အ ႏွ စ္ ခ်ဳ ပ္ တ င္ ျပ ခ် က္ ®mn\maNuic\cMf“moi> ®p®Ps\T∑n\;mO အားလုံးအတြက္ အခြင့္အလမ္းမ်ား ဖန္တီးျခင္း နိဒါန္း မၾကာေသးခင္က ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားေၾကာင့္ ျမန္ဆန္သည့္ တိုးတက္မႈမ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့ၿပီး လူအမ်ား အတြက္ အခြင့္အလမ္းမ်ား ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ စီးပြားေရးဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာသကဲ့သို႔ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈႏႈန္းလည္း ေလ်ာ့က်လာခဲ့ၿပီး ၂၀၀၅ ႏွင့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း ဂ်ီဒီပီတိုးတက္မႈႏႈန္း တစ္ႏွစ္လွ်င္ ၈ ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိခဲ့ကာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈႏႈန္းမွာ ၄၈ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၃၂ ရာခိုင္ႏႈန္းသို႔ ေလွ်ာ့က်သြားခဲ့သည္1။ ေဆာက္လုပ္ေရး၊ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားႏွင့္ ကုန္ထုတ္လုပ္ငန္းမ်ား တိုးတက္လာျခင္းေၾကာင့္ စီးပြားေရးတိုးတက္မႈ၏ အမ်ားစုမွာ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားတြင္ ျဖစ္ေပၚေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေက်းလက္ေဒသမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ တစ္ဦးခ်င္းအသုံးစရိတ္မ်ား လ်င္ျမန္စြာတိုးလာၿပီး ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ရာခိုင္ႏႈန္း သိသိသာသာ က်ဆင္းသြားသည္။ ေဒသတြင္း အျခားႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ ၿမိဳ႕ ျပေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္သူ လူဦးေရ ခန္႔မွန္းေျခ (၃၀)ရာခိုင္ႏႈန္းႏွင့္အတူ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ အေတာ္ေလး ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈ၏ အေစာပိုင္းကာလ အဆင့္မွ်သာရွိေသးသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၿမိဳ႕ ျပဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈတြင္ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္ၿပီး ေရရွည္တည္တံ့ႏိုင္ေစမႈအေပၚ အေလးအနက္ထားသည့္ ၿမိဳ႕ ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈကို အေျခခံအုတ္ျမစ္ခိုင္ခိုင္ ေနရာတက်ထားရမည့္ အေရးႀကီးသည့္အခ်ိန္ျဖစ္ေနပါသည္။ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈသည္ ၿမိဳ႕ ျပေနထိုင္သူမ်ားကို အခြင့္အလမ္းမ်ားစြာ ေပၚေပါက္ေစႏိုင္ေသာ္လည္း တစ္ဖက္တြင္ ၿမိဳ႕ ျပေနထိုင္သူမ်ား၏ လိုအပ္ခ်က္မ်ား တိုးပြားလာျခင္းေၾကာင့္ အလ်င္မီေအာင္ ျဖည့္ဆည္းေပးရန္မွာ စိန္ေခၚမႈတစ္ရပ္ ျဖစ္ေနပါသည္။ စီမံကိန္း အားနည္းျခင္း၊ အေျခခံအေဆာက္အဦး မျပည့္စုံျခင္း၊ အေျခခံက်သည့္ ၀န္ေဆာင္မႈမ်ား မရွိျခင္းတို႔ေၾကာင့္ အစီအစဥ္မက်သည့္ ၿမိဳ႕ ျပခ်ဲ႕ထြင္ျခင္း၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ညစ္ညမ္းျခင္း၊ လူဦးေရ ထူထပ္ျခင္းႏွင့္ မညီမွ်မႈမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ အခ်ိန္ႏွင့္အမွ် မညီမွ်မႈမ်ားသည္ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈက ေဆာင္ယူေပးလာႏိုင္သည့္ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားကို ေလ်ာ့ပါးေစၿပီး လူတန္းစားကြာဟမႈမ်ား ေပၚေပါက္ေစႏိုင္သလို ရွိႏွင့္ၿပီးသား ကြာဟမႈမ်ားအား ပိုမိုဆိုး႐ြားသြားေစႏိုင္ၿပီး ရာဇဝတ္မႈႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား ျမင့္တက္လာေစႏိုင္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၿမိဳ႕ ျပဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးတြင္ သာတူညီမွ်ေရးကို အေလးထားေပးကာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံ ေဆာင္ရြက္ျခင္းက အေရးတႀကီးလိုအပ္လာသည္ကို ထင္ရွားေပၚလြင္ေနပါသည္။ 1 စီမံကိန္းႏွင့္ ဘ႑ာေရးဝန္ႀကီးဌာန ႏွင့္ ကမာၻ႔ဘဏ္ ၊ ၂၀၁၇ ခ။ ျမန္မာဆင္းရဲမႈႏွင့္ လူေနမႈ အေျခအေနစစ္တမ္း - ဆင္းရဲမြဲေတမႈ ခန႔္မွန္းျခင္း နည္းပညာအစီရင္ခံစာ၊ ဆင္းရဲမႈအား ၂၀၁၅ လူေနမႈအေျခအေနအေပၚ အေျခခံ၍ ခန႔္မွန္းထားသည္။ 2 ထို႔အျပင္ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရး အဆက္ျပတ္ ကို နားလည္ႏိုင္ရန္ ခ်ဥ္းကပ္မႈတြင္လည္းေကာင္း၊ အေျဖ ေနျခင္း၊ ပဋိပကၡ ႏွင့္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈနိမ့္က်က်န္ခဲ့မႈတို႔ျဖင့္ အသြင္လကၡဏာ ရွာေဖြရာတြင္လည္းေကာင္း ႐ႈေထာင့္(၃)ရပ္လုံးကို ထည့္သြင္း မ်ားျဖင့္ ႐ႈပ္ေထြးသည့္ သမိုင္းေၾကာင္းမွ အသြင္ကူး ေျပာင္းလဲ စဥ္းစားရမည္။ ဥပမာ၊ ဝင္ေငြရရွိေစႏိုင္မည့္ အခြင့္အလမ္းမ်ား ေနသည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ႏိုင္ငံသားအားလုံး ပါဝင္ႏိုင္ေစသည့္ ရယူရန္ အခက္အခဲမ်ားသည္ စိန္ေခၚမႈမ်ားသည္ ေမခ႐ိုစီးပြားေရး၏ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးကို ေသခ်ာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္မွာ ျပႆနာရပ္မ်ား၊ လုပ္သားေစ်းကြက္ရွိ ဖြဲ ႔စည္းပုံ ျပႆနာရပ္မ်ားႏွင့္ အေရးႀကီးသည့္ အခ်က္တစ္ခု ျဖစ္သည္။ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္ ဆက္စပ္ေနႏိုင္သည္။ ထို႔အျပင္ လူအမ်ား ေနထိုင္ရာ ေနရာမ်ား၊ ၿမိဳ႕ ျပ ျဖစ္ထြန္းမႈကို အေလးထားျခင္းသည္ ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ အလုပ္ႏွင့္ ေစ်းမ်ားသို႔ ေစ်းသက္သာေသာ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး စီးပြားေရး အေျခအေနမ်ား တိုးတက္လာေစႏိုင္ၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ား၊ အိမ္အေျချပဳ အလုပ္အကိုင္မ်ားအတြက္ အေျခခံ တည္ၿငိမ္ေရးကိုလည္း အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစၿပီး ၿမိဳ႕ ျပကုန္ထုတ္ အေဆာက္အဦ နည္းပါး ေနေသးျခင္း၊ အခ်ိဳ႕ အုပ္စုမ်ားကို ခြဲျခား ႏိုင္စြမ္းအားႏွင့္ ယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္စြမ္းကိုလည္ းျမႇင့္တင္ႏိုင္သည္။ ဆက္ဆံထားသည့္ ခြဲျခား ဖိႏွိပ္ထားသည့္ မူဝါဒမ်ား သို႔မဟုတ္ လူမႈေရး အေလ့အထမ်ား စသည္တို႔ႏွင့္လည္း ဆက္စပ္ေနႏိုင္ ဤေလ့လာမႈတြင္ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈ မူေဘာင္ သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ၿမိဳ႕ ျပ ေနရာမ်ားတြင္ အလုပ္အကိုင္၊ အိမ္ရာႏွင့္ ကို အေရးႀကီးသည့္ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ေနရာဆိုင္ရာ အေျခခံ အေဆာက္ အဦးႏွင့္ လူမႈေရး ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား၌ အမ်ိဳးမ်ိဳး ႐ႈေထာင့္(၃)ရပ္ ပါဝင္ၿပီး အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုထားသည္။ ေသာ အေၾကာင္းျပ ခ်က္မ်ားျဖင့္ ဖယ္ထုတ္ျခင္း ခံေနရေသာ ၿမိဳ႕ ျပ ဆင္းရဲသားမ်ား၊ ေရႊ႕ေျပာင္းမ်ား၊ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစု အုပ္စုမ်ား၊ ႐ႈေထာင့္(၃)ရပ္ျဖင့္ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္ေရးသည္ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု ဘာသာေရးလူနည္းစုမ်ား၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ မသန္စြမ္းသူမ်ား အျပန္အလွန္ ခ်ိတ္ဆက္ေနၿပီး ႐ႈပ္ေထြးေသာ ကိစၥရပ္မ်ား တို႔ကို ေဘးဖယ္ခံအုပ္စုမ်ားဟု သတ္မွတ္ၾကပါသည္။ ပုံ (၁) - အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားအတြက္ ႐ႈေထာင္စုံ မူေဘာင္ အားလုး ုိ သ ံ ပါဝင္ႏင ္ ည့္ ၿမိဳ႕ ျပေနရာ - အားလုးံ အတြက္ တန္ဖး ုိ သင့္ ေျမ၊ ္ ာႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မမ အိမယ ႈ ်ားအား ရယူခင ု ေ ြ ့္ ပိမ ုိ ကာင္းမြနလ ္ ာျခင္း၊ အားလုး ံ ပါဝင္ႏင ္ ည့္ ုိ သ အားလုး ံ ပါဝင္ႏင ္ ည့္ ုိ သ လူမေ ႈ ရး - စီးပြားေရး - ုိ လ ထိခက ္ ယ ြ သ ္ ည့္ အားနည္း ု ပြားလာေနသည့္ တိး ေသာအုပစ ု ်ား လူအ ္ မ ႔ သိင ု း ္ ႂကြယဝ ္ ခ်မ္းသာမႈတင ြ ္ အဝိင ္ တြင္ ဝင္ဆန႔ႏ ု း ုိ ္ ္ င ႕ နလူတန္းစားအားလုး ၿမိဳေ ံ ေစရန္ ေကာင္းမြနသ ္ ည့္ ပါဝင္ခင ့္ ရွေ ြ ရ ိ စျခင္း၊ စည္းမ်ဥ္းမ်ား ခ်မွတျ္ ခင္း ကိုးကား - ကမာၻ႔ဘဏ္ (၂၀၁၅) မွ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ျပဳျပင္ထားသည္2။ 2 ယင္းကို ကမာၻ႔ဘဏ္ (၂၀၁၅) မွ မူေဘာင္ ၊ ကမာၻ႔ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ား အသုံးခ်နည္းလမ္းဆိုင္ရာစာတမ္း၊ ကမာၻ႔ဘဏ္ အစီရင္ခံစာ (World Inclusive Cities Approach Paper, World Bank Report AUS8539, Washington, DC) ေပၚ အေျချပဳ ေရးဆြဲထားသည္။ 3 ဤအႏွစ္ခ်ဳပ္အစီရင္ခံစာတြင္ ျမန္မာ့ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈ - အားလုံးအတြက္ အခြင့္အလမ္းမ်ား ဖန္တီးျခင္း အစီရင္ခံစာပါ အဓိကေတြ ႔ရွိခ်က္မ်ားႏွင့္ မူဝါဒ အႀကံျပဳခ်က္မ်ားကို ေကာက္ႏႈတ္ထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးမိတ္ဖက္မ်ားႏွင့္ သုေတသန ပညာရွင္မ်ားစြာတို႔က ျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ ေလ့လာမႈေပါင္းမ်ားစြာမွ ေကာက္ႏုတ္ထားေသာ ထိုအစီရင္ခံစာသည္ အားလုံး ပါဝင္ႏိုင္သည့္ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈ ႐ႈေထာင့္မွ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ား လက္ေတြ ႔ရင္ဆိုင္ေနရသည့္ စိန္ေခၚမႈမ်ားကို သေဘာေပါက္ နားလည္ႏိုင္ရန္၊ ဆန္းစစ္ႏိုင္ရန္ ရည္ရြယ္ထားၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈ အလားအလာရွိ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ား ေဖာ္ထုတ္၍ ထိုေနရာမ်ားအတြက္ ဦးစားေပးမူဝါဒ နယ္ပယ္မ်ား အဆိုျပဳတင္ျပထားပါသည္။ ဤေလ့လာမႈတြင္ အသုံးျပဳထားသည့္ ဥပမာမ်ား၊ အခ်က္အလက္မ်ားသည္ သတင္း အခ်က္အလက္ရရွိႏိုင္သည့္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကိုသာ အေလးထား ေဖာ္ျပထားပါသည္။ အျခားၿမိဳ႕ ျပေနရာမ်ားအတြက္ ထပ္ေလာင္း INCLUSIVE ဆန္းစစ္မႈမ်ားစြာ လိုအပ္ေနေသာ္လည္း စိန္ေခၚမႈအမ်ားစုမွာ URBANIZATION ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွ ေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားႏွင့္ ဆင္တူ၍ ၿမိဳ႕အရြယ္အစား ပိုမို ေသးငယ္သည္။ ဤအစီရင္ခံစာ ေလ့လာမႈတြင္ မပါရွိေသာ HAS MANY မူရင္းအခ်က္အလက္မ်ားအား အေသးစိတ္စိစစ္သုံးသပ္ျခင္းကို လုပ္ေဆာင္ပါက နယ္ပယ္မ်ားစြာတြင္ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းႏိုင္မည္ဟု BENEFITS FOR ေတြ႔ရွိရပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အဆိုပါ အေသးစိတ္ စိစစ္သုံးသပ္ CITIZENS ျခင္းမ်ားအား အနာဂတ္တြင္ ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္ရန္ ရည္ရြယ္ ထားပါသည္။ 4 အဓိက ေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားႏွင့္ စိန္ေခၚမႈမ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈသည္ သိသိသာသာဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလ်ာ့က်ျခင္းႏွင့္အတူ တည္ၿငိမ္စြာ တျဖည္းျဖည္း ျမင့္တက္လာေနျခင္း ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ လူဦးေရ (၅၁.၅) သန္းအနက္ (၁၅) သန္းခန႔္သည္ ပုံ (၂) - ၿမိဳ႕ ျပလူဦးေရ တည္ရွိမႈ ၿမိဳ႕ ျပတြင္ ေနထိုင္ၾကၿပီး ေက်းလက္ေဒသေနထိုင္သူ မ်ားျပား သည့္ ႏိုင္ငံအျဖစ္ ဆက္လက္တည္ရွိေနပါသည္။ သို႔ေသာ္ ၂၀၅၀ ခုႏွစ္တြင္ လက္ရွိ ေက်းလက္လူဦးေရမွ ေနာက္ထပ္ (၇.၁) သန္းသည္ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ ၾကမည့္ အလားအလာ ၿမိဳ႕ ျပ ရွိသည့္အတြက္ ဤကိန္းဂဏန္း အခ်က္အလက္မ်ားသည္ ၃၀% ေျပာင္းလဲႏိုင္ပါသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သည္ စီးပြားေရးဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ ေၾကာင့္ လတ္တေလာတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ စီးပြားေရး ႏွင့္ ဘ႑ာေရး ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ အင္အားအေကာင္းဆုံး ၿမိဳ႕ ႀကီးျဖစ္ေနသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ၌ လူဦးေရ (၅)သန္းေက်ာ္ေနထိုင္ၾကၿပီး က်ယ္ျပန႔္ေသာ ၿမိဳ႕ေတာ္နယ္နိမိတ္အတြင္းတြင္ ေနထိုင္သူ (၇.၄)သန္း ရွိပါသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သည္ ႏိုင္ငံ၏ ဒုတိယအႀကီးဆုံးၿမိဳ႕ ႀကီးျဖစ္သည့္ မႏၲေလးၿမိဳ႕ (လူဦးေရ ၁.၂၂ သန္း)ထက္ သိသိသာသာႀကီးမားၿပီး ႏိုင္ငံဂ်ီဒီပီ၏ ၂၀-၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ ျဖည့္ဆည္းေပးေနပါသည္။ ကိုးကား - ၂၀၁၄ သန္းေခါင္စာရင္း 5 ပုံ (၃) - ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏အႀကီးဆုံးၿမိဳ႕ ႀကီးတစ္ခု ျဖစ္ပါသည္ 5000000 4500000 4000000 3500000 လူဦးေရ 3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 500000 0 ုန္ း ာ္ ီး ူး င္ ား ြာ လ ္ေတ ္ႀက ပဲခ ၿမိဳ ီန း မုံရ န္က ႏၲေ ာင ာ္လ ရ မ ျပည စ္ႀက ေတ ေမ ျမ ေန အႀကီးမားဆုံး ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ား ကိုးကား - ၂၀၁၄ သန္းေခါင္စာရင္း ၿမိဳ႕ ျပေဒသမ်ားအတြင္း တိုးတက္မႈအမ်ားစုမွာ ေက်းလက္ေဒသမွ ရသည့္အေၾကာင္းရင္းမွာ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈ တိုးလာသည္ႏွင့္အမွ် ၿမိဳ႕ ျပသို႔ ျပည္တြင္းေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္3။ ၿမိဳ႕မ်ားတြင္ မညီမွ်မႈႏွင့္ လူမႈေရးတင္းမာမႈမ်ားဆက္စပ္မႈ ဥပမာ ၂၀၀၉ခုႏွစ္-၂၀၁၄ခုႏွစ္အတြင္း ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ လူဦးေရ အလားအလာျဖစ္ေပၚလာေစပါသည္။ တိုးတက္မႈအနက္ (၈၁) ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ ျပည္တြင္းေရႊ႕ေျပာင္း သြားလာမႈေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ေရႊ႕ေျပာင္းအမ်ားစုမွာ အလုပ္အကိုင္ ၿမိဳ႕ ျပလူဦးေရ တိုးျမင့္လာျခင္းသည္ ၿမိဳ႕မ်ားေပၚသို႔ အထူးသျဖင့္ အတြက္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားသို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းၾကသည္။ ေက်းလက္ေဒသမွ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေပၚသို႔ ဝန္ပိမႈ စတင္ျဖစ္ေပၚေစၿပီး တန္ဖိုးသင့္ ၿမိဳ႕ ျပသို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာေစရန္ တြန္းပို႔သည့္ အျခားအေၾကာင္း အိမ္ရာမ်ား၊ အေျခခံအေဆာက္အဦမ်ားႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား အရာမ်ားမွာ စီးပြားေရး အခက္အခဲမ်ား၊ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲ လိုအပ္လာသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ ဥပမာ ၿမိဳ႕လူဦးေရ (၃၃) ႏြမ္းပါးမႈ၊ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မႈမရွိျခင္းႏွင့္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္မ်ား ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ပိုက္သြယ္ထားသည့္ေရကို သုံးစြဲခြင့္ရွိၾကၿပီး ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ယာဥ္ေၾကာပိတ္ဆို႔မႈ (လမ္းပိတ္ဆို႔မႈ) ျမင့္တက္ေနၿပီး အမႈိက္မ်ား လာျခင္း၊ ေရႀကီးျခင္းႏွင့္ သဘာပတ္ဝန္းက်င္ညစ္ညမ္းမႈတို႔သည္ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈသည္ ၿမိဳ႕ ျပ၌ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈကို ပိုမိုေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ၿပီး လည္း ျမင့္တက္ေနသည္။ အသစ္ေရာက္ရွိလာေသာ ေနထိုင္ ၂၀၀၄-၂၀၀၅တြင္ (၃၂.၂) ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၂၀၁၅ခုႏွစ္တြင္ သူမ်ားသည္ ပုံမွန္အိမ္ယာမ်ားတြင္ ေနထိုင္ရန္ မတတ္ႏိုင္ (၁၄.၅)ရာခိုင္ႏႈန္းသို႔ သိသိသာသာက်ဆင္းသြားေစပါသည္4။ ၾကသည့္အတြက္ က်ဳးေက်ာ္အေျခခ်မႈမ်ားလည္း ျမင့္တက္ေန ၿမိဳ႕ ျပရွိ မညီမွ်မႈသည္ ေက်းလက္ေဒသမ်ားထက္ ျမင့္မားၿပီး ပါသည္။ ထိုကိစၥရပ္မ်ားကို မေျဖရွင္းဘဲထားလွ်င္ ထိုအေျခခံ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ Gini coefficient (၃၈.၆) ရွိခဲ့သည္ အေဆာက္အဦ လိုအပ္ခ်က္မ်ားသည္ လူေနသိပ္သည္းျခင္း၊ (ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ ေက်းလက္ေဒသမ်ားတြင္ (၂၈.၃))5။ ဆင္းရဲသားရပ္ကြက္မ်ား၊ ပတ္ဝန္းက်င္ညစ္ညမ္းျခင္းတို႔ကို ပိုမို အျခားႏိုင္ငံမ်ားတြင္လည္း အလားတူျဖစ္ေသာ္လည္း ထို႔သို႔ျဖစ္ ျဖစ္ေပၚေစၿပီး ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈကို ေလးကန္ဖင့္ႏြဲေစႏိုင္ပါသည္။ 3 UNFPA, 2017, ျမန္မာႏိုင္ငံ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ သန္းေခါင္စာရင္း၊ လူဦးေရအေၾကာင္းအရာဆိုင္ရာ အစီရင္ခံစာ။ 4 MPLCS 2015 and 2017, ကမာၻ႔ဘဏ္၏ ဆင္းရဲမြဲေတမႈဆိုင္ရာ အစီရင္ခံစာ။ ကမာၻ႔ဘဏ္ နည္းစနစ္အား အေျခခံသည္။ 6 5 ေခတ္ၿပိဳင္လမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္မ်ား မရွိပါ။ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္ စီးပြားေရး ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားသည္ စီးပြားေရး ၿမိဳ႕ ျပေဒသမ်ားရွိ ေယဘူယ် အလုပ္အကိုင္ရရွိႏိုင္မႈ အဆင့္ ျမင့္မားၿပီး ခန႔္မွန္းေျခ အမ်ိဳးသား (၇၈.၂) ရာခိုင္ႏႈန္းႏွင့္ အမ်ိဳးသမီး ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ အခ်က္ (၅၃.