. ОÑ?ындай ішкі мониторингке шығындар жобалық Ñ?метаға Ñ?алынуы тиіÑ?. Мониторинг деректері қажет болған жағдайда Ñ?ыртқы аудиттерге жәрдемдеÑ?у үшін Ñ?апаÑ?Ñ‹ Ñ?әйкеÑ? болуы тиіÑ?. Мониторинг көрÑ?еткіштерінің жалпы жүйеÑ?Ñ– 2-кеÑ?теде келтірілген. 2-кеÑ?теМониторинг және бағалау матрицаÑ?Ñ‹ МақÑ?аты ІÑ?-шаралар Мониторинг индикаторы Өтемақы алушылар тізіміндегі Өтемақы алушылар тізімін біліктілік Өтемақыларды біліктілік критерийіне жауап критерийі бойынша өтемақы алу құқығына алушыларды анықтау бермейтін тұлғалар Ñ?аны (қателеÑ?іп текÑ?еру қоÑ?ылған) 18 МақÑ?аты ІÑ?-шаралар Мониторинг индикаторы Өтемақы алуға құқылы, бірақ өтемақы Критерийлерге жауап беретін, бірақ алушылар тізіміне қоÑ?ылмаған тұлғаларды өтемақы алушылар тізіміне анықтау. Әр өтемақы типі бойынша бөлек қоÑ?ылмаған тұлғалардың Ñ?аны текÑ?еру өткізілуі тиіÑ?. (қателеÑ?іп қоÑ?ылмаған) Өтемақы төленген уақытша алынуға Ð?қтық ЖÐ?Ж Ñ?әйкеÑ? уақытша немеÑ?е жататын аумақ ауданы Өтемақының баÑ?ым қайтарымÑ?ыз алынатын аумақтарды типтері Өтемақы төленген қайтарымÑ?ыз мақұлдау алынуға жататын аумақ ауданы Өтемақы типтеріне бөле отырып, Қаржы құжаттарын текÑ?еру уақтылы әрі толық көлемде өтемақы алған тұлғалар Ñ?аны Өтемақы типтеріне бөле отырып, уақтылы әрі толық көлемде өтемақы алмаған тұлғалар Ñ?аны Өтемақыны толық көлемде әрі уақтылы Өтемақы типтеріне бөле отырып, Өтемақы төлемдерін төлемеудің Ñ?ебептерін анықтау және уақтылы өтемақы алған тұлғалар реттеу талдау Ñ?аны Өтемақы үшін берілген қаржыландыру көлемі Өтемақы үшін бөлінген Өтемақы қаражаттары игерілмеген/артық қаражаттардың жұмÑ?алу қарқыны, шығындалған Ñ?ебептерді анықтау ЖÐ?Ж ақтық нұÑ?қаÑ?ында көзделген Ñ?оманың % УчаÑ?келерінде жерлерді уақытша алу үшін кеңейту қажет болған Жерлерді уақытша алу мониторингінің тұлғалар Ñ?аны ҚоÑ?ымша өтемақы мерзімдері Белгіленген аÑ?қтау мерзімінен кейін құрылыÑ? жұмыÑ?тары жалғаÑ?атын алаң Әлеуметтік-Ñ?кономикалық Ñ?анақ пен Жобаның Ó™Ñ?еріне іліккен үй Үй шаруашылығына әрі қарайғы шолу нәтижелерін шаруашылықтарының әлеуметтік- залал (табыÑ?Ñ‚Ñ‹ қалпына Ñ?алыÑ?тыру еÑ?ебінен үй Ñ?кономикалық жағдайын әрі қарайғы шолу келтіру) шаруашылығын Ò±Ñ?тап тұруға (жобаның 3-ші жылы) табыÑ?тар/қаражаттардағы өзгеріÑ?тер Әр жерді алу кезеңінде кеңеÑ? беру Халықтың тартылу деңгейін анықтау және мен үйлеÑ?тіру кездеÑ?улеріне лайықÑ?ыз қатыÑ?у Ñ?ебептерін анықтау КеңеÑ? беру және қатыÑ?атын өтемақы алушылар Ñ?аны халықтың қатыÑ?уы Шағымдар Ñ?аны Даулар мен шағымдардың мазмұнын Қанағаттандырылған шағымдар талдау. Дауларды шешу Ñ?аны Жобаның баÑ?шылығы Дүниежүзілік банкке Ò±Ñ?ынылатын мониторинг және бағалау бойынша жылдық еÑ?епті дайындауға қолданылатын жерді алып қою бойынша тәуелÑ?із бағалауды өткізу үшін Ñ?ырттан келген мониторингтік агенттіктерді жұмылдыра алады. Мониторингке жауап беретін Ñ?