၅) ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိၾကသည္6။ ဤႏႈန္းသည္ အသက္အရြယ္အုပ္စု အားလုံးအတြက္ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္က အေျခအေနထက္ ပိုမိုျမင့္မားၿပီး အခ်ာ ျဖစ္ၾကေသာ္လည္း အားလုံး အမ်ိဳးသမီးအမ်ားအတြက္ ပိုမိုျမင့္မားတိုးတက္လာသည္ကို လည္း ေတြ႔ျမင္ရသည္ (ၿခဳံငုံႏႈန္းထားမွာ အမ်ိဳးသားမ်ားထက္ အက်ိဳးခံစားရသည္ မဟုတ္ေပ။ နည္းေနေသးေသာ္လည္း)။ ၿမိဳ႕ ျပလုပ္သားမ်ားမွ အခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာ အလုပ္လုပ္ၾကရၿပီး တစ္ပတ္လွ်င္ ပွ်မ္းမွ်အားျဖင့္ (၅၃)နာရီ ရွိၿပီး ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားသည္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ အလုပ္အကိုင္ ႏိုင္ငံတဝန္းပွ်မ္းမွ် အလုပ္ခ်ိန္ (၄၀)နာရီ ထက္ သိသိသာသာ ဖန္တီးေပးႏိုင္သည့္ အခ်က္အခ်ာ ေနရာမ်ားျဖစ္သည္။ ပိုမိုျမင့္မားေနသည္7။ ဝင္ေငြ ရွာေဖြႏိုင္သည့္ အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ရယူရာတြင္ လုပ္သားေစ်းကြက္မ်ားႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ရာတြင္ ပုံမွန္မရွိေသာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ႏွင့္ မႏၲေလးၿမိဳ႕သည္ ပုံမွန္က႑လုပ္သားမ်ား (၆၀ အေျခအေန ျမင့္မားျခင္း၊ ကြၽမ္းက်င္မႈ အရည္အေသြး နိမ့္က်ျခင္းႏွင့္ ရာခိုင္ႏႈန္း) အေရအတြက္ ထက္ဝက္ေက်ာ္ႏွင့္ စုစုေပါင္း ခြဲျခားဆက္ဆံမႈ စသည့္ အတားအဆီးမ်ားရွိေနသည္။ တန္ဖိုးျမႇင့္ ႏွင့္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ပိုင္ဆိုင္မႈ၏ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိၾကၿပီး ႏိုင္ငံရွိ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား၏ သုံးပုံတပုံကို ကိုယ္စားျပဳ ျမန္မာႏိုင္ငံ စုစုေပါင္း လူဦးေရ၏ (၁၃) ရာခိုင္ႏႈန္းရွိၿပီး ႏိုင္ငံ၏ ေနသည္8။ ဤအလုပ္အကိုင္အေျခအေန သိပ္သည္းမႈ ျမင့္မား ဂ်ီဒီပီကို လက္ရွိတြင္ (၂၅)ရာခိုင္ႏႈန္း ထုတ္ေပးေနသည့္ ျခင္းသည္ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈ အလုပ္အကိုင္မ်ားတြင္ အထူးသျဖင့္ ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီးတြင္ တိုးတက္မႈ အျမင့္မားဆုံးျဖစ္သည္။ သိသာထင္ရွားၿပီး ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သည္ အလုပ္အကိုင္အားလုံး၏ အျခားတိုးတက္မႈအခ်က္အခ်ာေနရာမ်ားတြင္ ေဒသတြင္း (၄၇)ရာခိုင္ႏႈန္းႏွင့္ မႏၲေလးၿမိဳ႕သည္ (၁၆)ရာခိုင္ႏႈန္း ကိုယ္စားျပဳ ကုန္သြယ္ေရး အခန္းက႑ႏွင့္ ေထာက္ပံ့ပို႔ေဆာင္ေရးတို႔အတြက္ ၾကသည္။ အလြန္ႀကီးမားေသာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ရပ္ဝန္း လမ္းတစ္စင္း စက္မႈဇုန္မ်ားႏွင့္ ပိုမိုအေျခက်ေနသည့္ အေျခခံအေဆာက္အဦ စီမံကိန္း (Belt and Road Initiative)တို႔ႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ထားသည့္ အထူးသျဖင့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားရရွိသည့္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ မႏၲေလးၿမိဳ႕ႏွင့္ ၿမိဳ႕ေတာ္ျဖစ္သည့္ ေနျပည္ေတာ္တို႔ ပါဝင္သည္။ တည္ရွိၾကသည္။ အလုပ္အကိုင္ရရွိႏႈန္း ျမင့္မားၿပီး အလုပ္ခ်ိန္ အျခားပိုမိုေသးငယ္ေသာ အလယ္အလတ္ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားသည္လည္း ၾကာရွည္ေသာ္လည္း အလုပ္အကိုင္အမ်ားစုမွာ ကုန္ထုတ္စြမ္းအား အေရးပါေသာ အခန္းက႑ရွိေနၿပီး ပိုမို အေသးစိတ္ ဆန္းစစ္ နည္းပါးၿပီး လုပ္ခနည္းနည္းသာ ရရွိႏိုင္ၾကသည့္ အိမ္တြင္းမႈ ေလ့လာမႈျပဳပါက အက်ိဳးေက်းဇူးရရွိႏိုင္သည္။ လုပ္ငန္းမ်ား သို႔မဟုတ္ လုပ္ငန္းငယ္ေလးမ်ားမွသာ ျဖစ္ၾကသည္။ ထိခိုက္လြယ္ေသာ အားနည္းသည့္အုပ္စုမ်ားကို နည္းမ်ိဳးစုံျဖင့္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိေနသည့္ အဓိက ကန႔္သတ္ခ်က္မ်ားကို ေအာက္တြင္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ေဖာ္ျပထားပါသည္။ အမ်ားစုမွာ လုပ္ငန္းကြၽမ္းက်င္မႈမရွိျခင္းေၾကာင့္ ၂၁% ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ အလုပ္အကိုင္မ်ား ရရွိရန္ အဟန႔္အတားျဖစ္ေစသည္9။ လုပ္သားေစ်းကြက္ထဲသို႔ဝင္ရန္ အဓိကအဟန႔္အတားမွာ အထက္တန္းပညာေရး သို႔မဟုတ္ ကြၽမ္းက်င္မႈမရွိျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္ဟု လုပ္ငန္းမ်ားက အဆင့္ျမင့္ပညာ သင္ယူဖူးၾကသူမ်ား ဆိုပါသည္။ ျမန္မာလုပ္သား ထက္ဝက္ေက်ာ္မွာ ေက်ာင္းပညာ အလယ္တန္း မေရာက္ၾကပါ။ ၎တို႔အနက္ (၂၀) ရာခိုင္ႏႈန္းက ရာခိုင္ႏႈန္း ေက်ာင္းမတတ္ဖူးပါ (သို႔မဟုတ္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းပညာေရးသာ တက္ခဲ့ရသည္) ဟုဆိုၾကၿပီး အျခား (၃၉) ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ မူလတန္းပင္ မၿပီးခဲ့ဟု ဆိုၾကသည္။ (၂၁)ရာခိုင္ႏႈန္းသာ အထက္တန္းပညာေရး 6 World Bank, 2017, Poverty Study 7 MPLCS, 2015 သို႔မဟုတ္ အဆင့္ျမင့္ပညာ သင္ယူဖူးၾကသည္10။ 8 ျမန္မာ့စီးပြားေရး ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာမႈ အစီရင္ခံစာ ၊ ၂၀၁၈။ 9 Cunningham and Hertas 2017) 7 10 MPLCS, 2015 ပိုမိုထိခိုက္ခံရလြယ္ေသာ အုပ္စုမ်ားအတြက္ အဆင့္ျမင့္ပညာ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္ တိုးတက္မႈကို သင္ၾကားခြင့္ရရွိရန္ႏွင့္ ကြၽမ္းက်င္မႈ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး သင္ယူႏိုင္ရန္ (ၿမိဳ႕ ျပေနရာမ်ား၌ သီးျခားလိုအပ္ခ်က္ မဟုတ္ေသာ္လည္း) ပုံမွန္လမ္းေၾကာင္းမရွိျခင္းေၾကာင့္ အဟန႔္အတားျဖစ္ေစသည့္ အျခားအေၾကာင္းရင္းမ်ားစြာ အကန႔္အသတ္ျဖစ္ေစသည္။ ရွိၾကသည္။ ဆင္းရဲသားမ်ား၌ ကေလးမ်ားသည္ အလုပ္လုပ္ရန္ လိုအပ္သျဖင့္ ေက်ာင္းထြက္ၾကရသည္။ မသန္စြမ္းသူမ်ားတြင္လည္း ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားတြင္ လူဦးေရအမ်ားဆုံးေနထိုင္ၾကသည့္အတြက္ တစ္ခု သို႔မဟုတ္ တခုထက္ပိုသည့္ မသန္စြမ္းမႈမ်ားရွိေနသည့္ အထူးသျဖင့္ ပညာေရးႏွင့္ ကြၽမ္းက်င္မႈ နိမ့္ပါးသူ ဆင္းရဲသား ကေလးမ်ားသည္ အျခားကေလးမ်ားထက္ ေက်ာင္းအပ္ျခင္း မ်ားသည္ အထူးသျဖင့္ ပုံမွန္မဟုတ္ေသာ အလုပ္အကိုင္ ပိုမိုနည္းပါးၾကသည္ဟု ေလ့လာမႈမ်ားက တင္ျပၾကသည္။ က႑မ်ားတြင္ အလုပ္လုပ္ၾကရၿပီး အမ်ားစုမွာ စီးပြားေရး ေက်ာင္းအပ္ေသာ္ျငားလည္း ေက်ာင္းတြင္ ခြဲျခားဆက္ဆံခံရသျဖင့္ လုပ္ငန္း အေသးစားမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ သုေတသန ေလ့လာ မသန္စြမ္းကေလးမ်ားကို ေက်ာင္းမွ ထြက္ၾကရေစသည္11။ ဆန္းစစ္မႈတစ္ခုက (၉၅)ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ေသာ လုပ္သားမ်ားတြင္ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆို ထားမႈမရွိၾကဟု ခန႔္မွန္းထားသည္။ ထိုတရားမဝင္ အလုပ္အကိုင္မ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈလုပ္ငန္းမ်ား စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားျဖင့္ အၾကား အေတြ ႔ရအမ်ားဆုံး အလုပ္အကိုင္ပုံစံျဖစ္သည္12။ ၾကပ္မတ္သည့္ တိုင္ေအာင္ ပုံမွန္မဟုတ္ေသာ အလုပ္အကိုင္ က႑တြင္ အလုပ္လုပ္ကိုင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားက အမ်ိဳးသားမ်ား ေနၾကျခင္းျဖင့္ လုပ္ခလစာသည္ ပုံမွန္က႑မ်ားထက္ နည္းပါးၾကျခင္း၊ လုပ္ကိုင္ေနၾကသည့္ လုပ္သားမ်ားသည္လည္း ထက္ ဝင္ေငြ ၃၀% ပုံမွန္အားျဖင့္ လူမႈေရးကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မႈ၊ အလုပ္သမား စည္းမ်ဥ္းမ်ားႏွင့္ မလိုက္နာၾကဘဲ ျပင္ပ ဂယက္မ်ားႏွင့္ ေခါင္းပုံ ျဖတ္ခံရျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ထိခိုက္လြယ္မႈ ျမင့္မားသျဖင့္ အားလုံး ပါဝင္ႏိုင္သည့္ တိုးတက္မႈအတြက္ စိန္ေခၚမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစပါသည္13။ ပိုနည္းၾကသည္။ 11 Eden Center for Disabled Children, 2015 12 2017 survey of Myanmar’s Micro, Small and Medium Enterprises, Ministry of Planning and Finance and UnU- WIDER, 2017) 13 Baker and Gadgil, 2017 8 အျခားဖြံ ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွာကဲ့သို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ က်ယ္ျပန႔္လာေနသည့္ မသန္စြမ္းကေလးမ်ား အတြက္မူ အသက္အရြယ္ ငယ္စဥ္ကပင္ ပုံမွန္မဟုတ္သည့္ စီးပြားေရးကလည္း လုပ္သားေစ်းကြက္ရွိ ေမြးစာရင္းရယူျခင္း၊ ေက်ာင္းအပ္ျခင္း၊ ေက်ာင္းေနျခင္း တို႔တြင္ လူမ်ားစြာအတြက္ ဝင္ေငြဖန္တီးေပးႏိုင္သည့္ အေရးပါေသာ အခက္အခဲမ်ားစြာျဖင့္ စတင္ခဲ့သည္။ ဤသည္က ၎တို႔လုပ္သား အခန္းက႑တြင္ ပါဝင္ေနသည္။ အလုပ္သမားမ်ားစြာ ေစ်းကြက္၊ ေစ်းကြက္ထဲကို ဝင္ႏိုင္ရန္ စြမ္းရည္ႏွင့္ လူ႔အဖြဲ ႔အစည္းအတြင္း အေသးစားေခ်းေငြ ရယူႏိုင္မႈႏွင့္ ေနာက္ဆုံးတြင္ တရားဝင္က႑သို႔ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈမ်ားတြင္ ပါဝင္ႏိုင္ရန္ တို႔ကို အက်ိဳးသက္ေရာက္ ကူးေျပာင္းလာႏိုင္ေစရန္ အေလးထားျပဳျပင္ၾကပ္မတ္မႈ ေစသည္။ လိုအပ္ေနသည္။ လုပ္သားေစ်းကြက္တြင္း ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ားက ထိခိုက္ခံရလြယ္အုပ္စုမ်ားကို အက်ိဳး ၉၅% သက္ေရာက္ေစသည္။ လုပ္သားမ်ားတြင္ စာခ်ဳပ္ ဥပမာ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လုပ္သားေစ်းကြက္ထဲ ဝင္ေရာက္ျခင္းႏွင့္ ခ်ဳပ္ဆို ထားမႈမရွိၾကဟု ခန႔္မွန္း လုပ္ခမ်ားအေပၚ သက္ေရာက္သည့္ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ားအေၾကာင္း ကို ေရးသားထားသည့္ စာတမ္းမ်ားတြင္ ေတြ ႔ႏိုင္သည္။ ၿခဳံ၍ ထားသည္။ ထိုတရားမဝင္ ဆိုရေသာ္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားျဖင့္ ၾကပ္မတ္သည့္ တိုင္ေအာင္ အလုပ္အကိုင္မ်ားသည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားက အမ်ိဳးသားမ်ားထက္ ဝင္ေငြ (၃၀)ရာခိုင္ႏႈန္း ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈ ပိုနည္းၾကသည္14။ အျခားႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္မတူဘဲ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အလုပ္သမားဥပေဒမ်ားတြင္ တူညီေသာလုပ္အားအတြက္ လုပ္ငန္းမ်ားအၾကား အေတြ ႔ရ တူညီေသာ လုပ္ခ ရွင္းေပးရမည္ဟု စည္းမ်ဥ္း မသတ္မွတ္ထားေပ။ အမ်ားဆုံး အလုပ္အကိုင္ ထို႔ျပင္ အလုပ္ခန႔္အပ္ရာတြင္ လုပ္ခ ကြာဟမႈကို ျဖစ္ေစႏိုင္သည့္ ပုံစံျဖစ္သည္။ က်ားမ ခြဲျခားမႈမရွိေစေရး ျပ႒ာန္းခ်က္လည္း မပါဝင္ေပ။ 14 က်ား၊မ အေျချပဳ လုပ္ခလစာ ကြာဟျခင္းသည္ စာတမ္းမ်ားစြာကို ေလ့လာဆန္းစစ္မႈမ်ားအရ အေၾကာင္းရင္းမ်ားစြာ ရွိႏိုင္သည္။ “အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ကုန္ထုတ္အားကို နိမ့္က်ေစ ေသာ မေလ့လာရေသးသည့္ သို႔မဟုတ္ မတိုင္းတာရေသးသည့္အေၾကာင္းရင္းမ်ား (အထူးသျဖင့္ စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ေဆာင္မႈ ျမင့္မားသည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေျမယာအေျချပဳ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈတြင္ ေျမပိုင္ဆိုင္မႈ၊ အခ်ိန္ပိုင္းလုပ္သားမ်ား သုံးရျခင္း စသည္)၊ အလုပ္ရွင္ သို႔မဟုတ္ မိသားစု (သို႔မဟုတ္ မိမိကိုယ္တိုင္) က အက်ိဳးေက်းဇူးရွိသည့္ အလုပ္ေရြးခ်ယ္ ႏိုင္မႈ ၊ သို႔မဟုတ္ က်ား၊ မျဖစ္တည္မႈေၾကာင့္ (အိမ္ေထာင္ထိန္းသိမ္းရျခင္းႏွင့္ ကေလးျပဳစုျခင္းတို႔ေၾကာင့္) အလုပ္ခ်ိန္ျပည့္ မလုပ္ႏိုင္ျခင္းမ်ား ရွိႏိုင္သည္။ (World Bank 2011). 9 ေလွ်ာ့က်သြားၿပီး အနာဂတ္မ်ိဳးဆက္မ်ား၏ ပညာေရးကို အက်ိဳး ၿမိဳ႕ ျပဆင္းရဲသားမ်ားအတြက္ သဘာဝ သက္ေရာက္ႏိုင္ပါသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္၊ စီးပြားေရးႏွင့္ က်န္းမာေရး ႐ိက ု ္ခတ္မႈ ထိခိုက္ႏိုင္ေျခ ျမင့္မားၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ဆိုင္ကလုန္း၊ ေျမငလ်င္၊ ေရႀကီးေရလွ်ံမႈ၊ ေျမၿပိဳမႈ၊ ဆူနာမီႏွင့္ မီးေတာင္အပါအဝင္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ အိမ္ေထာင္စုမ်ား သက္သာေခ်ာင္ခ်ိေရးအေပၚ မ်ိဳးစုံကို ႀကဳံေတြ ႔ႏိုင္ေျခ ျမင့္မားသျဖင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ထိခိုက္ ဆိုးရြားေသာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ား လြယ္မႈမ်ားသည့္ ႏိုင္ငံမ်ားစာရင္းတြင္ ထိပ္ဆုံးနီးပါး ေရာက္ ေနသည္။ အိမ္ေထာင္စုမ်ားအား က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ စီးပြားေရး ရွိႏိုင္သည္။ အရ အဓိက ႐ိုက္ခတ္မႈမ်ားမွာ ေငြလဲႏႈန္း မတည္ၿငိမ္ျခင္း၊ ဝယ္လိုအား၊ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးႏွင့္ ေထာက္ပံ့ ပို႔ေဆာင္ေရး သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ႏွင့္ စီးပြားေရး ႐ိုက္ခတ္မႈမ်ားေၾကာင့္ ကုန္က်စရိတ္ စသည့္ ႐ိုက္ခတ္မႈမ်ားေၾကာင့္ အေျခခံစားကုန္ႏွင့္ စီးပြားေရးရာ အေျခအေနမ်ား၌ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္ျခင္းကို ဆိုးက်ိဳး လူသုံးကုန္ ေစ်းႏႈန္းအတက္အက်ျဖစ္ေစသည္ဟု သက္ေရာက္မ်ား ရွိႏိုင္သည္ကို ျပသေနၿပီး ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ဆိုၾကသည္။ စားေသာက္ကုန္၊ အျခားအေျခခံ လူသုံးကုန္ ေလွ်ာ့ခ်ေရးကိုလည္း ေႏွးေကြးေစသည္။ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈ ေစ်းႏႈန္းမ်ား တိုးျမင့္ျခင္းသည္ က်ေရာက္ေသာအခါ စီးပြားေရး မတည္ၿငိမ္မႈမ်ား ေပၚေပါက္လာၿပီး အေျခခံ လိုအပ္ခ်က္မ်ားကိုသာ ရယူေနရသည့္ အသားတင္ ဆင္းရဲသားမ်ားအေပၚတြင္ သက္ေရာက္မႈ အဆိုးရြားဆုံး ျဖစ္သည္။ “စားသုံးသူမ်ား” ျဖစ္ၾကသည့္ ေက်းလက္ႏွင့္ ၿမိဳ႕ ျပေနရာမ်ားရွိ ၿမိဳ႕ ျပဆင္းရဲသားမ်ားသည္ ႏွစ္လိုဖြယ္မရွိသည့္ေနရာမ်ား၊ ဆင္းရဲသား အလုပ္သမားမ်ားအတြက္ ပိုမိုခက္ခဲေစသည္။ ေဘးအႏၲရာယ္က်ေရာက္လြယ္ေသာ ေတာင္ေစာင္းမ်ားႏွင့္ (တစ္ႏိုင္ငံလုံးအတိုင္းအတာအရ) အိမ္ေထာင္စုအဆင့္တြင္ ေရႀကီးေရလွ်ံ ျဖစ္ေလ့ရွိေသာေနရာမ်ားတြင္ အမ်ားအားျဖင့္ က်န္းမာေရးမွာ အမ်ားဆုံး ေျပာဆိုတင္ျပၾကသည့္ အေၾကာင္း ေနထိုင္ၾကသျဖင့္ ထိခိုက္ႏိုင္ေျခ ပိုမိုျမင့္မားသည္။ စီးပြားေရးႏွင့္ အရာ ပင္ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ အိမ္ေထာင္စုမ်ား၏ (၈၀) က်န္းမာေရး ႐ိုက္ခတ္မႈမ်ားမွာလည္း ပိုမိုသိသာထင္ရွားသည္။ ရာခိုင္ႏႈန္းက အတြင္းလူနာ (သို႔) ျပင္ပ လူနာမ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားရွိ ဝင္ေငြနည္း လူဦးေရမ်ားတြင္ ေက်းလက္ေဒသ ပတ္သက္သည့္ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ ကုန္က်စရိတ္မ်ားကို မ်ားမွာကဲ့သို႔ ၎တို႔အားထားရမည့္ လူမႈ ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေရး တင္ျပၾကသည္။ ၎တို႔အိမ္ေထာင္စု၏ က်န္းမာေရးဂယက္မွာ အစီအစဥ္မ်ား၊ မိသားစုကြန္ယက္မ်ား၊ သို႔မဟုတ္ စိုက္ပ်ိဳးေရး မိသားစုသာယာဝေျပာေရးအတြက္ ျပင္းထန္ေသာ ဆိုးက်ိဳး ထုတ္လုပ္မႈမ်ား မရွိသျဖင့္ ထိခိုက္ႏိုင္ေျခ မ်ားျပားေစသည္။ ဝင္ေငြ သက္ေရာက္မႈ ရွိသည္ဟု အိမ္ေထာင္စု (၅)ရာခိုင္ႏႈန္းက ေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ ထုတ္ကုန္ပစၥည္းမ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ဆိုၾကသည္15။ 15 MOPF and World Bank, 2017, An Analysis of Poverty in Myanmar 10 အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္ ၿမိဳ႕ ျပေနရာ အစိုးရ၏ ဖြဲ႕စည္းပုံ အဆင့္ဆင့္တြင္ စီမံကိန္းမ်ား ေရးဆြဲရန္ႏွင့္ တန္ဖိုးသင့္ အိမ္ယာမ်ား၊ အေျခခံ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ ကြၽမ္းက်င္သည့္ ၿမိဳ႕ ျပစီမံကိန္း အေဆာက္အဦႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား ေရးဆြဲသူ အနည္းငယ္သာရွိၾကသျဖင့္ နည္းပညာ စြမ္းေဆာင္ရည္ အကန႔္အသတ္ရွိေနသည္မွာလည္း သိသာထင္ရွားေနသည္။ ပံ့ပိုးေပးရာတြင္ ၿမိဳ႕ ျပ ဆင္းရဲသား မ်ားကို အထူးသျဖင့္ အက်ိဳး ၿမိဳ႕ ျပေျမယာစီမံခန႔္ခြဲျခင္းသည္ ႐ႈပ္ေထြးသျဖင့္ သက္ေရာက္မႈရွိေနၿပီး လူေနမႈ ေျမယာအတြက္ ကုန္က်စရိတ္ႀကီးမား အဆင့္အတန္း မညီမွ်မႈမ်ား ေစသည္။ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ေျမယာႏွင့္ ပစၥည္း ဥစၥာပိုင္ဆိုင္ခြင့္ လုံၿခဳံေရးသည္ စီးပြားေရဖြံ ႔ၿဖိဳး တိုးတက္ေရးႏွင့္ လူမႈေရးရာအေျခအေနမ်ား၌ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္ရန္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈ၏ အေစာပိုင္းကာလအဆင့္မွ် ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ ျပဳထားသျဖင့္ ၿမိဳ႕ ျပဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးတြင္ အားလုံး သာရွိေသးသျဖင့္ ေကာင္းမြန္စြာ စီမံကိန္းခ်မွတ္ျခင္း၊ အလုပ္အကိုင္ ပါဝင္ႏိုင္ေရးအတြက္ မရွိမျဖစ္အေရးႀကီးပါသည္။ ေျမယာကို ဖန္တီးေပးႏိုင္မႈ၊ တန္ဖိုးသင့္ အိမ္ယာမ်ားႏွင့္ ကုန္စည္မ်ားႏွင့္ ေကာင္းစြာ မစီမံပါက ဆက္စပ္ျပႆနာမ်ားမွသည္ အျငင္းပြားမႈႏွင့္ လူမ်ား ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာႏိုင္မႈကို အေထာက္အပံ့ ျပဳႏိုင္ေသာ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈမ်ား၊ ေျမယာအရည္အေသြး က်ဆင္းျခင္းႏွင့္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားကို ပုံေဖာ္ႏိုင္သည့္ အေရးပါသည့္ အခြင့္အလမ္းတစ္ခု လူမႈ-စီးပြားေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးမ်ား ဆုံး႐ႈံးႏိုင္သည္။ ရရွိေနသည္။ ၿမိဳ႕ ျပေနရာရရွိမႈ မညီမွ်မႈ ပုံစံသည္ အခ်ိဳ႕ေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ သမိုင္းေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ ေျမယာႏွင့္ ပိုင္ဆိုင္မႈ အုပ္စုမ်ားကို အတည္တက် ေနထိုင္ႏိုင္ရန္ အခက္အခဲေတြ႕ေစၿပီး ပစၥည္းအခြင့္အေရး မလုံၿခဳံမႈမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ေနေသာ ကိစၥရပ္ အထူးသျဖင့္ လူေနသိပ္သည္းသည့္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားတြင္ ပိုမိုအခက္အခဲ မ်ားသည္ ခြဲျခားဖိႏွိပ္ထားမႈမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ေနၿပီး အသက္ေမြး ျဖစ္ေစပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ထိခိုက္ႏိုင္ေျခရွိေသာ အုပ္စုမ်ား ဝမ္းေၾကာင္းမ်ားအတြက္ ထိခိုက္ခံရႏိုင္ေျခ ျမင့္မားေနပါသည္။ သည္ ၎တို႔ ေနထိုင္သည့္ေနရာ သို႔မဟုတ္ ၎တို႔၏ ႏိုင္ငံသား ျဖစ္တည္မႈအေျခအေနတို႔ေၾကာင့္ ၿမိဳ႕ ျပေစ်းမ်ား၊ အိမ္ယာမ်ားႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ လက္ရွိေျမယာစီမံခန္႔ခြဲမႈႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ စိန္ေခၚမႈ အျခား ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ရရွိခံစားႏိုင္ရန္ အခြင့္အေရးမရွိဘဲ မ်ားသည္ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီ ႏွင့္ ယခင္ အစိုးရအဆက္ဆက္ကတည္း ခြဲျခားဖိႏွိပ္ခံရမႈမ်ား ရင္ဆိုင္ေနရသည္။ က အခက္အခဲမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ေျမယာႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ဌာနအသီးသီး ပါ၀င္ေနျခင္း၊ ဌာန တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ား ထပ္ေနျခင္း ထို႔အျပင္ ေျမယာ ၿမိဳ႕ ျပေနရာႏွင့္ပတ္သက္၍ စီမံခ်က္ေရးဆြဲ အမ်ိဳးအစား ခြဲျခားသည့္စနစ္ အားနည္းေနျခင္းတို႔ ပါ၀င္သည္။ ျခင္းသည္ လုပ္ႏိုင္စြမ္းကန႔္သတ္ခ်က္မ်ား ၂၀၁၆ခုႏွစ္တြင္ ပိုမိုေကာင္းမြန္သည့္ အမ်ိဳးသားေျမအသုံးခ်မႈ ေၾကာင့္ အကန႔္အသတ္၊ အဟန႔္အတား မူဝါဒကို အစိုးရက က်င့္သုံးခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ျပည့္စုံေသာေျမယာ မွတ္ပုံတင္ျခင္းႏွင့္ တည္ေနရာ ပထဝီသတင္းအခ်က္အလက္ ျဖစ္ေနၾကသည္။ မ်ားမရွိျခင္း၊ ဓေလ့ထုံးတမ္းဆိုင္ရာ ေျမယာအခြင့္အေရးမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳရန္၊ ကာကြယ္ရန္ တရားဝင္နည္းလမ္းမရွိျခင္း၊ ေနရာဆိုင္ရာ အစီအစဥ္မူဝါဒကို ႏိုင္ငံအဆင့္၊ ေဒသအဆင့္ႏွင့္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား လြတ္လပ္စြာ ႀကိဳတင္ သိရွိခြင့္ ၿမိဳ႕နယ္မ်ားအဆင့္တို႔၌ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ စိန္ေခၚမႈ (FPIC) ျဖစ္စဥ္ကို (ျမန္မာႏိုင္ငံ ဌာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားအတြက္ မ်ား ရွိေနသည္။ ၿမိဳ႕ ႀကီးအမ်ားစုသည္ ၿမိဳ႕ ျပအျဖစ္ ဖြံ ႔ၿဖိဳး စိုးရိမ္ဖြယ္ အေရးႀကီးေနသည့္)၊ အစိုးရ ေျမယာသိမ္းဆည္းမႈမ်ား တိုးတက္ရန္ ျပည့္စုံေပါင္းစည္းထားသည့္ ေျမယာသုံးစြဲမႈႏွင့္ ေျမယာအထူးအခြင့္အေရးမ်ား ဓေလ့ထုံးတမ္း အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ အေျခခံ အေဆာက္အဦ စီမံခ်က္မ်ားမရွိၾကေပ။ အစိုးရ၏ အျခားအခြင့္အေရးမ်ားကို ကိုင္ေဆာင္သူမ်ားအေပၚ ဖြဲ႕စည္းပုံအဆင့္ဆင့္ႏွင့္ အစိုးရအဖြဲ႕အစည္းမ်ား အခ်င္းခ်င္း ေက်ာ္လြန္၊ ပယ္ဖ်က္လိုက္သည့္ မူဝါဒမ်ား စသည့္ ႐ႈပ္ေထြးမႈ အၾကား တာဝန္ႏွင့္ဝတၱရားခြဲေဝမႈ ျပတ္ျပတ္သားသား မ်ားရွိေနၿပီး ၾကားေျမယာပိုင္ဆိုင္ခြင့္အပါအဝင္ ၎တို႔က တိတိက်က် မရွိျခင္းက ၿမိဳ႕ ျပမူဝါဒႏွင့္ စီမံခ်က္မ်ား အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈမ်ားကို ခက္ခဲေစသည္16။ အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈကို အဟန႔္အတားျဖစ္ေစသည္။ 11 16 FAO, 2016 အစိုးရဝန္ထမ္းမ်ား၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း၊ အရပ္ဘက္လူ႔အဖြဲ ႔အစည္း ေနထိုင္သူမ်ားအတြက္လည္း ေျမယာလုံၿခဳံေရးသည္လည္း အႀကီး မ်ား၊ ႏွင့္ အခ်ိဳ႕ေသာ ပညာရွင္မ်ားက ေျမယာ ဥပေဒ၊ ေျမယာ အက်ယ္ စိန္ေခၚမႈတစ္ရပ္ျဖစ္ေစသည္။ မူဝါဒႏွင့္ ေျမယာဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္းမ်ားအေပၚ အသိပညာႏွင့္ ခ်ိန္ထိုးကိုင္တြယ္ႏိုင္မႈ အားနည္းမႈမ်ားေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေျမယာက႑တြင္ အျငင္းပြားမႈမ်ား၊ ပဋိပကၡမ်ား၊ ႏွင့္ ႐ႈပ္ေထြးမႈ တန္ဖိုးသင့္ အိမ္ရာမ်ားကို ရရွိႏိုင္ခြင့္ အကန႔္ မ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစသည္17။ အသတ္သာရွိသျဖင့္ တရားမဝင္ က်ဳးေက်ာ္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ တန္ဖိုးသင့္ အိမ္ရာမ်ားအတြက္ ေျမယာမွာ အေျခခ်ေနထိုင္မႈကို ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ အကန႔္အသတ္သာရွိသျဖင့္ အိမ္ေစ်းႏႈန္းကို ျမင့္မားေစသည္။ ၂၀၁၀ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္တို႔တြင္ အႀကီးစား ေျမယာ မၾကာေသးမီက ၿမိဳ႕ ျပလူဦးေရတိုးတက္မႈႏွင့္ ၿမိဳ႕ ျပေျမေစ်းႏႈန္းျမင့္ အစိတ္အပိုင္းမ်ားကို ပုဂၢလိက ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ မားမႈမ်ားေၾကာင့္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ား အထူးသျဖင့္ ရန္ကုန္တြင္ တန္ဖိုးသင့္ စစ္တပ္ႏွင့္ ပတ္သက္ ဆက္ႏြယ္ေနေသာသူမ်ားအား အိမ္ယာမ်ား အဓိကရွားပါးေနသည္။ စီးပြားေရးလြတ္လပ္ခြင့္ရရွိၿပီး လြဲေျပာင္းေပးအပ္ခဲ့ရသျဖင့္ တန္ဖိုးသင့္ အိမ္ရာမ်ား ကတည္းက အထပ္ျမင့္တိုက္ခန္းမ်ား၊ အဆင့္ျမင့္ ကြန္ဒိုခန္းမ်ားကို တည္ေဆာက္ရန္ အစိုးရပိုင္ ေျမယာမ်ား ရွားပါးေနသည္။ သာ ေဆာက္လုပ္ေနၾကသျဖင့္ တန္ဖိုးသင့္ အိမ္ရာမ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ား၏ အေျခခံ အေဆာက္အဦႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို စာတမ္းမ်ားတြင္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားရွိ ေျမယာပိုင္ဆိုင္ခြင့္ကို အတားအဆီး ပိုမိုအေလးေပးရန္ လိုအပ္ေနပါသည္။ ျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ားမွာ ႏိုင္ငံသားျဖစ္မႈ (ႏိုင္ငံသား စိစစ္ေရးကတ္ျဖင့္ ႏိုင္ငံသား အေထာက္အထားရယူမႈသည္ ရန္ကုန္တြင္ အိမ္ေထာင္စု (၂၅) ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ကြန္ဒိုမ်ား၊ တိုင္းရင္းသားမ်ားလူနည္းစုႏွင့္ ဘာသာေရး လူနည္းစုမ်ားအတြက္ တိုက္ခန္းမ်ား၊ ႏွင့္ အုတ္အိမ္မ်ားကဲ့သို႔ အိမ္ရာအခန္းမ်ားျဖင့္ ပိုမိုခက္ခဲႏိုင္)၊ အေမြရရွိျခင္း၊ လႊဲေျပာင္းျခင္း၊ ပိုင္ဆိုင္ျခင္း စသည့္ အဆင္ေျပေျပ ေနထိုင္လွ်က္ရွိသည္။ (“Pucca” အမ်ိဳးအစားဟု စာရြက္စာတမ္းမ်ား၊ ဗမာစာ တတ္ေျမာက္မႈ၊ ေျမယာ မွတ္ပုံတင္ျခင္း သတ္မွတ္ထား) က်န္ရွိေနေသာ အိမ္ေထာင္စုမ်ား၏ (၇၅) ျပဳလုပ္ရာတြင္ ကုန္က်စရိတ္ႀကီးျခင္း စသည္ တို႔သည္ ဝင္ေငြနိမ့္ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ pucca မက်တက် သို႔မဟုတ္ မၾကာခဏ သို႔ ဝင္ေငြ အလယ္အလတ္တန္းစား မိသားစုမ်ားကို အဟန႔္အတား ျပန္လည္ျပင္ဆင္ရန္လိုအပ္သည့္ ယာယီ အေဆာက္အဦ ျဖစ္ေစသည္18။ ဆင္းရဲသားအေျခခ်ေနထိုင္သူမ်ားသည္ တရားဝင္ မ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။ ထို႔အျပင္ ေစ်းႏႈန္းတက္ေနသျဖင့္ စာရြက္စာတမ္းမ်ား၊ စည္ပင္သာယာဝန္ေဆာင္မႈမ်ားရယူရာတြင္ အခ်ိဳ႕ ဝင္ေငြနည္း ေနထိုင္သူမ်ားကို ပိုမို ေစ်းသက္သာေသာ အဟန႔္အတားရွိေနျခင္း၊ အိမ္အေပၚ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း၊ မိမိတို႔လူမႈေရး (အမ်ားအားျဖင့္ ဆိုးဆိုးရြားရြား အေျခအေနရွိသည့္) အဆင့္အတန္းကို တိုးတက္ေစျခင္းကို အဟန႔္အတားရွိေနျခင္း၊ အခန္းငွားရျခင္း သို႔မဟုတ္ အိမ္ငွားႏိုင္ျခင္း မရွိေတာ့ဘဲ တရားမဝင္ ႏွင္ထုတ္ခံရမည္ကို စိုးရိမ္ေနျခင္း၊ အေျပာင္းအေရႊ႕၊ မေသခ်ာမႈ၊ အေျခခ် ေနထိုင္ရသည့္ က်ဴးေက်ာ္တဲမ်ားသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ရျခင္း တင္းမာမႈမ်ား ျမင့္စားေစျခင္း၊ လူမႈေရးေပါင္းစည္းညီၫႊတ္မႈကို စသည့္ ပိုမိုဆိုးရြားေသာ အေျခအေနသို႔ ဆိုက္ေရာက္ေစသည္19။ အတားအဆီးျဖစ္ေစျခင္း စသည္တို႔ေၾကာင့္ တရားမဝင္အေျခခ် 17 Rhoades, 2017, Literature review, social inclusion in Myanmar 18 UN Habitat, 2018 19 International Growth Center, 2016 12 ၿမိဳ႕ ျပလူဦးေရထဲတြင္ တရားမဝင္အေျခခ်ေနထိုင္သူမ်ားဆိုင္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အိမ္ယာအတြက္ ဘ႑ာေရးကို ေရာင္းလိုအား ရာ တစ္ႏိုင္ငံလုံးအဆင့္ ကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္မ်ား မရွိ (အိမ္ေဆာက္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းရွင္မ်ားအတြက္ ဘ႑ာေရး ေသာ္လည္း ဆင္းရဲသားရပ္ကြက္တြင္ ေနထိုင္သူမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပံ့ပိုးေပးျခင္း) ႏွင့္ ဝယ္လိုအား (အိမ္ဝယ္သူမ်ားအတြက္ လူဦးေရ ၏ (၁၀-၁၅)ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ ရွိသည္ဟု ခန႔္မွန္းထားသည္20။ ဘ႑ာေရးပံ့ပိုးေပးျခင္း) မွာ မဖြံ ႔ၿဖိဳးေသးဘဲ ရွိေနေသးသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ တရားမဝင္ အေျခခ်ေနထိုင္သူမ်ားက ဝင္ေရာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အေထြေထြဘ႑ာေရးစနစ္ အကန႔္အသတ္ရွိၿပီး ေနသည့္ စုစုေပါင္း ဧရိယာမွာ ခန႔္မွန္းေျခ လူဦးေရ ၄၇၅၀၀၀ အေျခခံဘ႑ာေရး ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ရယူႏိုင္မႈ အလြန္အမင္း (သို႔မဟုတ္ အိမ္ေထာင္စု ၁၅၅၀၀၀) ျဖင့္ ၂၀၀၀ ဧက ေက်ာ္ နည္းပါးသည္။ ဘဏ္အမ်ားစုထံမွ ဝင္ေငြျမင့္ အိမ္ေထာင္စုမ်ား ရွိသည္21။ ၿမိဳ႕ ျပ၏ အစြန္အဖ်ားတြင္ တရားမဝင္ အေျခခ်ေနထိုင္သူ သည္သာ အိမ္ဝယ္ယူရန္ေခ်းေငြ ရရွိႏိုင္ပါသည္။ အိမ္ေစ်းႏႈန္းကို သုံးပုံတပုံခန႔္ရွိပါသည္22။ ထိုအေျခခ်ေနထိုင္မႈမ်ားတြင္ အိုးအိမ္ ကာမိသည့္ လက္ခံႏိုင္ေသာ အာမခံပစၥည္းရွိမွသာ ေခ်းေငြ အေျခအေနမ်ားမွာ ဆင္းရဲၿပီး အိမ္ေထာင္စု အမ်ားစုသည္ ရရွိၿပီး အိမ္ေစ်းႏႈန္းမွာလည္း အလြန္ျမင့္မားသျဖင့္ ဝင္ေငြနည္း ေသးငယ္၍ အရည္အေသြးနိမ့္သည့္ ယာယီအိမ္မ်ားတြင္ လူဦးေရမ်ားကို ေဘးဖယ္ထားသလိုျဖစ္ေနပါသည္။ ၂၀၁၃ အေျခခံဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို အကန႔္အသတ္ျဖင့္သာ ရရွိေနပါသည္။ ခုႏွစ္တြင္ ေဆာက္လုပ္ေရးဝန္ႀကီးဌာန (MoC) သည္ ျမင့္မားလာသည့္ အိမ္ယာ ရွားပါးမႈ ျပႆနာကို ေျဖရွင္းရန္ ေဆာက္လုပ္ေရးႏွင့္ အိမ္ရာဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးဘဏ္ (CHDB) ၏ အစိုးရက ၂၀၃၀ခုႏွစ္အမီ “အိမ္ခန္းေပါင္း (၁)သန္း” တည္ ဦးေဆာင္စတင္မႈျဖင့္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးဘဏ္တစ္ပိုင္း၊ အစိုးရတစ္ပိုင္း ေဆာက္ရန္ “အိမ္အခန္း(၁)သန္း စီမံကိန္း”ကို အဆိုျပဳထားၿပီး ပိုင္ဆိုင္မႈျဖင့္ အိမ္ရာေဆာက္လုပ္ေရး ဖြံ ႔ၿဖိဳးလာေရးအတြက္ စြမ္းေဆာင္ရည္ႏွင့္ ဘ႑ာေရးအခက္အခဲမ်ားေၾကာင့္ အေကာင္ အလားအလာရွိ ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားႏွင့္ အိမ္ပိုင္ရွင္ အထည္ေဖာ္မႈ ေႏွးေကြးေနပါသည္။ မ်ားကို သင့္တင့္ေသာ ေခ်းေငြေထာက္ပံ့ရန္ရွိေသာ္လည္း ေလွ်ာက္ထားသူမ်ားျပားၿပီး မျဖည့္ဆည့္ေပးႏိုင္ဘဲ ရွိေနပါသည္။ 20 International Growth Center, 2016 21 GAD, 2017 22 Mapping Yangon , UN-Habitat and Cities Alliance, 2017 13 တရားမဝင္ အေျခခ်ေနထိုင္သူမ်ားသည္ အေျခခံဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ၿမိဳ႕ ျပေဒသမ်ားရွိ အေျခခံအေဆာက္အဦႏွင့္ ရယူႏိုင္မႈ အကန႔္အသတ္ရွိသျဖင့္ အမ်ားဆုံး ထိခိုက္နစ္နာၾကသည္။ အေျခခံဝန္ေဆာင္မႈမ်ားမွာ လိုအပ္ခ်က္မ်ားျပား ဤအကန႔္အသတ္မ်ားသည္ က်န္းမာေရး ၫႊန္းကိန္းမ်ားႏွင့္ေနအိမ္ ေနၾကသည္။ အေျခစိုက္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း အေသးစားမ်ားမွ ဝင္ေငြတိုးလာႏိုင္ စြမ္းကိုလည္း ဆိုးက်ိဳးရလဒ္မ်ား ရွိေစပါသည္။ အစြန္အဖ်ားေဒသ ၂၀၁၀ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၃၀ခုႏွစ္အတြင္း ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားရွိ အေျခခံအေဆာက္ မ်ားတြင္ ေနထိုင္ေသာသူမ်ားသည္ လမ္းမမ်ားသို႔ အမ်ားျပည္သူ အဦး လိုအပ္ခ်က္မ်ား ျပည့္မီေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္မွာ ခန႔္မွန္း သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးက အကန႔္အသတ္သာရွိၿပီး အလုပ္၊ ေစ်းႏွင့္ ေျခ (၁၄၆) ဘီလီယံ ေဒၚလာ လိုအပ္မည္ဟု ခန႔္မွန္းခ်က္တစ္ခုက အခ်ိဳ႕ ၿမိဳ႕ ျပ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ရယူရန္ အတားအဆီး ျဖစ္ေစ ဆိုပါသည္23။ ဤခန္႔မွန္းခ်က္အရ ၿမိဳ႕ ျပ ေငြလုံးေငြရင္းရင္းႏွီး ျမႇဳပ္ႏွံမႈ ပါသည္။ ၏ လူေနအိမ္အိမ္ရာအတြက္ (၆၀) ရာခိုင္ႏႈန္းနီးပါး၊ စီးပြားျဖစ္ အိမ္ၿခံေျမမ်ားအတြက္ (၁၀) ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္၊ အေျခခံအေဆာက္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ အေျခခံဝန္ေဆာင္မႈမ်ား အဦးမ်ား ျဖစ္သည့္ ေရ၊ ေရဆိုး၊ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား၊ အမႈိက္စြန႔္ပစ္မႈ၊ လုံေလာက္စြာ မရရွိျခင္း၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈကို ခံစားရပါသည္။ လမ္းမႀကီးမ်ားႏွင့္ အမ်ားျပည္သူ ကူးသန္းသြားလာေရးတို႔အတြက္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ မျပည့္စုံမလုံေလာက္သည့္ သန္႔ရွင္းေရး (၂၀)ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ ၊ အေျခခံ အေဆာက္အဦမ်ားျဖစ္သည့္ ဆိုင္ရာ အေျခခံအေဆာက္အဦမွတစ္ဆင့္ ေဘးကင္း လုံၿခဳံေရး က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ ျပည္သူ႔ေရးရာ စီမံခန႔္ခြဲေရး၊ မီးသတ္တပ္ဖြဲ ႔ အတြက္ အႏၲရာယ္ရွိေနပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဆင္းရဲသား ႏွင့္ ျပည္သူ႔ရဲတပ္ဖြဲ ႔မ်ားအတြက္ အေဆာက္အဦမ်ားကဲ့သို႔ေသာ ရပ္ကြက္မ်ားတြင္ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ လုံၿခဳံမႈအရ မၾကာခဏ လူမႈေရး ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားအတြက္ (၅)ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ လိုအပ္ ညအခ်ိန္၌ ႀကဳံရာက်ပန္း အညစ္အေၾကးစြန႔္ေလ့ရွိသည့္ မည္ ျဖစ္ပါသည္။ ဤခန္႔မွန္းခ်က္သည္ မွန္းေျခသာျဖစ္ၿပီး တိက် အမ်ိဳးသမီးႏွင့္ မိန္းကေလးမ်ားသည္လည္း အတိုက္အခိုက္ ေသာ အခ်က္အလက္အတြက္ ထပ္မံေလ့လာရန္ လိုအပ္မည္ ခံရႏိုင္ေျခ ပိုမိုျမင့္မားပါသည္24။ မွ်ေဝသုံးစြဲရသည့္ သန႔္ရွင္းေရး ျဖစ္ေသာ္လည္း ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ လိုအပ္ခ်က္မ်ား စနစ္ရွိေသာ္ျငားလည္း အိမ္ႏွင့္ေဝးရာတြင္ တည္ရွိေနေသာ ရွိေနသည္ဆိုသည့္အခ်က္မွာမူ သံသယ ျဖစ္ဖြယ္မရွိေပ။ အိမ္သာမ်ားတြင္ ထိပါးေႏွာက္ယွက္ခံရျခင္းႏွင့္ က်ား၊ မ အေျချပဳ အၾကမ္းဖက္မႈ ကိစၥရပ္မ်ား ျဖစ္ေပၚႏိုင္ေျခ မ်ားေနသည္ဟု ေလ့လာမႈမ်ားက ျပသေနပါသည္25။ 23 McKinsey Global Insitute, 2013, Myanmar’s moment: Unique opportunities, major challenges. Note: These estimates assume that Myanmar’s large cities reach infrastructure levels in 2030 similar to what we see today in cities of comparable size in China, Indonesia, South Africa, and other developing countries 24 ၂၀၁၄ လူဦးေရႏွင့္ အိမ္အေၾကာင္းအရာ သန္းေခါင္စာရင္း - ေနအိမ္အေျခအေနႏွင့္ အိမ္အသုံးအေဆာင္ပစၥည္းမ်ား၊ ျပည္ေထာင္စု သမၼတျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရ ႏွင့္ UNFPA 25 Tacoli, 2012, Urbanization, Gender and Urban Poverty: Paid Work and Unpaid Carework in the City. International Institute for Environment and Development: United Nations Population Fund, London, UK 14 ရန္ကုန္ျပင္ပ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားတြင္လည္း ကိုယ္ပိုင္ ေမာ္ေတာ္ဆိုင္ကယ္ ၿမိဳ႕ ျပအတြင္းသြားလာမႈ ႏွင့္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ အေရအတြက္ တိုးျမင့္လာျခင္းကို ႀကဳံေတြ႕ရပါသည္။ (ရန္ကုန္တြင္ ေရးသည္ လူအမ်ားအျပားမ်ားအတြက္ ၿမိဳ႕လယ္ေခါင္သို႔ ေမာ္ေတာ္ဆိုင္ကယ္မ်ား ဝင္ေရာက္ျခင္းကို စိန္ေခၚမႈမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ တားျမစ္ထားသည့္အတြက္ ေမာ္ေတာ္ဆိုင္ကယ္အေရအတြက္ နည္းသည္။) ကိုယ္ပိုင္ကား အေရအတြက္ တစ္ဟုန္တိုး တိုးလာ ၿမိဳ႕ ျပေရႊ႕လ်ားမႈသည္ လူအမ်ားကို အလုပ္အကိုင္၊ ဝန္ေဆာင္မႈ ျခင္းေၾကာင့္ အမ်ားျပည္သူသယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးအတြက္ကို မ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ား၏ အရင္းအျမစ္မ်ားကို ရယူႏိုင္ေစသျဖင့္ စိန္ေခၚမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစမႈမ်ားႏွင့္အတူ ယာဥ္ေၾကာပိတ္ဆို႔မႈသည္ ၿမိဳ႕ ျပေနရာဆိုင္ရာ အေျခအေနမ်ားတြင္ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္ ခ်က္ခ်င္းေျဖရွင္းရမည့္ စိန္ေခၚမႈတစ္ရပ္ အေနျဖင့္ ေပၚထြက္လာ ၿမိဳ႕ ျပဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ပါသည္။ ခဲ့ပါသည္။ ေနထိုင္သူလူဦးေရ၏ အခ်ိဳ႕အစိတ္အပိုင္းမ်ားသည္ ၎တို႔ ေနထိုင္သည့္ ေနရာ၊ ကုန္က်စရိတ္၊ ေဘးကင္းလုံၿခဳံျခင္းႏွင့္ ထို႔အျပင္ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး အေျခအေနမွာ လူေနထူထပ္ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈ အေလ့အထမ်ားေၾကာင့္ သြားလာလႈပ္ရွားရာ၌ ေသာ က်ဴးေက်ာ္ရပ္ကြက္မ်ားႏွင့္ ျပန္လည္ ေနရာခ်ထားေရး အခက္အခဲမ်ားရွိလာလွ်င္ ၿမိဳ႕ ျပဘဝတြင္ ပါဝင္ႏိုင္ရန္ အတားအဆီး ေနရာမ်ားတြင္ အေရးပါေသာ စိန္ေခၚမႈ တစ္ရပ္အေနျဖင့္ ျဖစ္လာေစပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ၿမိဳ႕ ျပသယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးမ်ား ရွိေနဆဲျဖစ္ပါသည္။ ရန္ကုန္ရွိ က်ဴးေက်ာ္ရပ္ကြက္အခ်ိဳ႕တြင္ အေျခအေနမ်ားသည္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ကတည္းက အရွိန္အဟုန္ျပင္းစြာ အစိုးရ သို႔မဟုတ္ ရပ္႐ြာ အသိုင္းအဝိုင္းက ခင္းေပးထားသည့္ က်ဆင္းေနခဲ့ပါသည္။ စီးပြားေရးျပန္လည္နာလန္ထူလာမႈ၊ ရပ္ကြက္တြင္း ဆက္သြယ္ထားသည့္ လမ္းမ်ားရွိၾကေသာ္လည္း ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ယာဥ္တင္သြင္းမႈႏွင့္ လိုင္စင္မ်ား၏ ကန္႔သတ္ခ်က္ လမ္းအမ်ားစုမွာ လူသြားလမ္း မခင္းထားၾကဘဲ လမ္းမ်ား၏ မ်ားကို ေျဖေလွ်ာ့ေပးခဲ့မႈမ်ားႏွင့္အတူ အဓိက ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားတြင္ (၁.