ыртқы ұйым жүзеге аÑ?ыру барыÑ?ында қоныÑ? аудару жоÑ?парының талаптары Ñ?ақтала ма, мүдделері қозғалған тұлғалардың табыÑ? көздері қалпына келтірілген бе, қоныÑ? аударудың қандай да бір жоÑ?парланбаған немеÑ?е алдын алынбаған Ñ?алдары туындады ма, Ñ?оны анықтайды. 6. ИнÑ?титуционалдық тетіктер 6.1 РИЗ Жүзеге аÑ?ырудың инÑ?титуционалдық тетіктері Жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру тобы (ЖІТ) жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру барыÑ?ында қоныÑ? аударуды баÑ?қару мен жерлерді алуда баÑ?Ñ‚Ñ‹ рөлді атқарады. Техникалық тапÑ?ырмаға (ТТ) Ñ?әйкеÑ? ЖІТ 19 қорғаныÑ? шаралары жөніндегі мамандар, Ñ?оның ішінде жобаны Ñ–Ñ?ке аÑ?ыру уақытында ЖІТ жұмыÑ? Ñ–Ñ?тейтін жерлерді алу бойынша әлеуметтік мәÑ?елелер жөніндегі Ñ?арапшы кіру керек. Бұған ЖÐ?Ж үздікÑ?із Ñ–Ñ?ке аÑ?ырудың және олардың Ó™Ñ?ер етуінің әлеуметтік - Ñ?кономикалық мониторингі кіреді, нақтырақ айтқанда (Ñ–) ЖÐ?Ж қатыÑ?Ñ‚Ñ‹ КВР Ñ–Ñ?- шараларының мониторингі, (Ñ–Ñ–) құрылыÑ? жұмыÑ?тарының бөлек учаÑ?келерінің мониторингі, (Ñ–Ñ–Ñ–)қоныÑ? аудары мәÑ?елеÑ?Ñ– бойынша ҚР аймақтық және жергілікті атқарушы органдармен әрекеттеÑ?тік, (iv) жобаның алғашқы кезеңдерінде шағымдарды қабылдау бекеті, (v) жобаны жүзеге аÑ?ыру барыÑ?ында қорғаныÑ? Ñ?аÑ?Ñ?атының Ñ?әйкеÑ?тігі туралы еÑ?еп. ЖІТ жоба баÑ?шылығына (СРК мен Дүниежүзілік банк) ақпаратты Ò±Ñ?ыну үшін жерлерді алу үдеріÑ?інің тәуелÑ?із бағалауын жүргізеді және Дүниежүзілік банке Ò±Ñ?ыну үшін қоныÑ? аудару мониторингі және бағалау туралы жыл Ñ?айынғы еÑ?епеті дайындайды.Мониторинг және бағалаудың нақты көрÑ?еткіштеріне мыналар кіреді: ï‚· Ð?қпараттық кампаниÑ? және жобаның Ó™Ñ?еріне іліккен тұлғаларға кеңеÑ? беру (қаншалықты көп, қашан өткізілді, талқыланатын міÑ?елелер, нәтижеÑ?інде шешілген мәÑ?елелер); ï‚· жерді алып қою және өтемақыларды төлеу мәртебеÑ?Ñ– (келіÑ?імдер Ñ?аны, жалпы көлемнің пайыздық арақатынаÑ?Ñ‹); ï‚· алынған жерлердің орнына берілетін жер учаÑ?келерін таңдау және тарату; ï‚· жоғалтылған ғимараттар мен баÑ?қа активтер үшін өтемақылар; ï‚· халықтық өмір Ñ?үруіне Ó™Ñ?ерін бағалау; ï‚· өмір Ñ?үруге қаражаттарды қалпына келтіруге көмектеÑ?у; ï‚· шығамдарды қанағаттандыру. 6.2 Міндеттерді анықтау Әрі қарай халықтың қоныÑ? аударуын жоÑ?парлау мен жүзеге аÑ?ыруға тартылған инÑ?титуттардың негізгі міндеттері белгіленген. a) Су реÑ?урÑ?тары жөніндегі комитет: Қарыз туралы келіÑ?імнің бөлігі ретінде ДБ қорғаныÑ? шараларын жүзеге аÑ?ырады b) Дүниежүзілік банк: жобаның барлық кезеңдерін бақылауды қамтамаÑ?ыз етеді және қажеттілігіне қарай кемшіліктерді жою бойынша шараларға баÑ?тамашылық етеді. c) ЖІТ: жерлерді алу мәÑ?елелері бойынша үйлеÑ?тіру мен тиімді баÑ?қаруды қамтамаÑ?ыз ету үшін маманды/әлеуметтік қызметкерді тартады. Бұл маман әлеуметтік-Ñ?кономикалық Ñ?анақты немеÑ?е қажеттілігіне қарай баÑ?