၂) ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ေရႏုတ္ေျမာင္းရွိသည္။ ထိုေနရာမ်ားတြင္ ပုဂၢလိကပိုင္ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္ အေရအတြက္ လွ်င္ျမန္စြာ မိုးရာသီတြင္ ေရႀကီးေရလွ်ံမႈ ျဖစ္ေလ့ရွိၿပီး (အျခားကိစၥရပ္မ်ားစြာ တိုးတက္လာခဲ့ပါသည္။ ရန္ကုန္တြင္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ႏွင့္ ၂၀၁၅ အျပင္) သြားလာေရးကို အဓိက အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ခုႏွစ္အၾကား ယာဥ္အမ်ိဳးမ်ိဳးအေရအတြက္ (၃၇) ရာခိုင္ႏႈန္း ျဖစ္ေစပါသည္26။ တိုးလာၿပီး ကားအေရအတြက္ ႏွစ္ဆျဖစ္သြားပါသည္။ 26 UN-Habitat and Cities Alliance, 2017 15 ခိုင္ခန႔္မႈမရွိေပ28။ ၿမိဳ႕ ျပေနထိုင္သူမ်ား၏ သုံးပုံတပုံသည္ ၿမိဳ႕ ျပ ေရရရွိမႈႏွင့္ သန္႔ရွင္းေရးစနစ္ ေသာက္ေရသန႔္အတြက္ ေရသန႔္ဘူးကိုသာ အားကိုးၾကရသည္29။ လႊမ္းၿခဳံႏိုင္မႈ နည္းပါးေသးသည့္အတြက္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ႏွင့္ မႏၲေလးၿမိဳ႕မ်ားတြင္ပင္ ေရကို တစ္စိတ္တပိုင္းသာ က်န္းမာေရးအႏၲရာယ္မ်ားကို ျဖစ္ေစသည္။ သန႔္စင္ႏိုင္ၾကသည္။ ၿမိဳ႕ ျပရွိ ေရရရွိမႈမွာ (၉၄) ရာခိုင္ႏႈန္းျဖစ္ၿပီး (၁၈) ရာခိုင္ႏႈန္းသာ သန္႔ရွင္းေရးႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ၿမိဳ႕ ျပေဒသမ်ားရွိလူဦးေရ (၉၆) အိမ္အေရာက္ ပိုက္မွေရသြယ္ႏိုင္ေသးသည္27။ အသုံးျပဳႏိုင္စြမ္း ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ ေရဆြဲအိမ္သာ သို႔မဟုတ္ ယင္လုံတြင္းအိမ္သာ အခ်က္အလက္မ်ားသည္ အျခားအေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမ်ား (MPLCS, 2015) ျဖင့္ ပိုမိုေကာင္းမြန္သည့္ က်န္းမာေရးစနစ္မ်ား ႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ႏိုင္ေသာ္လည္း ႀကိဳတင္ကာကြယ္မႈ က်န္းမာေရး ရရွိႏိုင္ၾကသည္။ (ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ မႏၲေလးၿမိဳ႕ႏွင့္ ေနျပည္ေတာ္) ေစာင့္ေရွာက္မႈႏွင့္ ေရ/သန္႔ရွင္းေရးစနစ္ အေျခခံ အေဆာက္အဦ သုံးၿမိဳ႕သာ ေရဆိုးထုတ္ပိုက္စနစ္ သို႔မဟုတ္ ဗဟိုေရဆိုး က႑တို႔တြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈနည္းပါးသည့္အတြက္ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါ သန႔္စင္စက္မ်ားရွိၾကပါသည္။ ဤၿမိဳ႕ ႀကီး သုံးၿမိဳ႕၏ အျပင္ဘက္ရွိ ႏွင့္ ဆက္စပ္သည့္၊ ေရႏွင့္ႏွင့္ဆက္စပ္သည့္ ေရာဂါပိုးမႊားမ်ားမွ အိမ္ေထာင္စုအမ်ားစုမွာ ရပ္ကြက္မ်ားရွိ လူေနအိမ္မ်ားတြင္ တဆင့္ ကူးစက္တတ္သည့္ ေရာဂါမ်ားစသည့္ က်န္းမာေရး မိလႅာကန္မ်ားရွိၾကေသာ္လည္း ပုံမွန္ ျပင္ဆင္ထိန္းသိမ္းျခင္း အႏၲရာယ္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ သိသိသာသာအျဖစ္မ်ားသည္။ သို႔မဟုတ္ သန႔္စင္ျခင္းမ်ား မရွိၾကေပ။ အိမ္မ်ားမွထြက္ေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ၿမိဳ႕ ျပေနရာ အားလုံးနီးပါးတြင္ ၿမိဳ႕ ျပ အေျခခံ ေရဆိုးမ်ားကို သန႔္စင္ျခင္း သို႔မဟုတ္ စနစ္တက် စုေဆာင္းျခင္း အေဆာက္အဦမ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ နည္းပါးသည့္ဒဏ္ကို မရွိေပ။ က်ဴးေက်ာ္ရပ္ကြက္မ်ားတြင္ ေခတ္မမီသည့္ ဆိုးဆိုးရြားရြား ခံစားေနၾကရသည္ၿပီး ပိုမို ေသးငယ္ေသာ ၿမိဳ႕ ႀကီး တြင္းအိမ္သာကိုသာ အသုံးျပဳေနၾကၿပီး မိုးရြာသည့္အခါ မ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕မ်ားတြင္ အေျခအေနမွာ အဆိုးဆုံးျဖစ္ၾကသည္။ ထို႔ျပင္ ေရဆိုးမ်ားက မိုးေရႏွင့္အတူ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားထဲသို႔ စီးဆင္း ၿမိဳ႕ ျပေရေပးေဝေရး အမ်ားစုတြင္ ေရသန႔္စင္စနစ္ ပါ၀င္ႏိုင္ျခင္း သြားေစသည္။ ထို႔အျပင္ အေသးစား စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား မရွိပါ။ ဘက္တီးရီးယား ညစ္ညမ္းမႈမ်ား (ဧရာဝတီျမစ္ဝကြၽန္းေပၚ ႏွင့္ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ား ဓာတုစြန႔္ပစ္ပစၥည္းမ်ား (ပိုးႏွင့္ အထည္ ေျမေအာက္ေရတြင္ အာဆင္းနစ္) မ်ားျဖင့္ ညစ္ညမ္းမႈမ်ား ယက္လုပ္ျခင္းတြင္သုံးသည့္ ဆိုးေဆး ကဲ့သို႔ေသာ) ကို လမ္းေဘး ရွိႏိုင္သည္။ ကြန္ယက္စနစ္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားသည္ ၿမိဳ႕ငယ္ ေျမာင္းမ်ားထဲသို႔စီးဆင္းေစၿပီး ဆိုးရြားျပင္းထန္ေသာ သဘာဝ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား တြင္ မရွိပါ။ ေနထိုင္သူမ်ားသည္ မိမိကိုယ္ပိုင္ ပတ္ဝန္းက်င္သက္ေရာက္မႈမ်ား ႏွင့္ ေရလမ္းေၾကာင္းႏွင့္ သို႔မဟုတ္ ေဝမွ် ေရအရင္းအျမစ္ကို ျပဳလုပ္ေဆာင္ရြက္ထားၾကၿပီး ေျမေအာက္ ေရ ညစ္ညမ္းမႈတို႔ကို ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ မၾကာခဏ ဆိုသလို ေဘးမကင္းျခင္းႏွင့္ ေရရွည္တည္တံ့ 27 UNICEF 2015, Delivering Results for Children 2015. Programme of Cooperation between the Government of the Union of Myanmar and UNICEF 28 Ibid 29 ADB, 2017 16 ေပါက္ဖြားေစသည္သာမက ေရစီးေရလာ ပိတ္ဆို႔၍ ေရႀကီးေရလွ်ံမႈ အမႈိက္သိမ္းဆည္းသည့္ စနစ္မွာ ျဖစ္ေစကာ ပ်က္စီးဆုံး႐ႈံးမႈ တိုးလာေစသည္30။ ၿမိဳ႕ျပဆင္းရဲသားတို႔၏ အထူးသျဖင့္ က်ဴးေက်ာ္ရပ္ကြက္မ်ားတြင္ အလုပ္အကိုင္ျဖစ္သည့္ အမႈိက္သိမ္းဆည္းသည့္ လုပ္ငန္းတြင္ အားနည္းခ်က္ရွိေနၿပီး အလ်င္အျမန္ လုပ္ကိုင္ေနေသာ အလုပ္သမားတို႔၏ ေဘးကင္းလုံၿခဳံေရး အစီအမံမ်ားမွာလည္း လုံေလာက္မႈမရွိေပ။ ေျဖရွင္းရမည့္ စိန္ေခၚမႈတစ္ရပ္ျဖစ္ေနသည္။ ဆင္းရဲသားရပ္ကြက္မ်ားတြင္ စည္ပင္သာယာ၊ ရပ္ရြာ အမႈိက္စြန္႔ပစ္သိမ္းဆည္းသည့္ လုပ္ငန္းမ်ား မရွိပါက သဘာဝ အသိုင္းအဝိုင္းမွ ကိုယ္ထူကိုယ္ထ လုပ္ေဆာင္ေသာ၊ သို႔မဟုတ္ ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးအတြက္ ဆိုးဆိုးရြားရြား ပုဂၢလိက က႑မွ ဦးေဆာင္သည့္ အမႈိက္သိမ္းဆည္းသည့္ ျဖစ္ေစႏိုင္သျဖင့္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားႏွင့္ တစ္ဦးခ်င္းစီ၏ အသက္ေမြးဝမ္း လုပ္ငန္းမွာ အနည္းငယ္မွ်သာရွိၿပီး အေျခအေနသည္လည္း ေက်ာင္းလုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္ရြက္ရာတြင္ မရွိမျဖစ္အေရးႀကီးပါသည္။ ပိုမိုဆိုးရြားပါသည္။ စည္းမဲ့ကမ္းမဲ့အမႈိက္စြန႔္ပစ္မႈ အျဖစ္မ်ား ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ကတည္းက အလ်င္အျမန္ စီးပြားေရးတိုးတက္မႈ၊ ေနၿပီး အမႈိက္မ်ားကို မသိမ္းဆည္းဘဲ ထားၾကသည္။ သုံးစြဲမႈႏွင့္ ထုတ္လုပ္မႈပုံစံမ်ား ေျပာင္းလဲမႈတို႔ေၾကာင့္ စြန႔္ပစ္ ဆင္းရဲသားအမ်ားစုသည္ အမႈိက္မ်ားကို ေျမကြက္လပ္မ်ား၊ အမႈိက္ထုတ္လုပ္မႈ သိသိသာသာ ျမင့္တက္လာသည္။ လမ္းေဘးမ်ား၊ ျမစ္မ်ား သို႔မဟုတ္ အိုင္မ်ားထဲသို႔ စြန႔္ပစ္ၾကၿပီး အမႈိက္သိမ္းျခင္းအတြက္ လူအင္အားသုံးစြဲရၿပီး အမႈိက္ပုံမ်ားမွာ ေရႏႈတ္ေျမာင္းမ်ား၏ ေရစီးေရလာ အေျခအေနကို ေျမျပင္ ဟင္းလင္းျပင္မ်ားတြင္ တည္ရွိသည္။ အမႈိက္မ်ားမွ ပိုမိုဆိုးရြား ေစပါသည္31။ သို႔ေသာ္ အိမ္ေထာင္စုမ်ားမွ စြန႔္ပစ္ပစၥည္း ျပန္လည္အသုံးျပဳႏိုင္ျခင္းကိုလည္း ပုံမွန္မဟုတ္ေသာ အမႈိက္မ်ားစြာသည္ မသိမ္းဆည္းဘဲ က်န္ရွိေနေသာ္လည္း က႑တစ္ခု အျဖစ္သာ အဓိက ေဆာင္ရြက္ေနသည္။ သိမ္းဆည္း ပလတ္စတစ္ေကာက္ျခင္းႏွင့္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ျပန္လည္ ျခင္းမရွိသည့္ အမႈိက္အေျမာက္အျမားကို ေရေျမာင္းမ်ားႏွင့္ သုံးစြဲၾကျခင္းေၾကာင့္ ပလတ္စတစ္အမႈိက္မ်ားအား ျပန္လည္ တူးေျမာင္းမ်ားထဲသို႔ စြန႔္ပစ္လိုက္ေသာေၾကာင့္ သဘာဝ သုံးစြဲႏိုင္ၿပီး ယင္းမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ အိမ္ေထာင္စု ေထာင္ ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ႏိုင္ျခင္း၊ ေပါင္းမ်ားစြာ၏ ဝင္ေငြအရင္းအျမစ္လည္း ျဖစ္ေနပါသည္32။ ျခင္ႏွင့္ အျခား ေရမွတဆင့္ ကူးစက္တတ္သည့္ ေရာဂါပိုးမ်ားတို႔ 30 ADB, 2017a 31 UN-Habitat and Cities Alliance, 2017 32 Netherlands Enterprise Agency, 2017 17 ေရႏုတ္ေျမာင္းစနစ္ မေကာင္းမြန္ျခင္းေၾကာင့္ မုတ္သုန္ရာသီအတြင္း ေရႀကီးေရလွ်ံမႈကို ျဖစ္ေပၚေစၿပီး သဘာ၀ ေဘးအႏၲရာယ္ စီမံခန္႔ခြဲမႈအေပၚ ဆိုးရြာစြာ သက္ေရာက္ ေစသည္။ သဘာ၀ေဘးဒဏ္ ျဖစ္ပြားမႈ ျမင့္မားေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈတြင္ ပါ၀င္ေရးႏွင့္ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲေရး အေၾကာင္းျခင္းရာမ်ားအတြက္ ခံႏိုင္ရည္ရွိမႈ ႐ႈေထာင့္ေဘာင္သည္ အဓိက်ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၿမိဳ႕ ႀကီးအမ်ားစု၏ အေျခခံ အေဆာက္အအုံတြင္ ေရလွ်ံမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္သည့္ ေရႏုတ္ေျမာင္း မ်ားမရွိျခင္းေၾကာင့္၊ မုတ္သုန္ရာသီအတြင္း ျပင္းထန္ေသာ ေရႀကီးေရလွ်ံမႈကို ခံစားၾကရပါသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ တတိယတစ္ဆင့္ခံ ေရႏုတ္ေျမာင္းစနစ္သည္ အျပည့္အ၀ ဆက္သြယ္စီးဆင္းမႈ မရွိေခ်။ ပင္မ ႏွင့္ ဒုတိယတစ္ဆင့္ခံ ေရႏုတ္ေျမာင္းစနစ္တို႔သည္ ပိတ္ဆို႔ေနၿပီး မုတ္သုန္ရာသီတြင္ ၀.၅ မီတာမွ ၁.၀ မီတာအထိ အနက္ရွိေသာ ေရႀကီးေရလွ်ံမႈႏွင့္ ေရလႊမ္းမိုးမႈတို႔ကို ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ လုံေလာက္စြာ စီးဆင္း မလည္ပတ္ႏိုင္ေသာ ေရႏုတ္ေျမာင္းစနစ္ႏွင့္ ေရစုပ္ထုတ္ေရး စခန္းတို႔မွာ ၿမိဳ႕ေတာ္ဧရိယာ အျပင္ဘက္သို႔ ေရပိုေရလွ်ံမ်ားကို မဖယ္ရွားေပးႏိုင္ေပ33။ ေရသိုေလွာင္ကန္မ်ားႏွင့္ တူးေျမာင္းမ်ား အရည္အေသြး က်ဆင္းမႈႏွင့္ ျပျပင္ထိန္းသိမ္းျခင္း ကင္းမဲ့မႈမ်ား သည္ အညစ္အေၾကးစုပုံျခင္းႏွင့္ ၿမိဳ႕ ျပသန္႔ရွင္းေရး ကဲ့သို႔ေသာ စိန္ေခၚမႈမ်ားႏွင့္အတူ ျပႆနာကို ပိုမိုႀကီးထြားေစသည္။ မႏၲေလးၿမိဳ႕ႏွင့္ အျခား ဒုတိယအဆင့္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားသည္လည္း အလားတူ စိန္ေခၚမႈမ်ားကို ရင္ဆိုင္ၾကရပါသည္။ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးဆိုင္ရာ မိတ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားစြာတို႔သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ လက္ရွိျဖစ္ေပၚေနေသာ အေရးေပၚလိုအပ္ခ်က္အတြက္ ၿမိဳ႕ ျပ ျဖစ္ထြန္းျခင္းဆိုင္ရာ ခံႏိုင္ရည္ရွိမႈကို ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ရန္ မီးေမာင္းထိုးျပၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ ထိခိုက္ႏိုင္ေျခ ျမင့္မားသည့္ က်ဴးေက်ာ္ေနရာမ်ားအတြက္ ေရႏုတ္ေျမာင္းစနစ္၊ ေရႀကီးေရလွ်ံမႈ ကာကြယ္ေရးႏွင့္ ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္လ်က္ရွိေသာ ကနဦး သတိေပးစနစ္ လိုအပ္မႈအတြက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈႏွင့္ အကူအညီေပးမႈကို ေဆာင္ရြက္လ်က္ ရွိပါသည္။ 33 (fn. 33) ADB2017a 18 အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္ လူမႈေရး တန္းတူညီမွ်မရွိေသာ အခြင့္အလမ္း ဖယ္ထုတ္ခံရမႈေၾကာင့္ ပညာေရးအခြင့္အလမ္း၊ အလုပ္အကိုင္ႏွင့္ က်န္းမာေရး၀န္ေဆာင္မႈမ်ား အေပၚ သက္ေရာက္ႏိုင္ပါသည္။ မ်ားက လူမ်ားစြာအေပၚ လူမႈဆက္ဆံေရးတြင္ ဖယ္ထုတ္ခံရျခင္းကဲ့သို႔ပင္ တန္းတူညီမွ်မႈ သက္ေရာက္မႈ ရွိသည္ မရွိျခင္းသည္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားတြင္ ပိုမိုျမင့္မားၿပီး လူဦးေရ သိပ္သည္း၍ လူေနထူထပ္သည့္အေျခအေန၌ ပိုမိုထင္ရွား ေပၚလြင္သည္။ လူမႈေရးတြင္ အျပည့္အဝပါ၀င္ႏိုင္ျခင္းမရွိေသာ ေဘးဖယ္ခံထား ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားတြင္ စီးပြားေရးေကာင္းမြန္သည့္ မိသားစုမ်ားႏွင့္ ရသည့္ လူအုပ္စုမ်ားကို မူလေနရပ္၊ လူမ်ိဳးစု ႏွင့္ က်ား၊ မ အိမ္နီးခ်င္းကပ္လ်က္ က်ဴးေက်ာ္ အေျခခ်မႈမ်ား တည္ရွိသည္။ ျဖစ္တည္မႈအရ ခြဲျခားမႈ မရွိေစဘဲ ပါ၀င္ႏိုင္ေအာင္ ေစာင့္ေရွာက္ ထိုသူမ်ားအတြက္ အဆိုပါအခ်က္မ်ားက မ်ားစြာအေရးပါသည္။ ေဆာင္ရြက္ျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ၿမိဳ႕ ျပ ဥပမာအားျဖင့္ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္၊ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ေဆာင္ရြက္ခြင့္၊ အေၾကာင္းအရာႏွင့္ ဆက္ႏြယ္လ်က္ ဖယ္ထုတ္ခံရသည့္ တကၠသိုလ္တက္ေရာက္ခြင့္၊ လွ်ပ္စစ္မီး ေလွ်ာက္ထားျခင္း၊ ထိခိုက္ႏိုင္ေျချမင့္မားေသာ အားနည္းသည့္ လူအုပ္စုငယ္အခ်ိဳ႕ က်န္းမာေရး အာမခံ၀ယ္ယူျခင္းတို႔ျပဳရန္ ႏိုင္ငံသား စိစစ္ေရး ရွိေနသည္။ ျပည္တြင္း ေရႊ႕ေျပာင္းသူမ်ား၊ ၿမိဳ႕ျပေနဆင္းရဲသူ ကတ္ျပား လိုအပ္သည္။ ႏိုင္ငံသားစိစစ္ေရး ကတ္ျပား မရွိသူမ်ား ဆင္းရဲသားမ်ား၊ မသန္မစြမ္းသူမ်ားႏွင့္ အခ်ိဳ႕ေသာ လူမ်ိဳးစု သည္ ေျမ၀ယ္ယူမႈ၊ ေျမေရာင္းခ်မႈ၊ လုံၿခဳံေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အေရး ႏွင့္ ဘာသာေရး လူနည္းစုမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ က်ား၊ မ ရရွိမႈ၊ ဥပေဒအရ အကာအကြယ္ ေပးခံရမႈႏွင့္ အေမြဆက္ခံ ျဖစ္တည္မႈကို အေျခခံလ်က္ ခြဲျခားဖယ္ထုတ္ ခံရေသာ ႏိုင္မႈတြင္ အခက္အခဲႀကဳံရေၾကာင္း အစီရင္ခံၾကသည္။ လူမႈဖူလုံေရး လူနည္းစုမ်ား (SOGI) လည္းရွိသည္။ သို႔ရာတြင္ သူတို႔ႏွင့္ အစီအမံ၊ ေထာက္ပံ့ေၾကးႏွင့္ ပညာသင္ဆုမ်ားအတြက္ လႊဲေငြ ပတ္သက္၍ သတင္းအခ်က္အလက္ ရရွိမႈနည္းပါးသည္34။ လက္ခံရာတြင္လည္း အခက္အခဲ ႀကဳံရေၾကာင္း အစီရင္ခံၾကသည္ (World Bank, 2017)။ 34 (fn. 34) World Bank, Social Inclusion in Myanmar, 2017 draft paper. 19 14% ၿမိဳ႕ျပ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူမ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေရႊ႕ေျပာင္းသူ အမ်ားစုမွာ အလုပ္ေၾကာင့္ ေျပာင္းေရႊ႕ သူ (၅၆%) သို႔မဟုတ္ ေရႊ႕ေျပာင္းသူမ်ားႏွင့္အတူ လိုက္ပါရန္ (မိသားစု၀င္မ်ားႏွင့္ အတူေနရန္ ေျပာင္းေရႊ႕သူ ၃၈%) ေျပာင္းေရႊ႕ of Myanmar migrant ၾကသည္။ ေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သား အမ်ားစုသည္ အေသးစား workers reported being in လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ လုပ္ကိုင္ၾကသည္။ ေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားမ်ား၏ a situation of trafficking ၇% တြင္သာ အလုပ္ဆိုင္ရာ စာခ်ဳပ္စာတမ္းရွိၾကၿပီး ထိုအခ်က္က for forced labor ၄င္းတို႔အေပၚ အျမတ္ထုတ္ရန္ လြယ္ကူေၾကာင္း ေဖာ္ျပေန ပါသည္။ ထို႔ျပင္ လက္ရွိ ေစ်းကြက္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ သိရွိႏိုင္မႈ နည္းပါးျခင္း၊ ေငြေၾကးကူညီမႈ ရရွိရန္ ခက္ခဲျခင္း၊ ေဒသခံမ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕ ျပေန ဆင္းရဲသူဆင္းရဲသားမ်ား ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မႈ အားနည္းျခင္း စသည့္ စြန႔္ဦးေရႊ႕ေျပာင္း သူမ်ား ရင္ဆိုင္ရသည့္ အခက္အခဲမ်ားစြာကို စာတမ္းမ်ားတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ၿမိဳ႕ ျပဆင္းရဲမႈ သိသာထင္ရွားစြာ ေလ်ာ့က် ေတြ႔ရွိရပါသည္35။ ေနၿပီဟု ဆိုႏိုင္ေသာ္လည္း၊ ၿမိဳ႕ ျပ ဆင္ေျခဖုံးတြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ ဆင္းရဲသည့္ အိမ္ေထာင္စုမ်ားစြာတို႔သည္ ဆင္းရဲခ်ိဳ႕တဲ့စြာ ေနထိုင္ ေရႊ႕ေျပာင္းသူမ်ားႏွင့္ ေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရတာ၀န္ရွိသူမ်ားကို ၾကရၿပီး ေနထိုင္မႈ အေျခခံ လိုအပ္ခ်က္မ်ား ျပည့္မွီရန္ ႐ုန္းကန္ ေတြ႕ဆုံေမးျမန္းခ်က္မ်ားအရ ၿမိဳ႕ ျပဧရိယာမ်ားတြင္ ၀န္ေဆာင္မႈ ေနၾကရသည္။ အဆိုပါ အိမ္ေထာင္စုမ်ားသည္ ကာလရွည္ၾကာစြာ ရရွိရန္ လစ္ဟာခ်က္မ်ား ရွိေနသည္ကို သိရွိရပါသည္။36 က်န္းမာေရးႏွင့္ မညီၫြတ္ေသာ အစားအစာမ်ားကို စားသုံးေနၾက ၀န္ႀကီးဌာနမ်ားႏွင့္ ေဒသဆိုင္ရာ တာ၀န္ရွိပုဂၢိဳလ္မ်ားက ရၿပီး က်န္းမာေရးအတြက္ ၀င္ေငြ၏ ပမာဏအေတာ္မ်ားမ်ားကို ၿမိဳ႕ ျပစီမံကိန္း ေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ အေျခခံ ျပည္သူ႔၀န္ေဆာင္မႈမ်ား အသုံးျပဳေနရသည္ဟု အခ်က္အလက္မ်ားက ျပဆိုသည္။ ပံ့ပိုးေပးျခင္း စသည္တို႔တြင္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာမႈ ျဖစ္စဥ္သည္ အေရးပါေသာ ၿမိဳ႕ျပေန ဆင္းရဲသူဆင္းရဲသားတို႔အတြက္ ဘ႑ာေရးတြင္ အားလုံး အေၾကာင္းရင္းတစ္ရပ္ဟု ကိုးကားေဖာ္ျပၾကသည္။ ထို႔ျပင္ ပါ၀င္ျခင္းဆိုသည္မွာ စိန္ေခၚမႈတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရွိ လိုအပ္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ား မရရွိႏိုင္ျခင္းသည္ ေရႊ႕ေျပာင္း ဆင္းရဲေသာ အိမ္ေထာင္စုမ်ားအား စစ္တမ္း ေကာက္ယူခ်က္အရ သူမ်ားကို အကူအညီေပးရန္ အခက္အခဲ ျဖစ္ေစသည္ဟု အိမ္ေထာင္စုမ်ား၏ ၈၆ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ တရား၀င္ မဟုတ္သည့္ အစီရင္ခံၾကပါသည္။ ေနရာမ်ားမွ ေငြေခ်းယူၾကၿပီး၊ အတိုးႏႈန္း ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထက္ ေပးၾကရသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ အတိုးႏႈန္းျမင့္မားသည့္ ေႂကြးၿမီတင္ရွိမႈ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ တည္ရွိေနပါသည္။ 35 (fn. 35) Fairlie and Woodruff 2010, OECD 2010, Marchand and Spiegel 2014 36 (fn. 36) World Bank, 2016, ေရႊ႕လ်ားလႈပ္ရွားေနေသာ ႏိုင္ငံ - ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေဒသႏွစ္ခုအတြင္း ျပည္တြင္း ေရႊ႕ေျပာင္းမႈအေပၚ လူမႈေရးႏွင့္ စီးပြားေရးဆိုင္ရာ အေၾကာင္းအရာအလိုက္ အရည္အေသြးအေျချပဳ ေလ့လာခ်က္ 20 က်ဴးေက်ာ္ေနထိုင္သူမ်ားသည္ ၄င္းတို႔၏ ကေလးမ်ားကို စာသင္ ရာဇ၀တ္မႈႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားက ထိခိုက္လြယ္ေသာ အားနည္း ေက်ာင္းသို႔ ေစလႊတ္ၾကေသာ္လည္း၊ ကေလးမ်ား အသက္ ၁၃ သည့္ လူအုပ္စုမ်ားအား ဦးတည္ ျဖစ္ပြားပါသည္။ က်ဴးေက်ာ္ ႏွစ္ေက်ာ္ၿပီးေနာက္တြင္ ေက်ာင္းထြက္မႈ အလြန္မ်ားျပားသည္ကို ေနထိုင္မႈ က်ယ္ျပန္႔မ်ားျပားသည့္ လႈိင္သာယာၿမိဳ႕နယ္ ကဲ့သို႔ေသာ ေတြ႕ရသည္။ သူတို႔သည္ ေက်ာင္းထြက္ၿပီးေနာက္ တရား၀င္ ေနရာမ်ား၌ ရာဇ၀တ္မႈ ထူေျပာသည္ဟု နာမည္ဆိုးျဖင့္ ပုံမွန္မဟုတ္ေသာ အလုပ္က႑မ်ားတြင္ အလုပ္လုပ္ကိုင္ၾကသည္37။ ေက်ာ္ၾကားသည္။ က်ဴးေက်ာ္ေနထိုင္သူ အမ်ားအျပားသည္ မိန္းကေလးမ်ားသည္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အထည္ခ်ဳပ္စက္႐ုံမ်ား ရာဇ၀တ္မႈအႏၲရာယ္၏ သားေကာင္ျဖစ္ၾကရသည္။ တရားဥပေဒ တြင္ လည္းေကာင္း၊ အိမ္အကူမ်ားအျဖစ္လည္းေကာင္း အလုပ္လုပ္ စိုးမိုးေရးက႑တြင္ ရဲမ်ား၏ တက္ႂကြေသာ အခန္းက႑ကို ၾကၿပီး၊ ေယာက္်ားေလးမ်ားသည္ လမ္းေဘးေစ်းဆိုင္မ်ားတြင္ မေတြ႕ရျခင္းေၾကာင့္ အသစ္ ေရာက္ရွိလာေသာ က်ဴးေက်ာ္ေနထိုင္ လည္းေကာင္း၊ ပ်ံက်အလုပ္သမားမ်ားအျဖစ္လည္းေကာင္း အလုပ္ သူမ်ားသည္ ျပစ္မႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ရဲကိုလည္းေကာင္း၊ ရပ္ လုပ္ၾကသည္။ မိန္းကေလးမ်ားစြာတို႔သည္ ေမာင္၊ ညီမေလး ကြက္အာဏာပိုင္မ်ားကိုေသာ္လည္းေကာင္း သတင္းပို႔ တိုင္ၾကား မ်ားအား ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ရန္ ေက်ာင္းထြက္ၾကသည္။ ထိုသို႔ ေလ့ မရွိေပ။ ညအခ်ိန္တြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား က်ဴးေက်ာ္ေနထိုင္ ကေလးထိန္းျခင္းျဖင့္ မိဘမ်ားက အလုပ္လုပ္ႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။ သူမ်ား အေျခခ်ရာအရပ္ရွိ လမ္းမ်ားေပၚ လမ္းေလွ်ာက္သြားလာရန္ အဆိုပါ မိန္းကေလးမ်ားသည္ ၀င္ေငြမရရွိသျဖင့္ မိသားစုအတြက္ စိုးရြံ႕ၾကသည္။ ၄င္းတို႔သည္ အမ်ိဳးသားမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ပါက ၀န္ထုပ္၀န္ပိုးအျဖစ္ မၾကာခဏ ယူဆခံၾကရေၾကာင္း ေတြ႕ရပါသည္။ ျပစ္မႈမ်ားအား တိုင္တန္းျခင္း နည္းပါးသည္။ သူတို႔သည္ ထိခိုက္ႏိုင္ေျခ ျမင့္မားသူမ်ား ျဖစ္ၾကၿပီး၊ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူမ်ား၏ တရား၀င္ စာရြက္စာတမ္း၊ ေနရာထိုင္ခင္း စိတ္ခ်ရမႈႏွင့္ ရာဇ၀တ္မႈ လက္စားေခ်ခံရမည္ကို ေၾကာက္ရြံ႕ ၾကသည္။39 ဆိုင္ရာ အခက္အခဲ စိန္ေခၚမႈမ်ားလည္း တည္ရွိသည္။ ၿမိဳ႕ ျပေနထိုင္ သူမ်ားအနက္ သိသာစြာမ်ားျပားသည့္ လူဦးေရ၌ တရား၀င္ စာရြက္ စာတမ္း အေထာက္အထားမ်ား မရွိၾကေပ။ ပုံမွန္ မဟုတ္ေသာ က်ဴးေက်ာ္ေနထိုင္သူမ်ားအတြက္ တရား၀င္ စာရြက္စာတမ္းမ်ား ရရွိႏိုင္ရန္ အခက္အခဲရွိၿပီး၊ အက်ိဳးဆက္အားျဖင့္ တရား၀င္ အလုပ္ အကိုင္၊ ျမဴနီစပါယ္၀န္ေဆာင္မႈႏွင့္ အေသးစား ေခ်းေငြမ်ား ရရွိရန္ အတားအဆီး ျဖစ္ေစသည္38။ ဥပမာ အားျဖင့္ စက္႐ုံႀကီးမ်ားတြင္ အလုပ္လုပ္မည့္သူမ်ားအတြက္ အမ်ိဳးသား မွတ္ပုံတင္လက္မွတ္ (NRC) လိုအပ္သည္။ မွတ္ပုံတင္ရရွိႏိုင္ရန္အတြက္ အၿမဲတမ္း ေနရပ္လိပ္စာလိုအပ္ၿပီး၊ တရားမ၀င္ က်ဴးေက်ာ္ရပ္ကြက္မ်ားတြင္ ငွားရမ္းေနထိုင္သူမ်ားအတြက္ မည္သို႔မွ် မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ 37 (fn. 37) YCDC and Save the Children, 2016 38 (fn. 38) ျမန္မာ့ လူဝင္မႈႀကီးၾကပ္ေရးႏွင့္ ျပည္သူ႔အင္အား အစီရင္ခံစာ ၊ ၂၀၁၅၊ 39 (fn. 39) DIIS, 2017 21 ၿမိဳ႕ ျပဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကို ေဒသႏၲရ အစိုးရမ်ားသို႔ မသန္စြမ္းသူမ်ား ခြဲေဝထားေသာ္လည္း၊ ေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားသည္ မူ၀ါဒ/ မူေဘာင္ အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈ၊ ဘ႑ာေရးရင္းျမစ္၊ ခန္႔မွန္းေျခ လူဦးေရ ၂.၃ သန္း (သို႔မဟုတ္) ျမန္မာႏိုင္ငံ လူဦးေရ၏ နည္းပညာစြမ္းရည္တို႔တြင္ အကန္႔အသတ္မ်ားရွိသည့္အတြက္ ၄.၆ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔သည္ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးေသာ မသန္စြမ္းျခင္းကို လက္ေတြ႔လုပ္ငန္း လုပ္ေဆာင္ရာ၌ အတားအဆီးမ်ား ခံစားေနရေၾကာင္း သိရသည္။40 မသန္စြမ္းသူမ်ားမွာ ပညာေရး၊ ရင္ဆိုင္ရသည္။ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ မရွိျခင္း၊ မွ်တသည့္ အလုပ္အကိုင္ ႏွင့္ က်န္းမာေရးခံစားခြင့္တို႔မွ ဖယ္ရွားျခင္း ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ႏိုင္မႈ မရွိျခင္း၊ ေျမျပင္တြင္ အစီအစဥ္မ်ား ခံၾကရသည္။41 မသန္စြမ္းသူမ်ားအၾကား စာမတတ္ေျမာက္မႈမွာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ ႏွင့္ မူ၀ါဒခ်မွတ္ရန္ လုံေလာက္သည့္ သန္စြမ္းသူမ်ားအၾကား စာမတတ္ေျမာက္မႈထက္ ၁၀ ဆ ျမင့္မား စြမ္းအား အရင္းအျမစ္မ်ား မရွိျခင္း တို႔သည္ ၿမိဳ႕ ျပဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈ သည္။ မသန္စြမ္းေသာ ကေလးငယ္မ်ားသည္ သင့္ေလ်ာ္ေသာ မညီမွ်ခ်က္ႏွင့္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားအခ်င္းခ်င္းအၾကား ကြာဟခ်က္မ်ားကို ေမြးစာရင္း လက္မွတ္မ်ား မရရွိၾကဘဲ ေရရွည္တြင္ လုပ္ငန္းခြင္ ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္ၿပီး၊ ထိုမွတစ္ဖန္ လူမႈေရး တင္းမာမႈမ်ား၊ ၀င္ေရာက္ရန္ ကန္႔သတ္ခံရမႈမ်ား ေတြ ႔ႀကဳံရသည္။ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားကို ဦးတည္ေစႏိုင္ပါသည္။ ေဒသႏၲရ အစိုးရမ်ားသည္ ျပည္ေထာင္စု အစိုးရ၏ ဘ႑ာေငြ ၿမိဳ႕ ျပဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးအတြက္ အဓိက ခြဲေဝလႊဲေျပာင္းေပးမႈကို မွီခိုေနရဆဲ ျဖစ္သည္။ လက္ရွိတြင္ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ အခြန္ဘ႑ာမ်ားမွာ ထိုသို႔ေသာ လႊဲေျပာင္းခြဲေဝမႈ ေသာ့ခ်က္ တာ၀န္မ်ားအား ျပည့္မီစြာ မ်ား ျဖစ္သည္။ ရန္ကုန္ ႏွင့္ မႏၲေလးကဲ့သို႔ ပိုမိုႀကီးမားသည့္ ၿမိဳ႕ ႀကီး မ်ားတြင္ အခြန္ဘ႑ာ၏ ထက္၀က္ကို အဆိုပါ ခြဲေဝေပးမႈမ်ားမွ ေဆာင္ရြက္ရာ၌ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ရရွိၿပီး၊ က်န္ထက္၀က္ကို မိမိတို႔ကိုယ္တိုင္ ေကာက္ခံရရွိသည္။ ဘ႑ာေရးက႑တြင္ စိန္ေခၚမႈမ်ား အခြန္ေကာက္ခံျခင္းဆိုင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲမႈသည္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အားနည္းလ်က္ပင္ရွိၿပီး၊ ပိုင္ဆိုင္မႈမွ အခြန္ေငြရရွိမႈသည္ ေဒသႏၲရ ရင္ဆိုင္ရသည္ အခြန္ဘ႑ာ၏ ေသးငယ္ေသာ အစိတ္အပိုင္းအျဖစ္သာ တည္ရွိေန ပါသည္။ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားတြင္ အားလုံးပါ၀င္ႏိုင္ေရး ႏွင့္ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲေရး တို႔အား တည္ေဆာက္ရာတြင္ ခိုင္မာေသာ ဖြဲ ႔စည္း ေဆာင္ရြက္မႈ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္မွ စ၍ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံတကာႏွင့္ ျပည္တြင္း မ်ားႏွင့္ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈမ်ား အဆင့္တိုင္းတြင္ လိုအပ္ ပုဂၢလိက ရင္းျမစ္စီးဆင္းမႈသည္ သိသာထင္ရွားစြာ ျမင့္တက္ သည္။ အထူးသျဖင့္ ေဒသဆိုင္ရာ အဆင့္တြင္ ျဖစ္သည္။ လာပါသည္။ ႏိုင္ငံတကာ ပုဂၢလိက ရင္းျမစ္ စီးဆင္း၀င္ေရာက္မႈ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒတြင္ ႏိုင္ငံေရး တြင္ ျပည္ပတိုက္႐ိုက္ ရင္းႏွီးမႈ (FDI) သည္ ၂၀၁၂-၁၃ က႑ (ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်မႈႏွင့္ တာ၀န္ခံမႈ အလႊဲအေျပာင္း)၊ ဘ႑ာေရးႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၅-၁၆ ဘ႑ာေရးႏွစ္မ်ား အၾကားတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးက႑ (စီမံခန္႔ခြဲမႈဆိုင္ရာ တာ၀န္မ်ား ခြဲေဝျခင္း) ႏွင့္ ေျခာက္ဆ ျမင့္တက္လာသည္။ ျပည္ပတိုက္႐ိုက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈႏွင့္ ဘ႑ာေရးက႑ (အသုံးစရိတ္ဆိုင္ရာ တာ၀န္ခံမႈႏွင့္ ဘ႑ာေရး ႏႈိင္းယွဥ္ပါက ျပည္တြင္း ပုဂၢလိက ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမွာ ေဝစုေသးငယ္ ရင္းျမစ္ဆိုင္ရာ ကိုယ္စားျပဳမႈ) တို႔၌ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈကို ေလွ်ာ့ခ်ထား သည္။ သို႔ရာတြင္ အိမ္ၿခံေျမ၊ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး၊ ကုန္ထုတ္ သည္ကို ေတြ႔သည္။ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ ႏွင့္ ေဒသဆိုင္ရာအဆင့္ လုပ္ငန္းတို႔တြင္ အလြန္အမင္း ျမင့္တက္လာသည္။ ထိုျမင့္မားမႈ အစိုးရမ်ားကို ဥပေဒေၾကာင္းအရ တည္ေဆာက္ထားၿပီး၊ သည္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားအတြက္ အခြင့္အလမ္းတစ္ရပ္ ျဖစ္ၿပီး၊ ၿမိဳ႕ ျပ ဥပေဒျပဳေရး၊ ဘတ္ဂ်က္အသုံးစရိတ္ ေရးဆြဲေရး၊ အခြန္ ျဖစ္ထြန္းမႈတြင္ အားလုံးပါ၀င္ႏိုင္ေရးႏွင့္ ေရရွည္တည္တံ့ ခိုင္ၿမဲေရး ေကာက္ခံေရး၊ ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္ရွိ နယ္ေျမမ်ားကို အတြက္ ပုဂၢလိက အခန္းက႑ကို အရွိန္အဟုန္ ျမႇင့္တင္ႏိုင္မည္ စီမံေရးစသည့္ အခြင့္အေရးမ်ား ေပးအပ္ထားသည္။ ျဖစ္သည္။ ၉၀% ေဒသႏၲရ အစိုးရမ်ားက ျပည္ေထာင္စု အစိုးရ၏ ဘ႑ာေငြ ခြဲေဝလႊဲေျပာင္းေပးမႈကို မွီခိုေနရေသာ ပမာဏ ရာခိုင္ႏႈန္း 40 (fn. 40). လူဦးေရႏွင့္ အိမ္အေၾကာင္းအရာ သန္းေခါင္စာရင္းတြင္ ေဖာ္ျပေသာ မသန္မစြမ္းျခင္းဆိုင္ရာ အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္သည္ ႏိုင္ငံတကာစံႏႈန္းမ်ား၊ ကုလသမဂၢ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ား ႏွင့္ ကိုက္ညီမႈရွိၿပီး၊ မ်က္စိမျမင္ျခင္း၊ နားမၾကားျခင္း၊ လမ္းမေလွ်ာက္ႏိုင္ျခင္း၊ မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ယြင္းျခင္းႏွင့္ စိတ္အာ႐ုံပ်က္ယြင္းျခင္း စသည့္ ကိုယ္တိုင္ ေဖာ္ျပခ်က္မ်ား ပါ၀င္သည္။ 41 (fn. 41) Ministry of Labour, Immigration and Population, 2017 22 အားလုံးပါဝင္ႏိုင္ေသာ၊ ေရရွည္တည္တံ့သည့္ ယွဥ္ၿပိဳင္တိုးတက္ေနေသာ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈတြင္ ဦးစားေပး လုပ္ေဆာင္ရမည့္ ကိစၥရပ္မ်ား 23 ေဖာ္ျပၿပီးျဖစ္သည့္အတိုင္း ျမန္မာႏိုင္ငံ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈ အေၾကာင္း အဆိုပါ အႀကံျပဳခ်က္မ်ားကို ရယူလ်က္ ပုဂၢလိက ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ား အရာသည္ အေစာပိုင္းအေနအထားတြင္သာ ရွိေနေသးၿပီး၊ ၀င္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည့္ သင့္ေလ်ာ္ေသာလမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ယေန႔ေဆာင္ရြက္သည့္ မူ၀ါဒမ်ားႏွင့္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားသည္ ရွာေဖြျခင္း၊ ေအာင္ျမင္မႈကို ေဖာ္ထုတ္ျခင္းႏွင့္ လုံေလာက္ေသာ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားကို ပုံေဖာ္ရန္ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာ အခ်ိန္ယူရဦးမည္ နည္းပညာစြမ္းရည္ႏွင့္ ဘ႑ာေရးအေထာက္အပံ့မ်ားႏွင့္အတူ ျဖစ္သည္။ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈတြင္ ပါ၀င္ေရး ဦးစားေပး ခ်ဥ္းကပ္ တည္ၿငိမ္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈဆိုင္ရာ မူေဘာင္တစ္ခု ေသခ်ာေပၚထြက္ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားသည္ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားတန္းတူ မွ်တစြာ တိုးတက္ လာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ လုပ္ငန္းၿပီးေျမာက္ေစမည့္ ေဆာင္ ျဖစ္ထြန္းေစရန္ အကူအညီေပးႏိုင္မည္ျဖစ္ၿပီး၊ ေနခ်င္စဖြယ္ျဖစ္မႈ၊ ရြက္ခ်က္မ်ားကို ထပ္ေဆာင္းလုပ္ေဆာင္ရန္ လိုပါသည္။ ၄င္းတို႔ သာယာ၀ေျပာမႈႏွင့္ ယွဥ္ၿပိဳင္လုပ္ေဆာင္မႈက႑မ်ားအတြက္ သည္ ကမာၻ႔ဘဏ္ႏွင့္ အျခားေသာ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး မိတ္ဖက္ အေရးပါေသာ အက်ိဳးေက်းဇူးကို ျဖစ္ထြန္းေစမည္ ျဖစ္ပါသည္။ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ားအေနျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရအတြက္ ပူးေပါင္းပံ့ပိုး လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ ရင္ဆိုင္ရမည့္ စိန္ေခၚခ်က္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ စီးပြားေရး၊ ေနရာႏွင့္ လူမႈေရးတြင္ အားလုံးပါ၀င္ေရး မူေဘာင္သည္ ဦးစားေပးမူ၀ါဒဆိုင္ရာ အႀကံျပဳခ်က္ မ်ားစြာပါ၀င္ၿပီး၊ ကာလတို၊ ကာလလတ္ ႏွင့္ ကာလရွည္အတြင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ရမည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို ေအာက္ပါဇယားတြင္ အလုပ္အကိုင္ ဖန္တီးရန္ႏွင့္ ေထာက္ျပထားပါသည္။ အႀကံျပဳခ်က္မ်ားစြာသည္ ေအာက္ပါတို႔ စီးပြားေရး အၾကပ္အတည္းမ်ားအား အတြက္ လိုအပ္သည္။ ခံႏိုင္ရည္ ရွိေစရန္ စီးပြားေရးတြင္ • လူအမ်ား ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာမႈ၊ ကုန္ပစၥည္းမ်ား စီးဆင္းမႈႏွင့္ ၀န္ေဆာင္မႈ အားလုံးအတြက္ အေျခခံေဆာင္ရြက္ခ်က္ကို အားလုံး ပါ၀င္ႏိုင္မႈကို ေပးစြမ္းႏိုင္ေသာ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲေသာ ၿမိဳ႕ ျပအေျခခံ ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း အေဆာက္အအုံ ႏွင့္ ၿမိဳ႕ ျပအဆင့္ျမႇင့္တင္ေရး • စီးပြားေရး၊ လူမႈဘ၀ႏွင့္ က်န္းမာေရးတို႔တြင္ အေျပာင္းအလဲ က်ယ္ျပန္႔ေသာ မူ၀ါဒ႐ႈေထာင့္မွၾကည့္ပါက အားလုံးအတြက္ ႐ုတ္တရက္ႀကဳံဆုံရျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚရေသာ သက္ေရာက္ အဆင့္အတန္းျမင့္ေသာ ပညာေရး ရရွိေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ မႈမ်ားကို ႀကံ့ႀကံ့ခိုင္ႏိုင္မည့္ ခံႏိုင္ရည္ တည္ေဆာက္ျခင္း အႀကီးစား စီးပြားေရးႏွင့္ အလုပ္သမား ေစ်းကြက္ဆိုင္ရာ ျပႆနာ • ေရႊ႕ေျပာင္းသူမ်ားႏွင့္ သီးျခားလူနည္းစုမ်ားအတြက္ မ်ားကို ေျဖရွင္းျခင္း၊ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းမ်ား တိုးျမႇင့္ျခင္း တရား၀င္ အေထာက္အထား စာရြက္စာတမ္းမ်ား ႏွင့္ ၀င္ေငြျမင့္မားေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔ကို လုပ္ေဆာင္ျခင္းျဖင့္ ရရွိေစရန္ ပံ့ပိုးေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အထူးသျဖင့္ ၄င္းတို႔ စီးပြားေရးတြင္ ပါ၀င္မႈကို ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္ အခြင့္အလမ္း ရင္ဆိုင္ႀကဳံေတြ႕ေနရသည့္ ဖယ္ထုတ္ခံထားရမႈ ႏွင့္ မ်ားစြာ ရွိေနသည္။ ၿမိဳ႕ ျပအဆင့္တြင္ စီးပြားေရး႐ႈေထာင့္ေဘာင္အရ ၿမိဳ႕ ျပအခြင့္အလမ္းမွ အက်ိဳးေက်းဇူး မရရွိႏိုင္မႈမ်ား စသည့္ အဓိက ဦးစားေပးရမည့္ ေသာ့ခ်က္ႏွစ္ခုကို ေတြ႕ရသည္။ တရားမ၀င္ လူမႈေရးရာ ျပႆနာမ်ားကို ဦးတည္ေဆာင္ရြက္ျခင္း ဘဲ ေဆာင္ရြက္ေနမႈ ျမင့္မားေနသည္ကို ေျဖရွင္းရန္ႏွင့္ သဘာ၀ • စြမ္းရည္တည္ေဆာက္ျခင္းႏွင့္ ၿမိဳ႕ ျပဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈအတြက္ ေဘးဒဏ္ႏွင့္ စီးပြားေရး အေျပာင္းအလဲ ႐ုတ္တရက္ ႀကဳံေတြ ႔ရျခင္း ဘ႑ာေငြအသစ္ ေထာက္ပံ့ျခင္း အေပၚ တုန္႔ျပန္ႏိုင္မႈကို တိုးျမႇင့္ေဆာင္ရြက္ရန္တို႔ျဖစ္သည္။ 24 တရား၀င္မွတ္ပုံတင္ထားျခင္း မရွိသည့္ ခံႏိုင္ရည္ရွိမႈ တည္ေဆာက္ျခင္း လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ လုပ္ကိုင္ေနသူမ်ားအတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ေဘးဒဏ္သင့္မႈႏွင့္ ရင္ဆိုင္ရေလ့ ရွိသျဖင့္၊ အခြင့္အလမ္းမ်ား ဖန္တီးျခင္း စီးပြားေရး၌ အားလုံးပါ၀င္ေရး ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ေဘးဒဏ္ အႏၲရာယ္ႏွင့္ ႐ုတ္တရက္အေျပာင္းအလဲမ်ား ႀကဳံဆုံရေလ့ အလုပ္သမား ေစ်းကြက္အတြင္း တရား၀င္မွတ္ပုံတင္ထားျခင္း ရွိေသာ ေဘးဖယ္ခံထားရသည့္ လူအုပ္စုမ်ားအတြက္ မရွိသည့္ လုပ္ငန္းမ်ား မ်ားျပားေနျခင္း ျပႆနာကို အျပည့္အ၀ ခံႏိုင္ရည္ရွိမႈ တည္ေဆာက္ရန္ အေရးႀကီးပါသည္။ ယင္းသို႔ ေဆြးေႏြးရန္မွာ ဤအစီရင္ခံစာက အျပည့္အ၀ ေဆြးေႏြးရန္ တည္ေဆာက္ရာတြင္ အေျခခံ အေဆာက္အအုံ ဆိုင္ရာ မရည္႐ြယ္ထားပါ။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ပုဂၢလိက အခန္းက႑ကို ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားသည္ ခံႏိုင္ရည္ရွိေၾကာင္း အာမခံရန္ ျမႇင့္တင္၍ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ျပည္ပ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားကို ဆြဲေဆာင္ လိုအပ္ၿပီး၊ ၿမိဳ႕ ျပေဒသမ်ားတြင္ ႀကီးမားေသာ ေဘးဒဏ္အႏၲရာယ္ ျခင္းျဖင့္ အလုပ္အကိုင္မ်ား ဖန္တီးရန္မွာ အဓိက လုပ္ေဆာင္ရမည့္ စီမံခန္႔ခြဲမႈ ႏွင့္ အာမခံစနစ္ ဖန္တီးျခင္း၊ ေဘးဒဏ္အႏၲရာယ္ အလုပ္ျဖစ္ၿပီး၊ အတားအဆီးမ်ားႏွင့္ ရင္ဆိုင္ေနရသည္ (World အစီအမံမ်ား တိုးျမႇင့္လုပ္ေဆာင္ျခင္း ႏွင့္ အေစာပိုင္း သတိေပး Bank, 2018b)။ တရား၀င္ မွတ္ပုံတင္ထားျခင္း မရွိသည့္ စနစ္မ်ား တပ္ဆင္ျခင္း တို႔ကို ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္သည္။ လုပ္ငန္းမ်ား သိသာထင္ရွားစြာ တည္ရွိေနသည့္ ေဖာ္ျပပါ အုပ္စုမ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ေဘးဒဏ္အႏၲရာယ္ စီမံခန္႔ခြဲမႈ (ဥပမာ၊ ၿမိဳ႕ျပေန ဆင္းရဲသူ ဆင္းရဲသားမ်ား၊ ေရႊ႕ေျပာင္းသူမ်ားႏွင့္ စီမံကိန္းသည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ အမ်ားျပည္သူဆိုင္ရာ အေထာက္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား) အတြက္ ၀င္ေငြတိုးတက္ေစရန္ႏွင့္ တရား၀င္ အကူျပဳစနစ္မ်ား အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းႏွင့္ ေရႏုတ္ေျမာင္း ပုံမွန္အလုပ္အကိုင္ ရရွိေစရန္ လုပ္ေဆာင္ရာတြင္၊ ေနအိမ္အေျချပဳ စနစ္ တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ႏွင့္ အလုပ္အကိုင္မ်ားကို လုပ္ကိုင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည့္ အေျခခံ အစိုးရ၏ ေဘးဒဏ္အႏၲရာယ္ တုန္႔ျပန္ႏိုင္မႈ စြမ္းရည္ကို အေဆာက္အအုံမ်ားကို ျဖည့္ဆည္းေပးသည့္ ၿမိဳ႕ ျပအဆင့္ျမႇင့္ ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း တို႔ကို လုပ္ေဆာင္ၿပီး၊ ခံနိင္ရည္ရွိမႈ တင္ျခင္း၊ အလုပ္ေစ်းကြက္မ်ား ေရြ႕လ်ား စီးဆင္းမႈ လြယ္ကူေစေသာ တည္ေဆာက္ရန္ ရည္ရြယ္ပါသည္။ ေဘးဒဏ္အႏၲရာယ္ ပိုမို ေကာင္းမြန္သည့္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးစနစ္ ဖန္တီးျခင္း၊ အျမင့္မားဆုံး ရင္ဆိုင္ႀကဳံေတြ႕ရေလ့ရွိသည့္ ၿမိဳ႕ ျပေန ဆင္းရဲသူ ၿမိဳ႕ ျပအေျချပဳ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ လိုအပ္သည့္ အရည္ ဆင္းရဲသားမ်ားႏွင့္ အျခားေသာ ေဘးဖယ္ခံ လူအုပ္စုမ်ားအတြက္ အေသြးကို ျဖည့္ဆည္းႏိုင္ေသာ ပညာေရးႏွင့္ ေလ့က်င့္ေရးတို႔ကို အဓိက ေသာ့ခ်က္ ဦးစားေပးအစီအစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ရမည္ ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္း၊ ႏွင့္ အေသးစား စြန႔္ဦးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားအား ျဖစ္ၿပီး၊ ယင္းတို႔အထဲတြင္ ေျမျပင္ လူမႈအဖြဲ႕အစည္း အေျချပဳ အေသးစား ဘ႑ာေရးေထာက္ပံ့ျခင္း တို႔ကို ေဆာင္ရြက္ရန္ ၿမိဳ႕ ျပအဆင့္ျမႇင့္တင္ျခင္း၊ ႏွင့္ လူအမ်ားအတြက္ ႐ုတ္တရက္ လိုအပ္သည္။ အဆိုပါ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားမွ သက္ေရာက္မႈမ်ား အေျပာင္းအလဲ ႀကဳံဆုံရျခင္းႏွင့္ သက္ေရာက္မႈကို ေလ်ာ့က် ေသခ်ာေပါက္ ေပၚေပါက္လာမည္ ျဖစ္ေသာ္လည္း၊ ေအာက္တြင္ သက္သာေစမည့္ အေစာပိုင္း သတိေပးစနစ္ တည္ေဆာက္ေရး ေဖာ္ျပထားသည့္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ဇယား အစီအစဥ္အတိုင္း အဆင့္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈဆိုင္ရာ အစီအစဥ္မ်ား ပါ၀င္ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ အလိုက္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ 25 ၀င္ေငြနည္းျပည္သူမ်ားႏွင့္ ထိခိုက္ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲေသာ အေျခခံအေဆာက္ အဦးႏွင့္ တန္ဖိုးသင့္အိမ္ယာမ်ားကို တန္းတူ ႏိုင္ေျချမင့္မားသည့္ အားနည္း မွ်တစြာ ရရွိေစေရးအတြက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း သူမ်ားအတြက္ ေျမယာ၊ အိုးအိမ္ႏွင့္ အေျခခံအေဆာက္အဦတြင္ တန္ဖိုးသင့္ အိမ္ယာမ်ား၊ ၿမိဳ႕ ျပ ၀န္ေဆာင္မႈမ်ားကို သင့္တင့္မွ်တစြာ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး၊ ေရရရွိေရး၊ သန္႔ရွင္းေရး၊ အညစ္အေၾကးႏွင့္ ရရွိႏိုင္မႈ အေျခအေန တိုးတက္ ေရဆိုးပိုက္မ်ား ပါဝင္ပါသည္။ အဆိုပါလိုအပ္ခ်က္မ်ားသည္ အထူးသျဖင့္ တရားမဝင္ လာေရာက္အေျခခ် ေနထိုင္သူမ်ား ေရးဆိုင္ရာ နယ္ပယ္ေရးရာတြင္ အတြက္ အလြန္ပင္လိုအပ္လွပါသည္။ အဆိုပါ အေျခခံလိုအပ္ေသာ အရာမ်ားထဲမွ ေျမယာစီမံခန္႔ခြဲမႈ၊ ၿမိဳ႕ ျပႏွင့္ ေျမအသုံးခ်မႈ ပါ၀င္မႈအား ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း စီမံခန္႔ခြဲျခင္းတို႔ကို ေျဖရွင္းျခင္းသည္လည္း အေရးပါသည္။ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ၿပီး စိတ္ခ်ရေသာ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ၿမိဳ႕မ်ားတြင္ လက္ရွိလိုအပ္ေနမႈမွာ ေရရွည္ ရရွိေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္လည္း အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္း တည့္တံ့ခိုင္ၿမဲမႈျဖစ္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ လိုအပ္လ်က္ အသစ္မ်ား၊ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားႏွင့္ လိုအပ္ေသာ အရာေတာ္ေတာ္ ရွိေသာေနရာမ်ားတြင္ ေငြေၾကး တတ္ႏိုင္ေသာပမာဏျဖင့္ မ်ားမ်ားကို ပိုမိုရရွိေစရန္ ကူညီေပးပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အဆိုပါ ဝယ္ယူႏိုင္ၿပီး လုံၿခဳံစိတ္ခ်ရေသာ၊ စိတ္ခ်ရေသာ အိမ္ယာမ်ား၊ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားသည္ ၿမိဳ႕မ်ားၾကား ကြာျခားခ်က္ကို ေလ်ာ့ခ် ေရရွည္ တည္တံ့ခိုင္ၿမဲေသာ အေျခခံအေဆာက္အဦမ်ားႏွင့္ ေပးေနေစႏိုင္ပါသည္။ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္းျဖင့္ ေနရာအလိုက္ မညီမွ်မႈမ်ားကို ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္ၿပီး အလုပ္အကိုင္ ဝင္ေငြနည္းပါးေသာ ေနရာမ်ားအတြက္ ေျမျပင္အေျချပဳၿမိဳ႕ျပ အခြင့္အလမ္းအသစ္မ်ားကို ဖြင့္လွစ္ႏိုင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။ အဆင့္ျမႇင့္တင္ျခင္းသည္ ေနရာေဒသအလိုက္ ပါဝင္ျခင္းကို ထို႔ျပင္ က်န္းမာေရးႏွင့္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ဆိုင္ရာ ျမႇင့္တင္ျခင္းႏွင့္ လက္ရွိတြင္ ျဖစ္ေပၚေနေသာ မညီမွ်မႈမ်ားကို ထိခိုက္ႏိုင္ေျခမ်ားကို ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါမည္။ ေပါင္းစပ္ထားေသာ ေျဖရွင္းျခင္းကို ကူညီရာတြင္ ထိေရာက္ေသာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ အစီအစဥ္မ်ားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္အတြက္ စြမ္းေဆာင္ရည္ ရွိႏိုင္ပါသည္။ လူထုႏွင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား သို႔မဟုတ္ မသန္စြမ္းသူမ်ား တည္ေဆာက္ထားရန္မွာလည္း အေရးပါလွပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ စသည့္ အားနည္းေသာ အုပ္စုမ်ား၏ လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ထည့္သြင္း အေျခအေနတြင္ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲမႈ အထူးသျဖင့္ ခံႏိုင္ရည္ရွိမႈ စဥ္းစားႏိုင္ရန္ ၄င္းတို႔ကိုယ္တိုင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည့္ ပါဝင္ၿပီး အေျခခံ အေဆာက္အဦ၏ မေျပာင္းလဲႏိုင္ေသာ အက်ိဳး ခ်ဥ္းကပ္ပုံ နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ရန္ အေရးႀကီးပါသည္။ ရလဒ္ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစား၍ ပတ္ဝန္းက်င္ကို ညစ္ညမ္းမႈ ၄င္းတြင္ အားလုံးတန္းတူ ခ်ိတ္ဆက္ႏိုင္ေရး (universal access)၊ နည္းပါးႏိုင္သည့္ ၿမိဳ႕ ျပဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး နည္းလမ္းျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ လုံၿခဳံေရးအတြက္ လမ္းမီးမ်ား ပိုမိုေကာင္းမြန္ေစျခင္းႏွင့္ အျခား ရန္မွာလည္း အလြန္တရာမွ အေရးႀကီးပါသည္။ နည္းလမ္းမ်ား ပါဝင္ႏိုင္ပါသည္။ လူထုမွ ကိုယ္တိုင္ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ ေစျခင္းျဖင့္ အဆိုပါေဆာင္ရြက္မႈမ်ားသည္ ေရရွည္တည္တံ့သည့္ အက်ိဳးရလဒ္မ်ား ရရွိႏိုင္ေၾကာင္း ျပသခဲ့ၿပီးျဖစ္ပါသည္။ ၿမိဳ႕ ျပမ်ားတြင္ လူဦးေရ တိုးပြားလာေသာေၾကာင့္ တန္ဖိုးသင့္ အိမ္ယာမ်ားလိုအပ္ခ်က္သည္လည္း ျမင့္မားလာသည္။ 26 အထူးသျဖင့္ ၄င္းလိုအပ္ခ်က္သည္ ရန္ကုန္တြင္ သိသာပါသည္။ အနက္ တစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ ဝင္ေငြနည္းပါးသူမ်ား ေနထိုင္သည့္ လက္ရွိတြင္ ကနဦး ေဆာင္ရြက္ေနေသာ “million homes ေနရာသည္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးလမ္းေၾကာင္းေပၚတြင္ plan” သို႔မဟုတ္ အိမ္ေျခမဲ့မ်ားအတြက္ အစီအစဥ္မ်ား ကဲ့သို႔ မရွိပါက ၄င္းတို႔အတြက္ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းႏွင့္ ဝင္ေငြ ေသာ အိမ္ယာစီမံကိန္းမ်ားသည္ အိမ္ေျခလိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ရရွိမႈသည္လည္း နည္းပါးမည္ ျဖစ္သည္။ ေပါင္းစပ္ထားေသာ ေျဖရွင္းရာတြင္ အေရးႀကီးၿပီး ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ စီမံကိန္းနည္းလမ္းမ်ားကို အသုံးျပဳျခင္းသည္ အေျခခံအေဆာက္ အိမ္ယာစီမံကိန္းမ်ားသည္ ယုံၾကည္စိတ္ခ်ရၿပီး ေစ်းႏႈန္း အဦးမ်ားႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ညီမွ်စြာ လက္လွမ္းမွီႏိုင္ေရးကို သင့္ေလ်ာ္ေသာ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးဝန္ေဆာင္မႈမ်ားျဖင့္ ပိုမိုေသခ်ာေစသည့္ အဓိကနည္းလမ္းတစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။ ခ်ိတ္ဆက္ထားျခင္းျဖင့္ အဆိုပါေဒသတြင္ ေနထိုင္သူမ်ားအတြက္ ေနရာထိုင္ခင္းႏွင့္ စီးပြားေရးတို႔၌ ပါဝင္ခြင့္ရရွိေစမည္ ျဖစ္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ မတူညီေသာအစိုးရဌာနဆိုင္ရာ အဆင့္မ်ားၾကား ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံတြင္ ၿမိဳ႕ ျပအဆင့္ျမႇင့္တင္ျခင္း (သို႔) အင္ဒိုနီးရွား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အားနည္းေသာ ၿမိဳ႕ ျပစီမံကိန္းဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံ၏ တန္ဖိုးနည္းအိမ္ယာမ်ားႏွင့္ အိမ္ေျခမဲ့မ်ားကို အဆင့္ လက္ရွိအေလ့အက်င့္မ်ားႏွင့္ ႐ႈပ္ေထြးေသာ ေဒသႏၲရဆိုင္ရာ ျမႇင့္တင္ေပးျခင္း၊ နည္းလမ္းမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈမ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားၾကည့္လွ်င္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ အလြန္ပင္သင့္ေလ်ာ္ေသာ ဥပမာမ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။ ေပါင္းစပ္ထားေသာ ၿမိဳ႕ ျပစီမံကိန္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ စြမ္းေဆာင္ရည္ တည္ေဆာက္ျခင္းသည္ အေရးႀကီးပါသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ ၿမိဳ႕ ျပဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး မဟာဗ်ဴဟာ အၿပီးသတ္ ၿမိဳ႕ေတာ္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အစီအစဥ္မ်ားပါဝင္ ထြက္ေပၚလာျခင္းသည္ ေနာင္တြင္ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ၾကရမည့္ ေသာ ၿမိဳ႕ ျပအဆင့္ျမႇင့္တင္ျခင္းအစီအစဥ္မ်ား ကိစၥရပ္မ်ားအတြက္ အစပင္ ျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ စင္ကာပူႏိုင္ငံ၏ အေတြ႕အႀကဳံက ပူးေပါင္းစီမံကိန္းေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ မည္မွ် ေရးဆြဲျခင္း ထိေရာက္စြာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ေၾကာင္းႏွင့္ စီမံကိန္း လုပ္ငန္းစဥ္တစ္ေလွ်ာက္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အေရးႀကီးပုံကို ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ ၏ ၿမိဳ႕ ျပတည္ေဆာက္ပုံသည္ အလုပ္မ်ားႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈ သ႐ုပ္ေဖာ္ျပသခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ မ်ား ရရွိႏိုင္မႈအေပၚ သက္ေရာက္ေစႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ား 27 အားနည္းေသာအုပ္စုမ်ား လူမႈ ၿမိဳ႕ ျပမ်ားရွိ အခ်ိဳ႕ေသာ အုပ္စုငယ္မ်ားသည္ အေၾကာင္းရင္းမ်ားစြာ ေၾကာင့္ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈ၏ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားကို အျပည့္အဝ အဖြဲ ႔အစည္းတြင္ အျပည့္အဝ မရရွိၾကသည့္အတြက္ သီးျခားလူမႈေရးအစီအစဥ္မ်ားႏွင့္ မူဝါဒမ်ားသည္ ၄င္းတို႔ တရားဝင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ရရွိေစၿပီး ပါဝင္ႏိုင္ေစမည့္ အေျခအေနမ်ား လူမႈေရးရာ ပါဝင္မႈကို ျမႇင့္တင္ႏိုင္ပါသည္။ တိုးတက္လာေစရန္ အားလုံးပါဝင္ ႏိုင္ေသာ လူမႈအသိုင္းအဝိုင္းကို ျမႇင့္တင္ျခင္း 28 လူမႈေရးအစီအစဥ္မ်ား ဦးတည္ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း ဥပေဒစာရြက္စာတမ္းမ်ား အဆင္ေျပေခ်ာေမြ႔စြာ ရရွိေစႏိုင္ေရး မသန္စြမ္းသူမ်ား သို႔မဟုတ္ အသစ္ေရာက္ရွိလာသည့္ ေရႊ႕ေျပာင္းသူမ်ားသည္ အလုပ္အကိုင္ ရွာေဖြရန္ လိုအပ္ေသာ အျခားႏိုင္ငံမ်ားမွ အေထာက္အထားမ်ားအရ လူေပါင္းမ်ားစြာ ကြၽမ္းက်င္မႈမ်ား သို႔မဟုတ္ အဆက္အသြယ္ မရွိႏိုင္ေသးသည့္ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာၾကျခင္းသည္ အထူးသျဖင့္ စီးပြားေရး အတြက္ အဆိုပါအုပ္စုမ်ားကို အကူအညီေပးျခင္းကဲ့သို႔ေသာ အရ ေရႊ႕ေျပာင္းလာၾကျခင္းသည္ ေကာင္းမြန္ၿပီး အက်ိဳးရလဒ္ အစီအစဥ္မ်ားျဖစ္သည္။ မသန္စြမ္းသူမ်ားအတြက္မူ အျခား ေကာင္း ရႏိုင္ပါသည္ (ကမာၻ႔ဘဏ္ ၂၀၀၉ခုႏွစ္)။ လူအမ်ား ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အားလုံးအသုံးျပဳႏိုင္မည့္ အေျခခံအေဆာက္အဦ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာမႈကို ဟန္႔တားလိုက္ျခင္းသည္ မလိုလား မ်ားႏွင့္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားအား နည္းပညာ အပ္ေသာ ထိပ္တိုက္ေတြ ႔မႈကို ျဖစ္ေစႏိုင္ၿပီး စီးပြားေရးဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ ဆိုင္ရာ အဆင့္ျမင့္ ဒီဇိုင္းနည္းလမ္းမ်ား ေရးဆြဲ အေကာင္ မႈႏွင့္ လူေနမႈ အဆင့္အတန္းတြင္ အခြင့္အေရးမ်ား ဆုံး႐ႈံးျခင္းတို႔ကို အထည္ေဖာ္သည့္ အေလ့အက်င့္ေကာင္းမ်ား သုံးစြဲေနၾကၿပီး ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္ပါသည္။ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာသူမ်ားအတြက္ ျဖစ္ပါသည္။ အထူးေရးဆြဲထားေသာ ေက်ာင္းအစီအစဥ္မ်ား က်န္းမာေရးႏွင့္ ပညာေရးဆိုင္ရာ အေျခခံဝန္ေဆာင္မႈမ်ား ရရွိရန္ သည္ ေက်ာင္းကို သြားေရာက္တက္ေရာက္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေသာ ဟန႔္တားေနသည့္ အခက္အခဲမ်ားကို ဖယ္ရွားေပးျခင္းႏွင့္ စီးပြားေရး၊ ကေလးအမ်ားစုအတြက္ ေက်ာင္းတက္ေရာက္ႏိုင္ေစမည္ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈပုံစံအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ျဖစ္ပါသည္။ ေျဖရွင္းျခင္းသည္ စီးပြားေရးဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေစႏိုင္ၿပီး လူမႈေရးတြင္ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္မႈကို ျမႇင့္တင္ႏိုင္ပါသည္။ ၿမိဳ႕ ျပမ်ားတြင္ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာသူမ်ားအတြက္ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ ေပးျခင္းသည္ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္ လူမႈေရးအတြက္ အေရး ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ လူနည္းစုမ်ားအေနျဖင့္ တရားဝင္စာရြက္စာတမ္းမ်ား ႀကီးပါသည္။ ႏိုင္ငံတကာတြင္ ေတြ ႔ရွိရသည့္ အေထာက္အထား ရရွိရန္ခက္ခဲေနသည့္အေပၚ ျပဳျပင္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ မ်ားအရ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာသူမ်ားအေနျဖင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား ဥပမာ စက္႐ုံႀကီးမ်ားတြင္ အလုပ္ရရန္ လိုအပ္သည့္ ႏိုင္ငံသား အသုံးမျပဳႏိုင္ရန္ ခ်မွတ္ထားသည့္ ကန႔္သတ္မႈမ်ားကို ဖယ္ရွား စိစစ္ေရးကတ္ေလွ်ာက္ထားရာတြင္ အၿမဲတမ္းေနထိုင္သည့္ ေပးသည့္ မူဝါဒမ်ားႏွင့္ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာသူမ်ားကို ခြဲျခား လိပ္စာျဖင့္သာ ရရွိႏိုင္သည္။ အဆိုပါမူဝါဒမ်ားသည္ အားလုံး ဆက္ဆံေသာ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ပုံစံအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ပါဝင္ႏိုင္မႈအေပၚ အတားအဆီးျဖစ္ေစၿပီး ဆင္းရဲမႈသံသရာကို ေျဖရွင္းျခင္းတို႔သည္ ယဥ္ေက်းမႈ အျပန္အလွန္ ဖလွယ္ျခင္း ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ႏွင့္ နားလည္မႈကို ျမႇင့္တင္ေပးၿပီး ခြဲျခားမႈမ်ားကို ေျဖရွင္းၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္မူ အသိပညာေပးျခင္း၊ ေရႊ႕ေျပာင္း သြားလာသူမ်ားကို အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ ခ်ိတ္ ဆက္ေပးျခင္းကဲ့သို႔ေသာ အစီအစဥ္မ်ားေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ေသာ ေခ်းေငြ (သို႔မဟုတ္) ေထာက္ပံ့ ေၾကးေပးသည့္ အစီအစဥ္တို႔ျဖင့္ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာျခင္းကို အဆင္ေျပေခ်ာေမြ႔ေစျခင္းႏွင့္ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ေသာ အိမ္ယာမ်ားသည္ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာသူမ်ားအတြက္ အေျပာင္းအလဲကာလကို လြယ္ကူေစႏိုင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံသည္ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာသူမ်ား အား ဦးစားေပးသည့္ ေခ်းေငြအစီအစဥ္မ်ား အပါအဝင္ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မႈ ပုံစံအမ်ိဳးမ်ိဳး ပံ့ပိုးေပးျခင္းႏွင့္ ေငြေၾကး မတတ္ႏိုင္သူမ်ားအတြက္ ခရီးသြားလာမႈဆိုင္ရာ ကုန္က်စရိတ္ မ်ားႏွင့္ ဦးစားေပးေခ်းေငြမ်ားယူႏိုင္သည့္ အစီအစဥ္မ်ား ေဆာင္ရြက္ထားရွိပါသည္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ၿမိဳ႕ ျပဳေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာ ျခင္းစီမံခ်က္ (ကမာၻ႔ဘဏ္၏ အကူအညီျဖင့္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ အစိုးရမွ ေဆာင္ရြက္ျခင္း) တြင္ အလုပ္အကိုင္ရရွိေစေရး မဟာဗ်ဴဟာအျဖစ္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား၊ အလုပ္အကိုင္ ရရွိေစေရး အကူအညီမ်ားႏွင့္ အျခားဝန္ေဆာင္မႈမ်ားပံ့ပိုးေပး လ်က္ရွိပါသည္။ အဆိုပါအစီအစဥ္မ်ားကို ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္လည္း က်င့္သုံးေဆာင္ရြက္ႏိုင္ပါသည္။ 29 အားလုံးပါဝင္ႏိုင္ေသာ၊ အၿပိဳင္အဆိုင္ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္ေသာ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းေရး အတြက္ ေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရလုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ရွိၿပီး ေရရွည္တည္တံ့ေသာ ၿမိဳ႕ ႀကီး တာဝန္ခံမႈရွိေစေရးအတြက္ လူမႈအဖြဲ ႔အစည္း မ်ား ျဖစ္ေပၚလာေစေရးအတြက္ မ်ားႏွင့္ ျပည္သူမ်ားမွ စီမံကိန္းမ်ား ေရးဆြဲရာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈႏွင့္ ဘ႑ာေရးေကာင္းမြန္ တြင္ ပိုမိုပါဝင္လာေစျခင္း ေစျခင္း ၿမိဳ႕ ျပမ်ားတြင္ မူဝါဒမ်ား အားေကာင္းလာေစျခင္း၊ ဝန္ေဆာင္မႈ မ်ား ပိုမိုေကာင္းမြန္လာေစျခင္းႏွင့္ လူမႈေရးဆိုင္ရာ တည္ၿငိမ္မႈ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈစနစ္၊ အားေကာင္းေသာ မ်ား ရရွိလာေစအတြက္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်သည့္ လုပ္ငန္းစဥ္ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ေကာင္းမြန္ေသာအုပ္ခ်ဳပ္မႈမ်ားျဖင့္ ပြင့္လင္း တေလ်ာက္တြင္ လူမႈ႕အဖြဲ ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ျပည္သူမ်ားမွ ပါဝင္ ျမင္သာ၍ တရားမွ်တမႈရွိသည္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားခ်မွတ္မႈသို႔ ေဆာင္ရြက္ရန္ အေရးႀကီးပါသည္။ လူမႈ႕အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ကူးေျပာင္းရာတြင္ ေဒသဆိုင္ရာအဆင့္မ်ား ပူးေပါင္းပါဝင္ႏိုင္ရန္ ပါဝင္ျခင္းသည္ ဦးစားေပးလိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္ နည္းလမ္းကအေရးႀကီးသည္။ ထို႔ျပင္ ေနၾကာင္းႏွင့္ ေဒသဆိုင္ရာအစိုးရသည္ ေကာင္းစြာလုပ္ငန္း ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲမႈႏွင့္ ၿမိဳ႕ ျပယွဥ္ၿပိဳင္မႈ ပန္းတိုင္မ်ားလည္း လုပ္ေဆာင္ေၾကာင္း ေသခ်ာေစပါသည္။ လက္ရွိတြင္ DAOs ထားရွိရန္လိုအပ္ပါသည္။ အျခားအဓိကက်ေသာ က႑မ်ား မ်ား၏ TDACs မ်ားတြင္ အဖြဲ ႔ဝင္ (၇)ေယာက္ျဖင့္ ဖြဲ ႔စည္းထားၿပီး ျဖစ္သည့္ ၿမိဳ႕ ျပစီမံကိန္းမ်ား၊ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား စီမံခန္႔ခြဲျခင္းႏွင့္ အဆိုပါအဖြဲ ႔ဝင္မ်ားမွ (၄)ေယာက္မွာ သြယ္ဝိုက္ေရြးခ်ယ္ထားသည့္ ေပးအပ္ျခင္း၊ ေဒသအလိုက္ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ေစျခင္းႏွင့္ လူထုကိုယ္စားလွယ္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ အဖြဲ ႔ဝင္အေရအတြက္ကို ၿမိဳ႕ ျပ ျဖစ္ထြန္းေရးအတြက္ ဘ႑ာေရးအေျခအေန တိုးတက္ တိုးျမႇင့္ျခင္းျဖင့္ လူထုပါဝင္မႈကို ျမႇင့္တင္ႏိုင္ပါသည္။ ေကာင္းမြန္လာေစရန္ ၿခဳံငုံမိေသာနည္းလမ္းျဖင့္ လုပ္ငန္း ေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔တြင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ ျဖစ္ပါသည္။ အစိုးရဌာနဆိုင္ရာမ်ားၾကား ပူးေပါင္း အားလုံးပါဝင္ႏိုင္ေသာ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းေရး ေဆာင္ရြက္မႈ အားေကာင္းေစျခင္းႏွင့္ အတြက္ ဘ႑ာေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ပိုမို ၿမိဳ႕ ျပစီမံကိန္း၊ စီမံခန္႔ခြဲမႈႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာေစရန္ အားလုံး ေပးရာတြင္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား အဆင္ေျပ ၿခဳံငုံေစမည့္နည္းလမ္းကို အသုံးျပဳျခင္း ေခ်ာေမြ႔ေစျခင္း စည္ပင္သာယာေရးဌာနမ်ားမွ ၄င္းတို႔၏ ဝန္ေဆာင္မႈ ပံ့ပိုးေပးျခင္း ဆိုင္ရာ တာဝန္ဝတၱရားမ်ားကို ျပည့္ေျမာက္ေစရန္ အခြန္ဘ႑ာ လက္ရွိတြင္ အစိုးရဌာနဆိုင္ရာမ်ားအၾကား အျပန္အလွန္ က႑ ေငြေကာက္ခံျခင္း၊ ရသုံးမွန္းေျခ ေငြစာရင္းေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ အလိုက္ စီမံခန္႔ခြဲမႈႏွင့္ ပူးေပါင္းစီမံခန္႔ခြဲျခင္းႏွင့္ က႑ေပါင္းစုံ ဘ႑ာေရး လုပ္ငန္းစြမ္းေဆာင္ ခ်က္မ်ား အပါအဝင္ SNG အတြက္ ၿခဳံငုံစီမံကိန္းေရးဆြဲျခင္းတို႔၌ အထက္ ေအာက္/ ဘ႑ာေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ပိုမိုေကာင္းမြန္လာေစရန္အတြက္ ေဘးဘယ္ညာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အားနည္းေနျခင္းက အားလုံး ပါဝင္ႏိုင္သည့္ နည္းလမ္းျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ရန္မွာ အလြန္ပင္ စီမံကိန္းမ်ားေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားေပးရာတြင္ အဟန္႔ အေရးတႀကီး လိုအပ္လွပါသည္။ အဓိက ေဆာင္ရြက္ရမည့္ အတားျဖစ္ေနပါသည္။ အထက္ေအာက္/ေဘး ဘယ္ညာ/ ေသာ့ခ်က္မ်ားျဖစ္သည့္ SNG မ်ားၾကား ကြာျခားခ်က္ကို ေလ်ာ့ခ် က႑လိုက္ အျပန္အလွန္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အားေကာင္း ေပးႏိုင္သည့္ အစိုးရဌာနမ်ားၾကား အျပန္အလွန္ ဘ႑ာေရး ေစျခင္းႏွင့္ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား အဆင္ေျပ ေခ်ာေမြ ႔ လႊဲေျပာင္းမႈနည္းလမ္းမ်ား၊ SNGs မ်ားအေနျဖင့္ ေဒသဆိုင္ရာ ေစျခင္းတို႔သည္ ေဒသဆိုင္ရာ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား ပိုမိုေကာင္းမြန္ လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ျပည့္မွီေဆာင္ရြက္ေစႏိုင္ရန္ ကိုယ္ပိုင္ဝင္ေငြ လာရန္အတြက္ အေရးႀကီးပါသည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းတြင္ အဆိုပါ ရရွိႏိုင္မည့္ အရင္းအျမစ္မ်ား တိုးပြားလာေစျခင္း၊ တိုင္းေဒသႀကီး အေရးႀကီးက႑မ်ားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္အတြက္ အစိုးရအတြက္ အဓိက အခြန္ရလမ္းျဖစ္လာမည့္ ပိုင္ဆိုင္မႈ သင္တန္းမ်ားႏွင့္ နည္းပညာဆိုင္ရာ အကူအညီမ်ားမွ အခြန္စနစ္ကို ပိုမိုအားေကာင္းလာေစျခင္း၊ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္ေသာ တဆင့္ စြမ္းေဆာင္ရည္ တည္ေဆာက္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းေရးအတြက္ ပုဂၢလိကက႑ ဘ႑ာေငြ က်ခံႏိုင္သည့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို တိုးျမႇင့္ျခင္းႏွင့္ Land Value Capture ေျမ တန္ဖိုးျမႇင့္တင္ထိန္းသိမ္းျခင္း စေသာ ဘ႑ာေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းတို႔ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ပါသည္။ 30 နိဂုံး ယခုအစီရင္ခံစာသည္ မၾကာေသးခင္က ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသည့္ ေလ့လာမႈ မ်ားမွ သင့္ေလ်ာ္သည့္ ဗဟုသုတမ်ားကို လုံလုံေလာက္ေလာက္ စုစည္း တင္ျပထားပါသည္။ ယခု အစီရင္ခံစာသည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ အတြက္ ဦးတည္ကာ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အားလုံး ပါဝင္ႏိုင္ေသာ ၿမိဳ႕ ျပ ျဖစ္ထြန္းေရးအတြက္ ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ရင္ဆိုင္ရမည့္ အဓိက အျခင္းအရာမ်ားကို နားလည္ေစႏိုင္မည့္ အေျခခံအခ်က္မ်ားကို ပံ့ပိုးေပးထားပါသည္။ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည့္အတိုင္း ၿမိဳ႕ ျပမ်ားအတြက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ား ပိုမိုေဆာင္႐ြက္ရန္လိုအပ္ၿပီး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ပိုမို ေဆာင္႐ြက္သြားရမည္ ျဖစ္သည္။ ကမာၻ႔ဘဏ္ႏွင့္ အျခား မိတ္ဖက္အဖြဲ ႔အစည္းမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းေရးက႑တြင္ ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္မႈမ်ားကို အရွိန္ျမႇင့္တင္လ်က္ရွိၿပီး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား တိုးျမႇင့္ႏိုင္ရန္ ပါ၀င္လ်က္ရွိသည္။ အစိုးရ၏ ျပင္းျပသည့္ ကတိက၀တ္ႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားျဖင့္ ေအာက္တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ အႏွစ္ခ်ဳပ္ဇယားပါ ခိုင္မာသည့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈအစီအစဥ္မ်ားကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္သြားရန္ ျဖစ္ပါသည္။ 31 ရည္ၫႊန္း သတ္မွတ္အခ်ိန္ကာလ ကာလတို (S): ၁-၂ ႏွစ္ ဇယား (၁) အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ကာလလတ္ (M): ၂-၃ ႏွစ္ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈ အခ်ိန္ကာလသတ္မွတ္ခ်က္ ကာလရွည္ (L): ၃-၅ ႏွစ္ ၫႊန္းကိန္းအတြက္ ဦးစားေပး မူဝါဒ အႀကံျပဳခ်က္မ်ား အခက္အခဲ ရလာဒ္ ဦးစားေပးလုပ္ငန္းမ်ား ဦးေဆာင္ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား အလုပ္အကိုင္ဖန္တီးရန္ ႏွင့္ ႐ုတ္တရက္ ေပၚေပါက္ေသာ အေျပာင္းအလဲအေပၚ ခံႏိုင္ရည္ရွိမႈကို ထိန္းေက်ာင္းႏိုင္သည့္ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္စီးပြားေရးအား ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း စနစ္မက်မႈ ပုံေသမဟုတ္သည့္ ေျမျပင္လူ႔အဖြဲ ႔အစည္းအေျချပဳ ၿမိဳ႕ ျပအဆင့္ျမႇင့္တင္ျခင္း(M) • ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးဆိုင္ရာ အေျခအေန အလုပ္သမားမ်ား • အႏၲရာယ္မ်ားသည့္ ေနရာမ်ား၊ လိုအပ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ျမင့္မားျခင္းသည္ ၏ အခြင့္အလမ္းကို အဆင့္ျမႇင့္တင္မႈ အစီအမံမ်ား စတင္ေဖာ္ထုတ္ျခင္း (S) (DAOs)/ ၿမိဳ႕ေတာ္ အခြင့္အလမ္းမ်ား ျမႇင့္တင္ျခင္း • လိုအပ္သည့္ ေငြေၾကး ရရွိရန္ လုပ္ေဆာင္ျခင္း (S-M) စည္ပင္သာယာေရး ကို ကန္႔သတ္ၿပီး၊ • အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း (M-L) ေကာ္မတီမ်ား ဖယ္ရွားမႈမ်ားႏွင့္ (CDCs) အေသးစား လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ အေသးစား ေငြေခ်း ဆက္စပ္ေနျခင္း • ေဆာက္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္မႈရွိေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း (M-L) ၀န္ႀကီးဌာန • အေသးစား ေငြေခ်းလုပ္ငန္းမ်ား အားေကာင္းေစရန္ • ပညာေရး လုပ္ငန္း ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည့္ ပတ္၀န္းက်င္ဖန္တီးျခင္း၊ ၀န္ႀကီးဌာန၊ မက္လုံးေပးျခင္း (M-L) စီမံကိန္းႏွင့္ • က်ား၊မ တန္းတူညီမွ် လက္လွမ္းမွီ အသုံးျပဳႏိုင္ေစရန္ ဘ႑ာေရး ေသခ်ာေစျခင္း (M) ၀န္ႀကီးဌာန အလုပ္အကိုင္မ်ားႏွင့္ ေစ်းကြက္မ်ား ေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ေရး အတြက္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးဆိုင္ရာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း (L) • ၿမိဳ႕ ျပအလုပ္အကိုင္ အရည္အေသြးအတြက္ ပညာေရးႏွင့္ ေလ့က်င့္ေရး (L) • ထိခိုက္ႏိုင္ေျခ ရွိေသာ လူအုပ္စုမ်ားအား ဦးစားေပးျခင္း (S-M) • ခ်ိတ္ဆက္မႈႏွင့္ အရည္အေသြး တိုးတက္ျမင့္မားေစရန္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း (L) ေရႀကီးေရလွ်ံမႈ သဘာ၀ေဘး ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားသည့္ ေနရာမ်ားတြင္ ေျမျပင္ • DAOs/ CDCs ႏွင့္ အျခား အႏၲရာယ္မ်ားအား လူ႔အဖြဲ ႔အစည္း အေျချပဳ ၿမိဳ႕ ျပအဆင့္ျမႇင့္တင္ျခင္း (S-M) • ေဆာက္လုပ္ေရး သဘာ၀ ႀကံ့ႀကံ့ခိုင္ • ရင္းႏွီးျမႇပ္ႏွံမႈမ်ားအား ေဖာ္ထုတ္ျခင္းႏွင့္ ဦးစားေပးျခင္း ၀န္ႀကီးဌာန ေဘးဒဏ္ ႏိုင္စြမ္းအား (S) • လူမႈ၀န္ထမ္း၊ အႀကီးအက်ယ္ တည္ေဆာက္ျခင္း • အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈ စတင္ျခင္း (M) ကယ္ဆယ္ေရးႏွင့္ က်ေရာက္ ျပန္လည္ေနရာ ႏိုင္ေသာ ၿမိဳ႕ ႀကီး ေရႏုတ္ေျမာင္း/ စြန႔္ပစ္အမႈိက္ စီမံခန္႔ခြဲမႈ (M-L) ခ်ထားေရး မ်ား၏ အခ်ိဳ႕ေသာ • ထိခိုက္ႏိုင္ေျခ အျမင့္မားဆုံးေနရာမ်ားကို ဦးစားေပး ၀န္ႀကီးဌာန ေနရာမ်ား ေဖာ္ထုတ္ျခင္း (S) • အေကာင္အထည္ ေဖာ္ျခင္း (M) ႀကိဳတင္ သတိေပးစနစ္မ်ား (S) • ထိခိုက္ႏိုင္ေျခအရွိဆုံးသူမ်ားထံ ေရာက္ရွိႏိုင္မည့္ နည္းလမ္းခ်ဥ္းကပ္ပုံမ်ားအား ဒီဇိုင္းဆြဲျခင္းႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း (S) 32 ရည္ၫႊန္း သတ္မွတ္အခ်ိန္ကာလ ကာလတို (S): ၁-၂ ႏွစ္ ကာလလတ္ (M): ၂-၃ ႏွစ္ ကာလရွည္ (L): ၃-၅ ႏွစ္ အခက္အခဲ ရလာဒ္ ဦးစားေပးလုပ္ငန္းမ်ား ဦးေဆာင္ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ၀င္ေငြနိမ့္ပါးသူမ်ားႏွင့္ ထိခိုက္ႏိုင္ေျချမင့္မားသည့္ ျပည္သူမ်ားအတြက္ ေျမယာ၊ အိုးအိမ္ႏွင့္ ၀န္ေဆာင္မႈမ်ားကို သင့္တင့္မွ်တစြာ ရရွိႏိုင္မႈ အေျခအေနတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္သည့္ ၿမိဳ႕ ျပေနရာျဖစ္ေစရန္ ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း ၿမိဳ႕ ျပအေျခခံ ေရရွည္တည္တံ့ ေရရရွိေရး၊ သန႔္ရွင္းေရး၊ လမ္း၊ ေရႏုတ္ေျမာင္း၊ စြန႔္ပစ္အမႈိက္ • DAOs/ CDCs အေဆာက္အအုံမ်ား ခိုင္ၿမဲေသာ စီမံခန္႔ခြဲမႈ လိုအပ္ခ်က္အတြက္ အေျခခံအေဆာက္အအုံ • ေဆာက္လပ ု ္ေရး နည္းပါးေနျခင္းသည္ ၿမိဳ႕ ျပအေျခခံ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ (M-L) ၀န္ႀကီးဌာန ဆင္းရဲေသာလူေနမႈ အေဆာက္အအုံ • သက္ေရာက္မႈ အမ်ားဆုံး ျဖစ္မည့္ လိုအပ္ေသာ ေနရာ • သယံဇာတႏွင့္ အေျခအေနမ်ား ကို တန္းတူမွ်တစြာ မ်ားကို သတ္မွတ္ၿပီး ဦးစားေပး ေဖာ္ထုတ္ျခင္း (S-M) သဘာ၀ အတြက္ ေအာင္ျမင္ ရရွိ အသုံးျပဳႏိုင္ • က်ား၊မ အားလုံး၊ မသန္စြမ္းသူမ်ားအား အသိေပးတိုင္ပင္ ပတ္၀န္းက်င္ သည့္ ၿမိဳ႕ ျပျဖစ္ထြန္းမႈ ေရးအတြက္ ေဆြးေႏြးသည့္ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္ေသာ ဒီဇိုင္းေရးဆြဲ ထိန္းသိမ္းေရး တည္ေဆာက္ရာတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း ေစျခင္း (S) ၀န္ႀကီးဌာန အကန္႔အသတ္ရွိေနျခင္း • အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈ စတင္ျခင္း (M-L) (MOREC) တန္ဖိုးသင့္ အိမ္ယာမ်ား တန္ဖိုးသင့္ တည္ရွိဆဲ က်ဴးေက်ာ္ေနရာမ်ားအား ေျမျပင္ အဆင့္ျမႇင့္တင္ • DAOs/ CDCs ရွားပါးျခင္းႏွင့္ တရား အိမ္ယာမ်ား ေဆာင္ရြက္ျခင္း (M-L) • ေဆာက္လပ ု ္ေရး မဝင္ က်ဴးေက်ာ္ အဆင့္ျမႇင့္ျခင္းႏွင့္ • တန္ဖိုးသင့္ အိမ္ယာစီမံကိန္းမ်ား ေဖာ္ေဆာင္ေရးအတြက္ ၀န္ႀကီးဌာန အေျခခ် ေနထိုင္သူ တိုးခ်ဲ႕ ျခင္း လိုအပ္ခ်က္ကို အကဲျဖတ္ စစ္ေဆးျခင္း (S) • ေဆာက္လပ ု ္ေရး အေရအတြက္ • ၀င္ေငြနည္း ျပည္သူလူထုအတြက္ အဓိက ဦးတည္ ႏွင့္ အိုးအိမ္ မ်ားျပားလာျခင္း ေဆာင္ရြက္ျခင္း (S) ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးဘဏ္ • အိုးအိမ္လိုအပ္ခ်က္ႏွင့္ ပံ့ပိုးမႈကို ျဖည့္ဆည္းႏိုင္ေသာ (CHDB) ပတ္၀န္းက်င္ကို ဖန္တီးျခင္း (M) • စီမံကိန္းႏွင့္ • ၀င္ေငြနည္း ေစ်းကြက္အတြက္ ပုဂၢလိက က႑မွ ဘ႑ာေရး လုပ္ေဆာင္ရန္ မက္လုံးေပး ခ်ဥ္းကပ္ၿပီး တိုးတက္ေအာင္ ၀န္ႀကီးဌာန ေဆာင္ရြက္ျခင္း (S-M) • အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း (L) ႏိုင္ငံေတာ္ ေျမအသုံးခ်ေရး မူ၀ါဒကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ျခင္း (S-M) • အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္မႈအတြက္ ၀န္ထမ္းမ်ားအား ေလ့က်င့္ လုပ္ေဆာင္ေစျခင္း (S-M) ၿမိဳ႕ ျပအစီအမံ ေရးဆြဲမႈ ၿမိဳ႕ ျပ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး အဖြဲ ႔အစည္းမ်ားအၾကား အစီအစဥ္မ်ား ညႇိႏႈိင္းလုပ္ေဆာင္ • DAOs/ CDCs အကန္႔အသတ္ အတြက္ ေျမယာ ျခင္း (ေျမအသုံးခ်မႈ၊ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး၊ သဘာ၀ • ေဆာက္လပ ု ္ေရး ရွိျခင္းေၾကာင့္ လူဦးေရ အစီအစဥ္ ပတ္၀န္းက်င္၊ ေဘးအႏၲရာယ္ အစီအမံအတြက္) (S) ၀န္ႀကီးဌာန သိပ္သည္းျခင္း၊ ေရးဆြဲရာ၌ • ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း လုပ္ငန္းခ်မွတ္လုပ္ကိုင္ျခင္း (S) • လူမႈ၀န္ထမ္း၊ ကသိကေအာက္ အားလုံးပါဝင္ • ပထ၀ီနယ္ပယ္ဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္ႏွင့္ မွ်ေဝ ကယ္ဆယ္ေရး ျဖစ္ျခင္း၊ ေဘးရန္ ႏိုင္ေသာ ၊ ပလက္ေဖာင္းအတြက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း (ဥပမာ - ႏွင့္ ျပန္လည္ အႏၲရာယ္ ျဖစ္ေပၚ ႀကံ့ႀကံ့ခံ ႏိုင္ရည္ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ နယ္ပယ္ေရးရာ အခ်က္အလက္ ေနရာခ်ထားေရး ေစျခင္း၊ မညီမွ်မႈမ်ား ျမင့္မားသည့္ ၿမိဳ႕ ျပ အေျခခံ အေဆာက္အအုံဆိုင္ရာ အစီအမံ) (S) ၀န္ႀကီးဌာန ျဖစ္ေပၚေစျခင္း ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး အတြက္ • အစီအမံသည္ ဂ်ဲန္ဒါ ကြဲျပားမႈႏွင့္ မသန္စြမ္းသူမ်ား မ်ားႏွင့္အတူ ၿမိဳ႕ ျပ ေဆာင္ရြက္ျခင္း အတြက္ အာမခံျခင္း ဖြံ ႔ၿဖိဳး တိုးတက္ေရး စြမ္းရည္ တည္ေဆာက္ျခင္း (M-L) အခြင့္အလမ္းမ်ားအား • ေရရွည္ မဟာဗ်ဴဟာအတြက္ လိုအပ္ခ်က္ကို ေဖာ္ထုတ္ ထိခိုက္ျခင္း။ ေဆာင္ရြက္ျခင္း (M) • အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း (L) 33 ရည္ၫႊန္း သတ္မွတ္အခ်ိန္ကာလ ကာလတို (S): ၁-၂ ႏွစ္ ကာလလတ္ (M): ၂-၃ ႏွစ္ ကာလရွည္ (L): ၃-၅ ႏွစ္ အခက္အခဲ ရလာဒ္ ဦးစားေပးလုပ္ငန္းမ်ား ဦးေဆာင္ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ထိခိုက္ႏိုင္ေျချမင့္မားသည့္ အုပ္စုတို႔အား လူမႈအဖြဲ ႔အစည္းအတြင္း အျပည့္အ၀ ပါ၀င္လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ ႏိုင္ေရးအတြက္ လူမႈေရးတြင္ အားလုံးပါ၀င္မႈအား ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း လူအခ်ိဳ႕သည္ အလုပ္ ေဘးဖယ္ခံထား ေရႊ႕ေျပာင္းသူမ်ားအတြက္ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းႏွင့္ • DAOs/ CDCs အကိုင္ ေစ်းကြက္ႏွင့္ ရသည့္ အုပ္စုမ်ား မသန္စြမ္းသူတို႔ကို ဦးတည္လ်က္ အကူအညီပံ့ပိုးသည့္ • အလုပ္သမား၊ ၀န္ေဆာင္မႈ ဆိုင္ရာ ဆီသို႔ လူမႈေရး အစီအစဥ္မ်ားကို ဒီဇိုင္းေရးဆြဲျခင္း လူ၀င္မႈႀကီးၾကပ္ မ်ားတြင္ အျပည့္အ၀ အစီအစဥ္မ်ား • လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ဦးစားေပးေဖာ္ထုတ္ျခင္း (S) ေရးႏွင့္ ျပည္သူ႔ ပါ၀င္လုပ္ကိုင္ခြင့္ ဦးတည္ ေဆာင္ရြက္ • အစီအစဥ္ ဒီဇိုင္းကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း (M) အင္အား မရရွိျခင္း လုပ္ကိုင္ျခင္း ၀န္ႀကီးဌာန (ေရႊ႕ေျပာင္းသူမ်ား၊ က်ား၊ မျဖစ္တည္မႈအေပၚ အေျခခံ၍ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ား • လူမႈ၀န္ထမ္း၊ လူမ်ိဳးစုမ်ား၊ အပါအဝင္ အျခားေသာ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ားအား ေဖာ္ျပျခင္း ကယ္ဆယ္ေရး မသန္စြမ္းသူမ်ား၊ (S-M) ႏွင့္ ျပန္လည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား) • အသိအျမင္ ျမႇင့္တင္ျခင္း၊ ပညာေပးျခင္း (S) ေနရာခ်ထားေရး • မူ၀ါဒ ျပင္ဆင္ျခင္း (M) ၀န္ႀကီးဌာန စာရြက္စာတမ္း ဥပေဒႏွင့္အညီ ေရႊ႕ေျပာင္း၀င္ေရာက္မႈ အေျခအေနႏွင့္ စပ္ဆိုင္ေသာ • DAOs/ CDCs အေထာက္အထားႏွင့္ စာရြက္စာတမ္း အတားအဆီးမ်ားကို ဖယ္ရွားၿပီး၊ တန္းတူမွ်တမႈကို • အလုပ္သမား၊ မွတ္ပုံတင္မရွိသည့္ အေထာက္ အာမခံခ်က္ေပးေသာ မွတ္ပုံတင္ကတ္ျပား စနစ္ကို လူ၀င္မႈႀကီးၾကပ္ ျပည္သူမ်ားအေနျဖင့္ အထားမ်ား ျပင္ဆင္ျခင္း (M) ေရးႏွင့္ ျပည္သူ႔ အလုပ္အကိုင္ႏွင့္ ရရွိႏိုင္ရန္ ပံ့ပိုး • တန္းတူမွ်တမႈကို ခ်ဥ္းကပ္ ေဆာင္ရြက္သည့္ အင္အား ၀န္ေဆာင္မႈမ်ား ရရွိ ေဆာင္ရြက္ျခင္း ဒီဇိုင္းစနစ္ကို ေဖာ္ထုတ္ျခင္း (S) ၀န္ႀကီးဌာန ေစေရးတြင္ အဟန္႔ • အေကာင္အထည္ ေဖာ္ျခင္း • ျပည္ထဲေရး အတားျဖစ္သည္။ ၀န္ႀကီးဌာန အားလုံးပါ၀င္သည့္ ယွဥ္ၿပိဳင္တိုးတက္ေနေသာ ေရရွည္တည္တံ့ေသာ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ား ဖန္တီးရာတြင္ ၿမိဳ႕ ျပဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး အတြက္ အဓိက က်သည့္ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈႏွင့္ ဘ႑ာေရးအေျခအေနမ်ား ေသခ်ာေစျခင္း ေျမျပင္တြင္ ဖြံ ႔ၿဖိဳး ၿမိဳ႕ ျပစီမံခန္႔ခြဲေရး ေခ်ာေမြ႕ေသာ ၿမိဳ႕ ျပစီမံခန္႔ခြဲမႈ၊ ျဖန္႔ျဖဴးမႈ ျဖစ္စဥ္ (S) • DAOs/ CDCs တိုးတက္မႈမ်ားအတြက္ ႏွင့္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ • အဓိက ၿမိဳ႕ ျပ ၀န္ေဆာင္မႈ လုပ္ငန္းမ်ား ထိေရာက္ • က႑အလိုက္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ ခ်မွတ္ရန္အတြက္ ေစေရးအတြက္ စစ္ေဆးအကဲျဖတ္မႈလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ သက္ဆိုင္ရာ ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ အစိုးရအဖြဲ ႔အစည္း အႀကံေပးခ်က္မ်ား ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း (S) ၀န္ႀကီးဌာနမ်ား အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အေန မ်ားအၾကားပူးေပါင္း • အဆင့္တစ္ခုခ်င္းတြင္ ေျပာင္းလဲအေကာင္အထည္ အထား တကြဲတျပား ေဆာင္ရြက္မႈ ပိုမို ေဖာ္ျခင္း (S-M) ျဖစ္ေနမႈက အဟန္႔ အားေကာင္းေစရန္ အထက္ေအာက္ ဌာနအခ်င္းခ်င္းႏွင့္ တန္းတူညီတူ အတား ျဖစ္ေစသည္။ လုပ္ေဆာင္ျခင္း။ ဌာနမ်ားအခ်င္းခ်င္းအၾကား ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈ လိုအပ္ျခင္း (S-L) • အဓိကသက္ဆိုင္သည့္ အဖြဲ အ ႔ စည္းမ်ား စာရင္းျပဳစုျခင္း ႏွင့္ သုံးသပ္ျခင္းႏွင့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရန္အတြက္ အႀကံျပဳျခင္း (S) • အေျပာင္းအလဲမ်ားကို ကာလအလိုက္ သတ္မွတ္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ျခင္း (M-L) အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္အတြက္ အရည္အေသြး ျမႇင့္တင္ေရးတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း (M-L) 34 ရည္ၫႊန္း သတ္မွတ္အခ်ိန္ကာလ ကာလတို (S): ၁-၂ ႏွစ္ ကာလလတ္ (M): ၂-၃ ႏွစ္ ကာလရွည္ (L): ၃-၅ ႏွစ္ အခက္အခဲ ရလာဒ္ ဦးစားေပးလုပ္ငန္းမ်ား ဦးေဆာင္ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား အားလုံးပါ၀င္သည့္ ယွဥ္ၿပိဳင္တိုးတက္ေနေသာ ေရရွည္တည္တံ့ေသာ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ား ဖန္တီးရာတြင္ ၿမိဳ႕ ျပဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး အတြက္ အဓိက က်သည့္ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈႏွင့္ ဘ႑ာေရးအေျခအေနမ်ား ေသခ်ာေစျခင္း ၿမိဳ႕ ျပ အစီအမံ ၿမိဳ႕ ျပ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး အားလုံးပါ၀င္ေရး ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ • DAOs/ CDCs ေရးဆြဲမႈမ်ားႏွင့္ အတြက္ ပါ၀င္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစရန္ လူ႔အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား • ေဆာက္လပ ု ္ေရး အစီအစဥ္မ်ားသည္ ႏိုင္ေရး အစီအမံ ႏိုင္ငံသားမ်ားႏွင့္ ထိေတြ ႔လုပ္ကိုင္ျခင္း (S) ၀န္ႀကီးဌာန ႏိုင္ငံသားတို႔၏ ေရးဆြဲျခင္းကို • ၿမိဳ႕ ျပအစီအမံႏွင့္ အစီအစဥ္ ဒီဇိုင္းတြင္ အဓိကေနရာမွ လိုအပ္ခ်က္ႏွင့္ စြမ္းအားျမႇင့္တင္ ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း (S) ကင္းကြာေနႏိုင္ျခင္း ေဆာင္ရြက္ျခင္း • သင့္ေလ်ာ္ေသာ ၀န္ထမ္းမ်ားကို သင္တန္းေပးျခင္း (S) • ၀င္ေငြနည္းေသာ ျပည္သူလူထုမ်ား ပါ၀င္ႏိုင္ရန္ အာမခံခ်က္ေပးျခင္း (S) ႀကီးထြားလာေသာ ၿမိဳ႕ ျပ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး ေဒသအလိုက္ မညီမွ်မႈမ်ားကို တန္းတူညီမွ်ေအာင္ • စီမံကိန္းႏွင့္ ၿမိဳ႕ ျပ လိုအပ္ခ်က္မ်ား အတြက္ ဘက္ လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ အစိုးရဌာနမ်ားအၾကား ေငြေၾကး ဘ႑ာေရး ကို ျပည့္မွီရန္အတြက္ ေပါင္းစုံ ပါ၀င္ၿပီး လႊဲေျပာင္း ေဆာင္ရြက္မႈ ျဖစ္စဥ္မ်ားကို အသုံးျပဳျခင္း (MS) ၀န္ႀကီးဌာန ရရွိႏိုင္သည့္ တန္းတူမွ်တ • ျပျပင္ေျပာင္းလဲေရးအတြက္ ခ်ဥ္းကပ္ ေဖာ္ထုတ္စစ္ေဆး • ကုန္သြယ္ေရး ရင္းျမစ္မ်ားသည္ ေစေသာ ေဆာင္ရြက္ျခင္း (S) ၀န္ႀကီးဌာန လုံေလာက္မႈ မရွိျခင္း ဘ႑ာေရး • အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း (M) ေထာက္ပံ့ျခင္း ျပည္တြင္း အခြန္ေငြ ရရွိမႈ တိုးျမႇင့္လုပ္ေဆာင္ျခင္း (M-L) • ပိုင္ဆိုင္မႈဆိုင္ရာ အခြန္ေကာက္ခံမႈ တိုးျမင့္ေရးအတြက္ အဆိုျပဳခ်က္မ်ား လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ရန္ စစ္ေဆး အကဲျဖတ္ျခင္း (S) ရန္ပုံေငြ အသုံးျပဳရာတြင္ ေဒသခံအျမင္ကို မ်ားမ်ား အသုံးျပဳ ျခင္း (S) • ပြင့္လင္းျမင္သာေသာ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ ျခင္း၊ အေကာင္အထည္ေဖာ္သည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား လုပ္ေဆာင္ျခင္း (S) ပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေန တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစေရး အတြက္ ပုဂၢလိက က႑မွ ဘ႑ာေငြ အသုံးျပဳမႈ ျမႇင့္တင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း (M-L) • တည္ရွိဆဲ အက်ဥ္းအက်ပ္ကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး လုပ္ေဆာင္ျခင္းျဖင့္ ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း (M-L) • အရည္အေသြး ျမႇင့္တင္ေရးတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း (S-M) ႀကီးမားေသာ ၿမိဳ႕ ႀကီးမ်ားအတြက္ အမ်ားျပည္သူဆိုင္ရာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္းျဖင့္ ေျမတန္ဖိုး ျမႇင့္တင္ႏိုင္မႈ (Land Value Capture) ကို စူးစမ္းေလ့လာျခင္း (S-M) • အဓိက အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္နိင္ရန္ စစ္ေဆး အကဲျဖတ္မႈမ်ားကို လုပ္ေဆာင္ျခင္း (S) • အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း (M) 35 ဇယား ၂ - အခ်ိန္ကာလသတ္မွတ္ခ်က္ျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ရမည့္ မူဝါဒဆိုင္ရာအႀကံျပဳခ်က္မ်ား ေဆာင္ရြက္ရမည့္ ကာလတို ကာလလတ္ ကာလရွည္ က႑ ၁-၂ ႏွစ္ ၂-၃ ႏွစ္ ၃-၅ ႏွစ္ ေျမျပင္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း အေျချပဳ ၿမိဳ႕ ျပ အဆင့္ျမႇင့္တင္ျခင္း ထိခိုက္ႏိုင္ေျခ အျမင့္မားဆုံး ေနရာမ်ား၊ လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ဦးစားေပး ေဖာ္ထုတ္ျခင္းႏွင့္ အစီအစဥ္မ်ား ေရးဆြဲျခင္း အားလုံးပါဝင္ ႏိုင္သည့္ ဘ႑ာေငြရရွိေစရန္ စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ စီးပြားေရး အေသးစား လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ အေသးစား ေငြေခ်းလုပ္ငန္းမ်ား က်ား၊မ တန္းတူညီမွ် လက္လွမ္းမွီ အသုံးျပဳႏိုင္ေစရန္ ေသခ်ာေစျခင္း။ အေသးစား ေငြေခ်းလုပ္ငန္းမ်ား အားေကာင္းေစရန္ လုပ္ငန္း ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည့္ ပတ္၀န္းက်င္ ဖန္တီးျခင္း၊ မက္လုံးေပးျခင္း။ အလုပ္အကိုင္မ်ားႏွင့္ ေစ်းကြက္မ်ား ေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ေရး အတြက္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး ဆိုင္ရာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း။ ၿမိဳ႕ ျပအလုပ္အကိုင္ အရည္အေသြးအတြက္ ပညာေရးႏွင့္ ေလ့က်င့္ေရး။ ထိခိုက္ႏိုင္ေျခ ရွိေသာ လူအုပ္စုမ်ားအား ခ်ိတ္ဆက္မႈႏွင့္ အရည္အေသြး ဦးစားေပးျခင္း။ တိုးတက္ျမင့္မားေစရန္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း။ ေရႏုတ္ေျမာင္း/ စြန႔္ပစ္အမႈိက္ စီမံခန္႔ခြဲမႈ။ ထိခိုက္ႏိုင္ေျခ အျမင့္မားဆုံး ေနရာမ်ားကို စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ ဦးစားေပး ေဖာ္ထုတ္ျခင္း။ ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ အေစာပိုင္း သတိေပးစနစ္မ်ား။ ထိခိုက္ႏိုင္ေျခအရွိဆုံးသူမ်ားထံ ေရာက္ရွိႏိုင္မည့္ နည္းလမ္း ခ်ဥ္းကပ္ပုံမ်ားအား ဒီဇိုင္းဆြဲျခင္း ႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း။ 36 ေဆာင္ရြက္ရမည့္ ကာလတို ကာလလတ္ ကာလရွည္ က႑ ၁-၂ ႏွစ္ ၂-၃ ႏွစ္ ၃-၅ ႏွစ္ ေရရရွိေရး၊ သန႔္ရွင္းေရး ၊ လမ္း၊ ေရႏုတ္ေျမာင္း၊ စြန႔္ပစ္အမႈိက္ စီမံခန္႔ခြဲမႈ အားလုံးပါဝင္ လိုအပ္ခ်က္အတြက္ အေျခခံအေဆာက္အအုံ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ။ ႏိုင္သည့္ ၿမိဳ႕ ျပ ေနရာ ျဖစ္ေစရန္ တည္ရွိဆဲ က်ဴးေက်ာ္ေနရာမ်ားအား ေျမျပင္အဆင့္ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ ျမႇင့္တင္ ေဆာင္ အိုးအိမ္လိုအပ္ခ်က္ႏွင့္ ပံ့ပိုးမႈကို ျဖည့္ဆည္းႏိုင္ေသာ ရြက္ျခင္း ပတ္၀န္းက်င္ကို ဖန္တီးျခင္း။ တန္ဖိုးသင့္ အိမ္ယာစီမံကိန္းမ်ား ေဖာ္ေဆာင္ေရးအတြက္ လိုအပ္ ခ်က္ကို အကဲျဖတ္ စစ္ေဆးျခင္း။ ၀င္ေငြနည္း ျပည္သူလူထုအတြက္ အဓိက ဦးတည္ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ ၀င္ေငြနည္း ေစ်းကြက္အတြက္ ပုဂၢလိက က႑မွ လုပ္ေဆာင္ရန္ မက္လုံးေပး ခ်ဥ္းကပ္ၿပီး တိုးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ ႏိုင္ငံေတာ္ ေျမအသုံးခ်ေရး မူ၀ါဒကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ျခင္း။ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္မႈအတြက္ ၀န္ထမ္းမ်ားအား ေလ့က်င့္လုပ္ေဆာင္ေစျခင္း။ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ားအၾကား အစီအစဥ္မ်ားညႇိႏႈိင္း လုပ္ေဆာင္ျခင္း (ေျမအသုံးခ်မႈ၊ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး၊ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္၊ ေဘးအႏၲရာယ္ အစီအမံ အတြက္)။ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ျခင္းလုပ္ငန္း ခ်မွတ္လုပ္ကိုင္ျခင္း။ ပထဝီနယ္ပယ္ဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္ႏွင့္ မွ်ေဝပလက္ေဖာင္းအတြက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း (ဥပမာ - ႏိုင္ငံေတာ္ အဆင့္ နယ္ပယ္ေရးရာ အခ်က္အလက္ အေျခခံ အေဆာက္အအုံဆိုင္ရာ အစီအမံ)။ အစီအမံသည္ ဂ်ဲန္ဒါ ကြဲျပားမႈႏွင့္ မသန္စြမ္း သူမ်ားအတြက္ အာမခံျခင္း။ 37 ေဆာင္ရြက္ရမည့္ ကာလတို ကာလလတ္ ကာလရွည္ က႑ ၁-၂ ႏွစ္ ၂-၃ ႏွစ္ ၃-၅ ႏွစ္ ေရႊ႕ေျပာင္းသူမ်ားအတြက္ အလုပ္အကိုင္ လူမႈေရးတြင္ အခြင့္အလမ္းႏွင့္ မသန္စြမ္းသူတို႔ကို ဦးတည္လ်က္ အကူအညီပံ့ပိုးသည့္ အားလုံး ပါ၀င္ အစီအစဥ္မ်ားကို ဒီဇိုင္းေရးဆြဲျခင္း။ ႏိုင္မႈအား ျမႇင့္တင္ လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို အစီအစဥ္ ဒီဇိုင္းကို အေကာင္အထည္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ ဦးစားေပးေဖာ္ထုတ္ျခင္း။ ေဖာ္ျခင္း က်ား၊ မျဖစ္တည္မႈအေပၚ အေျခခံ၍ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ား အပါအဝင္ အျခားေသာ ခြဲျခား ဆက္ဆံမႈမ်ားအား ေဖာ္ျပျခင္း။ အသိအျမင္ ျမႇင့္တင္ျခင္း၊ အစီအစဥ္ ဒီဇိုင္းကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း။ ပညာေပးျခင္း။ မူဝါဒျပင္ဆင္ျခင္း။ ေရႊ႕ေျပာင္း၀င္ေရာက္မႈ အေျခအေနႏွင့္ စပ္ဆိုင္ေသာ အတားအဆီးမ်ားကို ဖယ္ရွားၿပီး၊ တန္းတူမွ်တမႈကို အာမခံခ်က္ ေပးေသာ တန္းတူမွ်တမႈကို ခ်ဥ္းကပ္ မွတ္ပုံတင္ကတ္ျပားစနစ္ကို ျပင္ဆင္ျခင္း။ ေဆာင္ရြက္သည့္ ဒီဇိုင္းစနစ္ကို ေဖာ္ထုတ္ျခင္း။ စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ ေကာင္းမြန္ေသာ ေခ်ာေမြ႕ေသာ ၿမိဳ႕ ျပ စီမံခန္႔ခြဲမႈ၊ ျဖန္႔ျဖဴးမႈ ျဖစ္စဥ္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ႏွင့္ အဓိက ၿမိဳ႕ ျပ၀န္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းမ်ား ထိေရာက္ေစေရး အတြက္ စစ္ေဆး အကဲျဖတ္မႈ လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ဘ႑ာေရး အႀကံေပးခ်က္မ်ား ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း။ အဆင့္တစ္ခုခ်င္းတြင္ ေျပာင္းလဲ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း။ အထက္ေအာက္ ဌာနအခ်င္းခ်င္းႏွင့္ တန္းတူညီတူ ဌာနမ်ားအခ်င္းခ်င္းအၾကား ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈ လိုအပ္ျခင္း။ အဓိကသက္ဆိုင္သည့္ အဖြဲ ႔ အဆင့္တစ္ခုခ်င္းတြင္ ေျပာင္းလဲ အစည္းမ်ား စာရင္းျပဳစုျခင္းႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း။ သုံးသပ္ျခင္းႏွင့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရန္အတြက္ ရန္အတြက္ အႀကံျပဳျခင္း။ အရည္အေသြး ျမႇင့္တင္ေရးတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း။ အားလုံးပါ၀င္ႏိုင္ေရး ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစရန္ လူ႔အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ႏိုင္ငံသားမ်ားႏွင့္ ထိေတြ ႔လုပ္ကိုင္ျခင္း။ ၿမိဳ႕ ျပအစီအမံႏွင့္ အစီအစဥ္ဒီဇိုင္းတြင္ အဓိကေနရာမွ ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ သင့္ေလ်ာ္ေသာ ၀န္ထမ္းမ်ားကို သင္တန္း ေပးျခင္း။ ၀င္ေငြနည္းေသာ ျပည္သူလူထုမ်ား ပါ၀င္ႏိုင္ရန္ အာမခံခ်က္ ေပးျခင္း။ 38 ေဆာင္ရြက္ရမည့္ ကာလတို ကာလလတ္ ကာလရွည္ က႑ ၁-၂ ႏွစ္ ၂-၃ ႏွစ္ ၃-၅ ႏွစ္ ေဒသအလိုက္ မညီမွ်မႈမ်ားကို ေကာင္းမြန္ေသာ တန္းတူညီမွ်ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ အစိုးရဌာနမ်ားအၾကား ေငြေၾကး လႊဲေျပာင္း အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ႏွင့္ ေဆာင္ရြက္မႈ ျဖစ္စဥ္မ်ားကို အသုံးျပဳျခင္း။ ဘ႑ာေရး ပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေန တိုးတက္ ေကာင္းမြန္ေစေရး ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ အရည္အေသြး ျမႇင့္တင္ေရးတြင္ တည္ရွိဆဲ အက်ဥ္းအက်ပ္ကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း။ လုပ္ေဆာင္ျခင္းျဖင့္ ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း။ ေဒသအလိုက္ မညီမွ်မႈမ်ားကို တန္းတူညီမွ်ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ အစိုးရဌာနမ်ားအၾကား ေငြေၾကး လႊဲေျပာင္း ေဆာင္ရြက္မႈ ျဖစ္စဥ္မ်ားကို အသုံးျပဳျခင္း။ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအတြက္ ခ်ဥ္းကပ္ ေဖာ္ထုတ္စစ္ေဆး ေဆာင္ရြက္ျခင္း စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ ျပည္တြင္း အခြန္ေငြ ရရွိမႈ တိုးျမႇင့္ လုပ္ေဆာင္ျခင္း။ ပိုင္ဆိုင္မႈဆိုင္ရာ အခြန္ေကာက္ခံမႈ တိုးျမင့္ေရးအတြက္ အဆိုျပဳခ်က္မ်ား လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ရန္ စစ္ေဆး အကဲျဖတ္ျခင္း။ ရန္ပုံေငြ အသုံးျပဳရာတြင္ ေဒသခံ အျမင္ကို မ်ားမ်ား အသုံးျပဳျခင္း။ ပြင့္လင္းျမင္သာေသာ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အေကာင္အထည္ေဖာ္သည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား လုပ္ေဆာင္ျခင္း။ တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစေရးအတြက္ ပုဂၢလိက က႑မွ ဘ႑ာေငြ အသုံးျပဳမႈ ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ အရည္အေသြး ျမႇင့္တင္ေရးတြင္ တည္ရွိဆဲ အက်ဥ္းအက်ပ္ကို ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေရး ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း။ လုပ္ေဆာင္ျခင္းျဖင့္ ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း။ ႀကီးမားေသာ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားအတြက္ အမ်ားျပည္သူဆိုင္ရာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္းျဖင့္ ေျမတန္ဖိုး ျမႇင့္တင္ႏိုင္မႈ (Land Value Capture) ကို စူးစမ္းေလ့လာျခင္း။ အဓိက အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္နိင္ရန္ စစ္ေဆး အကဲျဖတ္မႈ မ်ားကို လုပ္ေဆာင္ျခင္း။ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း။ 39 For more information and the full report, please visit: www.worldbank.org/myanmar