қа зерттеулерді ЖІТ өткізуін қамтамаÑ?ыз етеді; мониторинг көрÑ?еткіштерін белгілейді, шағымдарды қараÑ?тыру тетіктерін жүзеге аÑ?ырады; Ñ–Ñ?-шаралардың ДБ қорғаныÑ? Ñ?аÑ?Ñ?атына Ñ?әйкеÑ?тігін қамтамаÑ?ыз етеді, жобаның мердігерлер жүзеге аÑ?ырылуын қамтамаÑ?ыз етеді және қажеттілігіне қарай аудандық мемлекеттік қызметкерлерге көмектеÑ?еді. d) ҚазақÑ?тан РеÑ?публикаÑ?ының Үкіметі: ЖÐ?Ж реÑ?ми бекітеді, Ñ?ынақтар мен зерттеулердің деректерін раÑ?тайды, кеңеÑ? беруге жәрдемдеÑ?еді e) Ð?удандық атқарушы органдар: жобаның Ó™Ñ?еріне ілінген тұлғалармен келіÑ?Ñ?өздер жүргізеді және ақтық ЖÐ?Ж нұÑ?қаÑ?ын әзірлейді f) Жоба компонентін жобалаушылар: баÑ?тапқы алуларды жүргізеді 20 6.3 Бюджеттік Ñ?мета 3-кеÑ?те: Халықтан жерді алуға индикативтік жылдық бюджет Реттік Болжамды учаÑ?кеде күтілетін Бюджет бірлігі Бюджеттік Ñ?мета Қаржыландыру көзі нөмір бюджетке Ñ?алынған залал (теңге) 1.0 Жалға алынған жерді қайта бөлу Жерді алмаÑ?тыру 2,0-3,5 млн. теңге Мемлекеттік бюджет 2.0 Жалға алынған жерді қайта бөлу Жерді алмаÑ?тыру 2,0-3,5 млн. теңге Мемлекеттік бюджет 3.0 Жалға алынған жерді қайта бөлу Жерді алмаÑ?тыру 2,0-3,5 млн. теңге Мемлекеттік бюджет 4.0 Жалға алынған жерді қайта бөлу Жерді алмаÑ?тыру 2,0-3,5 млн. теңге Мемлекеттік бюджет Барлығы 8,0-15,0 млн. теңге Мемлекеттік бюджет 4-кеÑ?те: Ð?удандық деңгейдегі жерді алып қою бойынша қызметтерді қолдауға индикативтік жылдық бюджет Реттік нөмір Бюджетке Ñ?алынған Бюджет бірлігі Бюджеттік Ñ?мета (теңге) Қаржыландыру көзі баÑ?Ñ‚Ñ‹ Ñ–Ñ?-шаралар 1.0 Жерді алып қою жоÑ?парын Бір ретті төлем 2,0-3,0 млн. теңге Мемлекеттік бюджет дайындау 2.0 Мониторинг бойынша Ñ–Ñ?- Бір ретті төлем 2,0-3,0 млн. теңге Мемлекеттік бюджет шаралар 3.0 Халыққа қоныÑ? аудару Бір ретті төлем 2,0-3,0 млн. теңге Мемлекеттік бюджет мәÑ?елелері бойынша Ñ‚Ò¯Ñ?індіру жұмыÑ?тары 4.0 Әкімшілік-шаруашылық Бір ретті төлем 2,0-3,0 млн. теңге Мемлекеттік бюджет шығындар 5-кеÑ?те: Ұлттық деңгейдегі халықты қоныÑ? аударту бойынша қызметтерді қолдауға индикативтік жылдық бюджет Реттік Бюджетке Ñ?алынған баÑ?Ñ‚Ñ‹ Ñ–Ñ?- Бюджет бірлігі Бюджеттік Ñ?мета Қаржыландыру көзі нөмір шаралар (теңге) 1.0 Ұлттық мүдделі тараптарды Бір ретті төлем 0,5-1,0 млн. теңге Мемлекеттік бюджет қоныÑ? аудару мәÑ?елелері бойынша Ñ?еминарлар туралы таныÑ?тыру 2.0 Халықты қоныÑ? аудару Бір ретті төлем 0,5-1,0 млн. теңге Мемлекеттік бюджет нәтижеÑ?інде әлеуметтік және Ñ?кономикалық Ó™Ñ?ерді белгілеу үшін бақылау тізімдерін 21 дайындау 3.0 Мониторинг бойынша Ñ–Ñ?- Бір ретті төлем 0,5-1,0 млн. теңге Мемлекеттік бюджет шаралар 5.0 Әкімшілік-шаруашылық Бір ретті төлем 0,5-1,0 млн. теңге Мемлекеттік бюджет шығындар Әкімшілік бақылау және мониторинг пен бағалау бойынша шаралар ЖІТ ТТ қоÑ?ылған және оÑ?Ñ‹ тағайындауға өтініш берген кеңеÑ?шімен Ò±Ñ?ынылатын баға бойынша бюджетте қараÑ?тырылуы керек. 22